Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

UNIVERZITET CRNE GORE ELEKTROTEHNIKI FAKULTET

ZATITA VODE, VAZDUHA I ZEMLJITA

Mentor: Prof. Dr . Sreten kuletid

Student: Matija Kneevid 29/12

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

Podgorica, april 2013. Sadraj :

-UVOD-........................................................................................................................................................... 3 1.ZATITA VODE ............................................................................................................................................ 4 1.1 Oblici zagaenja voda ......................................................................................................................... 5 1.2 Na doprinos u zatiti voda ................................................................................................................. 6 1.3 Kategorije zatite voda .................................................................................................................... 7 1.3.1 Zakonodavne mjere zatite voda ................................................................................................ 7 1.3.2 Organizacione mjere zatite voda .............................................................................................. 8 1.3.3 Tehnike mjere zatite voda ........................................................................................................ 8 1.4. Posebne mjere icenja zagaenja..................................................................................................... 9 2. -Zatita vazduha- ....................................................................................................................................... 9 2.1.Uvod .................................................................................................................................................... 9 2.2 Naini zatite vazduha ....................................................................................................................... 10 2.3zatita i poboljanje kvaliteta vazduha............................................................................................... 11 2.4 Zatita vazduha prema nivou zagaenosti ........................................................................................ 12 2.5 Mjere za sprjeavanje i smanjenje zagaivanja vazduha ................................................................. 13 2.6Kjoto protokol..................................................................................................................................... 14 3.-Zatita Zemljista- ..................................................................................................................................... 14 3.1Znaaj i uticaj faktora na zemljite ..................................................................................................... 15 3.2 Podjela zemljita prema zagaenju i vrstama naruavanja zemljita ............................................... 16 3.3 Uticaj zagaivaca zemljita i zatita od zagaivaca .......................................................................... 16 3.4 Antropogeni faktori zagaenja zemljita........................................................................................... 17 3.5Eolska erozija (erozija vetrom) ........................................................................................................... 17 -Zakljucak- ................................................................................................................................................... 19

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

-UVOD-

Pod zagadjenjem ivotne sredine podrazumijeva se kvalitativna i kvantitativna promjena fizikih, hemijskih i biolokih komponenata ivotne sredine (voda, vazduh, zemljite, hrana), koja vodi ka naruavanju zakonitosti ekosistema. Zagadjenje ivotne sredine po obimu, vrstama i posledicama ve ima takve razmjere da predstavlja opasnost za itavo ovjeanstvo. Do naglog zagadjenja ivotne sredine dolo je prije svega zbog:

sve veeg korienja prirodnih bogatstava, proizvodnje raznih hemijskih jedinjenja, velike upotrebe novih sintetikih materijala, koji se ne mogu razgraditi biolokim i fizikim metodama, sve vee upotrebe zatitnih sredstava u industrijskoj proizvodnji i tehnologiji hrane (aditivi i pesticidi) , brzog i nekontrolisanog porasta ljudske populacije, a posebno urbane i razvoja industrije. Prema porijeklu nastanka izvore zagadjenja moemo podeliti na: prirodne i vjetake (antropogene). Prema hemijskoj strukturi zagadjivai mogu biti: neorganskog i organskog sastava. Prema fizikom stanju mogu biti: gasni, teni i vrsti. U odnosu na sredinu koju zagadjuju mogu biti zagadjivai: vazduha, zemljita, objekata, hrane i vode. U odnosu na efekte dejstva zagadjivai se mogu svrstati u zagadjivae koji: deluju direktno na ovjeka, utiu na atmosferske procese, procese u vodi i zemljitu, izazivaju koroziju, deluju na domae i divlje ivotinje, biljke i razne objekte.

