AIKTA KALMADAN OKUYABLMEK

Malatyada niversite rencilerinin Barnma ve Beslenme Sorunlar

Editr: Mihriban ENGL
Akta Kalmadan Okuyabilmek
Malatyada niversite rencilerinin Barnma
Beslenme Sorunlar
Eyll 2013 Malatya
ISBN No: 978-975-270-758-0
Editr: Mihriban engl
Kapak Resmi: Nurdan Zeliha Ayk
Kapak Tasarm: Hseyin Soylu
Bask ve Cilt
Evin Ofset ve Etiket
Matbaaclk Tic. Ve San. Ltd. ti.
Sivas Cad. ehir Pasaj No:7 MALATYA
Tel: 0422 323 87 89-321 39 71
E-posta: info@evinofset.com.tr
A AIKTA KALMADAN OKUYABLMEK
Malatyada niversite rencilerinin Barnma ve Beslenme Sorunlar
NDEKLER
indekiler......................................................................................................................................1
izelgeler Dizelgesi......................................................................................................................3
Sunu.............................................................................................................................................. 4
nsz............................................................................................................................................. 6
Giri Yerine: Malatyada niversite rencilerinin Barnma ve Beslenme Sorunlar
Aratrmasna Genel Bak
Mihriban engl........................................................................................................................... 7
Malatyada niversite rencilerinin Barnma Deneyimleri ve Sorunlar
Malatyada niversite rencilerinin Barnma htiyacnn Ekonomik Boyutlar............... 19
Ouzhan Yldrm, Mehmet Kundaktepe
Okulun lk Gnlerinde ve Gei Dnemlerinde Barnma.......................................................26
Enes Doan
Malatyada renci Yurtlarnda Barnma Koullan ve Sorunlar......................................... 31
Zeynep Tutu, Burhan Yldrm
renci Evlerinde Barnma Olanaklar ve Sorunlar...............................................................37
Halil brahim Badem
Kaybolamadn Bir ehirde Aile Yannda niversite rencisi Olmak.............................44
Tue Dulkadir, Ayegl Moran
Malatyada Mahallelerin rencileri Kabul Dzeyleri ve Yaanan Sorunlar...................... 50
Nur Ozan Kaya
Komu Komunun Klne Muhta: Ya Komu renciyse!................................................ 57
Ycel Ba
Malatyada renci Gzyle Ev Sahibi ve Komuluk likileri ......................................... 64
Gkhan Aydemir, Fatih Paac
Malatyada Emlak ve renci likisi...................................................................................69
Muhammet Karakol, Muhammed Emin Arslan
Zor Zamanlarda Barnma: Ah Keke Bir Kaplumbaa Olsaydm! .................................... 75
Mahsum Kl
Malatyada Yabanc rencilerin Barnma Sonnlan........................................................... 82
Nur Ozan Kaya
Malatyada niversite rencilerinin Beslenme Deneyimleri ve Sorunlar
renci Btesinde Beslenme.................................................................................................. 87
Aslhan Gndodu
Yurtta Kalan rencilerin Beslenme Durumu.........................................................................92
Eda Arslan, Zehra Kurt
renci Evlerinde Beslenme Kltr ve Sorunlar ................................................................99
Mehmet Ali Karaca, Ayegl Arslan, Halil Orhan Yldrm
niversitenin KEKleri: Aile Yannda Okuyan rencilerin Beslenme Kltr...........108
Ayegl Moran, Tue Dulkadir
Malatyada rencilerin Sk Gittikleri Yeme me Meknlar...........................................113
Aslhan Gndodu
Malatyada Yabanc Uyruklu rencilerin Beslenme Sorunlar......................................... 118
Ayegl Arslan
renci Mutfandan Yemek Tarifleri...................................................................................121
Ayegl Arslan
Makarnada r Amak......................................................................................................... 128
Ouzhan Yldrm
Sonu Yerine: rencilik Zor Zanaat .................................................................................131
Ouzhan Yldrm, Ayegl Arslan
Katkda Bulunanlar.................................................................................................................. 137
2
izelgeler Dizelgesi
izelge. 1: Aratrma meklemine Giren rencilere likin Bilgiler........................................11
izelge.2: renci Ailelerinin Yaad Y er............................................................................... 12
izelge.3: Ailenin Yaad Yer ile Cinsiyet Arasndaki liki...................................................13
izelge.4: Ailelerin Aylk Gelir Dalm.................................................................................... 13
izelge. 5: Anne ve Babann Meslek Durumu.............................................................................14
izelge.6: rencilerin Gelir Dalm.........................................................................................14
izelge.7: rencilerin Gelir Kaynaklan.....................................................................................14
izelge.8: Tek Kaynaktan Geliri Olan rencilerin Dalm.....................................................14
izelge. 9: Sadece Aileden Geliri Olan rencilerin Aylk Aile Gelirlerinin Dalm............15
izelge.10: u Anda kamet Edilen Yer.......................................................................................15
izelge. 11: Cinsiyete Gre u Anda kamet Edilen Y er............................................................. 16
izelge. 12: Aylk Barnma Fiyatlar............................................................................................20
izelge.13: Evde Kalan Kii Bana Den Fatura Gideri...........................................................23
izelge. 14: niversiteye Balanan. lk Gnlerde Konaklama Yerleri..........................................27
izelge. 15: Cinsiyete Gre lk Konaklama Yerleri...................................................................... 27
izelge.16: Yurtta Kalan rencilerin Yaad Sorunlar...........................................................33
izelge. 17: Evde Kalan Kii Says..............................................................................................39
izelge. 18: Evdeki Oda Says...............................................................................*.....................39
izelge. 19: Evin Yaps ve Eya Durumu....................................................................................40
izelge.20: renci Evlerinde Isnma Biimi............................................................................40
izelge.21: Aile Yannda Kalmann Dezavantajlar.................................................................... 45
izelge.22: renci Evlerinin Mahallere Gre Dalm............................................................52
izelge.23: Mahallede Ev Tutma Nedenleri.................................................................................52
izelge.24: Ev Sahibinin Yaad Y er........................................................................................65
izelge.25: renci Evlerine Komudan Yemek Gelme Oram...................................................67
izelge.26: Cinsiyete Gre Komudan Yemek Gelme Oran.....................................................67
izelge.27: Ev Arama Y ollan......................................................................................................70
izelge.28: Cinsiyete Gre Ev Arama Yollan.............................................................................71
izelge.29: Ev Kirasn deme Y ollan........................................................................................72
izelge.30: denen Kira ile Kontratta Gsterilen Miktar Arasndaki Fark................................ 72
izelge.31: Trkiyedeki niversitelerde renim Gren Yabanc rencilerin
lkelere Gre Dalm (2012).................................................................................83
izelge.32: nn niversitesindeki Yabanc rencilerin lkelere Gre Dalm (2012).....83
izelge.33: Aylk Bireysel Beslenme Harcamas...........................................................................88
izelge.34: n Atlama Oran....................................................................................................90
izelge.35: Aileden Gelen Yiyecekler....!....................................................................................90
izelge.36: renci Evinde Aylk Ortalama Mutfak Harcamas.................................................91
izelge.37: Cinsiyete Gre Yurtta Yemek Yapma Oran............................................................ 96
izelge.38: Yurtta Yaplan Yemekler...........................................................................................96
izelge.39: renci Evinde Dzenli Yemek Yapma Durumu..................................................102
izelge.40: Cinsiyete Gre renci Evinde Dzenli Yemek Yapma Durumu........................ 102
izelge.41: renci Evinde En ok Tketilen Besinler............................................................ 106
izelge.42: Gda Al-Verii Yaplan Yerler............................................................................. 107
izelge.43: niversite Yerlekesinde Beslenme Biimi............................................................ 115
izelge.44: Danda (Kent Merkezinde) Yemek Yeme Skl (haftada).................................116
izelge.45. rencilerin ehirde En Sk Yemek Yedii Mekn Trleri...................................116
izelge.46: Danda Yemek Mekn Seimindeki ltler...................................................... 116
izelge.47: Fast-Food Gda Tketme Skl (haftada)............................................................. 117
Sunu
Bu aratrma, nn niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Siyaset
Bilimi ve Kamu Ynetimi Blmnde, 2012-2013 Eitim retim Yl Gz
Y anylnda Kent Sosyolojisi dersi kapsamnda, bu dersi alan rencilerin katlm ile
planlanm, uygulanmaya balanm ve dersin sona ermesinden sonra da gnll
rencilerin devam eden katklaryla gerekletirilmitir. Dolaysyla, renciler,
Malatyada niversite rencilerinin barnma ve beslenme sorunlarn ortaya koymay
amalayan bu aratrmann yalnzca aratrma nesneleri deil, zneleridir.
renciler, bu aratrmada aratrdklar konuyla ilgili her trl deerden uzak bilgi
toplayclar olarak deil, tersine iyi tandklar, deneyimledikleri rencilik
durumunu teki rencilerinin deneyimleri ile zenginletirerek ortaya koymaya
alan zneler olarak hareket etmilerdir.
Aratrmann konusu ve ierik plan, rencilerle yaplan tartmal toplantlarla
belirlenmitir. renciler, bilgi toplama (anket ve grmeler yoluyla) ve toplanan
bilgilerin analiz edilmesi ve yazm aamasnda etkili zneler olmutur. Belirli konular
yazma sorumluluunu stlenen renciler, kendi deneyimleriyle de yakndan bildikleri
bu konular, anket verilerinin yan sra konuya gre rencilerle, ev sahipleriyle
emlaklarla ya da iletme sahipleriyle grmeler yaparak elde ettikleri bilgilerden
yararlanarak yazmlardr.
Bu kitab oluturan yazlardaki en byk glklerden biri tekrarlar olmutur.
Ayn konuyu farkl boyutlaryla inceleyen ok sayda yaz olduundan ve birok kere
yazlarn konular da aktndan kanlmaz olarak baz tekrarlar olmutur. Bununla
birlikte, konunun niversite rencilii deneyimi olmayan ya da renciliinin
zerinden uzun sre gemi okuyucular tarafndan da btnlkl olarak
kavranabilmesini salamak, yazlarn kendi btnln ve akcln bozmamak
amacyla, zorunlu durumlar dnda bu tekrarlara mdahale edilmemitir. Okuyucu,
baz yazlarda dolayl olarak verilen (tekrar niteliindeki) bilgilere daha ayrntl
biimde ulaabilmek iin konuyla dorudan ilgili olan yazy okumaldr.
Genellikle, farkl yazarlar tarafndan yazlm makaleleri ieren derleme
niteliindeki kitaplarda izelgeler, her makalede birden balanarak numaralandrlr.
Ancak bu kitapta bulunan makalelerin hepsi tek bir aratrma konusunun farkl
boyutlarn ele almakta ve tek bir aratrma organizasyonu iinde gerekletirilen
anketten elde edilen ok saydaki bulgular ballanmaktadr. Anket uygulamasyla elde
edilen bulgular ortaya koyan ok sayda izelge elde edilmi ve bunlar bu kitab
oluturan btn makalelerde kullanlmtr. Bu nedenle, okuyucunun aratrma
sonularn btnlkl olarak takip edilebilmesi iin izelgeler dorudan ilgili olduklar
balklar altnda verilmi ve kitabn bandan sonuna kadar tek numaralama sistemi ile
dzenlenmitir. Bylelikle hem ayn izelgeye birden ok yazda atf yapldnda
izelgeyi her yazda yeniden verme zorunluluu da ortadan kaldrlm hem de
okuyucunun izelgeler Dizelgesi aracl ile kitabn tmndeki izelgelere
kolaylkla ulaabilmesi olana yaratlmtr.
Bu kitapta ders bittikten sonra da aratrmaya devam eden, stlendikleri konularda
daha ileri aratrmalar yapan rencilerin almalar bulunmaktadr. Ancak, bu
aratrmann planlanmas, anket sorularnn oluturulmas ve anketlerin uygulanmas
aamasnda, dersi alan tm rencilerin katklar olmutur. Kitaba yazlaryla
katlmasalar da aratrma srecinde verdikleri katklar iin Kadir prgensli, Mevlt
elik, Zlf Babudar, Y lmaz Ayk, Mehmet enel, Esranur Kvan, Sidar Karabulut,
Ayegl Krolu, Hlya Vurkr, Ahmet Bayaktemur, Semra Uzunay, Erdi Yurdem,
Serkan Karaka ve Cansu Gene, ayrca dersi almad halde takip eden ve veri girii
srasnda katkda bulunan son snf rencisi smigl Hidnmeze de teekkr
borluyuz.
Bu kitap, yalnzca rencilerin emei ve katksyla ortaya kmad. Deiik
aamalarda bize katkda bulunan dostlarmz oldu. Emeinden en ok yararlandmz
kiilerden biri nn niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Siyaset Bilimi ve Kamu
Ynetimi Anabilim Dal doktora program rencimiz Yavuz Acungil oldu. Yavuz,
anket verilerinin SPSS for Windows 10.0 programnda zmlenmesi konusunda
sabrla emek verdi. Bu kitabn grsel malzemelerle zenginletirilmesi nemliydi. Bu
amala baz arkadalarmz altklar konularla ilgili fotoraflar ektiler. Ayrca
kitapta karikatrlerin bulunmasnn iyi olacan dndk. Ama aramzda karikatr
konusuyla ilgili fikir reten arkadamz olsa da karikatr izmek zel bir beceri
istiyordu. Bu nedenle, Ouzhan Y ldrmm fikir retip taslaklarm hazrlad
karikatrlerin izimi konusunda resim retmeni Hseyin Soylunun deerli katklarn
aldk. ok zel bir katky da nn niversitesi Eitim Fakltesi Gzel Sanatlar
Eitimi Blm Resim- retmenlii Program retim eleman Nurdan Zeliha
Ayktan aldk. Bu kitabn kapa iin zel olarak yapt resim bizim iin ok deerli.
Kitaba emekleriyle katkda bulunan dostlarmzn her birine gnlden teekkr
ediyoruz.
ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dekan Prof. Mehmet Tikicinin ve Siyaset
Bilimi ve Kamu Y netimi Blm Bakam Prof.Dr. Selma Karatepenin, anketlerin
oaltlmas ve uygulanmas aamasn kolaylatrarak ve aratrma srecinde ekip
olarak bizi cesaretlendirerek saladklar katk ok nemliydi. Bu deerli katklar iin
teekkr ediyoruz.
Bir akademisyen olarak, rencilerimle bylesine bir aratrma sreci yaamak,
stelik bunu bir kitaba dntrme heyecanm paylamak ok nemli bir deneyimdi
benim iin. Ayrca, renciler yalnzca not iin alr yargsnn tersini ortaya
koyduklar iin onlarla gurur duydum. Her birine ayr ayr teekkr ederim.
Do. Dr. Mihriban ENGL
nsz
renciyi, niversiteyi ve ehri farkl bir bak asyla ele alan bu kitap, rencinin
kendisini, yaad ehri ve okuduu okulu iten ve samimi bir biimde tantmnn
gzel bir rnei...
Derslerinin yan sra gnll olarak byle bir alma ekibinin iinde yer alp,
zverili bir ekilde alan ve kitabn her bir blm iin emek veren Blmmz
rencilerini ayr ayr itenlikle kutluyorum. Ayrca bu almay balatan ve
rencilerini ynlendirerek kitabn tamamlanmasn salayan Blmmz retim
yesi Do. Dr. Mihriban engl de gayretlerinden dolay tebrik ediyorum.
Kitab okuyan herkesin kendi renciliinden bir eyler bulacam dndm bu
almann benzeri almalara vesile olmas dileiyle.
Prof. Dr. elma KARATEPE
nn niversitesi BF
Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm Bakan
Giri Yerine: Malatyada niversite rencilerinin Barnma ve
Beslenme Sorunlar Aratrmasna Genel Bak
Mihriban ENGL1
1. Giri
niversite rencilii modern bireyin yaamnda zel bir dnemdir. Birok gen
iin yetikinlie adm atmadan nce, aileden ve ailenin yakn gzetiminden uzakta
yaamn ilk kez deneyimlendii, snrl ekonomik kaynaklar ynetmenin, aileden
zerk bir yaam kurmann renildii bir dnemdir bu. Toplumsallama dzeyinin
geniledii, farkl kentlerden ve lkelerden gelen genler arasnda kltrleraras
etkileimin yaand, ou zaman snrl ekonomik kaynaklarla yaamsal ve eitime
ilikin temel ihtiyalarn karlanmaya alld zor ama yine de gzel zamanlardr.
Trkiyede niversite eitimi, lkenin sosyo-ekonomik koullarnn sonucu olarak
geni bir kesim iin iyi bir i edinerek hayata atlmann zorunlu basamaklarndan birine
dnmtr. niversite eitimi alma konusunda youn talep oluturan bu durum, hem
niversite ncesi srecini (niversite giri snavlarna hazrlk aamas) hem de
niversite aamasn kr oram yksek ve devasa birer sektre dntrmtr.
niversite eitimine ayrlan/ayrlabilen aile kaynaklarnn nemli bir ksm daha
niversite ncesinde harcanmaktadr. Dolaysyla zellikle dar gelirli ailelerin
ocuklar, niversiteye bu amala kullanabilecekleri bir yedek kaynak olmakszn
balamaktadr. Bu renciler, ailenin aylk gelirinin kendisine ayrlabilen dilimi ile
renimini ve yaamn srdrmek zorundadr.
Aileler asndan ocuklarnn nerede barnd, ne yiyip itii ve bunlarn nasl
finanse edilecei temel meselelerdendir. ocuunu baka bir kentte okutuyor olmann
yaratt teki kayglarn (gvenlik, zlem, vb.) yan sra onu a ve akta
brakmadan okutmak her ailenin isteidir. Ancak gelir dalmndaki eitsizlik,
niversitenin bulunduu kentin yurt ve konut stokunun yetersizlii gibi nedenlerle
temel ihtiyalar olan barnma ve beslenme nemli sorunlar oluturabilmektedir.
niversite rencilii, bireyin henz gelir sahibi olmakszn nitelikli tketici olduu
bir konumdur. Ders arasnda iilen aydan, n yemee, kent niversite arasnda
(hatta baz niversitelerde niversite yerlekesi iinde) ulama, bam sokacak atya,
kitaba, deftere, gazeteye, hatta ime suyuna kadar uzayan bir harcama zinciri sz
konusudur. Dolaysyla devlet niversitesinde okumak bile nemli byklkte bir
bte gerektirmektedir.
Snrl gelire sahip renciler iin en ekonomik barnma modeli devlet yurtlarnda
kalmaktr. Ancak Trkiyedeki hibir niversitede rencilerin tmne yurtta barnma
olana sunul(a)mamaktadr. Bu nedenle, yurt dndaki barnma seenekleri (kiralk
ev, pansiyon gibi) ne kmaktadr. Byk kentlerde, yurt ve teki barnma seenekleri
daha eitlidir. Kk kentlerdeyse, barnma seenekleri snrl olduu gibi geleneksel
yaam tarznn egemen olmas nedeniyle renci olmak" stelik bir de bekr olmak
zellikle ev ararken ve komularla ilikilerde kendi bana sorun nedeni olabilmektedir.
1Do.Dr. nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm retim yesi.
rencilerin beslenme biimleri de kentin, niversite ve yurt iletmelerinin
sunduu olanaklar ile renci bteleri arasndaki iliki iinde belirlenmektedir.
Aileden uzakta okunan niversite rencilii, neredeyse tm nlerde para vererek
dardan beslenilen bir dnemdir. Ailesinin yannda okuyanlar ya da dzenli olarak
yemek yaplan renci evlerinde kalanlar bile gnn en az bir nn (genellikle
len) darda yemektedir. Dolaysyla renci btesinin teki nemli harcama
kalemini beslenme oluturmaktadr. Bununla birlikte teki harcamalar zorladnda en
nce kslan harcama kalemi de beslenmedir. Her eye ramen, rencilie zg, hzl,
birlikte, gerektiinde kolaylkla n atlayarak, sofray herkese ak tutarak beslenme
alkanl, her zaman salkl ve dengeli olmasa da (genellikle) kimsenin a kalmad
bir beslenme modeli retmektedir.
rencilerin gnlk yaam pratikleri asndan kentlerin binlerce renciye hizmet
sunacak kentsel donanma sahip olmas da nemlidir. niversite kentlerinde yurt ve
konut olanaklarnn yan sra renci kitlesinin ihtiyalarna ynelik restoran, kafe,
dinlenme ve spor alanlar, ktphane gibi meknlarn da yeterli ve renci btesine
uygun olmas gerekmektedir. Bu tr meknlarn snrll, rencilerin ev/yurt ile
derslik arasnda skmasna ya da niversite yerlekesi iinde, kentten kopuk bir
toplumsallama ortamnn olumasna neden olmaktadr. Byk kentlerde bu olanaklar
kk kentlere gre iyi olsa da birok kentte yerleke niversitesi modeli yaygn
olduundan renciler ihtiyalarnn byk ksmn niversite yerlekesi iinde
karlamak ve kendi ilerinde toplumsallamak durumunda kalmaktadr.
Genel bir rencilik durumu ndan ve rencilik kltr nden sz edilebilse de
her kentin/niversitenin koullan iinde farkl rencilik durumlar/kltrleri ortaya
kmaktadr. Farkl toplumsal ekonomik koullardan gelen, birbirinden farkl
deneyimlere sahip renciler, yine farkl kltre, toplumsal ve ekonomik yapya sahip
bir kentte/niversitede zgl rencilik durumu/kltr retmektedir. niversitenin
renci ald corafyann toplumsal, kltrel ve ekonomik yaps ile niversitenin
bulunduu kentin dinamikleri zgl sonular dourmaktadr. Bu balamda da her
niversitede benzer sorunlar farkl biim ve boyutlarda yaanabilmekte, farkl barnma
ve beslenme kltrleri oluabilmektedir. Fakat, Malatyada oluan rencilik
durumuna yol aan toplumsal, ekonomik ve kltrel koullarn analiz edilmesi bu
aratrmann kapsam dnda braklmtr. Bu aratrmada, nn niversitesine ev
sahiplii yapan Malatya koullarnda ortaya kan rencilik durumunun, barnma ve
beslenme asndan, betimleyici bir yaklamla ortaya konmas amalanm, var olan
rencilik durumu resmedilmeye allmtr. nn niversitesi rencilerinin
yaad barnma ve beslenme deneyimleri ve sorunlar, anket uygulamas yoluyla bilgi
toplamann yannda yar yaplandrlm grmelerle elde edilen bilgiler nda
ortaya konmutur. Aratrma bir btn olarak planlanmakla birlikte aratrmada elde
edilen veriler konunun deiik boyutlarn inceleyen yazlarda deerlendirilmitir.
rencilerin bannma ve beslenme stratejileri ile^gelir dzeyleri arasndaki ilikinin
zmlenmesi, bu aratrmann amalarndan biriydi. Ancak, bu ilikinin
zmlenmesine ynelik olarak anket uygulamasndan elde edilen verilerin anlamllk
dzeyi dk ktndan kitapta bu veriler kullanlmamtr. Bu nedenle, grmelerle
elde edilen niteliksel bulgular daha nemli hale gelmitir. Niceliksel verilerde
anlamllk dzeyinin dklnn iki nemli nedeni olduu saptanmtr: Birincisi,
8
renciler arasnda baskn bir beslenme modelinin olmas ve kentteki barnma
olanaklarnn snrll nedeniyle rencilerin gelir dzeylerinin altnda ya da stnde
barnma seeneklerini deerlendirmek zorunda kalmalardr, kincisi ise, renciler
arasnda dayanma ve paylam ilikilerinin gl olmasdr.
Trkiyede niversite rencilerinin barnma ve beslenmeye ilikin sorunlar,
tutum ve alkanlklar deiik ortamlarda yaygn biimde dile getirilen, deiik
dzeylerde kamuoyunun gndemine taman konulardr. Bu sorunlar, deiik
boyutlaryla ok sayda akademik aratrmaya da konu olmutur. Ancak bu
aratrmalarn byk blmnde renciler aratrmann nesnesi durumundadr.
renciler tarafndan yaplan ve rencilerin kendi sorunlarn dorudan kendilerinin
analiz edebildikleri yalnzca bir aratrmaya ulalabilmitir. Bu aratrma, zmirde
TMMOBa bal odalarn renci komisyonlar tarafndan 1667 mhendislik, mimarlk
ve ehir ve blge planlama blm rencisine uygulanan bir anket almasna
dayanmaktadr.2Elinizdeki bu atrmay zel klan da aratrmann planlanmasndan,
alandan bilgi toplamaya ve aratrma metinlerinin yazmna kadar btn srelerde
rencilerin aktif olarak rol altm olmalardr. Y ani bu almada niversite rencileri
yalnzca aratrmann konusu (nesnesi) deil aym zamanda znesfk. Bylelikle
barnma ve beslenme konusunu farkl boyutlaryla inceleyen renciler hem kendi
deneyimlerini ve gzlemlerini hem de yaptklar grmeler yoluyla teki rencilerin
deneyimlerini aratrmaya aktarmlardr. Bylelikle rencilerin kendi sorunlarm
alglama biimleri, bu sorunlara yaklamlar, beklentileri aratrmaya daha etkili bir
biimde yanstlmaya allmtr.
Aada ncelikle Malatya bir niversite kenti olma nitelii asndan ksaca
tantlm, ardndan aratrmann bilgi toplama aralar aklanm ve son olarak da
nn niversitesi rencilerinin barnma ve beslenme durumlarnn toplumsal ve
ekonomik boyutlar niceliksel veriler nda aklanmaya allmtr.
2. Bir niversite Kenti Olarak Malatya
Malatya, ekonomik byme ve modernleme asndan blgede ''dounun bats
olarak tanmlanan bir kenttir. Kent, ev sahiplii yapt KITler yoluyla sanayi ile
birok dou kentine gre olduka erken dnemde tanmtr: Smerbank plik ve Bez
Dokuma Fabrikas 1937de, Tekel Ttn letme Fabrikas 1939da ve eker Fabrikas
1956da iletmeye almtr.3Ayrca 1931da Adana ile, 1937de Sivas ile kurulan
demir yolu balantsyla kentin ulusal pazarla balants glenmitir. Buna karn,
kent ekonomisinde tanm ve tarma dayal sanayi nemini korumaktadr.
Malatyann g deneyimi de kent ekonomisini destekleyecek nitelikte deildir;
kendi krsalndan ve evre illerden yoksul kitleleri ekerken, byk kentlere verdii
g orta ve st gelir grubundandr. Kenti besleyen bu g yaps nedeniyle kent
nfusunun nemli bir ksmnn krla ilikisi srmektedir. Gle gelenler daha ok
kentin geldikleri yere yakn eperine yerlemitir. rnein Hekimhanllar Hekimhan
2TMMOB zmir l Koordinasyon Kurulu renci, 2009, Mhendislik ve Mimarlk Fakltesi
rencileri Anketi, TMMOB zmir Kent Sempozyumu, zmir: TMMOB zmir l Koordinasyon
Kurulu, ss. 781-800.
3Gnmzde, Smerbank plik ve Bez Dokuma Fabrikas ve Tekel Ttn letme Fabrikas
zelletirilmitir. eker Fabrikas ise zelletirme sreci iindedir.
9
yolu zerinde Yeiltepe Mahallesine, Yazhan, Fethiye evresinden gelenler avuolu
Mahallesine yerlemitir. Bu yap, kentin bymesiyle deimeye balasa da halen
varln korumaktadr. Ayrca belirtilen g yaps nedeniyle bu tr mahallelerdeki
nfusun nemli bir ksmnn krla balants da srmektedir. Kent ekonomisinin
yukarda zetlenen yaps ve kentin ald gn niteliiyle dolayml olarak birok
mahallede geleneksel yaam tarz ve birincil iliki biimi egemendir. Dolaysyla kent
merkezinin 427 bin olan nfusuna karn sz konusu mahalle sakinleri iin Malatya
kk bir yerdir. Bu mahalleler, kent merkezine uzak olmalar, geleneksel yaam
tarznn egemen olmas, kaloriferli konut orannn dk olmas gibi nedenlerle
niversite rencileri tarafndan tercih edilmemektedir. Bu mahallelerin sakinleri de
niversite rencilerini aralarnda grme konusunda ok istekli deildir.
Gnmzde bir yandan da sanayi ve hizmet sektr bymekte, zellikle belirli
semtler orta ve st gelir gruplarnn ihtiyalar dorultusunda dnmektedir.
Trkiyede gayr menkul sektrnde grlen canlanmann Malatyaya yansmasnn
sonucu olarak yksek standartl yeni semtler de olumaya balamtr. renciler, bu
yeni semtlerde barnma imkn bulamasa da, bu semt sakinlerinin boaltt alanlarda
daha kolay ev bulabilmeye balamtr. Kentin ticaret ve nfus hareketlerinin youn
olduu merkezi, zellikle 1990l yllardan itibaren artan biimde niversite
rencilerinin ihtiyalar ynnde dnmeye balamtr. Ancak renciye ynelik
hizmet reten kafe ve oyun salonlarnn says artarken, zamann ldrmek yerine
deerlendirmek isteyen renciler iin yeterli olanak bulunmamaktadr. Bu nedenle
de renciler zamanlarnn byk ksmn niversite Y erlekesinde geirmektedir.
nn niversitesi, 1975te kurulmutur ve bu tarihte iki faklte ieren bir kurumsal
rgtlenmeye sahiptir (Temel Bilimler Fakltesi ve Eitim Fakltesi). renci almna
ise 1977de balanmtr. niversite, kurulu srecinde kent merkezinde, bugn
Malatya Fen Lisesi olan yapda hizmet vermitir. 1984-1985 eitim-retim ylndan
itibaren ise kent merkezinin 10 km. dousundaki merkez yerlekesine tanarak bir
yerleke niversitesi olarak hizmet vermeye balamtr. nn niversitesi, bugn,
13 faklte, 4 yksekokul, 11 meslek yksekokulu, 1devlet konservatuar, 4 enstit ve
14 aratrma merkezi4 ve 2012 yl sonu itibariyle toplam 29.071 rencisi olan byk
bir niversitedir.
Otuz sekiz yllk sre iinde Malatya btn unsurlaryla birlikte niversiteyi de
iine alarak dnmtr. Ancak niversiteye ilikin faaliyetlerin ve nfus
hareketlerinin yerleke iinde gereklemesi kent ile niversite arasndaki etkileimi
snrlamaktadr. Bu nedenle, kentin niversite rencilerinin bata barnma, beslenme
ve bo zaman deerlendirme ihtiyalarna cevap verme konusunda dnm yava
olmutur. Halen de niversite rencilerinin kentle ilgili ikyetlerinin banda, ev ve
yurt bulma konusundaki skntlar ile bo zaman deerlendirebilecek mekn ve
faaliyetlerin yetersizlii gelmektedir.
3. Veri Toplama Aralar ve Aratrma Hakknda
4Dnden Bugne nn niversitesi, 2013,
http://www.inonu.edu.tr/universi.te/index.php7savfa~-kurulus. Eriim Tarihi: 25.8.2013.
10
Bu aratrma iin yar yaplandrlm grme ve anket teknikleri ile veri
toplanmtr. Grmeler, niversite rencilerinin barnma beslenme sorunlarnn
farkl boyutlarn stlenen renciler tarafndan ve her biri kendi konusunun gerekleri
dorultusunda gerekletirilmi, elde edilen bilgiler ilgili yazda deerlendirilmitir.
Anket uygulamas ise tek bir aratrma organizasyonu iinde gerekletirilmi, elde
edilen veriler kitaptaki ilgili yazlarda kullanlmtr. Aratrma evrenini nn
niversitesinin Malatya kent merkezinin barnma ve beslenme olanaklarn kullanan
yerlekelerinin (Merkez Y erlekesi, Malatya Meslek Yksekokulu ve Battalgazi
Yerlekeleri) nlisans ve lisans rencileri oluturmaktadr (toplam 24.681 renci).
Uzaktan eitim ve lisansst program rencileri kapsam dnda tutulmutur. 5
Aratrma meklemi, aratrma evreninden tabakal rnekleme yoluyla
oluturulmutur. Bu aratrma kapsamnda 505 kiiye anket uygulanmtr ve 501
geerli anket SPSS for Windows 10.0 istatistik paket programndan yararlanlarak
betimleyici analiz tekniiyle ilenmitir. rnekleme giren rencilerin %53.1i
kadm, %46.9u erkektir6. Y a dalm asndan ise %76.4 ile 20-24 ya grubunda
younlama sz konusudur. retim
izelge. 1: Aratrma rneklemine Giren programlar asndan bakldnda,
%65.3 normal retim, %34.7si ikinci
retimde eitimini srdrmektedir.
rencinin eitim srecinin hangi
aamasnda olduu hem beslenme ve hem
de barnma asndan kendi stratejilerini
gelitirebilmesi alarndan nemlidir. Bu
nedenle, rencinin kanc snf
olduundan ok hangi aamada
bulunduklar deerlendirmeye alnmtr.
Bu adan dalm ise yledir: %1.4
hazrlk, %25.1 birinci snf, %49.5
arasmflar, %20.8 son snflar ve %3.2
uzatma dnemi7rencileri. meklemin
medeni duruma gre dalm yledir:
%96.8 bekr ve%0.6 boanm. Evli
renci oram ise %1.4tr. Grld
gibi renci ve bekr olma durumu
arasnda gl bir iliki vardr
(izelge.l).
4. nn niversitesinde Okuyan rencilerin Toplumsal
5Aratrma evreni ve meklem, nn niversitesi renci leri Daire Bakanlndan alnan 2012-
2013 retim yl renci istatistiklerine dayal olarak tanmlanmtr.
62001-2002 retim ylnda erkek renci oran %63, kz renci oram %37 iken bu orann kz
renciler lehine deitii grlmektedir. (Bayhan, Vehbi, 2002, Gen Kimlii niversite Genliinin
Sosyolojik Profili nn niversitesi Uygulamas, Malatya: nn niversitesi Yaym, s. 12).
7Normal retim sresi iinde mezun olamam, baarsz olduklar dersleri almaya devam eden
renciler.
rencilere likin Bgiler
Say
Oran
(%)
Cinsiyet Kadm 266 53.1
Erkek 235 46.9
Ya
16-19 82 16.4
20-24 383 76.4
25-29 34 6.8
30-34 1 0.2
35 ve st 1 0.2
retim
Prog.
Normal r. 327 65.3
ikinci Or. 174 34.7
Snf
Hazrlk 7 1.4
1. snf 126 25.1
Arasmflar 248 49.5
Son snf 104 20.8
Uzatma 16 3.2
Medeni
Durum
Bekr 485 96.8
Evli 7 1.4
Boanm 3 0.6
Dier 6 1.2

ve Ekonomik Durumu
nn niversitesi, arlkl olarak Malatya ve evresindeki illerden renci
almaktadr. Bayhan8 tarafndan yaplan aratrmada rnekleme giren rencilerin
%50sinin Dou Anadolu, %15 Akdeniz, %10 Gneydou Anadolu, %8.5 Anadolu,
%7 Marmara, %4.4 Karadeniz ve %4 Ege blgelerinden geldii saptanmtr. Bu
aratrmann dorudan amalar arasnda olmadndan gelinen il ya da blge
sorulmam olmakla birlikte, genel gzlemler dorultusunda Malatya dndan gelen
rencilerin Elaz, Adyaman, anlurfa, Diyarbakr, Batman, Siirt, Kahramanmara,
Gaziantep, Van gibi yakn blgelerden geldii aka sylenebilir. Bat illerinden gelen
renci oran dktr. Bunlarn bir ksmn da Bat illerinde yaayan Malatyal
ailelerin ocuklar oluturmaktadr. Ayn durum renci deiim programlaryla yurt
dndan ve teki niversitelerden gelenler arasnda da gzlenmektedir.
renci ailelerinin ise %40.9unun
Malatya merkezde, %7.6smn Malatyann
ile ve kylerinde ve %51.5inin Malatya
dnda yaad saptanmtr (izelge.2).
Malatya merkez ile ile ve kylerinden
gelen renci oram tm rencilerin
yarsna yakndr (toplamda %48.5). Ailenin
yaad yere ilikin rakamlar barnma
ihtiyac asndan nemlidir. Ailesi Malatyada yaayan rencilerin neredeyse tm
aileleriyle birlikte yaamaktadrlar. Hem henz bamsz bir gelire sahip olmamalar
hem de bu blgede egemen olan geleneksel yaam tarznn sonucu olarak, ailesi
Malatyada yaayan bir gencin ayn kentte aile ocann dnda barnmas, istisnai
durumlar dnda, kabul grmez. Aile ocann dnda ayr bir eve kmak genellikle
evlilik yoluyla olmaktadr. Birok zaman, kariyer sahibi erkeklerin de toplumun onlara
tand ayrcalklara karn, evlenene kadar aileleriyle birlikte yaad grlmektedir.
Dolaysyla buradan, ailesi Malatyada yaayan %40.9 oranndaki rencinin tamamna
yaknnn aile yannda yaad karsamas yaplabilir. (Nitekim ankete katlan
rencilerin %39.3 aile yannda yaadn beyan etmitir (izelge.10)).
Malatyann ile ve kylerinden gelen rencilerin bir ksm akraba yannda kalarak
eitimlerini srdrmektedir. (Farkl lkelerde ve kentlerde yaayan MalatyalI ailelerin
ocuklar arasnda da akraba yannda okuyanlar bulunmaktadr.) Ayrca ile ve
kylerde yaayan aileler arasnda, Malatya merkezde ev tutarak aile byklerinden
birinin (anneanne, babaanne, dede gibi) gzetiminde lise ve/veya niversiteye devam
eden ocuklarn okutulmas yaygn bir uygulamadr. Ulam olanaklarnn uygun
olduu yakm ile (Yeilyurt, Battalgazi) ve kylerde yaayanlar gnbirlik gidi-geli
yaparak renimlerini srdrebilmektedir.
Malatya dndan gelen rencilerin (%51.5) ise ailelerinden bamsz biimde
barnma ihtiyac sz konusudur. Dolaysyla Malatyada nn niversitesi
rencilerinin yarsndan ounun yurt, apart daire, renci evi gibi barnma
meknlarna ihtiyac vardr.
izelge.2: renci Ailelerinin Yaad
Say
Oran
(%)
Malatya merkez 205 40.9
Malatya ile veya ky 38 7.6
Malatya d 258 51.5
Toplam 501 100.0
8Bayhan, 2002, Gen Kimlii, s. 56.
12
Ayrca, ailenin yaad yer ile rencinin cinsiyeti arasndaki ilikiye bakldnda
geleneksel (ataerkil) toplumsal cinsiyet algsnn deimekte olduunu gsteren
sonular ortaya kmamtr (izelge.3). Nitekim nn niversitesi rencilerinin
%53.1ini de kz renciler oluturmaktadr. Geleneksel aile yaplarnda kz ocuklar
okuyacaksa ailesiyle ayn kentte okumalar yaygn tercihtir. Bu aratrmada ise ailesi
ile ayn kentte okuyan kz renci orannn %38.3, erkek renci orannn ise %43.8
olduu saptanmtr. Bunu destekler biimde Malatya dndan gelen kz renci oran
(%56.4) da erkek renci oranndan (%46) yksektir.
izelge.3: Ailenin Yaad Y er ile Cinsiyet Arasndaki liki
Ailenin Yaad Yer Toplam
Malatya
merkez
Malatya
ile/ky
Malatya
d
Kadn
Say 102 14 150 266
Oran (%) 38.3 5.3 56.4 100.0
Erkek
Say 103 24 108 235
Oran (%) 43.8 10.2 46.0 100.0
Toplam
Say 205 38 258 501
Oran (% ) 40.9 7.6 51.5 100.0
nn niversitesinde okuyan rencilerin byk ounluu alt ve alt-orta gelir
dzeyinde ailelere mensuptur (izelge.4). Ailelerin %45.1i 750-1499 TL, %37.3
1500-2999 TL aralnda gelire sahiptir. Gelir dzeyi 4000-4999 TL olan ailelerin
oran %3;6, 5000 TL ve zeri olanlarn oran ise 4.6dr. Anne ve baba mesleklerine
ilikin oranlar da gelir dzeyine ilikin sonular destekler niteliktedir (izelge.5). Ev
dnda cretli olarak alan anne oram dktr. Annelerin %87si ev dnda cretli
bir ite almamaktadr. (Aratrmaya katlan rencilerin %86.4 annesini ev kadn
olarak tanmlarken yalnzca %0.6s isiz olarak tanmlamtr.) Ev dnda alan anne
orannn dkl, geleneksel aile yapsna iaret ettii gibi ailenin babann salad
gelir ile (olas teki gelir kaynaklar hesaba
katlmadnda) geimini saladm gstermektedir.
Babalarn (%30.4 emekli, %22.6s memur ve
%12.4 iidir. Toplamda %65 cret gelirine sahiptir.
ifti ve esnaf oram, greli olarak dktr (%8.2 ve
% 13.6). Byk iletmeci oram ise yalnzca %3.8dir.
Bayhann9aratrmasyla karlatrldnda ise en
arpc deiim anne mesleinde grlmektedir.
Annelerde ev kadnl oram %75ten %86.4e
ykselmitir.
Ailelerin yukarda kabaca ortaya konan gelir dzeyi ile dorusal ilikili olarak
rencilerin aylk gelirleri de bir rencinin aylk ortalama asgari harcamasn
9Bayhan (2002: 54-55) tarafndan yaplan aratrmada da rnekleme giren rencilerin annelerinin
%75i ev kadn, %5i emekli, %4 memur, %2si isiz, %2si ifti, %1i ii, %0.6s esnaf ve
sanayicidir. Babalarn meslekleri ise %25i emekli, %20si memur, %14 ii, %12si ifti, %11i
esnaf, %5i isiz, %4 serbest meslek, %2 sanayici, %0.8 subay biiminde dalmaktadr.
izelge. 4: Ailelerin Aylk Gelir
Dalm
Say
Oran
(%)
750-1499 226 45.1
1500-2999 187 37.3
3000-3999 47 9.4
4000-4999 18 3.6
5000 ve zeri 23 4.6
Toplam 501 100.0
13
oluturan 250-499 TL aralnda younlamaktadr (%49.1) (izelge.6). Bununla
birlikte, renciler renim kredisi ve burslar gibi baka gelir kaynaklarndan da
yararlandndan, renci gelirini aile geliri ile dorudan ilikilendirmek mmkn
deildir. En alt geliri oluturan 100-149 TL (%12.2) ile bir rencinin bir ay boyunca
geinmesi mmkn deildir. Nitekim, bu gelir grubundaki rencilerin %70i ailesinin
%8i akrabasnn yannda (%12si KY K yurdunda, %10u kiralk evde) kalmaktadr.
izelge.5: Anne ve Babann Meslek Durumu
Meslekler
T
o
p
l
a
m
E
v