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

1.ZATITA VODE

Voda je jedna od najrasprostranjenijih materija ivotne sredine. Zalihe vode na Zemlji iznose oko 26,6 miliona tona. Od ove mase u litosferi se nalazi oko 94,7% u vezanom obliku za minerale, koja se moe osloboditi visokim temperaturama. Voda poseduje odredjene karakteristike, koje se sve vie naruavaju . Manji dio od ukupne mase vode Zemlje, nalazi se u hidrosferi i to u: okeanima, morima, jezerima, rekama, potocima, movarama, ledenim gleerima, podzemnim i atmosferskim vodama. Mora i okeani zauzimaju 70,84% povrine planete, a slatka voda samo 0,4%, odnosno 1% povrine kopna. Voda ima veliku ulogu u: fiziolokom, higijenskom, epidemiolokom i toksikolokom pogledu. Voda se nalazi u neprekidnom krunom kretanju koje obuhvata: isparavanje, padavine, poniranje i oticanje. Dejstvom energije Sunca i vjetra, voda isparava sa vodenih povrina, tla, vegetacije i odlazi u atmosferu, gde se pretvara u oblake, kondenzuje i vraa nazad u vidu padavina. Ukupna masa isparene vode i vode u obliku padavina je jednaka. Vea koliina padavina ispolji se u viim predelima i iznad poumljenih prostora, nego iznad goleti. Deo vode koja dospe do tla padavinama, ponire u zavisnosti od geoloke strukture i poroznosti tla, dok drugi dio padavina preko reka dospeva u okeane, ime se zatvara kruni tok u prirodi. Vodena para u atmosferi obnavlja se svakih deset dana, rjene vode svakih 11 dana, dok u velikim jezerima svakih 200 godina. Na osnovu fizikih, hemijskih i biolokih parametara vode, moe se utvrditi kvalitet vode. Fiziki parametri vode na osnovu kojih se utvrdjuje kvalitet vode za odredjene potrebe su: temperatura, miris i ukus, boja, mutnoa, suspendovane ili rastvorene estice, odnosno suvi ostatak, transparentnost i provodljivost. Porast temperature vode iznad normalne, u momentu uzimanja uzorka vode, moe biti znak prisustva industrijskih otpadnih voda, dok pad temperature vode moe biti znak prisutnosti dubinskih podzemnih voda. Temperatura vode ima veliki znaaj za ivot mnogih organizama. Odredjeni fitoplanktoni pojavljuju se samo u odredjenim temperaturnim intervalima. Poveanjem temperature vode dolazi do negativnih efekata:

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

poveanje brzine hemijskih reakcija, opadanje rastvorljivosti gasova, a pre svega kiseonika, ubrzava se metabolizam organizma, a time i potronja kiseonika rastvorenog u vodi, to moe dovesti do uginua organizama i raste toksinost metala. Na osnovu boje voda moe biti: slabo obojena, obojena i jako obojena. Zamuenje vode izazivaju: koloidno rastvorene organske i neorganske materije, velike kie (kada estice gline, peska i mulja dospevaju u vodu) i ulivanje nepreienih gradskih i industrijskih otpadnih voda. Zamuenost vode je posledica optike aktivnosti koloidno rastvorenih estica koje ne proputaju direktno ulazno svetlo, nego ga rasipaju i apsorbuju.

1.1 Oblici zagaenja voda

Stalan rast oveanstva i tehnoloki razvoj imaju za posledicu i poveanje potreba za vodom, kao i sve vee potronje. Pitanje dostupnosti i kvaliteta vode postaje jedan od najvanijih problema savremenog oveka. Izvori zagaenja voda su mnogobrojni, pri emu se mogu podeliti na dve velike grupe: koncentrisane i rasute. Koncentrisani izvori zagaenja najee su urbane sredine, industrija i energetska postrojenja. Pri tome se mora voditi rauna da zagaenja iz urbanih sredina esto ne podrazumevaju samo otpadne vode iz domainstava, ve im se esto pridruuju i otpadne vode iz industrijskih postrojenja. Meu industrijama, u najvee potroae voda ubrajaju se hemijska i petrohemijska industrija, prehrambena, industrija paprira, metalurgija i tekstilna industrija. Zagaenja iz poljoprivrede mogu biti koncentrisanog karaktera, ako se sakupljaju i isputaju na jednom mestu, ali su znaajnija rasuta zagaenja koja potiu od upotrebe ubriva i hemijskih sredstava, koja se rastvaraju, te putem povrinske ili podzemne vode ulivaju u vodotoke i druge vodene ekosisteme. Ovakav vid oneienja uzrokuje pojavu nutrijenata u vodi. Pored toga, na koncentraciju nutrijeneta znatno utiu i deterdenti, usled fosfora kao vanog sastojka. Kruenje materija u prirodi ini da se pojavljuju i drugi oblici rasutih zagaenja, naroito ona koja potiu od izduvnih gasova iz saobraaja, emisije iz industrijskih postrojenja, sa deponija i sl.

Zatita voda od zagaivanja, kao i unapreivanje postojeeg kvaliteta, postie se spreavanjem unoenja zagaujuih materija u koliinama koje mogu uzrokovati nepovoljne promene kvaliteta vode. Postoji vie razlioitih naina kojima se mogu otkloniti ili smanjiti koliine zagaujuih materija u vodama. Neki od tih postupaka su: sistemi zatvorenih ciklusa (recirkulacija otpadnih voda), postupci vetakog i prirodnog preiavnja otpadnih voda, kao i mere zatite voda od termalnog zagaivanja. Postupak preiavanja otpadnih voda je sloen i obino zahteva kombinovano korienje vie pojedinanih postupaka u nizu, to inae zavisi od

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

prirode zagaujuih materija. Djeli se na primarno, sekundarno i tercijarno preiavanje. U okviru primarne faze vri se mehaniko preiavanje (uklanjanje estica vrste faze) korienjem odreenih mehanikih sredstava (reetke, sita, mikrosita, bioloka sita, sedimentacija, flotacija), pri emu se odstranjuje veina suspendovanih vrstih estica iz vode. U sekundarnoj fazi preiavanja uklanjaju se vrste estice i neorganske soli, a u tercijarnoj fazi rastvorena neorganska jedinjenja (fosfati, nitrati) i bioloki nerazgradiva jedinjenja.

Slika 1. Kolektor

Prirodno preiavanje otpadnih voda ili samopreiavanje zasniva se na korienju metabolizma mikroorganizama, pri emu oni svojim enzimima razgrauju pojedine organske materije. Ovakav proces bioloke razgradnje moe biti aeroban i anaeroban. U okviru aerobnog postupka mikroorganizmi vre oksidaciju uz pomo kiseonika, a u anaerobnom (hemosintetike bakterije) koriste neke druge oksidante iz spoljanje sredine. Pored mikroorganizama i mnogi drugi organizmi vre razgradnju organskih materija (mnoge vodene biljke i ribe), ime doprinose prirodnom preiavanju voda.

1.2 Na doprinos u zatiti voda

Svaki pojedinac moe dati doprinos u zatiti voda ako samo malo promijeni svoje ustaljene navike:

Racionalno koristiti vodu Sprijeiti nastajanje velikih koliina otpadnih voda na samom izvoru

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

Koristiti biorazgradljive deterdente jer na taj nain pomaemo bioloku razgradnju Koristiti omekiva vode umjesto omekivaa za rublje, jer meka voda smanjuje potronju deterdenta i titi mainu, a nastale otpadne vode su prihvatljivije za vodotoke, Voditi rauna o tome ta bacamo u kanalizaciju, jer trebamo imati na umu da e to zavriti ili u postrojenju za preiavanje otpadnih voda ili u vodotoku (to je kod nas ei sluaj) Koristiti prirodna ubriva umjesto vjetakih Ne odlagati otpad u blizini izvorita pitke vode i vodotoka Ne sjei ume u blizini izvorita Kontrolirati eroziju tla na vlastitom imanju sadnjom biljnog pokrivaa i stabiliziranjem podruja sklonog erozijama Ne odlagati staro motorno ulje u blizini vodnih resursa (jedan litar ulja zagadi preko milion litara vode) Paljivo odlagati baterije; jedna cinana baterija moe zagaditi od 5-30 m3 vode, jedna kadmijska baterija moe zagaditi od 3000-15 000 m3 vode a samo jedna merkurijeva baterija moe zagaditi do 30000 m3 vode

1.3 Kategorije zatite voda

Sa obzirom na sloenu problematiku vezanu za zagaivanje i zatitu voda od zagaenja, nuno je sistematski koristiti razliite mjere koje moemo svrstati u tri kategorije: zakonodavne, organizacione, tehnike.