k
a
d

'o-
hh" M
e
m
u
r

i
f
t

i
I
E
m
e
k
l
i
E
s
n
a
f

s
i
z
B

l
e
t
m
e
c
i
D
i

e
r
Anne Say 432 10 25 1 14 4 3 4 7 500
Oran ( %) 86.4 2.0 5.0 0.2 2.8 0.8 0.6 0.8 1.4 100
Baba Say
- 62 113 41 152 68 11 19 34 500
Oran (%) - 12.4 22.6 8.2 30.4 13.6 2.2 3.8 6.8 100
rencilerin gelir kaynaklar eitlilik
gstermektedir (izelge.7). Aileden gelen
deien oranlardaki harla ek olarak en
yaygn gelir kayna, KY Kdan alnan renim
kredisi ve geri demesiz olan Babakanlk
bursudur. Byk kentlerde teki kurum ve
kurululardan burs alma olana daha fazla
olmasna karn, Malatyada ve nn
niversitesinin renci ald dier illerde bu
olanak snrldr. Y ine byk kentlerden farkl
olarak Malatyada rencilerin cret geliri elde
etme olanaklar da snrldr. Nitekim bu
aratrmada rencilerin yalnzca %7sinin
cret gelirine sahip olduu saptanmtr.
rencilerin %55.7sinin tek kaynaktan
geliri olduu saptanmtr (izelge.8). Sadece
aileden geliri olanlarnn orannn (%56.3)
ykseklii dikkat ekmektedir. Sadece aileden
geliri olanlarn aile gelirlerine gre dalm da
arpc sonular vermektedir (izelge.9).
Y alnzca aileden geliri olanlarn, yani burs
ve/veya kredi kullanmayanlarn %46.4n en
alt gelir grubu olan 750-1499TL aylk geliri
olan ailelerin ocuklar oluturmaktadr. 3000
ve st gelir gruplarnda bu oran ok daha
dktr. st gelir gruplarndaki ailelerin
eitim masraflarn karlama gc nedeniyle bu anlalabilir bir durumdur. Alt gelir
gruplarnda burs ve/veya kredi kullanmama durumunun en nemli nedenleri ise
izelge.6: rencilerin Gelir Dalm
Say
Oran
(%)
100-149 61 12.2
150-249 84 16.8
250-499 246 49.1
500-999 88 17.6
1000-1999 15 3.0
2000 ve zeri 7 1.4
izelge.7: rencilerin Gelir Kaynaklan
Say
Oran
(%)
Aileden 364 72.7
Oenim kredisi 144 28.7
Burs 171 34.1
cret geliri 35 7.0
Dier . 33 6.6
izelge.8: Tek Kaynaktan C
rencilerin Da
eliri Ola
hm
Say
Oran
(%)
Aileden 157 56.3
Oenim kredisi 42 15
Burs 51 18.3
cret geliri 13 4.7
Dier 16 5.7
Toplam 279 100.0
14
unlardr: Bu renciler burs alabilmek iin gerekli kurumsal balantlara ve sosyal
sermayeye sahip olmadklarndan burs kaynaklarndan yararlanamamaktadr. renim
kredisi konusunda ise mezuniyet sonras geri deme konusundaki kayglar belirleyici
olmaktadr. Mezuniyetten sonra i bulamama ya da iyi gelirli bir i bulamama,
dolaysyla krediyi geri deme konusundaki kayglar, borlanmadan, ailenin snrl ve
izelge 9- Sadece Aileden Geliri bt kaynaklarYla> elden geldiince eitim
Olan rencilerin Aylk Aile grmenin tercih edilmesine neden olmaktadr.
Say
Oran
(%)
750-1499 73 46.4
1500-2999 48 30.6
3000-3999 15 9.6
4000-4999 8 5.1
5000 ve zeri 13 8.3
Toplam 157 100.0
lzelge.10: u Anda kamet
Edilen Yer
5. nn niversitesi rencilerin
Barnma Durumu
Ailesinden uzakta okuyan niversite rencileri
iin en pratik ve ekonomik, dolaysyla renciler
tarafndan en ok talep edilen barnma modeli
yurtlardr. Ancak, bu barnma modelinin
bykl renci talebinden ok kamu ve zel
giriimcilerin bu alandaki yatrmlar tarafndan
belirlenmektedir. Bu aratrmada nn
niversitesi rencilerinin yalnzca %35.4nn
yurtlarda (%23.2 KYK, %12.2 zel yurt) kald
saptanmtr (izelge.10). Aile yannda ve akraba
yannda kalan rencilerin oran ise toplam
%40.9dur. Dolaysyla nn niversitesi
rencilerinin geri kalan %23.7si kiralk ev, apart
daire ya da pansiyon gibi baka bir barnma
meknn kullanmaktadr. Bayhan tarafndan
2003te yaplan aratrmaya gre,10rencilerin
%39u ailesinin yannda,%24 arkadalar ile,
%23 KYK yurdunda, %4 akraba yamnda,
%4 zel yurtta, %4 tek bana ve %1.4 otelde kalmaktadr. Buna gre, aradan
geen on yl iinde, zel yurtlarn salad barnma oram artarken, KY K yurtlarnda
oransal olarak deiiklik olmamtr.
Barnma meknlar cinsiyete gre deerlendirildiinde (izelge.ll) hem zel hem
de KYK yurtlarnda kz renci orannn daha yksek olduu grlmektedir. Bu
konuda da renci taleplerinden ok yurt kapasiteleri belirleyici olmaktadr. Nitekim
Malatyada yurtlarda kz renci kapasitesi daha yksektir. Bunun sonucu olarak,
kiralk evlerde barnma oran erkek renciler arasnda daha youndur (%73.2). Aile
yannda kalma oram ise kzlarda (%50.3) ve erkeklerde (%49.7) hemen hemen eittir.
Barnma, zellikle KY K yurtlarnda yer bulamayan renciler iin en yksek
harcama kalemini oluturmaktadr. Barnma zorunlu harcama kalemi olsa da renciler
arasndaki paylam ilikileri belirli lde esneklik salamaktadr. rnein yurtta ya
da yaad evde sknt yaayan renciler, sokakta kalrm korkusu yaamadan
buradan ayrlabilmektedir. nk, arkada evleri, belirli sreler iin barnma seenei
oluturabilmektedir.
Say
Oran
(%)
KYK Yurdu 116 23.2
zel Yurt 61 12.2
Misafirhane 2 0.4
Apart Daire 2 0.4
renci Evi 112 22.4
Akraba Yan . 8 1.6
Aile yan 197 39.3
Dier 3 0.6
Toplam 501 100.0
10Bayhan, 2002, Gen Kimlii, s. 58.
15
6. nn niversitesi rencilerinin Beslenme Durumu
niversite rencilerinin byk blm, niversite okumak iin ailelerinden
ayrlmak, yeni bir yaam dzeni kurmak durumunda kalmaktadr. Aileden uzakta
izelge.ll: Cinsiyete Gre u Anda kamet Edilen Yer
Cinsiyet
Toplam Kadn Erkek
KYK Yurdu Say 82 34 116
Oran (%) 70.7 29.3 100.0
zel renci
Yurdu
Say 49 12 61
Oran (%)
80.3 19.7 100.0
Misafirhane
Say 1 1 2
Oran (%) 50.0 50.0 100.0
Apar Daire
Say 1 1 2
Oran (%) 50.0 50.0 100.0
Kiralk Daire
Say 30 82 112
Oran (%)
26.8 73.2 100.0
Akraba Yan
Say 4 4 8
Oran (%) 50.0 50.0 100.0
Aile Yan
Say 99 98 197
Oran (%) 50.3 49.7 100.0
Dier
Say 0 3 3
Oran (%) 0.0 100.0 100.0
Toplam
Say 266 235 501
Oran (%) 53.1 46.9 100.0
yaamaya balamalaryla birlikte teki birok ey gibi beslenme biimi de
deimektedir. ster yurtta ister renci evinde kalnsn beslenme konusunda radikal
deiiklikler sz konusudur. Ailesinin yannda okuyan renciler de gnn en az bir
nnde dier arkadalaryla ayn koullar paylamaktadr.
Beslenmeye bireysel olarak yaplan harcamalara bakldnda younlamann
%41.5 ile 100-149 TL ve %24.6 ile 150-199 TL aralklarnda olduu grlmektedir
(izelge.33). Bu aralkta harcama yapanlar, aile yannda kalanlar ve KY K yurdunda
kalp yemek kuponu uygulamasndan yararlanabilenler oluturmaktadr. Gelir
dzeyinin teki yaam standartlar gibi beslenme zerindeki etkisi tartlmaz bir
gerektir. Bununla birlikte, renciler arasnda renci beslenmesi olarak
snflandrlabilecek bir beslenme modelinin yaygn olmas, beslenme harcamalarnn
greli olarak gelir dzeyi ile ilikiselliini azaltmaktadr. Bu aratrmada da niceliksel
bulgular asndan, rencilerin gelir dzeyleri ile beslenme biimleri arasnda anlaml
bir iliki olmad saptanmtr. renciler, farkl gelir oranlarna sahip olmalarna
(izelge.6) karn genel olarak benzer nitelikte bir beslenme modeline sahiptir. Bu
beslenme modeli, kitapta yer alan renci deneyimlerinden de grlebilecei gibi yle
zetlenebilir: Hzl, ucuz ama damak tadna uygun, gerektiinde kolayca n
atlayarak, mutlaka (istisnalar dnda) arkadalarla birlikte. Y emeklerin arkadalarla
birlikte yeniyor olmas ve genellikle belirli yerlerde yemek yenmesi, farkl gelir
dzeyleri arasndaki beslenme harcamas oranlar farkn azaltmaktadr.
16
rencilerin hzl yeme eilimi, hem Bat kkenli (fast-food (hamburger, sandvi,
pizza, tost, asitli iecekler gibi)) (izelge.47), hem yerli (dner drm, ikfte
drm, simit gibi) hzl yiyeceklerle beslenme orann artrmaktadr. Bu beslenme
alkanl, beslenme harcamalarnn da birbirine yakn oranlarda gereklemesinin
nedenlerinden biridir. Eve kmak da her zaman evde dzenli olarak yemek yaplaca,
fast-food tketiminin azalaca anlamna gelmemektedir. Nitekim renci evlerinde
dzenli yemek yapma orannn %51.1 olduu saptanmtr (izelge.39).
renci beslenmesinde, gelir farkllklarn greli olarak dengeleyen teki bir neden
ise renciler arasndaki paylam ve dayanma ilikileridir. Paylama ve
dayanmann, zellikle beslenme konusunda, olduka yaygn olduu bu aratrma
srasnda yakndan gzlemlenmitir. renci evlerinde evin kaps ve sofras
arkadalara, hatta arkadalarn getirdii arkadalara aktr. Parasz kalndnda n
atlayarak ya da simit, biskvi vb. ile geitirme stratejileri uygulanabildii gibi
rahatlkla yemek saatinde bir arkadan evine de gidilebilmektedir. Y urtlarda da benzer
biimde evden getirilen ya da ailenin gnderdii gda paketleri tek bana tketilmez; o
paket tm odanndr. Hatta bazen belirli bir rnle anlan bir kentli olmann
sorumluluu ile greli olarak byk miktarlarda getirilen portakal, fndk, kuru incir
vb. yalnzca oda arkadalarna deil koridordaki btn odalara datlmaktadr.
Baka bir neden de rencilerin belirli meknlarda yemek yemeleri ve buralarda
birbirine yakn fiyatlarn uygulanyor olmasdr. Ama btn bunlar, bu beslenme
modelinin dna kan renciler olmad anlamna gelmemektedir. rnein ehirde
rencilerin ou ayn 1 TL olduu kafelerde zaman geirirken gelir dzeyi yksek
baz renciler ayn 5 TL olduu kafelere gidebilmektedir. Ama bunun da istisnalar
vardr. Gelir dzeyi dk olsa da bir sre diini skp ayda bir kere bu lks kafelere
ya da lokantalar gittiklerini ifade eden renciler de vardr. Bu karmak renci
gerekliinin teki ucunda ise evden destek almakszn yalnza renim kredisi/bursu
ile btn ihtiyalarn ve beslenme harcamalarn karlayanlar bulunmaktadr. Bu
renciler iin balca yemek yeme meknlar niversite ve yurt yemekhanesidir.
Beslenme konusunda vurgulanmas gereken en nemli konu ise, barnmann
zorunlu, ls bakalar tarafndan belirlenen bir harcama kalemi olmasna karm
beslenmenin olabildiince esnek olmasdr. Anket almasnda ortaya kan n
atlama orannn ykseklii ve grmelerden elde edilen bulgular bunu
dorulamaktadr. Beslenme btesi bazen ylesine esnek kullanlmaktadr ki kimi
zaman zorunlu olmayan harcamalara (rnein bir vitrinde grp beendii giysiyi
almak gibi) kaynak ayrmak iin de kimi nler atlatlabilmekte ya da attrmalk bir
eylerle geitirilebilmektedir.
7. Sonu
Trkiyede niversitesiz kent kalmamtr. nn niversitesi ise otuz sekiz yllk
gemii ile artk eski niversiteler kuana dahildir. niversite, kurulu yllarnda kent
iindedir. Gnmzdeyse kent merkezinin 10 km. dousunda bir yerleke
niversitesF olarak yaplanmtr. rencilerin byk blm gn iinde zamanlarn
niversite Y erlekesi iinde geirmekte ve birok ihtiyalarn burada karlamaktadr.
Bu nedenle de, kent ile renciler arasndaki iliki, niversite Yerlekesinde
karlanmayan, belirli ve snrl ihtiyalarn karlanmas srasnda gereklemektedir.
Kent halk rencilerle daha ok yurtta yer bulamayan rencilerle komuluk etmek
17
durumunda kaldklarnda, ev arama srasnda ya da ticari ortamlarda al veri ilikisi
iinde toplumsal etkileime girmektedir.
niversiteye ve kente gelen renciler, kent yaamna, kentin dnmne dahil
olmaktadr. Ancak zellikle Malatya gibi modern yaam tarznn yan sra geleneksel
yaam tarznn ve yer yer pre-kapitalist ilikilerin varln srdrd kentlerde
niversite rencileri ile kent arasndaki iliki deien oranlarda gerilimlidir. Kentin
baz blgelerinde greli olarak daha youn olmak zere kent halk niversit
rencilerini dlamakta, kentte ama gze grnmeden, sesini karmadan yaamaya
zorlamaktadr. niversite rencileri, kentsel toplumsal liki ann dnda tutulmaya
allsa da tketici olarak yarattklar talep nedeniyle kent ekonomisi iin sermaye
birikim frsatlar yaratmaktadrlar. Birok rnekte, renciyi komusu olarak kabul
etmeyen kentliler, mteri olarak ona ulamaya almaktadr.
Bu paradoksal iliki iinde kentin toplumsal ve meknsal dokusu, rencilerin
taleplerini ve ihtiyalarn da ierecek biimde dnmektedir. Fakat rencinin
zamannn byk ksmnn Y erleke iinde gemesi, kentle ilikisinin tanmlanm ve
snrl ihtiyalarnn karlanmasndan ibaret olmas, renci kitlesinin kentin
dnm iindeki etkisini de snrlamaktadr. niversite rencileri, snrl gelirleri
ile, kentin onlara sunduu snrl yaam alan iinde, a ve akta kalmadan okuma
mcadelesi verirken kentin dnmne de varlklaryla katkda bulunmaktadrlar.
rencilerin bu srece katks, genel olarak, ekonomik sorunlar ve kentlilerin
kendilerine kar tutum ve davranlarndan kaynaklanan sorunlar karsnda gndelik
hayat iinde ve mecburiyetin basks altnda n altnda verdikleri sessiz mcadele
iinde gereklemektedir. Eitimlerini srdrmek zorunluluu altndaki (ve birou
olduka snrl kaynaa sahip olan) niversite rencileri, kentin gsterdii diren
karsnda kent yaam ve mekn iinde kendilerine yer ama mcadelesi vermektedir.
Bu mcadele, yerine gre grnmez olmay, azla yetinme yollar gelitirmeyi ve en
nemlisi kendi aralarnda dayanarak hayatta kalma ve renimlerini srdrme
stratejileri gelitirmeyi gerektirmektedir. Kabaca bakldnda, sorunlar karsnda
durum kabul etme tutumu grlse de, gnlk yaam pratikleri iine yerlemi bir
direnme stratejisi sz konusudur. Ancak, niversite rencilerinin kent iindeki bu
greli olarak grnmez varl ve sessiz direnci bata barnma ve beslenme olmak
zere, yaadklar sorunlarn kamuoyunun ve ilgili kurumlann gndemine tanmasn
zorlatrmaktadr. Bu sorunlarnn zmn talep etmenin daha etkili yollarna da
ihtiya olduu aktr.
Kaynaka
Bayat, Asef, 2 008, Sokak Siyaseti, ev. Soner Torlak, Ankara: Phoenix Yaynevi.
Bayhan, Vehbi, 2002, Gen Kimlii niversite Genliinin Sosyolojik Profili nn niversitesi
Uygulamas, Malatya: nn niversitesi Yaym.
TMMOB zmir l Koordinasyon Kurulu renci, 2009, Mhendislik ve Mimarlk Fakltesi
rencileri Anketi, TMMOB zmir Kent Sempozyumu, zmir: TMMOB zmir l Koordinasyon
Kurulu, ss. 781-800.
Dnden Bugne nn niversitesi, 2013,
http://www.inonu.edu.tr/universite/index.Dn?savf'a=kurulus. Eriim Tarihi: 25.8.2013.
11Bayat, Asef, 2 008, Sokak Siyaseti, ev. Soner Torlak, Ankara: Phoenix Yaynevi.
18
Malatyada niversite rencilerinin Barnma htiyacnn Ekonomik Boyutlar
Ouzhan Y I LDI RI M1 Mehmet KUNDAKTEPE2
1.Giri
lkemizdeki niversitelerde n lisans, lisans, ikinci retim ve lisansst renim
gren toplam renci says, 2012-2013 eitim retim yl itibariyle 4.975.690dir.3
Dolaysyla bu byk rakamn sorunlar da byk olmaktadr. Bu balamda yeme-
ime, barnma, ulam gibi temel hizmetler ou zaman soruna da dnebilmektedir.
Bunun balca nedenlerinden biri de bu ihtiyalarn aileler ve renciler tarafndan
finansmannda yaanan glklerdir.
Eitimin srdrlebilmesi iin vazgeilmez olan bu ihtiyalarn finansman hem
aile hem de renci iin sorun oluturmaktadr. Zaten lkemiz insanlarnn en byk
sorunlarndan birisi de ekonomidir. Dnn ki aileler gelirlerinin nemli bir ksmn
baka bir kentte renimini srdren ocuklarna gnderirken, dier ksmyla da
geinmeye almaktadrlar. Ailelerin geim konusunda yaadklar gl
anlatabilmek iin "Okuyan ocuum var." gibi ifadeler kullanmas da bu durumu
zetler niteliktedir. Kimi ailelerin maddi durumlar daha elveriliyken, maddi
durumlar elverili olmayan ailelerin says da olduka fazladr.
renci cephesinde de ayn nedenlerle hayat kolay deildir. Bir yandan kt bte ile
eitimi srdrmek iin zorunlu ihtiyalar karlanmaya allrken te yandan aileye
yk olma duygusu yaanr. renciler kendi ayaklar zerinde durmaya aba
gsterirken, maddi ynden ailelerinin eline bakyor olmann sknts ierisindedirler.
Barnma, renci btesinin esnek olmayan, zorunlu harcama kalemlerinden birini
oluturmaktadr. ou zaman eitim ve beslenme gibi ihtiyalardan kslarak barnma
ihtiyac karlanmak zorundadr. Acaba renciler barnma iin aylk btelerinden ne
kadar ayryor? Bu ayrlan para barnma iin yeterli mi? renciler istedikleri artlarda
barnmalarn salayabiliyorlar m? Sorunun zmnde bu sorular nem
kazanmaktadr. Barnma ve teki zorunlu ihtiyalarn karlanmas, alt gelir grubundan
ailelerin ocuklar iin sorun oluturmaktadr. Yeterli gelire sahip olan renciler iin
pek ok seenek sz konusudur. Bu nedenle, bu almada barnma sorunu asl olarak
alt gelir grubundan (yoksul) renciler asndan ele alnmtr.
Bu alma, nn niversitesinde renim gren 501 renciye uygulanan anket
sonularndan ve birebir yaplan grmelerden yararlanarak hazrlanmtr. renci
deneyimlerinden yararlanlm ve yaplan grmelerle rencilerin barnmalarn
salarken ne gibi maddi zorluklar ektikleri aratrlmtr.
1,2nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
3SYM, 2013, 2012 - 2013 retim Yl Yksekretim statistikleri,
http ://www.osvm. eov.t^elge/1-19213/2012-2013-ogretim-vili-vuksekogretim-istatistikleri.html.
2. Malatyada niversite rencilerinin Barnma Olanaklar
niversite rencileri iin en uygun barmrna olanaklarm yurtlar sunsa da
Malatyada, kamu ve zel renci yurtlarnn yetersizlii nedeniyle renci evleri
(kiralk evler) de ayn lde yaygndr.
nn niversitesi rencileri, genel olarak orta ve dar gelirli ailelerin bireyleri
olarak dikkat ekmektedir (izelge.4). Buna ek olarak, kent iinde ksmi zamanl
olarak alabilecelderi ve kendilerine ek gelir salayabilecekleri i imknlarnn kstl,
hatta yok denecek kadar az olmas, nn niversitesi rencilerinin kendilerine maddi
ek gelir salama yolunu tkamaktadr. Bu da daha ucuz barnma olana talebini
artrmaktadr. Oysa tersine yurt ve konut piyasasnda fiyatlar olduka yksektir.
Malatyada en youn olarak kullanlan barnma biimleri yurtlar ve renci evleridir
(izelge.10). Malatyada renci asndan barnma maliyetleri, kentteki ortalama
fiyatlar zerinden bakldnda yledir: KY K yurtlar 111-150 TL, kiralk evler 400-
500 TL ve zel yurtlar 300-600 TL. Kiralk evlerde genellikle 3-4 kii kald
(izelge.17) ve kirann paylam sz konusu olduu iin bu barnma seenekleri zel
yurtlara gre ok daha ekonomiktir.
Bu alma kapsamnda yaplan ankette de renci bana aylk barnma
maliyetlerinin u ekilde olduu belirlenmitir (izelge.12): En yksek oran %38.8 ile
100-199 TL aralmdakiler oluturmaktadr. Bunu %21.1 oran ile 400-499 TL ve
% 19.1 oram ile 300-399 TL harcayanlar izlemektedir. 300 TL ve zeri harcayanlarn
zel yurtlarda kalanlar, 100-299 TL arasnda harcayanlarn ise KY K yurtlarnda ve
kiralk evlerde kalanlar olduunu sylemek mmkndr.
zel ve devlet yurtlarnn barnma
ihtiyacm gidermekte yetersiz kald aktr.
renciler artk yurtlara yerlemek iin
yksek mevkilerdeki tandklarn devreye
sokma yoluna bile gitmektedirler. Bu da
beraberinde nepotizm kavramm yurtlar iin
kullanlr dzeye getirmitir. Bu konu nemle
zerinde durulmas gereken bir sorun haline
gelmitir. nk devlet yurtlarndan
yararlanma hakk her renciye verilmesi
gereken bir haktr. Bu hakkn salanmas iin
araya birilerinin sokulmas, bu yapnn
giderek yozlatnn bir gstergesidir. Bu yozlam olguyu bir rnekle aklayabiliriz.
zel renci yurdunda kalan bir kz arkadamz, KY Knm niversite yerlekesi iinde
yeni hizmete alan yksek standartl yurduna girebilmek iin tandklarn kulland.
Ama baarl olamad. Bunun sebebi ise rencinin tandnn yeteri kadar nfusunun
olamayyd. Baarl olan rnekler de var. Yaptmz grmede, bir rencinin
milletvekili tandn devreye sokarak, KY K Blge Mdrln aratp yurda
yerleebildiim rendik. Burada artc olan, btn bunlar olurken yurda bavuran
rencilere kontenjanlarn dolu olduunun sylenmesidir. Bu rneklerden hareketle,
yurtlarda "torpil kontenjan" olabilir mi sorusu aklmza geliyor. Bu durum, yukarda
da belirttiimiz gibi nepotizm kavramnn renci yurtlar iin bile kullanlr dzeye
geldiinin bir kantdr.
izelge.12: Aylk Barnma Fiyatlar
Say
Oran
(%)
100-199 116 38.8
200-299 24 8.0
300-399 57 19.1
400-499 63 21.1
500-599 19 6.4
600 ve zeri 10 3.3
KYK Yurdu burslu 6 2.0
Ev ailemin 4 1.3
Toplam 299 100.0
20
2. Harlk in Aile i Dayanma
Birok zaman dar gelirli aileler ocuklarna ok snrl miktarlarda para
gnderebilmektedir. Baz durumlarda da hi gnderilememesi sz konusudur. Bu
durumdaki arkadalarmz, enim kredileri ya da burslar ile yaamlarm ve
eitimlerim srdrmek zorundadr. Bu konuda, akrabalar ve aile iindeki dayanma
ilikileri birok renci arkadan yardmna yetimektedir. Bu aratrma iin yaplan
grmelerde anne babasnn yan sra teki akrabalardan da maddi destek gren
rencilerin varl saptanmtr. rnein bir renci, ailesinden ald destee ek
olarak dedesinden aylk 150-200 TL maddi destek aldm dile getirdi. Baka bir
renci, ailesinden gelen para yetersiz kald iin baz aylarda ablasndan ve
enitesinden maddi destek istediini belirtti.
Bu durum dar gelirli ailelerin ocuklarm okutmak iin yeterli maddi destek
salayamadnn, ayn zamanda da lkemizde aile balarmn ne derece gl
olduunun da bir gstergesidir. Bunun yan sra aileler ocuklarn okutabilmek iin
kendi imknlarndan fedakrlk etme yoluna gitmektedir. Kendi yaam standartlarm
dren aileler olduu gibi, niversitede renim gren ocuu olduu iin emeklilik
yann dolmasna ramen emekli olmayan anne-babalar da mevcuttur. Birebir
yaptmz grmelerde bu durumun varlna rastladk. Aileler ocuklarm okutmak
adna kendi hayallerinden ve hedeflerinden fedakrlk ediyor, maddi zorluk ekiyorlar.
3. renim Kredisi ve Burslar Olmasa Okumak da Hayal Olur
renciler yukarda bahsettiimiz ihtiyalarn gidermek iin aile btesinden
aldklar paya ek olarak burs-kredi alyor. bulabilecek kadar ansl olanlar ksmi
zamanl olarak eitli iletmelerde alyor. Ancak i bulan rencilerin byk blm
de okulla beraber gtremedii iin iten ayrlmak zorunda kalyor. Dar gelirli ailelerde
okuyan renci says arttka maddi sorunlarn boyutu da artmaktadr. Bu soruna
zm iin KY K rencilere burs, kredi ve yurt imknlar salamaktadr.
Ancak bu imknlar ne derecede yeterlidir? Memleketi dnda okuyan bir renci
iin aylk olarak alaca 280 TLlik burs ya da kredi, aileden ya da akrabalarndan
dzenli katk alabiliyorsa eitim hayatm kolaylatrabilmektedir; aksi takdirde
yalnzca hayatta kalmaya yetmektedir. Bu salanan parann byk bir ksm barnma
iin harcanmaktadr. zellikle de devlet yurduna yerleemeyip zel yurtta kalan ya da
kiralk ev tutarak barnmaya alan renciler iin bu sorunun ekonomik boyutu
artmaktadr. Ortalama ev kiralarnn 400-500 TL, zel renci yurdunda barnma
bedelinin 300-600 TL olduu Malatyada, renim kredisinin 280 TL olduu
dnlrse bu sorunun ciddiyeti artmaktadr. Dnn ki renciler bunun ne kadarn
barnmaya ayrabilecek. Barnmadan artan parayla (tabi eer para artarsa) beslenme,
krtasiye ve kiisel harcamalarnn ne kadarn finanse edebilecek? 280 TL'lik bu
rakam belirleyenler acaba bu saydmz masraflar hi dnyorlar m? Y a da
renciler tm bunlarn bilinmesine ramen kendi kaderlerine mi braklyor? Eitim
yaamna snrl da olsa katk salayan bu paramn mezuniyet sonras geri denmesi de
baka bir kayg ve tartma konusudur.
21
4. Ayda 280 TLlik Eitim ve Y aam
Ailesinden maddi destek alamayp sadece burs ve kredi alarak ya da ksmi zamanl
alarak geimini salamaya alan renciler de var. Bu durum rencilerin
ailelerinin maddi durumlaryla dorudan balantldr. Bu rencilerin barnma
konusunda KY K yurtlan konusunda baka bir seenei olmuyor. nk maddi
olanaklar ancak KY K yurtlarnda kalmaya yeterli olmaktadr. Malatya artlarnda,
sadece 280 TL burs ya da kredi ile renim hayatn srdrmeye alan bir rencinin
masraflarm inceleyelim. KY K yurdundan baka seenei olmad dnlrse 115
TL yurt aidat bunun yan sra yaklak olarak 40 TL ulam masrafi oluyor (KY K kz
renci yurtlan niversite Yerlekesinde olduu iin burada kalan kz arkadalarmzn
ulam masraf yok). Geriye 125 TL 'likbir miktar kalyor. Bu 125 TL'yi aylk krtasiye,
beslenme, kiisel harcamalar ve sosyal ihtiyalar gibi harcamalara ayrmak zorunda.
Fakat bu renci kalan parasyla ancak beslenme ihtiyacm karlayabilir. Dier
ihtiyalarn karlamak iin de beslenmesinden ve eitim harcamalarndan taviz
vermek zorunda. Gnde tek ya da iki nle idare etmeye alan renciler var! Bu
renciler bu imknlarla ancak temel yaamsal faaliyetlerini karlayabiliyor. KY K
yurdunda kalan iki kz renciyle yaptmz grmeyi rnek olarak sunmak istiyoruz.
Bu renciler sadece aylk 280 TL'lik bursla okumaya alyor. Ailelerinden hibir
maddi destek almyorlar. 115 TL KY K yurduna veriyorlar ve geriye 165 TL kalyor.
Kalan parayla sadece temel ihtiyalarn giderdiklerini sylyorlar. Bu iki rencinin
dediklerini aynen aktarmak istiyoruz:
"Hibir eyin kincisini alamyorum. Mesela ayakkabm bir tane, montum bir
tane... Yurt ortamndan hi memnun deilim. Drdnc snfm ailemden destek
almyorum. Alacak olursam yurttan ayrlmay dnyorum. Yurdun verdii
yemeklerin dnda yemek yeme ansm yok. Yemekleri beenmesem bile yemek
zorundaym. Drt yldr amarlarm elimde ykyorum. amar ykatma creti
5 TL bu parayla baka bir ihtiyacm giderebilirim. kinci retim olduumdan
yaz aylar aldm bursu harcma yatryorum. Formasyon alacam ve
formasyon cretini nasl yatracam dnyorum. ok gerekli bir ihtiyacm
giderirsem ayn son 10 gnn parasz geiriyorum."
"3-4 ayda bir ailemden para alyorum. Sadece ok sktm aylarda para
istiyorum. amarlarmn hepsini elimde ykyorum. Maddi skntlarmdan
dolay sosyal faaliyetlerden uzak duruyorum. Zengin arkada ortamlarna
girmiyorum. Sabah kahvalts yapmyorum. Sabah kahvalts kuponumu len
yemei iin kullanyorum. Bylece iki n gidermi oluyorum. Bir penyeye en
fazla 10 lira veriyorum. Askerdeki kardeimin aylk telefon kontrn ben
alyorum. Ders kitaplarm alamyorum. Genellikle st snflardan temin
ediyorum. Kitap alacak olursam orijinal kitap alamyorum."
Bu renciler para harcayabilecekleri meknlardan uzak duruyorlar. rnein
alveri merkezlerine gitmeye ekindiklerini sylyorlar. Genelde parklarda
oturuyorlar. ehir merkezine ayda ylda bir gidiyorlar. Memleketlerine gitmek iin
gelecek ayki bursu beklemek zorundalar. Kendi evrelerinden bir arkadalarnn,
ailesinin kredi kart borcunu demek iin bo zamanlarnda gnlk 15 TL'ye
amarhanede altm sylyorlar.
22
Bu rnekler 280 TL'ye nasl zorluklar ekildiini arpc bir biimde ortaya
koyuyor. Dnn ki orijinal kitap alacak paras olmad iin korsan kitap alyor ve
mecburen su iliyor. Paralar olmad iin sosyal ortamlardan da uzak duruyorlar.
Buralarda harcayacaklar parayla baka ihtiyalarm giderebileceklerini dnyorlar.
Eziklik duygusu yaamamak iin arkada evrelerini de kendileri gibi fakir
rencilerden seiyorlar. Bu renciler hayatta kalma sava veriyor desek abartm
olmayz. nk yalnzca temel ihtiyalarn karlayabiliyorlar. Yukarda verdiimiz
rnekte de grdmz gibi gnlk nlerinden taviz veriyorlar. Bu rencilerin
seme anslar yok! Kstl imknlarla yalnzca yaamsal ihtiyalarm gidererek
okumaya alyorlar.
5. deal zm Eve kmak
Barnmann maddi ykn azaltmak adna renciler, iki ya da daha fazla kii
biraraya gelerek kiralk ev tutma yolunu semektedir. Bu seenein rencileri dier
seeneklere gre maddi adan daha az zorladm syleyebiliriz. Y aptmz
grmeler sonucunda 3+1 dairelerde genel olarak renci kald, 2+1 dairelerde
ise 2 renci kaldn gzlemledik. rencilerin daire kiralarn tek bana deme
gc olmadndan bu yola gittikleri anlalmtr.
renci yaamnn maddi boyutu sadece ev kiras ile snrl kalmyor. Isnma,
yeme-ime, elektrik-su, apartman aidatlar vs. gibi masraflar da eklenince maddi boyut
daha da bymektedir. Sivas Caddesinde (Malatya kent merkezinde) bir renci evinde
yaptmz incelemeyi rnek olarak sunabiliriz. Bu evde renci kalyor ve aylk
410 TL kira dyorlar. 30 TL apartman aidat, ortalama olarak 140 TL fatura (su,
elektrik, internet) ve ortalama olarak 200 TL aylk mutfak masraflar oluyor. Bunlara
ek olarak, k aylarnda nemli bir masraf daha
izelge.13: Evde Kalan Kii Bana kyor; ortalama 300 TL doalgaz faturas da bu
giderlere ekleniyor. K aylar esas alndnda evde
kalan kii bana 360 TL bir gider dyor. Bu
rencilerin aylk gelirleri ortalama olarak 500 TL
ve yukarda bahsettiimiz masraflar dtmz
vakit geriye 140 TL bir miktar kalyor. Bu kadar
miktarla beslenme, yol, krtasiye ve dier
masraflarm karlamak zorundalar. 140 TL'nin ne
derece yetecei merak konusu. Demek ki renciler
de geim sihirbaz.
Bir baka rnekte ise nk Mahallesinde (Malatya kent merkezinde) bir renci
evini inceledik. renciler evde kii kalyorlar ve 500 TL aylk kira dyorlar. Evin
aylk ortalama 250 TL mutfak, 120 TL fatura (su,elektrik,internet) ve k aylarnda 270
TL doalgaz gideri mevcut. K aylar esas alndnda aylk kii ba ortalama 380
TL'lik bir gider dyor. Evde kalan rencilerin aylk gelirleri ortalama 550 TL. Bu
masraflar dlnce geriye 170 TL kalyor. Kalan bu parayla aylk yol, krtasiye, ev
dndaki saatlerde beslenme ve dier masraflarn karlamak durumundalar. Tabi
karlayabilirlerse!
Kiralk daire fiyatlar ise mahalleye gre, yapya gre ve dairenin zelliklerine gre
deiiklik gstermektedir. Bu durumda, rencilerin byk bir ksm ekonomik
Den Fatura Gideri
Say
Oran
(%)
50-99 21 18.1
100-149 34 29.3
150-199 .19 16.4
200-249 18 15.5
250 ve zeri 24 20.7
Toplam 116 100.0
23
uygunluu n koul olarak kabul etmektedir. Yine bu balamda fiziki zellikleri daha
dk, daha az donanml daireleri tercih ettikleri sylenebilir. Bu tercih ncelii
rencinin ekonomik durumuyla dorudan balantldr. Ancak bu durumun teki
boyutu da ailelerin oturmayaca, oturmak istemeyecei trden dairelerin renciye
kiralanmas ynndeki eilimdir. Genellikle renciye uygun kiralk daire balkl
ilandaki daireler, bodrum, zemin ya da at kat, fiziki zellikleri yetersiz, gn
almayan, rutubetli, bir trl snmayan, rencilerle birlikte bceklerin yaamas iin
de msait koullar salayan, ksacas dier insanlarn (evli, barkl, hali vakti yerinde
insanlarn) tercih etmeyecei koullardadr. Bylelikle renciler grece ucuz ev, ev
sahipleri de aylarca bo kalan evlerine kirac bulabilmektedir.
Karikatr: Ouzhan Yldrm, Hseyin Soylu
Ailelerin arlkl olarak kald apartmanlarda, rencilerin pek barmamadm
gzlemledik. Malatya kent merkezi Fuzuli Caddesinde bir apartmanda yaptmz
incelemede, binann fiziki zelliklerinin eski oluu ve dairelerin mimari yapsnn kt
oluundan ailelerin tercih etmediini ve genel olarak rencilerin ve bekrlarn
kaldm rendik. Ev sahibiyle yaptmz grmede binann ailelerin kalmasna
uygun olmadndan rencilere verdiini syledi. Ksa zaman ierisinde binann fiziki
ve iyapsmda onarm yapp ailelere kiraya vermek istediini de belirtti! Bu binadaki
dairelerin kiralarnn 300 TL olduunu rendik. 2+1 olan bu daireler ancak iki
rencinin kalabilecei durumdadr. Bu rnek, bir nceki paragrafta belirttiimiz
olguyu kantlar niteliktedir.
24
Birok rnekte ise, zellikle yukarda belirtilen dairelerden daha iyi
durumdakilerde, rencilerden ailelerden istenenden daha yksek kiralar istenmektedir.
nk, rencilerin ev tutma konusunda seeneklerinin kstl olmas ve deyim
yerindeyse elinin kolunun bal olmas ev sahipleri ve emlaklar tarafndan frsat
bilinerek ailelere gre daha fazla kira istenmektedir. "Bu renci nasl olsa bu evi
tutacak" mant hakimdir. rnein; Malatya'da aileye 350-400 TLye kiralanan bir
daire, renci tarafndan istenince 450-500 TL gibi rakamlara verilmektedir. Tm
bunlarn yan sra ev sahipleri ve emlaklar evde kalacak renci saysna gre de
kiray arttrabilmektedir. Ev tutma aamasnda rencilere "evde ka kii
kalacaksnz?" gibi sorular sorarak kiray ona gre belirleyebiliyorlar. Esasen evde
kalacak olan kii says, ev sahibini ilgilendirmeyecek bir durumdur. Ayn ekilde
ailelere "Aileniz ka kiilik? Evde ka kii kalacaksnz? Akrabalarnz yatya gelecek
mi?" gibisinden sorular sorulup kira arttrma yoluna gidildii rastlanmam bir
durumdur. zetle, ev sahipleri rencilere ailelere yaklat gibi yaklamyor ve
rencilerin maduriyetini frsata dntrp, rencileri daha da madur ediliyorlar.
6. Sonu
rencilerin barnma sorununun zm adma somut bir adm atlmamas, kredi ve
burs imknlarnn yetersizlii, bununla beraber rencilerin bo zamanlarm alarak
deerlendirebilecei istihdam alanlarnn yaratlmamas, lkemiz hanesine eksi olarak
yazlmtr. Ailelerin tercih etmedii kiralk dairelerin, rencilere uygundur diyerek
kiralanmas, yurtlarn yetersizlii sorunu ve tm bunlara ayrlan parann yeterli
olamay rencilerin barnma sorunlarm zetler niteliktedir. Tm bu ekonomik
sorunlar rencilerin kt artlar altnda barnmasna sebebiyet vermitir. Bu durum
beraberinde renci fakirlii olgusunu ortaya karmtr. renciler yardma
muhta'' durumda renimlerini srdrmeye devam etmektedir. Tm bunlarn
sonucunda renciler "burs dilencii" yapmaktadr. Yani dernek dernek, vakf vakf
gezip burslardan faydalanmaya almaktadrlar.
niversite rencileri genel olarak kstl maddi imknlarla renimini srdrmeye
alyor. Barnma ve beslenme sorunlar da bunlara eklenince ortaya sorunlar yuma
kyor. Bu sorunlarla ba etmeye alan rencilerin, derslerinde ne derece baarl
olaca, kendi bireysel ve sosyal geliimlerini ne derecede tamamlayaca konusu da
phe uyandryor. Tm bunlardan u sonucu karabiliriz ki lkemiz niversiteleri
mesleki eitimden daha ziyade, kstl maddi imknlarla nasl geinilmesi gerektiinin
eitimini veriyor. Bu sorunlarn zmne ilikin ciddi almalar yaplmyor ve
yaplsa dahi sonusuz kalyor. nk rencilerin iinde bulunduu maddi
olanakszlklar ortada. Bu sorunlarn kulak arkas edilii ve tartmaya dahi almay
aslnda daha baka sorunlarn da iaretisi durumunda. yle ki "lkenin gelecei" diye
nitelendirilen rencilerin bu maddi zorluklarla ba baa braklmas, bir nevi lkenin
geleceinin yeteri kadar nemsenmedii anlamna geliyor. Gn kurtarma amal
yrtlen siyasetler sonucunda, niversitelere gereken nemin verilmemesi, her ehire
niversite almas, kontenjanlarn arttrlmas, niversite rencilerinin maddi
olanakszlklarnn giderilmemesi gibi uzayp giden sorunlarla beraber "lkenin
geleceinin" ne denli emin ellerde olaca konusu akllarda soru iareti brakyor.
25
Okulun lk Gnlerinde ve Gei Dnemlerinde Barnma
Enes DOAN*
1. Giri
Ailesinden uzakta okuyan niversite rencileri iin barnma, rencilik
deneyiminin aamalar ve gelir dzeyine gre farkllk gstermektedir. rnein okulun
ilk haftalar ile sonraki aylar, birinci snf ile nc ve drdnc snf, uzatma
dnemlerindeki barnma stratejileri ve tercihleri arasnda farklar vardr. rnein,
yurtlar ve renci evleri, daha uzun sre kullanlan ve en yaygn barnma ekilleridir.
Pansiyonlar, misafirhaneler, oteller ve apart daireler ise kimi zaman sreklilik gsterse
de genellikle geici sreler iin ya da zor zamanlarda kullanlmaktadr.
Geici barnma ihtiyac duyulan dnemler yle sralanabilir: Okulun ilk haftalar
kalc bir barnma yeri bulununcaya kadar, herhangi bir nedenle yurttan ya da renci
evinden ayrlma durumunda kalanlar iin yeni bir yer buluna kadar, okulu uzatm ama
devam zorunluluu olmayanlar iin snav zamanlar.
Bu yazda, bu kitap almas kapsamnda uygulanan anket bulgularndan, 20
renciyle, apart daire ve baz otel iletmecileriyle, misafirhane ve pansiyon
yetkilileriyle yaplan grmelerle elde edilen bilgilerden yararlanlmtr.
2. lk Kayt Dneminde Geici Barnma
niversiteye ilk kayt dnemindeki barnma ihtiyac genellikle ksa sreli barnma
amacyla kullanlan alanlar zerinden karlanmaktadr. renciler artk ailelerinden
uzak yeni bir ehire gelmi ve yeni bir hayata adm atmlardr. Yeni hayatn bu ilk
gnlerinde aileleri ounlukla rencileri yalnz brakmamaktadr. Daimi barnma
alanlar ayarlandktan sonra aileler memlekete dnmekte ve renciler yeni bir ehirle
ve yeni bir hayatla ba baa kalmaktadr.
Misafirhane, pansiyon ve oteller insanlarn genellikle geici olarak barnmalarna
yneliktir. renciler bu alanlarda gerek ortam, gerekse de fiyatlarnn renci
btesi iin ykseklii dolaysyla ksa sreli olarak barnmaktadrlar. zellikle oteller
en az tercih edilenidir. Ancak zor zamanlarda kalman oteller ise genellikle ucuz ve
konforsuz olanlardr. renciler, genellikle geici barnma amacyla (okulun ilk
haftalarnda, yurt veya kiralk eve gei dnemlerinde, uzatma dnemlerindeki
renciler iin snav dnemlerinde) bu alanlar tercih etmektedirler.
Y urtlar (kamu ve zel) da kayt dnemlerinde geici barnma alan olabilmektedir.
Kamu yurtlar kesin yerletirme yaplana kadar misafir rencii alabilmektedir. zel
yurtlar ise byle zamanlarda gnlk cret karlnda barnma salamaktadr.
Baka bir seenek de apart dairelerdir. Apart daireler, rencilere gvenlikten
internete kadar pek ok imkn sunan kk konutlardr. Apart daireler genellikle zel
sektr tarafndan yapld ve iletildii iin otel statsnde fiyatlandrldndan
rencilerce tercih edilme oran dktr. Genellikle apart daireleri tercih eden kesim
gelir dzeyi yksek olan rencilerdir.
* nn niversitesi DBF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
izelge.14: niversiteye Balanan lk
Gnlerde Konaklama Yerleri
3. Malatyada niversite rencilerinin lk Konaklama Seenei Olarak
Misafirhane, Pansiyon, Otel ve Apart Daireler
Malatyada pek ok otel ve misafirhane bulunmaktadr. Buna karm Malatyadaki
apart daire ve pansiyon says olduka azdr. Fakat, kent bydke ve niversiteden
kaynaklanan talepleri alglamaya baladka renciye ynelik kk konut ve apart
daire yapmnda art gzlenmektedir.
rencilerin ilk kayt dnemlerinde tercih
ettikleri alanlar snrldr: Varsa tamdk ya da
akrabalar, yoksa yurt, misafirhane, pansiyon,
otel, apart daire. Bu alma kapsamnda yaplan
ankette nn niversitesi rencilerinin ilk
konaklamada arlkl olarak KY K (%41.7) ve
zel renci yurtlarn (%20.7) tercih ettii
grlmtr (izelge.14). Kiralk evde kalma
oram da yksektir (%22.3). Pek ok renci,
hemehrilerle ya da tandk eski rencilerle
kurulan balantlar zerinden dorudan kiralk
eve kmaktadr.
lk konaklama yeri tercihlerinde cinsiyetin de belirleyici olduu grlmtr
(izelge.15). lk konaklama iin kadnlarn (KY K yurtlar %48.8, zel yurtlar %27.1)
erkeklerden (KY K yurtlar %33.1, zel yurtlar %12.9) daha yksek oranda yurtlar
tercih ettii grlmtr. Kiralk evde kalma oran ise erkeklerde (%36) kadnlardan
(%11.2) daha yksektir. Bunda erkek rencilerin kayt ncesi tandk ve hemehri
balantlarn daha youn biimde kullanmalarnn etkisi vardr. Akraba yannda kalma
oran kadnlarda (%7.1) ve erkeklerde (%7.2) ok yakn oranlardadr. Yine ilk
konaklama alanlarndan olan oteller, dier seeneinin ierisindedir. Baz otel
yetkilileriyle yaplan grmelerde kadnlarn otelleri tercih ederken ok dikkatli
olduklar ve genellikle aileleriyle kaldklar renilmitir.
Say
Oran
(%)
KYK Yurdu 129 41.7
zel Yurt 64 20.7
Misafirhane 9 2,9
Apart Daire 4 1.3
Kiralk Evde 69 22.3
Akraba Yani 22 7.1
Dier 12 3.9
Toplam 309 100.0
izelge.15: Cinsiyete Gre lk Konaklama Yerleri
lk Konaklama Yerleri
K
Y
K