1.3.1

Zakonodavne mjere zatite voda

Zakonodavnim mjerama (Zakon o vodama) regulie se npr. klasifikacija i kategorizacija voda, donose propisi o ograniavanju ili zabrani isputanja zagaenih voda, propisuje izgradnja kanalizacionih i drugih objekata i ureaja za ublaavanje zagaenosti ili postrojenja za preiavanje zagaenih voda, predviaju razliite kaznene odredbe (uz obavezno obeteenje za tetu prouzrokovanu zagaenjem) protiv onih koji su prouzrokovali zagaenje. Zakonskim odredbama se propisuju i organizacione mjere ime se obezbjeuje kontrola izvrenja zakonskih odredba, a i daju ekonomski stimulansi za to kvalitetnije preiavanje zagaenih voda. U cilju efikasnije zatite voda esto se donose i propisuju razliite norme i standardi o kvalitetu voda, ili kvalitetu ovjekove okoline uopte, kao to su npr. zabrana unoenja u vode

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

otpadnih materija, zatim tetnih materija, zabrana stavljanja u promet materija koje se ne razlau u dovoljnoj mjeri, itd. Jedna od bitnih zakonodavnih mjera je obaveza o izgradnji kanalizacione mree i postrojenja za proiavanje zagaene vode. Budui ova mjera predstavlja ujedno i najvaniju tehniku mjeru ona je posebno vana za temu ovoga rada.

1.3.2

Organizacione mjere zatite voda

Organizacionim mjerama se putem odgovarajuih institucija i spacijalizovanih slubi obezbjeuje kontrola preiavanja zagaenih voda, kao i njihov sanitarni sastav, te redovno vri praenje promjena parametara kvaliteta vodnih objekata. Za ovo posljednje je uobiajeno uspostavljanje tzv. monotoring sistema, kojim se kontinuirano vri opaanje i mjerenje fizikih, hemijskih, biolokih, radioaktivnih i drugih parametara. Na taj nain se uspostavlja informacioni referalni sistem, gdje su pohranjeni svi podaci, koji dalje mogu biti sakupljeni i u jedinstvenom sistemu vezanom za ovjekovu okolinu, na nivou drave ili neke meunarodne asocijacije.

1.3.3

Tehnike mjere zatite voda

Tehnike mjere zatite voda od zagaivanja podrazumjevaju prije svega sve ininjerske objekte za preiavanje zagaenih voda, bilo da se radi o urbanom podruju ili nekom industrijsko ili drugom objektu. Cilj svih tih objekata je da se na kontrolisan nain zagaenja transportuju od odreenog mjesta i proiste do stepena koji je odreen vodoprivrednim uslovima. Druge tehnike mjere koje se primjenjuju za zatitu vodnih resursa od zagaivanja idu za tim, da se potpuno anuliraju ili smanje koliine zagaenja od industrijskih postrojenja. U tehnike mjere ubrajamo i usavravanje tehnolokih procesa proizvodnje u smislu dobijanja manje koliine otpadanih voda , te njihovo koritenje kao sekundarnih sirovina, a takoer i koritenje preienih zagaenih voda u dijelu recikulacionih vodnih sistema, ukljuivo koritenje u poljoprivredi.

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

1.4. Posebne mjere icenja zagaenja

Posebne mjere ienja zagaene vode mogu biti: hemijske i bioloke.

Hemijske mjere podrazumjevaju koritenje hemijskih sredstava i hemikalija koje se ubacuju u vodu i neutraliu opasne materije (postupak sterilizacije da bi se smanjili infekcijski agensi, neutralizacija smanjenje kiselosti, postupak hlaenja snienje temperature). . Bioloke mjere se zasnivaju na koritenju metabolizma mikroorganizama, pri emu oni svojim enzimima razgrauju pojedine organske materije. Ovaj proces moe biti: aeroban i anaeroban.

2. -Zatita vazduha-

2.1.Uvod

ist vazduh je osnova za zdravlje i ivot ljudi i itavog ekosistema. Vazduh je smea gasova od kojih su neki u vrlo promenljivom sastavu:
Tabela 1. Sastav vazduha

Naziv gasa Azot kiseonik Argon Kripton Ksenon Helijum Neon

Koncentracija u % 78.08% 20.95%

0.93%

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

Do neeljenih efekata dolazi kada se ovaj odnos poremeti. Zagaenje vazduha podrazumeva prisustvo hemikalija, estica ili biolokih materijala koji nanose tetu ili uzrokuju nelagodnost kod oveka I drugih ivih bia, odnosno koji ugroavaju prirodnu sredinu u atmosferi. Najee zagaujue materije su ugljen-monoksid (CO), sumpor-dioksid (SO2), azotdioksid (NO2), mikro estice ai. Specifine zagaujue materije vazduha su i olovo, kadmijum, mangan, arsen, nikl, hrom, cink i drugi teki metali i organske supstance koji nastaju kao rezultat razliitih aktivnosti.

Sl.2 Zagadjenje vazduha

2.2 Naini zatite vazduha

Zatita vazduha ostvaruje se: 1) uspostavljanjem, odravanjem i unapreivanjem jedinstvenog sistema upravljanja kvalitetom vazduha

10

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

2) ouvanjem i poboljanjem kvaliteta vazduha kroz utvrivanje i ostvarivanje mjera u oblasti zatite kako bi se spreile ili smanjile tetne posledice po zdravlje ljudi i/ili ivotnu sredinu; 3) izbegavanjem, spreavanjem i smanjenjem zagaenja koja utiu na oteenje ozonskog omotaa i klimatske promene; 4) praenjem, pribavljanjem i procenjivanjem odgovarajuih podataka o kvalitetu vazduha na osnovu merenja i standardizovanih metoda; 5) izvravanjem obaveza u skladu sa potvrenim meunarodnim ugovorima; 6) meunarodnom saradnjom u oblasti zatite i poboljanja kvaliteta vazduha i osiguranjem dostupnosti tih podataka javnosti.

2.3 Zatita i poboljanje kvaliteta vazduha

Zatitu i poboljanje kvaliteta vazduha obezbeuju, u okviru svojih ovlaenja, sama drzava, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave, privredna drutva, preduzetnici, kao i druga pravna i fizika lica. Privredna drutva, druga pravna lica i preduzetnici koji u obavljanju djelatnosti utiu ili mogu uticati na kvalitet vazduha duni su da: obezbede tehnike mjere za spreavanje ili smanjivanje emisija u vazduh; planiraju trokove zatite vazduha od zagaivanja u okviru investicionih i proizvodnih trokova; prate uticaj svoje djelatnosti na kvalitet vazduha; obezbede druge mere zatite, u skladu sa ovim zakonom i zakonima kojima se ureuje zatita ivotne sredine. Praenje kvaliteta vazduha i praenje emisija u vazduh obavljaju nadleni organi dravne uprave i pravna lica koja imaju dozvolu za obavljanje ove delatnosti. Ocenjivanje kvaliteta vazduha vri se obavezno u pogledu koncentracija sumpor dioksida, azot dioksida i oksida azota, suspendovanih estica (PM10, PM2.5), olova, benzena i ugljenmonoksida, prizemnog ozona, arsena, kadmijuma, nikla i benzo(a)pirena (u daljem tekstu: zagaujuih

11

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

materija), a moe i za druge zagaujue materije, koje su kao takve utvrene relevantnim meunarodnim propisima. U cilju efikasnog upravljanja kvalitetom vazduha uspostavlja se jedinstveni funkcionalni sistem praenja i kontrole stepena zagaenja vazduha i odravanja baze podataka o kvalitetu vazduha.