Y
u
r
d
u

z
e
l

Y
u
r
t
M
i
s
a
f
i
r
h
a
n
e
A
p
a
r
t

d
a
i
r
e
K
i
r
a
l

k

e
v
A
k
r
a
b
a

Y
a
n
i
D
i

e
r
T
o
p
l
a
m
Say 83 46 4 1 19 12 5 170
Kadn Oran (%)
48.8 27.1 2.4 0.6 11.2 7.1 2.9 100.0
Say 46 18 5 3 50 10 7 139
Erkek Oran (%) 33.1 12.9 3.6 2.2 36.0 7.2 5.0 100.0
Say 129 64 9 4 69 22 12 309
Toplam Oran (%) 41.7 20.7 2.9 1.3 22.3 7.1 3.9 100.0
27
3.1. Malatyada renciler in Geici Barnma Asndan Misafirhaneler
Misafirhanelerin asl kurulu amac ilgili kuramlarn seyahat halindeki personeline
barnma alan salamaktr. lgili kurum personeli olmayanlar da bu misafirhaneleri
kullanabilmektedir. Misafirhaneler, zellikle ailesi kamu personeli olan renciler iin
ilk kayt dneminde ve teki geici barnma ihtiyac duyulan zamanlarda barnma
olana salamaktadr.
Malatyada k sayda kamu kurumun misafirhanesi bulunmaktadr. Ancak
cretlerin renci btesine gre yksek olmas ve yatak kapasitelerinin snrl olmas
nedeniyle uzun sreli barnma iin uygun deildir. Kimi zaman orduevi, polisevi gibi
baz misafirhanelerde srekli barnma da sz konusu olabilmektedir. Bu aratrma
srasnda bu kuramlarda srekli barnan renci bulunmad, bu kuramlarn genellikle
niversiteye ilk kayt dnemlerinde, kalc bir barnma mekn bulununcaya kadar
kullanld saptanmtr.
3.2. Malatyada renci Barnmas Asndan Pansiyon ve Oteller
Pansiyonlar, renciler iin hem ksa hem de uzun sreli barnma iin uygun
olabilmektedir. Ancak Malatyada renci kullanmna uygun pansiyon iletmecilii
yaygn deildir. Bu aratrma kapsamnda saptanan pansiyonun da greli olarak
ucuz motel biiminde iletmeler olduu grlmtr. Buralarda daha ok ehir
dndan ksa sreliine gelen erkekler kalmaktadr. Bu iletmelerle yaplan
grmelerde rencilerin buralarda okulun kayt dnemlerinde ve teki geici
barnma dnemlerinde kald renilmitir. Dnem ortasnda yaplan bu grmelerde
bu pansiyonda da kalan renci bulunmad grlmtr.
Malatyada bazlar be yldzl olmak zere ok sayda otel bulunmaktadr. Hatta
son yllarda otel saysnda, zellikle lks otel saysnda gzle grlr bir art vardr.
Merkeze yakn ve yldz says dk oteller, ilk kayt dnemlerinde ve teki geici
barnma zamanlarnda renciler tarafndan ksa sreliine kullanlabilmektedir.
Merkeze yakn ve yldz says dk 24 otel yneticisi ile yaplan grmede,
rencilerin kayt dnemlerinde aileleriyle ksa sreliine konakladklar ve halen
yalnzca yldzsz bir otelde bir rencinin konaklamakta olduu saptanmtr. Bu
rencinin okulu uzatt, derslere devam zorunluluu olmad iin snav dnemi
dolaysyla otelde barnd renilmitir.
Otellerde rencilerin barnmasn tevik etmek amacyla almalar yaplmaktadr.
renci indirimi ve uzun sreli kalmada zel tarifelerle renciler bu alanlar
kullanmaya davet edilmektedir. Ancak fiyat ve konforu orantl olarak artan oteller
renciler tarafndan tercih edilen alanlar arasna girememektedir.
3.3. Malatyada renci Barnmas Asndan Apart Daireler
Malatya bir niversite ehri olarak apart daire retimi konusunda ne yazk ki ok
geride kalmtr. Malatyada apart daireler, bir barnma modeli olarak yaygn
olmadndan niversite rencileri arasnda da tannmamaktadr hatta kimi zaman
yanl alglanmaktadr. Apart daire kavram genellikle apartman dairesi ile
kartrlmakta hatta ou zaman ayn eyler olduu sanlmaktadr.
28
Bu alma iin Malatyadaki toplam apart dairenin iletmecileriyle ve buralarda
kalan 15 renciyle grme gerekletirilmitir. Bu apart dairelerden sadece biri
apart daire olarak planlanarak yaplmtr. Dierleri, i han ya da apartman daireleri
eklinde ina edilmi ve uzun sre kullanlm, eski binalardr. Sonradan baz
giriimciler tarafndan apart daire olarak deerlendirilmi ya da deerlendirilmek
zorunda kalnmtr. Yatrmclar aileler tarafndan tercih edilmeyen bu binalar
rencilerin kullanmna amlardr. Nitekim bunlarn binalar eski olduu gibi
bulunduklar yerler de iyerlerine yakn, gvensiz kabul edilen arka sokaklardr. Bu
nedenle, ailelerin tercih ettii yerler deildir.
imdi apart daireleri teker teker inceleyelim (Apart daire isimleri verilmemitir):
A apart dairesinin binasnn kurulu amac apart daire hizmeti vermek olup
dierlerinden daha konforludur. Konfor sebebiyle fiyat aral da dier iletmelerden
farkllk gstermektedir (700-900 TL). Bu apart dairede renciler, alanlar ve bir
evli ift barnmaktadr. Bu apart dairede erkek rencilerin yan sra kz renciler de
kalmaktadr. Yaptmz grmeler bizlere rencilerin genel anlamda memnun
olduklarn ancak baka barnma alan bulamadklarndan dolay buray tercih
ettiklerini gsterdi. Daire fiyatlarnn yksek olmas renciler tarafndan tepkiyle
karlanrken bir iki yl ierisinde oluan fiyat artnn sebebinin bilinemedii sylendi.
Nitekim bundan bir iki yl nce 500 TL'ye kalan renci bu yl 700 TL dolaylarnda
cret demektedir. Bu apart daireye renci almlar zordur. Bu apart daireye
yerlemek isteyen baz rencilerin geri evrildii bilinmektedir. Yine baka bir
rencinin referans gstermek kouluyla kabul edildii renilmitir. Bu durum
iletmenin gvenlik konusunda gsterdii hassasiyeti ortaya koymaktadr. Ayn
zamanda gvenlik, internet, scak su, stma ve TV olanaklarnn bulunmas iletmenin
hizmet kalitesini ykseltmekte, rencilere iyi bir ortam salamaktadr.
B apart dairesinin kurulu amac binann konumu ve eski olmas nedeniyle aile
yerlemesine uygun deildir. Bu nedenle, apart daire olarak dzenlenmitir ve erkek
renci ve alanlara hizmet vermektir. Binada bulunan 18 daire birer renci evi gibi
dzenlenmitir ve tek kiiden drt kiiye kadar renci arlayacak dairelerden
olumaktadr. Binada gvenlik kameralaryla gvenlik salanmaya allmaktadr.
Istma, elektrik, internet vs. hizmetler kira bedelinden bamsz olarak denmektedir.
Burada ynetici fiyat aralnn 200-300 TL arasnda olduunu ifade etmi, ancak
rencilerden 330-350 TL arasnda deitii renilmitir.
Ayrca bu apart dairede TV hizmeti verilmemektedir. Bu apart dairede yaptmz
grmelerde rencilerin genel anlamda ve zellikle ekonomik olmas nedeniyle
memnun olduklar renilmitir. rencilerden bazlar ilk barnma alan olarak apart
daireyi tercih etse de bazlar devlet yurtlarnda yer bulamam, zel yurda yerlemi
fakat zel yurt btesini zorlad iin apart daireye gelmitir.
C apart dairesi, kz renciler iin oluturulmutur. Binada sekiz daire
bulunmaktadr. Dairelerde barnan renci says drt ile alt renci arasnda
deiiklik gstermektedir. Bina yneticisi de ailesiyle birlikte ayn binada
barnmaktadr. Buras bir apart daire binasndan ziyade renci evlerinden olumu bir
bina niteliindedir. Bu binaya grme iin gidilmi fakat renciler grmeye ikna
edilememitir (Belirli bir dini gruba ait olduundan daryla bilgi vermek istemediler).
Sadece bir renciyle grme yaplabilmitir. Bu grme orada barnan renciler
29
hakknda ok fazla bilgi vermemektedir. Nitekim barnma creti rencilerden
renilememitir. teki kaynaklardan renildiine gre daire fiyatlar 350-400 TL
arasndadr. Binada kat kaloriferi sistemi bulunmakla birlikte her dairede stma ve
scak su mevcuttur. Bina kaps 24 saat aktr ve gvenlik bulunmamaktadr.
Yaptmz grmede u ifadelerle karlatk.
Bu apart dairede iki yldan beri alt kii kalyoruz. Mecburiyetten kaldmz
bu apart daireden memnun deiliz. Apart dairelerin yaygnlatrlmasn
istemiyoruz ve bu apart daireyi bakalarna nermiyoruz.
Malatya'da apart dairelerin gvenlii konusunda pek ok sknt vardr. Tespit edilen
apart daireler gvenlikli olarak nitelendirilse de gvenlik konusunda herhangi bir
mesafe kat edilmemitir. Tespit edilen apart dairelerde gvenlik anlay kapda
bulunan danmadan ibarettir. Zaten danma birimi sadece iki apart dairede tespit
edilmitir. renciler barndklar apart daireleri gvenli olarak nitelendirse de kilitli
kaplar arkasnda barnmaktadrlar. B apart dairesinde yaptmz birebir grmeler
ncesinde ve sonrasnda renciler tarafndan kaplarn kilitlendii grlmtr.
renciler, bunun nedenini gvenlik kaygs olarak aklamlardr. Bunun yannda A
apart dairesi hari dier apart dairelerde bina kapsnn 24 saat ak olduu
gzlemlenmitir. Bu durum gvenlik zafiyeti olduunun gstergesidir. Bu
olanakszlklarla birlikte renciler iin barnma sorununun kapsam genilemekte ve
bu sorun yannda gvenlik problemini de getirmektedir.
4. Sonu
niversitenin ilk gnleri heyecanl olduu kadar zordur. Bu zorluklarn banda da
temiz, gvenli bir barnma mekn bulmak gelmektedir. ok sayda kiinin ayn
zamanda kalacak yer aryor olmas bu sorunu daha da bytmektedir. Bu sorunu
zmek adna atlan admlarn yetersiz oluu rencilerin salksz ve gvensiz
alanlarda barnmasna yol amaktadr. renciler devlet tarafndan bu ynde yaplan
yatrmlarn artrlmasn istemektedir.
Malatya'daki apart dairelerden ne yazk ki sadece biri gerek anlamda apart daire
zellii gstermektedir. Aslnda apart daireler barnma alan asndan byk ve
konforlu olduu durumda renciler iin esiz bir barnma alan olacaktr. Bu apart
dairelerde kalan renciler genel anlamda kaldklar yerlerden memnunlardr. Ancak,
apart dairelerde kalmalarnn bir zorunluluk olduunun da altn izmektedirler.
Malatya gibi bnyesinde niversite barndran ehirlerde belediyeler ya da valilik
tarafndan zellikle bu dnemler iin rencilerin ve genellikle ilk kayt nedeniyle
birlikte gelen aileleri iin barnma alternatifleri yaratlmaldr. Bu aamada barnma
problemi yaayan rencilerin de fikirleri alnmaldr. Nitekim kullancs olacaklar
alanlarn koullarnn yeterli dzeyde olmasn istemektedirler. niversite
yerlekesinde ya da niversiteye kolay ulam olan alanlarda yaplacak olan barnma
alanlar rencileri memnun edecektir.
30
Malatyada renci Yurtlarnda Barnma Koullar ve Sorunlar
Zeynep TUTU1 Burhan Y ILDIRIM2
1. Giri
niversiteye kent dndan gelen, yeni bir yaama adm atan renciler iin
niversite yaamlan boyunca barnacaklar yer ok nemlidir. renci aileleri de
barnmai meknlarnn gvenli ve ekonomik olmasn, ocuklarn rahata
yerletirebilecekleri bir yer olmas isterler. Kentten kente, niversiteden niversiteye
bu barnma olanaklar eitlilik gsterir. renciler devlet yurtlar, zel yurtlar, apart
daireler, renci evleri ve pansiyon gibi yerlerde barnrlar. rencilerin barndklar
yeri byk lde ekonomik durumlar belirlerken bunun yannda sosyal, kltrel yap,
ailenin yaam biimi hatta siyasi grleri rencilerin kaldklar yeri semelerinde
nemli bir etkendir.
Bir de niversitenin bulunduu kentin sunduu barnma olanaklar nemli olup,
renciyi tayabilme kapasitesi rencinin barnmasn ya kolaylatrmakta ya da
zorlatrmaktadr. niversite bulunan bir kent hem sosyal hem de ekonomik olarak
rencileri tayabilmeli ve ehir ve niversite arasnda olumas gereken ba
kurulmaldr. nk niversitesi bulunan kentler, kltrel adan geni bir yelpaze
olutururken bu sosyal, siyasal, kltrel farkllklar da kaldrabilmelidir.
Bu yazda, Malatyann niversite rencilerine sunduu barnma olanaklarndan
biri olan yurtlar, kapasiteleri, yurt cretleri, rencilere sunduu olanaklar, yurtlarn
olumlu ve olumsuz taraflar asndan incelenmitir. Y urt yetkilileriyle ve yurtta kalan
rencilerle yaptmz grmeler ve bu kitap almasnda uygulanan anketler
sonucu elde ettiimiz bilgiler, bizleri hem yurtlar hakknda bilgilendirecek hem de
yurtta doal olarak gelien ortak yaamn dourduu sosyal ortam renmi olacaz.
2. Malatyada Yurtlar
nn niversitesi rencilerinin yarsndan ou Malatya dndan gelmektedir
(izelge.2). Buna gre, her yl nn niversitesi rencilerinin en az yarsnn yurt
ihtiyac bulunmaktadr. Malatyada, kent dndan gelen bu renci potansiyelini
barndrmada birtakm skntlar yaanmaktadr. Bu skntlarn banda da yurtlar
kapasitesinin yetersizlii gelmektedir. Bununla birlikte kz renciler biraz daha
ansldr. Malatyada bulunan kz renci yurtlarnn says erkek renci yurtlarndan
daha fazladr. Bu durum hem devlet yurtlarnda hem de zel yurtlarda geerlidir.
Devlet yurtlar ve zel yurtlar birbirinden farkl olanaklara sahiptir ve barnma
cretleri arasnda da nemli farklar vardr. nn niversitesi rencilerinin nemli bir
ksm, renci ald blgenin sosyo-ekonomik yaps ve rencilerin ou orta ve
altgelir grubundan olduu iin devlet yurtlarna talep ok yksektir. Buna bal olarak
devlet yurtlarnda doluluk oran yksektir.
12 *
' nn niversitesi IIBF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
2.1. Kamuya Ait renci Yurtlarnda Barnma
Malatyay bir niversite kenti olarak incelediimizde rencilere salanan barnma
olanaklarinn ok az ve kstl oluunu gryoruz. Malatyadaki zel yurtlar ve devlet
(Kredi Y urtlar Kurumu (KY K) yurtlan, yurda ihtiyac olan renci saysnn yarsnn
bile ihtiyacn karlayamamaktadr. zel renci yurtlarnn says son yllarda
artmaya balamtr. Fakat bu yurtlardaki barnma cretleri dar gelirli aile btelerinin
snrlarn amaktadr. Bu nedenle daha ok KY K yurtlan tercih edilmektedir. Ama
KY K yurtlarnn kontenjanlar da ok snrldr. Birok renci KY Kya ait yurtlarda
kalmak istemesine ramen kontenjan bulamamasndan dolay baka seeneklere
bavurmak zorunda kalmaktadr.
KY K yurtlar, fiyat bakmndan zel yurtlara gre ok uygundur. Standart KY K
yurtlarnda aidat 111 TL, depozito 175 TL, yksek standartl KY K yurtlarnda ise aidat
150 TL, depozito 250 TLdir. Yurt aidatlan, rencilerin evlerine dnd yaz
aylarnda da denmektedir. Ayrca KY K yurtlarnda kalan her renciye verilen aylk
202.5 TL tutarndaki yemek kuponu ek avantaj yaratmaktadr. Her gn sabah kahvalts
kuponu 2.25 TL, akam yemei kuponu ise 4.50 TL olmak zere gnlk toplam 6.75
TL yemek kuponu verilmektedir. Bunlarn yan sra yurtlarda, amar ykama (5 TL),
internet (saati 1 TL), kuafr gibi hizmetlerden de creti karlnda
yararlanlabilmektedir. Btn KY K yurtlarnda 24 saat gvenlik bulunmaktadr ve giri
klar parmak izi sistemiyle denetlenmektedir. KY K yurtlarnn giri saatleri
konusunda olduka kat uygulamalar bulunmaktadr. Yurda son giriler kn saat
22:30, yazn ise saat 23:00e kadardr. Y urda bu saatlerden sonra girmek ya da geceyi
izinsiz olarak yurdun dnda geirmek Y ksek renim Kredi ve Y urtlar Kurumu
Y urt dare ve letme Y netmelii hkmlerine gre (md. 21, 22, 23) uyarma, knama
ya da sresiz olarak yurttan atlma ile cezalandrlmaktadr. Ancak bazen yurt idareleri
kendi inisiyatifleriyle baka cezalar da retebilmektedir. rnein yurda ge gelirseniz
ertesi gnn sabah ve akam yemek kuponlarn kullanma hakknz
kaybedebiliyorsunuz.
Y urtlarn temizlik ileri, grevli personeller tarafndan yaplmaktadr. Btn KY K
yurtlannda 24 saat gvenlik bulunmakta ve yurda giri klar parmak izi sistemiyle
kontrol edilmektedir.
KYK Kz renci Yurtlar: Malatya kent merkezinde tane KY K kz renci
yurdu bulunmaktadr ve bu yurdun toplam renci kapasitesi, 3.300 kiidir.
Bunlann ikisi niversite Y erlekesinde (KY K Kz renci Y urdu ve Hac Hafize zal
Kz renci Yurdu) ve bir tanesi de kent (Tevfik Temelli Kz renci Yurdu)
merkezindedir. niversite Yerlekesinde bulunan yurtlarn toplam kapasitesi 2.500
kiiliktir.
KY Knn biri klasik, dieri yksek standartl olmak zere iki tip yurdu
bulunmaktadr. Klasik yurtlardan biri kent merkezinde, teki niversite
Yerlekesindedir. Bu yurtlarda odalar alt kiiliktir.3 Y urtta kantin, yemekhane,
amarhane ve kuafr bulunmaktadr. Odalarda er tane ranza bulunmaktadr. Ayrca
3 2012 ylma kadar 16 kiilik odalar da mevcuttu. Bu odalarda genellikle birinci snf rencileri
kalrd. 2012 ylnda bu odalar alma salonu olarak yeniden dzenlenmitir.
32
alt tane tek kapl demir dolap vardr. Odada ayrca alt kiiye iki sandalye ve bir masa
bulunmaktadr. Odalarda lavabo bulunmayp her koridorun sonunda ortak kullanlan
lavabo ve dular vardr. Bir koridorda toplam
izelge.16: Yurtta Kalan rencilerin dokuz oda vardr ve bu da elli drt kiinin
ortak kulland bir alan yaratr. Bu bakmdan
rencilerin en ok ikyet ettii konulardan
biri budur. zellikle yurtta ortak kullanlan
lavabolar, hi de hijyenik olmayan koullar
yaratmaktadr. Odalarda su stcs, kk
ocak, kahve makinesi gibi elektronik aletlerin
kullanm yasaktr. Ayrca odalara hal sermek
de yasaktr. renciler lavabolarda
kullandklar terliklerle odalarda dolar. Bu da
devlet yurtlarndaki temizliin ok yetersiz
olduunu gstermektedir. Y aptmz
anketlerde ve grmelerde zellikle KY Kda
kalan rencilerin bu durumlardan ikyetleri ok fazladr (%56.1) (izelge.16).
Hijyen, yemek, amar, televizyon izleme gibi konularda ikyetlerin younlamasna
karn, teki barnma tercihleri ok daha pahal olduundan birok renci bu sorunlar
nemsememeyi renmekte ya da durumu kabullenmektedir. Bu nedenle de sorun
yok diyen renci oram olduka yksektir (%74.2). Oysa sorunlar gzle grnr
niteliktedir. Kaytlar srasnda gelip yurt koullarm gren baz velilerin yaptklar
yorumlar da olduka dndrcdr. Bir veli buray ceza evi koularna
benzetirken, teki bir baba da asker koularna benzetmiti: Kzm burada asla
brakamam. Buras askerlik yaptm koulardan daha kt.
Hac Hafize zal Kz renci Y urdunu ayr bir ekilde incelememiz gerekiyor.
nk, 2012de faaliyete geen ve 1000 kiilik kapasitesi olan bu yurt, barnma
koullar asndan dier KY K yurtlarna gre sunduu hizmetler asndan daha
yksek standartlara sahiptir. Y urtta odalar iki ve kiiliktir. Yemekhane, kuafr,
amarhane, internet merkezi, kantin ve bir konferans salonu bulunmaktadr. Odalarda
ise rencilere ait bazalar, giysi dolaplar, alma masalar bulunmaktadr. teki KY K
yurtlarndan en nemi fark ise lavabo ve banyonun odann iinde olmasdr.
KYK Erkek renci Yurtlar: Malatyada tek KY K erkek renci yurdu olan
KY K Battalgazi Erkek renci Y urdunun kapasitesi 1500 kiidir. Y urtta kantin,
internet merkezi, yemekhane ve okuma salonlar bulunmaktadr. Her katta alma
salonu, bir t odas ve bir amar kurutma odas bulunmaktadr. Genellikle her odada
alt kii kalmakta, yalnz baz byk odalarda sekiz kii de kalmaktadr. Bedensel
engelli renciler iin zel odalar bulunmaktadr. Normal retimlerle ikinci
retimler farkl koridorlarda kalmaktadrlar. Yurt niversite arabalarnn getii
duraklara yakn bir mesafededir. Akam vakitlerinde belediye otobsleri ve zel
otobsler rencileri yurdun nndeki durakta indirmektedirler. Akam dn iyidir
ama sabah bu duraktan otobse binmek ok zordur.
Y urda dardan yemek getirilmesi yasaktr. Y urtta, 12 TL karlnda her odada
internet kullanm, 24 saat scak su, bahede oyun (futbol, voleybol ve basketbol) gibi
Say
Oran
(%)
Sorun Yok 132 74.2
Yemek 84 63.6
amar 71 53.8
Televizyon 68 51.5
Mahremiyet 36 27.3
Oda yetersiz 69 52.3
Hijyen 74 56.1
Giri k 50 37.9
Kltrel atma 40 30.3
Dier 17 12.9
33
hizmetleri vardr. Bu yurtta da odalarda banyo ve tuvalet yoktur. Her koridorun
sonunda ortak kullanlan banyo ve tuvaletler bulunmaktadr.
Sene ierisinde satran, futbol, basketbol, masa tenisi gibi dallarda turnuvalar
dzenlenmektedir. Ayrca yurdun kendine ait bir ktphanesi de bulunmaktadr.
2.2. zel renci Y urtlar
Malatyada halen hizmet veren toplam 11 tane (7 kz. 4 erkek) zel renci yurdu
vardr. Bu zel yurtlarn zellikleri neredeyse birbirleriyle ayndr. Bu yurtlardan biri
kz biri erkek olmak zere iki tanesi niversite Y erlekesi iinde, dierleri ise ehir
merkezinde bulunmaktadr.
Y urtlarda 1-2-3-4 kiilik odalar bulunmakta ve fiyat da odada kalan kii saysna
gre deiiklik gstermektedir. Ortalama bir fiyat belirtmek gerekirse tek kiilik odalar
500-600 TL, iki kiilik odalar 380-450 TL, kiilik odalar 300-410 TL ve drt kiik
odalar 280-380 TL aralnda deimektedir. Bu cretlere baz yurtlarda yemek dahil
iken bazlarnda deildir. Bu zel yurtlarda 24 saat scak sr, ders alma salonlar,
kuafr, amarhane, kantin, yemekhane bulunmaktadr. Ayrca rencilerin
yararlanabilecei kotal internet hizmeti de sunulmaktadr. Y urtlarda 24 saat gvenlik
bulunmaktadr.
zel yurtlarda oda koullan devlet yurtlarna gre olduka iyidir. Odalarda yatak
renciye zel giysi dolab, ders alma masas bulunmaktadr. Baz zel yurtlarda ise
odalarda mini buzdolab bulunmaktadr. Lavabo ve banyolar rencilerin odasnda
bulunmaktadr.
rencilerin ze! yurtlan tercih etmelerinde birok etken bulunmaktadr. Bu
yurtlarn fiyatlarnn fazla olmas aileleri maddi adan zorlad iin yurt tercihinde
maddi imknlar nemlidir. Bunun yannda zel yurtlar devlet yurtlarna gre daha
temiz koullara sahiptir. Hem yurt kapasiteleri daha azdr hem de lavabolar ve banyolar
odalarda olduu iin kiisel hijyen koullarn salamak daha kolay olmaktadr.
zel renci yurtlar KYK. yurtlarna gre daha rahat ve daha iyi koullar
salamaktadr. Hijyen ve temizlik asndan KY K yurtlarna gre daha teiniz
bulunmaktadr. zel yurtlar da renciye ait alma masasnn olmas ve kii saysn
az olmasna bal olarak ders alma ortam daha fazla bulunmaktadr.
Y urt tercihlerinde bir baka etken ise devlet yurduna bavurduu halde bu yurtlara
yerleemeyen rencilerin zorunluluk halinde zel yurtlara kayt olmasdr. Bu durum
birok aile iin ekonomik adan ok zorlayc olabilmektedir. nk zel yurt fiyatlar
devlet yurtlarnn yaklak kat kadardr. Devlet yurtlarnn yetersizliine kentin
sunduu barnma seeneklerinin snrll da eklenince, renciler ekonomik
durumlar uygun olmasa da mecburen zel yurtlarda kalmaktadrlar.
zel Kz renci Y urtlar: Malatya'da yedi tane ze! kz renci yurdu vardr. Bu
yurtlarn toplam renci kapasitesi 1401 kiidir. niversite Y erlekesi dndaki
yurtlarn niversiteye servisleri de bulunmaktadr.
zel Erkek renci Y urtlan: Malatyada KY K gibi erkek rencilere hizmet
veren zel renci yurdu says da azdr. Drt zel erkek renci yurdunun toplam
kapasitesi 868 kiidir. rkek renci yurtlarnn niversiteye servisi
bulunmamaktadr.
34
3. Y urtta Y aam
renciler iin yurtta yaam olduka zor ve ama bir o kadar da elenceli bir
siireiir. Farkl memleketlerden ve kltrden gelen birok rencinin birlikte kalmas
elbette pek ok olumlu ve ayn zamanda olumsuz sonu douracaktr. Birok yeni
insanla tanmak, yeni arkadalar edinmek yurtta kalmann en byk artlarndan olsa
gerek. niversite yllarnn en unutulmaz anlar, belki de arkadalarla yurtlarda
yaanmaktadr. Tabi ki bunun yannda olumsuz taraflar da vardr. Ayn oda ierisinde
litrkl karakterlerde, birbirini daha nce hi grmemi insann bir araya gelmesi tabi ki
zordur ve anlamazlklar da kabilir
Evde kalmann aksine yurtta kalan renciler kaldklar oda dnda yurttan da
arkada edinirler. Birok yeni insan ve yeni hayat tanma frsat bulurlar. Tabi ki bu
deneyim onlar iin olduka iyidir. Yeni hayatlar tanmak renciler iin bir deneyim
olur. nsanlann doru ve yanllarn grerek, birok arkadalk deneyimi yaayarak
ders karlr. Bir nebze de olsa insanlar artk daha iyi tanma frsat bulunur.
Y urtta yemek yapmak, aslnda yasak: rencilerin en byk skntlarndan biri
yemek ihtiyacn istedikleri biimde karlayamamaktr. zellikle zel yurtlarda kalan
renciler yemek fiyatlarnn fazla olduundan ikyetidir.
Y urt yemekhanesinin mnsnden farkl eyler yemek isteyen renciler yasak
olmasna ramen yurtlara kk elektrikli ocak almaktadr. Tabi bu ocan alnmas
yurttaki odaya yeni bir heyecan da katmaktadr. zellikle yurtta arama4zamanlarnda
ocan nerede saklanaca byk bir mesele halinde tartlr. Y ataklarn altna, giysi
dolabna zellikle giysilerin arasna ya da akllarna banyo gelmez en iyisi banyoya
gibi fikirlerden o an en mantkl geleni uygulanr. Tabi bunun yannda, renciler, ne
/aman arama yaplacan altnc hislerine bavurarak kestirmeye alrlar.
Ocak alndktan sonra yurtta genellikle makama, yumurta, menemen ve rencilerin
vazgeilmezi hazr orbalar yaplr. Unutulmamas gereken bir nokta da poet aydan
bkan rencilerin ay demleme zevkini yaadklardr. Tabi ki bu bahsettiimiz ocak
alabilen rencilerin yaptklar eyler. Bir de oca olmayan fakat yine de yemek
yapabilen rencilerin piirdikleri yemekler var ki renciden baka kimsenin aklna
gelebilecek trde deildir. Bunlara birka rnek verecek olursak su stcsnn iinde
makarna yapmak en banda gelir ve ou renci tarafndan bilinir ve uygulanr. Tabi
bu makarna evde yaplan makarnalar gibi deil. Sossuz, tatsz ama karn doyurucudur.
lUnun dnda sosisler alminyum folyoya sarlarak sa dzletiricisinin arasnda
piirilir. Bu yntemin pek hijyenik olduu sylenemez. Tabi bunun yannda t
ii/erinde yaplan omletleri de unutmamak gerekir. Bunlara daha birok rnek verilebilir
ailelerimizin bilmedii birok tarif rencilerden kabilir. Bu yaplan yemekler pek
itah ac gelmezse bile renciler iin unutulmaz birer an ve deneyim olacaktr ve
tim renciler bu yaadklar rencilik gnlerini ve yemeklerini zlemle
hatrlayacaktr.
4 Y urt ynetimleri, nceden bi ldirmeden, rencinin hi beklemedii zamanlarda, rencilerin
dolaplarnda, yalaklarn altlarnda vb. yurtta bulundurulmas ve kullanlmas yasak maddeler, eyalar
vb. aramas yapmaktadrlar. En ok bulunan ve el konulan eyalarn banda stclar gelmektedir. El
konulan bu eyalar, yl sonunda renci l ere verilmek zere yurdun depolarnda saklanr.
Memleketten gelen yemekler: Her renci farkl ehirden geldii iin farkl kltr,
gelenek ve grenekler bir araya gelir yurtlarda. Tabi bunun yannda bir araya gelen ey
sadece gelenek ve grenekler deil, ayn zamanda rencilerin memleketten dnerken
yanlarnda getirdikleri yiyeceklerdir.
Her renci memleketinden gelirken yannda yemek, erzak, kahvaltlk gibi eyler
getirir. Ve bunlar gerekten de mthi bir paylam yaplarak yenir. Hatta sadece oda
arkadalar deil dier odadaki arkadalar da arlarak bu gelen gdalar paylalr. Bu
dnemler renciler iin ok rahat ettikleri, yemek derdi olmayan ve paralarnn
ceplerinde kald ykselme devri olarak adlandrlabilir. Tabi bu dnem ok uzun
srmez. Dolapta o kadar yemek varken renciler her zamankinden daha ok ackr ve
getirilen yemekler hzla tketilir ve k devri balar. rencilerin yaadklar bu
deneyim de birbirlerine kar ne kadar yardmsever olduklarnn ve birbirlerinin
halinden anladklarnn gstergesidir.
Sabah uyanma sorunu: renciler iin en byk problemlerden birisi de sabah
erkenden uyanp derse gitmektir. Tabi ki ikinci retimse byle bir durum olmaz.
Y urtta ayn odada kalan ikinci retim ve normal retim rencileri arasnda sk sk
bu yzden problemler kmaktadr. Bu nedenle genellikle yurtlarda normal retim ile
ikinci retim rencileri farkl odalara yerletirilmektedir.
rencilerin uyanamamasnda en byk etkenlerden biri de rencilerin odalarda
toplanp gece ge saatlere kadar okey, tavla ve iskambil oyunlar oynamas ya da
dertlerini, ailevi sorunlarm, arkada ilikilerini konuup bir aile gibi birbirlerine
yardm etmeleridir. zellikle birinin sorunu olduunda herkes bu sorunla ilgilenir,
zm yollan tartlr. Byle olmasnn bir nedeni de tek bamza gittiimiz o kentte
arkadalarmzdan baka kimsemizin olmamasdr.
Ayn oda ierisinde birbirleriyle aileymi gibi ba kuran renciler arasnda sabah
ses yaptn da uyandrdn problemi fazla bytlmez. Birbirlerine sayg ierisinde
yaarlar. Tpk bir ailede olduu gibi. Zaman zaman tartmalar olsa da...
4. Sonu
Malatyann renciyi tama kapasitesi ve renciyle btnleme dzeyi olduka
dktr. Bunu tespitine imkn veren en byk etken yurtlarn kapasiteleri olmutur.
Malatyada renciye ynelik en nemli barnma olanaklarndan yurtlarn ok yetersiz
olduu tespit edilmitir.
Yurtlarda kalan renciler ve ailelerle yaplan grmelerde, hem renciler hem
aileler devlet ve zel yurtlarn yetersizlii zerinde durmutur. Bunun yannda yurt
cretleri konusunda olduka yksek fiyatlarn olduu saptanmtr. zellikle KY K
yurtlarnda kalan rencilerin ikyet ettii konularn banda ise temizlik gelmektedir.
rencilerin ve velilerin en byk beklentileri arasnda Malatyada yeni yurtlar
yaplmas, rencilere ynelik apart dairler oluturulmas yer almaktadr. Ksaca
belirtmek gerekirse Malatya kenti, bir niversite kenti olarak, rencilere sunulan
barnma olanaklar bakmndan gelitirilmelidir.
36
renci Evlerinde Barnma Olanaklar ve Sorunlar
brahim Halil BADEM*
1. Giri
Bir niversite rencisi iin eve kmak' denilince akla gelen ilk eyler bazlarna
gre zgrln kstlanmamas anlamnda rahat davranmak, bazlarna gre zel
hayatnda istedii gibi davranmak, bazlarna gre ise aile ortamnda yapamadklarn
yapmaktr. Bunun teki anlam, rencinin bulunduu yerden memnun olmad, zgr
olmad, her istediini yapamaddr. Ama bu zgrlk aray akla sra d eyler de
getirmemelidir. rnein benim birlikte eve ktm arkadalar, evi sadece yatmak iin
kullanyorlar. Gnn 18 saatini uyumakla geirip dier 6 saatlik ksmnda ise sadece
kendi zorunlu ihtiyalarm gideriyorlar. Bu da zgrlk...
niversiteliler iin barnma bir hak olmaktan karlarak bir sorun haline
dntrlmtr. nsann her trl hakkn piyasa ilikilerine tabi klan neo-liberal
dnmler, barnmay niversiteliler iin iinden klmaz bir bilmeceye evirmitir.
renciler, niversiteye gelmeleri ile birlikte kendi kararlarn vermek, renim
sreleri boyunca kendi sorumluluklarn stlenmek durumunda kalmaktadr. Buna
barnma sorununun zlmesi' de dahildir. niversitelilerin barnma sorununu
zebilecekleri en ekici alternatiflerden birisi de kiralk ev kmaktr. Devlet
yurtlarnn yetersiz kapasitesi, salksz barnma koullan, zel yurtlann yksek
fiyatlar rencileri birka arkadayla birlikte ev tutmaya yneltmektedir.
niversitelilerin kiralk evde barnma konusunda yaadklar sorunu
ayrntlandrdmzda ne kanlar unlardr: Kiralk evlerin yksek fiyatlar, ev
tutacak renci saysna gre evin fiyatnn deimesi, ev tutarken ev sahibim ve
komular ikna etmenin zorluu, evde komularn gzlerini zerinde hissederek
yaamak vb. Ayrca, bina ynetiminin ve komularn ev sahibinden daha ok sz sahibi
olmas, bina ynetiminin ald kararlarn rencilere zorla uygulanmak istenmesi,
sobal evlerin zellikle rencilere yksek fiyattan verilmeye allmas, rencilerden
senelik ev kiralarnn pein olarak istenmesi, bakalarnn (zelikle ailelerin) oturmak
istemedii at veya bodrum katlarnn, depreme dayanksz, khne evlerin rencinin
aresizlii suiistimal edilerek rencilere yksek kiralarla verilmesi karlalan nemli
skntlardr. Sorunlar yukarda saylanlarla bitmiyor. Farkl kltrlerden gelen
rencilerin birbirlerine uyum salayamamas, farkl taleplerin olmas, her rencinin
farkl ekonomik durumunun olmas, binadaki ailelerin ve rencilerin farkl saatlerde
uyumas ve benzeri nedenlerle komularn rahatsz olmas gibi sorunlar
gzlemlenmektedir.
Bu aratrma, evde kalan bir renci olarak kendi deneyimlerim ve gzlemlerimin
yan sra 24 (20 erkek, 4 kadn) evde kalan renci ile yaplan grmenin ve anket
uygulamasnn bulgularndan yararlanlarak yazlmtr.
nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
2. Eve kmak
rencilerin eve kmasnn en nemli nedenleri yurtlarda yer bulamamak ya da
. zellikle son snflarda yurtlarn zor koullarna alternatif aramaktr. Bu anlamda eve
kmak, yurdun dnda barnacak yer bulmaktan te, zgr, rahat, kurallarn kendin
dzenleyebilecein bir hayata adm atmaktr.
Eve kmak, birok soruna zm salar ama bu sefer yeni sorunlar balar. renci
evlerinin de dzenli denmesi gereken ve renci btesi ile karlatrlnca olduka
yksek oranda giderleri vardr. Bu nedenle, ev arkada olarak maddi durumu iyi
olanlarn daha fazla tercih edildii grlmektedir. Evde bulunan kiilerin ayn sosyo
ekonomik seviyeye sahip olmas iyi evin huzuru ve geimi iin gereklidir. Bu sosyo
ekonomik seviyenin bir olmas demek kiilerin ayn artlarda eve kmas demektir.
Gelir eitsizlii burada da sorunlara yol aar. Herkes harcamalara eit biimde
katlamazsa maliyet paylam ile ilgili sorunlar olabilir. Ama bunu sylerken
renciler arasndaki dayanmay da hafife almamak gerekir. Birok rnekte,
ekonomik durumu iyi olmayan ev arkadann yk dierleri tarafndan
paylalmaktadr.
Evdeki rahat ortam hayal ederek eve kan her renci, ev arkadalarnn yaam
tarzlarnn da tpk kendisininki gibi olduu varsaym ile hareket eder. Ayn hayali
paylatklarn dnr. Oysa herkes farkl kiiliklere, farkl alkanlklara sahiptir.
Herkesin evde hareket etme, evi kullanma biimi farkldr. Herkes ev ilerinden ayn
dzeyde anlamaz. Kiilerin farkl aile yaplarndan gelmesi o evdeki her bireyin kendi
aile yapsndan getirdii gibi yaamm srdrmek istemesi ev ortamnda birok
sorunun ortaya kmasnn nedenlerindendir. Farkl damak tadndan farkl davran
biimlerine kadar birok sorun ba gstermektedir. Btn bunlarla birlikte eve
kldktan sonra yzleilir. ou zaman bir orta yol bulunur, bazen de bulunamaz;
bakalaryla yeniden denenir.
Hemerilik kavram niversite rencileri arasnda yaygnlam durumdadr.
Memleketi dnda yaayan her insanda olduu gibi renciler arasnda da hemerilik
kavram byk nem kazanmaktadr. Hemerilik ilikileri, zellikle niversite
hayatnn ilk yllarnda daha youndur. lerleyen yllarda younluu azalmaktadr.
rencilerin ev arkadalarn ou zaman ncelikle kendi hemerileri arasndan
setiini grmekteyiz. Buna bal olarak mezhep ve etnik kkeni de ev arkada seme
hususunda daha n planda tuttuklarn syleyebiliriz. lerleyen yllarda rencilerin
sosyal evresi genilediinden bu tutumlarndan uzaklatn grmekteyiz. rnein,
anlurfadan gelen bir rencinin birinci snftayken kendi memleketinden bir
arkadayla ayn evi paylatm daha sonra ikinci snfta evini ayrarak renci
evresinden baka kiilerle ev arkadal yaptn rendik. Ev arkadalnn yan
sra ilk yllarda kendi hemerileriyle daha ok vakit geiren rencilerin ilerleyen
yllarda kendi sosyal evresini seerken memleket ayrm gzetmediini gzlemledik.
Eve klrken genellikle kii ile yan yana gelinir. Bu aratrma kapsamnda
yaptmz anket de bu gzlemi dorulamaktadr (izelge.17). Buna gre renci
everinin %68inde 2-4 renci kalmaktadr. Bunun en nemli nedeni ise ev kirasm ve
teki ortak giderleri kiisel bteler zerinde ar bask yaratmadan deyebilmek iin
en uygun kii saysnn aranmasdr. kiinin eve kmasna bir baka neden ise
38
genellikle ailelerin ihtiyalarna gre yaplan evlerin
ounluunun 3+1 eklinde planlanm olmasdr.
Anketten elde ettiimiz sonulara gre de
Malatyada rencilerin oturduu evlerin %65.5i
3+1 eklinde planlanmtr (izelge.18). Bu durum,
her rencinin kendine ait bir odas olmasna da
olanak salar. Sonu olarak, kiinin yeterli
olduu, ten az kiinin olmas halinde evin
geiminin salanmasnda sorunlar olduu, ten
fazla olmas halinde ise ev ortamnn fazla kalabalk
olmasndan dolay kiiler arasnda uyumazlklarn
ortaya kt grlmektedir.
kii ile bir renci evi amak daha ideal bir
durum olsa da her zaman bunu salamak mmkn
olmaz. Maddi durumunun kt olmasna ramen
okumas gereken bir okulu olduunun farknda olan
birok renci, kii saysna nem vermeksizin,
hatta yeterince tammad arkadalaryla ayn ev ortamm paylaabilmektedir. Bu
kalabalk evlerde yaanan anlamazlklara ramen de bu ev ortamnda barnmay
srdrmek dnda bir seenek yoktur. 5 ile 7 kiinin birlikte yaad evlerin %27.6
gibi yksek bir orana sahip olduu gz nnde tutulursa rencilerin ne kadar zor
artlarda ve ne kadar zor ortamlarda yaam srdrdklerini grebilmekteyiz.
Birka rencinin eve kmasn basite almamak gerek. Bir aile yeni ev aarken
hangi srelerden geiyorsa hemen hepsi yaanr. stelik toplumun renciye ynelik
nyargl tutum ve davranlar gslenerek yaplr bunlar. Ev bulunduktan sonra sra
evin denmesine gelir. Bunun eitli yollan vardr. Birincisi, st snflarn ikinci el
eyalarm satn almaktr. (kinci el piyasas ylesine yaygnlamtr ki ikinci el eya
satan iletmeler sanal ortamda rencilere ulamann yollarn da bulmutur.)
ounlukla ev de eya ile birlikte devralnr. Bylece ev arama ve eya tama
masrafndan kurtulmak mmkn olur.
Aslnda ad ikinci erdi r bu eyalarn; aslnda kanc el olduunu hibirimiz
bilemeyiz. zellikle mezuniyet durumunda arkadalarnz varsa evle birlikte eyalar
da devralarak kurulu bir eve yerleme ans da olabilir. Malatyada tandklar, aile
dostlar olanlar biraz daha ansldr. Bu tandklar ve dostlar, rencilere kendi
evlerinden ya da evrelerinden kullanmadklar eyalar hediye edebilirler.
kinci yol ise, ailelerden salanan eya desteidir. Ancak aileler baka ehirlerde
yaadndan bunlar genellikle tama maliyeti dk eyalar olur; yorgan, yastk,
tabak, anak gibi. nc bir yol ise dier seenekler kullanlarak eyalar temin
edildikten sonra halen eksik kalan eyalar iin ikinci el eya satan dkknlarn yolunu
tutmaktr. Anca bu rencilerin maddi adan daha fazla para demesine neden olduu
iin genelde renci evinde kalan yakn arkadalarndan eya alnmaya allr. kinci
el eya kullanmann trajik boyutlar da vardr. Eski olmasndan te, bandan ne
getiini, hangi aile dramlarna, sahne olduunu bilmediiniz eyalar kullanmann
nasl bir duygu olduunu hi kimse bilemez; onu yaayan rencilere sormak lazm.
izelge.17: Evde Kalan Kii Says
Say
Oran
(%)
1 3 2.6
2-4 79 68.1
5-7 32 27.6
8-9 2 1.7
Toplam 116 100.0
izelge.18: Evdeki Oda Says
Say
Oran
(%)
1 3 2.6
+ . 6 5.2
2+1 24 20.7
3+1 76 65.5
4+1 ve zeri 7 6.0
Toplam 116 100.0
39
Bu kitap kapsamnda yaplan ankette eyal
daire oram (%63.8) olduka yksek kmtr",
olsa (izelge.19). Yukardaki aklamalardan
da anlalaca gibi bunun mbleli daire
olarak grlmemesi gerekir. Bu eyal evlerin:
byk bir ksmm eski rencilerden eya ile
devralnan evler oluturmaktadr. nemli bir
oran da Malatyada inaat sektrnn
canllnn sonucudur. Yeni ev alan birok aile yeni evini yeni eya ile demek ;
istediinden eski evlerini eyas ile kiraya vermektedir. Bu tr eyal evlerin kiraclar
genellikle rencilerdir. Normal artlarda bu evleri aileler kiralamadndan eyal ev :
sfatyla rencilere yksek fiyatlardan kiralanmaktadr. ou zaman bu evlerin
yalnzca eyalar deil, kendileri de ok eski ve hatta khne olmaktadr. naat
sektrndeki canllk Malatyada ikinci el eya piyasasn da canlandrmtr.
renciler, bu piyasann en nemli mterileri arasndadr.
renci evlerinin %75inde snma biimi
olarak kombi ve kat kaloriferi kullanld
saptanmtr (izelge.20). Bunda Malatyada
kombili ev orannn yksek olmasnn etkisi
olsa da renciler iin ekonomik olan budur.
renciler her ay btelerine gre ne kadar
snacaklarn belirleyebilmektedir. Merkezi
stmal evlerde oturanlar (%12.1) da
eklendiinde renci evlerinin %87.1inin
kaloriferli olduu grlmektedir. Soba ile
snmann zorluu rencileri evin
masraflarn deyebilmek iin yeterli sayda kiiyi yan yana getirip kaloriferli ev
tutmaya itmektedir. Sobal ev orannn dk olmasnn (%7.8) nedenleri arasnda ise
bu evlerin merkeze ve duraklara uzak mahallelerde bulunmas, alt gelir gruplarnn
yaad ve geleneksel yaam tarzlarnn baskn olduu bu mahallelerde renciye ev
vermeme ynnde bir tutum olmas, ayrca soba yakmann zorluu saylabilir.
rencilerin bu snma eitleri dnda birok snma yntemi de vardr. Mesela
battaniye ile snma, ty ap evin iini buharlatrmak yoluyla snma, halay ekme
gibi. En pratik yollardan biri de ancak kendini stan petein nne minder atp srtn
petee dayamaktr. rencilerin ufku geni olduu iin akla hayale smayan eylerin
de olduu ve yapld tek yer renci evleridir.
3. renci Evinde Yaam
Y ukarda da belirtildii gibi evlerin 3-+1 eklinde planlanm olmas ve genellikle
rencinin bir arada kalmas nedeniyle her rencinin kendine ait bir odas olur.
Ama evde kalan kii says arttka bu dimim deiir. Bazen evi olduu gibi oday da
paylamak gerekir. renci evlerinde oda seimi genellikle kura ekmek yoluyla
yaplr. Baz durumlarda, eve kma olayn planlayan ve ncl alan kiinin oda
seiminde ncelii olmaktadr.
izelge.20: renci Evlerinde
_________ Isnma Biimi
Say
Oran
(%)
Odun kmr sobas 9 7.8
Merkezi stma 14 12.1
Kombi/kat kaloriferi 87 75.0
Elektrik sobas 5 4.3
Klima 1 0.9
Toplam 116 100.0
zelge.19: Evm Yaps ve Eya Durumu
Say
Oran
(%)
Eyal ve mstakil 11 9.5
Eyasz ve mstakil 3 2.6
Eyal daire 74 63.8
Eyasz daire 28 24.1
Toplam 116 100.0
40
Herkesin odas kedi cumhuriyetidir ama evde bir de ortak kullanm alanlar vardr.
Her bir rencinin farkl aile yaplarndan gelmesi, zellikle ortak kullanm alanlar
konusunda kimi zorluklara, bazen atmalara neden olabilmektedir. Bu nedenle,
birok renci evinde bu alanlarn kullanm konusunda belirli kurallar konmaya
allmaktadr; bunlar uygulamak zor olsa da. rnein salonda herkesin adabnca
oturmas, giyinmesi gibi. Mutfak ve banyo gibi ortak kullanm alanlarnn ynetimi en
zor olanlardr. Al veriin nereden, kimler tarafndan yaplacann belirlenmesi,
toplam giderin hesaplanmas ve kii saysna gre paylalmas, yemek yapma ve
bulak ilerinin dzene konmas gibi zor ilerdir bunlar. Y emek yapma ve bulak
ileri ou evde nbet srasna gre yaplmaktadr. Bazen akam yemei, sabah
kahvalts ve bulak nbetlerinin her biri ayr ayr kiilerce stlenilirken baz evlerde
nbeti bunlarn hepsini yerine getirmektedir. len yemei nbeti yoktur, nk hem
kendi deneyim ve gzlemlerim hem de yaptm grmelerden saptadm kadaryla
renci evlerinde len yemei yenmemektedir. Y aplan grmeler sonunda nbet
sisteminin her renci evinde olmad ve baz evlerde ilerin paylald grlmtr.
rnein biri sabah kahvaltsnn hazrlanmasn, teki akam yemeini, bir bakas
bula stlenmektedir.
Fotoraf: Ouzhan Yldrm
teki ortak kullanm alanlar olan banyo ve tuvaletin nasl kullanlaca da birlikte
zlmesi gereken bir meseledir. Baz evlerde verilen ortak karar zerine her giren kii
temizleyip kmaktadr, baz evlerde nbet srasna gre gnde bir ya da haftada bir
kez, bazlarndaysa ne zaman genel ev temizlii yaplyorsa o zaman temizlenmektedir.
Genel ev temizliinin ise genellikle ylda ya da en fazla be defa olduunu da
belirmek istiyorum.
Aylk olarak gelen doalgaz, elektrik, su faturalarnn deme ilemini evde kalan
rencilerin saysna blnerek evdeki kii bana den miktar belirlendikten sonra
41
toplanp herhangi bir kii tarafndan internet bankacl zerinden, bazen de elden
yatrma eklinde demeler yaplmaktadr.
renci evlerinden misafir eksik olmaz; renci evi deil de daha ok misafirhane
gibi kullanld grlmektedir. Eve gelen misafirlerin evde kalan renciyi misafir
zannedip ona misafirmi gibi davrand durumlar bile grlmektedir. Farkl
blgelerden olan rencilerin saysz misafirleri olur. Arkadalar olur da arkadalarnn
arkadalar olmaz m? Ayn zamanda kuzenler, yeenler, zaman zaman evin durumunu,
ocuunun arkada evresini merak ederek anszn gelen davetsiz misafirler (anneler,,
babalar)! hatta evi merak edip gelen komular... Hepsi renci evinin vazgeilmezidir.
Geleneksel yaam tarznn ak kap uygulamas renci evlerinde srmektedir.
renci evinde yaplan yemeklerin sadece evde kalanlarm says iin yapldm
dnyorsanz yanlyorsunuz. nk o evin yerleik sakinlerini oluturan kii ile
yaayan be, alt kii daha vardr. Her bir arkada kendisiyle beraber iki kii ile gelirse
evde olur alt kii. Her akam baka bir eve yemee gitme alkanl olan rencilerin
varl, internetin ekicilii gibi etkenler de hesaba katldnda sofraya oturabilecek
kii saysn fazla tutmakta yarar vardr. Bu nedenle, yemek ve kii says arasndaki
denklemi kurmak iin biraz matematik, biraz da yemeklerin miktarn artrma teknikleri
bilmek gerekir. Y a yemei kii saysna gre tutturursunuz ya da a kalrsnz. te biz
rencilerin evi her zaman ak kap uygulamas ile yaamay becermitir. Aslnda iyi
olan taraf ise ayn zamanda alk yeteneini gelitirmesidir. lerde kendi okuduu
alanda i bulamayanlar iin ideal bir seenek yaratr, ver elini Antalya ya da teki
turistik kentler. Tabi bugne kadar kim okuduu alanda i bulabilmi ki. Herkesin
kendi okuduu alan dnda alternatif olarak baka bir i yapmas lazm.
Blmlerin snav haftalarnn farkl olmas, ev. arkadalar arasnda sorunlar
yaanmasna neden olabilmektedir. Bu sorunlarn en nemlisi, snav olmayanlarn
dier arkadalarna yeterince nem vermemesi ve almasna izin vermemesidir. Snav
haftas olmayan rencilerin dier arkadalar ile etkinlik yaptnda farkl blmlerde
okuyan arkadalarnn evde ders ortamnn bozulmasna neden olmaktadr. Baka bir
atma da normal ve ikinci retim rencileri arasnda yaanmaktadr. Normal
retimler gece uyurken, ikinci retimler gndz uyumaktadr. Hakl olarak herkes
kendisi uyurken evde sessizlik istemektedir. Bu da mmkn m? yleyse ev arkada
seerken buna da dikkat etmek gerekmektedir. Bu ve benzeri atmalar zlemezse
baka bir yer bulanlar evden ayrlabilmektedir.
4. Ev Sahipleri ve Komularla likiler
Ev sahibi ile iyi ilikiler kurmak renci evi sakinleri iin en zor ilerden biridir.
zellikle de ev sahibi yaknda bir yerlerde oturuyorsa. Daha ev kiralarken evini kontrol
etmeye geleceini, eve zarar verilirse, kira zamannda yatrlmazsa, eve kalabalk
misafirler gelirse, hele kar cinsten gelen giden olursa neler yapacan bildiren bir
ltimatom vermitir zaten. Kirann geciktirilmesi ya da teki sorunlar nedeniyle ev
sahibinin kn evimden demesi olasl karsnda yeni ev bulmann zorluunu
gslemek daha byk cesaret istediinden genellikle ev sahibinin isteklerine boyun
emeye allr! Elden geldiince!
renci ile komu ilikileri mahalleye gre farkllklar gstermektedir. rencilerin
ounlukta olduu semtlerde ve apartmanlarda oturan renciler komuluk ilikileri
42
bakmndan fazla problem yaamamaktadrlar. Fakat genellikle renciler gze
batmakta ve sk sk problem yaamaktadrlar. nk renciler ile ailelerin yaam
tarzlar ok farkldr. Bu da rencilerle aileleri sk sk kar karya getirmektedir.
rnein rencilerin uyku saatlerinin farkl olmas ve ge saatlere kadar nn
ak olmas komular tarafndan uyarlmalarna neden olmaktadr. Erkek rencilerin
kz arkadalarnn eve gelmesi muhafazakr aileler tarafndan ho karlanmamaktadr.
Herhangi bir rencinin sosyal ortamndaki kz arkadalarnn eve gelmesi apartmanda
kalan ailelerin tepkisine neden olmaktadr. Eve erkek arkadalarnn gelmesi bile bazen
apartmandaki aileler tarafndan ho karlanmamaktadr.
renci evlerinin misafirperverliini bilmeyen yoktur. stelik her koulda
misafirperverlik; kimi zaman misafirler komulara ya da ev sahibine yakalanmadan ev
sokulmak zorunda kalnr rnein. Eve misafir sokma operasyonu yaplr yani. Eve
kalabalk bir arkada grubuyla gelindiyse ikier, er kiilik gruplara blnlr ve
belirli aralklarla, sessizce girilir eve. Saat gese (aile saatine gre) parmak ularnda
yrmek ie yarar. Her zaman deil tabi. Btn nlemlere ramen kapy dikizleyen,
ierde oturup kendi ruhunu kapya teslim eden, gz kula kapda olan ninelere, o
gzel teyzelere, o sevimli amcalara, sanki bina onlarnm da biz mlteciymiiz, biz
uzaydan gelmiiz gibi, kendi evimize deil de onlarn evine girmiiz gibi davranan
komulara yakalanma riski vardr hep. Eve girmekle de i bitmez. Evin kapsna gelip
ayakkablar sayan komulardan biri, eer say fazla karsa hemen ev sahibini arayarak
evde on be ile yirmi ift arasnda ayakkab olduunu syleyebilir. rencilere
sesleniyorum ayakkablar ieriye alsnlar yoksa operasyon baarsz saylacaktr.
5 . Sonu
rencilerin eve karak renimlerini ve yaamlarn srdrmeye almalar
ayn zamanda ailelerinin dorudan destei olmakszn ehirde, yetikinler dnyasnda
kendilerine yer ama ve hayatlarn kimsenin korumas altnda olmakszn srdrme
abasdr. Hayat yolunda baarl olabilmek iin mutlaka renilmesi ve yaplmas
gereken eylerin yapld, yaand yerlerden bir tanesi de niversite ortamdr.
Bu almada yaplan gzlemler sonucunda kiralk evlerde barnmaya alan
rencilerin bask altnda yaam srd grlmtr: Snrl btenin, ev sahibinin,
komularn ortak basks. Ama bir o kadar da yeni deneyimlere frsat yaratan bir yaam
tarz sunmaktadr renci evi. Komularla, ev sahipleriyle, en nemlisi ev
arkadalaryla geinmeyi rendiimiz yer olan renci evlerinin bymemizdeki,
toplumsallamamzdaki katks tartlmaz.
43
Kaybolamadn Bir ehirde Aile Yannda niversite rencisi Olmak
Tue DULKADR 1 Ayegl MORAN2
1.Giri
Aileden uzakta niversite okumak, ne kadar konforlu olsa bile bir o kadar da
zordur. Ama sokaa ya da arya ktnda mutlaka birka tandkla
karlaabilecein bir ehirde, aile yannda niversite okumak da zordur. Aile-,
yannda kalan renciler hemen hemen her imkna sahiptirler ama tam manasyla
zgr deillerdir. Her zaman onlar snrlayan bir eyler vardr. Bazen anne baba,
bazense akraba ya da komular hareketlerimizi snrlama nedenlerimiz olurlar.
Byk ehirler iin durum pek byle olmayabilir ama Malatya gibi gelime
aamasnda olan ehirlerde insanlar birbirlerini tanrlar. rnek vermek gerekirse
mahalledeki teyzeler yalnzca sizi deil annenizi teyzenizi, amcanz neredeyse
tm ailenizi tanrlar. Bu da hem kz hem de erkek renciler iin kstlayc bir
durumdur.
Ailenin yannda okumann birok kolayl olduu, ayrca konforlu olduu doru.
Ama bunun eve giri k saatinin, giyim kuamn kontrol edilmesinden zel hayatn
snrlanmasna kadar uzayan bedelleri de var. Bu nedenle biz memleketinde okuyan
renciler, ou zaman niversiteyi lisenin devam olarak gryoruz. nk zellikle
normal retim rencileri iin pek fark yok; sabah kp akam hava kararmadan eve
dnyoruz, hatta ayn yolu kullanyoruz. Malatyal olup da akam eve ge gitmek yle
ekicidir ki baz arkadalarmz niversite tercihi yaparken zellikle ikinci retim
programlarn yazdklarn ifade etmektedir.
Biz bu aratrmada, Malatyada ailesinin yannda niversite okuyan renciler
olarak btn deneyimlerimizi, dncelerimizi anket ve grmeler yaparak oalttk,
bizim gibi ailesinin yannda okuyan rencilerin sorunlarm anlamaya ve anlatmaya
altk. Bu amala be kz, be erkek renci ile grme yaptk.
2. Malatyada Ailenin Glgesinde Gen ve niversite rencisi Olmak
Baz aileler ekonomik nedenlerle, bazlar ocuklarndan uzak olmak
istemediklerinden bazlar da -zellikle kz ocuklarm- geleneksel nedenlerle baka bir
kentte okutmak istemezler. Hatta bu aratrma srasnda da saptadmz gibi pek ok
aile de niversiteyi kazanan ocuklarnn pei sra evlerini Malatyaya tamaktadr.
Kinlisi de ocuklarn ehir dna yollarken en azndan ba sktnda yanlarnda bir
byk olsun diye akrabalarnn bulunduu ehirlere ynlendirirler. Bu aratrmann
meklemine giren rencilerin %39.3nn aile yannda, % 1.6snn da akraba yannda
kald (izelge.10) saptanmtr.
Ailesinin yannda okuyan renci, niversite snavn kazand gnden
itibaren ailenin ilgi oda olmaktan kar. Oysa niversite snavna kadar herkes
zerinize titremitir. O gnden sonra pek nemsenmediinizi dnrsnz. Hani
her zaman rnek verilen akraba ya da komu ocuklar vardr ya, ite onlar kesin
baka ehirde niversite kazanrlar, tatillerde gelirler ve herkes tarafndan ok ayr
1,2nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
bir ilgi grrler. tiraf etmek gerekirse bu ok can skc bir eydir. Onlara zel,
sevdikleri yemekler yaplr. nsanlar evlerine davet ederler. Onlarn anlarn,
hayatlarn merak ederler. nk onlar farkl bir ehir, farkl bir kltr grm ve
deiik deneyimler kazanmlar ve zlenmilerdir. Bizlere ise sadece Naslsn,
okul nasl gidiyor? derler, o kadar.
Bu aile yannda okumann sadece bir yn. Baka bir yn ise
arkadalarnzdan ou zaman mahrum kalrsnz. Onlarla okulda derslere
katlrsnz, sonra ders biter ve evde sizi bekleyen anne babanz vardr. Siz
evinizin yolunu tutarsnz ve gnnz biter ama arkadalarnzn gn asl o
zaman balar. nk insan ilikileri bir eyleri paylaarak geliir. Bazen beraber
yemek yerler, bazen gezerler, kimi zaman ise paraszl paylarlar. Bu da onlarn
kendi aralarnda bizim anlayamayacamz bir ba kurmalarn salar. Bizim
parasz kalma, a kalma ya da hastalandmzda yalnz kalma gibi bir durumumuz
pek olmaz. Ki bence kurduumuz arkadalklar bunlardan mahrum kald iin
hl yeterince snanmamtr. Belki bu nedenlerdendir ki ailesinin yannda okuyan
rencilerin yakn arkadalar genellikle yine kendileri gibi ailesinin yannda
okuyan rencilerdir.
Bir de aileler kzlar iin daha ok endielenir ve korumac davranrlar. Bu
yzden kz arkadalarmz akamlan arkadalaryla pek vakit geiremezler. Fakat
erkek renciler iin kurallar bu kadar kat deildir. Erkek renciler iin evde
okumak belki de ciddi bir anstr. nk yemek, amar, t gibi sorumluluklar
olmad gibi izin alamama, dar kamama gibi sorunlar da yoktur. Kz
rencilerin baz sorumluluklar vardr; ev temizlii, misafir arlamak, bazen
yemek, pasta yapmak gibi. Bunlar artk bydnz iin sizden beklenir.
izelge.21: Aile Yannda Kalmann Dezavantajlar
Kadn Erkek
Say
Oran
(%)
Say
Oran
(%)
Anne ve babann birok karar ve faaliyete karmas 51 50 33 33
Ev ileri vb. nedeniyle kendine zaman ayramama 29 28.4 14 14
Dar kmak iin izin almann gerekmesi 50 49 22 22
Aile ilerinde sorumluluk yklenme 31 30.4 39 39
zel hayatn snrlanmas 37 36.3 29 29
Dier 6 5.9 12 12
Ailesinin yannda niversite okuyan rencilere bu kitap iin uygulanan
ankette sorulan aile yannda okumann dezavantajlarn kz renciler ve erkek
renciler iin ayr ayr deerlendirdik (izelge.21). Buna gre, ailenin karar ve
faaliyetlere karma oran kz rencilerde %50 iken erkek rencilerde %33tr.
Aile karmas kz rencilerde daha yksek olsa da erkek rencilerin de nemli
oranda ayn sorunu yaad grlmektedir. Ey ileri ve benzeri nedenlerle
kendine zaman ayramama ve dar kmak iin izin alma gereklilii konularnda
kz renciler erkek rencilere gre bir kat daha fazla sorun yaamaktadr. zel
hayatn snrlanmas da kz rencilerin (%36.3) daha ok yaad bir sorundur.
Ama bu konuda erkek rencilerin de byk bir ksm (%29) sorun yaamaktadr.
45
Aile ilerinde sorumluluk alma oram ise erkeklerde (%39) kz rencilerden
(%30.4) daha yksektir. Ancak sorumluluk alnan iler farkldr. Kzlar ev ii
ilerde sorumluluk stlenirken erkekler tam tersine ev dndaki, ailenin geimini
salad ilerde ya da fatura deme gibi yine darda yaplan ilerde sorumluluk
stlenmektedir.
3. En Byk Sorun: Hareket zgrlnn Snrlanmas
Aile yannda okumak renciler tarafndan hareket zgrlnn kstlanmas
olarak grlmektedir. Bu kstlama ailenden aileye deimektedir. Baz aileler
ocuklarnn bydn gz ard ederek korumac tavrn devam ettirir. Baz ailelerse
ocuklarnn artk kendi sorumluluklarn alabilecekleri yata olduunu kabul eder ve
birka adm geri ekilirler.
Geri ekilme erkek rencilerde daha sk rastlanan bir durumdur. Kz rencilerde
ise daha yava bir ekilde kurallar yumuamaktadr. Hatta bu ayrm ortaokulun
balamasyla balamaktadr. Anneler, ortaokula geince kzlarnn artk baheye ya da
parklara gidip oyun oynamasna izin vermezler. nk onlarn artk bydn ve ev
ilerini renme zamanlarnn geldiini dnrler. Kz renci eer niversitede de
ailesinin yanndan uzaklaamadysa bu bask deimedii gibi zaman zaman kendini
daha ok hissettirir. Bunun tam aksine ortaokulda geceleri dar kamayan erkekler
lisede akam dar kmaya niversitede ise eve gitmemeye balarlar. Bir erkek ve
ardndan bir kz arkadamzn aadaki ifadeleri bu saptamamz destekliyor:
Benim darda okuyan arkadalarmdan pek farkm yok. nk onlar
memleketlerine gittiinde ben de evime gidiyorum. Arkadalarm burada
olduklarnda ise ailemi haftada bir iki gn gryorum.
Kz arkadalarmda kalmak bazen ikence haline dnyor. nk ben
gittikten bir saat sonra annem aryor ve Ne yaptn kzm, yemek yediniz mi
evdesiniz deil mi, kim kimsiniz? eklinde sorguya ekiyor. Telefonu kapatrken
de Bak bir ey olursa ara hemen ordcyz. Kalmak istemezsen de ara.' deyip
kapatyor. Sonra saat on ikiye doru kapy kilitlemeyi unutmayn, demek iin
tekrar aryor. Zaten arkadalarma ayda bir kere gidiyorum.
niversite hayatnn vazgeilmezlerinden biri de gezilerdir. Ailesinden uzakta
okuyan renciler ailesinden izin al(a)masalar da sylemeyip gitme imknna
sahiptirler. Fakat ailesinin yannda okuyanlarn bu ans hi yoktur. zin verirlerse de
sk kontrol devam eder. Hele bir de kz renciyseniz sizi otobse kadar getirip nce
Allaha sonra otobs ofrne ve gelen hocanz varsa onlara emanet ederler. Otobse
bindiinizde yznzn kzarm olmasndan bahsetmiyorum bile.
Arkada ilikilerimizden bahsedecek olursak. Kz renciler olarak erkek
arkadalarmzla okul dnda pek gr(e)meyiz. nk sevgilimiz olmad halde bir
erkek arkadamz yanmzda bir tandk grrse bunu etrafa normal erkek arkada
olarak deil de sevgili olarak aktarmas gibi bir ey vardr. Bu da bizim her zaman
erkek arkadalarmza kar daha mesafeli davranmamza neden olmaktadr. Dardan
gelen kz arkadalarmz ise bizden daha rahatlardr ve sosyal evreleri daha genitir.
46
Birinci snfta olduumuz iin arkadalar kaynaabilmek ad altnda hafta
sonlar aktiviteler dzenliyorlard. Ben bunlara katlamyordum. Birgn de
ardan eve dnerken kz ve erkek arkadalarmdan oluan bir grupla
karlatm. Ayn yne doru gidiyorduk. Selamlatk fakat ben tedirgin oldum ve
bir kz arkadam da alarak onlardan birka adm geride yrdm; aklmda hep
ya biri grrse korkusu vard.
Ailesinin yannda okuyan erkek arkadalarmzla konutuumuzda onlarn dar
kma izni alma gibi problemlerinin pek olmadm grdk. Ancak onlarn da
sevgililerini ya da kz arkadalarn bazen aileleriyle tantramadklarn rendik.
Ailem sevgilim olduunu biliyor. Fakat onu evime davet edemiyorum. Hatta
tek onu deil kz arkadalarm da evime davet edemiyorum ki zaten onlarla
normal arkada olduumuza deil sevgili olduumuza inanrlar. Ben de bu
yzden sadece erkek arkadalarm evime davet ediyorum.
4.Aile Yannda da renci Parasz Kalabilir
Genellikle ailesinin yannda okuyan rencilerin sorun yaamad, parasz
kalmad zannedilir. Ancak herkesin ailesinin gelir dzeyi ayn deildir.
Ailenin gelir dzeyi dkse, aile yamnda da okusanz da harlnz kk olur.
Kimi zaman aileler de ocuklarnn paraya ihtiyac olabileceini dnmez.
nk onlara gre barnma masraf yoktur, evde yemek yeme ans vardr,
giyim kuam gibi teki harcamalarm da aile yapmaktadr. Para baka ne iin
gerekebilir ki! Bu nedenlerle, ailesinin yannda okuyan renciler iin anneden
ya da babadan para istemek ayrca zordur.
"Kredi almyorum. Ailemse evde kaldm iin pek paraya ihtiyacm
olduunu dnmyor. Aylarca para istemesem paran yok mu diye sormazlar.
Biraz fazla para harcadm zaman ise sevgilimi ima ederek gndermelerde
bulunurlar. (Bir erkek renci)
Maddi durumdan rnek vermiken harcanan para miktar hemen hemen yakn olsa
da harcanlan yerler farkllk gsterir. Erkekler gezmeye, varsa arabaya benzine para
harcarken kzlar ise marka kyafetlere tak tokaya para harcamaktadr.
"Babamn arabasn kullanyorum fakat benzini parasn kendim
karlyorum. Babamdan benzin iin para istediimde, 'Arabay ben mi
kullandm? deyip para vermiyor. (Bir erkek renci)
"Madem evimde okuyorum o zaman ben de her gn deiik giyerim. Zaten
benim baka bir giderim de yok. Paramn byk ksmn kyafete rahatlkla
ayrabilirim. (Bir kz renci)
Kyafet alyorsak da tabi yine burada da snrlarmz var. Dardan gelen
arkadalarmz kyafet seerken kendi zevklerini n plana alrlar. Erkek arkada olan
kzlar ise sevgililerinin tepkisini gz nnde bulundururlar. Oysa biz sevgiliye gelene
kadar baba, anne, varsa abi hatta komunun bile tepkisine dikkat ederiz. Kzlarn
vazgeilmezlerinden biri de makyajdr. Zaten lisede kurallar gerei makyaj yasakt.
47
imdi ise her ey serbest gibi grnse de biraz nce bahsettiimiz bireyler makyajda da
arlm hissettirirler. Ki zaten bizim de yzmz boya tahtasma evirip de darya
kma gibi bir niyetimiz hibir zaman olmad.
Erkek arkadalarmz, giyimlerinde kkl ya da ok aykr bir deiiklik
olmad srece ailelerinden tepki grmezler. Onlarn tepki grdkleri durumlar ise
genellikle sa sakal uzatma ve kesme biimleri, kulak deldirme, dvme yaptrmadr.
Bunlar yapmadklar zaman neredeyse hi skntlar olmaz.
"Bana hediye olarak ok gzel beyaz bir elbise geldi. Hediyeyi ilk aldmda
ok mutlu oldum, ok beendim. Fakat rengi beyaz olduu iin giymeme msaade
edilmiyor. Ne atabiliyorum ne giyebiliyorum; ylece dolabmda ilk gnk gibi
duruyor. (Bir kz renci)
Ben krmz ruju ok seviyorum fakat ok dikkat ektii iin darda
kullanamyorum. Ki zaten ben kullanmak istesem ailem izin vermez. Bu yzden
ben de sadece evde sryorum. (Bir kz renci)
Arkadalarmla tatile gittik. Orada kpe takmak istedim ve kulam
deldirdim. Tabi bundan ailemin haberi hi olmad. Dn yolunda Malatya
snrna girer girmez kpeyi kardm. Bir sonraki tatil iin saklyorum. Kulam
kapansa da sorun deil; tekrar deldiririm. " (Bir erkek renci)
Son olarak eve giri k saatlerinden bahsedecek olursak. Kzlar iin bir
deiiklik olmadndan dolay sknt yoktur. nk zaten kzlar akam ezan
okunmadan ya da hava kararmadan eklinde belirlenen zaman dilimlerinde evde
olmak zorundalar. kinci retimde olan kz arkadalarmz ise ders bittikten sonra
hemen eve gitmek zorundalar. kinci retimde okuyan kz arkadalarmzn bazlar
ders bitiinde de aile gzetiminde eve dnerler. Kimisinin babas gelip ders knda
arabayla alr, kimisinin babas dorudan kzma araba alr, baz aileler ise eer otobs
evin nne getirmiyor ise durakta bekleyip kzlarn alp eve dnerler. Erkek
rencilerin genellikle eve giri k saatleri sknt olmaz. Ama bir erkek
arkadamzn aadaki ifadelerinden anlalabilecei gibi tamamen sorunsuz deildir:
Akam eve on ikiden sonra gittiimde genel de uyumu oluyorlar sorun
yaamyorum. Ama on ile on iki arasnda dnersem henz uyumam olduklar
iin yakalanyorum ve sorun oluyor. Bazen babam aradnda alo demeden Saat
ka? diye sorup, cevap verdiimde telef onu yzme kapatyor.
4. Aile Yannda Okumann Mezuniyet Sonras Seenekler
zerindeki Etkileri
Bunca zaman aile yannda yaamak demek bundan sonra da byle olaca
anlamna gelmez. Trkiye artlar ortada; binlerce mezun var. Anne babalarmz bunu
bizden daha iyi biliyorlar. Kz rencileri niversiteyi bitirdikten sonra koca
beklesinler diye de okutmadlar. Tabi ki her veli ocuklar gznn nnde olsun
ister. Ama diyelim ki KPSS sonucu ile baka bir ehirde i bulmusa ona engel olmak
istemezler. ounlukla ya ocuklarn tek gnderirler ya da aileden bir ferdi bizle
gndermek isterler. Bu duruma rnek olarak kuzenimi vermek istiyorum. Daha yeni
48
eitim fakltesi snf retmenliini bitirdi. KPSSye bile girmedi. Ama daha imdiden
Malatya dna atanrsa anneannemle gidecei kesinleti.
Baz arkadalarmz da imdiden mezun olunca Malatyada i bulmas ynnde
telkinlerle karlamaktadr. Bu telkinlere uymak, i seeneklerinin ok azalmas
demektir. Yani, i bulmak iin almas gereken teki birok engele ailenin bu
beklentisi de eklenir.
5. Sonu
Gl seven dikenine katlanr neticede. Bunu konumuza indirgeyecek olursak her
yaam tarznn kendine gre iyi ve kt ynleri vardr. stediimiz zaman dar kmamz,
canmzn istedii saatte eve dnmemiz sz konusu deil.. Bizim iin belirlenmi saatler var.
Ve bunlara uymak zorundayz. Eer kzsan ve ailenle yayorsan iler daha da karr.
Birden kendini yemek ya da temizlik yaparken bulman an meselesidir. Arkadalarnla
program yaparsn sonra birden annenizin ii kar. Kk kardeiniz artk sizin
sorumluluunuzdadr ve tm program pe gitmitir.
Tm bunlara ramen aile yannda okumann hayat kolaylatrd da gerektir. Srekli
srtnz dayayp gveneceiniz insanlar ok yaknnzdadr. unu da unutmamak gerekir
hayatta her zaman her ey gzel olmayabilir bazen arkadalarnzla sorunlar yaayabilirsiniz
ama akam olup da eve geldiinizde tm sorunlarnz kapnn arkasnda kalr. En azndan bir
sonraki soruna kadar. Cannz bir yemek istediinde annemize sylememiz yeterlidir. Hatta
okulda can bir yemek ektiinde annesine mesaj atan arkadamz bile var. Hem kimse
bizden kira, elektrik, su, doalgaz faturas iin para istemez. Hasta olduumuzda bize
bakacak bizi hastaneye gtrecek birileri her zaman vardr.
Bizim, yani ailesinin yannda okuyanlarn kimi eylerden ikyet etmemiz ailelerce
rahat batmas olarak deerlendirilir. Ama bizim amzdansa bu kendi kendimize
yetebilmeyi renmek iin hayata kar duruumuzu oturtabilmek iin ilk frsatmz
karmamzdr. Ama bu hibir zaman bir duruumuzun olmayaca anlamna da gelmez.
Aile yannda okumak gzeldir nk ailenle arandaki ba glendirir. nceden
sadece senin etrafnda dnen dnya artk aileni de neredeyse tam manasyla iine alr; onlar
da anlamaya balarsn. Arkada evren asndan ise kstlaycdr nk hibir zaman
darda okuyan bir renci kadar zgr deilsindir.
Malatyada Mahallelerin rencileri Kabul Dzeyleri ve Yaanan Sorunlar
Nur Ozan KAYA*
1.Giri
Mahalleler, sakinlerine yalnzca barnma mekn olarak hizmet etmezler. Ayn
zamanda benzer gelir dzeyine, yaam tarzna, kltre, kimlie sahip nfus
kesimlerini bir araya getirirler. Her mahallede, gelir kimlik, kltr bakmndan
benzeen ama farkl meslek gruplarndan, sosyal statlerden insanlarla karlamak
mmkndr.
Mahalleler heterojen yaplarna ramen birer toplumsal btnlk olutururlar.
Bundan dolay mahalle yaamnda ak kurallarn yan sra szsz kurallar da vardr.
rnein mahalledeki ounluun yaam tarz bu szsz kurallarla korunur. te
niversite rencileri de renci, gen, bekr nitelikleriyle baz mahallelerde daha
kolay yaam alan bulurken bazlarnda atmalar yaayabilmektedir.
Bu almada Malatyada niversite rencilerinin mahalle iindeki konumlarnr
ve yaam artlarnn mahalleler arasndaki farkllklar ve mahallelerin renciyi kabul
dzeyleri incelenmitir. Burada bizim aratrmamzn kapsamna kamu ya da zel yurl
seeneklerinden yararlanamayp ya da tercihen kiralk evlerde yaamay seen.
Malatyann deiik mahallelerinde kiralk evlerde kalan rencilerin yaadklar
mahallelerdeki deneyimleri ve mahallelinin rencilere kar yaklam girmektedir.
2. Malatyada rencilerin Mahalle Seimi
niversite rencilerinin ev. ararken mahallenin renciye yaklamndan nce
baka ncelikleri vardr. Genellikle kendi isteklerini ve ihtiyalarn karlayabilecek
alanlara ynelirler. rnein bir renci barnaca yerin merkeze yakn, ticaret ve
eitim faaliyetlerinin younlat, elence vb. aktivitelerin dzenlendii, niversite
otobs duraklarna yakn olmasn tercih eder. Nitekim abuk eriilmek istenen
maazalar, marketler, elence alanlar, i meknlar merkezde bulunmaktadr. Bu
nedenle merkez faktr bazen baz mahallelerde verilen bir miktar kira fazlasn
rtebilmektedir. Bunlar rencilerin hem fikir olduu hususlardr. Bunlarn yan sra
mahallelerin sosyo-kltrel yaps da belirleyici olmaktadr. Her mahalle rencilere
ayn ekilde bakmaz. Kabul dzeyi mahalleden mahalleye deimektedir.
Mahalle sakinlerinin renciyi kabul dzeyi de rencilerin barnma iin seecei
alanlar belirleyen etkenlerden biridir. Birincil ilikilerin ok yaygn olduu yerlerde
genellikle rencilere barnmas zordur. renciler bu yerlerde potansiyel sorunlu
bireyler olarak grlr. Bu konuya rnek tekil edebilecek bir anm aktarmak
istiyorum. Birinci snftayken nk Mahallesinde kaldm ev bir dini gruba aitti.
Bu dini balant sayesinde birincil ilikilerin youn olduu bu mahallede ev bulmak
zor olmamt. Kar komumuz yeni evli gen bir iftti. Bizler ikinci retim
rencisi olduumuz ve gndz saatlerinde evde olduumuz iin binada daha fazla
zaman geiriyor gibi grnyorduk. Bu nedenle, kar dairede oturan bey ie gittii
nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Smf rencisi.
anda bir akrabas einin yanma geliyordu. Birgn bina toplantsna ben ve ev
arkadam katldk. Herkes konuuyor, bir eyler tartyor ama bizim sevgili kar
komumuz atm kalarn kt kt zerimize rktc baklar frlatyordu.
renciler ev ararken ya da tutarken ev sahibi, emlak ya da baka bir arac ile
muhatap olmaktadr. Bu ilemler srasnda karda muhatap olunan kii veya kiilerle
de deiik sohbetler iine girebilmektedirler. Evi tutacak rencilerin ka kii ve
nereli olduklar, babalarnn meslekleri, kz/erkek arkada durumlar, sigara ve alkol
kullanmlar, mezhepleri ve etnik kkenleri muhatap olunan kii tarafndan
sorgulanabilmektedir. Bununla ilgili yaadm bir olay da aktarmak istiyorum.
kinci snfn banda Bursal bir snf arkadamla eve kmaya karar verdik. O
Malatya'ya benden nce gelip ev ilerini tamamlamaya koyuldu ve halen kendisinin
oturduu evi kiralad. O Fuzuli Caddesinde bulduu evi kiralarken ev sahibi Ka
kii kalacaksnz? diye sormu. Arkadam iki kii deyince bu kez Arkadan
nereli? diye sormu. Diyarbakr deyince Ben evimde Krt oturtmam. demi. Ben
Diyarbakrdan geldikten sonra bir sre ev sahibinden habersiz evde kaldm. Ev
sahibi bizim bu durumumuzu renmeden evvel ben evden baka bir sebepten dolay
ayrldm.
rencilerin yaadklar mahallenin yaamna dahil olmas, mahallenin rencileri
kabul dzeyi ile doru orantldr. Bina iindeki komuluk ilikilerinin renci evlerine
yansmas rencilerin o mahalleye aitlik duygularn bir nebze artrr. Binada renci
evine yemek getirenler olabilir, arada gelip rencilerin bir skntlar olup olmad
sorulabilir. Mahallede bulunan esnaflarn rencilere gsterdii yaknlk ve oluan
samimiyet rencilerin al verilerini byk maaza aramakszn o mahallede
gerekletirmelerine neden olur. rnein baz mahallerde bakkalda, manavda veresiye
yazdran renci arkadalarmz var. Onlar ile bu konu hakknda grtmde
bakalar gibi al verilerini gidip byk marketlerden yapmadklarn rendim.
nk zaten mahalle esnaf gereken kolaylk ve yardm onlara saladndan baka
yere ihtiya duymuyorlar. Yalnz mahalle bakkallarndan al-veri yapan rencilerin
karlat bir sknt gze arpmakta. Mahalle bakkallarnda genellikle kredi kart
kullanm mmkn olmuyor. Bundan dolay harcamalarm kredi kart ile
dengeleyebilen renciler, bakkallar daha ekonomik olsa bile byk marketlerden al
veri yapmak zorunda kalyorlar.
Yukarda bahsettiklerimin tam tersinin gerekletii olaylar da grlmekte. ou
zaman mahallenin ya da komularn renciyi kabullenmemesi, binada renciye kar
gsterilen olumsuz tepkiler, esnaflarn renciyi sadece ve sadece mteri olarak
grmesi, rencinin mahalle esnafyla ve komularla ilikisini en aza indirmesine ya da
baka bir ev arayna girmesine neden olmaktadr.
3. Malatyada rencilerin Oturduu Mahalleler ve
renciyi Kabul Dzeyleri
renciler, kimi mahallelerde sorun olarak alglanmakta, benimsenmemektedir.
Hangi sebeplerden dolay renciler sorun olarak alglanr sorusuna, inceleme
yaptmz mahallelerde aldmz farkl cevaplarn yan sra ortak kanlar da elde
ettik: renci gentir, bekrdr, sorumsuzdur, gnlk yaar, elenceye ve zevke
dkndr gibi. Peki, mahalle sakinlerinin gznde rencilere bu sfatlar
51
kazandran sebepler nelerdir? nceden yaanm olan hadiselerin, bugne
aptlarak ve abartlarak yanstlmas en nemli sebeptir. Bir kiinin yapt
herhangi olumsuz alglanacak bir hareket, yzlerce hatta binlerce kiinin bu konuda
sorun yaamasna neden olmutur. Evine dzenli bir ekilde gelip giden, mahalle ve
bina sakinlerini rahatsz etmeyen renci says, olumsuz davranlar sergileyen
renci saysndan kat ve kat fazladr. Ama toplumumuzun her katmannda olduu
gibi burada da bir nyarg vardr. ou zaman bakalarnn tecrbelerine ve
anlatlarna dayal bir nyargdr bu. Mahalle sakinleri kendilerine komu olan
rencilerin farkllklarn kabul edememektedir. rencilerin kafalarndaki renci
modeline, kalbna uymalarn beklemektedirler. Bekledikleri eylerle
karlamaynca da baklar deimekte ve bakalarn da etkilemektedir.
Malatyada rencilerin, kent merkezine yakn
izelge.22: renci Evlerinin ya fa bjr otobsle ulalabilecek birok mahallede
oturduu saptanmtr. Yani olduka yaygn bir
renci yerleimi vardr. Ancak nk, Sivas
Caddesi, Paa kk ve Fuzuli Caddesinde
younlat gzlenmitir (izelge.22). rencilerin
bu mahallerde younlamasnda otobs durana
yaknlk, kiralarn uygunluu, sosyo-kltrel
tercihler ve baka seenein olmamas
seeneklerinin birbirine yakn oranlarda etkili
olduu saptanmtr (izelge.23).
izelge.23: Mahallede Ev Tutma Nedenleri
Ev Tutma Nedeni Say
Oran
(%)
Otobs durana yakn olmas 30 25.9
Kirann uygun olmas 25 21.6
Sosyo-kltrel adan bana uygun olmas 29 25.0
Baka seeneimin olmamas 32 27.6
Toplam 116 100.0
Mahallelerin toplumsal, kltrel yaps ve kentlileme dzeyi niversite
rencilerine bak asnn da mahalleden mahalleye farkl olmasna neden
olmaktadr. Malatyada da grld gibi birincil ilikilerin youn olduu, yoksul
mahallerde rencilere kar daha olumsuz bir tavr vardr. Ayrca bu mahalleler ehir
merkezine ve otobs duraklarna uzak olduundan renciler tarafndan tercih
edilmez. Orta snf ailelerin yaad teki baz mahallerde ise renciye kar tavr
kimlik zelliklerine gre deimektedir.
nk Mahallesi: Malatyada rencilerin en fazla younlat nk
Mahallesi, rencilerin otobs duraklarna ve merkeze yakn olmas nedeni ile tercih
ettii bir mahalledir. Kira fiyatlarnn da yksek olduu bu mahallede, renciler
evlerde genellikle alt kii ile birlikte kalmaktadr. Muhafazakr ya da gnlk
hayatnda dini referanslar kullanan ve belirli dini gruplarla balants olan renciler
daha ok bu mahalleyi tercih etmektedir ayrca. nk Mahallesinde bu tip barnma
ekli yle benimsenmitir ki birok ev sahibi dini referanslar olmayan rencilere ev
Mahallere Gre Dalm
Mahalleler
Say
Oran
(%)
nk 31 26.5
Fuzuli 5 4.3
Paakk 8 6.8
Sivas Cad. 9 7.7
Dier 64 54.7
52
vermemektedir. Bu mahallede de aslnda renci kabul edilmitir ama birey olarak
deil dini grup olarak. Kentin ticari merkezine yakn blgelerdeyse bu tr kimlie
dayal eilimler azalmaktadr. Ancak yine de baz binalarda komularla sorunlar
yaanmaktadr.
Ayrca burada valinin, belediye bakannm ve brokratlarn ikamet etmesi kolluk
kuvvetlerinin saysn fazla olmasnda ve 2. Ordu nn Klasmn bu mahallede yer
almas gvenliin yksek olmasnda etkilidir. rencilerle ve esnafla yaplan de bu
mahallede rencilerin gvenlik sorunu yaamad anlalmaktadr. Fakat gemite
hrszlarn gzde mekn bu mahalleymi, imdi ise bu olaylar kk apta yaanyor.
Bu konuyla ilgili rencilerin ahit olduu ve sknt ektikleri nokta, kap nlerine
braklan ayakkab, terlik gibi eyalarn alnmasdr.
Muhtarn yaklak olarak renci saysn verdii, evlerini bilmedii; esnafn ise
yaplan alverilerden dolay rencileri daha iyi tand ve bulunduklar yeri az ok
bildikleri anlalyor. Yaplan alverilerde rencilere indirim uyguladklar ve dini
gruplara bal evlerle dier evlerin ayrmn kendilerince tespit ettikleri reniliyor.
yle ki, dier rencilerden farkl olarak dini referanslar olan renciler al veri
yaparken belirli markalan tercih etmektedir.
rencilere kar herhangi bir mutlak nyarg gzkmyor fakat ev sahibi
apartmann istekleri konusunda kurallar koyuyor. renciler, esnaftan ve mahalleliden
yardm istediklerinde de geri evrilmiyorlar. Komuluk ilikilerinde renciler biraz
daha pasif kalmaktadr. renciler, mahalle insamndan, apartman sakinlerinden
herhangi bir tepki almamak, yaplan bir hareketin yanl bir ekilde alglanmamas
adna karlkl ilikilerde geri planda kalmaktadr.
Bu mahallede renci evi youn olmasna karn rencilerden istenen kiralarn
benzer dulumdaki dairelerde (hatta ayn binann iinde) ailelerden daha yksek olduu
da saptanmtr. Buna yle bir gereke gsteriliyor: Aile geliri genelde tek kiiden
(babadan) salanyor. renci evinde ise ka kii kalyorsa o kadar gelir kayna var.
Ev sahipleri byle dnerek kendilerince kirada adalet saladklarn kansndalar
belki de.
Evler kiralanrken ev sahibi rencilerin ayn cinsiyetten olmalarn art kouyor.
Ev verildikten sonrada rencilerin hareketlerine dikkat ediliyor; apartmana giri-k
saatleri evlerine gelen misafirlerin, zellikle kar cinsin girip kmasna komular ve
ev sahibi tarafndan dikkat ediliyor. Dini gruplarla balantl renci evlerine gelen
niversiteli olan ve olmayan kiilerin kalabalk ve grltl oluu apartman
sakinlerinin en sk deindii ikyetlerden birisidir.
Ev sahipleri evlerini kiralarken Dou-Bat ayrm gzetiyorlar. Batdan gelen
renciye daha olumlu baklrken Dou ehirlerinden gelen renciye daha temkinli
yaklalyor. rencinin okuduu blmn de ev sahibi zerinde etkisi vardr. Her ne
kadar Doulu renciye temkinli yaklalsa da okuduu blme gre bu temkin
avantaja dnyor. rnein; tp ve hukuk fakltesinde renim gren Doulu
renciler ile dier blmlerde renim gren Doulu renciler arasnda, mahalle ve
ev sahibi nezdinde farklar vardr. Ev kiralama olsun, ev kiraladktan sonraki sre
olsun bu farklar yaklalan tutumlara yansmaktadr.
Paakk Mahallesi modem, kltr seviyesi yksek, eitimli ve alan insanlarn
saysnn ounlukta olduu, belli bir standarda gre yaayan kesimin ikamet ettii bir
53
yer olarak ne kyor. Alevi nfusun youn olduu Paakk, rencilerin kabul ve
destek grd bir blgedir. Bu mahallede kent kltr gelimitir. Bu sebepten dolay
herkesin rahatlkla barnabilecei, toplumsal basknn az olduu bir yer. Gelir seviyesi,
orta snf tekil ediyor fakat dar gelirli insanlar da mevcuttur.
Genellikle kendini sol olarak tanmlayan renciler burada yaamay tercih eder.
Bu mahallede barnan renciler sosyal hayatta biraz daha aktifler. Bu mahallede
renci ile mahalleli ilikisi dier mahallelere nazaran daha; samimi. Mahalle
sakinlerinin rencilere uygulad bask yok denecek kadar az. Bu mahallede oturan
rencilerin buray tercih etmelerinin nedenleri arasnda; ulam noktalarna yaknlk
ile merkeze yaknlk son tercih nedenleri arasnda bulunuyor. Bu mahalle daha ok
sosyo-kltrel nedenler sebebiyle tercih ediliyor.
Paakk Mahallesi, rencilerin rahat ev bulduu ve yaad bir mahalledir.
Zaten mahallede barnan ok sayda renci mevcut. Bu mahallede asl nemli olan
karlkl bak asdr. renci mahalleyi benimsiyor, mahalle de renciyi
kabulleniyor. Hal byle olunca da renci ve mahalleli arasnda ok fazla sknt
yaanmyor. Paakk Mahallesinde renciler ayr bir varlk olarak grlmyor.
Yani rencilerin yaam mahallelilerin dikkatim ok fazla ekmiyor. Ancak bir sknt
yaamrsa o zaman Bak burada renci oturuyor. diye syleniyor.
Saysz insanla kurduklar ilikiler sebebiyle, mahallelerin en byk gzlemcileri
olan esnaflar, bu mahallede de rencilerle en yakn temasta bulunan kiilerdir.
Genelde mahallenin pek dikkatini ekmeyen renci evleri, esnaflarca biliniyor.
Esnaflarn rencileri mahalle sakinlerine nazaran daha iyi tanyp bilmesi, rencilerin
kendileri ile yaptklar al veriler srasnda kurduklar diyaloglardan
kaynaklanmaktadr.
Bu mahallede renciye ev vermeme gibi bir duruma ok nadir rastlamr. Mahallede
ev bulma merhalesinden, evi deme noktasna kadar kendisine yardm edilen
rencilerle karlatk. rencilere ev eyas yardmnda bulunan insan says, dier
mahallelere nazaran daha fazladr. Nitekim yardm konusu bina ii ilikilerde de
kendisini gstermektedir. rencilerin bu mahallede dier mahallelere nazaran daha
rahat ev bulabilmesinin yamnda daha rahat yaamalar da ok nemli bir husustur.
Kar taraf yani mahalleliyi rahatsz etmedikleri srece renciler herhangi bir telkinle
karlamazlar.
Ev kiralarnn 300-500 TL arasnda deitii bu mahallede, ev sahibi evdeki renci
saysna gre de ev kirasn belirleyebilmektedir. Mahallede daha rahat barnma konusu
rencilerin kira konusunu teki nceliklerinin ardna koymasna neden oluyor.
Sonu olarak, Paakk Mahallesi, renciye olumlu bakan, nyargya sahip olan
insan saysnn az olduu bir mahalle. Ayn evreden gelmelerinin yannda, mahalle
kltrne de sahip olduklar iin birbirlerine ok sk iliki iindeler. Eitimli
insanlarn saysnn fazlalndan, mahalle sakinlerinin kendi ocuklarnn da
okumasndan ve ayn skntlar kendilerinin de yaamasndan dolay niversite
rencilerine deer veriyor, nemsiyor ve yardmc olmaya alyorlar. Bina sakinleri
ile renciler arasnda ok rahatszlk verecek bir sknt olmad srece iyi
anlayorlar. Yaanan sorunlar olursa da zm yoluna gidiliyor. Btn bunlardan da
anlalaca zere, Paakknn renci kabul dzeyinin olduka yksek olduu
ortaya kyor.
54
Sivas Caddesi son dnemde renciler iin popler barnma mekn haline
gelmitir. nceki yllarda daha ok ekonomik bakmdan refah dzeyi yksek ailelerin
ikamet ettii Sivas Caddesi, bu ailelerin yeni gzde semtlere tanmasyla, gnmzde
giderek rencilerin barnd bir mekn olarak n plana kyor. Mahalleden
gidenlerin yerini renciler doldurmaktadr. Bu mahallede barnmak iin kullanlan
konutlar dnda, i yeri olarak kullanlan konutlarn fazlal gze arpyor. Barnma
iin oturulan yerlerde de renciler ile alakal ok fazla sorun yaanmyor. Bu
mahallenin renciler tarafndan tercih nedenlerinin arasnda ulam noktalarna ve
merkeze yaknlk bata gelmektedir. renciler bu mahalleye o kadar fazla
yerlemeye balamlar ki sadece renci evlerinin bulunduu bir apartman bile
olumu. Bu durum rencilerin mahalleden bir bask yaamamalar ile de
aklanabilir.
Esnaf - renci ilikisine de dikkat ekmekte yarar var. Bu mahallede sekiz renci
evinin veresiye al'-veri yapt bir bakkala rastladm. Karlkl gvenin verdii getiri
ile hareket eden renci ve esnaf kesiminin arasnda ekonomik temelli de olsa bir ba
olumu. Bu ba her ne kadar ekonomik temellide olsa kiisel ilikilere de olumlu
ynde sirayet etmektedir.
Bina ii ilikilerde renciler ve bina sakinleri ok fazla ilikide bulunmuyorlar.
Her ne kadar renciyi kabul dzeyi Malatyada standardn stnde de olsa bu
mahallede de dier mahallelerin yaad n yarglar, korkular, dnceler yok deil.
Bu tereddtlerin sonucu olarak renciye bina ii ilikilerde temkinli yaklalmakta.
Ama dier mahallelerdeki gibi bu temkinli yaklama istememe manasna gelmiyor.
Gittike renci saysnn artt ve renciler iin cazip bir mekn halini alan Sivas
Caddesi, ileride daha da fazla renci arlayacak gibi. nk Malatya ierisinde daha
iyi barnma hizmeti sunan alanlara ynelen Sivas Caddesi sakinlerinin boaltt
barnma yerlerini renciler dolduracaktr.
Fuzuli Caddesi, Malatyann en eski caddelerinden biridir. Gnmzde de i
yerlerinin youn olduu, artk ailelerin ok tercih etmedii bir caddedir. Eski bir cadde
olduundan binalar da olduka eskidir. Bu nedenle, aileler kentin yeni yaplamann
youn olduu semtlerine tandka onlardan boalan yerlere daha ok renciler
yerlemektedir. Kent merkezinde olmas, btn al veri ve bo zaman geirme
meknlarna yakn olmas, en nemlisi de niversite otobs durana yrme
mesafesinde olmas rencilerin bu caddede oturmalarnn en nemli nedenlerindendir.
Sivas Caddesi gibi bu cadde de zemin kat iyeri olup st katlarnda yalnzca niversite
rencilerinin oturduu binalar vardr.
Kiltepe ve Tatepe, mahallelerin rencileri kabul dzeylerini incelediimiz
almamzda, setiimiz teki bir rnek mahallelerden ikisi. Bu mahalleler,
rencilerin pek tercih etmedii barnma meknlar arasnda. Gerek mahallelerin
sosyolojik yaps gerekse rencilerin ihtiyalarna verdikleri cevaplarn
yetersizliinden dolay byle bir durum sz konusu. Gle olumu, byk aile
yaplarnn kalntlarnn olduu ve birincil ilikilerin younlukta seyrettii bu
mahallelerde rencilere hi rastlamadk. Bu mahallelerde gnlk yaam geleneksel,
birincil ilikilere dayanmaktadr. renciler kar alman tutumlar da bu ynde
olmaktadr. Birincil ilikilerin verdii kendi iinde samimiyet, da kar da koruma
gds rencilere yaklam biimleri zerinden kolayca grlebilmektedir.
55
Kendilerini tm ekonomik yetersizliklerine ramen misafirperver, hogrl olarak
tanmlayan bu insanlarn, rencilere kar hi de misafrpervane sylemlerde
bulunmamalar olduka ironik.
Malatyann gle olumu yoksul mahalleleri diye adlandrabileceimiz; Kiltepe
ve Tatepe Mahallelerinde de, renci ve mahalleli arasnda yle bir yarg vardr; ne
renci sz konusu mahallelerde barnmak ister ne de mahalleliler renciyi aralarnda
grmek isterler. nk renci perspektifinden, dezavantajlar avantajlarna baskndr.
Bu mahallelerde birincil ilikilerin olduu dnlrse renci bir tehdit unsuru olarak
grlebilmektedir. Hem renci hem mahalle asndan istisnalarna
rastlanlabilmektedir. ncelemelerimizi yaparken karlatmz bir aile; iki katl
mstakil evinin alt katn, kendi tabirleriyle, temiz, efendi, alkan rencilere
kiralamak istiyorlar ve ne ihtiyalar olursa olsun rencilere yardm edeceklerini de
taahht ediyorlard. Bu ailenin bulunduu mahallenin sosyal yapsna baktmzda
birincil ilikilerin ok youn olduunu grmekteyiz. Youn aile ii ve mahalle
ilikisine rastladmz bu alanda bir ailenin dardan okumak iin ehirlerine gelen,
tanmadklar rencileri bylesine dnp yardm etme istekleri toplumumuzun
farklln ortaya koyuyor. Yalnz yukarda da bahsettiim gibi, bu ailede kendi istedii
yaam tarzn tehdit etmeyecek tipteki rencilerle bir arada yaamay istemektedir.
Belediye hizmetlerinin yeni yeni ulat, tek katl evlerin yerini yava yava ok
katl apartmanlarn ald bu Kiltepe Mahallesi, u anda renciler tarafndan ok zorda
kalmadklar srece tercih edilecek gibi gzkmyor. Mahallede u anda yapm biten
bir dini gruba ait renci yurdu var. Bu yurt, gelecek eitim ylndan itibaren erkek
rencilerinin barnma ihtiyalar iin faaliyette olacak. rencilerin mahallelerinde
deiik ya da imdiye kadar pek de grmedikleri hareketlerde bulunacaklar
kansndalar. Gelecek yldan itibaren, mahalle ile renci ilikileri daha youn olacak
ve o zaman daha net biimde aradaki sorunlar, rencileri kabul dzeyini
grebileceiz.
5. Sonu
Mahallelerin renciyi kabul dzeyleri arasndaki farkllklarn nedenlerinin ne i
olduuna, mahallelinin renciye bak asna, rencinin mahallede ne grdne,
neye gre tercih ettiine deindim. Baz mahalleler rencileri benimseyip
yardmsever yaklamlarda bulunurken baz mahalleler ise renciyi sindiremeyip,
kendi barnd meknda istemeyebilir. Bu o mahallenin sosyal ve kltrel yapsyla
ilgili bir durumdur.
n yarglarn hkim olduu bir toplumda renciye nasl bakldna Malatya
balamnda baktk. Mahalleden mahalleye deikenlik gsteren yaklamlarn, eitim
dzeyi, ekonomik, kltrel ve sosyal yap gibi nedenleri vardr. Genellikle rencilere
ekonomik kar temelli yaklamda bulunan ev sahipleri bazen ekonomik karlarn n
yarglarnn nnde tutabiliyorlar. Bunun yannda renciyi bir tehlike olarak gren
mahalle sakinleri, rencileri srekli taknlk karacak bir varlk olarak grmeleri
sebebiyle, ellerine geen nyarglarn krma frsatn da ou zaman boa harcyorlar.
56
Komu Komunun Klne Muhta: Ya Komu renciyse!
Ycel BA*
1. Giri
Trkiyede niversite eitimine olan talebin ykseklii ve her kentte niversite
almas politikasnn sonucu olarak renciler iin barnma sorunu daha yaygn
biimde yaanmaya balanmtr. Ama barnma sorunu yalnzca barnacak yer
bulmakla ilgili deildir; olayn bir de toplumsal, kltrel boyutlar vardr. Trkiyede
ok kullanlan bir sz vardr: Ev alma komu al. Yani bizim halkmz komuluk
meselesini nemser. Ama birok kentte toplumun nemli bir kesimi renciler ile
komuluk yapmak istememektedir. Bunun nedeni de kltr farkll ve yaam eklinin
farkl oluudur.
nn niversitesinde de zaman iinde yeni faklte ve blmlerin almas, var
olan blmlerde kontenjanlarn artrlmas ile Malatyada niversite rencilerinin
barnma sorununu artrmtr. Devlet ve: zel kurumlar belirli sayda renci
barndracak yurt hizmetleri sunmaktadr. Fakat bu hizmetlerin yetersiz kaldndan
renciler baka zmler aramak durumunda kalmaktadr. Bu aray iinde pek ok
renci 3-5 kii bir araya gelerek ev kiralamaktadr. te tam bu noktada renciler ile
ev sahipleri ve komular arasndaki ilikiler gndeme gelmektedir.
Ev sahiplerinden ve komulardan hareketle toplumun deerlerini anlayabilmek,
renciler hakkndaki nyarglarn ortaya karabilmek ve dncelerini yanstabilmek
olanakldr. Bu almada, ev sahibi gzyle renci profili izmeye, hangi art ve
koullarda rencilere ev kiraland yanstlmaya allmtr. Bu amala, kirac
rencilerle komuluk yapan 10 komuyla, rencilere ev kiralam olan 10 ev
sahibiyle ve kiralk evde yaayan 10 renciyle grlmtr. (Ayrca, bu makalenin
yazar da bu konularda deneyim ve gzlemleri olan ve kiralk evde oturan bir
rencidir.) Bu almada u sorulara yant aranmtr: Neden aile ya da renci ayrm
yaparak ev kiralanr? renciye ev kiralanrken neden cinsiyet ayrm yaplr? Baz
insanlar neden renciye kt gzle bakar? Ayrca, ev sahiplerinin byk bir kesimi
Malatyal olduu iin bu alma bize Malatya halkn tanma frsat vermitir.
2. Ev Sahiplerinin renciye Yaklam
Ev sahipleri rencilere dier kiraclar gibi bakmamaktadrlar. Daha ok
karsndakilerin renci olmasndan kaynaklanan nyargl bir baklar vardr. Bunu
birok sebebe dayandrmak mmkndr. Bu sebeplerin bazlar lkemizin her yerinde
geerlidir, fakat baz sebepler Malatyadaki yerleik alglardan kaynaklanmaktadr. Bu
sebepler ev sahiplerinin rencilere yaklam balamnda ok nemlidir. Bunlar yle
snflandrlarak incelenebilir:
Ev sahiplerinin daha nceki tecrbeleri: Ev sahiplerinin daha nce rencilerle
yaam olduu tecrbeler, btn renciler hakknda fikir sahibi olmalarna neden
olmaktadr. Ev sahiplerinin gemi tecrbeleri onlar rencilere ev verip vermeme
konusunda nemli lde etkilemektedir. Daha nceden kendileri ya da bir yaknlar
* .
nn niversitesi I1BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
renciye evini kiralam olan ev sahiplerinden bazlar, renciler hakknda u
olumsuz yarglar tamaktadr: Kiray geciktirirler, karken evde byk hasar
brakrlar, su, elektrik, doalgaz, aidat vb. bor brakr giderler, etraflarn rahatsz
ederler. Buna benzer deneyimleri olan iki ev sahibinin ifadeleri yle:
"Gvendik rencilere ev verdik iki ylda aldmz parann iki katn geri
evin tamirat ve faturalarna verdik. Dersimi aldm.
Daha nce renciye ev verdim diye komular ve mahalledekilerden hep
ikayetler aldm ve aram bozuldu.
Tabi burada zerinde nemle durulmas gereken konu udur ki; baz rencilerle
yaanan bu olumsuz deneyimlerden edinilen yarglar btn rencilere genellenmekte,
kurunun yannda ya da yanmaktadr. nk her insann yaama ekli, yaam tarz,
sorumluluk duygular farkldr. Ksacas her insann kiilii farkldr. Bu yzdendir ki
bu yarglarn btn rencilere genellenmesi doru olmayacaktr. Bu nyarglarla
btn rencilerin ayn kefeye konulmas, birok rencinin ev bulmakta zorluk
ekmesine, ev bulduklarndaysa eve giri klarnda, evdeki hareketlerinde
komularn ve ev sahiplerinin koyduu (ou zel hayatla ilgili) kurallarn, gzetimin
basks altnda yaamalarna neden olmaktadr.
Toplumsal cinsiyet ayrm: Gemiten gnmze kadar baktmz zaman kadn
erkek ayrmcl ve eitsizlii kendini aka gstermektedir. Fakat son dnemlerde
kadn erkek eitlii anlamnda hem toplumsal hem de hukuksal boyutlarda nemli
admlar atlm ve bu eitsizlik zellikle de hukuksal boyutlarda en aza indirgenmitir
diyebiliriz. Gemie baktmz zaman toplumda erkek olmak birok avantaj
beraberinde getirmitir. Bunun lkemiz iin de Malatya iin de geerli olduunu
syleyebiliriz. Fakat ev kiralama balamnda baktmz zaman Malatya rnei
ierisinde kadnlarn ncelikli olduu grlmektedir. Bu tutum, kiralk daire ilanlarna
da aka yansmaktadr: Bayan rencilere kiralk daire ya da Kiralk daire Not:
erkek rencilere verilmez.''
Malatyada ev sahipleri kadn renci tercihlerini, genel olarak, kadnlarn evleri
daha temiz kullanaca, erkek renciler gibi ok fazla misafirlerinin zellikle de kar
cinsten misafirlerinin gelmeyecei, kadnlarn sorumluluklarnn daha fazla bilincinde
olduklar algsna dayandrarak aklamaktadrlar. Fakat bu beklentiler cinsiyet
ayrmna dayandrlmamaldr. nk insanlar byk lde ailesinin yanndaki yaam
tarzn devam ettirecektir. rnek olarak ailesinin yannda hi temizlik yapmam bir
kadn rencinin evini nasl kullanacan tahmin edemezsiniz. nk alt gibi de
devam edebilir ve kadn olmakla temiz olma kavramn her zaman birlikte
dnemezsiniz. Bu aratrmada elde edilen bilgiler nda sylenebilir ki kadnlara
daha olumlu yaklalmasna ramen bu konuda hayal krkln kadnlar daha fazla
yaatmlardr. Fakat bu hayal krklklar kadnlarla ilgili algda bir deiiklie sebep
olmamtr ve kadnlara olan yaklamlar erkeklere nazaran halen daha olumludur.
Bekrlk ve renciliin beraber dnlmesi: niversite rencilerinin ok
byk bir ksm yalar itibariyle ve henz ev bark kuracak ekonomik zgrle
sahip olmadklarndan bekr bireylerdir. stelik hem bekrdrlar hem de ailelerinden
uzakta teki bekr arkadalaryla birlikte yaamaktadrlar. Aile ve evlilik kurumunun
58
nem tad geleneksel bir toplumun yaad mahallerde ve binalarda ailelerinden
ayr bekr insanlarn bulunmas yadrganmaktadr. Bu durum genellikle bekr hayat
yaamak biiminde ifade edilerek aile zerine kurulu yaamn ve toplumsal ilikilerin
dnda tutulmaktadr.
unu sylemek gerekir ki toplum genel olarak bekrlara kar nyargldr. Bekr
insanlar, ailelerin yaam ve aile deerlerine kar tehdit oluturan ahlksz, dzensiz,
uyumsuz, gvenilmeyen kiilikler olarak grlmektedir. Bekarlk ve rencilii
beraber dndmz zaman da hem bekar evfnde yaamak, hem ya olarak gen
olmak ve ikili kadn erkek ilikilerinin youn yaand yata olmak, renci evlerinin
kalabalk olmas rencilere olan nyargy arttrmaktadr. renciye ynelik nyarg
bazen o kadar gldr ki ev ilanlarnda ilann altna Not: renciye ve bekara ev
verilmez aklamas konmaktadr. Ev sahibi ile telefonda yaplan grmelerde de her
ey yolunda giderken ev sahibi arayann bekr ve renci olduunu rendiinde
telefonu arayann yzne kapatabilmekte ya da Bende bekra, renciye verecek ev
yok." diyerek tersleyebilmektedir.
Fotoraf: Ycel Ba
Ev sahibi zerindeki mahalle basks: Toplumun renciye olan bak ev
sahiplerini ister istemez etkilemektedir. Malatyada bunun rnekleri aka
grlmektedir. nk toplumda rencilere kar byk n yarglar vardr. Bekr ve
gen olmalarnn yan sra farkl kltrlerden olduklar iin toplumun rencileri
kabullenmesi zor olmaktadr. nk Batl-Doulu, kpeli, dk pantolonlu, krmz
veya mavi sal ya da farkl bir etnik kimlikten olmak toplumda dikkat ekmektedir.
Esnaf ve komular bu tarzda ayrmlar yapabilmektedir. Bunun sonucunda da ev
sahipleri basla altna alnmaktadr. Ev sahiplerinin toplumu karlarna almak
istememesi ve Malatyada geleneksel yaam tarznn ve ilikilerin baskn olmas
komularn ev sahibi zerindeki etkisini de artrmaktadr.
59
sevt eee
U.'\Y
K iR A L iK DA ifZJ S. M
NECiSiN SfcN3
M t M Oe - M l ^ E N C k L M I ; D U l M O
M I , T i N V C * M V H I R . U M I
H ,|E .& 2 N / sJ f eC - t?
pE.ertfViM
U frEN
'lEMDe
<5gCTslC.WE
r
HgKW
Karikatr: Hseyin Soylu, Ouzhan Yldnm
3. Ev Sahibi ve renci (Kirac) likileri
Ev sahibi-renci (kirac) ilikilerinin baz karlkl sorumluluklarn yerine
getirilmesini gerektirir. Fakat yukarda anlatlan renciye ynelik nyarglar
nedeniyle bu ilikide renci kurallarn dikte edildii, snrlar izilen taraf olmaktadr.
Hem ev sahibinin hem de rencilerin yerine getirmesi gereken artlar ve
sorumluluklar vardr. Ev sahibi, komu ve renci ilikilerinin sorunsuz olabilmesi
iin kaynak olarak karlkl sayg kurallarnn ve yasalann alnmas gerekir. Karlkl
yasal haklarn olmasna ramen rencilerin bu konuda ekingenlii kendini aka
gstermektedir. Bunun sebebi de ev sahiplerinin kibarca ya da kabaca tehditleridir.
rencilerin de bu tehditlere katlanma sebepleri evden karlma korkulardr.
Malatyada yaplan aratrma sonucu zerinde durulmas gereken baz sorunlar vardr.
Her eyden nce renciler kirac olarak yasal haklarm kullanma ve koruma
konusunda olduka bilgisizdir. Bu nedenle ev sahiplerine kar daha korunmasz
kalmaktadrlar. Baz ev sahiplerinin kira szlemesinin bir kopyasn rencilere
vermedii grlmtr. Bu durumda rencilerin elinde olas bir sorunda szleme
koullarn ispat etme anlamnda bir kaynak bile yoktur. renciler, yasal haklarm
60
yeterince bilmedikleri ve zor koullarda ev bulduklar iin ev sahiplerinin kimi
taleplerine de evet demek zorunda kalmaktadrlar. rnein, kira kontrat olmasna
karn her aylk kira bedeli iin de senet dzenlemektedir.
renciler konusundaki olumsuz yarglarn sonucu olarak birok ev sahibi
renciye ev vermek iin bir kefil gstermesini istemektedir. Kefil borcu ya da verdii
bir-sz olan kiinin sorumluluklarn yerine getirmemesi durumunda sorumluluu
zerine alan kiidir. Bu tanmlamadan hareketle ev sahipleri istenmeyen durumlar iin
kendilerine muhatap istemektedirler. Ev sahipleri iin rencilerin referanslar ya da
kefilleri gven vericidir ve gerektii zaman ikayet edebilecekleri bir adrestir. nk
renciler onlara kar mahcup olmamak iin daha dikkatli davranacaklardr. Fakat
burada daha byk neme sahip konu rencilerin kefil bulmakta glk ekmesidir.
nk ev kiralayacak olan renciler Malatyaya baka bir ilden geldikleri iin
Malatyada akraba, tandk, esnaf vb. bulamadklarndan kefil bulmakta ve dolaysyla
ev kiralamakta sknt ekmektedirler. Malatyada kefil olarak ev sahiplerinin esnaflar
tercih ettikleri grlmtr. Yaplan grmelerde ev sahipleri, hem Malatyal olmas
hem de ulalabilirlii kolay olduu iin kefil olarak esnaflar tercih ettiklerini
sylemektedir. renciler ise esnaflardan kefil bulmann ok zor olduunu dile
getirmektedir. Daha byk bir glk ise uradan kmaktadr. rencinin kendisine
kefil olmasn istedii esnaf da baka bir tandn aracln istemektedir.
Kira szlemesi sona eren renciler karlma tehditleri ile ev sahiplerinin birok
isteklerini yapmaya mecbur braklmaktadr. Aratrmada bu kendini daha ok
rencilerin anormal kira artlarm kabul etmesi eklinde grlmtr.
Ev sahibi renci ilikileri iinde baka bir sorun ise rencilerin zel hayatlardr.
Malatyadaki ev sahiplerinin bu konudaki grleri benzer niteliktedir ve yle
zetlenebilir: Herkes gibi tabi ki bir insan olarak rencilerin de kendilerine ait bir
zel hayat vardr. Fakat bu toplumu, esnaf, komuyu, mahalleyi ve bizi etkileyecek
ekilde olursa mdahale etmek zorunda kalrz.
Tabi u da nemli bir gerektir ki rencilerin zel hayat bask altndadr.
renciler zel hayatlarnda aileler kadar rahat olamamaktadrlar. nk renciler
toplumda gze arpmakta, davranlar dikkatlice izlenmekte ve denetlenmektedir.
Bunun en gzel rnei eve gelen misafirlerdir. Kimse ailelerin gelip giden misafirleri
hakknda yorum yapmaz ya da yorum yapma gerei duymaz. Fakat birok ev sahibi ve
komu (aile) kendisinde renci evlerine kimin girip ktm kontrol etme hakkn
bulmaktadr. Toplum rencileri, renci olduklarndan dolay kendilerince yanl
olduuna inandklar baz durumlarda uyarma gerei hissetmektedir. Bu bazen
dorudan bazen de yukardaki gibi dolayl yoldan (ev sahibi zerinden) yaplmaktadr.
4. Komularn rencilere Yaklamlar
Komu, aileden sonra en yakn sosyal evrenin temsilcisidir. nsanlarn bir arada
yaamas komuluu en nemli klan etmendir. Gnmzdeki hzl kentleme ve
kentlerdeki heterojenlik komuluk ilikilerini olumsuz etkilemektedir. lkemizde de
bunun byk etkisi olduu grlmektedir. Yakn gemite bile yatay dzen ierisinde
tek katl mstakil ve geni bir alana yaylm olan evlerde ve mahalle kltr iinde
herkes birbirini tanmaktayd ve komuluk ilikileri ok ileri dzeydeydi. Dikey
dzenin balamasyla yksek katl apartmanlarn dikilmesi, insanlar fiziksel olarak
61
daha fazla yaknlatrmt!-. Fakat insanlarn fiziksel olarak daha yakn olmasna
ramen komuluk ilikileri yatay dzendeki .gibi kuvvetli olma durumundan
uzaklamtr. Ev alma komu al sz eskisi gibi nemli olmaktan kmtr.
Malatyaya baktmz zaman ise lkemizin geneline nazaran komuluk ilikilerinin
nemini kaybetmedii grlmektedir. Fakat bu komuluk ilikilerinin renciye nasl
yansd burada aratrma dahilinde zerinde durulmas gereken nemli bir konudur.
Komularn rencilere bak as ierisinde bulunduklar duruma gre deikenlik
gstermektedir. Yani, insanlar kltrleri ve yaadklar mahallelerin zellikleri
dahilinde rencilere yaklamaktadrlar. Belirli kltre sahip olan ve kapallk zellii
gsteren mahallelerde yaayanlar, farkl kltrdeki insanlar kabullenmede epey
zamana ihtiya duyarlar ve ok scak bakmazlar.
Kimi komular, zellikle Malatya dnda olunu ya da kzn okutan aileler olaya
genelde duygusal bakarlar. Yardm ve yaknlklarn bu odak zerinden yrtrler.
Kimi komular gerekten yardm ve yaknlk gstermekte, kimisi ise farkl niyetler
tamaktadr. rnein baz komularn Dnden kalan yemek pe gideceine
rencilere gitsin dncesiyle ya da u bir tabak yemei gtreyim de bakaym
ierde kim var kim yok, ne yapyorlar?" dncesiyle bir tr yardm ve yaknlk
gsterdikleri grlmektedir!
Daha en batan rencilere kar nyargl olanlar ok kolay sorun
oluturabilmektedirler. Mesela en kk sesten bile gidip tehdit savurabilenler vardr.
Bu tehditler yle sralanabilir: Sizi evden imza toplatp attracaz; ev sahibinize
ikayet edeceiz; ev sahibinize syleyeceiz evden karsn szleri; polisi arayacaz.
renciler bazen gnah keisi olabilmekte ve her sorundan renci sorumlu
tutulabilmektedir. nk evredekileri sorunu rencilerin ortaya kardna
inandrmak daha kolaydr. rnein, teki dairelerden birinden grlt geliyorsa ilk
akla gelen ve sulanan renciler olur.
Komularn rencilere olan bak as, ev sahiplerinin yaklamlarn ve ev sahibi
ile renci ilikilerini byk lde etkilemektedir. Komularn kar kmasndan
dolay ev sahiplerinin renciye ev kiralamamas ya da kiraladktan sonra komular
yznden rencileri evden karmas zaman zaman yaanan durumlardr. rnein bu
aratrma iin grtmz baz ev sahipleri, neden rencilere ev vermedikleri
sorulduunda, kendileri asndan sakncas olmadn fakat komulardan tepki
aldklarm dile getirdiler. Bununla ilgili renci tecrbelerinden birini aktaralm:
renci baka bir yerde oturan ev sahibiyle anlam evi tutmaya karar vermitir. Evin
anahtar komuda olduu iin renciler anahtar almaya gitmi. Komu, renci
olduklarn renince anahtar vermemi. Hem rencilere hem de ev sahibine ynelik
olarak Bunlar burada barndrmam ve bu evi kiralamalarna da izin vermem. gibi
ifadelerle sylenmi. Sonuta, bu rencilerin o evi kiralamasna engel olmutur.
Baz komularn deyimiyle renciler gece grlt yapan, mziin sesini ok aan,
ocuklara kt rnek olan, hatta ve hatta kz ocuklar iin tehdit unsuru olarak
tanmlanan karakterlerdir. Bir renciye sk sk gelen arkadalar hakknda
komusunun syledii u szler bu tr komu tavrn qk gzel anlatmaktadr:
Eimiz ocuumuz var. Her gn apartmanda tanmadmz insanlar gelip
gidiyor ve tedirgin oluyoruz. Byle devam ederse ev sahibine ikayet edeceim.
Gerekirse baka nlemler de alrm.
62
Bu tr eyler yaayan rencilerin aklndan geenler de yle zetlenebilir belki:
Demek hi renci ve hatta gen olmamlar. Unutulmamal ki kimin ne
zaman ne olaca belli olmaz; kendi ocuklar da birgn ayn muameleye tabi
tutulabilir. O zaman bizi anlayacaklar.
Hi iyisi yok mu? Tabi ki genlere yardmc olmay seven, insanlar snflara
ayrmadan gerekten komuluk yapmaya alan pek ok insan vardr. Buna rnek
olarak bir renci, komularnn her hafta kapy alp bir eye ihtiyalar olup
olmadn sorduklarn belirtmiti.
Bazen renciler, komular iin, gen ve dinamik olduklarndan zellikle fiziksel
g gerektiren ilerde, rnein eya tamak gibi ilerde yardm istenecek adres
olmaktadr. Bu tr yardmlamalar renciler ile dier komular arasnda daha samimi
ilikiler kurulmasn salamaktadr.
ok sk rastlanmasa da rencilerin yaadklar binada apartman yneticisi
olduu rnekler de vardr. Yeni ama konumu nedeniyle aileler tarafndan ok tercih
edilmeyen 27 daireli bir binann 14 dairesinde renciler yaamaktadr. Daha nceki
apartman yneticisi binann bakm, onarm, temizlik gibi ilerini dzenli olarak
yrtemedii iin, apartman yneticilii dier apartman sakinleri tarafndan siz daha
iyi yaparsnz denerek bir renciye verilmitir. Halen de bir renci tarafndan
yrtlen apartman yneticiliinden memnunlar. Komular, yeni bina olmas sebebiyle
merdivenlerin ok kt olduunu, asansrn dzenli almadm ve apartmann
dzensiz bir yapda olduunu, rencilerin ynetici olmasyla beraber btn bu
olumsuzluklarn gayet salkl bir ekilde giderildiini aktarmaktadrlar.
5. Sonu
Yaplan gzlem, aratrma ve grmeler sonucunda Malatya halknn gelenek,
grenek ve kltrne bal, Bat kentlerine nazaran biraz daha kapal bir toplum olduu
grlmtr. Ev sahiplerinin, komularn ve toplumun rencileri bu bak asnn
temelleri zerinden alglad grlmektedir.
Malatya halknn nemli bir kesimi geleneksel bir yaam tarz srdrmektedir. Bu
yzden toplumun rencileri kabullenme dzeyi yksek seviyelerde deildir.
rencilerin bu yapya uygun davran ve tutumlar sergilemeye almas rencileri
daha ekici hale getirecek ve toplumun kabullenme dzeyinde daha etkili olacaktr.
Toplum da rencilere nyargsz yaklatka ve kltrn tanma frsat verip,
rencilere daha olumlu yaklamlarda bulunduka renciler de bu balamda daha
dikkatli olmaya alacak ve daha dzenli daha salkl bir iliki ortaya kacaktr.
Bylece, renciler ve aileler arasnda kurulan komuluk ilikileri Malatyada
toplumsal gelimenin nn aacaktr.
63
Malatyada renci Gzyle Ev Sahibi ve Komuluk likileri
Gkhan AYDEMR1 Fatih PAACI2
1.Giri
Yurtlarda yer bulamayan niversite rencileri iin isteklerine ve ceplerine uygun
bir ev bulmak kolay deildir. Olay sadece bam sokacak bir yer bulmakla snrl
deildir. Bir de toplumun kafasndaki bekr, gen ve renci algsna ramen ev
sahipleriyle ve komularyla uyumlu ya da en az soruna neden olacak biimde iletiim
kurabilmek gerekir. Her yaptklar gze geldii iin renciler daha dikkatli
davranmalar gerektiini iyi bilmektedirler.
rencilerin ev sahipleri ve komularla yaad sorunlar yalnzca Malatyaya zg