2.4 Zatita vazduha prema nivou zagaenosti

Prema nivou zagaenosti, polazei od propisanih graninih i tolerantnih vrednosti, a na osnovu rezultata merenja, utvruju se sledee kategorije kvaliteta vazduha: 1) prva kategorija - ist ili neznatno zagaen vazduh gde nisu prekoraene granine vrednosti nivoa ni za jednu zagaujuu materiju; 2) druga kategorija - umjereno zagaen vazduh gde su prekoraene granine vrednosti nivoa za jednu ili vie zagaujuih materija, ali nijesu prekoraene tolerantne vrednosti ni jedne zagaujue materije; 3) trea kategorija - prekomjerno zagaen vazduh gde su prekoraene tolerantne vrednosti za jednu ili vie zagaujuih materija. U podnevlju u kojoj je utvreno da je kvalitet vazduha prve kategorije sprovode se preventivne mere, radi spreavanja zagaivanja vazduha preko graninih vrednosti. U podnevlju u kojoj je utvreno da je kvalitet vazduha druge kategorije sprovode se mjere za smanjenje zagaivanja vazduha, radi dostizanja graninih vrednosti, kao i smanjenja do ispod graninih vrednosti. U podnevlju u kojoj je utvreno da je kvalitet vazduha tree kategorije sprovode se mjere za smanjenje zagaivanja vazduha, radi kratkoronog postizanja tolerantnih vrednosti i dugoronog obezbeivanja graninih vrednosti.

12

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

2.5 Mjere za sprjeavanje i smanjenje zagaivanja vazduha

Mjere za sprjeavanje i smanjenje zagaivanja vazduha i poboljanje kvaliteta vazduha obuhvataju: 1) propisivanje graninih vrijednosti emisija zagaujuih materija iz stacionarnih izvora zagaivanja; 2) propisivanje graninih vrijednosti emisija zagaujuih materija iz pokretnih izvora zagaivanja; 3) usklaivanje sa maksimalnim nacionalnim emisijama nakon njihovog utvrivanja za pojedine zagaujue materije; 4) propisivanje dozvoljenih koliina pojedinih zagaujuih materija u odreenim proizvodima; 5) smanjenje emisija gasova sa efektom staklene bate; 6) postepeno smanjivanje upotrebe supstanci koje oteuju ozonski omota; 7) ostale mere za spreavanje i smanjenje zagaenja. Mere zatite vazduha mogu se podeliti u tri grupe: eliminacija uzroka zagaivanja, smanjenje koliine tetnih materija koje se isputaju u atmosferu, posebne mere ienja vazduh

Eliminacija uzroka aerozagaenja - podrazumeva uvoenje novih, istih tehnologija u procese proizvodnje i korienje istih goriva (primer, razvoj motora koji koriste bezolovni benzin doprineo je da se jedan od izvora zagaenja vazduha olovom potpuno eliminie)

13

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

Smanjenje koliine zagaujucih materija danas je osnovni vid zatite vazduha , postavljanje filtara i posebnih postrojenja za preiavanje izduvnih gasova i dima na fabrika postrojenja moe dati dosta dobre rezultate . Izgradnja visokih dimnjaka - moe doprineti poboljanju kvaliteta vazduha, ali samo na lokalnom nivou. Najvei deo izduvnih gasova iz dimnjaka odlazi u vie delove atmosfere, ali tamo pravi druge probleme, koji ve sada imaju globalne posledice na itavu planetu.