deildir. Fakat, Malatyann bulunduu blge, sosyal yaam ve kltr itibariyle
birok mahallede tutucu, muhafazakr bir yaam tarz grlmektedir. Kentin belirli
ksmlar dnda birincil ilikiler youndur ve genelde insanlar birbirini tanmaktadr.
Komuluk ilikileri gldr. renciler ise ailelerinden yeni ayrlmlardr ve
zgrlk snrlarn sonuna kadar kullanma arzusundadrlar. Sonu olarak rencilerin
tutum ve davranlar zerinde srekli izleyen, snrlar koyan, kstlayan bir toplumsal
denetim olumaktadr. Bu kstlama da kimi zaman rencilerle komular ve/veya ev
sahipleri arasnda olumsuz olaylara neden olmaktadr.
. Malatyada renciler genel olarak Zafer Mahallesi, Sivas Caddesi, Paakk,
Kla Caddesi, Fuzuli Caddesi, nk Mahallesi, Kemek gibi blgelerde
younlamaktadr. Bunun en nemli sebepleri ise bu blgelerin merkeze ve otobs
duraklarna yakn olmasdr. Ayca bu semtlerde ikamet eden ev sahipleri ve komular,
zaman zaman yaanan sorunlara, atmalara karn kltr ve sosyal yaam asndan
rencilere daha rahat bir yaam olana sunmaktadrlar; en azndan ev kiralamakta,
kirac olarak kabul etmektedirler. Melekbaba, Tatepe, Yeiltepe vb. mahallelerin
tercih edilme orann daha dk olmas ise kimlie dayal ayrmann ve birincil
ilikilere dayal geleneksel yaam tarzmn egemen olmasdr. Ayrca bu mahalleler
merkeze ve otobs duraklarna uzaktr ve evlerin neredeyse tamam sobaldr. Bu
semtlerde yaayan insanlar, modem yaamdan ok gelenek-greneklerle byd iin
rencileri ile aralarnda uyum problemi daha ok yaanmaktadr.
renci ve gen olmamn toplumsal hiyeraride tanmland yer nedeniyle ev
sahipleri ve komular ile renciler arasndaki iliki daha batan eitsizdir.
rencilerin istekleri ve arzularyla ev sahibi ve komu yetikinlerin beklentilerinin
uyumamas nedeniyle renciler madur olmaktadr. Bu yazda rencilerin ev
ararken ve evi bulduktan sonra ev sahipleri ve komularla yaadklar sorunlar renci
gzyle anlatmaya altk. Bu amala kendi deneyimlerimizden ve arkadalarmzla
yaptmz grmelerden yararlandk.
1,2 nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
2. Ev Ararken Y aanan Sorunlar
Ev sahipleri ile hatta komularla ilikiler daha ev arama srecinde balar. renci
ile ev sahibi arasndaki iliki evin bulunma biimine gre ev arama srecinde ya da ev
tutma aamasnda balamaktadr. Ev Malatyal bir tandk aracl ile bulunduysa
renci asndan iler biraz kolaylamaktadr. Ama dorudan (ev sahibinden) ya da
emlak yoluyla bulunduysa rencinin arkasnda srtn dayayaca kimse olmaz.
Daha bu aamada ev sahibi tek tarafl bir uyarlar listesi vererek otoritesini kurar.
Birok ev sahibi ile renciler arasndaki ilikinin ilk adm da ev sahibinin yukardan
bir sesle ilan ettii uyulacak kurallar listesidir. Yaptmz grmeler sonucu birok
arkadalarmzn ev sahipleri tarafndan daha batan uyarldn rendik: Bu
apartmann aile apartman ona gre hareket et, apartman aidatn geciktirme, eve
kz/erkek (kar cinsten) arkada getirme, grlt yapma, eve zarar verme... Evde
ikamet edildii sre iinde de ev sahibinin ve komularn houna gitmeyen her bir
olaydan sonra da bu uyarlar, evden atma tehditleri eklenerek devam eder. Evini
rencilere kiraya veren ev sahiplerinin yalnzca /27.2si ayn binada oturaktadr
(izelge.24). Ama bu renciler zerindeki basknn azalmasn salamamaktadr.
nk ev sahiplerinin yerine, hatta onlardan daha ok komular renciler zerinde
sosyal bask oluturmaktadr.
ou ev sahibinin ve komunun
rencilere kar nyarglar vardr. Bu
nyarglar amak, bazen yksek kira
vermeyi kabul etseniz de mmkn olmaz.
rnein bir arkadamz, kiraya kardklar
evlerine birka rencinin talip olduunu
ama babasnn eve iyi bakmazlar, zarar
verirler diyerek vermediini, istedii gibi
bir kirac bulamad iin de sattm belirtti.
niversite rencilerinin ev bulma
yollarndan biri de mezun olan rencilerin
evini devralmaktr. Bu durumda, onlarn
ev sahipleri ve komularyla kurmu olduu
iliki biimleri de miras alnr. Ev sahibi ve komular, yeni gelen rencilerin eski
renciler gibi davranmasn beklemekte ya da eski rencilere ynelik
honutsuzluklar varsa tepkiler ini yeni gelen rencilere yanstmaktadrlar.
Birok zaman ev arama/tutma srecinde komular da renci ile ev sahibi
arasndaki ilikiye mdahil olmaktadr. Sonuta rencilerle her biri birer aile olan
komular birlikte yaayaca iin bazen arada husumetler kabilmektedir. Yaptmz
bir grmede renci arkadalarmza ev sahibinin kiralam olduu evi daha sonra
komularn kar kmasyla brakmak zorunda kalmlar.
Malatyada geleneksel yaam tarz nedeniyle renciler kirac ve komu olarak
istenmemektedir. Ama te yandan da renciler iin ev bulmann zorluklar, yurt ve
pansiyon olanaklarnn yetersizlii rencileri ev sahipleri iin daha kazanl kiraclara
dntrmektedir. Bunu frsat bilen ev sahipleri, kiray ve kira artlarm, kirac ailelere
gre ok daha yksek oranlarda ve evde kalacak renci saysna gre belirlemektedir.
Ne de olsa renciye gelen para babasndan geliyor. gibisinden dnceler de
izelge.24: Ev Sahibinin Yaad Yer
Say
Oran
(%)
Malatyada/ayn
binada
31 27.2
Malatyada/Baka
bir mahallede
53 46.5
Malatyanm
ilesinde/kynde
6 5.3
Trkiyede baka bir
kentte
19 16.7
Yurtdmda 5 4.4
Toplam 114 100.0
65
renciden daha yksek kiralar istenmesine neden oluyor. renciler ise bunu kabul
etmek zorunda kalr. nk Malatyada yaanan ev bulma sorunu rencileri ev
sahiplerine kar alttan almaya mecbur brakmaktadr.
3. Evde kamet Edildii Sre inde Yaanan Sorunlar
Aile iinde de gen olmak birok zaman kolay deildir. Yaam koullarnn,
zellikle bilgi teknolojilerinin ok hzl gelimesi, gnmz genlii ile aileleri
arasnda kuak atmasnn da bymesine neden olmutur. Aileden uzakta, baka bir
ehirde, teki ailelerin yaad mahallelerde, binalarda ev tutup gen ve renci olarak
toplumsal yaama katlmaya alldnda da baka bir boyutta yine kuak atmas
yaanmaktadr. Bu kez buna kltr atmas da eklenmektedir. Farkl kltrlerden
gelen renciler Malatya ili ve evresindeki yaam tarzna ayak uyduramadklarnda
deiik biimlerde atmalar yaanmaktadr.
ncelikle renci yaami'nm neden aile yaamyla pek uyuamadm ele
alalm. renciler genlik ann da vermi olduu zgrlk ve rahatlkla yaamak
isterler. Yapmak istenilen birok eyin evreden gizli yaplmasnn nedeni ise evreden
bir tepki almamaktr. rnein eve kz veya erkek arkadalarn gizlice getirmek, gece
ge saatlerde apartmana girip kmak vs. davranlarn nedeni grmelerle anlald ki
komu ve evrenin basksdr. Bu gibi olaylar ayn apartman veya mahallede oturan
baz ev sahibi ve komular iin sorun tekil edebilmektedir. Eer komuyla uyum
salayamazlarsa devreye ev sahibinin girmesiyle ilikiler pek de gzel vakalar ortaya
koymamaktadr. Kimi zaman irkinleen tartmalar ve evden karlmak gibi.
renciyi evden karmak iin Almanyadan olum gelecek. gibi bir bahaneye gerek
yoktur. renciye dorudan u davrannz sevmedim, evimden k. denir. rnein
bir arkadamz, Saray Mahallesinde, kendilerinin de komusu olan ve birlikte oturan
kz rencinin eve erkek arkadalar geldii iin ev sahibine komular tarafndan
ikyet edildiini ve evden karldn belirtti.
Grmelerden de renciler ile ev sahipleri ve komular arasnda yaanan
sorunlarn en nemli sebeplerinin rencilerin rahat yaama istei ve komularla yaam
ekillerinin uymamas olduu anlalmtr. Komu ve ev sahiplerinden ikyet almak
istemeyen renciler davranlarn kstlayarak barnma ihtiyacn karlad alandaki
insanlarn davranlarna gre hareket etmek zorunda kalyor. rnein apartmana
parmak ularna basarak girmek, le vakti apartmanda birileriyle karlamamak iin
hzl hareket etmek, ta ki eve girene kadar.
Bu yrenin (Malatya ve evresinin) insanlarna yabanc olmayan kiiler komularla
gayet iyi geinmekte ve ev sahipleriyle aralarnn daha iyi olduunu grmekteyiz.
Sonuta aym kltr yaayan ve gren bir birey o kltr paylaan insanlarla daha
kolay bir iletiim salar. Ama birok zaman ayn kltrden olmaktan da atmalar
nlememektedir. nk atmann en nemli nedeni, aile yaants ile gen renci
yaants arasndaki farkllklardr.
Kira demesini dzenli yapan rencilerin ev sahipleriyle aralarnda genellikle bir
sorun olmad gze arpyor. Birok rnekte, renciler, ailelere gre daha yksek
olan kiralarn dzenli olarak dedikleri srece, renci olmalar pek sorun
oluturmuyor. nk renciler birer gelir kayna gzyle grlmektedir. Paragz
olan baz ev sahipleri, rencilerin davranlarn umursamamaktadr. Mesela ev
66
sahiplerinin evlerinde oturan renciyi evden kana kadar grmedii durumlar bile
olmaktadr. renci de her ay kirasn geciktirmeden yatrp bu durumu korumaya, ev
sahibinin gznden uzak durmaya almaktadr.
Evde yaamn srdren birden fazla renci varsa bu rencilerin tutum ve
davran komulara kar daha dikkatli olmay gerektiriyor. Ailelerin ou, yat
saatleri ve yaam ekilleri farkl olduundan rencilerin de onlara ayak uydurmasn
istiyor. Ailelerin yatt saatlerde renci evinde hayat yeni balyor ou zaman. Hatta
bu saatte misafirler de gelebilir. Gecenin hangi saatinde yatlaca (bazen hi
yatlmayabilir de) sohbetin ya da oyunun koyuluuna baldr. Evdekilerden birinin
taze bir gnl ii varsa, bir arkada ile ya da retmeni ile sorun yaadysa veya
misafirler varsa akam sohbetleri gece sohbetine dnebilir. Snav haftalarndaysa
gece gndz birbirine karr. Evin teras varsa sohbet ya da yemek (zellikle mangal)
buraya tanr ki o zaman komularn tepkisini ekme olasl daha yksektir.
Daha nce farkl aile yaplarna ve kltrne sahip bu renciler yeni yeni hayat
dersleri almaya balyorlar. Bunun ierisinde farkl yemek eitleri, farkl temizlik
ekilleri, farkl azlar gibi birok yenilikler reniyorlar. Aslnda zor bir eyi
baaryorlar ama bunun farknda olan ok az kii var. Yeni deneyimler, rencileri
hayata ve kendilerini gelitirmeye ynelik hazrlyor. Bunun yannda baka bir
deneyim ekli olan komu ve komuluk ilikileri ortaya kyor. Bu ve bunun gibi
sebeplerden renci, doru ve yanl, nedenlerini kavrayarak deil renmek yerine,
ev sahibinin ve komularn tepkilerine gre kendini ayarlamay ve durumu
kurtarmay reniyor. renci, gizlenerek, kendini belli etmeden yapmak istediini
yapma yeteneini gelitirmektedir. Hi kimse en doruyu kendisinin bildiini ileri
srerek, bakalarn buna uymaya zorlayarak teki insanlarn zgrln
kstlayamaz. Kstlamaya altnda olan budur nk.
yi ev sahipleri ve komular da yok deil.
Mesela geciken kira veya evde yaanan demirba
sorunlarnda ev sahibinin kolaylk salamas,
komularn yardma gelmesi rencilere yaplan
iyili liklerin bandadr. zellikle komulardan
gelen kullanlmayan eyalar (rnein perde, hal,
masa gibi) renciler iin bulunmaz hint
kumadr. Komulardan rencilere yemek de
gelmektedir. izelge.25de rencilere komular
tarafndan yemek gelme orann gryoruz. Bu
oranlara gre kiralk evlerde oturan rencilerin
%34.4 komudan yemek geldiini ifade etmitir.
Birbirine yemek gtrmek, iyi komuluk
ilikilerinin gstergelerindendir.
Komudan yemek gelen rencilerin ise %64.5i erkek renci evidir (izelge.26).
Bu byk lde temizlik ve yemek yapma gibi ilerinin kadn ii olduu
biimindeki geleneksel algdan kaynaklanmaktadr. Kiralk ev verirken genellikle kz
renciler tercih edilmesine karn, daha ok erkek rencilere yemek gtrlmesi
bunu desteklemektedir.
izelge.25: renci Evlerine
Komudan Yemek Gelme Oram
Yemek gelip
gelmedii Say
Oran
(%)
Evet 31 34.4
Hayr 59 65.6
Toplam 90 100.0
izelge.26: Cinsiyete Gre
Komudan Yemek Gelme Oran
Say
Oran
(%)
Erkek 20 64.5
Kadm 11 35.5
67
Peki renciler, maruz kaldklar rahatszlklarda komular ikyet edebiliyor mu?
Grmelerde anlald gibi bu ok da rastlanan bir durum deil. renci zaten
srekli madur olan bir kesim ve zor imknlarla bulduu evden de karlmamak iin
ou zaman susmak zorunda kalyor. ok kalabalk, kavgal, grltl komular olan
renciler bile bu duruma sessizce katlanyorlar.
4. rencilerin Gze Grnmeden Yaama Marifeti
Ev sahiplerinin ve komularn gnlk hayat zerindeki, okuldaysa retmenlerin ve
siyasal ortamn vb. kendini ifade etme konusunda yaratt bask, rencileri deiik
biimlerde etkiler. Kimisi bu basklara uyum salarken kimisi bunlara aka meydan
okur. Ama bazlar da atmaya girmeden, sorun yaamadan kendi istediini yapmann
yollarn bulur. Mesela eve ge saatlerde girecekse balkondan girmek veya o ay aidat
denmemise ev sahibi veya yneticiye gzkmeden apartmana giri klar salanr.
zellikle eve kar cinsten bir arkadan getirilmek istenildiinde kimseye grnmeden
eve girmenin yollarn bulmak daha nemli hale gelir. rnein derslerde de dersin
skc gemesi rencileri gayri meru yollara itebilmektedir. Anfi snflarda arkadan
hocaya grnmeden kmak veya telefonun bahane edilip dersten kalmas gibi olaylar
rencilerin maruz kald olaylardan kendi kurnazlklaryla kurtulma yollandr. Uzun
szn ksas; zorla gzellik olmaz. Genler bu ekilde yaamak ve davranmak zorunda
kalyorsa, bu onlarn yetikinler ve teki otoriteler tarafndan anlalmadn, kiisel
zgrlk alanlanna mdahale edildii anlamna gelir.
5. Sonu
Sonu olarak, Malatyada renciler, ev sahibi, komu lemesi arasnda ciddi
sorunlarla karlamaktadr. Ev arama ve tutma srasnda renciye ynelik nyarglar
alabilirse ev tutulabilmekte, ou zaman bunun bedeli teki kiraclardan daha yksek
kira denmesi olmaktadr. Sorun bunlarla da bitmemekte, rencinin yaam tarz
zerindeki srekli bir gzetim ve bask sz konusu olmaktadr.
Grmelerden anlald zere, renciler karlatklar bu gzetim ve bask
karsnda pasif bir duru sergilemektedir. Ancak bu da tam olarak basknn kabul
edildii anlamna gelmemektedir. renciler ev sahipleri ve komularyla scak
atmaya girmeden kendi istedikleri gibi yaamnn yollarn aramakta, ou zaman da
bulmaktadr. Zor olmasna zor. Ama bu sorunlar rencileri yeni yeni hayat artlaryla
tanmalarna, bu hayat artlarna ayak uydurmalanna olanak salamaktadr. Bu da bir
renme biimi!
68
Malatyada Emlak ve renci likisi
Muhammed KARAKOL1Muhammed Emin ARSLAN2
1.Giri
Malatya, 29.071 rencisi bulunan ve bu rencilerin yarsndan ounun ehir
dndan geldii nn niversitesine ev sahiplii yapan bir kenttir. Fakat, bu renci
nfusunu barndracak yeterli olanaklara sahip deildir. niversite rencileri iin en
ncelikli barnma seenei yurtlardr. Yurtlarda yer bulamayanlar iin en uygun zm
ise birka arkada yan yana gelip eve kmaktr. Ama ev bulmak da o kadar kolay
deildir. Kiralk ev bulmann g olmasna ek olarak renciye ynelik nyarglar
nedeniyle bulunan evi tutmann da birok zaman daha zor olmas emlaklara duyulan
ihtiyac artrmaktadr. Bu nedenle, Malatyada emlaklarm en nemli mteri kitlesini
niversite rencileri oluturur.
Son yllarda Malatyada inaat (emlak) sektrnde byk bir hareketlilik sz
konusudur. naat sektrndeki bu canllk kentin birok blgesinde eski konutlann (ve
konut blgelerinin) yklp yeniden yaplmas biiminde yaanmaktadr. Byle olunca
kent nfusunun bir ksm yeni yaplan daha nitelikli konutlara tanrken bu yeni
alanlarda yaama ans olmayan teki bir ksm da btesine uygun semtlerde kiralk
ev arayna girmektedir. Bir yandan da Beydamn eteklerindeki Frat, Yama ve
Beyda mahallelerinin Kentsel Dnm Alan ilan edilmesi nedeniyle balayan
ykmlar nedeniyle evleri yklanlar yeni ev aradndan baka bir hareketlilie neden
olmaktadr. Ksacas kiralk konut piyasas olduka hareketlidir. niversite rencileri
de bu hareketlilie eklenince kiralk ev bulma sknts gittike artmaktadr. Bunun
yannda emlak fiyatlarndaki art da kiralk ev bulmann zorluunu artrmtr.
Bu skntlarn yaand Malatyada renciler ev bulmak iin adeta
rpnmaktadr. Kiralarn yksek olmas yetmezmi gibi bir de renciye ev vermek
istemeyen birok ev sahibi de rencilerin iini zorlatrmaktadr. te tam bu noktada
konunun asl kahramanlar yani emlaklar devreye girmektedir. renciler genelde
teki yollarla ev aramak yerine emlaklara bavurmaktadr. Ancak emlaklarm ilevi
ev bulmakla snrl kalmamaktadr. Birok durumda kira emlak araclyla tahsil
edilmekte, bazen de emlaklar ev kiraladklar rencilerin komularla ilikilerindeki
sorunlara da mdahale etmektedir. Yani rencilerin emlakyla ilikisi ev bulup
tuttuktan sonra da srmektedir.
Biz bu blmde emlaklar ile renciler arasndaki ilikiyi inceledik. Emlaklarla
birebir grmeler gerekletirdik. On be emlak ve Malatya Emlaklar Odas
Bakan ile grp onlarn tecrbelerini ve dncelerini dinledik. Ek olarak renci
arkadalarmzn deneyimlerinden ve bu kitap almas kapsamnda uygulanan anketin
sonularndan yararlandk.
1,2 nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
2. Ev Bulma Srecinde Emlaklarn levi
rencilerin ev bulma srecinde emlaklarn ilevi byktr. zellikle rencilere
ev verilmeyince bu nem giderek artmaktadr. Ev sahiplerinin, mahalle ve bina
sakinlerinin rencilere ynelik nyarglar ve rencilerin Malatyay iyi tanmyor
olmalar nedeniyle emlaklar daha nemli hale gelmektedir. Malatyada niversite
rencileri tarafndan tandk araclyla (%31) ve ev sahibinden (%26.7.) kiralama
seeneklerinden sonra en ok bavurulan ev kiralama yolu %22.4 oranyla emlakdan
Malatya Emlaklar Odas Bakan ile
yaptmz grmede, Malatyada toplam 580
kaytl emlaknn ve bunun yan sra kayt d
alan baz emlaklarn olduunu rendik.
Bu kayt d emlaklar ise genellikle baka
ile uraan (rnein frnc, bakkal gibi)
kiilerdir. Bu kiiler bulduklar ev karlnda
komisyon almakta fakat kontrat
dzenletmemektedir. Yani, bu kiilerden ev
kiralamak gvenli bir yol deildir.
niversitenin eitim ylna balamas ve yurt yerletirme sonularnn
aklanmasndan sonra niversite rencilerinin ev arama younluu artmaktadr.
renciler bu srete bir hayli skmt ve zorluk ekmektedirler.
Malatyada kz rencilerin ev bulmas daha kolaydr. nk ev sahipleri kz
rencilerin evleri daha temiz ve dzenli kullanacaklarn dndnden evlerini
onlara kiralamay tercih etmektedir. Ailelerin younlukta olduu mahallelerde ve
apartmanlarda aileler erkek rencilerin olmasn istememektedir. Bu konuda ev
sahibine ve emlakya bask yapmaktadrlar. Ev sahipleri, evlerini kiralamas iin
emlakya verirken erkek rencilere kiraya vermemesi iin uyarabiliyor.
izelge.28de de grld gibi kz rencilerin dorudan ev sahibinden ev kiralama
oran ok yksektir (%40.6). Erkeklerdeyse bu oran %21.4tr. Grmelerde
emlaklar da ev sahipleri ve komular tarafndan evi kz rencilere kiralamalar
ynnde talepler olduunu belirtti. Buna ramen, anket sonularna gre emlak
aracl ile ev tutma oran erek rencilerde (% 25) kz rencilerden (% 15.6) daha
yksektir. Bu, kz rencilerin ev sahiplerinden dorudan ev tutma konusundaki
avantajlar nedeniyle aklanabilir. Kz renciler bu yolla, emlakya komisyon
demek zorunda kalmamaktadr.
Evde kalan birey saysnn da ev kiralamada byk bir etkisi vardr. Ev sahipleri
kalabalk gruplara ev vermek istememektedir. En fazla 3-4 rencinin kalmasn
istemektedirler. Bu durum da bazen rencileri evde kalacak kii saysn saklamak
zorunda brakmaktadr. rnein, yaptmz bir grmede emlaknn verdii rnek
bu durumu aka ortaya koymaktadr. Bir renci, emlakdan iki kii kalmak zere
ev tutmu. Bir sre sonra apartmandan ev sahibine evde ok kiinin kald ve
grltnn fazla olduu ikyeti gelmi. Bunun zerine ev sahibi eve gittiinde evde
14 (olaslkla en yars misafirdir) kiinin kaldn grm ve emlaky arayarak
rencilerin evden karlmasn istemitir. Bu rnekten de anlald gibi rencilerin
bir evde kalabalk olmas apartman sakinlerini bir hayli huzursuz etmektedir. Haliyle
70
yaralanmadr (izelge.27).
izelge.27: Ev Arama Yollar
Say
Oran
(%)
Emlak 26 22.4
Ev sahibinden 31 26.7
st snflardan devir 11 9.5
Tandk vastasyla 36 31.0
Dier 12 10.3
Toplam 116 100.0
ev sahibi zerinde de bask olumaktadr ve ev sahipleri evlerini kalabalk kiilere
vermekten ekinmektedirler. Eml^klar da bu konuda uyarld iin ok kii kalacak
rencilere ev bulmakta sknt ekmektedirler.
izelge.28: Cinsiyete Gre Ev Arama Yollar
Evin Hangi Yolla Bulunduu
Toplam
Emlak
Ev
sahibin
den
st
snflardan
devir
Tandk
yoluyla Dier
Kadn
Say 5 13 3 6 5 32
Oran (%)
15.6 40.6 9.4 18.8 15.6 100.0
Erkek
Say 21 18 8 30 7" 84
Oran (%) 25.0 21.4 9.5 35.7 8.3 100.0
Toplam
Say 26 31 11 36 12 116
Oran (%) 22.4 26.7 9.5 31.0 10.3 100.0
rencilerin yaadklar bir dier sknt ise kaldklar evlerin yapsal durumudur.
Isnma trne bakld zaman renci evlerinin byk ounluunun merkezi stma
ve kombi olmas (toplam %87.1) (izelge.20), evlerin yap kalitesi konusunda yanltc
olabilir. Emlaklarla yaptmz grmeler sonunda evlerin yap durumu hakknda
arpc yantlar aldk. Ev sahiplerinin ailelerin bannamayaca ve ailelerin kiralamak
istemedii trden evleri rencilere kiraladklarn rendik. Apartmanlarda genelde en
st kat veya apartman giriindeki daireler renciler iin kullanlmaktadr. Bizim kendi
gzlemlerimiz de bunu dorulamaktadr. Buna ramen, ev sahipleri, evlerin yap
durumuna bakmakszn kendi belirledikleri kira tutarm istemektedir. Bir emlakmn
anlatt olayda ev sahibinin rencilerden Malatyada evre Yolunun Altndaki3bir
mahallede, eski ve sobal bir ev iin 500 TL kira (bu yer iin olduka yksek) istediini
rendik. Sonu olarak rencilerin kald evlerin ounun yapsnn iyi olmadm,
buna ramen kiralarn yksek olduunu ve ev sahiplerinin bu konuda yardmc
olmadklarn anlam olduk.
Emlaklardan ev sahiplerinin bir daireyi renciye daha fazla kira bedeli isteyerek
kiraladklarm rendik. Bunun nedenini sorduumuzda ise ev sahiplerinin rencilerin
kiray aralarnda blecei iin zorluk ekmeyeceklerini dnp aileye kiralad
miktardan daha fazla kira istemekte olduklar cevabm aldk. Bu da gsteriyor ki baz
ev sahipleri renciler zerinden haksz bir kazan elde etmektedir.
Emlaklara aldklar komisyon bakmndan aileye mi yoksa renciye mi ev
kiralamann krl olduunu sorduk. Aldmz cevaplarn ou aynyd. Ev kiraland
zaman bir kira tutar komisyon aldklarm, aile ve renci arasnda ayrm
yapmadklarn hatta rencilerin bazlarna komisyonda indirim yaptklarn
sylediler. Fakat bazen yukardaki durumla balantl olarak ev sahiplerinin
3 Malatyada evre Yolu, kenti dou-bat ynnde ikiye bld gibi yoksulluk snrn da
oluturmaktadr. evre Yolunun Altnda genelde yoksul, gelir ve yaam standartlan dk olan
insanlar barnmaktadr. Bununla birlikte, son yllardaki byyen inaat sektrnn etkisiyle kentin
yklp yeniden yaplmas srecinde bu blgenin ehresi de deimeye balamtr.
71
rencilerden daha fazla kira istemesi nedeniyle komisyon da arttndan rencilere
ev vermenin daha krl olduunu syleyen emlaklar da kt.
3. Ev Kiralandktan Sonra Emlaklarm levi
Normalde ev tutuluktan sonra emlakyla ilikinin sona ermesi gerekir. Ama
Malatyada byle olmuyor. Ev tutulduktan sonra bir de kirann tahsil aamas var ki
buras biraz kark. Emlaklar ev bulma konusunda altklar gibi kira tahsil iinde
de boy gsteriyorlar. zellikle uzakta yaayan ev sahipleri, kiralan emlaklar
araclyla tahsile etmeyi tercih etmektedir. Bunun en nemli nedeni ev sahiplerinin
elde ettii kira gelirini banka hesaplarna yanstmamak ve bu nedenle verecei
vergiden kurtulmak istemesidir. Yani ksacas vergi karmak istemesidir. Bunun
yannda kiraclarla uramak istemeyen ev sahipleri de belli bir komisyon karlnda
emlaklara kira toplama grevini vermektedirler. Bu aratrmada ev kirasn emlak
araclyla deme orannn %7.8 olduu saptanmtr (izelge.29). Buna ek olarak,
kiray banka aracl ile deme oram %26.1 iken ev sahibine ya da akrabasna deme
oranmn ok yksek (%63.5) olmas, Malatyada geleneksel yaam tarznn ve birincil
ilikilerin youn olduu biimindeki deerlendirmeleri de desteklemektedir.
Kiray ev sahibinin bankadaki hesabna
yatrmak yerine emlakya elden yeren ok
sayda rencinin olmas dikkat ekici bir
nokta. Emlaklarla yaptmz
grmelerde de bunu tespit ettik.
Emlaklar, kiralarn kendilerine geldiini
ve ev sahiplerinin hesaplarna
yatrdklarn sylediler.
Ayrca baz ev sahiplerinin
emlaklardan kira szlemesine evi
kiralad tutarn altnda bir fiyat yazmasn istediini rendik.rnein evin kiras 500
TL ise kira szlemesine 300 TL yazlmakta, bu da vergiden karmann baka bir
yolunu oluturmaktadr. Malatyada renciler zerinden kazamlan rantn ak bir
gstergesidir bu olaylar. Bu aratrma kapsamnda yaptmz ankete de benzer
sonular yansmtr (izelge.30).
Ev tutulduktan sonra, zellikle kira tahsilatn
izelge.30: denen Kira ile Kontratta yapan emlaklarm devam eden
sorumluluklarndan biri de rencilerin evdeki
tutum ve davranlarn izlemek veya ev sahibi ve
komulara kar renciler adna muhatap
olmaktr. rencilerin kimi davranlarndan
rahatsz olan komular ve ev sahipleri,
rencilerin velisiymi gibi ev tutmalarna
araclk eden emlaky aramaktadr. Emlaklara
gelen ikyetler kabaca yle sralanabilir: Eve
gerekli zenin gsterilmemesi, evde kalabalk
Gsterilen Miktar Arasndaki Fark
Say
Oran
'(%)
Hayr 100 87.7
100-199 J 8 7.0
200-249 4 3.5
300 ve zeri 2 1.8
Toplam 114 100.0
izelge,29: Ev Kirasn deme Yollar
Say
Oran
(%)
Ev sahibine-akrabasna
nakit
73 63.5
Banka 30 26.1
Emlakya 9 7.8
Dier 3 2.6
Toplam 115 100.0
72
olmalar, yksek sesle mzik dinlemeleri ve bararak konumalar, eve kar cinsten
arkadalarn getirmeleri, kirann dzenli yatrlmamas, apartman aidatnn
denmemesi gibi.
Bu tr sorunlar karan renciler az olsa da bu durum btn rencilere mal
edilmekte, sonucunda da rencilerin ev bulmas glemektedir. rencilerle
dorudan sorun yaamayanlar bile evreden ald duyumlarla renciye kar tutum
gelitirmektedir. Evini renciye kiralayan akrabalar ve komularnn yaad
skntlar ev sahiplerini etkilemektedir. rnein, grtmz bir ev sahibi, evini
renciye veren komusundan rencilerin evi hor kullandm renince kendi evini
renciye vermekten vazgemitir. Kendileri rencilerle daha nce bir sorun
yaamamalarna ramen evresinde yaanan bu gibi olaylar ev sahiplerini
korkutmaktadr. Yaptmz grmelerde emlaklar, yaadklar baz olaylardan
bahsettiler. rnek vermek gerekirse, bir renci evde sigara ierken evin yanmasna
sebep olmu ve ev kullanlamayacak hale gelmitir. Bir baka rnekte ise ev sahibi ile
anlaamayan renciler, evden karken evin duvarlarn siyaha boyamlardr.
Ev sahiplerinin ikyet ettii en nemli sorunlardan biri erkek rencilerin eve kz
arkadalarn getirmesidir. Bu durum, ounluunu ailelerin oluturduu binalarda bir
hayli sorun oluturmaktadr. Muhafazakr insanlarn oturduu yerlerde bu konuda ok
sert ve kesin tavr alnmaktadr. rencilerin eve kar cinsten arkadalaryla girip
kmas aileleri bir hayli huzursuz etmektedir. rnein yaptmz bir grmede
emlaknn anlatt olay yledir: Bir siteye tanmakta olan kz rencilerin eyalarm
erkek arkadalar tad iin site yneticisi sorun karm ve erkeklerle kavga
etmitir. Birbirlerine yumruk yumrua girmiler ve gn sonra kz rencileri daha
yerleemeden evden karmlardr.
Bu sorunlarla balantl olarak emlaklar da duruma mdahil olmaktadr.
Gerektiinde rencilerin velisi yerine konmakta, gerektiinde de ev sahibinin
sorumluluklarn stlenmektedirler. Bu durumdan dolay emlaklar, ev bulma sreci
bittikten sonra bile kiraclarla ilgilenmeye devam etmektedirler. Kiraclar evden kana
kadar bu durum byle devam etmektedir. Bir emlaknn yaad bir olayda ise
rencilerin srekli grlt yapmasndan dolay rahatsz olan apartman sakinleri ev
sahibi yerine emlakya ikyet etmilerdir. Emlak da birka kez uyardktan sonra
kiraclar evden karmak zorunda kalmtr.
Baka bir rnekte ise ev sahibi evini renciye kiraya vermi. Kiraya verdii
renci de bakasna kiraya vermi evi. Emlak ay kira gelmeyince eve
rencilerin yamna gitmi. Emlak evi verdii rencileri gremeyince onlar sormu.
Evdeki renciler de onlarn ktm, eve kendilerinin getiini sylemi. Evde 20ye
yakm kii (bu sayda olduka byk abartma olduu ak) kalmaktaym. Emlak Bu
kadar kii ne yapyorsunuz burada? deyince, renciler, eve gelenlerin akraba,
hemeri, arkada olduunu ve kimseyi kramadklarn sylemi. Emlak evden
kmalarn sylemi. kmalar iin ay sre tanm. renciler, ay sonra
elektrik ve su faturalarm tam demeden evden kmlar. Bu durumda emlak ev
sahibine kar sorumlu olabilmektedir.
73
4. Sonu
Malatyada rencilerle ev sahipleri arasndaki sorunlarn zlmesi ve rencilerin
kent halknn gzndeki kt imajnn dzeltilmesi yine rencilerin ve ev sahiplerinin
karlkl olarak bilinlenmeleri, birbirlerini anlamalar ile alacaktr. Bu ekilde
oluacak karlkl gvene dayal ortam, ev sahipleri ile ilikilerin dzlmesine ve ev
sahiplerinin evlerini gnl rahatl ile rencilere vermesine zemin hazrlayacaktr.
Bunun sonucunda da barnma sorunun zmne katk salanacaktr.
Malatya toplum olarak renciye olan nyargsn amaldr. rencilere kar daha
anlayl olmaldrlar. rencilere kendi ocuklarym gibi bakmal ve ona gre
davranmaldrlar. rencilerin gen olduklarm unutmamaldrlar. Toplum olarak
rencilere sahip klmas gerekmektedir. Bu konuda rencilere de sorumluluklar
dmektedir. Mahalle halknn hassasiyetlerine sayg gstermeli ve dikkat etmelidirler.
Apartmanda sayg kurallarna uymaldrlar ve huzur bozucu davranlardan uzak
durmalar gerekmektedir. Her iki tarafn da empati yaparak hareket etmesi
gerekmektedir.
Ev sahiplerinin kiralarn banka araclyla almalar gerekmektedir. Bunun yasal
olarak byle olmas gerekmektedir. Ayrca renciler asndan da iyi olan budur.
Kirann ne zaman, ne kadar yatrld net ve belgeli olarak ortada olur ve karklk
yaanmas engellenmi olur. Kira ne kadarsa kontrata da yle yazmaldrlar. Eksik ve
fazla yazlmas sorunlara neden olabilir. Kirac haklarnn korunmas nemlidir. Ama
renci kiraclarn haklarnn korunmas, rencilerin yaadklar zel glkler
nedeniyle daha nemlidir. Bu nedenle, bata mlki idare ve belediye, bu konuya zel
politikalar gelitirmeli ve uygulamaldr.
Yaptmz almalar da Malatyada rencilerin kiralk ev bulma sorununun
giderilmesi iin birka zm yolunun olduunu tespit ettik. Bu zm yollarnn
banda dk cretli yurtlarn ve apart dairelerin yaplmas gelmektedir. Bu yurtlarn
ve apart dairelerin yaplmas gerek zel sektr eliyle, gerekse devlet kurumlan
tarafndan olmaldr. Byk bir renci kitlesine sahip bu ehirde yurtlarn ve apart
dairelerin yaplmas barnma sorununu byk lde giderecektir.
74
Zor Zamanlarda Barnma: Ah Keke Bir Kaplumbaa Olsaydm!
Mahsum KILI*
1. Giri
Aileden uzakta okumak, niversite rencisini bir bakma zgrletirir. Ama te
yandan da aile atsnn dnda ban sokacak bir yer bulmak zorunluluu dourur. Bir
yurtta ya da renci evinde yerleik olmak her zaman daha iyidir. Ama bazen yle
durumlar olur ki banzn stndeki at uar gider. Herhangi bir nedenle yurttan
kmak ya da ev arkadalaryla anlamazla dldnden veya dpedz
paraszlktan evden ayrlmak zorunda kalnabilir. Byle zamanlarda, yaamaya devam
etmek ya da gn kurtarmak iin her gn yeniden bir at aramak gerekir.
Otel ve pansiyon gibi barnma meknlar, pahal olduundan byle zor
zamanlarda pek akla gelmez. Az saydaki renci, be gnlne buralarda
kalabiliyor. Ama uzun sre otelde ya da pansiyonda kalmak her rencinin harc
deildir. Durum bu olunca, en uygun ve ekonomik zm arkada evlerine tanr
misafiri olmaktr; gn, be gn. Ne kadar mmkn olursa. Sonra yeni bir yer
bulmak gerekir. Normal koullarda byle zor zamanlar, bir hafta ya da birka hafta
srebilir. Ama kimi zaman ok daha uzun olabiliyor.
Benzer deneyimler yaadm iin bu aratrmay yaparken kendi deneyimlerimden
de yararlandm. Ayrca benzer deneyimleri yaam yedi erkek, kz renci ile
grme yaparak onlarn deneyimlerini deerlendirdim.
l.rencinin Evsiz/Yurtsuz Kalma Hali ve Nedenleri
renciler, genel olarak kendi dnyalarnda tasarladklar hayat ile karlatklar
hayat arasndaki farkllklar nedeniyle ok ciddi bunalm ve skntlar ierisine
girmektedirler. Srekli bir barnann, sabit bir yatann olmamas, bir rencinin
yaayabilecei en zor durumlardan biridir. Derslerle mi uraacaksn, yatacan yerle
mi uraacaksn, kamm doyurmakla m uraacaksn! Bunlarn insana farkl
deneyimler kazandrd kesin ama herkes bunlar yaamak ister mi emin deilim.
Geici olarak bir yerlerde kalan rencinin durumu, solunum cihazna balanm bir
hastaya benzetilebilir. nk kimin ne zaman, nasl, neden, ne iin fiini ekecei belli
deildir. Kaldn evlerde misafir olarak kalyorsun ki bana gre baka bir isim
retilemedii iin misafir kelimesi kullanlyor.
Deiik nedenler evsiz/barmaksz kalan arkadalarn yaam olduklar zorluklar
dier renci arkadalarn karlam olduklarndan ok farkl zelliklere sahiptir.
niversite rencileri farkl nedenlerle kalmakta olduklar yerlerden (yurt, ev gibi)
nceden planlamakszn, hazrlksz ayrlmak zorunda kalabilmektedir. Paraszlk ve
teki nedenlerle ksa srede zm retemeyince de nerede akam orada sabah
misali konarger bir yaama mecbur kalmaktadrlar. rnein birka ev arasnda git
gel yapyorsanz akam nerede kalacanz o evlerin durumlarna bal; bir de bu
nn niversitesi IIBF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm Drdnc Snf rencisi.
evlerde kurmu olduunuz ikili ilikilere. Eer bu tr iyi ilikileriniz azsa
seenekleriniz de kstldr. Yaptm grmelerde bu durumdaki arkadalarn
birbirinden farkl nedenlerle evsiz/yurtsuz kaldn saptadm. rnein bir kz arkada
politik nedenlerle yurttan atlmt:
Dnya grmn farkl olmasndan dolay zerimde bask vard.
Soruturma almt bana. Yurttan ayrlmadm takdirde bursum kesilecek ve
sicilime ileyecekti. Ben de byle bir klfetin altndan kalkamayacam iin
yurttan ayrldm.
Bir erkek arkada da yurtta aradn bulamad iin ayrldm belirtti:
Ben niversiteye geldiimde farkl bir ortam aray iinde idim. ok kalabalk
ortamlar sevmiyordum. Devlet yurdunda kiiliklerimizin uyumad kiiler ile ayn
odada kalyordum. Bu da benim ayrlma nedenim oldur
renci yaamnda artc olmayan bir neden de ekonomik skntlardr.
Grtm bir erkek arkadan evden ayrlma nedeni tam da budur:
Benim ev arkadalarm eitli nedenlerden dolay evden ayrlnca kira ve
faturalar karlayamadm iin evi devrettim. Sonra da kendimi bir gn orda
bir baka bir yerde buldum
Aldmz bu cevaplardan grld gibi bu arkadalarn artlarn aleyhlerine
ilemesi nedeni ile bu duruma dtkleri aikrdr. Bu ger olma hali uzaynca her
seferinde yeni bir ev bulma, her yeni eve uyum salama konusunda da ustalayor
insan:
Bir yere almak iin zaman lazm, gn bir yerde be gn bir yerde
kalnca yabancln da vermi olduu duyguyla skntlar yaadm ve
alamadm. Ben geici kalyorum gzyle baktm iin ona gre kendimi
ayarlyordum.
Ben imdiye kadar be tane yurt, yedi tanede ev deitirdim. ki buuk yl bu
durumda kaldm. Bu srede baz eyleri sradanlayor. u anda bir cemaate
bal bir evde kalyorum. Arkadalar araclyla ev buluyordum. nternetten de
yurtlarn kontenjanlarna ve durumlarna bakp bana uygun olana gidiyordum.
Drt ev deitirdim. Kaldm ilk ev hi tanmadm insanlard. Arkada
vastas ile tantm ve yanlarnda kaldm. Dnya grmz farkl idi;
anlaamadk ayrldm. Dier iki evde ise arkada ortam ok kt olduu iin
kalamadm. Son kaldm yerde snfmdaki arkadalarla beraber kalyordum
hibir sorun yaamadm ama evin fiziki artlar ok ktyd; fareler, bcekler,
rutubet ev arkadalarmz olmulard. Baka ev de bulamaynca arkadalarm
yurda getiler ben de u anda kaldm eve getim.
Ben yedi ev deitirdim. Bu evlerin ou yakn arkadalarmn evi idi.
Genellikle haftadan fazla kaldm evlerde maddi destekte bulunduum evler
76
oldu. Hibir evde sorun karmadm; sorun da yaamadm. Benim kaldm
evlerin bir zellii var; ok farkl semtlerde olduklar iin kira bedelinden tutun
da bakkaldaki fiyatlar bile birbirinden farklyd. rnein; evre Yolunun
aasnda bir evde kaldm kiras 200 TL, Kernek Meydannda bir evin kiras ise
500 TL. Bu iki evin fiziki artlar nerede ise ayn olmasna ramen arkadalar
raz geliyordu ok tuhafma gidiyor; ayn kalitedeki bir eve niye 300 TL fazla
veriyorsunuz? Bu Malatya nn bir zellii herhalde.
Erkek arkadalardan birinden aldm cevap:
Be evde uzun sre, alt evde de ksa bir sreliine kaldm. Bu kadar ev
deitirmem benim iin az bile. nk ben srekli yeni insanlarla tanmak
istiyorum. Kaldm evlerde evdekileri tandktan sonra bir baka evin plann
yapmaya balyordum. Yani gittiim yerlerde asgari lde sorun karmaya
zen gsteriyordum. Evde kalanlarn arkadalar ile tanp onlarda da kaldm
oldu. Bazen kaldm evlerdeki arkadalarn elbiselerini giyiyordum;
sinirleniyorlard. Ama belli bir sreden sonra onlar da benim elbiselerimi
giymeye baladlar. Ortalama olarak bu evlerde ile sekiz hafta arasnda
kaldm. Kaldm evlerden bir tanesi aile eviydi arkadamn ailesiydi. Bu evde
ok ilgin olaylarla karlatm. En ilgin olan ise bana gre adamn karsna
iddet uygulamasyd. Kadn srekli iskambil ktlar ile oynuyordu; bahe ileri
ile uramyordu. Tabi ki bu bir neden ama srekli bir atma vard. Ben de
fazla dayanamayp kaldm evden ayrldm. Ksaca anlatmaya altm renci
evlerinde hem fiziki artlar hem de koullar gittiim hibir evde drt drtlk
deildi.
3. Kolay m Gn Orada Be Gn Burada Konaklamak!
Barnacak dzenli bir yerin olmamas gnlk yaamn her faaliyetini zorlatrr.
Maddi ve manevi olarak insan ypratan nemli sonular dourmaktadr. Normal bir
rencinin evde ve evin dnda yapm olduu masrafn iki kat masraf yapyorsunuz.
Gnn nn (genelde en az bir n atlayarak) darda yemekten tutun da
aklnza gelebilecek dier zel ihtiyalarn karlanmasna kadar rencinin btesini
zorlayan durumlar sz konusudur. Bunlarla beraber sosyal hayatlarnda da ok ciddi
skntlara girmektedirler. Kald evdeki arkadayla sorunlar yaamakta, yeni geldii
evdeki arkadalarnn ona bak alar, kendi snf ve evresindeki arkadalarn bak
manevi olarak insann kendini bir snt olarak grmesine neden olmaktadr. Derslerin
pek dzenli seyretmedii, abuk balayp abuk biten arkadalklar, genel bir
mutsuzluk hali gibi durumlar bunlarn sonulan olarak karmza kmaktadr. Bu
durumdaki rencinin aadaki ifadeleri yaanan glklerin byk bir bask
oluturduunu ortaya koymaktadr.
Maddi ynden ok etkiledi. Benim arkada ortammla balarm giderek
koptu. Yeni insanlarla tantm; onlarla iliki gelitirmekte zorlandm.
Mecburiyetten bu duruma ayak uydurdum... Derslerimi ok kt etkiledi
psikolojim bozuldu kendimi eskiye dnemeyecek gibi hissediyorum. Bir an nce
okulu bitirip Malatya dan kurtulmak istiyorum.
77
Ben daha nce hi bu kadar klebileceimi dnememitim; nedense
kendimi srekli ezik hissediyorum. Tamamen kendi psikolojik durumumla
alakaldr.
Kendimi ger gibi hissediyorum, evi olmayan ama bir evde kalan bir hippi...
Arkadalarm davet edebileceim bir ev yok. Bu da arkadalarmla arama
mesafe koydu.
Ama bu ekilde yaamaktan zevk alanlar da var. Erkek arkadalardan birinden
aldm cevap ok ilginti:
Yeni bir hayat yeni bir bireyler kefetmeye alyorum. Bu da bana zevk
veriyor. Bazen maddi adan sknt yayorum ama yine de ben zgrm;
kendimi snrlamyorum. Kendimi bir eve ait hissetmiyorum.
4. Evsiz/Yurtsuz Ders allr m?
renciden beklenen ey ders almas, bir diploma alp elinin ekmek tutmasdr.
yi de bann stnde sana gven veren bir at, sofranda bir tas orba olmaynca ders
almak kolay m? Dzenli bir hayat ve sabit yata olan rencilerden kat kat daha
fazla aba harcamak gerekir. Bir kz ve sonra bir erkek arkadamzn u ifadeleri, bu
durumdaki rencilerin koullarn ok iyi anlatyor:
Derslerimi olumsuz etkiledi; kitaplarm birka eve dalmt. Snav
zamanlarnda her gn baka bir evde ders alyordum. Bu da ders ortalamam
drd.
Bu kadar yer deitirme ister istemez derslerimi ok etkiledi. Alt dersi
alttan alyorum gerisini sen dn.
Tabi kt etkiledi konsantrasyonumu kaybettim. Ama sonradan ayak
uydurup derslerimde eski baarm yakaladm.
Ama srekli yer deitirerek, yeni insanlarla tanarak yaamaktan zevk alan
arkadamz iin dersler de sorun oluturmuyor:
Benim iin dersler ikinci plandayd; beni hibir ekilde etkilemedi. lk bata
da sylediim gibi kendimi snrlamyorum.
5. Her Gn Bir Yerde Misafirlik de Ucuz Deil
Biz toplum olarak bir yere misafir olarak gittiimizde elimiz bo gitmeyiz, mutlaka
elimizde bir ey olur. renciler iin bu durum biraz karakter deitirmektedir. Bu
durum evden eve farkl zellikler gstermektedir. Birok evde sizden ekonomik katk
istenmez. Ama orada i rahatlyla kalabilmek iin az da olsa masraflar paylamak
gerekir. Baz evlerde dorudan bteye ortak oluyorsunuz, baz evlerde sadece ufak
tefek eylere (ekmek gibi). Snrl bir renci btesiyle oradan oraya git gel yapmak,
bir oraya bir buraya katk yapmak hi kolay bir ey deil. Konar ger yaayan
78
arkadalarn deneyimlerinin farkll bu saptamay desteklemektedir. rnein iki kz
arkadan deneyimi yle:
Gittiim evlerde ev masraflarna ortak oldum. Btem yetmedii iin epeyce
zorlandm. stne almaya bile baladm.
"Yurttan farkl olarak birka kalemde btem zorland ama ailemden bu
konuda destek aldm. Ama tabi benim bu durumumdan habersizlerdi. Durumu
aileme farkl aklamtm.
Bu srekli ev deitirme hali genellikle zlmemeleri iin aileye
sylenmemektedir. Bu srete ekonomik skntlar artsa da durum aileden
gizlenmektedir. Baka bir kz arkadamz da ayn durumu ifade etti:
"Ailemin haberi yok. Benim iin zlmelerini istemem onlar beni cemaatte
olduumu biliyorlard. Sadece yer deitirmemden haberleri oluyordu. Yurt
deitirirken benim yaadm dier skntlardan haberleri yoktu.
Erkek arkadalar da durumlarn ekonomik adan yle ifade ettiler:
Maddi adan zorlandm. Ama gittiim evlerin hi birinde maddi destekte
bulunmadm; nk talep gelmedi. Ben srar edince para almyorlard bedava
kalyordum. Muhtemelen kendi aralarnda tartyorlard ama bana
yanstmyorlard
Benim maddi adan bir skntm yok tek bama da eve ktm ama insan tek
bana yapamyor. Dayanamadm ay sonra braktm. Gittiim btn evlerde
.maddi adan destekte bulundum. Onlar istemediler ben zorla verdim.
Fark eden ok ey olmad. Ben biraz tutumlu bir insanm. Yani hesap kitab
iyi yaparm; skntm olmad.
Alman cevaplardan arkadalarn kimi zaman zorlandklar grlmtr. Ama bu
ifadelerden anlald gibi renci evlerinde misafirperverlik gldr. Blgesel
farkllklar gidilen evlerde yaplan masraflarda etkili olmaktadr. Arkadalarla yapm
olduum grmelerden yola karak bat blgelerinde gelen arkadalarn evlerinde
kalan arkadalarn masraflarnn doulu rencilerin evlerinde kalanlara oranla daha
fazla olduunu syleyebilirim. Kltrel ve sosyo-ekonomik adan farkl blgelerden
gelen bu arkadalarn iliki gelitirme ve srdrmeleri ile bte skntlarnn farkl
boyutlar tad tartlmaz bir gerek olarak karmza kmaktadr.
6. Her Evin Baka Bir klimi Var...
Her insanin bambaka bir dnya olduunu unutmadan, her evde kalan rencilerin
karakter farkll, ev dzenin farkll, insani ilikilerinin farkll, ideolojik
farkllklar srekli ev deitiren renciler iin farkl ev iklimlerine ayak uymak
konusunda skntlar oluturuyor. ki kz arkadamz bu konuda unlar belirttiler:
79
Ben uyumlu bir insanimdir ama baz evlerde de sorun yaamadm deil.
Mesela bir evden ev ahalisinden biri ile anlaamadm iin ayrldm. Ama
srekli bir alttan alma durumunuz sz konusu oluyor. Bu da rahatszlk verici bir
durum.
Bir iki sorun yaadm ama olay tatlya baladm; bildiimiz kz kavgalar
ite. En byk sorun insann kendine ait bir yatann olmamasyd. Mesela bir
evde iki erkek iki bayan kalyorduk. Du yapmak iin bile utanarak dua
giriyordum. Genellikle erkeklerin evde olmad zaman du alyordum. Kadn
olmaktan kaynakl ihtiyalarm gidermekte sknt ekiyordum. Oradan
ayrldm.
Erkek arkadalarn deneyimleri de ok farkl deil aslnda:
Onlarla birebir iliki gelitirerek huylarna, sularna akyordum. Bu da
onlarla anlamam salyordu. ou zaman onlar da bana ayak uydurmaya
alyorlard. Bunda benim gerekten samimi olmam byk bir etkendir.
Bir eve gidiyorsanz ve o evde size ait olan bir ey yoksa alttan alyorsunuz
ve uyumlu oluyorsunuz. Her eyden nem kaptnz iin en ufak bir eyi
kendinizden sayp sorun karanlar bile siz dzeltmeye alyorsunuz.
7. Zorluklar da ok ey reti nsana
nsan yaadklarnn rndr. Yaamda olan iyi kt anlar, insann insana dair
olan tecrbesini artrmaktadr. Farkl evlerde, farkl insanlarla, farkl olaylarla kar
karya kalmann insana katp ve kaybettirdiklerinin olduu yadsnmaz bir gerek. Bir
renci arkadan yaadklaryla ilgili sylemi olduu Ben mezun olduumda
arkadalarmdan farkl olarak iki diploma alacam, biri niversite dieri de hayat
diplomas ikisi de, baucumda duracak sz mlteci olarak dolaan rencilerin
yaadklar zorluklarn onlar zerinde brakt ve brakaca izi en iyi zetleyen
gerektir.
Grtmz arkadalar da yaadklar zorluklara karn btn bunlarn hayat
deneyimleri asndan nemli olduu fikrindeydi. rnein iki kz arkada unlar
syledi bu konuda:
ok farkl eyler yaadm hayat tecrbesi kazandm, ou arkada ile
ilikimi kestim. Galiba bu bana insanlar tanmay retti.
nceki durumumda okfazla bir eyleri umursayan bir insan deildim, ama
u an galiba sorumluluk duygusu ile beraber eskisi deilim.
Erkek arkadalarn grleri de farkl deil:
Artk dnyaya kapnn kilidinden deil kapy aarak bakyorum. Yani galiba
korkularm yendim insanlara dair.
Hayatm alt st oldu. Nerede kaldm nerede yediim itiim belli deil.
Ksacas hayatm berbat u an, nceden byle biri deildim.
Bu arkadalar, genel olarak hayata yaadklarna iyi bir pencereden bakma algsna
kavumular.
80
9.Sonu
Evsiz/yurtsuz rencilerle ilgili yaptmz bu aratrma, bu durumda rencilerin
ekonomik ve sosyal sorunlarnn yan sra Malatyann rencilere yeterince barnma
seenei sunmamasnn da etkisi olduunu gstermektedir. nk kentin sahip olduu
olanaklarn kstll nedeni ile farkl seenekler sunmakta yetersiz kalmasndan dolay
bu tr sorunlar yaanmaktadr. zellikle kentin cinsiyet ayrmndaki izgileri koyu
olduu iin kz arkadalarn yaam olduu sorunlar erkeklere oranla iki kat
artmaktadr. Yapm olduumuz bu tespitler belki ilk defa yaplan tespitler deil ama
somut renci deneyimleri ile anlatmann daha etkili olduunu dnyorum.
Malatya kent olarak sahip olduu olanaklarla niversite genliine yetebiliyor
mu? Alanda yaptm almayla Malatyann birok konuda eksiklerinin
bulunduunu grdm. Devlet yurdu kapasitesindeki yetersizlik, zel yurtlarn yetersiz
ve ok pahal olmas, kiralarn ok pahal olmas, ev sahiplerin cinsiyeti bak alar
gibi gerekler niversite genliini ok ciddi etkilemektedir. aresiz kalan renciler,
ya gn, be gn kalmak zere kap kap gezmekte ya da yaam tarzna ve inancna
aykr olduu halde belirli dini ya da ideolojik gruplarnn evlerine yerlemektedir.
Yani kentin kendisinin barnma artlarnn yetersizlii, rencilerin piyasa fiyatlar
koullarnda barnmak zorunda olmas ve bu konuda ekonomik destekten yoksun
olmalar btn bu sorunlar bytmektedir.
niversite okuyan rencilerin kendilerine ve yaadklar topluma bir ey
katabilmeleri iin baz azami ltler oluturulmadr. zgrce kendini ifade
edebilmeliler, evsiz-yurtsuz kalmayacak ekilde barnma seenekleri oaltlmaldr.
Malatya kent otoritelerinin de bu gerei grmelerinin ok nemli olduunu
dnyorum.
81
Malatyada Yabanc rencilerin Barnma Sorunlar
Nur Ozan KAYA1
1. Giri
Dnyada eitim bir sektr olarak byrken lkeler arasndaki renci hareketlilii
de artmaktadr. niversite eitiminde renci hareketlii baskn biimde azgelimi ve
gelimekte olan lkelerden ABD, ngiltere, Fransa, Kanada gibi gelimi lkelere
doru yaanmaktadr. Trkiye de bir yandan Avrupa Birlii lkeleri ile karlkl
renci deiimi yapmakta bir yandan da kendi eperindeki lkelerden yabanc uyruklu
renci almaktadr.
lme Seme ve Yerletirme Merkezinin (SYM) istatistiklerine gre,
Trkiye'deki yabanc uyruklu rencilerin nemli bir ksm Trki cumhuriyetlerden ve
Trkiye'ye yakn lkelerden geliyor. Trkiye'deki niversiteleri en fazla blge
lkelerindeki renciler tercih ediyor. Trkiye'de en ok KKTC, Azerbaycan,
Trkmenistan ve Bulgaristan'dan renci eitim alyor. Trkiye'yi en az tercih edenler
Uzak Dou lkeleri, gelimi Bat lkeleri ve mesafe olarak uzak olan lkelerdeki
rencilerdir. En fazla yabanc rencinin bulunduu niversitelerin banda Anadolu,
stanbul ve Orta Dou Teknik niversiteleri geliyor.2
nn niversitesi de 2011 tarihinden itibaren yabanc renci almaya balamtr.
niversite rencisi olmaktan kaynaklanan barnma ve beslenmeye ilikin glkler,
yabanc bir lkede ve kentte okumak durumunda olan renciler iin ok daha fazla
olabilmektedir. Bu almada, nn niversitesinde renim gren yabanc uyruklu
rencilerin yaad barnma olanaklar ve sorunlar, adaptasyon sreleri ve
rencinin kendini Trkiyede nn niversitesinde nasl hissettii ortaya konmaya
allmtr. Bu amala farkl lkelerden sekiz renci ile grlmtr.
2. nn niversitesinde Yabanc renciler
Yukarda da belirtildii gibi Trkiye'deki niversitelerde Trki cumhuriyetlerden
gelen renci says dier lkelere oranla daha fazladr. Bunun en nemli nedenleri
kltrel yaknlk, toplumsal ve ekonomik ilikilerin daha youn olmasdr. Ayn
zamanda Balkan lkelerinden de hatr saylr oranda renci Trkiyede renim
grmektedir. ABDden Rusya Federasyonuna, ine kadar bir renci yelpazesinin
olduu grlmektedir (izelge.31).
Arap corafyasndan gelen renciler, Trkiyeyi bir cazibe merkezi olarak
grmektedirler. Blge lkeleri arasnda en iyi eitim veren niversitelere sahip olan
Trkiye, ayn zamanda baskc uygulamalardan sklm olan renci kitlesi iin, iyi bir
hayata alan kap olarak grlyor. Arap lkelerinden gelen ok sayda renci
yksekretimlerini srdrmektedir.
1nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
2 Trkiyede 26 Bin Yabanc renci Var, 3.10.2011, www.ntvmsnbc.com/'id/25284803/. Eriim
Tarihi: 10.6.2013.
izelge.31: Trkiyedeki niversitelerde renim Gren Yabanc rencilerin
lkelere Gre Dalm (2012)
lke renci
Says
Oran
(%)
lke renci
Says
Oran
(%)
Azerbaycan 4257 13.65 Krgzistan 746 2.39
KKTC 3828 12.28 Rusya Federasyonu 567 1.81
Trkmenistan 4110 13.18 Suriye 608 1.95
ran 1488 4.77 Grcistan 412 1.32
Bulgaristan 1236 3.96 Irak 452 1.45
Almanya 1383 4.43 Makedonya 413 1.32
Yunanistan 1322 4.24 in 276 0.88
Moolistan 932 2.99 Tacikistan 277 0.88
Afganistan 1047 3.35 Nijerya 342 1.09
Arnavutluk 492 1.57 Ukrayna 232 0.74
Kazakistan 810 2.59 A.B.D 221 0.71
Bosta-Hersek 616 1.97 Ispanya 30 0.09
Fransa 151 0.48 Dier 4085 13.10
Toplam 31170
Kaynak: SYM, 2013,Yabanc rencilerin Uyruklarna Gre Saylar,
www.osvm.gov.tr/dosva/1-60408/h/21yabanciogrenciuvruk.pdf. Eriim Tarihi: 10.6.2013.
2011 ylndan itibaren yabanc uyruklu rencilere kaplarm aan nn
niversitesini 2012de 38 farkl lkeden toplam 292 renci tercih etmitir. nn
niversitesinde okuyan yabanc rencilerin arasndaki en byk gruplar
Trkmenistan (%34.93) ve Azerbaycan (%20.89) uyruklu renciler oluturmaktadr.
Onlar ran (%5.47), Afganistan (%5.13) ve Suriyeden (% 3.76) gelen renciler
izlemektedir (izelge.32). Bu oranlar ve renci alman teki lkeler gzden
geirildiinde nn niversitesinin kltr ve inan yaknl olan lkelerden renci
ald, Batl lkelerden gelen renci saysnn ok dk olduu grlmektedir. Bu
izelge.32: nn niversitesindeki Yabanc rencilerin lkelere Gre Dalm (2012)
lke renci
Says
Oran lke renci
Says
Oran
Azerbaycan 61 20.89 Krgzistan 4 1.36
Endonezya 7 2.39 Filistin 5 1.71
Trkmenistan 102 34.93 Suriye 11 3.76
Iran 16 5.47 Grcistan 3 1.02
Bulgaristan 1 0.34 Irak 5 1.71
Almanya 8 2.73 Kanada 1 0.34
Yeni Gine 4 1.36 Yemen 3 1.02
Moolistan 5 1.71 Tacikistan 3 1.02
Afganistan 15 5.13 Nijerya 3 1.02
zbekistan 6 2.05 sve 1 0.34
Kazakistan 5 1.71 ABD 1 0.34
Moolistan 5 1.71 Gana 2 0.68
Fransa 1 0.34 Dier 14 4.79
Toplam 292
Kaynak: nn niversitesi renci leri Daire Bakanl.
83
aratrma iin yaplan grmeler srasnda da Batl lkelerden gelen rencilerin de
genellikle bu lkelerdeki Trkiye kkenli ailelerin ocuklar olduu saptanmtr.
Trkiye yabanc lkelere nemli oranda ii g veren bir lkedir. Bunun sonucu
olarak nn niversitesine yabanc lkelerden gelen renciler arasnda alt tane
Trk asll yabanc uyruklu renci bulunmaktadr. Avrupada (genellikle Fransa ve
Almanya) orta renimlerini tamamladktan sonra, kendi tabirleri ile memleketlerinde
yksekrenimlerini srdrmek isteyen Trkiye kkenli renciler de yabanc renci
statsne girmektedir.
Trke dil dzeyleri yetersiz olan renciler, nce nn niversitesi Dil Eitimi
Uygulama ve Aratrma Merkezi nde bir yl sreyle Trke hazrlk eitimi gryor,
sonra kendi blmlerinde/programlarnda eitimlerine devam ediyorlar.
3. Barnma Olanaklar ve Sorunlar
nn niversitesine yurt dndan renim grmeye gelen rencilerin
ounluunu yukarda da belirtildii gibi Afrika, Orta Asya ve Kafkasya kkenli
renciler oluturmakta. lkemize gelen yabanc uyruklu rencilerin Trkiye
maceralar3 ise kendi lkelerinde balamaktadr. Bu rencilerin ounluu kendi
lkelerinde bulunan Trk kolejleri balantsyla burada eitim almaktadrlar. Ayn
nedenlerle, nn niversitesinde renim gren yabanc uyruklu rencilerin de
byk bir ounluu benzer balantlar yoluyla gelmitir. ok az bir ksm kendi
giriimleriyle ve aracsz olarak gelmitir.
nn niversitesinin yabanc rencilere ynelik bir barnma program ya da
destei yoktur. zellikle Afrika, Orta Asya ve Kafkasya lkelerinden gelen
rencilerin ounluu, lkelerindeki Trk kolejleri aracl ile geldiklerinden yine bu
kolejler aracl ile Malatyadaki baz evlere ve yurtlara yerletirilmektedirler. Bu
nedenle, Malatyaya geldiklerinde barnma sorunu yaamamaktadrlar. Kendi
giriimleri ile gelen yabanc renciler ise ilk olarak Kredi Yurtlar Kurumunun
salad barnma hizmetinden yararlanmaktadr.
Yabanc renciler iin en temel sorun dil ile ilgilidir. Trkeye ok fazla hkim
olmayan renciler iletiim konusunda sknt ekiyorlar. Bundan dolaydr ki srekli
kendileri gibi yabanc rencilerle dolamay, gezmeyi tercih ediyorlar. niversite
Yerlekesinde yaptm gzlemler sonucunda da ayn izlenimleri elde ettim. Yabanc
uyruklu renciler kendi aralarnda anadilleri ile konumaktadr.
letiim sorunu haricinde yabanc uyruklu rencilerin yaadklar bir dier sknt
da Trkiyeli rencilerinin bak alar ve besledikleri nyarglardr. rnein Afrika
kkenli siyahi renciler, ok sk biimde rk sylemlere maruz kalmaktadr.
Avrupadan gelen kz renciler ise daha baka bir sorunla karlamaktadr. zellikle
yerli erkek renciler, Trkiyedeki yaygn geleneksel davran kalplarnn
snrlamalarndan uzak olduunu dndkleri Avrupa kkenli kz rencileri
suiistimal etmek isteyebilmektedir. Bu nedenle, yerli erkek rencileri tehdit olarak
alglamakta, gnlk yaamlarnda gvensizlik yaamaktadrlar. Bunun nedenle
kendileri gibi yabanc rencilerle arkadalk kurmaktadrlar.
Tabanc renciler, buradaki eitim hayatlarn macera biiminde adlandryorlar.
2
84
zel yurtlar da yabanc uyruklu rencilere barnma hizmeti vermektedir. Barnma
hususunda zel yurtlar ile devlet yurtlarnn salad imknlar farkldr. Bu, yabanc
uyruklu rencilerin temel sorunlarndan birini oluturur. Nitekim KY K yurtlarnn
salad barnma hizmeti zel yurtlara nazaran ok snrl. Odalarn kalabalk oluu ve
kii saysnn fazla olmas zel yurtlan KYK karsnda daha cazip hale getiriyor.
Mhendislik Fakltesinde okuyan bir Nijer, iki Nijerya, bir de Malezyal renci
ile grtm. rencilerin ikisi bilgisayar mhendislii okurken ikisi de elektrik
mhendislii okuyor. Drt renci de lkelerindeki Trk okullanndan mezun olduktan
sonra, bu okullarn kurduu balantlar sayesinde nn niversitesine gelmiler ve
ayn balantlarla ayarlanan evlere yerletirilmiler. Balarda ok sknt ekmiler
iletiim noktasnda. Bu sknt hem evde hem okulda yaanm. nk blmlerin
Trke olmas ilerini ok zorlatryormu. Bir yllk Trke hazrlk eitimini de ok
verimsiz bulmular.
niversite Yerlekesinde rencilerin onlara, dikkatli bakmalarndan olduka
rahatszlar. Tenlerinin rengi koyu diye ok defa tekiletirmeye maruz kaldklarn
sylediler. rencilerin akayla da olsa ten renklerini konu ederek onlarla konumalar,
onlara bu ekilde yaklamalar bu rencileri hayal krklna uratm. nk buraya
byk hayallerle gelmiler ve Mslman bir lkede bu tr davranlara maruz
kalmayacaklarn dnmler.
ehir merkezinin de yeterince gelimediinden, farkl kltrlere hizmet
etmediinden yaknmaktalar. Bundan dolay hayatlarn ev ile okul arasnda
srdrmekteler. Gerekmedike merkeze gitmiyorlar. Abdullah adl Nijeryal bir
arkadalarndan bahsettiler. Geen sene nn niversitesinde okuyormu. Lkin
Malatyann ok gelimediinden, niversitenin yetersizliinden ve evde yaad
skntlardan ikyeti olan Abdullah On Dokuz Mays niversitesine gemi.
renciler ev konusunda ilk zamanlardaki kadar sknt olmadn sylyorlar.
Kendi yrelerine ait yemekleri yapyorlar, burann kltrne ait yemekleri
reniyorlar. Ev arkadalarnn yardmlarnn ok nemli olduunu vurguluyorlar.
Nitekim Abdullah byk lde ev arkadalarnn anlayszl sebebiyle baka bir
niversiteye gei yapm. Ev arkadalar ile beraber yemek yapyorlar, dil konusunda
pratik yapyorlar, birlikte dolayorlar ve en nemlisi de birbirilerini anlyorlar. Bu
evlerde barnan rencilerin her ey dahil bir aylk masraflar 500 TLyi buluyor.
Yabanc uyruklu rencilere ncelik veren bir yurdun olmasn istiyorlar.
Asya lkelerinden gelen renciler ile yaptm grmeden de nn
niversitesine gelmelerinde okuduklar Trk kolejlerinin etkili olduunu rendim.
Bu rencilerin u anda kaldklar ev de bu Trk kolejleri vastasyla ayarlanm. Bu
renciden biri; ilahiyat, biri matematik, biri de hazrlkta renim grmektedir.
Balarda ev arkadalar ile yaanan skntlar ve damak tad sebebiyle yemeklerde
yaanan tartmalar, rencilerin kaynap samimilemesinin ardndan hi sz konusu
bile olmam. Aksine ev arkadalar artk yabanc uyruklu ev arkadalarna her anlamda
yardmc olmaya balamlar.
Yaptm bir dier grme de Fransada doup byyen Trk kkenli bir kz
renci ile oldu. Akrabalarnn varlnn verdii gvenle yksekrenimini
Trkiyede yapmaya karar veren arkadamz, ngilizce retmenlii birinci snfta.
Yabanc dil snavna Franszcadan girmi ve Franszca snavdan yabanc renci alan
85
tek niversite nn niversitesi olduu iin Malatyaya gelmi. Balarda ehirdeki bir
zel renci yurdunda kalm. Yurt ynetiminin erkek arkadayla ilikisine mdahale
etmesi sonucu oradan ayrlp baka bir zel renci yurduna yerlemi. Ayn kltr ile
yetitii iin burada yemek konusunda bir sknt ekmemi. Ama Fransada yaad
gibi burada yaayamamaktan ikyeti. Erkek rencilerin ona ne de olsa yurt dndan
gelmi, grm geirmitir gzyle bakmasndan ok sklm. Rahat bir ekilde
giyinememesi yaad teki sorunlardan biri. Bunlar ve benzeri sorunlar nedeniyle
buraya gelmekten dolay pimanlk hissediyor. Bu renci, barnma yerini ev deil de
yurt olarak semesinin nedenini, kimseye gvenememesinden kaynaklandn
sylyor. Kendisine yaklama biimleri, sergilenen davran ve tutumlar, onu biraz da
yalnzla itmi. Trk kkenli olmasna ramen yabanc uyruklu rencilerle birlikte
zaman geiriyor. Mhendislik Fakltesinden Nijerli4bir arkada var ve sk sk bir
araya gelip Franszca konuuyorlar.
4. Sonu
nn niversitesinde 38 farkl lkeden gelen yabanc renci bulunmaktadr. Lkin
bu yabanc uyruklu rencilerin byk ounluunu Orta Asya, Kafkasya ve Afrika
kkenli renciler oluturmaktadr. nn niversitesi Trkiyenin dousunda yer
ald ve byk ehirlerdeki niversitelerin birazda gerisinde kald iin renci kitlesi
bu eksende olmaktadr. Avrupadan gelen renciler, ok az saydadr. Avrupadan
gelen rencilerin de ekseriyeti Trk kkenlidir.
lkelerinden informel balantlar sayesinde Trkiyede ve nn niversitesinde
renim grmeye gelen rencilerin says, bireysel imknlar dahilinde burada renim
gren renci saysndan ok fazladr. Yukarda da deindiim balantlarla renim
gren renciler iin ok sayda barnma alternatifi vardr. ster evde ister yurtta
barnabilmektedirler. Balantlar sayesinde nn niversitesinde renim gren
yabanc uyruklu rencilerin ounluu, barnd yerden ve barnd yeri birlikte
paylat kiilerden olduka memnundur.
zellikle Afrika kkenli siyahi rencilerin kendileri gibi yabanc uyruklu
rencilerle iliki kurmas, bir aradayken kendi dillerini konumalar ve kendilerine
yaklaan yerli rencilere temkinli yaklamalar, nn niversitesindeki durumlarn
aka ifade etmektedir. Burada renim grdkleri srece, izole bir yaam sren ve
evreyle balants bulunmayan bu rencilerin yaad en byk sorun tenlerinin
renklerinin akalara bile sirayet etmesidir.
Sonu olarak, nn niversitesinin yabanc renci profili, lkenin blgedeki
konumu ve balantlarla ilikilidir. Yabanc uyruklu rencilerin, kendilerini
dlamayacak ortamlara ve kendilerince barnabilecek meknlara ihtiyalar vardr.
niversitenin, yaanan dil sorunu zerine daha fazla eilmesi ve rencilerin niversite
yaamna olumlu etkiler brakacak, onlar ierisine alan uygulamalar yapmas
gerekmektedir.
4 Nijerli renci, grme yaptm drt Afrika kkenli renciden biri ayn zamanda. Yerletirildii
bir dini gruba ait evdeki sorumlularn tepkisine ramen kar cinsten bir renci ile zaman geirmesi,
yabanc rencilerin yaadklar sorunun boyutlarn gstermesi asndan anlaml.
86
Aslhan GNDODU*
iktisat, snrsz ihtiyalarn kt kaynaklarla
karlanmas" ise 280 TL ile ay sonunu getiren bir rencinin,
iktisat dersinden snava girmesine gerek yoktur.
Ouzhan Yldrm
1. Giri
Gnmz dnyasnda, iinde yaadmz piyasa sistemi iinde para olmadan
ulaabileceimiz hibir ey kalmamtr. Yani attmz her adm paraya
endekslenmitir. Hal byle olunca ister memleketinden uzakta, ister kendi
memleketinde, aile yannda beslenmek iin para nemlidir. Ama baka ehirlerden
gelen ve ailesinden uzakta okuyan niversite rencileri iin beslenmeye ayrlacak
bte ok daha nemlidir.
rencilerin btelerini genelde ailelerinden aldklar harlklar, KYKdan
mezuniyetten sonra faiziyle demek zere aldklar renim kredisi ve eer varsa
eitli kurum ya da kurululardan saladklar burslar oluturmaktadr. Az saydaki
renci de ders dnda kalan zamanlarnda bir ite alarak gelir elde ederler. Ama
Malatyada yar zamanl i bulma olanaklar snrl olduu iin kendi parasn
kazanabilen renci says ok azdr.
Halk arasndaki ifade ile bir boaz doyurmak?' iin ok para gerekmez gibi
dnlebilir. Ama gnlk nlerin ounu ya da hepsini darda ve cretli
yiyorsanz byk bir hesap kar karnza. Bu nedenle, gelir dzeyi yksek az saydaki
renci dnda genel olarak tm renciler, paralarn dikkatli hesaplayarak harcamak
zorundadr. Harcama konusu beslenme bile olsa.
Bu almada, anket sonularndan ve 10 renci ile yaplan grmelerin
bulgularndan yararlanlarak rencilerin btelerini nasl oluturduklar ve aylk
beslenmeye ne kadar para ayrdklar ortaya konmaya allmtr.
2. Herkesin Btesi Eit Deil
Standart, tek tip bir renci btesi yok. lkemizdeki gelir dalmnn bir
yansmas da niversite rencilerince yaanmaktadr. Kimileri bir ay boyunca
ailesinden yardm almadan sadece 280 TL olan renim kredisiyle ya da Babakanlk
bursuyla geinmek zorundadr. Kimileri ise hem ailesinden harlk alarak hem de
birka yerden burs alarak btesini oluturmaktadr. Btn renciler eit olmayan bu
btelerle yeme, barnma, gezme hatta giyinme gibi ihtiyalarn karlarlar. Baka bir
ifade ile aklamak gerekirse kimi arkadalar bunu 100-150 TL ile yaparken kimi
arkadalarmz ise aylk 2000 TL ve zeri bir miktar ile bu ihtiyalarn
karlamaktadr. izelge.6da de grld gibi aylk geliri 2000 TL ve zerindeki
renci oran yalnzca %1.4tr. En byk grubu ise gelir dzeyi 250-500 TL
renci Btesinde Beslenme
nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
aralnda olanlar (%49.1) oluturmaktadr. En alt gelir dilimini oluturan 100-150 TL
aralnda olanlarn oran ise %12.2dir. Grld gibi herkesin gelir dzeyi eit deil
ama beslenme ihtiyac ayn. Bu nedenle, herkesin gznn grdn, cannn
ektiini yeme ans yoktur. izelge.33te de grld gibi nn niversitesi
rencilerinin %41.5i beslenmeye ayda 100-150 TL aralnda para harcamaktadr. En
fazla harcama yapanlarn (300 TL ve zeri) oram ise %10.6dr. Yani, beslenme iin
yaplan harcamalarda da eitlik yoktur. stelik renci bteleri yle hassas bir
dengeye sahiptir ki Maliye Bakan bile aar kalr bu denge karsnda.
3. renci Btesinde Esneklik
renci btesindeki harcamalarn byk ksm
zorunlu niteliktedir. rnein parasn vermezseniz
yurttan ya da kiralk evinizden atlrsnz, bilet
almazsanz otobse binemezsiniz, har
yatrmazsanz okula devam edemezsiniz, faturanz
demezseniz snamazsnz. te renci, bu zorunlu
harcamalardan soma kalan miktar ile bir ay
yaamak zorundadr. Geriye ne kaldysa o kadar
yani! Geriye kalan para azsa baz harcamalardan
vazgemek ya da ksmak gerekir. Bunlarn banda da kitap ve beslenme gelir.
renciler bazen genliin vermi olduu heyecanla btelerini gezme ve
giyinme gibi en temel olmayan ihtiyalarn karlama da kullanrlar. Bunu yaparken
de vazgetikleri ey ise ou zaman yeme ihtiyalardr. Bazen n atlarlar, bazen ise
pek de besleyici olmayan yiyecekleri fiyatnn uygunluundan dolay yerler. Bu
nedenle, hijyen koullar kt, ke bucakta kurulmu kt iletmelerin mterileri
arasnda renciler de vardr. rnein, Malatyadaki birok dnerci vb. gibi.
Tabi burada barnma biimi de bte ierisinde beslenmeye ayrlan pay
etkilemektedir. Memleketinden uzakta okuyanlar tarafndan ounlukla burjuvalar
ya da KEKTer (Kendi Evinde Kalanlar) diye nitelendirilen bir grup renci vardr ki
bunlar; kendi memleketinde ailesinin yannda yaayan, kam tok, srt pek ama aile
gzetimi altndaki sosyal hayatlar bakmndan acnacak halde olan rencilerdir. Bu
burjuva hayat siiren renciler iin btelerinde beslenmeye ayrdklar miktar ok da
nemli deildir. Kahvalty evde yaparlar, len yemei genelde okul ierisinde yenir.
Akam yemei zaten aile ile birlikte evde yendii iin beslenme dier renciler kadar
para harcamazlar.
Yurtta ya da renci evinde kalan zgr ama a olan renciler iin durum pek
parlak deildir. Onlar btn yemeklere, hatta ime suyuna para demek zorundadr.
me suyu rneini incelersek, yurtlarda ve fakltelerde tuvalet lavabolar dnda su
ime olana bulunmadndan ve zaman zaman ime suyundan kaynaklanan sorunlar
yaandndan hemen hemen tm renciler ielenmi su ile ihtiyalarn
karlamaktadr. Bu, yurtta kalan renciler iin ayda ortalama 20-25TLnin suya
harcanmas demektir. Dier renciler ise ev dndaki zamanlarda yine suya para
demektedir.
KYK yurdunda kalanlar dedikleri barnma cretinin ierisinde yurttaki yemek
cretlerini de demi oluyorlar. Belirli zamanlarda kullanmak koulu ile her gn iin
zelge.33: Aylk Bireysel
Beslenme Harcamas
Say
Oran
(%)
100-149 208 41.5
150-199 123 24.6
200-249 63 12.6
250-299 54 10.8
300 ve zeri 53 10.6
Toplam 5T1 100.0
yemek kuponu alyorlar ve yurtta bu kuponlarla yemek yiyorlar. renci yurdu dnda
geirilen zamanlarda dier yemek seeneklerini kullanmak zorundalar.
Karikatr: Ouzhan Yldrm, Nurdan Zeliha Ayk
Yerleke ierisinde renci yemekhanesinde sadece len yemei kmaktadr.
len yemeini burada yiyen bir renci 1.75 TL demektedir. Ancak kafede yemek
yiyen bir renci en azndan bir tost iin bile 3 lira demektedir. Bunun yannda
iecei ile birlikte 5-6 liray bulmaktadr bir n yemek.
niversite Yerlekesinde personel dnda btn tketici kitleyi renciler
oluturmaktadr. Bu nedenle, buradaki iletmelerde yemek fiyatlarnn ehir
merkezinden daha dk olmas gerekir (en azndan bir yle olur sanyorduk ve
istiyoruz). Oysa u rneklerden de grld gibi hi de ucuza beslenemiyoruz
Yerleke iinde. Sizlerle burada birka renci mens paylamak istiyorum; diyelim
ki renci yemekhanesinde yemek yemek istemiyorsunuz ve niversite Yerlekesi
ierisindeki herhangi bir kafeye girdiniz. Bir tavuk drm ve bir ayran aldnz;
deyeceiniz miktar 4.75 TL. Ancak kafeden kafeye de fiyatlar deiiklik gsterdii
89
iin bir baka kafede ayn mnye 5.50 TL demeniz olas bir durum. ehirde ise daha
kaliteli olan ayn mny daha ucuza tketmek mmkn (4.50TL). En ok tercih
edilen mnlerden biri olan hamburger mn iin ise 7 TL dyorsunuz. Bu mnnn
ierisinde bir hamburger, patates kzartmas ve iecek bulunmaktadr. ehirde ise yakn
fiyata (6.95 TL) daha kalitelisini yemek mmkndr. Sabah kahvaltsn niversite
Yerlekesi iindeki bir kafede yapmak isterseniz bir kahvalt taba iin 4 TL
dyorsunuz.
izelge.33te grld gibi rencilerin aylk bireysel beslenme harcamalar
100-149 TL (%41.5) ve 150-199 TL (%24.6) aralnda younlamaktadr. Oysa
ortalama n fiyatlar ve gen bir insann dzenli olarak gnde n beslenmesi
gerektii dnldnde beslenme harcamalarnn en az 250-299 TL aralnda
younlamas gerekirdi. Bu orann bir ksmn KYK yurtlarnda kalan renciler
(%23.2 (izelge.10)) oluturmaktadr. KYK tarafndan verilen yemek kuponlarn
kullandklarndan beslenme harcamalar daha dk olmaktadr. Ancak geri kalan
ksm ancak beslenme harcamalarn ksarak ya da aileden yiyecek destei alarak bu
fiyat alnda beslenmesini salayabilir. Buradan da rencilerin, beslenme
harcamalarn olduka esnek biimde dzenledikleri, hatta teki harcamalar iin
beslenmeden tasarruf yaptklarn grlmektedir.
Geim sknts eken rencilerin, paralarm teki harcamalarnn yan sra asgari
dzeyde de olsa salkl beslenmelerini salayacak biimde kullanma konusunda
gelitirdikleri stratejileri vardr. rnein sabah ge kalkp kahvalt ile len nn
birletirmek gibi. Yaptmz anket almasnda da nn niversitesi rencilerinin
toplam %64.7sinin n atlad, en ok atlanan nn ise %33.1 oran ile kahvalt
olduu ortaya kmtr (izelge.34). Bu arkadalarmzn bir ksmnn n atlama
nedeni beslenme alkanl olabilir. Ayrca birok renci evinde kahvalt alkanl
olmadn biliyoruz. Ama genel
gzlemlerimize ve grmelerden elde
ettiimiz bilgilere gre ok sayda
arkadamz zellikle kahvalty beslenme
btesini denk getirmek iin atlamaktadr.
rencilerin beslenme btesini
dengeleyen nemli etkenlerden biri aileler
tarafndan gnderilen yiyeceklerdir
(izelge.35). Ailesinden uzakta okuyan
rencilerin %45.6s evden yemek
gnderildiini ifade etmitir.
Beslenme btesini dengelemenin baka
yollar da vardr. Baz cep telefon
operatrlerinin uygulad bir alana bir
bedava ya da bir mesaj karlnda
tamamen bedavaya yemek (bir fast-food
iletmesinden) uygulamalarn renciler
sonuna kadar kullanmaktadr.
izelge.34: fin Atlama Oran
Say
Oran
(%)
Ogn atlamyorum 177 35.3
Kahvalt 166 33.1
len 134 26.7
Akam 24 4,8
Toplam 501 100.0
izelge.35: Aileden Gelen Yiyecekler
Say
Oran
(%)
Gelmiyor 180 54.4
Sarma-dolma 75 49.3
Hamur ii 49 32.2
Kahvaltlk 63 41.4
Kuru gda 68 44.7
Dier . 18 11.8
90
4. renci Evinde Mutfak Btesi
"aynza atacanz fazla ekerin salnza zarar
olabilir. Ancak kantinde ay ierken artan fazla ekerin eve
getirilip deerlendirilmesinin cebe faydas olduu kesindir.
izelge.36: renci Evinde Aylk
Ortalama Mutfak Harcamas
renci evinde kalan bir renci ise ncelikle mutfak masraflar iin bir bte
ayrmaktadr. Ama bu grup rencilerde en az yurtta kalanlar kadar beslenmeye para
harcarlar. teki ev masraflarna ek olarak mutfak iin de para ayrdklarndan
harcamalar daha da artar. izelge.36da grld zere mutfak iin aylk en yksek
harcama oram %44.7 ile 200-300 TL aralnda
younlamaktadr. Btn renci evlerinde dzenli
olarak yemek yaplmad iin mutfak iin yaplan
harcamalarn gelir dzeyi ilikisini kurmak gtr.
Fakat, gelir dzeyi ne olursa olsun, bteyi ay
sonuna kadar yetecek biimde ynetmek ayr bir
deneyim istediinden ay sonunda parasz kalmak
hemen her rencinin ve her renci evinin tatt
bir durumdur. Byle zamanlarda, aileden gelen
yiyecekler, komudan gelen yemek, arkadalarn
yemek daveti can kurtarc olmaktadr.
Say
Oran
(%)
100-199 22 23.4
200-300 42 44.7
300-399 21 22.3
400-499 4 4.3
500 ve zeri 5 5.3
Toplam 94 100.0
5. Sonu
niversite yaamna dair birok ey hayallerimizi sslemitir lise yllarnda. ok
alrsak dlediimiz gibi bir niversite yaamna sahip oluruz sandk hep. Kimse de
kp olacaklar hakknda gereki bilgiler vermedi bizlere. Fakat ok gemeden
gereklerle yzletik. Kimileri tek bana kimileri ise kendisi gibi olan arkadalaryla
birlikte bir mcadelenin ierisinde buldu kendini. Bu mcadelenin kk bir rneini
de rencilerin beslenme modellerini ve sorunlarn sizlerle paylaarak gstermeye
altk.
Sonu olarak tok an halinden anlamaz1 a ay oynamaz gibi deyimleri, sanki
atalarmz biz renciler iin sylemi. Ailesinin yannda kalan tok" renciler hibir
zaman a olan arkadalarnn halinden anlamayacaklar ve srekli onlara zenecekler
zgr olduklar iin. Ve zgr renciler ise onlarn ok ansl olduklarn ileri
srecek ve onlarn yerinde olmak isteyecekler hep. Bu dng byle srp giderken
beslenememenin insanda yaratm olduu birtakm fiziksel ve zihinsel etkiler gz ard
edilecek. Hi kimsenin aklna bir rencinin srf tasarruf yapmak iin ge uyanp
kahvaltyla len yemeini birletirdii gelmeyecek. Bu tr renciler tembellikle
sulanacak. A ay oynamaz ataszndeki gibi a renci derslerinde de baarl
olamayacak...
91
Eda ARSLAN1 Zehra KURT2
1. Giri
niversite, genler iin yeni deneyimler ve yeni bir yaam ekline alan kapdr.
Bu yeni yaamda aile bireyleri dndaki kiilerle birlikte ortak barnma alanlarm
kullanma, en nemli deneyimlerden biridir. Ailesinden uzakta okuyan renciler iin
barnma konusunda genelleme yaparsak iki tr seim vardr; ev hayat ve yurt hayat.
Yurt hayat da zel yurt ve devlet yurdu diye ayrlmaktadr ve aralarnda gzle grlr
farklar vardr. Maddi olanaklar yetersiz olan aileler genelde devlet yurdunu tercih
ederler ki gerekten zel yurtlara gre uygun fiyatldr. zel yurtlar devlet yurtlarna
gre daha iyi koullar sunsa da baz sorunlar her yurt tipinde ayndr. Bunlardan bir
tanesi de beslenme problemleridir. Yurtta kalan renciler iin beslenme dzenini
salkl bir ekilde devam ettirmek byk bir problemdir. niversite rencilerinin
nemli bir blm ailelerinden uzakta renim grmekte ve bu durum, beslenme,
barnma, okul masraflar ve salk konularnda glk yaratmaktadr.
Bu almann iki yazar olarak, drt yllk lisans ve iki yllk yksek lisans
eitimimizin bir ksmnda devlet yurdu ve zel yurtlarda, dier ksmnda renci
evinde barnma ve beslenme deneyimine, her iki yurt tipinde de rencilerin beslenme
alkanlklar hakknda gzlemlere sahibiz. almada kendi deneyim ve
gzlemlerimizin yan sra bu kitap aratrmas kapsamnda uygulanan anket
sonularndan ve on renci ile yaplan grmelerden elde edilen bulgulardan
yararlanlmtr. /
2. Yurtta Beslenme Dzeni ve Ekonomi
niversite rencileri, aile ortamnda alm olduldar beslenme alkanlklarm
yurt ortamnda devam ettirememektedirler. Toplu barnma ortamlar olan yurtlarda
beslenme de yine byk mutfaklarda pien yemeklerin toplu tketimine
dayanmaktadr. Bu tek tip beslenme modelinin eitlendirilmesi, zenginletirilmesi
rencilerin ekonomik gcne baldr.
zel yurtlarda rencinin yeme ime ihtiyacm karlama dzeni tamamen kendi
maddi koullaryla ilgilidir. Bilindii gibi zel yurtlar kr odakl bir dzen
oluturmutur; renciler burada tamamen mteri konumundadr. zel yurtta barnan
renciler, deme gleri orannda yurt kantininden ve yemekhanesinden yararlanrlar.
Ancak unu da belirtmek gerekir ki zel yurtlarda sadece maddi durumu ok iyi olan
renciler kalmaz. ounluunu maddi durumu iyi olan renciler oluturur ama
devlet yurduna bavurup da yerleemeyen birinci snf rencileri de ilk are olarak
zel yurt dnrler. O yzden zel yurtlarda bu renciler daha ok sknt ekerler ve
beslenme aslnda bu renciler iin daha byk sorundur. Neredeyse gnlerini a
kalarak geirirler. nk zaten maddi durumlar zel yurdun koullarn karlayacak
dzeyde deildir. Mecburiyetten zel yurt tercih edilmitir. Hem barnma iin ykl bir
Yurtta Kalan rencilerin Beslenme Durumu
12*
' nn niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Anabilim Dal
Yksek Lisans rencisi.
para demek hem de yemeklere ayr bir para demek bu renciler iin ar bir yktr.
Bu yzden doru drst beslenme bu rencilere bir anlamda lks gelir. Bu
kategorideki rencilerin de hesaba katlp bu dzenin sorgulanmas gerekmektedir.
Ayn dzen devlet yurtlarna da yerlemeye balamtr. Yurt yemekhanesinin ve
yurt kantinin zelletirilmesi maddi durumu yetersiz olan rencileri zor durumda
brakmtr. nk ar pahallk devlet yurtlarnda da grlmeye balanm, mteri
odakl hizmet sz konusu olmutur. Her ne kadar yle olmad sylense de
uygulamalar rencinin mteri yerine koyulduunu destekler niteliktedir. Ancak yine
de devlet yurtlarnn zel yurtlara gre daha insafl olduu sylenilebilir. Bu yzden
devlet yurtlarnn hem kapasite olarak iyiletirilmesi hem de beslenme koullar
asndan iyiletirilmesi gerekmektedir.
Devlet yurtlarndaki dzene gelirsek beslenme dzeni yemek kuponu3zerinden
ilemektedir. Devlet yurtlarm tercih eden renciler iin belli bir barnma creti (111
TL ya da 150 TL) karlnda aylk olarak sabah ve akam iin yemek kuponlar
verilir. Bu kuponlar karlnda renciler yurt yemekhanesinden veya yurt
kantininden ihtiyalarn karlayabilir. Ancak yurtlarda verilen yemek kuponlar
rencilerin beslenme ihtiyalarm karlamak iin yeterli deildir. Devlet yurtlarnda
bu kuponlarla renciler ortalama olarak sabah kahvalts iin bir bardak ay, bir simit,
tercihen kk kutu peynir veya sayl ekilde poetlere koyulmu ortalama be veya
alt zeytin alabilirler. Akam yemei kuponuyla da yurt yemekhanesince belirlenmi
yemeklerden bir kse orba ve ana yemek alnabilir. Ancak yemek tabana konulan
ana yemek miktar tamamen grevlinin inisiyatifine kalmtr.
Yurt yemekhanesinin zelletirilmesi de hesaba katlrsa tabaklara konulan yemein
az olaca kanlmazdr. Zaten bu durumu aka gsteren yarm yemek ve utam
ye me k olay yurt yemekhanelerinde karmza kmaktadr. rnekle aklamak
gerekirse sulu bir ana yemekten eer tam istiyorsanz bir kepe, yarm istiyorsanz
yarm kepe alrsnz. Genelde maddi durumu iyi olmayan renciler yemek kuponlar
kendilerine yetsin diye yarm yemek yemeyi tercih ederler bylelikle hem ayr bir para
demek zorunda kalmazlar hem de yarm pilav ve yarm sulu yemekle yar tok yar a
ekilde hayatlarna devam ederler. Ya da gayri resmi yntemlere bavurarak gnlk
verilen filerden ilk gnn akam ve dier gnn sabah fiini birletirerek karnlarn
doyurabilirler. Bu durumda da dier gn sabah paraya kyacak demektir.
ou zaman akam ve sabah filerimi birletirerek yemek yiyorum. ou
zaman akam yemei yerken akam yemek fiimi ve dier gnn kahvalt fiini
birletirerek kullanyorum. Aslnda bnu yapmak yasak ama kantin ve yemekhane
grevlileri ile aram iyi ondan yapabiliyorum. Tek yemek fii ile doymak mmkn
deil bu yzden bir nm feda ediyor kahvaltm paramla ediyorum. Bu da
bana ek masraf olmu oluyor. "
(F.E., 22, renci)
3 Kahvalt kuponu: 2.25 TL, akam yemei kuponu: 4.50 TL (2012-2013 Eitim-retim yl
rakamlar).
93
Yurtlarda verilen yemek kuponlar rencilerin ihtiyacn tam olarak karlamyor.
Bunun nedenlerinden en nemlisi ise genelde yurt yemekhanesinin ve yurt kantinlerin
zel sektrn elinde olmas. Dolaysyla devlet tarafndan verilen yemek kuponlaryla
zel sektrn rn fiyatlar arasnda ak bir orantszlk vardr. Durum byle olunca
renciye mteri gzyle baklmakta ama sadece kr olmaktadr. ounluunu
maddi durumu yetersiz olan rencilerin oluturduu devlet yurtlarnda renciler
ihtiyalarn karlayamamakta ve madur duruma dmektedirler.
Ben buray ilk kazandmda gelip gelmeme elikisini ok yaadm. Sebebi
ok ortada: maddi zorluklar. Etrafn srar ve ailem ok istedii iin geldim. Hem
zel yurt hem de devlet yurdunu arayp durumumu anlattmda bana yardm
edeceklerini ve zaten devlet yurdunda yemeklerin bedava olduunu sylediler.
Geldiimde her iki yurt grevlisini de aradm amadlar telefonumu. Ben de devlet
yurduna yerletim ve ilk yemeimi yerken nasl olsa bedava diye bir sr yemek
aldm, verdikleri fileri kantinde alveri yaparken kullanyoruz diye biliyorum ya
yanma da almamtm. Yemekhane grevlisi 12 lira dedi, ok oldum. Yanma para
almamm, deyip braktm. Hayatmda hi 12 liraya bir n geirmedim, babam
da geirmemi tir. Ben burada onu yersem ailem evde ne yer?
(D.B., 21, renci)
Ayrca dikkat ekici bir baka durum yemek kuponlarna gn ve saat
smrlandrlmasnn getirilmesidir. renciler tarafndan kazanlm bir hak olan yemek
kuponlar saatinde ve gnnde kullanlmadnda kuponlar geersiz hale gelmektedir.
"Diyelim ki sabah kahvalt fiimi kullanmadm ya da saat 14.00e kadar
harcamadm, o f ii bir daha kullanamyorum. Zaten kk bir miktarken o da
elimden gidiyor. Bu ok adaletsiz.
(F.E., 22, renci)
Hlbuki rencinin zor bir durumla karlama ihtimali dnlmeli, bu hak
renci iin sakl kalmal, yemek kuponunu kullanamad takdirde bir sonraki gne
devredilebilir olmaldr. Devlet yurtlarnda durum bu ekilde iledike rencilerin
salkl beslenme koullarn yurtlarda devam ettirmek nerdeyse imknszdr. Bu
artlarda kalan rencilerin beslenmeleri salksz ve dengesiz bir ekildedir. Bunun
gstergelerinden biri de rencilerin beslenme alkanln iki veya tek n zerine
yani sabah kahvalts ve akam yemei zerine oluturmalardr. Bu bile salkl bir
ekilde yaplmamaktadr. Yukarda da bahsettiimiz gibi devlet yurtlarnda renciye
verilen yemek kuponlar da bunu destekler niteliktedir. nk sadece sabah ve akam
yemei kuponlar verilmi ve verilen bu kuponlara da belli bir harcama saati
koyulmutur. rnein, sabah kahvalt saati karlnca sabah iin verilen kupon da
yand demektir. Kalrsn akam kuponuna; bir de maddi olanan yetersizse o gn tek
nle geirmek zorunda kalrsn: Su: sabah kahvalt zamann karmak, ceza: a
kalmak...
3. Yurda Dardan Yiyecek Sokmak Yasaktr
Devlet yurtlarnda rencilerin yeme ime alkanlklarn salkl bir ekilde
yrtememesinin bir nedeni de konulan yasaklardr. Hemen hemen btn yurtlarda
94
dardan yiyecek sokmak, dolaplarda bulundurmak veya yurtta yemek yapmak
yasaktr. Ancak renciler, hem tek tip yemek dzeninden farkl eyler yiyebilmek
hem de ekonomik olarak daha ucuz beslenebilmek iin yasaklar gz ard edip
kendilerince ihtiyalarn karlamaya ynelmilerdir. renci, yemekhaneden yemek
yemeyip/yiyemeyip memleketinden getirdii reel, sala vb. gibi gdalarla da gnn
geirebilmektedir. darece yasaklansa bile her zaman rencinin elbise dolabnn bir
yerinde bu gdalar mevcuttur. ou zaman buzdolab olarak da genelde kn pencere
nleri kullanlr. Tabi bu gdalar yurt ynetimine yakalatmadan muhafaza etmek de
renci iin byk baardr.
Elbiselerimizi koyduumuz dolaplarn dnda bir de iki katl, ortak
kullanlan bir dolap var odada. Ayakkablarmz koyuyoruz iine. Tabi ki sadece
ayakkab deil. Bu dolabn sadece kontrplak bir blme ile ayrlan alt ksmn
ayakkablk olarak, st ksmm ise yiyecek dolab olarak kullanyoruz. Yemek
yaparken ya da yerken kullanlan her ey var burada. atal, kak, tabak, bardak,
tuz, biber, ya, sala her ey var. Yemek yapyoruz derken zeytinyal sarmalar,
dolmalar yapamasak da bulduumuz imknlarla karnmz doyuracak eyler
yapabiliyoruz. Bizim oda koridorun sonunda olduu iin anslyz. Yurt mdr
odalar denetlemeye geldiini kavgalardan, barlardan anlyoruz ve hemen
saklyoruz eyalar elbise dolaplarna. Kaptrrsan malzemeleri sana tekrar
market yollar grnyor
(M.K., 23, renci)
renciler iin memleketten dn merasimi de tam bir enlik havasdr.
Memleketinden dnen oda arkadan beklerkenki heyecan, ona duyulan zlemin ok
daha tesinde bavuldan ya da koliden kacak yemekleredir. Aileler de bilir darda
okuyan ve yurtta kalan renci, zeytinyal dolma, sarma ve sebze yemeklerine
hasrettir. Bu yzden tek nde bitecei kesin olan bu tr yemeklerin kapann
almas ile tketilmesi bir olmaktadr. Eer arkadann memleketine zg yemekler
de karsa bavuldan, deme rencilerin keyfine.
4. rencide zm ok
rencilerin devlet yurtlarnda yeme ime ihtiyalarn tam olarak
karlayamamas, onlarn kendilerine zg zmler bularak yurtta kk apta bir
yemek kltr oluturmalarn salamtr. Ve olmaz kavramm oluturduklar
yemek kltrleriyle yok etmilerdir.
renciler yurtta kendi imknlaryla yemek yapmaya alrlar ve aslnda
kendilerince yurtta bir yemek kltr oluturmu olurlar. Tabi bu durum da
rencilerin bulunduklar snfa gre farkllk gsterir. Yani niversiteye yeni balam
rgencilerle eski renciler arasnda beslenme asndan farklar vardr. rnein birinci
smf rencileri daha ok yurt yemekhanesinden ve yurt kantininden ihtiyalarn
karlarlar. nk yeni olduklar iin kendilerince zm retmekte nceki snflara
gre daha tecrbesizdirler ve yeni gelen rencilerin maddi olarak masraflar da daha
fazla olur. Zamanla bunun farkna varnca bir st snfn yntemlerinden yararlanmaya
alrlar. st snflarn deneyimlerinden yararlanarak yeni beslenme zmleri
95
retmeyi renirler. Yani yurttaki standart beslenme modelinin dnda, renciler
arasnda yerleik baka bir beslenme kltr vardr.
Bu yemek kltrnn en nemli elerinden
biri yurt koullarnda yaplan yemeklerdir.
Yurtlardaki rencilerin yemek yapma oranlarnn
cinsiyete gre dalmna bakacak olursak
izelge.37de grld gibi yurtlarda erkeklerin
yemek yapma oran %36.8 iken kz rencilerin
oram %63.2dir. Yani kz rencilerin yemek
yapmakta daha ncelikli olduklar grlmektedir.
rencilerin yurtlarda yaptklar yemek
deneyimlerine bakacak olursak, izelge.38de de
grld gibi anket almas sonucunda en ok
yaplan yemeklerin srasyla makarna, ksr ve
menemen olduu saptanmtr. Aratrma
sonucunda rencilerin toplamda %77.6s yemek
yapmadklarn belirtmitir. Buna birlikte yurtlarda
yaplan yemeklerin oranlar u ekildedir: Yurtta
makarna yapma oran %42.1dir. nk makama
hem yapm pratik olan hem de rencinin karnm
doyurmasna yardmc olan bir yemek trdr. Ksr %26.3lk oranla ikinci sradadr.
Ksr, zellikle kz rencilerin yapmay ve yemeyi sevdii bir yemek tr olmasndan
dolay ok sk yaplmaktadr. Son srada ise hem kz hem erkek rencilerin kolaylkla
yaptklar bir yemek olan menemen bulunmaktadr. Anket almas yaplan renciler
arasndaki menemenin oran ise %15.8dir. Menemenin de yine ounlukta
yaplmasnn nedeni okuldan yorgun argn dnm renciye kolay ve scak yemek
yeme imkn sunmasdr. Yurtta kalan rencilerin bu yemekleri yaparken kendilerince
oluturduklar zmlere bakacak olursak, en sk kullanlan ara su stclardr.
darece yasaklanm olan bu su stclar ke bucak saklanlr ki renci iin altn
kadar deerlidir nk. Su stclar, ok amal kullanm iin birebirdir. renciler
salksz olduunu bilseler bile bnu gz ard ederek su stclarnda karnlarn
doyuracak yemekler hazrlayabiliyorlar. Bir su stcsnda ne yaplabilir ki sorusu
akllara gelebilir. rnein, makama renciyi alktan kurtaran deimez kahramandr.
Bu kahraman renciyle buluturanda su stclardr.
Hayatmda, niversiteye gelene kadar hi makarna yemedim. imdi burjuva
diyeceksin ama deil midem bulanyor, yiyemiyordum. Buraya geldiim ilk yl
oda arkadalarm yapt ve ye diye srar ettiler. Ben hi yemediimi syledim ve
dalga getiler. Ben de inat edip birgn yaptklarnda yedim. Akas ilkinde
holanmadm fakat dalga konusu olmamak iin zorla da olsa yedim. Su
kaynattmz stclarla yaptklarn biliyordum fakat nasl yapldn hi
grmemitim. kincide canm ekti ve ben de yapmak istedim. Arkadamla
banyoya gittik4 ve baladk makarnay halamaya. Banda bekledike midem
azma geliyor, kusmamak iin zor tutuyorum kendimi. Dnsene bir katta alt
4 Yurtlarda odalarda elektrik prizi olmadndan banyolardaki prizler kullanlyor.
96
izelge. 37: Cinsiyete Gre Yurtta
_________ Yemek Yapma Oran
Say
Oran
(%)
Erkek 7 36.8
Kadn 12 63.2
Toplam 19 100
izelge.38: Yurtta Yaplan Yemekler
Say
Oran
(%)
Hayr 66 77.6
Makarna 8 42.1
Ksr 5 26.3
Menemen 3 "1 15.8
Dier 5 26.3
Toplam 87 188.1
tane banyo kabini var, insanlar banyo yapyor. I^e gibi bir koku ve scak suyun
buhar ve sen de bir yandan kzlarn uzm uzun salarnn kllarnn ve senden
nce makarna yapm kiinin drd makarnalarn tkad lavabonun
kenarnda yemek yapmaya alyorsun. En sonunda dayanamayp kusmaya
gittim. Ama mecburen o makarnay yedim. Daha sonrada altm bu duruma
nk makarna tam bir kurtarc bu yurtta. "
(T.B., 20, renci)
Tabi ki su stclar ile yaplan yemek sadece makarnayla snrl deil. Patates
halayp gzel bir patates salatas yine su stclaryla yaplr; ayrca kahvalt iin
yumurtan halarsn bylelikle kantinlerde saatler ncesinden kalm, sars yeil bir
hale ile evrelenmi yumurtalara muhta olmazsn; demleme ay yapabilirsin su
stcsyla bylelikle kahvaltda snrsz ayn sen oluturmu olursun. Su stcsn su
stmak iin deil de yemekleri stmak iin de kullanabilirsin. Bunun iin metal bir
tabann olmas yeterli. Suyun buharnda koyarsn taba su stcnn zerine str
yemei gzelce...
Hem devlet yurtlarndaki hem de zel yurtlardaki kz rencilerinin hem elenerek
yaptklar hem de zevk alarak yedikleri bir dier yemek ksr. Oda partilerine hayat
veren ve birka kz rencinin bir araya geldiklerinde yaptklar ksr, kz rencilerin
vazgeilmez tatlarndan biri. Onlara gre bir odada ksr yaplyorsa oda sakinleri
davetsiz misafirlere ho geldin demeli.
Bizim odann tm kzlar ksr ok severler. Koridordaki tm kzlar da bilir;
haftada bir kesin yaplr bizde ksr. Paralarmz bitiyorsa ve darda yemek
yiyemeyecek durumdaysak bu haftada iki de olabilir. Herkes paralarn birletirir
imece usul biri alveri yapar biri malzemeleri ykar, biri ksr yourur, dieri
bulaklar ykar. Hem yerken hem yaparken ok mutlu oluyor, ok eleniyoruz.
Hem ayrca ok paylamcyz; koridordaki tm odalara datyoruz yemeimizi.
(E.A., 23, renci)
5, Y urtta Salkl Beslenme mi?
Ailesinden uzakta renci yurtlarnda yaayan rencilerin beslenme
alkanlklarnda deien dier nemli nokta ise meyve ve sebze tketiminin azalnas,
ar yal ve karbonhidrat arlkl yiyeceklerin tketimindeki art olmasdr.
Dolaysyla salksz beslenmenin yol at kalc sorunlar ortaya kmaktadr. Bu
durumun nlenmesi iin uygun neriler gelitirilmesi salkl nesiller yetitirilmesi
asndan nemlidir dolaysyla hem devlet yurtlarnda hem de zel yurtlarda
oluturulan dzenin batan aaya sorgulanmas ve kr odakl deil insan odakl bir
anlayn yerletirilmesi gerekmektedir.
Genlerin byk ksm beslenme gereksinimlerini ayakst beslenerek karlamakta
ve hamburger, dner, patates kzartmas, ikolata ve asitli iecekleri daha ok tercih
etmektedirler. Yurtta kalan renciler arasnda "fast food" tketimi ok yaygndr.
n aralarnda hamur ileri, kek, pasta, ikolata, patates cipsi, tost gibi yiyecekler
tketmektedirler.
Trkiye gelir dalmnn eitsiz olduu lkeler arasnda yer almaktadr. Bu durum
toplumun beslenme durumuna da aynen yansmaktadr. nsanlarn gelir dzeyi ile
beslenme durumlar orantldr. Bu yzden gelir seviyeleri dk ailelerin ocuklar da
97
niversite hayatlar boyunca bu uzantnn bir paras olmutur. Kstl gelirleriyle
beslenmeye alan renciler, ancak gleri yettii kadar ile karnlarn doyurmakta,
yedikleri yemeklerin besin deeri onlar iin bir anlam ifade etmemektedir.
Birinci retimde okuyorum ben, bu yzden sabahtan akam vaktine kadar
okulda kalmak durumundaym. Yurtta sabah ve akam filerimiz var le arasnda
yurda gitsem de zaten yine kendi paramla yiyeceim bu yzden okulun kfelerinden
yemek yiyorum. Faklteme yakn kafede yemekler hep fast f ood arlkl dolaysyla
bana da bunlar arasnda tercih yapmak kalyor. Akas yemek seerken
salma faydal m zararl m pek seemiyorum daha ok bteme faydal m
zararl m ona bakyorum. nk f as t food tarz yemeklerle zaten karnn tam
doymuyor bari bteme zarar vermesin diyor ve ekmek aras patates yiyorum
genelde. nk fiyat en uygun olan o."
(S.., 23, renci)
6. Sonu
Bu almada niversite rencilerinin yurtlardaki beslenme sorunlar ilenmitir.
Yurtlarda kalan rencilerle de yaplan grmeler sonucunda renciler beslenme ile
ilgili ok ciddi sorunlar yaadklarn dile getirmilerdir. Gerek maddi yetersizlikler
gerekse de yurt yemekhane ve kantinlerinde salkl gdalarn sunulmamas renciyi
zor durumda brakmaktadr. Dolaysyla renciler yurtta, umduunu deil bulduunu
yersin anlayn benimsemitir ve ortaya salksz beslenme ekilleri kmtr.
almada ayrca rencilerin genellikle n atladklar ve yar a yar tok ekilde
eitimlerini srdrdkleri ortaya kmtr. Yemekten ok doymak iin ekmein
tketildii ve rencilerin genellikle kendi zmleriyle yurt ynetiminden habersiz
yaptklar yemeklerle beslenmelerini saladklar belirtilmitir. nk renciler
verilen yemek kuponlaryla aldklar yemeklerle doymamaktadr. Bir de maddi
durumun elverili deilse devletin verdii o muhteem yemek kuponlaryla yeterli gda
alnamamaktadr. Bu nedenle, yurtlarda kalan rencilere dk cretle yeterli ve
dengeli menlerin sunulmas, kr odakl deil insan odakl hizmet anlayn esas
alarak yurtlarn hizmet vermesi gerekmektedir.
Mehmet Ali KARACA,1Ayegl ARSLAN2, Halil Orhan YILDIRIM3
renci Evlerinde Beslenme Kltr ve Sorunlar
1.Giri
niversite srecini ou kii hayatnn dnm noktas olarak ifade eder. Bu ifade,
ortaretim yllarnn sonlarna doru rencilerin gerek snav sisteminin omuzlarna
ykledii ykn, gerekse aileden ve evreden gelen baskc davranlarn sonuna
gelindiinin gstergesi niteliindedir. ou renci niversite tercihlerini yaparken
ehir dnda okuma isteiyle hareket eder. Tercih aamasnda yaanan niversiteli
olma heyecan, bu dnm noktasndaki birok sorun ve skntnn zerini rter.
Gslenmesi gereken sorunlarn banda barnlacak yer sorunu, aile yaamndan
kopma endiesi, farkl corafya ve kltrlerden gelen insanlarn barnd kozmopolit
niversite yapsna uyumla ilgili glkler gelmektedir. Bir niversite rencisi
olduumuz gn bu sorunlarla da yzlemeye balarz.
Barnma mekn yalnzca hangi koullarda barnlacam deil beslenme modelini
de belirlemektedir. Barnma alanlarnn rencilerin beslenme olanaklar ve
alkanlklar zerine yapt etki hayli nemlidir. rnein yurtta kalan rencinin
yeme-ime alternatifi aile yannda ya da renci evinde kalan renciye gre daha
snrldr. Ev ortamnn verdii rahatlk, gnn istenilen her saatinde yemek yeme
olanann olmas da renci evinin tercih edilmesinde nemli bir etken olmutur.
Bu almada Malatyada renim gren ve renci evlerinde yaayan niversite
rencilerinin beslenme olanaklar, beslenme tarzlar ve de beslenme sorunlar
renci gzyle deerlendirilmitir. Bu amala, bu kitap iin uygulanan anket
almasnn sonularndan, on renci ile yaplan grme bulgularndan ve kendi
deneyimlerimizden yararlanlmtr.
2. Eve k, stediin Saatte Yat, Cannn stediini Ye
Birok rencinin eve kma nedeni yurtlarda yatma, beslenme ve alma
koullarn bireysel ihtiyalara gre belirleme konusunda yaad skntlardr. Bunun
yan sra amar ykama ve kiisel temizlik ihtiyacn giderme konusunda yaanlan
skntlar da eve kma nedenleri arasnda gsterilebilir. Genellikle bir odada drt veya
alt kiinin barnd devlet yurtlarnda kiisel hijyen salamada skntlar, ayn odada
kalanlarn yatma kalkma saatlerinin farkllndan ve beslenme koullarndan
kaynaklanan sorunlar vb. en nemli eve kma gerekelerindendir. renciler bu
sorunlardan kurtulmak ya da kafa rahatln salamak amacyla eve kmay tek
kar yol olarak grebilmektedir.
Yurtta kalan renci iin eve kmak ok cazip grnse de ayn evde bakalaryla
yaam paylamak, kt bir bte ile evin sabit giderlerini karlamak ve mutfa
ynetmek grnd kadar kolay deildir. ou zaman ay sonunu getirememe
durumuyla karlalabilinir. Bu aamada aileden takviye alnr, alnamad takdirde o
1 2 3
' nn niversitesi IIBF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
an iin ou kez kurtarc olarak grlen kredi kartnn varl gndeme gelir. Fakat
daha sonra bu kurtarcnn daha byk sorunlar dourma ihtimali pek de ngrlemez.
renci evlerinin dzeninde cinsiyete gre deien farkllklar grlebilmektedir.
Kz ve erkek rencilerin gnlk yaam pratikleri, beslenme, temizlik, yemek
eitlilii, oda dzeni ve misafir kabul etme durumu gibi alkanlklar birbirinden
farkldr. Kz renciler zellikle temizlik ve yemek yapma konusunda erkeklerden
byk farkllklar gsterirler. Erkeklerin belli bal drt yemein dna
kamadklar bilinirken, kzlarn bu konuda kendilerini byk bir lde gelitirdikleri
Erkek renci evlerinde kalan
kii says genellikle kzlardan
yksektir. Bu da evdeki teki iler
gibi beslenme konusunu da daha
karmak hale getirmektedir. Hatta
baz evlerde belirli bir dzen de
yoktur. Yemek yapma konusunda
erkek renci evlerinde Ackan
piirir, biz de yeriz. sz deyim
haline gelmitir.
Kt btenin ve bu bteyle ay
sonunu getirebilme abasnn yan
sra konu komunun neden olduu snrlamalara (deiik biimlerde hissedilen
toplumsal baskya) karn l enci evinin salad ok temel zgrlkler de vardr. ki
yl yurtta kaldktan sonra ailesini ikna ederek eve kan bir arkadamzn u ifadeleri
bunu ok iyi aklamaktadr:
Canmzn istedii ou eyi cebimizin elverdii lde yiyip ve de en
nemlisi bu eyleri kendi zevkimize gre piiriyoruz. Yurttaki gibi belli bir saatte
yenmesi dayatlan ve o saat aral dnda yemek yeme ansnn olmad bir
ortamdarsa kuru bir ekmek de olsa kendi kendimize bunu deerlendirmemiz ok
daha iyi.
3. Sabahn Kr Saatinde
Akam erken yatlmad iin hemen her zaman sabah erken kalkmak zordur. Bu
hemen hemen btn renciler iin byedir. Dzenli yatp kalkmak imknsz deil
ama renci evinde yaamn ak byle. ou zaman sabah derslerine ya gidil(e)mez
ya da -drt saatlik uykuyla gidilip derste uyunur. Sabah uykusu yle tatldr ki bu
yzden dnem boyunca sabah derslerine hi gitmeyen arkadalarmz bile var.
Dolaysyla birok evde belirli bir saatte evde kahvalt hazrlanmas sz konusu
olmaz. Sabah dersi olan kahvalt yapmadan evden kar, dersi olmayanlar ise kahvalt
ve len yemeini birletirerek hem n saysn azaltr hem de len yemeinden kr
etmi olur. Bylece len yemei paras cepte kalr. Okula sabah giden renci iin ise
bir de le yemei meselesi vardr. Ucuz yemek yemek nemlidir; ya okulun
yemekhanesinde yemek yenir ya da biskvi tarz yiyeceklerle alk bastrlr. Paraya
kylrsa baka seenekler de var tabii ki.
aikrdr.
Fotoraf: Ayegl Arslan
100
Sabah kalkp evde kahvalt yapmaya yeltenile de bu her zaman mmkn
olmayabilir. rnein mutfaa gidip tezghta dnden kalan bulaklar pi'riip kahvalt
yapmaktan vazgeebilirsiniz. Ya da uykulu gzlerle buzdolabnn kapan farkl bir
yiyecek grme umuduyla ap hayal krkl iinde amanzla kapatmanz bir olur ve
kahvalt yapmaktan vazgeebilirsiniz. nk buzdolabmdaki peynir ve yumurta
kilisini her gn ve hemen hemen her n yemenin yaratt skntyla okulda
ayakst ay simitle kahvalt yapmay daha uygun bir zm olarak grebilirsiniz.
Ev ahalisinin ounun genelde evde bulunduu hafta sonlarnda imece usul
kahvalt hazrlanabilir. Hafta ii yapl(a)mayan kahvaltnn ortaya kard ruh haliyle
genelde her evin demirba olan patates kzartlr ve onun trevleri yaplr. Bazen lks
kaaca bilinse bile eve alman kaar peyniriyle tost yaplr ya da az domates, bol
yumurta ile yaplm menemenle hafta ii gnlerde kahvalt yap(a)mamanm acs
karlr.
4. Kimine Gece, Kimine Gndz
Baz evlerde normal retim ve ikinci retim rencilerinin birlikte kalmas
gnlk hayatta baz sorunlara neden olabilmektedir. nk retim programlarnn
farkll phesiz uyuma ve uyanma saatleri ve beslenme saatlerinin de farkllamasna
neden olmaktadr. nk birinin uyanma saati dierinin uyuma saatine denk gelebilir
ya da birine gre kahvalt yapma saati sabahn erken saatleri olurken dier renci iin
bu saat ikindi vakti olabilir.
Hem genel gzlemlerimizle ve hem de bu aratrma iin yaptmz grmelerle
retim programlarnn farkllnn beslenme dzenine byk bir etkide bulunduunu
grdk. Bu farkllktan tr sabah ev ahalisinin hepsi ayn saatte kalkmaz ya da
kalkamaz. nk gece herkes ayn saatte yatmaz. Buna normal retim ya da ikinci
retim rencisi olma, ders saatleri, tembellik, hocann yoklama almamas vb. gibi
etkenler neden olmaktadr. kinci retim rencileri iin gn genellikle len
saatlerinde balar. Hatta bazen saat 16.10daki derse ge kalmak bile sz konusu
olabilir. Dolaysyla normal retim rencilerinin eve dn saati yaklarken
gececiler, yava yava kalkar, mutfakta hareketlilik meydana gelir.
kinci retim rencilerinin dersleri leden sonra saat 16.10 ya da 17.05te
baladndan eve dnleri de akam 22.00 ya da 23.00 bulmaktadr. Onlar iin gn
henz yarlanmtr. Dersler arasnda yemek saati olmad ve alk abur cubur ile
bastrldndan akam yemei gece yemei olarak yenir ve bu enerji ile kimse
hemen uykuya gitmek istemez. Bu nedenle normal retim ve ikinci retim
rencilerinin birlikte kald evlerde gnlk yaam faaliyetleri farkl dzenlerde iler.
Bu durumu retim programlarnn farkllndan tr yaad skntlar grme
yaptmz bir arkadamz u ekilde ifade etmektedir:
Evde toplam be kii kalyorduk. Ben normal retim dierleri ise ikinci
retim rencisiydi. Okul k eve geldiim zaman kendime yemek piirmek
iin mutfaa girdiimde mutfa yemek piirmeye uygun bir hale getirebilmek
iin onlarn okula gitmeden evvel yedikleri yemein bulaklarn ykamak ve
ou kez de tek bama yemek yemek zorunda kalyordum. Evde iki kez akam
yemei yaplmas btemizi de zorlamaktayd. Onlarn eve geli saatinde ben
101
odama uyumaya geiyordum. Hafta sonuna kadar da arkadalarmla evde ok sk
vakit geiremiyordum.
retim program farkll evde belirli bir yemek dzeni olumasna engel
olmutur. rnein baz arkadalarmz, evde iler dzensiz olduu iin nbet sistemi
uygulamaya baladklarm ancak tam bir dzen kuramadklarn dile getiriyorlar. Bir
arkadamzn anlattna gre onlarn nbet sisteminde o gnn nbetisinin sabah
kahvalts ve akam yemeiyle birlikte evin temizliini yapmas gerekiyormu. Ama
ikinci retim rencisi olan arkadalar nbeti olduunda erken kalkp dier
arkadalarna kahvalt hazrlamyormu. Bu nedenle ou kez kahvalt yapmadan okula
gitmek zorunda kaldm ve bunun kendisi iin ok sorun olduunu ifade ediyor.
5. Ders Acktryo Adam
Dersten mide kaznts ile ktysanz ve evde yemek yapacak malzeme olmadn
biliyorsanz ya da malzeme alp yemek yapmaya eniyorsanz bunun yerine darda
drm yemek daha kestirme zm olabilir. rencilik hayatnda tat alma yetinizi bir
sre rafa kaldrabilirsiniz, nk amacnz damak tadnza uygun ve zevkle yemek
yemek deil, gn kam tok bir biimde tamamlamaktr. Bu aamada yemein iyisini
deil, ucuzluunu ve doyuruculuunu gz nnde bulundurmak durumundasmzdr.
Fakat bu durumun aksinin grld baz evlerde zellikle akam yemekleri daha
dzenli biimde yaplr. Yemek yapma sras olan ve dzenli olarak yemek yaplan
evlerde beslenme daha dengelidir. Fakat birok erkek renci evlerinde yemek
konusunda dzen genellikle ayn yedisinden (renim kredi ve burslarnn alnd
Ziraat renci Bayramfaan) sonraki birka gn kendisini gstermekte, bunun
dnda yemek konusunda kahvalt yaplmasndan baka bir dzen grlmemektedir.
Kz renci evlerinde ise erkek renci evlerine nazaran beslenme dzeni daha
programl bir biimde ilerlemektedir. rnein, baz kz renci evlerinde buzdolabnn
kapsna her gn kimin yemek piireceini, haftalk mutfak alveriini kimin
yapacana dair notlarn bulunduu bir kt yaptrld grlmtr.
lzelge.39da grld renci evlerin
%51.1inde dzenli olarak yemek yaplrken
%48.9unda yaplmamaktadr; oran yaklak
olarak yar yaryadr. Ayrca, toplumda her ne
kadar da kz renci evlerinde dzenli yemek
yapld dncesi hakim olsa da bizim
yaptmz aratrmada bu dncenin aksi bir
sonu kmtr. izelge.40da grld gibi
zaten ok az olan dzenli yemek yaplan
evlerin yalnzca %28.9u kz rencilere,
%71.1 i ise erkek rencilere aittir.
izelge.39: renci Evinde Dzenli
__________ Yemek Yapma Durumu
Say
Oran
(%)
Evet 45 51.1
Hayr 43 48.9
Toplam 88 100.0
izelge.40: Cinsiyete Gre renci
Evinde Dzenli Yemek Yapma Durumu
Say
Oran
(%)
Kadn 13 28.9
Erkek 32 71.1
Toplam 100.0
4 renim kredisi ve burslar, her ayn yedisinde Ziraat Bankasndan alnyor.
102
6. Gece Daha Yeni Balyor
Ev ahalisinin ounun (varsa evde kalan ikinci retim rencilerinin de) eve
dnyle evde yeni bir hareketlenme oluur. Nbet sistemi uygulanmyorsa herkes
bann aresine bakar. Fakat evde nbet sistemi uygulanyorsa bir yandan gnn
nbetisi mutfakta yemek yapma giriimini balatr. Eer nbeti olan arkadanz
yemek yapma konusunda yeterince becerikli deilse ve eli arsa, kamnzda
Cumhurbakanl Senfoni Orkestras konser vermeye balamsa ve ortada hl bir
yemek yoksa tm ev ahalisi S.O.S sinyali verebilir ve mutfakta yemekle savaan
arkadaa takviye g gnderilir. mece usul ile yaplan yemek yendikten sonra
bulaklar nbetinin zerine yklr. Bu arada kap her an alabilir: Birileri geerken
urayabilir, birileri yurttan kmak zorunda kald iin bir iki gn sizde kalmak
isteyebilir. Ayrca yine birileri son otobs karmtr ya da yurtta kalyorsa amar
makinenizin olduunu laf arasnda sylemiseniz amarlar ykatmaya gelebilir. Bu
olaylarn bir gn ierisinde yaanma ihtimali ok yksektir. Yine de davetsiz
misafirlerden kimi zaman bunalsanz da aileden miras kalan Misafir ba tacdr.
felsefesine dayanarak kapnz ardna kadar ak tutarsnz.
Bu kadar hareket akam yemek yenilmi
olsa bile insan yeniden acktrr. Ya akam
yemeinden artakalanlar yenir ya da evde
ne kalmsa, ne bulunursa piirilir.
Tecrbeyle sabittir ki evde kalan sebzeleri
kartrarak piirilen o yemein tad bir
baka olur. Ertesi gn yeniden deneseniz
de o tad yakalayamazsnz. Ardndan,
zellikle erkek renci evlerinde, poaa
ve simidine bir batak evrilir ve
kaybeden gecenin ka olursa olsun onlar
alr gelir. Kz renci evinde ise yaanlan
youn akamn ardndan duygusal ve bol
alamakl bir film izlenme olasl yksek
olur.
Baz zamanlar gece ackmalar darda
da giderilebilmektedir. Erkek renciler
iin bu sorun deildir. Hatta elenceli olur.
24 saat ak lokantalara, orbaclara
Fotoraf: Halil Orhan Yldrm gidilerek alk giderilebilir. Fakat
Malatyada kz renciler iin
bu sz konusu bile olamaz. nk dar kma cesareti gsterilse bile bu, kimi zaman
soka dnene kadar srer. Grtmz kz renciler, akamlan kendileri iin ge
olmayan fakat Malatya halk iin ge olan bir saatte arkadayla darda yemek
yemek iin darya ktklarnda kendi tabirleriyle kt baklara maruz kaldklarn,
gittikleri meknda ise bu baklardan kurtulamadklarm ifade ediyorlar.
103
7. renci Bayramnda Yaplan Harcamalar
renci evi, her ne kadar birok skntnn yaand bir mekn olsa da muhabbetin,
elencenin bol olduu, her ayn 7sinden bir gn nce fakirliin her halinin yaand,
7sinden sonra ise zengin bir hayatn srelebilecei (birka gn de olsa) bir ortamdr.
renim kredilerinin ve burslarn banka hesaplarna yatt her ayn 7si renci
Bayramdr. Burs ve kredilerin alnmasyla tam takr kuru bakr olan mutfaa
alveri yapmak iin kollar svanr. Kimi zaman tama ii kolay olsun diye yakn
marketler tercih edilir. Ama ucuz olan marketlerden ya da indirim reyonlarndan
alveri yaplmas daha nemlidir. Daha Bayram gnnden ay sonunu dnenler iin
semt pazarna gitmek daha akllcadr. Pazarclar, uAbi biz renciyiz ya domatesi biraz
daha ucuza say ya da poete iki- domates fazla koy T diyenin halinden anlar.
Mutfaa alnacaklar listesinde eksiksiz yer edinen temel malzemeler makama, sv
ya, bulak deterjan, evlerin durumuna gre ay, eker, pirin, bulgur ve bilumum
kahvaltlk malzemelerdir. (Baz renci evlerinde bu malzemeler memleketten de
getiriliyor.) Ayrca o anki heyecanla kimi zaman lkse kaan baz malzemeler de
alnabilinir. Fiyat olarak pahal saylabilecek trden tatllar, abur cuburlar alnr ya da
dardan yine lkse kaabilecek yemekler sylenebilir.
8. Komuda Pien Bize de Der mi?
renci evinde piirilen yemekler hibir zaman aile evinde piirilen yemeklerin
tadn vermez. Sanki iinde hep bir eylerin eksik olduu hissi verir. nk bu
yemeklere anne eli dememitir. Bu yzden ou kez komulardan gelecek olan bir
kap yemein yolu gzlenir. renci evinde ikamet eden bir arkadamzla yaptmz
grmede arkadamz, komulardan nadiren yemek geldiini, oysa kendi
memleketlerinde renciye deil bir tabak yemein, ellerinden geldiince her trl
yardmn yapldndan sz etmitir. '
Yaptmz anket almas da bu gzlemimizi dorulad. Evde kalan rencilerin
yalnzca %34.4 komudan yemek geldiini ifade etmitir (izelge.25). Komudan
yemek geldii belirtilen renci evlerinin ise %64,5i erkek renci, %35.5i kz
renci evidir. Aradaki bu fark toplumun erkeklerin daha az yemek piirebildii ve
daha az yemek eidi bildiini varsayarak hareket ettiini gstermektedir. Naslsa
erkek rencilere nazaran kz renciler kendilerini idame ettirecek dzeyde yemek
eidi bilip yapabilmekte, kt malzemelerle farkl yemek trleri ortaya karabilmekte
dncesi hakimdir.
Komulardan en ok baz zel gnlerde yemek gelmesi mit edilir. Komu
teyzelerin yapt toplantlardan pasta, brek, rek gelmesinin hayali kurulur. Ya da
Aure Gnnde komu teyzelerin kapy almas gzlenir. Fakat nadir de olsa bu
bekleyiin sonu mutlulukla sonulanr. Ama bazen komu teyzeler ikramn vermeden
evvel tabann ya da anann bana herhangi i gelmemesi iin sk sk tembihler
durur. Yine de komuluk ve paylam gzeldir.
9. renci Evinde Yer Sofras
renci evlerinin ounda yemek masasnda yemek yenmez. Baz evlerde ev
ahalisinin tamamnn oturaca sandalye bulunmadndan, baz evlerde ise alkanlk
olduu iin yerde yemek yenir. Kimi zaman yere gazete serilir. Serilen gazete
104
mmknse su geirmeyen cinsten olmaldr. Gazete yemek sonrasnda sofrann daha
rahat toplanmas asndan byk kolaylk salar. Buna ramen, baz evlerde gazete
yerine sofra bezi kullanlr. Bu sofra bezi ya ev arkadanzn biri tarafndan
memleketten getirilmi ya da semt pazarndan alnmtr veya eski bir perdedir.
Sofra bezi ilk birka kullanmdan sonra tannmaz hale gelebilir. zerinde ka kere
kullandnz ya da zerinde hangi yemekleri yediinizi, hangi iecekleri itiinizi
gsteren iaretler mevcut olabilir. Dn akam yediiniz pilavdan eser kalan pirin
taneleri ya da kazara dktnz ayrann ya da ayn emareleri sofrada yerini alabilir.
Bunun haricinde yemekten usandnz fakat her daim mnnzde bulunan makama
tanelerinin de sofranza yapma potansiyeli vardr. Bu kadar eitli lekelerin ve
yiyecek kalntlarnn bulunduu yer sofrasnn rengi adeta bir tabloyu andrr. Bana
bu kadar i gelen bu zavall sofra bezinin ykanmas renci milletine ou kez g
gelir. Ve yemekl
10. Mutfak: Evin Ynetilmesi En Zor Blm
Mutfak denen o karanlk, genelde kirli ve bulak tepeciklerinin rastland odaca
meyve belki iki ayda bir kez girebilmektedir. Artk aile yannda o meyvelerin bolca
yendii gnler geride kalmtr. nk meyveler ev ahalisinin says kadar taneyle
alnr. Kimsenin ikinci kez yeme hakk yoktur. Sebze ise mutfaa ayn 7sinden sonra
(kredideeeeen krediye) bir kez girmekte, ay ortalar ve sonlarna doru haftada bir
urarsa uramakta, uramazsa da yokluu fark edilse bile elden bir ey gelmemektedir.
Mutfaktaki byk beyaz dolap ise kn kahvaltlklar, yazn ise bunlara ilave olarak
bir srahi suyu iinde barndrr. Bu arada evde bulunan ve ne ie yarad pek
bilinmeyen birok ila da bu dolapta muhafaza edilir. Buzdolabnda mutlaka miadn
doldurmu bir kap yemek de ou zaman bulunur.
renci evlerinde en sk yenen yemeklerin banda kahvalt gelir (izelge41),
Makama ve orbaya alternatif olarak mevsimine gre ucuz olan sebzelerle yaplan
kzartma renci evlerinin klasik yemekleridir. Evde ska tketilen ve haftada birden
fazla yaplan yemekler srasyla memleketten gelen tarhana orbas ve konserveler,
hemen hemen her tr tarifi denenen makamadr. Eer vakit ve malzeme bulunursa
tencere yemei de yaplr. Ama iyi bir tencere yemei iin birok koulun bir arada
bulunmas gerekir. rnein bir arkadamzn bana geldii gibi fiyasko ile de
Fotoraf: Ayegl Arslan
105
sonulanabilir: Evlerinde memleketten gelen pimi gdalarn tkendii bir gnde kuru
fasulye yapma giriiminde bulunmular. Ama evde ddkl tencere bulunmad ve o
ayki doalgaz faturas hayli kabark geldii iin fasulyelerini normal tencerede
piirmek ve yeterince pimesini beklemeden yemek zorunda kalmlar.
Onun haricinde makarna ve orbaya
alternatif olarak da mevsimine gre ucuz olan
sebzelerle yaplan kzartma yaptklarn
belirten bir arkadamz, nceden yaplan
kzartmalar sabah kahvaltsnda bile
tketmek zorunda kaldklarn belirtmektedir.
Ayn arkadamz, mevsimden mevsime
mutfak alverilerinin deikenlik
gsterdiini, bu deikenliin en nemi
nedeninin kabark gelen doalgaz faturas
olduunu dile getirdi.
renci evlerinde temizlik ve yemek ileri
genellikle nbet sistemi ile yaplr. Bu nbet
sistemi her evde farkl biimlerde
uygulanabilmektedir. rnein bulak
ykama asndan byk problemler olmadn gryoruz. Ya bulak belirli bir
dzene bal olarak ykanmaktadr ya da kimse bulan ykanmam olmasn sorun
etmemektedir. Baz evlerde bulak ykama sras gnlllk esasl ya da yemek
yapann bulak ykamas eklinde olmaktadr. Nbet uygulamasnn sorunsuz iledii
evlerde bulak srayla ykanmakta ve deterjann olmamas, suyun kesilmesi gibi
durumlar dnda sorunsuz ilemektedir. Normal artlar altnda tek problem, bulan
sabaha kalmasdr.
Nbet sisteminin bulunmad ve mutfak dzeninin gelii gzel olduu evlerde
bulak ynlarn temizleme sreci ancak mutfak dolaplarnda kullanlacak tabak
anak kalmadnda balar. Baz evlerde srf daha fazla bulak kmasn diye tek
kullanmlk tabak, atal ve kaklarn kullanld grlmtr. Baz evlerde, evdeki
tesisatn eskiliinden tr bazen lavabonun tkanmas, bazen ise akll s sayac
kullanlan evlerde suyun bitmesi mutfak ve bulaklarn temizlenmesine glk
yaratmaktadr. Yalnz bulak deil rencilerin kiisel temizliklerinde bile su sknts
etkisini gstermekte, su az kaldnda renciler, teki renci evlerine gitmektedirler.
11. Karn Doyurmak Bedava Deil
renci evlerinde beslenmede ama gn kam tok bir biimde kapatmaktadr.
Yemein grnts, servisi pek gz nnde bulundurulmaz. Genellikle yapm ok
zaman almayan ve kolay piirilebilen gdalar kullanlr. Bu gdalarn ucuz olmas da
nemli bir lttr. nk ou renci evinde mutfak iin ok snrl bir bte
ayrlabilmektedir. Mutfaa ayrlan para, evdeki kii saysna, evde yemek yeme
sklna ve ne yendiine gre deimektedir (izelge.36). rnein drt kiinin ikamet
ettii, gnde ortalama iki nn yendii ama etin sk girmedii, aileden gda
desteinin geldii bir evde mutfaa kii ba ayrlan para, kii bana 50 TLden
toplamda 200 TL olur. Ama bu para, her zaman ay sonuna kadar yetmez. Buna bir
izelge.41: renci Evinde En ok
Tketilen Besinler
Say
Oran
(%)
Kahvalt 76 15.2
Makama 72 14.4
Etsiz Sebze 33 6.6
Etli Sebze 32 6.4
Frn Yemek 38 7.6
Sipari 33 6.6
Dondurulmu Gda 11 2.2
Yumurta 49 9.8
Kzartma 49 9.8
Poaa 38 7.6
Dier 7 1.4
106
zm de bulanamamaktadr. Mevsimden mevsime deikenlik gsteren mutfak
harcamalarn etkileyen en nemli faktrlerden biri kabark gelen doalgaz faturasdr.
renci mutfann ilerlii o evin maddiyatyla llebilir. Mutfak masraf ev
ahalisinin ay ierisindeki maddi durumuna gre deikenlik gsterebilmektedir. ou
zaman ay sonunu getirememe sorunu olaan bir hal olabilmekte, bu aamada yakn
evrede oturan ev arkadalarnn ailelerinden yiyecek takviyesi istenilmektedir. Bu
yiyecek maddelerini genelde kuru gdalar, daha ok pratik olmas nedeniyle tercih
edilen nceden piirilmi, dondurulmu et ve sebzeler oluturmaktadr. Bu koli
rencileri birka gn iin de olsa rahatlatr. Memleketten koli gelmesiyle (izelge.35)
renciler hem hasret kaldklar yemekleri yemekte hem de birka gn iin de olsa
dardan alveri yapma oran azalmaktadr.
Aileler gibi renci evlerinin gda al verileri
de gelir dzeyine ve tketim alkanlklarna gre
deimektedir. Anket sonularndan renci
evlerinin %65.linin byk marketlerden al veri
yapt (izelge.42) saptanm olsa da
grmelerden bu marketlerde indirim
uygulamalarnn takip edildii anlalmtr.
Birok renci evinde mutfak masraf azaltmaya
ynelik deiik stratejiler vardr. rnein, mutfak
masrafn drmenin yollarndan biri semt
pazarlarndan ve haftann belirli gnlerinde halk
gnleri yapan marketlerden al veri yapmaktr.
Birok renci evinde mutfak harcamalarn azaltan nemli etkenlerden biri renci
tabiriyle memleket kokan aileden gelen erzaklardr.
12. Sonu
renciler iin, eve kmak, aile gzetimi ve bakm destei olmadan kendi
ynettii evde yaamn srdrmek, yaam deneyimi kazanmak asndan ok nemli
frsatlar sunmaktadr. Byle olsa da yurtta kalan nerdeyse her rencinin hayali olan
ev, ekip evirmesi olduka zor bir yerdir. Rahatlk, istediin saatte girip kma, her
zaman olmasa da cannn istedii yemei yapma asndan kolaylk salasa da
ekonomik olarak renciyi zorlamaktadr. zellikle k aylarnda doalgazn da
yaklmas nedeniyle renci bursunun/kredisinin nerdeyse drtte n eve vermekte
ve cebine pek bir harl kalmamaktadr. Lise yllarnda byk bir hevesle yedii
tavuk dner ve makarna gibi yemeklerden artk bkma derecesine gelir fakat ekonomik
zorluk nedeniyle bu yemekleri terk edemez. Bu arada emlakmn da ktsne denk
gelirlerse evde bozulan/krlan bir eyin tamir/deitirme masraf renciye kalmakta
ve hi beklenmedik bu masraf renci btesinde kesinlikle olumsuz sonu
dourmaktadr. denmesi zorunlu bu masraflar iin ksnt yaplabilecek balca iki
harcama kalemi vardr: Kitap ve beslenme. A kafa ile, a mide ile niversite mi
okunur? dediiniz duyar gibi oluyoruz.
Eer eve kmay dnyorsanz kesinlikle iten kamayacak, yemek yapmaktan
anlayan bir arkadanz mutlaka olmaldr. Eve karken o eski, cebinizin para dolu
olduu gnlere elveda demeyi de unutmayn...
izelge.42: Gda Ah-Verii Yaplan
Yerler*
Say
Oran
(%)
Bilmiyor 132 26.3
Byk Market 326 65.1
Bakkal 49 9.8
Semt Pazar 77 15.4
Manav 38 7.6
*Bu soruyu aile ve akraba yannda kalanlar
dndaki rencilcr yantlanmtr.
107
niversitenin KEKIeri: Aile Yaranda Okuyan rencilerin
Beslenme Kltr
Ayegl MORAN1 Tue DULKADR2
1.Giri
rencilik her insann hayatnda tatmas gereken, ac tatl hatralarla dolu bir
deneyimdir. rencilik hayatn mutfa gibidir; hayatnn geri kalann nasl ynetmen
gerektiini renirsin; bazen tuzunu karrsn, bazense ekerini ama sonunda bir kvam ve
tat tutturursun. Balarsn o tatla hayatini ekillendirmeye. renciler, hayatlarnn bu
dneminde teki baz ihtiyalarn daha ok nemseseler de en nemli ihtiyalarndan biri
beslenmedir.
Bireylerin beslenme alkanlklar iine doduklar kltrle birlikte geliir. Yani nasl ki
Karadenizde doup byyen insanlarn byk bir ksm hamsi ve teki balk yemeklerini
ok seviyorsa ve Karadenizden uzakta yaadklarnda bile bu lezzete hayatlarnda yer
vermeye alyorlarsa MalatyalIlar iin de iine doduklar corafyann ve kltrn
biimlendirdii beslenme alkanl, damak tad vardr. rnein, anal kzl (bulgurlu etli
kfte), kiraz ve ayva yapra ile yaplan ayranl kfteler, kmbeler (sac zerinde veya
evdeki frnlarda mayalanm hamurdan yaplan brekler) Malatya yemek kltrnn
vazgeilmez tatlarmdandr. Ancak kentleme ve modernlemeyle birlikte yeni kuaklarn
farkl beslenme alkanlklar kazanmasyla, bu geleneksel yemekler varln siirdrse de
eski yaygnln kaybetmektedir. Halen birok evde bu geleneksel Malatya yemekleri
sofralara gelmeyi srdrrken, ou evde de bu yemeklere eskisi kadar yer verilmemektedir.
Gnlk hayatta ise bugnn anneleri mutfakta daha az zamanda hazrlanabilecek yemekler
yapmay tercih etmektedirler. Ama bu anne yemei kavramn deitirmemektedir.
Sonuta anne yemei, belirli malzemelerin bir araya getirilerek piirilmesi ile deil, yapan
annenin iine ailesine olan sevgisini katmasyla ortaya kar. Bizler gibi evlerinde okuyan
renciler anne yemeinden yeme avantajlarn kaybetmemilerdir. Fakat bizim bu
aratrmamz daha ok evin dnda kalan alan kapsamaktadr. Yani bizler evden ktmz
anda gurbette okuyan arkadalarmz ile beslenme konusunda ayn artlarla
karlamaktayz. Tek farkla, ounlukla evden a kmyoruz ve akam eve ge bile dnsek
yemeimizin ayrldn, a kalmayacamz biliyomz.
Ailenin yannda kalyor olmak, yaam tarzn ve beslenme alkanlklarm teki
rencilerden farkllatrmaktadr. Ailesinin yannda okuyan ya da baka bir ifadeyle kendi
ailesinin yannda kalan (KEK) renciler iin genellikle beslenme bir sorun olarak
grlmez. Ama bizim de kendimize gre sorunlarmz var. Bu nedenle, niversiteyi,
memleketlerinde (Malatyada) okumak durumunda olan, Malatya lezzetleriyle bym|
rencilerin beslenme modellerini, yemek alkanlklarm ve sorunlarm inceledik. Aie
yannda okuyan rencilerin evlerinin dnda geirdikleri sreler ierisinde yemek yeme
tercihlerini hangi seeneklerden yana kullandklarn, yaptmz anket ve grmeleri!
belirledik. Anket verilerinin yan sra, aile yannda okuyan 10 kz, 10 erkek renci il$
grme yaptk. Ayrca kendimiz de ailelerimizin yannda niversite eitimini'
srdrdmzden kendi deneyimlerimizden de yararlandk.
12 nn niversitesi BF Siyaset Biiimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
2. Aie Yannda Okuyan rencilerin Ev Dndaki Beslenme Alkanlklar
Ailelerinin yannda okuyan renciler de ou zaman akam saatleri dmda btn
gnlerini darda geirmektedirler. Dolaysyla gnn belirli saatleri dnda beslenme
ihtiyacnn ev mutfann dnda da karlanmas gerekmektedir. Ailesinin yannda okuyan
renciler, ev dnda ya niversite Y erlekesi iindeki ya da kent merkezindeki yeme-ime
meknlarnda yemek yemektedirler. Genellikle aileler akam eve giri saati konusunda
snrlar koyduundan ve anneler daha ocuklar uyanmadan kahvalty hazr ettiinden aile
yannda okuyan rencilerin dardaki n ounlukla len yemeidir.
Ailesinin yannda okuyan renciler arasnda da (ev dnda yenen nlerde) fast-food
tketme alkanl yaygndr. niversitede okuyan rencilerin bir ksm ayakst
yiyeceklere biraz merak, biraz da deiiklik veya mecburiyetten ynelmektedir. Bir ksm
ise kklkten itibaren ald yemek kltrnden ve damak tadndan vazgememektedir.
Ailesinin yannda kalan rencilerin ev yemeklerine zlem duymas sz konusu deildir.
Tam aksine taban bitirmesi iin anneden gelen bask vardr. Bu yzden darda fast-food
gdalar ok cazip bir seenek oluturmaktadr. in dorusu bunlar cazip klmada piyasann
etkisi de yabana atlamaz. Aslnda bilinen fast-food tanmn biraz geniletmek, buna yerli
fast-food gdalar olan drm ve son yllarda yaygnlaan ikfteyi de eklemek gerek.
Genellikle kz rencilerin ev yemeklerini tercih edecei dnlr. Oysa, yaptmz
grmelerde, kz rencilerin hemen hepsinin hem niversite Y erlekesinde hem de kent
merkezinde fast-food tarznda beslendiini grdk. Tercih edilen meknlar da genellikle
drmcler ve ikfteciler.
Her giin darda yerim. Fast-food arlkl beslenirim. Tercihim drm
veya ikfteci olur.
Hafta ii her gn niversiteye geliyorum. Hemen hemen akama kadar
buradaym. Bu yzden Kampiis iinde yemek yiyorum. Hafta sonlar da kurs iin
merkezde olduumdan yemei merkezde yiyorum. Hem merkezde hem de
Kampste tercihim fast-food.'1
Beslenme nemli bir ihtiya olsa da kimi zaman ekonomik yetersizlikler ya da teki
tercihlerin ar basmas nedeniyle ikinci plana atlabilmektedir. Bir kz rencinin ifadesi
bu bakmdan nemlidir:
renim kredisi alyorum b yzden ailemden para destei alamyorum.
Her gn okulda olduum iin arkadalarla fast-food yesem de kyafete olan
zaafmdan dolay baz gnlerimi biskvi gibi abur cuburla geirmekteyim. Fakat
ayda bir de olsa pahal yerlerde de kendime ziyafet ekerim. Yani az btemle ne
damak zevkimden ne de kyafetimden vazgeerim.
Ailesinin yannda okuyan baz renciler de evde altklar koullar darda da
aradklarndan darda yemek yemekte zorlanmaktadrlar. Y ine bir kz rencinin u
ifadeleri bunu aklamaktadr.
Darda temiz olmadn dnerek genelde yemek yemem. Arkadalarm
bilirler; birka kez darda yediim yemekler vzitnden rahatszlandm. Tabii ki
bazen yemek zorunda kalyorum. O zamanlarda da Kampste medikoyu [renci
109
yemekhanesi], merkezde ise ... kafeyi tercih ediyorum. zellikle ... kaferin
yemekleri ok lezzetli.
Aile Yaranda Kalan rencilerin Darda Beslenme Modeli
Tencere yemei (ya da sulu yemek) konusunda niversitenin renci yemekhanesi
ekonomik bir seenek sunmaktadr. renciler iin yemek creti 1.75 TL.dir. Ancak baz
renciler salksz ya da lezzetsiz bulduklar iin, bazlar da yemek kuyruklar ok uzun
olduu iin buray tercih etmiyorlar. rnein bir erkek renci bunu yle ifade etti.
Yemekhanenin yemeklerini lezzetli ve doyurucu bulmuyorum; yemek iin o
kadar sra beklemeye demez. Zaten evrede yemek yiyebileceim tek yer ... kafe.
Oras da ok pahal. Para m yetiir? Zaten fast-food se\miyorum. Merkezde
mecbur kalrsam ... dnerciyi tercih ederim. Burs aldm kurvluun haftada bir
yemekli toplants oluyor; orada yerim.
Baz renciler ise ailelerinin yannda okusa da anneleri alyorsa ev mutfann
avantajn yeterince kullanamamaktadr. Bu blgede babalar halen yemek yapma konusunda
ok iyi deiller. Annesi alan bir erkek rencinin u ifadesi bunu aklamaktadr.
kinci retim rencisi olduumdan dolay sabahlar erken kalkamyorum.
Annem de alan bir bayan olduu iin evde benden baka kimse olmuyor. Uyku
dzenim olmadndan dolay yemek dzenimi de kuramyorum. Kahvalt
yapmyorum, evden kp darda bir eyler yiyerek gnm geiriyorum.
KEKlerin iine akraba yannda okuyanlara da yer vermek gerekir. Akrabalar,
yanlarnda kalan kz rencilere kar daha savunmac, korumac bir yaklam
sergilerler. O artk akraba olmann tesinde emanettir. Akraba yannda kalanlar ile aile
yannda kalanlar arasnda beslenme konusunda pek fark grlmemektedir. Akraba
yannda kalanlar da ev dndayken fast-food tercih etmekteler.
3. Yurtta ya da renci Evinde Kalan Arkadalarla
Anne Yemeini Paylama
Yurtta -ya da renci evinde kalan renciler iin komudan veya ailesinin yannda
yaayan arkadalarndan gelecek yemekler hem anne yemeine zlemlerini karlar hem de
bazen can kurtarr. Oysa grmelerimizden ailesinin yannda okuyan rencilerin teki
arkadalarna sanld gibi evden yemek gtrme alkanlklarnn olmadm grdk.
Grdmz kadaryla bunun nedenlerinden biri Malatyal rencilerin yakn
arkadalarnn da genellikle Malatyal olmas. Bu konuda bir genellemeye varamyoruz ama
genellikle okula ilk hafta gidenlerin Malatyada yaayanlar olmas birbirleriyle daha kolay
arkadalk kurmalarn salamaktadr. Bazen niversite ncesinden de tanma durumu sz
konusudur.
Yurtta ya da renci evinde kalan arkadalara yemek gtrmeme nedenlerinden biri de
onlarla okul dnda birlikte zaman geirme konusunda yaanan sorunlardr. Aile yannda
kalan renciler, ev dndaki yemek seimlerinde zgrdr; fast-food ya da ev yemekleri,
seim onlara kalmtr. Fakat bu zgrlk sosyal hayatlarnn her noktasnda grlmez.
Bazen kendi tercihleri yerine ailelerinin tercihleriyle yaarlar.
o
Farkl ehirlerden gelen renciler birbirlerinde kaldklar zaman farkl yrelerin
yemeklerini renme frsat bulmaktadrlar. Fakat yaptmz grmelerde aile yannda
okuyan rencilerin, arkadalarna gidip kal(a)madklar iin, yemek konusunda kltrel
etkileimlerinin snrl olduunu grdk. zellikle kz renciler evde toplanp yemek
yaptklarnda ise genelde ksr ve hamur ilerini tercih etmektedirler. Kltrel etkileimin
gerekletii nokta ise MalatyalI rencilerin kendisine kalmaya gelen arkadalarna yresel
yemeklerini yapmas ve retmesiyle sz konusu olmaktadr.
Grmelerde zellikle kz rencilerin arkadalarnn evlerine kalmaya gidemediklerini
grdk. Bunun nedeni ise ebeveynlerin izin vermemesi.
"Arkadalarma kalmaya gitmem. Onlar da bize gelmezler. Gndz darda
buluuruz. Abim evde olduu iin gelmeye ekinirler. Zaten onlar da Malatyal.
Baz durumlarda da karlkl gven sorunu yaanabilmektedir. Birinci snfta okuyan bir
kz rencinin u ifadesi bu adan ilgintir:
Ben sokmam onlar evime. Tanmyorum, gvenmiyorum. Ayn sebepten
dolay ben de gitmem zaten.
Ailesiyle yaayan rencilerin teki arkadalarna yemek gtrme alkanlklar olmasa
da kimi zaman onlar evlerinde arlamaktadrlar. rnein bir kz renci kendisi
arkadalarna gitmedii halde arkadalarn evinde arladn ifade etti.
Ben arkadalarma, kalmaya gitmiyorum fakat onlar bize ayda bir iki kez
gelirler. Malatyal olmadklarndan evleri burada deil zaten. Bize geldiklerinde
zellikle de anal kzl kfte gibi Malatya mutfana zg yemekler hazrlarz.
Gzlemlerimizden ve grmelerden edindiimiz bilgilere baktmzda erkek
rencilerin daha fazla hareket zgrlne sahip olduunu grrz. Arkadalarnn evinde
kalp kalmama genelde kendi isteklerine baldr. Aileden pek mdahalede bulunan olmaz,
hatta istedii zaman arkadalarnda kalan erkek renciler iin bu ok elenceli bir
durumdur:
Hep arkadalarmda kalyorum. Gece gndz fark etmez. nk bylece
daha ok eleniyorum
Erkek renciler zerinde aile mdahalesi daha az olsa da baz rneklerde arkadalarnda
kalma ya da onlar evlerinde arlama konusunda kendileri isteksizdir.
Arkadalarmn bizde kalmasn istemediimden ben de onlarda kalmam.
Byle bir isteim yok nk zaten tm gn onlar gryorum. Bir de akamlar
grmek istemem.'
Her ne kadar erkekler iin bu zgrlk daha fazla da olsa tamamyla salanm deil.
Aile bireyleri zellikle de babalar eve ge gelmelerini istemeyebiliyorlar. Bir renciden de
u cevab alyoruz :
Ge saatte eve gitmem, nk bu ailemle aramda sorun oluturuyor
111
Evinden uzakta okuyan ou rencinin dersi bitip okuldan ayrlrken hayali, tuttuu
evde ya da yurtta onlar scak ve yenilebilir bir lezzette bir yemein olmasdr. Bizlerse olay
biraz daha abartrz yle ki; evde annemizin mutlaka bir kap scak yemeinin olduunu
biliriz ve bu bize yeterli gelmez, yemein ne olmas gerektii konusunda isteklerde
bulunuruz (hatta ou zaman karar veririz).
Gerekten bizler tabiri caizse annelerimizin kuzusu olmaktan hi kurtulamadk bu
yzden de hep yediimiz nmzde yemediimiz arkamzda eklinde rencilik
hayatmz geiriyoruz.
Evden ktmzda her ne kadar dier arkadalarmzla eit artlarda yemeklerle kar
karya kalyorsak da bizlerin o yiyecekleri tketmeme lks de vardr. Bu genellikle kz
rencilerde rastlanan bir durumdur nk baz kz renciler temizlik, lezzet, gibi konular
da daha dikkatli ve seicidirler. Hatta bu seicilik bazen eve dnene kadar a kalmalarna
bile neden olmaktadr. Bu erkek rencilerin seici olmadklar ya da damak zevklerine
dkn olmadklar anlamna gelmez. Fakat biz onlarn da bu konulara kzlara oranla daha
az da olsa dikkat ettiklerini dnmekteyiz.
Evinde ya da akraba yann da kalan rencilerin, dier (ailesinden uzakta okuyan)
arkadalarna ok da yardmc ol(a)madklarm grdk. Akraba yannda kalanlarn ise kendi
evlerinde olmadklar iin rahat olmadklarn grdk. Ksacas, rencilik her ekilde zor.
4. Sonu
112
Asi han GNDODU*
"Drmun son lokmasyla ayrann son yudumunu denk
gelirebiliyorsak biz renciyiz!" (Sosyal medyadan)
Malatyada rencilerin Sk Gittii Yeme me Meknlar
l.Giri
ster aile yannda, ister yurtta ya da renci evinde yaasn btn niversite
rencileri gnn farkl nlerini, bazen de hepsini darda yemek durumunda
kalmaktadr. Yemek durumunda kalmaktadr, nk az saydaki zel zamanlar
dnda renciler iin darda yemek yemek zorunlu bir durumdur. renci iin
darda beslenme konusunda tercihler de snrldr. Nerede, ne yenecei konusundaki
tercihlericepteki parann snrlar belirlemektedir.
M alatyada niversite okuyan renciler yemek yeme ihtiyalarn niversite
Y erlekesi iinde ve dnda Malatya merkezde farkl iletmeleri tercih ederek
karlayabilmeseler. Y erleke iindeki kantin, kafe ve yemekhaneler genellikle okul
ierisinde geirilen sre zarfnda tercih edilirler. Buralarda zellikle fast-food
yiyeceklerin tketildii gze arpmaktadr. Ancak okul dnda rencilerin vakit
geirdikleri ehir merkezi, onlara daha fazla seenek sunmaktadr.
renciler, kendilerine sunulan bu seenekler karsnda birok nedenden dolay
farkl tutum ve davranlar sergilemektedirler. K imi renciler gittikleri yerde sadece
yemein lezzetli olmasna nem verirken kimisi de lezzetin yannda meknn fiziki
zelliklerine, alanlarn gler yzllne, meknn tamnmlna nem verir.
nk yemek yediimiz yerler sadece karnmz doyurmak iin gittiimiz yerler deil,
ayn zamanda arkadalarmzla vakit geirdiimiz, sosyalletiimiz yerlerdir.
Genelde bir renciye yemek yedii yeri neye gre setiini sorduumuzda
aldmz cevap ucuzluk, yemein besleyici olmas ve salkl olmas gibi eylerdir.
Oysa rencinin mekn seimini etkileyen en nemli etkenlerin banda yemek iin
ayrd bte gelir. Hem ucuza hem de salkl beslenmek zor itir ren iin. rnek
vererek aklayacak olursak renci simitle de karnn bir ekilde doyurabilir. Ama
salkl beslenmek adna (tavuk dner ne kadar salklysa!) birka liraya daha kyp 2-
3 TL ' lik tavuk drmii arar bulur ve onu yemeyi tercih eder. nk bu hem besleyici,
hem ucuz, hem de karn doyurucudur.
renci kaliteyi ve ucuzluu bir arada bulmak istiyor. renciliin bata gelen
zelliklerinden biri olan paraszlk ucuzluk algsn da deitirmitir. Bir renci en
ucuz yerde de yemek yese yine de pahal der ve bir mekna girdii zaman genelde
porsiyon yemez, drm yer. Ancak bu nokta da unu belirtmeliyim ki Malatya bir
Anadolu ehri ve kk bir yerleim yeri olmas itibari ile dier byk ehirlere gre
daha homojen bir yapdadr. ehrin insanlara sunduu imknlar ok fazla eitlilik
gstermez. Bu durum kendisini yemek yenilen meknlarda da gsterir. Meknlar
arasnda ok byk fiyat farklar yoktur.
nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
113
Bu aratrmada Malatyada niversite rencilerinin yemek yedii meknlar
incelenirken niversite Yerlekesi iindeki ve Yerleke dndaki meknlar ayrm esas
alnmtr. Derslerin devam ettii saatlerde Yerleke iinde yemek yemek neredeyse
zorunluluk olduundan, niversite Yerlekesi iindeki iletmeler, darda yemek
yenen meknlardan ayr incelenmitir.
Bu yazda, bu kitap kapsamnda yaplan anket sonularndan, rencilerle ve
renciler tarafndan en ok tercih edilen iletmelerin yneticileriyle yaplan
grmelerden yararlanlmtr. rencilerin niversite Yerlekesinde ve kent
merkezinde ne tr meknlarda, ne tr yemek yedikleri ortaya konmaya allmtr.
2. niversite Yerlekesi erisindeki Meknlar
niversite Yerlekesi iinde renci btesine en uygun ve scak yemek
yenebilecek ana mekn Mediko-Sosyal Birimi yemekhanesidir. Okulun yemekhanesi
genelde tercih edilen bir yerdir. Burada tabldot mn kmakta ve yemek listesi
nceden aslmaktadr. Yemek fiyat da kafelere gre ok daha uygundur (1.75 TL).
Fiyatlar uygun olsa da yemeklerin doyuruculuu ve miktar renciler arasnda hep
eletiri ve ikyet konusudur.
niversite yerlekesi ierisinde her fakltede bir kafe ve buna ek olarak fakltelerin
dnda daha merkezi konumdaki baz kafeler bulunmaktadr. Bu meknlarn hepsi zel
iletmeler tarafndan iletilmektedir. renciler zamanlarnn byk bir ounluunu
buralarda geirirler. Dersten kp bir eyler imek, yemek yemek istenildiinde
genellikle bu meknlar kullanlr. nk ders aralarnda vakit snrl olduu iin ehir
merkezine gidilemeyeceine gre renci kendisine uygun bir kafede yemeini
yiyecektir. Bu meknlar da genellikle fast-food yiyecekler bulunmaktadr. Fakat baz
byk ve daha merkezi kafelerde scak yemekler de bulunmaktadr.
unu syleyebiliriz ki renciler yerleke ierisinde mekn seerken bte ve
yemein lezzeti yannda ierisinde bulunduu sosyal grubun zelliklerini de bir o kadar
nemsemektedir. Kafeler yalnzca yemek yenildii zaman kullanlan meknlar olmayp
ayn zamanda arkadalarnzla oturup bir eyler ierken sohbet edebileceiniz ideal
yerlerdir. Ayrca her kafenin kendine has zellikleri vardr ve renciler de ilk olarak
bu zellikli kafeler den kendi ilgi alanlarna gre yararlanmaktadrlar. Yani baz
kafelerin dierlerine gre yemei gzel oluyorsa doal olarak yemekte lezzete nem
veren birisi o meknlar seecektir. Zaten kafeler arasnda ok fazla fiyat fark da
bulunmamaktadr. Bazen de gittiiniz kafe ait olduunuz sosyal grubu ifade eder ve bir
de bakarsnz ki bir kafede ayn tarzda giyinen, dnceleri birbirine ok benzeyen,
hassasiyetleri ayn olan insanlar toplanmtr.
Yerleke iinde bir restaurant da bulunmaktadr. Fakat dier yerlere gre renci
btesini ok atndan renciler bu iletmenin yemeklerini tadamamaktadr. Buras
genelde retim yeleri ve ehirden gelenler tarafndan kullanmaktadr.
niversite rencilerinin Yerleke iindeki beslenmesinde fast-food arlkl bir
neme sahiptir (izelge.43). rencilerin % 60.9'u Yerleke ierisinde kafede fast-
food yediini belirtmitir. Bunun nedeni olarak kafelerin bu tr gdalar daha ok
sunmas gsterilse de rencilerin tercihlerinin de bu ynde olduu grlmtr. Baz
kafelerde zaman zaman scak yemek servisi denendii ama rencilerden yeterince
talep grmedii renilmitir. Yerleke ierisinde yalnzca bir kafede scak yemek
114
(lokanta usul) kmaktadr. Bir scak yemek mnsnn fiyat ise 5 TLdir. Kafede ev
yemei yiyenler %9.8 gibi dk bir orana sahiptir. nk ok az yerde ev yemei =
yaplr ve fiyatlar da dier yemeklere oranla daha pahal olduu iin daha az tercih
edilirler. Restoranda yemek yediini belirtenlerin oran %7.4 gibi dk dzeyde
gereklemitir. nk yerleke ierisinde bir tane restoran vardr ve fiyatlar renci
yT. btesini bir hayli amaktadr. renciler
zelge.43: niversite Yeriekesnde r ; ; .
bu restoran ancak doum gnu partileri vb.
gibi zel zamanlarda kullanmaktadr.
Kafede lokanta yemei yediini
belirtenlerin oran da %6.8 gibi dk
dzeyde gereklemitir. Ancak okulun
renci yemekhanesinde yemek yediini
belirtenlerin oran %33.9 ile nemli bir
orana sahiptir. Kafede abur cubur
yiyenlerin oram ise %20.6'dr.
Yerleke ierisinde yemek yenilen yerler yukarda saydmz kafelerle, restoran ve
yemekhane ile snrl deildir. Bir de rencilerin hibir cret demeden kullandklar
okulun yeil alanlar, aa altlar vardr. Okul ierisinde bulunan markette dk
maliyette yiyecek bir eyler alarak imlerde arkadalar ile birlikte hem ucuza hem de
doann tadm kararak yemek yemek rencilerin ska yapt bir uygulamadr.
3. ehir Merkezindeki Meknlar
Kentli insanlar, zellikle alyorlarsa veya renimleri sryorsa, yemek yeme
ihtiyalarm gerekletirirken srekli ayn yerde bu ihtiyalarm karlayamazlar. Sabah
evinizde kahvalt yaparsnz, ie veya okula gidersiniz, len yemeini evinizin dnda
bir yerlerde yersiniz, akam yemeine eve gelirsiniz. Bazen de ailenizle,
arkadalarnzla birlikte ho zaman geirmek iin evinizin dnda baka bir yerlerde
yemek yemek istersiniz. Yani demek istediim darda yemek bazen bir zorunluluk
bazen de sosyal yaamn gerektirdii bir olgu olarak karmza kmaktadr.
Sosyal hayatlar bir hayli youn olan niversite rencilerinin darda yemek
yemesi kanlmaz olmaktadr. Yaptmz anket almas da gstermektedir ki
darda (niversite Yerlekesi dndaki meknlarda) yemek yiyen rencilerin says
olduka fazladr (izelge.44). rencilerin %64.9u haftada 1-4 kez darda yemek
yediini belirtirken, haftada 5-9 kez darda yemek yediini belirtenlerin oram % 19.6
olarak gereklemitir. Darda hi yemek yemediini belirtenlerin oram %7 gibi
dk dzeyde gereklemitir. Bu oranlardan da anlald gibi renciler iin
darda yemek yeme kanlmazdr.
Beslenme Biimi
Say
Oran
(%)
Kafede fast-food 305 60.9
Kafede ev yemei 49 9.8
Yemekhanede yemek 170 33.9
Kafede abur cubur 103 20.6
Restaurantta yemek 37 7.4
Kafede lokanta yemei 34 6.8
\
115
izelge.44: Darda (Kent Merkezinde) Bu aratrma kapsamnda gerekletirilen
anket uygulamasnda niversite rencilerinin
Malatyada (kent merkezinde) en ok gittikleri
mekn (iletme) belirlenmitir. Etik
olmayaca dncesi ile bu meknlarn ismi
verilmemitir. Bununla birlikte, rencilerin en
sk gittii bu mekndan ilk ikisi dnerci
(%27.5 ve %20), ncsii ise ikftecidir
(%14). rencilerin en sk gittii meknlara
genel ortalamalar zerinden bakldndaysa
sonular izelge.45deki gibidir. Buna gre,
rencilerin ehir merkezinde en sk gittii
meknlarn srasyla drmcler, lokantalar ve
fast-food iletmeleri olduu tespit edilmitir.
Dnercileri tercih edenlerin oran %73.7 ile
yksek bir orandr. Bunu %61.2 ile lokantalar
takip etmektedir. Daha sonra ise %48.8 ile fast-
food gdalar sunan iletmeler gelmektedir. Bu
meknlardan dnerci ve fast-foodcular
niversite rencileri dnda dier renci
gruplarnn (lise rencileri) da sklkla gittii
yerlerdir.
Ankete katlan rencilerin %63.9u yemek
yedii mekan seerken yemeklerin lezzetini
dikkate aldn belirtmitir. Ayrca, %49.7si
mekann temizliini, %44.3 ise yemeklerin
fiyatm gz nnde tuttuunu belirtmitir
(izelge.46). Bununla birlikte, ben fiyat
uygunluunun daha belirleyici olduunu
dnyorum. nk yabanc bir ehirde
yaamak zorunda olan insanlar iin para ok
nemlidir. Belirli bir bteleri vardr ve ay
sonuna kadar o bte ak vermeden devam etmelidir yoluna. Mesela Malatyada
niversite rencilerin en ok tercih ettii mekndaki yemek fiyatlarna bakabiliriz.
Malatyada rencilerin en ok tercih ettii meknda (bir tavuk dnerci) dner drm
ve ayran mns 4.25 TLdir. kinci sradaki en ok tercih edilen mekn olan teki bir
dnercide (tavuk ve krmz et) et drm ve ayran 5.50 TL, tavuk drm ve ayran 4.50
TLdir. En ok tercih edilen nc sradaki mekn ise bir ikftecidir. Burada bir
ikfte drm ve ayrandan oluan mn 3 TLdir. Bu meknlarda tercih edilen
iecee (kola, algam, maden suyu gibi) gre fiyatlarda kk oynamalar olmaktadr.
rencilerin sk gittikleri lokantalarda ise 8-12 TL aralnda deien renci mnleri
bulunmaktadr.
rencilerin bteleri iinde yemee ayrdklar para kstldr. Beslenme btesini
genellikle, teki harcamalardan kalan miktar belirler. Yani beslenme btesi esnektir.
Dolaysyla yeri geldiinde dzenli geliri olan yetikinler iin hibir anlam olmayan
Yemek Yeme Skl (hattada)
Say
Oran
(%)
Hi Yemiyorum 35 7
1-4 325 64.9
5-9 98 19.6
10 ve zeri 43 8.6
Toplam
izelge.45. rencilerin ehirde En Sk
Yemek Yedii Mekn Trleri
Meknlar Say
Oran
(%)
Dnerci 355 73.7
Lokanta 295 61.2
Fast-food 235 48.8
Simiti 48 10.0
ikfteci 97 20.1
Mangal 23 4.8
orbac 8 1.7
Ev yemei 4 0.8
izelge.46: Darda Yemek Mekn
__________ Seimindeki ltler
Say
Oran
(%)
Fiyat 222 44.3
Temizlik 249 49.7
Tamnmlk 82 16.4
Lezzet 320 63.9
Yaknlk 26 5.2
Dier 18 3.6
116
bir lirann bile nemi byktr renciler iin. Durum byle olunca tabi renciler
mekn seerken buna ok dikkat ederler. Bu yzden bu yerler nem kazanmaktadr.
Ayrca Malatyada lokantalar, yemek yenildikten sonra ay ikram ederek renciyi ek
bir maliyetten kurtarmaktadr. Yemek yedikten sonra ay imek iin baka bir yere
gitmek yerine yemek yenilen yeri ayrca kafe olarak da kullanmak rencilerin iine bir
hayli gelmektedir. Sonu olarak, temizlik ve lezzete gre seim, fiyat uygun bulunan
yemek meknlar arasnda sz konusu olmaktadr. Yani fiyatlar uygun olan dnerciler,
lokantalar ve fast-foodcularm yemekleri lezzetli olanlar seilir.
4. Hzl ve Ucuz Beslenme: Fast-Food
Fast-food, gnmzde kent insanlarnn en yaygn beslenme biimidir ve renciler
arasnda da ayn derecede yaygndr. Bu durumu, yalnzca beslenmeye ayrlan zamann
ve btenin ktl ile aklamak zordur. Bu konuda piyasann yemek alkanlklarn
belirleme konusundaki gc de ok nemli bir etkendir.
Malatyada da niversite rencileri arasnda
kent merkezinde de fast-food gda 'tketiminin
youn olduu grlmektedir (izelge.48).
niversite yerlekesi iinde fast-food tketiminin
younluu (izelge.43), belki bir lde ders
aralarndaki zamann snrll ile aklanabilir.
Fakat kent merkezinde en ok yemek yenen
meknlara bakldnda (izelge.45) da fast-food
tketiminin youn olduu grlmektedir.
niversite rencilerinin zellikle kent
merkezindeki al veri merkezinde (AVM) zaman geirmek alkanl fast-food
tketimini artran etkenlerden biridir. Baka bir neden de zaman zaman cep telefonu
operatrlerinin uygulad yemek promosyonlu kampanyalar ya da fast-food
iletmelerinin uyguladklar bir alana bir bedava gibi kampanyalardr. Bu
kampanyalarda her zaman fast-food iletmelerinden yemek promosyonu verilmektedir.
5. Sonu
Okulda retmenlerimize derslerimizde Hocam bu ders gnlk hayatta ne iimize
yarayacak? Bunlar gereksiz deil mi? gibi yaknmalarmz olmutur mutlaka. Bizler
de okulda grdmz iktisat dersini byle cmleler ierisinde kullanmak yle
dursun, daha bu dersi grmeden usta iktisatlara ta kartacak nitelikte birer iktisat
olduk. ktisat olmakla yetinmeyip ayn zamanda birer ekonomist edasyla hareket
ettik ou zaman. Ay sonunu getirmek iin uyguladmz ekonomi politikalar Maliye
Bakann bile kskandracak ekilde baarlyd.
Bir renci iin mekn seiminde en nemli lt rencinin btesidir. renci
elindeki bte ile ucuz ve birazck ta besleyici yemein aray ierisindedir.
Malatya'daki iletmeler de bu araya ksmen cevap vermektedir. Sonuta az para ile
doymak da, ok para ile doymak da renciye braklmtr.
zelge.48: Fast-Food Gda Tketme
Skl (haftada)
Say
Oran
(%)
Hi yemiyorum 60 12.0
1-4 314 62.8
5-9 88 17.6
10 ve zeri 38 7.6
Toplam 500 100.0
117
Ayegl ARSLAN1
Malatyada Yabanc Uyruklu rencilerin Beslenme Sorunlar
1. Giri
II. Dnya Savandan sonra hayli gelien ve yelpazesini lkeler baznda daha da
geni tutmaya balayan renci deiim programlan ve teki yollardan artan renci
hareketlilii, bugn farkl lkelerden genlerin tanmasn, kaynamasn, farkl
kltrleri tanmasn salamaktadr. Artan bu uluslararas renci hareketliliinin
sonular Trkiyeye de yansmaktadr.
Trkiye'de okuyan yabanc uyruklu rencilerin nemli bir ksm Orta Asya
lkeleriyle corafi anlamda Trkiye'ye yakn lkelerdendir. nn niversitesinde
eitimlerini srdren yabanc uyruklu rencilerin lkelere gre dalm da Trkiye
ortalamasna benzerdir.2 Ailesinden uzakta okuyan niversite renciler iin, aile
mutfann dnda ve snrl bte ile beslenmek zaten zor bir durumdur. Baka bir
lkede okumak durumunda bu sorunlar da bymektedir. Yakn corafya ve kltrler
olsa bile beslenme konusunda sorunlar yaanmaktadr.
Bu almada, nn niversitesinde okuyan yabanc uyruklu rencilerin
beslenme konusunda yaadklar sorunlar anlamak amacyla farkl ikamet yerlerinde
kalan ve farkl corafyalardan gelen drt renci ile grme yaplm ve beslenme
tarzlar hakknda bilgi toplanmtr.
2. Yabanc Bir lkede ve Sofrada Yeni Bir Yaam
Barnma biiminin phesiz her rencinin beslenme modelinin ekillenmesinde
etkisi hayli byktr. Malatyada Yabanc rencilerin Barnma Sorunlar balkl
yazda da akland gibi yabanc uyruklu rencilerin byk ounluu, okuduklar
Trk kolejlerinin Trkiyede ilikileri zerinden ayarlanan evlerde barnmaktadrlar.
Grtm yabanc uyruklu renciler, geldikleri ilk zamanlarda hayli zorluk
ektiklerini, Malatyann gerek kltrel, sosyal yapsna, gerekse de beslenme
alkanlklarna uyum salama noktasnda sknt yaadklarn ifade ettiler.
KYK yurtlarnda ya da zel yurtlarda kalan yabanc renciler, genellikle
yemeklerin damak tatlan ile uyumamasnda ikyet etmektedir. Yurtlarda verilen
yemeklerin ok fazla baharatl olduu konusunda hemfikirler.
lkelerinde okuduklar Trk kolejleri aracl ile yerletirildikleri ve genellikle alt
kii ile paylatklar evlerde kalanlar ise evdeki nbetle yemek yapma sistemine dahil
olmaktadr. Yabanc rencilerin yaad sknt, yaptklar yemeklerin evde bulunan
arkadalarnn damak tatlaryla uyumamasdr. Kendi yrelerine zg piirdikleri
yemeklerin ev arkadalar tarafndan pek rabet grmediini sylemekteler. Avantajlar
ise, eer anlayl insanlarla bir arada yaadklar takdirde kendilerine lkemize ait
1 nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
2 Bu konuda, Malatyada Yabanc rencilerin Barnma Sorunlar balkl yazda ayrntl bilgi
verilmitir.
yemekler kolaydan balanarak anlayl bir ekilde retilmektedir. Her iki durumda da
yabanc uyruklu renciler ilk zamanlar karnlarn fast-food ile doyurmaktadr.
Bir zel yurtta kalan Nijerli bir erkek renci, yurtta kan yemeklerin kendi
lkesinin yemek tarzndan uzak olduunu ve damak tadna uymadn, yemeklerin
ar yal ve baharatl olduunu ifade etti. Ayrca yurt yemeklerini yiyemedii
zamanlarda ise ehir merkezinde yemek yemeyi tercih ettiini, ou zaman siyah
olmasndan tr insanlarn tuhaf sylem ve baklarna maruz kaldn, bu nedenle
yemek yeme ihtiyacn elinden geldiince abuk bir ekilde gidermeye altn
belirtti. Darda yemek yemesi durumunda tercihini genelde alveri merkezinde fast-
food yiyecekler ynnde kullandn ifade etti. Ayrca gerek niversitede gerekse de
ehir merkezinde tuhaf baklara maruz kalmamak iin srekli yere bakarak
yrdn ve baz rk sylemleri duymamak iin de kulaklyla yksek sesle
mzik dinlediini belirtti.
Yabanc uyruklu rencilerin lkelerinde mezun olduklar okul araclyla
yerletirildikleri evlerin genellikle kurulu bir dzeni vardr. Bu evlere yerleen yabanc
renciler, buradaki yemek yapma ve yeme dzenine uyum salamaya almaktadr.
Evlerin ounda yemek nbet sistemiyle yaplmaktadr. Her gn bir kiinin yemek
yapmasnn ngrld bu sisteme uyma noktasnda problemler yaanlabilmektedir.
Ayrca evde kalan tm rencilerin yabanc uyruklu olmamas ve yemek kltrnn
farkl olmas, damak tatlarnn uyumamas sorununu ortaya karmaktadr.
ktisadi ve dari Bilimler Fakltesinde renim gren ve Trke olarak kendini
ifade etme kabiliyet dzeyi yksek olan NijeryalI bir arkadamz beslenme konusunda
kltr farklln yle aklad:
Biz genelde et arlkl yemekler yaparz. Fakat bulunduum evde nadiren et
yemekleri yapyorlar. Yaplan et yemeklerinin piirili tarz ve kullanlan
malzemelerin farklndan dolay damak tadmz genelde uyumuyor. En
basitinden yourdu bile birbirimizden farkl ekillerde yapyoruz. Kahvalt yapma
alkanln bile burada kazandk. Sizin yourdunuz ok ekerli.
Ayrca, zaman zaman yaad evdeki Trk rencilerden bamsz bir ekilde
yemek yaptklarn belirtti. Trkiye yemeklerini arada denediini ve genel olarak da
beendiini ifade etti. Bu arkadamz, Trkiyeye geldii ilk zamanlarda zorlandn
ve u an ortama almak iin byk aba sarf ettiini belirtiyor.
Azerbaycandan gelen bir dier arkadamz Malatyaya daha evvel yerleen bir
arkadann nerisiyle geldiini, gelmeden nce korku duyduunu ifade etti. Bu
korkunun nedeni ise Azerbaycanda Trkiyenin dousunun genellikle terr olaylaryla
anlmas ve kendisinin de Trk soylu olmas nedeniyle Malatyada baz skntlar
yaayaca ynndeki endielere sahip olmasym. Ama bugn bu korkularnn yersiz
olduunu grdn belirtiyor. Kalacak yeri nceden ayarlamad iin Malatyaya
geldii ilk zamanlarn bir zel erkek renci yurdunda kalarak geirmitir. Bu yurdun
yemek fiyatlarnn yurt cretine dahil olmamas nedeniyle maddi olarak byk klfet
yaad iin renci evi aramaya koyulmutur. Bu srete de uyruu her ne olursa
olsun hemen hemen her rencinin yaad byk skntlar o da yaamtr.
Nihayetinde kendi abalaryla ehir merkezinde ev bulmulardr. Ev arkadalarnn da
AzerbaycanlI olmas nedeniyle dier yabanc uyruklu rencilerin yaad yemek
119
kltrnn farkll nedeniyle ortaya kan sorunlar pek yaamad grlmtr. Bu
evde de nbet sistemi uygulanmaktadr. Memleketlerinde genelde et yemekleri
yaptklarn Trkiyede et fiyatlarnn pahal olmas nedeniyle et yemekleri yapmakta
glk ekiyorlar ve daha ok tavuk yemekleri yapyorlar. ounlukla makama ve
yumurta tketiyorlar. Darda yemek yedikleri ilk zamanlarda ok zorluk ekmiler.
Malatyadaki iletmelerin genelde bol baharatl ve acl yemek yapmalarnn skntsn
yaadm ve bundan tr alerjik sorunlar yaadn ifade etti. Baharatsz ve acsz
yemek istemeleri halinde bunun genelde gz ard edildiini syledi. Bu AzerbaycanlI
arkadamzn gzlemlerine gre yabanc uyruklu renciler arasnda en fazla sknt
ekenler Afrika kkenli olanlardr.
Mutfak ihtiyalarm ilk zamanlar marketlerden daha sonra MalatyalI arkadalarnn
nerisi zerine semt pazarlarndan giderdiklerini, alveri esnasnda baz meyve ve
sebzelerin Trke karlklarn bilmedilderinden alacaklar malzemeleri pazar esnafna
iaret yoluyla gsterdiklerini dile getirdi. Pazar esnaflarndan bazlarnn yabanc
uyruklu olduklarn anladklar zaman kendilerini kandrma eiliminde bulunduklarn
belirtti.
Grme yaplan Fransa vatanda olan ve aslen Kahramanmaral olan bir dier
arkadamz Malatyay tercih etmesindeki en byk etkenin memleketine yakn
olmasnn olduunu sylemitir. niversiteyi bitirmeden ailesinin kesin dn
yapacan belirtti. niversiteye ilk geldii zamanlarda ok zorluk ektiini, Trkesi
bozuk olduundan iletiim konusunda skntlar ektiini syledi. Bu yzdendir ki
renci evinde kalmay ok istemesine ramen zel bir kz renci yurdunda ikamet
etmektedir. Bu zel yurtta kalan Trkiyeli rencilerin aksine bu arkadamz yurt
fiyatndan ve yemeklerin pahal olmasndan pek de ikyeti olmad grlmtr.
Darda yemek yemesi durumunda ise genel olarak et yemeklerini zellikle de Adana
kebap tkettiini syledi. Yemek konusunda sorun yaamyor.
3.Sonu
Yabanc uyruklu renci saysn her geen sene arttran nn niversitesinde
rencilerin yaad en nemli sorun adaptasyonla ilgilidir. Bunun yannda
niversitede eitim dilinin Trke olmas ve hazrlk snfnda verilen eitimin pratikte
pek de fayda oluturmad grlmektedir. Afrika, Orta Asya ve Kafkasyadan gelen
rencilerin niversite hayatnn genelde okul-ev arasnda srd ve sosyal, kltrel
ortamlarnn ok fazla geliim gstermedii aikrdr. Barnma meknlarnn nceden
ekillendii yabanc rencilerden ounun beslenme olanaklar da lkelerindeki
tarzdan hayli uzak bir dorultuda ekillenmektedir. Bu da zaten dil asndan sorun
yaayan rencilerin zerinde byk bir etki yaratmaktadr. Malatyann kozmopolit
bir kltre sahip olmamas nedeniyle baz siyahi arkadalarmzn tenlerinin rengi
nedeniyle rahatsz edilmeleri, beslenme konusundaki seimlerini de etkileyecek
llere varabilmektedir. niversite rencileri ve Malatya halk farkl kltrlerle
tantka bu ve benzeri sorunlarn yaanmayacan umuyoruz. lkemize ve
Malatyaya gelen yabanc renciler, yediklerinden tad aldka kendilerini evlerinde
hissedeceklerdir.
Ayegl ARSLAN*
Hzn nedir diye sorsalar, ekmein menemenden nce bitmesidir, derim.
renciyim abi, hem bu durumda zengin bir renciyitndir. Normalde fakir
rencinin yemei biter hep ekmei artar.
(Sosyal medyadan)
Bu akam ne yiyeceiz? sorusu biz rencilerin gnlk hayatnn nemli
sorunlarndan birine iaret eder. Aslnda ou kez hangi yemein piirileceinden ok
hangi malzeme ve olanaklarla, nasl bir yemein ortaya kaca dnlr.
renci mutfann gzdeleri patates ve yumurtadr. Bazen Yine mi patates P\
im dm yumurta oldur gibi sitemlerde bulunsak da onlarn gnlmzde ayr yeri
vardr. rnein, patatesli yumurta doyurucudur. inde A, B, C, D vitaminlerinin
bulunduu nadide bir yemektir. Ayn zamanda protein ve karbonhidrat deposudur. Bir
de bu adan dnmek gerek... Halanm yumurta, sahanda yumurta, omlet, yumurta
younluundan domateslerin ayrt etmekte zorlamld bol yumurtal menemen,
yumurtal tost vs. vs. Velhasl yumurta her daim ba tacmzdr.
renci evinde zaman zaman dibi tutmu pilav yemediyseniz; mideniz
kazndnda evinizdeki bayatlama safhasn gemi ekmekleri kemirmediyseniz;
memleketten dndnzde valizlerinizle cebellemeniz yetmiyormu gibi bir de
yiyecek kolilerini srtlanmadysanz gerek bir renci evi deneyimi yaamamsnz
demektir.
renci evlerinde, yeterli malzeme varsa, aile mutfaklarnda pien pek ok yemek
de yaplmaktadr. Ama ou zaman gerekli malzemelerin hepsini bir arada bulmak
mmkn olmaz. te o zaman, ne bulunursa onunla yemek piirilir. Bylece hem eldeki
malzemeler deerlendirilir, hem alk sorunu zlr hatta gzel lezzetler ortaya
karlr. Aada, renci evlerinde eldeki ve zellikle evdeki malzemelerle yaplan
baz yemek tarifleri sunulmutur.
renci Mutfandan Yemek Tarifleri
Ekimi Peynirli Biber Dolmas
Malzemeler (4 kiilik)
7-8 adet dolmalk biber Bozulmaya ramak kalm ve ekimi beyaz peynir
Yourt Toz krmz biber
Kzartmalk ya Sarmsak
Yapl: Biberler dolmalk biimde oyulur ve kzgn yada kzartlr. Ayr bir kapta
peynirler toz krmz biber kartrlarak yorulur. Bu har kzarm biberlerin iine
doldurulur. Sarmsakl yourtla servis edilir.
(Kaynak Kii: Ayegl Arslan)
. . . .
nn niversitesi IIBF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Smf rencisi.
Sahanda Yumurta
Malzemeler (4 Kiilik)
4 yumurta Krmz toz biber
Tereya ( yoksa margarin) Karabiber
Tuz
Yapl: Tavada ya eriterek kzdrn. Yumurtalar narin bir ekilde tavaya krn (sert bir
ekilde krlan yumurtalar ya sratabilir). Damak tadnza gre baharattan istediiniz
lde ilave edin. Daha sonra hafife datarak iyi pimesini salayn. Varsa zerine kaar
peyniri rendeleyip servis edin.
(Kaynak Kii: Ayegl Arslan)
Fotoraf: Ayegl Arslan
Sosisli Menemen
Malzemeler
Sosis Biber
Yumurta Domates salas
Soan Ezik domates
Yapl: ncelikle tavaya bol ya koyulur. Daha sonra biberler ve soanlar ince ince
doranr. Ya iyice kzdktan sonra biberler ve soanlar tavaya konur. Soanlar beti benzi
atana (pembeleinceye) kadar kavrulur. Ondan sonra daha fazla grnmesi iin normalden
daha ince doranan sosisler tavaya atlr. (Sosislerin 2 liralk olanlardan olmas makbuldr.
nk daha lezzetli oluyor). Onlar da iyice kzarttktan sonra renci evinde genellikle
bulunan iki tane ezik domatesi de rendeleyip tavaya atarz. Piirme sresi 10-15 dakika
kadardr. Birbirinden a olan renci arkadalarmzn damak zevkine hitap etmek
istiyorsak baharat katarak da kk srprizler hazrlayabiliriz. orba kvamna gelene kadar
kartrdktan sonra bir yemek ka sala koyarz. Salayla iyice zleen yemeimize kii
ba bir buuk adet yumurta atp kartrrz. Yemeimiz servise hazrdr.
(Kaynak Kii: Gkhan Aydemir)
122
Ekmek Kftesi
Malzemeler
Bayat ekmek Tuz
Bir byk soan Karabiber
Yarm demet maydanoz Kzartmak iin ya
Yapl: Derin bir kapta nceden slatlm ve fazla suyu alnm olan ekmekler,
rendelenmi soan, ince kylm maydanoz ve baharatlarla yorulur. Hazrlanan karma
elle istenilen ekil verildikten sonra kzgn yada kzartlr. stee bal olarak sarmsakl
yourtla servis edilebilir. (Yiyenleri, bu kftede kyma et olmadna ikna etmeniz gtr.)
(Kaynak Kii: Fatma ztiirk)
Patates orbas
Malzemeler
Halanm patates Ya
1 ay barda st Tuz
1 yumurta Baharat
1 yemek ka un Nane
1 litre su
Yapl: Patates, renci evlerinde en ok tketilen sebze olmasna ramen halanm hali
yine de pek rabet grmez. Bu yzden olur da patates halayp salatasn yapacak olursanz
ertesi gn iin de aslnda pratik bir orbann ou malzemesini hazrlam olursunuz.
ncelikle bir ay barda st, bir yumurta ve bir yemek ka unu bir kapta gzelce
rpn. Ardndan kaynamas iin demlie bir litre kadar su koyun ve kaynamas iin brakn.
Bu arada nceden halanm olup da tketilmemi olan patatesleri bir atal yardmyla
gzelce ezin ve bunu stl bulamacn iine katp iyice kartrn. Ardndan bir tencereye
boalttnz karmn zerine kaynam suyu ekleyin, be dakika kaynatn zerine tuz ve
baharat ekleyin. Bir taraftan da bir cezvede ya, nane ve pul biberi kartrp kzartn. Bunu
kselere aldnz orbann zerinde gezdirin. Ve scak olarak iiniz.
(Kaynak kii: smigl Hidnmez)
Makarna orbas
Malzemeler (4 kiilik)
1 paket yzk makama
1/5 orba ka domates salas
5 su barda scak su
stee gre (varsa) akamdan slatlm nohut
Tencerenin dibini kaplayacak kadar sv ya
Baharatlar ve tuz
Yapl: Tencereye ya konur. Kzgn yaa sala eklenir ve biraz kavrulur. Daha sonra
scak su eklenir. Kaynamaya balad zaman nohut ilave edilir. Nohutlar yumuaynca
makama eklenir ve makama piene kadar kaynatlr. Tuz ve baharatlar eklenerek servis
yaplr.
(Kaynak Kii: Ayegl Arslan)
123
PZ-B-BZ ( Pizza, Brek ve Biz )
Malzemeler
i adet yufka
Gz karar siyah zeytin
Salam
Kaar
Ya
Yapl: Y ufkann yapmamas iin tava yalanr. Ya snana kadar dier tarafta
doranm sosis, salam, rendelenmi kaar peyniri ve ekirdeklerinden ayklanm siyah
zeytinler kartrlr. Daha sonra yufka tavann iine kenarlar dar sarkacak ekilde
yerletirilir. Ardndan hazrlanan har yufkaya eit bir ekilde datlr. Daha sonra
yufkann darya sarkan ksmlar tavann iine doru yerletirilir ve piirilir. zerine bir
miktar svya gezdirildikten sonra evrilir ve dier yzn de yufkalar hafif kzarana kadar
pimesi salanr. Y ar pizza yar brek tad veren yemeimiz servise hazrdr. Afiyet
olsun...
(Kaynak kii: Ayegl Krolu)
Adn Siz Koyun Yemei
Malzemeler
5 adet patates Orta byklkteki ksede yourt
2 adet havu Svya
Yarm demet maydanoz Kmz toz biber ve nane
Birka di sarmsak Tuz
Yapl: Rendelenmi havu, halanan ve kp kp doranm patatesler ile ince kylm
maydanoz ve tuz eklenerek kartrlr. Bu karm bir tepsiye yaylr. zerine sarmsakl
yourt dklr. Ayr bir tarafta tavaya ya dklr ve hafife kzaran yaa tuz, krmz toz
biber ve nane eklenir. Bu sos, yourtlu patatesli karma dklr ve servis edilir.
(Kaynak Kii: Ayegl Arslan)
renci Trls
Malzemeler (Evdeki kii saysna gre gz karar)
Patates Svya
Patlcan, biber vs. Birka di sarmsak
Evde bulunan teki sebzeler Soan
Yapl: K zgn yada kp kp doranm soan, biber vs. evde hangi sebze varsa
kavrulur. Daha sonra kp kp doranm patatesler eklenir. Varsa kp kp doranm
patlcanlar da eklenip kavrulur. stenirse birka di samsak da eklenebilir. zerine
gz karar scak su eklenir. Takribi 15-20 dakika sonra sebzeler yumuam olur.
atalla sebzelerin yumuayp yumuamad test edilir. Sebzeler yumuamsa
yemeimiz servise hazrdr.
(Kaynak Kii: Ayegl Arslan)
124
Yalanc Pizza.
Malzemeler:
Evde var olan bayat ekmekler Peynir
] kak sala Domates
Kahvaltdan artmsa zeytin Su
Yapl: Bir miktar salaya su eklenerek kartrlr. Hafife yalanm tepsiye yerletirilen
ekmeklerin zerine bu salal su dklr. Daha sonra zeytin, peynir ve domatesler
eklenerek frna srlr. 15 dakika frnda piirildikten sonra dilimlenip servis edilir.
(Kaynak Kii: Ayegl Arslan)
Tel ehriye Pilav
Malzemeler
1 ay barda tel ehriye
Svya
Tuz ve baharatlar
Yapl: renci evlerinde bu pilav, evde pirin ya da bulgur olmad dnemlerde bir
kurtarc olma zellii ile bilinir. nce bir miktar ya tencereye konulur ve kzdrlr.
Ardndan kii bana yaklak bir ay barda kadar tel ehriye eklenir ve hazrda kaynam
olan yeni eklenilen tel ehriye kadar su tencereye boaltlr. stenilen miktarda tuz ve eitli
baharatlar eklenir ve suyu ekilene kadar piirilir (Hemen servis edilmelidir; nk kalnca
hamur olacandan yenil(e)meme ihtimali yksektir).
(Kaynak kii: smigl Hidnmez)
Salaml Yumurta
Malzemeler ( 2 kiilik)
Salam
3 yumurta
2 yemek ka evde
bulunan herhangi bir ya
Yapl: Geni bir tavaya tm malzemeler ayn anda konur ve 5 dakika ksk atete
kartrlarak piirilir. Birka dakika dinlendirildikten sonra tava ile servis yaplr. Ekmek
bandrlarak yenmesi nerilir.
(Kaynak Kii: Halil Yldrm)
Ketapl Yumurta
Malzemeler
Kii says kadar yumurta
Gz karan ketap
Svya
Yapl: Kii says kadar krlan yumurtaya gz karar ketap eklenir. yice rplan
karm kzgn yaa dklr ve istenilen kvamda piirilir. Tavada servis edilir.
(Kaynak kii: Mehmet Emin Arslan)
125
Pilavst Sebzeli Kavurma
Malzemeler
2 adet yeilbiber Memleketten gelen kavurma
2 adet krmzbiber Krmz toz biber ve karabiber
5 adet domates Tuz
1 adet patlcan ve Kekik
Yapl: Tencerenin dibini kaplayan yada halka halka doranm biberler kavrulur.
zerine kp kp doranm patlcan eklenir. Her iki sebze iyice kavrulduktan sonra kp
kp doranm be adet domates eklenir ve kavrulur. Sonrasnda kavurma ve baharatlar
eklenerek bir sre daha piirilir. Ayrca piirilen pilavn stne eklenerek servis edilir.
(Kaynak kii: Nur Ozan Kaya)
Geri Dnml Ya
Patates ve biber kzartmalarndan artan ya atlmaz ve bir kavanozda saklanr. Bu ya
daha nceki kzartmalarn lezzetini barndrdndan zel bir tada sahiptir. Kzartma, omlet
ya da teki yemeklere bu ya kullanlr. Evde ya bittiinde de Hzr gibi yetiir.
Bu yan zararl olduunu bilsek de bazen alk daha baskn oluyor.
(Kaynak kii: Halil Orhan Yldrm)
Mercimek orbas Soslu Makarna
Malzemeler
Dnden kalm mercimek orbas ve sossuz sade makama.
Yapl: Dnden kalm sossuz sade makarnanz varsa ve deiik soslar denemek
istiyorsanz, mercimek orbasn sos olarak kullanabilirsiniz. Dnden kalm mercimek
orbas, makarnann miktarna gre 2-3 yemek ka kadar stlr. Daha sonra ayr bir
tavada stlan makarnaya ilave edilir ve ksa bir miktar beraber stlr ve servis edilir.
(Kaynak kii: Ouzhan Yldrm)
Dnden Kalm Lahmacunla Yourtlu skender
Malzemeler
Dnden kalm lahmacun
Yourt
Maydanoz
Bir miktar tereya
Yapl: Yourtlu skender sevilen yemeklerdendir. Porsiyon fiyatlarnn 10-12 TL civar
olduu dnlrse, dnden kalm lahmacununuzu yourtlu skender olarak
deerlendirebilirsiniz. Dnden kalm lahmacun kare biiminde kk paralara ayrlarak
bir tavada stlr. Istlan lahmacun geni bir servis tabana dizilir. Baka bir tavada bir
miktar tereya eritilir ve tabaa dizilen lahmacunun zerinde gezdirilir. Yanma yourt
braklr ve maydanoz ile servis taba sslenir.
(Kaynak kii: Ouzhan Yldrm)
126
Eski Pilavdan Yeni Yayla orbas
Malzemeler
2 su barda pirin pilav 1 yumurta
1 yemek ka margarin, yoksa svya Su
1 su barda yourt Tuz
1 yemek ka un Nane
Yapl: Tencerede yourt, un ve yumurtay rpn. Artm pirin pilavn ekleyip tekrar
rpmaya devam edin. Pirinli karma gz karar su ekleyip piirin. 5-6 dakika piirilen
orba ocaktan alnr ve tuzu ilave edilir. Tavaya konulan 1yemek ka kzgn margarine
gz karar nane eklenir ve orbaya kartrlr. stee bal olarak souk ya da scak olarak
servis edilir.
(Kaynak kii: Ayegl Arslan)
nceden Kalan Mercimek orbasnn Pilava Dnm
Malzemeler
Bulgur Dnden ya da nceki gnden kalan orba Su
Ya
Baharat
Yapl: nceden yaplan ve artan orba dklmez. orbann iine gz karar bulgur
eklenir ve kartrlr. Daha sonra yine gz karan su, ya ve arzu edilen baharatlar ilave
edilir. Pilav suyunu ekene kadar ksk atete piirilir. Ocaktan alndktan sonra 10 dakika
dinlenmesi makbuldr.
(Kaynak kii: lay Bekiravuolu)
nceden Kalan Patlcan Yemeinin Taze Trlye Dnm
Malzemeler
1 adet soan Gerekli dier malzemeler zaten patlcan yemeinde mevcuttur.
3 adet patates
2 adet domates
Yapl: Soan kk kpler halinde doranr ve iinde ok az ya bulunan tencereye atlr
ve biraz kavrulur. Ardndan nceden doranm patatesler ve domatesler eklenir ve
kartrlr. zerine bir su barda su eklenir ve ksk atee pimeye braklr. Patateslerin
pimesine yakm eski patlcan yemei tencereye boaltlr ve dier malzemeler piinceye
kadar onlarla birlikte yenilenir. zerine olduka fazla pul biber atlmas nerilir bylece
istenilmeyen bir tat varsa kamufle edilmi olur.
(Kaynak kii: smigl Hidnmez)
Makarnada r Amak
Ouzhan YILDIRIM1
Bir renci yemei olarak makama, ekonomik uygunluu ve abuk hazrlanmas
sayesinde niversite rencileri tarafndan sklkla tercih edilir. Fakat makarnaya
sadece makama diye bakmak yanl olacaktr. Zira bu ekonomik yemek, srekli
yenilik arayan renci zeksyla birleerek kendini amtr. Sonu olarak ortaya farkl
bileimler kazanm, daha zengin, daha farkl, mideyi doldurmann yan sra gze ve
damaa hitap eden makarnalar kmaktadr.
Makama renci evleri iin kt gn dostu ve sofralarda olmazsa olmazlardandr.
Ayrca evremizde gnde n makama yese bkmayacak renciler mevcut.
Durum byle olunca makarna yazya dklmeye deer nitelikler tayor ve renci
mutfaklarnda deneylere konu oluyor.
Memleket Peynirli Makarna
Peynirli makarnada nemli olan, eklenen peynirin memleketten gelmi olmasdr.
Ayrca peynirin memleketten gelmi olmas o peyniri gvenle yiyebilme imkan verir.
nk, memleketinde iyi peynirler retilen bir rencinin marketteki peynire
gvenmesi beklenemez. Memleket kokulu peynirler, halanm makarnaya ilave
edilerek kartrlr ve afiyetle yenir. Peynirin memleketten gelmi olmas hem yemein
maliyetini drecek hem de bu yemee manevi deer kazandrmakla beraber fazladan
itah ac zellik de kazandracaktr.
Karikatr: Ouzhan Yldrm, Hseyin Soylu
1nn niversitesi BF Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
Bayramdan Bayrama Kymal Makarna
Kymal makarna, Kurban Bayramndan sonraki dnemlerde sklkla yaplan bir
yemektir. Cep yakan et fiyatlar yznden, bu yemek ancak bayramdan bayrama
yaplabiliyor. Ayrca Kurban Bayram dnemlerinde memlekete gitmeyip evde kalarak
kurban pay toplanmaldr. ncelikle konu komudan veya memleketten gelen kurban
paylar, hayrsever bir kasap abiden cretsiz olarak kyma ettirilir. Daha sonra
halanm makarnaya, ayr bir tavada sote edilen kyma ilave edilir ve daha nce hi et
yememiesine itahla yenilir. Bu yemein Kurban Bayram'ndan uzak bir tarihte
yaplmas zordur fakat yine de yaplabilir. Yaplabilmesi iin de rencinin o tarihlerde
ans oyunlarndan para kazanm olmas gerekir. Etli yemekler renci evlerinde
sklkla yaplabilen yemekler olmadndan, bu yemeklerin midede eritilmesi
konusunda biraz cimri davranmanz tavsiye ederim. Yemekten sonra fazla hareket
etmeyerek veya mmknse dar kmayarak, o yemein midenizde kalma sresini
uzatabilir ve midenizin etle daha fazla zaman geirip zlem gidermesini
salayabilirsiniz.
Dnden Kalm Tavuk Soteli Makarna
Eer bir gn ncesinden tavuk sote yemiseniz ve artmsa, bugn farkl bir
makama denemek iin bahaneniz var demektir. Yemeinizin ertesi gne kalm olmas,
o akam renci arkadalarnzn evinize uramadn gsterir ki bu pek allm bir
durum deildir. Ayrca bu yemein souk mevsimlerde yapl daha ekonomik
olacaktr. Zira scak mevsimlerde mangal enliklerine bal olarak tavuk fiyatlarnn
frlayacandan yemein maliyeti de artacaktr. Dnden kalan tavuk sote herhangi bir
kapta stlr ve yere dklmemesi iin zen gsterilir. Eer bir ekilde yere dklrse
saniye kural2uygulanr. Istlan tavuk sote, standart ekilde hazrlanan makarnaya
ilave edilir. Sfrdan hazrlanacak tavuk sotenin masrafndan ve zahmetinden tasarruf
edilmesi bu yemei cazip klan bir zelliktir. Ayrca bu yemek israf nleme bilincinin
yerlemesi asndan kiiye sosyal sorumluluk alamaktadr.
ndirim Reyonuna Endeksli Makarna
Hazr yiyeceklerle makama hazrlamak zahmetten ve zamandan tasarruf
salayacaktr. Bilindii zere tasarruf, renciye yabanc bir kelime deildir. Bu
yemekler hazrlanmadan nce, marketlerin indirim reyonlar zenle takip edilir. Ayrca
belirtmeden edemeyeceim; eer bir marketin indirim reyonu yoksa o markete hi
girilmemelidir. Gnn indirim reyonunda hazr yiyecek olarak ne varsa makarnada
kullanlabilir. Sosis, ton bal ve sucuk makarnada sklkla kullanlan hazr
yiyeceklerdendir. Eer o gn gittiiniz marketin indirim reyonunda kesenize uygun bir
hazr yiyecek varsa, hemen alp makarnanza katabilir ve afiyetle yiyebilirsiniz. Bu
yemek ayrca bir rn piyasa deerinden daha az bir fiyata almann verdii hazz da
tayacandan, ruhsal bir rahatlama salayarak kiiye zgven alayacaktr.
2 saniye kural, yere den yiyecek saniye ierisinde yerden alnp yenebilir eklinde mizahi
bir anlam tar.
129
Sonu
renci iin otobste kulaklkla mzik dinlemek nasl vazgeilmez ise gn en az
bir nnde (ki bazen bir n yemek yediimiz de oluyor) makama yemek de o
derece vazgeilmezdir. Bu vazgeilmezliin rutinliini yok etmek adna niversite
rencileri makama zerinde farkl deneyler yaparak, daha da zenginletirmi ve
makarnada r amlardr. yle ki her defasnda makama yemi olmamza ramen
zerinde yaptmz deneylerle sanki tamamen farkl bir yemek yediimiz hissine
kaplyoruz. Cebe uygun ve kt gn dostu olan makama, niversite rencilerinin
gelecekte de vazgeilmezi olacak gibi grnyor.
Ouzhan YILDIRIM,1' Ayegl ARSLAN2
Lise yllar boyunca niversiteye yerlemeye odaklanm olan biz renciler,
niversiteye yerleince ou eyin deieceini zannederiz. Fakat ounlukla byle bir
sonu ortaya kmaz. rencilik hayat, sadece ders ve snf geme kaygsndan, teorik
bilgi biriktirme abasndan ibaret deildir. lkemizde rencilik hayat demek bunlarn
yan sra hayatla mcadele etme sanatdr. rencilere rencisiniz yapacanz tek
ey ders almak ve okul bittikten sonra iyi bir meslek sahibi olmak iin uramak
gibi telkinlerde bulunulsa da yaplacaklarn bunlardan ibaret olmad grlr.
Gerekten biz renciler arasnda ska kullanlan rencinin halinden renci
anlar deyimi bu ynde sylenen ve yerine tam oturan bir deyimdir. Bu kitap
kapsamnda yaplan aratrmalar neticesinde de rencilerin dersleriyle
ilgilenmelerinden daha ok, ders d sorunlaryla mcadele ierisinde olduklarn
grdk. Ekonomik, sosyal sorunlar, kltrel atmalar ve niversite hayatna uyum
sorunlar gibi belli bal sorunlarla mcadele etmekteyiz.
Yaamn devam iin temel gereksinimler olan beslenme ve barnma, niversite
eitimini srdrebilmek iin de temel koullar oluturmaktadr. nk okul okumann
yan sra bu gereksinimler neticesinde ortaya kan sorunlar da hayli byk nem arz
etmektedir. Biz rencilerin en temel sorunlarndan biri ikamet edilebilecek yer
bulabilme sorunudur. Bunun yan sra, sadece devletin verdii kredi veya bursla bir
ayn geirmek zorunda braklan renci arkadalarmz var. ki n birletirerek
btesini denkletirmeye alan rencilerden tutun da, yurtta amar ykatma
cretini deyemediinden amarlarm elinde ykamak zorunda kalanlara, ikamet
ettii yerin kltrne uyum salayamayan rencilere kadar geni bir sorunlar
yelpazesi mevcuttur. Btn bunlar, tek balarna ele alndnda ok basit sorunlarm
gibi grlse de bir araya geldiklerinde almas g sorunlar haline gelmektedir. Her
frsatta lkenin gelecei olarak nitelendirilmemize ramen, yaadmz bu sorunlarla
ou kez ba baa braklyoruz. Bu sorunlarn zl(e)meyii hatta zmne dair
almalarn bile yaplmay zme olan inancmz hayli azaltmaktadr. Bundan
tr zmn olmayacana inanan ve byle gelmi byle gider mantkszlnn
yerletii, gitgide iine kapanan ve sessiz bir nesil olma yolunda ilerliyoruz. Bu da
lkenin geleceinin ne derece nemsendiini gsteriyor. Uzun lafn ksas rencinin
halinden artk yalnzca renci anlamasn!
niversite sadece ders saatinde derse gidip ders bitiminde eve ya da yurda gidilen
bir yer deildir. rencilerin sosyal, kltrel adan geliiminin de gereklemesi
gereken bir yerdir. Fakat nn niversitesinde sosyallemek ya da kltrel geliimi
salamak denilince bunun yalnzca kafelerde olaca dncesi hkimdir. Gnn
byk bir ksmnn getii niversite yerlekesinde rencilerin ders dnda yapaca
eyler ok snrldr; kafelerde oturmak haricinde... Yerleke iinde vakit geirilen bu
meknlarda oturmak, bir eyler yiyip imek de rencinin cep durumuna bakar.
Sonu Yerine: rencilik Zor Zanaat
1 2
' nn niversitesi ID3F Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm nc Snf rencisi.
Eer ki paranz yoksa imlerde oturmak dnda yapabileceiniz pek fazla bir ey
yoktur. Para harcamadan yaplacak sosyal faaliyet yok denecek kadar azdr. rnein,
niversitemizde neden bir sinema salonu mevcut deil diye birbirimize hep
sormuuzdur. Neden onlarca seminer salonumuz, projeksiyon aletimiz olmasna
ramen, buralarda sinema ve tiyatro oyunlar izleyemiyoruz? Yaplan sosyal faaliyetler
sadece renci topluluklar tarafndan gerekletirilen ok az saydaki etkinlikle snrl
kalyor. Yukarda da deindiimiz gibi niversitemizde sosyal faaliyet aralar sadece
kafeler olarak grlmektedir. Fakat birok renci yerlekede bulunan kafelerdeki
fiyatlarn pahallndan hayli ikyet etmektedir. yle ki ou kez yemeimizi ehir
merkezinde yiyip Yerlekeye yle gelmek zorunda kalyoruz. Normalde Yerlekedeki
kafelerde yemek fiyatlarnn ehir merkezine gre daha uygun olmas gerekir. Fakat
niversitemizde bunun tam tersi grlmektedir. niversitemizdeki kafelerin renci
kesesine uygun fiyat standartlar oluturmasn istiyoruz.
niversite Yerlekesinin ehir merkezinden bir dier farkll ime suyu
konusunda ortaya kyor. ehir merkezinde belediyenin yaptrd emeler varken bu
emeler neden Yerleke ierisinde yok? Suya para vermek istemeyen (ya da
veremeyen) bir rencinin suyunu merkezden iip yle mi Yerlekeye gelmesi
gerekecek? Suyu bol diye vnlen bir kentin rencileri suya para vermemeli.
Allah'n suyunu irketlere satarak vatandan suya para demesine sebebiyet veriliyor.
En azndan renciler buna mahkm edilmemelidir. nk gnde iki ie suya
vereceimiz para, bizim bir gidilik yol paramza eit oluyor. Velhasl tm bunlardan
hareketle yerleke ierisinde emeler yaplsa, fakltelerde salkl ime suyu
olanaklar yaratlsa ime suyuna para vermemi oluruz!
Barnmak sadece ban sokacak bir yere sahip olmak deildir. Ankette tersi sonu
ksa da evremizde Ben kaldm yurttan memnunum diyen renci says ok az!
Bu da bir kez daha dikkatleri devlet yurtlarnn yaam olanaklarnn kalitesine
ekmektedir. nn niversitesinin renci saysnn otuz bine yaklamasna karlk
yurt kontenjanlar bu ynde bir gelime gstermemektedir. KYK yurdunda kalmak
isteyen ve torpil kontenjan ndan yararlanamayan, zel yurt ve renci evine verecek
paras bulunmayan rencilerin ou farkl alternatiflere bavurmaktadr. l genelinde
kz rencilere hizmet veren yurtlarn says erkek rencilere hizmet veren yurtlardan
fazladr. Erkek rencilerin barnd bir tane devlet yurdu bulunmaktadr. Bu da yeni
yurtlara ne denli ihtiya duyulduunu gstermektedir.
KYK (devlet) yurtlarnda barnma standartlan ok dktr. Ancak son yllarda
yaplan yksek standartl yurtlarla birlikte devlet yurtlar arasnda standart
farkllamas ortaya kmtr. Bu yurtlar ile standart KYK yurtlar arasnda 40 TL gibi
az bir fiyat fark olmasna karn yaam standard balamnda byk farkllklar
bulunmaktadr. Devlet yurtlarndaki barnma standartlarnn dkl yle
kanksanmtr ki, bu yurtlar da devlet yurdu olmasna karn renciler arasnda yar
zel y u r t biiminde adlandrlmaktadr. Devlet yurtlarnn tmnde standartlar bu
yksek standartl yurtlar dzeyine ykseltilmeli, yurtlar arasndaki farkllklar
ortadan kaldrlmaldr. Burada nemli olan devlet yurtlarnn yaam standardnn daha
iyi bir seviyeye getirilmesidir. Daha insani daha yaanlabilir bir ortam olmas
salanabilmelidir. rnein, devlet yurtlarnda temizlik ve hijyen bal bana bir
132
sorundur. Temizlik ve hijyen sorunlarna yurt ynetimlerinin gerekli hassasiyeti
gstermeleri gerekmektedir.
Yurtlar sadece rencilerin uyuma mekm deildir. rencilerin vakitlerini
deerlendirebilecekleri, bo zamanlarm verimli kullanabilecekleri meknlar
oluturulmaldr. Yurtlar ierisinde seminer, sinema ve spor salonlar yaplmal ve bu
konuda rencilerle fikir alveriinde bulunulmaldr. rencilerin kendilerine zaman
ayrabilecekleri hobi meknlar oluturulmaldr. Yurtlarda rahata kitap okunabilecek
yerler yaplmaldr. Bylece renciler, kitap okuyabilmek ve ders alabilmek iin
alma odalarnda yer kapmak zorunda kalmazlar. Ayrca yurt kurallarnn gn
getike sklamas rencilerin izole bir hayat srmelerine sebebiyet vermektedir.
rnein Malatyadaki KYK yurtlarnda yurda en son giri saatinden sonra giren
renci, yemek kuponunun kesilmesiyle kar karya kalyor. Bu da idarenin yemek
kuponunu bir tehdit arac olarak kullandm gsteriyor. Akam giri saatinden sonra
yurtlarn bahesinde dolamaya, memleketinden gelen veya gitmeye hazrlanan bir
arkadamzn ykn tamasna yardm etmeye bile kamyoruz. Hatta hasta
dlmesi halinde, hastaneye gitmek iin bile nbeti memura dil dkmek ve onu
gerekten hasta olduumuza ikna etmek gerekmektedir.
Snav dnemlerinde yaadmz stresli, uykusuz ve youn geen zamanlarda bile
yurdun bahesine klmasna izin verilmiyor. Gecelerin gndz olduu bu dnemlerde
ders almaya ara vermek, dinlenmek, biraz hava almak iin baheye kan ve tam
23.00da binaya girmemek iin direnen arkadalarmza da gvenlik grevlileri ou
kez Gvenlik kamerasndan kim olduunuz grlyor, eer binaya girmezseniz yemek
kuponunuz kesilir. Siz de zor duruma dmeyin ben de... gibi sylemlerde bulunuyor.
Ksacas, yurtlarmz, bir tr yar ak cezaevi gibi alyor. Hatta niversite
Yerlekesi iinde kendi zel yerlekesi bulunan ve birden ok bloktan oluan kz
renci yurtlarnda, bloklar arasnda gidi-gelite de hayli sorun yaanmaktadr. Ayn
alanda bulunmasna ramen yar yksek standartl yurt bloklarna eski yurt bloklarnda
kalan rencilerin gidi-gelileri bata kstlyken bugn tamamen yasaktr. Ders notu
aljak ya da arkadan grmek isteyen birinin bloa girmesi nbeti memurun
inisiyatifine kalm durumdadr. Genliin her frsatta ve her kademede sz sahibi
olduunun sylendii lkemizde (!) yurdun teki bloundaki arkadam ziyaret etmek
iin deveye hendek atlatmak gerekiyor.
Bu sorunlara beslenme sorunlar da eklenebilir. Yurt yemeklerinin istenildii gibi
kmamas, renciler iin baka alternatifler sunulmamas bu sorunlarn balcalardr.
rencilere verilen sabah ve akam yemek kuponlarna len yemek kuponlarnn da
eklenmesi gerekmektedir. Salkl beslenmek iin gnde n yemek yenmesi
ngrlrken; neden sadece iki n yemek verilmektedir?
Sorunlar sadece devlet yurtlaryla snrl kalmamaktadr. zel yurtlarn da kendi
ierisinde sorunlar vardr. zel yurtlarda ikamet eden renci profilini genellikle orta
ve st gelir grubuna mensup ailelerin ocuklar oluturmaktadr. Ayrca devlet
jantlarnda yer bulunamamas ya da zel yurtlarn devlet yurtlarna kyasla daha
hijyenik ve konforlu oluu ve ders alma ortamnn daha elverili olmas nedeniyle
dar gelirli aileler de koullarm zorlayarak ocuklarm bu yurtlara gnderebilmektedir.
zel yurtlar daha iyi olanaklara sahip olmasna karn, fiyat konusunda renci
kesesine uygun deildir. stelik yemek cretlerinin barnma cretine dahil olmamas,
133
rencileri maddi adan olduka zorlamaktadr. Tm bu sebeplerden dolay zel yurt
fiyatlarnn makul seviyelere indirilmesi ve yemek fiyatlarnn renci kesesine uygun
hale getirilmesi gerekiyor. En azndan yemek cretleri barnma cretine dahil olsun
istiyoruz!
Kiralk evlerde yaayan birok renci arkadamz var. Yurtlarda yer bulamayan,
yurt artlarn beenmeyen ya da ayak uyduramayan renciler kiralk evler tutarak
barnma ihtiyacm gideriyorlar. Kiralk ev bulma srecinin renciler iin pek de kolay
getii sylenemez. nk bu srete ev sahiplerinin ve emlaklarn suiistimali sz
konusu. yle ki, bu evler rencilere kiralanrken ailelere oranla daha yksek
meblalarda kiralanyor. Ve rencilerin mahremiyetine sayg duyulmuyor; eve girip
kanlarn komular ya da ev sahibi tarafndan gzetlenmesi, eer evinize misafir
olarak gelen arkadalarnz biraz kalabalksa hemen uyar almanz ya da kar cinsten
arkadalarnz geldiyse ahlkszlkla sulanmanz gibi. rencilerin ev sahiplerine ve
emlaklara kar haklarnn korunabilmesi ilgili kuramlarn mdahalesi gerekiyor.
nk renciler bu srete ok fazla hakszla uruyorlar. Ayn zamanda kentte
gayrimenkul yatrmlarnn niversite rencilerine ynelik barnma gereksinimlerini
gz ard ettiini gzlemledik. Otuz bin rencili niversitesi olan bir kente daha fazla
kk daire (1+1, 2+1 gibi) yaplmas gerekir,
Malatyaya ehir dndan gelmi bir renciyseniz, barnmak iin nnzde iki
seeneiniz var. Ya yurtta kalacaksnz yahut kiralk ev tutma yoluna gideceksiniz. Bu
iki seenei tercih etmek istemeyen bir rencinin, nc bir tercih hakk yok! Apart
daireler neden nc bir seenek olmasn? Malatyada az miktarda apart daire mevcut
ve bunlardan renciler yararlanamyor. nk bu apart daireler renci kesesine
uygun deil. rencilerin deme gl yaayacan dnen apart daire sahipleri de
dairelerini rencilere kiralamak istemiyorlar. Bundan dolay apart daire sahiplerinin
ncelii sabit bir gelire sahip olan kiiler ve ailelerdir. Zaten barnacak yer bulma
zorluu eken rencilerin sorununa bir de bu eklenmektedir. Tm bunlardan hareketle
renci kesesine uygun apart daireler yaplmasn istiyoruz, Bylece renciler sadece
yurtlara ve kiralk dairelere mahkm edilmemi olur.
Barnma sorunlarnn eitli boyutlarndan bahsettik. Barnma sorununun bir dier
boyutu da renci kullanmna ynelik konuk evlerinin bulunmaydr. Geici barnma
konusunda devlet yurtlarnn misafir renci olanaklar vardr. Ama yeterli
olmamaktadr. Yerleke ierisinde ve kent merkezinde konuk evleri olsa, renciler zor
zamanlarnda bu konuk evini kullanabilirler. Mesela rencilik yllarnn ilk
zamanlarnda yurda yerleemeyen ve henz kiralk bir ev tutamam bir renci, konuk
evinde geici olarak barnabilir. nk niversitenin ilk yllarnda barnma ok ciddi
bir sorundur. Byle bir konukevi, birka dersten okulu uzatm ve sadece bu derslerin
snavlar iin gelen renciler iin de barnma olana salayacaktr. Yaplmasn
istediimiz bu konuk evi daha farkl amalarla da kullanlabilir. Mesela ocuunu
ziyarete gelen bir aile de bu konuk evinden faydalanabilir. Bu durum ayn zamanda
niversitemizin daha ok tercih edilmesine olanak salayacaktr. Tabi ki bu konuk evi
kr amal olmayp hizmet amal olarak yaplmal ve czi cretle hizmet vermelidir.
renciler olarak yukarda bahsettiimiz maddi sorunlarla urarken, devletin
bizlere salam olduu kredi ve burs olanaklar yetersiz kalyor. nk 280 TL bir
rencinin bir ayn geirebilmesi iin yeterli bir mebla deil. ncelikli olarak bu
134
miktarn arttrlmas gerekiyor. Birok ailenin de ocuunu yeterli harlk gnderme
olana olmad unutulmamaldr. Bu nedenle, renim kredisi miktar belirlenirken
lkemiz artlarnda bir rencinin bir aylk yaam ve eitim masraflarnn gz nnde
bulundurulmas gerekiyor. En azndan bu konuda rencilerle fikir alveriinde
bulunulmal. Fikir alveriinde bulunulmal nk bu parayla bizler geinmek zorunda
braklyoruz. Bu konuda bizlere anlay gstermeyen yetkilileri sadece 280 TL ile bir
ayn renci olarak geirmeye davet ediyoruz. Ayrca kimin renim kredisi kimin
burs alaca hangi kriterlere gre belirleniyor? nk evremizde maddi durumu ok
kt olmasna karn burs yerine kredi kan arkadalarmz var. Ayn ekilde maddi
olanaklar orta hatta iyi seviyede olup da burs alan arkadalarmz mevcut. Ortaya
kan bu adaletsizliin bir boyutu daha var; renim kredilerinin faiziyle geri
denmesi. lkemizde bilindii zere mezuniyet sonras maalesef hemen i
bulunamyor. stelik bir de borlu olarak mezun oluyoruz. Maddi durumu iyi olmayan
bir rencinin mezuniyet sonras yaayaca skntlar bir dnn? Hayata srtnzda
byk bir borla atlyorsunuz ve bu ykle i bulmaya alyorsunuz. Tm bu
yaadmz skntlara duyarl bir gzle baklmasn ve ncelikle etkin zmler
retilierek bu sorunlarn acilen giderilmesini istiyoruz.
nn niversitesi yerlekesi konumu itibariyle ehir merkezinden bir hayli (10 km)
uzaktr. Bu nedenle ulam zerinde nemle durulmas gereken bir konudur. Ulam
planlamas yaplrken, rencilerin youn olarak ikamet ettii gzerghlar
gzetilmelidir. Ancak bu durumun tam tersi sz konusudur. renciler ikamet
edecekleri yerleri otobs duraklarna gre belirlemektedir. Ulama ilikin sorunlar
sadece bununla bitmiyor. yle ki tka basa doldurulan otobslerde hayatta kalma
sava veriyoruz. niversite Yerlekesi ile merkez arasnda sefer yapan rencilerin
"mavi otobs"3diye adlandrd zel otobsler, yapt her seferde azna kadar yolcu
alp o ekilde renci tayor. yle ki ou kez, insan tadklarn, can tadklarm
unutuyorlar. Belediye otobslerinin de bundan farkl olduu sylenemez. nsan hayat
ve sal tehlikeye atlyor. Ayakta giden yolcu says dikkate alndnda, bu durum
ayn zamanda trafik kurallarna aykr bir durumdur. Yerlekeyle kent merkezi arasnda
ulam salayan firmalarn yolcu tama hususunda yaratt skntlarn dikkate
alnmasn, kapasiteden daha fazla yolcu alnmamas iin sk sk denetlenmesini ve
rencilere daha insanca muamele edilmesini istiyoruz.
Bilindii zere normal retim rencilerinin harlar kaldrld ve sadece ikinci
retim rencilerinden har alnyor. kinci retim rencileri niversitenin
finansman kayna olarak grlmelerine ramen normal retim rencileriyle ayn
seviyede hizmet alamyor. Yemekhanede len nnde (dolaysyla normal retim
rencilerine) sbvanse edilerek maliyetinden daha aa bir fiyatla sunulan yemekler
ikinci retim rencilerine sunulmuyor. Mantken dndmzde maliyetle fiyat
arasndaki fark ikinci retim rencileri karlam oluyor. Fakat iin garip taraf bu
hizmetten sadece normal retim rencileri faydalanyor. Tm bunlardan hareketle,
yemekhaneden ikinci retim rencilerine de yemek karlmasn ve yemek
fiyatlarnn daha uygun seviyeye indirilmesini istiyoruz. Ayrca yemekhaneden yemek
3 Bu zel otobsler, hizmete ilk baladklar dnemde maviymi. imdi deiik renklerde otobs var
ama biz hl mavi otobs diyoruz onlara. Yani niversiteye yolcu tayan otobsler ikiye ayrlyor:
Belediye otobsleri ve mavi otobsler.
135
yemenin bir bankann mterisi olma kouluna balanmasn istemiyoruz. Halen
renci kimlik kart ayn zamanda belirli bir bankann kart olan ve bu karta para
yklemi olan renciler yemekhaneden yemek yiyebilmektedir. Eer bu karta sahip
deilseniz ya da kartnzda yeteri kadar para yoksa yemek yiyemezsiniz. nk eskisi
gibi yemek fii satlmyor. nce banka kartnza para yatrmanz (bunun iin sraya
girmeniz gerekiyor ve yemek saatinde bankamatik kuyruu bir hayli uzun oluyor) ve
daha sonra yemekhanede yemek iin sraya girmeniz gerekiyor. Eer anslysanz scak
yemek bulabilirsiniz ve zamannz kaldysa yemek yiyebilirsiniz.
Her frsatta niversitenin vn kayna olarak lanse edilen yabanc rencilerin de
yaadklar sorunlar asndan bizlerden aa kalr yan yok. Bu rencilere barnma
konusunda kurumsal alternatifler ve olanaklar sunulmuyor. Farkl bir kltre almann
zorluunu yaayan bu renciler ayrca barnma yerlerini kendi istekleri dorultusunda
belirleyemiyor. lkelerinde okuduklar okullarn Trkiye balantlar zerinden
belirlenen evlerde barnmak durumundalar. Bundan dolay da istemeden kalmak
zorunda brakldklar o yerin beslenme kltrn de benimsemek durumundadrlar.
Ayrca niversite ve kente uyum sorunu yaadklarm, bunun da psikolojik sorunlara
neden olduunu gzlemledik. Bu rencilere verilen destein, yabanc rencilerle
tanma gecesi ile snrl kaldm gryoruz. Yabanc rencilerin barnma
olanaklarnn arttrlmasn, yurtlarda da kontenjan ayrlmasn ve bu rencilere
psikolojik destek verilmesini, sorunlarn zm srecinde yalnz balarna
braklmamalarn istiyoruz.
Bu almada ele alman sorunlar yaayan insanlarn ta kendisi olarak, kalplam
ve almas zor gibi grnen sorunlarn aslnda yle olmadn, eer istenilirse duyarl
ve ilgili bir zihniyetle zlecei kanaatindeyiz. Artk her manada omuzlarmzda
tadmz sorunlar yknn ilgililer ve toplum tarafndan paylalmasn istiyoruz.
Biz renciler asndan zc olan konu ise renci arkadalarmzn bu sorunlara
neredeyse alm olmalar ve zme olan inanszlklardr. Yetkililerin rencilerle
ilgili karar alrken bizlere fikrimizi dahi sormay normal karlanr oldu. nk
yllardr bu sorunlarn zmne ilikin bizlere danldn gremedik. Seim
zamanlarnda artlarn iyiletirileceine ilikin sylemlere artk malzeme olmak
istemiyoruz. Aslnda her yl seim olsa pek sorunumuz kalmayacak gibi... Byle
gelmi, byle gider anlaynn artk terk edilmesi gerekiyor. Bunun iin de rencilerin
kendileriyle ilgili politikalarn oluturulmas srecine katlmas gerekir. rencilerin
sorunun zmne ilikin tad inanszlk yetkililerin kendilerini muhatap
almaymdandr. Kararlar alnrken, renci istekleri yok saylp dier btn
dinamiklerin gz nnde bulundurulmas artc gelmiyor artk. renciler artk
kendilerinden korkmayan, her trl fikirlerine ak olan ve genleri muhatap alan bir
yetkili profili olumasn istiyor. Sonu olarak artk yetkililerin bizleri artmasn
bekliyoruz. Bizlerle ilgili kararlar alnrken bizlere sorulmasn, sorunlarmzn
zmnde samimi olunmasn istiyoruz.
KATKIDA BULUNANLAR
Aslhan GNDODU: 1991de Malatyann Battalgazi ilesinde dodum. lkrenimimi
burada tamamladktan sonra liseyi de Malatyann baka bir ilesinde bitirdim. Btn renim
hayatm Malatyada getii iin niversite yaammn baka bir ehirde olmasn ok istedim ve
bunun iin byk bir mcadele verdim. Beni dizlerinin dibinden ayrmak istemeyen sevgili
aileme ve hakszlklarla dolu snav sistemine kar verdiim anlaml bir mcadeleydi bu. Fakat
olmad ve 2010 ylnda nn niversitesi BF Kamu Ynetimi Blmn kazandm. Yine
Malatyadaym ve niversiteyi de burada, ailemin yannda okuyorum. yldr kimilerine gre
ok rahat bir niversite hayat srdrmekteyim. u an da nc snfta olmama ramen
kendimi hl liseli bir kz gibi hissetmem iyi bir ey mi bilmiyorum.
Ayegl ASLAN: 1991de Osmaniye/Kadirli de dodum. lk ve orta renimimi ise anlurfa
tamamladm. Ardndan tercih listesine ailemin ideal bir kadn meslei olduu iin yazdrd
snf retmenlii blmlerinin ardndan yazabildiim ve lise yllarndan bu yana ok istediim
Kamu Ynetimi Blmlerini yazdm. Yerletirme sonulan aklandnda iki srprizle
karlatm; hem son tercihlerimden biri olan nn niversitesi Kamu Ynetimi Blmne
yerletiimi, hem de ilkokul, ortaokul ve lisede birlikte olduum en yakn arkadamla ayn
niversiteye yerletiimizi rendim: Ailemin ekonomik durumu ok iyi olmamasna karn
ilk ylm gvenilir olmas nedeniyle zel bir yurtta geirdim. Yemeklerinin vasatlmdan,
giri-k saatlerinin sk olmasna eitli sorunlar nedeniyle ocukluk arkadamla eve ktk.
Bu yl, her yemek yapma giriimimim hsranla sonlandnda annemi aradm, kar binadaki
teyzeyle yaptmz balkon muhabbetleriyle geen, aile binasnda bulunan tek renci evinde
yaadmz iin potansiyel grlt yapanlar olarak yaftalandmz, zaman zaman nasl
yaadmz merak eden komu teyzelerin at kap gelmesi ve Bu evde nasl yayorsunuz!
gibi sitemlerde bulunmalaryla zetleyebilirim. nc ylmda ise evin maliyeti yksek olduu
iin KYK yurduna yerletim. Burada mezun olana kadar kalmay mit etmekteyim...
Ayegl MORAN: 1991 ylnda Malatyada dodum. lk ve orta renimimi Malatyada
tamamladm, dokuzuncu snfa kadar almadan snfi getim. Ancak dokuzuncu snfta not
ykseltme snavna kalnca az da olsa almaya karar verdim ve snfta kalmadan liseyi
bitirdim. Lise bitmiti ve nmde bir snav vard. Bir yl snava younlatm. Kendime Dokuz
Eyll niversitesini hedef setim. stediim puan almama ramen babamn uygulad
psikolojik baskyla tm tercihlerimde nn niversitesini yazdm ve nn niversitesi Kamu
Ynetimi Blmne yerletim. Not ykseltme snavlarna (eskiden btnleme vard) bile
girmek zorunda kalmadan nc snfa kadar geldim. Babama gre yemek, bulak temizlik
gibi sorunlarmn olmamas sayesinde baardm bunu. Yemek, bulak, amar derdim olmasa
da liseden farksz olan niversite hayatma devam etmekteyim.
Burhan YILDIRIM: 1991 ylnda Batman'da on kiilik bir ailenin drdnc ferdi olarak
dodum. lk ve orta renimimi Batmanda tamamladm. 2010da nn niversitesi Kamu
Ynetimi Blm'nde okumaya hak kazandm. Ve halen nc snfi okumaktaym. yllk
sreyi KYK'ya bal Malatya Battalgazi Erkek renci Yurdu'nda geirmi bulunmaktaym.
Gnlerimi genelde niversite Yerlekesinde vakit geirmenin yan sra yurtta kitap okumakla ve
Kamu Kurumu Personel Seme Snav (KPSS)' ye hazrlk almalar ile deerlendirmekteyim.
Eda ARSLAN: 1988 ylnda anlurfa'da dodum. lk ve orta renimimi anlurfada
tamamladm. Daha sonra nn niversitesi Kamu Ynetimi Blmn kazandm. Ailemin
niversiteye giden ilk ocuuydum ve ilk defa baka bir ehirde yaama imkn elde etmitim.
Bu durum bana hem zgven kazanmamda hem de zorluklarla tek bama mcadele etmemde
faydal oldu. niversite eitimimi de baaryla tamamladktan sonra ayn niversitede Siyaset
Bilimi ve Kamu Ynetimi Anabilim dalnda yksek lisansa baladm. Ayn zamanda ailemin
maddi koullarnn yetersizlii nedeniyle aileme destek olmak iin KPSS atamasyla bir kamu
kurumuna atandm. Bylece aileme yk olmadan eitimimi srdrme ansna kavutum.
Enes DOAN: 1993 ylnda Malatya'nn Yazhan ilesinde batan nc, sondan ikinci karde
olarak dnyaya geldim. ifti bir ailenin ferdi olarak Okutsak m, okutmasak m? sorularnn
ardndan ilkretim srecim balad. nc snftan itibaren Malatya merkezde akrabalarmn
yannda eitim hayatma devam ettim. Byk bir ounluk gibi dz lise eitimi ardndan mezun
olduum sene (2010) girdiim niversite snavnda aldm puann tam karl olan nn
niversitesi Kamu Ynetimi Blmn birinci tercihte kazandm. u an ayn Blmn nc
smfinda okumaktaym ve ikamet biimim abla yan. Malatya merkezde kendisi de renci
olan ablamla birlikte kalyoruz.
Fatih PAACI: 1992 ylnda Kahramanmara'ta drt kardein en k olarak dnyaya
geldim. Hatrladklarm ve yaadklarm ilkretim hayatmn balamasyla oldu. Evimizin
okula yakn olmas teneffslerde simite vereceim paramn cebimde kalmasn salyordu.
Okuduum lisesinin ar disiplini ve ett sistemi hedefim olan nn niversitesi Siyaset Bilimi
ve Kamu Ynetimi Blmne yerlememi salad. Aksi takdirde fazla ders almaya alkn
birisi deildim. Daha ok mein yuvarlakla zamanm geirmeyi seviyorum. niversitede
liseden yakn arkadamla beraber eve ktmz iin paralarmz, zntlerimizi ve
sevinlerimizi hep beraber paylatk. Bu bizim birok sorunu amamza yardmc oldu. Buradan
o arkadama ve arkadalanma sevgi ve sayglarm sunuyorum.
Gkhan AYDEMR: 1992 ylnda Batman-Diyarbakr arasnda helikopterde dodum. lkokulu
Konya ve Tuncelide, ortaokulu Elaz ve Gaziantepte okudum. Babamn mesleinden dolay
hep gebe bir yaam srdm. Ne kalc bir arkadalm ne de iyi bir yaamm oldu. Ama farkl
yaamlar grnce bunun bir avantaj olduunu farkettim. 2010da nn niversitesi Siyaset
Bilimi ve Kamu Ynetimi Blmn kazandm. Hayalimde subay olmak vard. Ancak babam
da ayn meslei icra ettii iin meslein zorluklarn bildiinden dolay izin vermedi. 17
yamdayken niversiteyi kazanm olmamn avantajn ve dezavantajn da yaam oldum. lk
snflarda yurt ye renci evinde kaldktan sonra tayinci ailem Malatyaya gelince ben de aile
yuvasnda barnmaya baladm. u an nc snftaym hayatmdan memnunum.
Halil Orhan YILDIRIM: 1992de Erzincanda souk bir k gn dnyaya gz
krpmm. Fakat evdeki bu nee yerini bir ay sonra byk Erzincan depremiyle hzne brakm.
Tek ansl yanmz can kaybmzn olmamas. Evlerimiz yklm ve karn 2 metreyi bulduu
alanda kk bir adr yerlekesi kurulmu ve tm k orada geirmiiz. Ben hatrlamyorum
ama hissedebiliyorum o anlar. Alt yl sonra Elaza tanmz. Kklkten beri tek hedefim
Kara Harp Okuluna yerlemekti. Lise son snftaydm ve Harp Okulunu kazandm. Ama lisede
bir dersimle ilgili yaadm talihsiz bir durum nedeniyle okula kayt yaptramadm. Sonuta
ocukluk hayallerimin sonunda geldim. Ayn yl SS puanmla isteksiz tercihler yaptm ve u
anda renim grdm nn niversitesi Kamu Ynetimi Blmn kazandm. Birinci
snfta arkada ortam kurdum ama yine bir eyler eksik gidiyordu yine mutlu deildim. Erasmus
deiim programyla Portekize gittim. Sonu olarak farkl bir yer, herkesten uzak, rahat, bir
bana yaam... Derken geri dndm ve yine ayn skc niversite hayatm kald yerden
devam ediyor...
brahim Halil BADEM: Ben 1987 anlurfa Siverekte dodum. On iki ocuklu bir ailenin en
kk ocuu olarak en ok sevileniyim. Gnn birok ksmn ablalarn, aabeylerin, anne ve
babann ayak ilerini yapan alkan biriyim. Zamanla niye ailenin en ok sevileni olduumu
anlamaya baladm. Gn geti artk eskisi kadar sevilmediimi hissettim. nk ailedeki herkes
evlenmi yuvasn kurmutu. Aabeyim ile ba baa kaldm; o hl beni seviyor; ayak ilerine
devam... lkokul ve ortarenimi kyde stn baaryla tamamladm; kurdeleler, onur belgesi,
138
takdir belgesi, teekkr belgesi... Sonra liseye balamak iin indim ehre. Lise pek parlak
saylmazd; ucu ucuna, zar zor geiyorduk. Biz nerden bilelim kyde sorulan 2x2=4, 2+2=4
lisede sorulmuyormu. Lise bittii gn niversiteden haberim yoktu. Sa olsunlar, arkadalar
kazand gn ben de karar verdim niversiteye gitmeye. Biraz rtarl bir ini oldu tam tamna
drt yl sonra niversiteyi kazandm. Arkadamn zoruyla ve otuzuncu srada tercih ettiim
nn niversitesini kazandm. Beni zorlayan arkadama ise sonsuz teekkrlerimi
sunuyorum. niversiteyi kazandm gibi kiralk orta halli, tembel renci evlerinden birine
ktm. Birinci snf bittikten sonra her renci evinde olan anlamazlklar bizim evde de ortaya
kt; temizlik, nbetilik vs. Evden ayrlmam gerektiini dndm. Bir sreliine bir din
gruba ait bir evde ikamet ettim. Sonra bilinsiz bir aba ile yeniden eve kmak iin ev arkada
buldum. Hl deneyimlerimden ders karmam gerektiini gryorum.
Masum KILI: 1991 ylnda Diyarbakrn (Amed) Silvan (farqin) ilesinin Akayr
(mergaxwe) kynde dodum. 1995 ylnda Batmana (ilh) g ettik. lk ve orta renimimi
Batman da tamamladm. 2007 ylnda liseyi bitirdiimde niversiteyi kazanma maratonunun
ortasnda buldum kendimi. Hani fena bir renci de deildim, deneme snavlarm da fena
deildi; ama dershanelerden aradm bulamadm. Kendimi 2009 ylnda Malatya nn
niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Kamu Ynetimi Blmnde buldum. Bu
Blme isteyerek gelmesem de piman olduumda sylenemez. Drt yldr Malatya da renim
hayatma devametmekteyim.
Mehmet KUNDAKTEPE: 1989da Malatya Battalgazide ifti bir baba ve ev hanm bir
annenin ikinci ocuu olarak dnyaya geldim. Malatyann bir kynde baladm ilk
renimimi ve orta renimimi srekli deien yerlerde ve okullarda tamamladm. Sonra ilk
niversite deneyimim olan Karadeniz Teknik niversitesi letme Blmn kazandm. Tabi
renim hayatmn rutin olaylar iine giren okul deitirme alkanlm burada da devam etti.
Drt yllk Blmn iki ylln okuduktan sonra niversite snavna yeniden girdim ve nn
niversitesi Kamu Ynetimi Blmn kazandm. renim hayatmla birlikte yaam biimim
de deiti. ki yl aileden uzak yaadktan sonra Malatyaya gelerek ailemle yaamaya baladm.
Ayrca babamn sonradan deien esnaflk hayatna kk yamdan itibaren elik ederek ve
birok STKda aktif grev alarak okullarda anlatlmayan gerek hayat renimime devam ettim.
Mehmet Ali KARACA: 1992 ylnda o zaman Adanann ilesi olan Osmaniyede dodum. 4
yama geldiimde Osmaniye Adanadan ayrlarak il yaplnca ben de Osmaniyeli olmu oldum.
lk ve orta renimimi Osmaniyede tamamladm. Krkkale niversitesinde Siyaset Bilimi ve
Kamu Ynetimi Blmn kazandm. Krkkalenin bir il olduunu ve Ankaraya yakn
olduunu buray kazandmda rendim. Kk bir ehirdi ve alm olduum ukurova
iklimine gre ok souktu ve buradan artk kamay istiyordum. Eitimimin ilk iki yln burada
tamamladm. Arkadalarmn yurtd hayalleri sayesinde niversitenin d ilikiler birimi ile
tantm. Yurt dna kmay gzme kestiremedim ama Farabi deiim programnda
yararlanarak bir yllna liseden bir arkadamn da okumakta olduu Malatyaya, nn
niversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blmne geldim. Malatyada arkadalarmla
birlikte geen yl tutmu olduklar evde kalyoruz. Ne kadar rahat olsa da temizlik, bulak vs.
iler erkeklerin eline pek yakmyor. Burslarmzn ve kredilerimizin nerdeyse hepsini eve
harcyoruz ama evde kalmann rahatl ve huzuru hepsini unutturuyor.
Mihriban ENGL: 1969da Elbistan Kahramanmarata dodum. Btn memur ocuklar
gibi doduu yerde bymeyenlerdenim. lk ve ortarenimimi Adyamann Glba ilesi
Harmanl Kasabas, Adyaman ve anlurfada tamamladm. Lisans ve lisansst eitimimi
bugn retim yesi olarak altm nn niversitesinde tamamladm. niversite eitimim
srasnda yurtta ya da renci evinde kalmadm ama liseyi parasz yatl okuduumdan halden
anlayanlardan olduumu sanyorum. Ankara niversitesinde doktora eitimimi tamamladktan
139
ve Mustafa Kemal niversitesindeki aratrma grevlilii dneminden sonra mezun olduum
okula retim yesi olarak dndm. Bugn rencilerimle birlikte almann, ortak rn
vermenin zevkini yayorum bir kez daha.
Muhammet KARAKOL: 1992 ylnda Elazn Baskil ilesinde dnyaya geldim. lk ve orta
renimimi Baskilde tamamladm. 2010 ylnda ilk kez girdiim niversite snavndan iyi bir
puan aldm. Liseden mezun olana kadar Elaz ve Malatya dnda baka bir ehir grme firsat
bulamadmdan yirmi tercihimden on dokuzuna Batdaki illeri yazdm. Kaderimde olsa gerek
Malatya nn niversitesi Kamu Ynetimi Blmn kazandm. lk sene zorlanmama ramen
Blmm sevdim. ou akrabamn Malatyada olmasndan dolay kalacak yer konusunda
problemim olmad. kinci yaryl banda bir snf arkadam sayesinde kendi evime kma
ansm oldu. Bu sayede hayatta baz eyleri renmi oldum. renci evine ktm zaman
rahat edeceimi sanyordum ama yanldm. ki yldr bulak ykamaktan ve temizlik yapmaktan
bitkin dtm. Ama arkadalarmla olan ilikilerimden dolay hi huzursuz olmadm. renci
olmann zorluklarn bu yl ok iddetli hissettik. Evde doalgaz kesildiinde gnlerce kedi gibi
titredik. Ama her koulda evde yaamak gzel.
Muhammed Emin ARSLAN: 1991 Malatya doumluyum. lkokulu Malatyada, ortaokulu
Adyaman Besnide, liseyi ise Mersinde okudum. Siyasete ve brokrasiye ilgim olmutur hep.
Tabi bunda babamn brokrat olmasnn da etkisi olmutur sanrm. Bu nedenle, ailemin baka
meslekler istemesine karn niversite tercihlerimin ouna Kamu Ynetimi Blmlerini
yazdm. Dndm dolatm memleketime geldim niversite okumaya. Birinci snfta zel yurtta
kaldm. stediim gibi olmad; yurt ortamndan rahatsz olmaya baladm. kinci sene bir din
gruba ait bir evde kaldm. Bir sre sonra oras da istediim gibi gitmedi. nc snfta,
anlaacam dndm iki arkada bulunca eve ktk. Ama birok kii ve akraba araya
girmesine ramen bir sre ev bulamadk. nsanlarn ou evlerini renciye kiraya vermek
istemiyorlar. Sonunda yeni bitmi bir ev bulduk. kii tandk oraya. imdi gayet memnunuz.
Ev sahibi kmamz istemiyor. Bizden ok memnun olduunu sylyor. Her ey yolunda. yle
yani...
Nur Ozan KAYA: 1991de Diyarbakr Balarda dodum. lk ve ortarenimimi burada
tamamladm. 2010 ylnda yaplan niversiteye giri snav sonucunda nn niversitesi Kamu
Ynetimi Blmne yerletim. niversitedeki ilk ylmdan itibaren eitli yerlerde barndm.
Birinci snfta, Diyarbakrda devam ettiim bir dini gruba ait dershane tarafndan kurulan
balant zerinden, hibir eye aba harcamadan, her eyin hazr olduu bir evde kaldm. kinci
snfta niversite yaamn anlamak ve biraz da kendi abalarmla bir eyler yapmak istediim
iin arkadalarmla ev tuttum. Ama ok sknt yaadm o evden ayrlmak zorunda kaldm.
eitli yerlerde kalarak o seneyi bitirdim. nc senemde, yani bu yl, bir arkadamla birlikte
niversiteye yakn 1+1 ev tuttuk. Vaktimin ounu niversite Yerlekesi ierisinde geirdiim
iin bu ev ok cazip geldi.
Ouzhan YILDIRIM: Turgut zala suikast dzenlendii iin lkemin bu olayla alkaland
gn 1988de memur bir babann ikinci ocuu olarak Malatyada dnyaya geldim. lkokulu
babamn mdr muavini olarak grev yapt okulda bitirdim. Orta retimimi de Malatyada
tamamladm. Oturduumuz eve bir hayli uzak olan bir lisede okudum nk o dnemde, o
zamanki adyla SS snavnda en yksek ek puan veren lise olmasyd. Ne var ki ben lise ikinci
snftayken ek puanlar kaldrld ve ben de bu liseye bouna yazlm oldum. Birka yl sren
dershane hayatmdan sonra nn niversitesi Kamu Ynetimi Blmn kazandm.
bulmann zorluunu bildiimden bir seeneim daha olsun diye Anadolu niversitesi (Ak
retim fakltesi) letme Blmn de okudum ve bu yl mezun oldum. Malatyada bir
rencinin i bulmas zordur. Buna karn ben bir fast-food iletmesinde i buldum ve ders d
140
zamanlarmda altm. Bu bir yl aan i deneyimimde, kapitalizmin acmasz yzn ksmi
sreli de olsa ciddi manada tecrbe ettim. Ocak 2012 de fiyakal bir istifa dilekesi sunarak bu
maceram sonlandrdm. Halen Malatyada ailemle beraber kalyorum. Okul hayatm bittikten
sonraki hedefim ise herhangi bir meslee sahip olmak deil, sahip olduum meslein klesi
olmamak.
Tue DULKADR: 1991 Malatya doumluyum. lk ve orta renimimi Malatyada
tamamladm. niversiteyi de hep gezip eleneceim, yurtta kalp arkadalarla sabahlara kadar
oturup sohbet edeceim gzel anlar ile dolu olarak dnrdm. Tabii bunlarn hepsini
Malatyadan baka bir ehirde hayal ederdim. Fakat niversiteyi Malatyada okuyorum; bu da
kaderin bir cilvesi olsa gerek. Balarda memleketimde okumay hayal krkl olarak dnsem
de aslnda niversitenin bunlardan ibaret olmadm anlaynca hayatma entelektel birikimimi
arttrarak yn veriyorum. Aile yannda okumak genlere korku filmi gibi gelse de bir sre sonra
ne kadar ansl olduklann anlayacaklardr.
Ycel BA: I989da Elazda dnyaya geldim. lk ve orta renimimi Elazda tamamladm.
2010 ylnda Elaza yakn olmas sebebiyle tercih ettiim nn niversitesi Kamu Ynetimi
Blmne yerletim. On yllk arkadam ve hemerimle beraber ev arama maratonuna
girdik. Bin bir balant ve bin bir insan araclyla eve ktk. Daha nce bekr hayat
yaamadm iin ilk dnemler biraz almakta zorluk ektim. Ama daha sonra bir baktm
yemek yapyorum, temizlik yapyorum, bulak ykyorum, t yapyorum, musluk tamir
ediyorum. Yapamam sandm birok ey yapyorum. Kendimi bildiimden bu yana hayat hep
yeni eyler kard karma. Her yeni ey de bana tecrbe, olgunluk ve sorumluluk kazandrd.
Yemeklerin tuzunu ayarlayamasam da, t yaparken ift izgi de yapsam bir daha bekr hayat
yaamak zorunda kalrsam ilerde a kalmayacam ve tsz kyafet giymeyeceim kesin.
Zehra KURT: 1988 ylnda Hatayda ailemin alt ocuundan beincisi olarak dnyaya geldim.
Sondan bir nce olmann zorluklarn kk kardeimle birlikte Hatayda ilk, orta ve lise
renimimi tamamlayarak yaadm. Neyse ki 2007 ylnda nn niversitesi Kamu Ynetimi
Blmn kazanmamla beraber bu durumdan kurtularak derin bir nefes aldm. niversite bana
yepyeni bir hayatn yolunu at ve Hataydan ayrlarak Malatyaya geldim. niversitenin daha
ilk haftalarnda akademisyen olmak istiyordum ve o gnden bu yana bu yolda ar ar
ilerlemeye alyorum. niversiteyi bitirdiim yl yine kendi niversitemde Siyaset Bilimi ve
Kamu Ynetimi Anabilim Dalnda yksek lisansa baladm. Hl yksek lisansm devam
ettirmekteyim. Israrla akademisyen olma kaplarn zorluyorum, zor olacak biliyorum fakat
alanma katk salayacak bir akademisyen olmay gerekten ok istiyorum.
Zeynep TUTU: 1992de stanbulda dodum. stanbulda balayan eitim hayatma Siirt ve
Aydmda devam ettim. Be yllk ilkokul hayatmda be okul deitirdim. Kk yata
yaadm bu deneyimlerin sosyal bir insan olmama ok katks oldu. Normal bir insann
ilkokul arkada birinci snftan beinci snfa kadar genellikle ayn snfla okuduu iin ortalama
30 iken benim yaklak 150 tane ilkokul arkadam oldu. Aydmda liseden mezun olduum yl
nn niversitesi Kamu Ynetimi Blmne yerletim. u an 3. snfa devametmekteyim.
Ailenin niversiteye giden ilk ocuu olduum iin ayrca bir mutluluk yaadm belirtmek
isterim. Bu Blme isteyerek geldim. niversite yaammn hayatmn en gzel deneyimlerden
biri olduunu u anda bile farkndaym. lk bir buuk sene renci evinde kaldm. Bu
deneyimim bana birok ey katt. Hayatmda ilk defa elektrik, su faturas dedim. Evin doalgaz
aboneliini yaptm; tabi kendi adma. Bu da kendimi bym hissetmeme neden oldu. Evde
kan anlamazlklardan dolay zel bir yurda ktm. Evin rahatln bulamadm yurdun
gzel taraflarndan biri birok insanla bir arada yaamak ve farkl insanlar tanmak oldu.
141