2.6Kjoto protokol
Protokol iz Kyota o promjeni klime dodatak je meunarodnom sporazumu o klimatskim promjenama, potpisan s ciljem smanjivanja emisije tetnih gasova . Do sad ga je potpisalo 170 drava i vladinih organizacija. Protokol je stupio na snagu 2005., kada ga je ratifikovala Rusija. Drave koje su ga potpisale ine 61% zagaivaa. Protokol je otvoren za potpisivanje u japanskom gradu Kyotu u organizaciji Konvencije Ujedinjenih naroda za klimatske promjene (UNFCCC), 1997. Za njegovo stupanje na snagu bilo je potrebno da ga ratifikuje najmanje 55 drava i da drave koje su ratifikovale protokol ine najmanje 55% zagaivaa. To se dogodilo 2005., kada je Protokol ratificirala Rusija. Protokolom se smanjuje isputanje raznih tetnih materija tetnih gasova . U posljednjih nekoliko decenija, koncentracije stakleniki gasova u atmosferi poveale su se zbog sagorjevanja fosilnih goriva u industriji, prometu itd., to je pridonijelo globalnom zagrijavanju , promjeni klimatskih faktora . Sjedinjene Amerike Drave i neke manje drave odbile su ratifikaciju protokola iz Kyota. SAD najvei svetski zagaiva atmisfere, izale su iz Protokola, poto je predsednik Dord Bu ocenio da je to suvie skupo i da su iz njegovih ciljeva za 2012. neopravdano iskljuene zemlje u razvoju.

3.-Zatita zemljistaZemljite se sastoji od vrste, tene i gasovite materija i ivih organizama. Zemljite ili tlo predstavlja posebnu prirodnu tvorevinu koja obuhvata vrst povrinski sloj Zemlje, karakteristian za biosferu. Nastao je kao rezultat dejstva klimatskih (temperature, vode, vetra) i drugih fizikih faktora i ivih organizama na geoloku podlogu Zemlje. Od ivih organizama u procesu stvaranja zemljita naroito su znaajni biljni organizmi, mikroorganizmi kao i ivotinje. vrstu materiju ine mnogi minerali, tenu voda sa rastvorenim razlilitim materijalima, gasovitu vazduh sa svojim sastojcima, dok ive organizme predstavljaju

14

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

mikroorganizmi, kao drugi organizmi. Od pojave oveka na zemlji pa do dananjih dana zemljite je bilo, a sigurno e i ostati, osnovni resurs proizvodnje hrane.Zemljite je i uslov opstanka ne samo oveka ve i mnogih drugih organizama na Zemlji. Izmeu njega i drugih ivotnih sfera postoji dinamina ravnotea, koja stvara uslove za opstanak ivog sveta.

3.1. Znaaj i uticaj faktora na zemljite

Smatra se da zemljite, zajedno sa vodom i vazduhom spada u obnovljive prirodne resurse. Meutim, s obzirom na ogranienu ukupnu koliinu i izuzetno spor proces nastajanja, kao i neprekidno zagaivanje i neracionalno korienje od strane oveka, zemljite ipak treba smatrati ogranienim, odnosno neobnovljivim prirodnim bogatstvom . ovjek svojim aktivnostima neprekidno smanjuje ukupnu povrinu zemljita. Ovo se naroito odnosi na poljoprivredno zemljite koje postaje sve ugroenije. Osnovne ovekove aktivnosti koje najvie degradiraju tlo odnose se prvenstveno na irenje gradova, izgradnju industrijskih kompleksa i saobraajnica, kao i deponovanje otpadnog materijala. Velike povrine zemljita izloene su intenzivnom procesu erozije. Erozija nastaje kao posledica see uma, raznih graevinskih i hidrotehnikih zahvata itd. Sve vee korienje hemijskih sredstava u poljoprivredi (ubriva, zatita bilja, deponovanje vrstih otpadaka, rasejavanje esticapraine oko cementara) dovodi do znatnog zagaivanja poljoprivrednog zemljita.

Sl.3 Zagajenje zemljita

15

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

3.2 Podjela zemljita prema zagaenju i vrstama naruavanja zemljita

Prema vrstama naruavanja, i zagaivanja, ugroenazemljita se dele na etiri kategorije: jalovine, nastale eksploatacijom, preradom i korienjem mineralnih sirovina ili industrijskih pogona; materijali iz industrijskih, otpadnih voda koji se kao nerastvorljiva komponenta taloi du vodotokova, rjenih terasa ili plavljenom zemljitu (otpadne vode flotacija, otpadne vode ienja i suenja uglja, otpadne vodemetalurke prerade itd.); urbano i industrijsko zemljite koje vie ne slui poljoprivrednoj proizvodnji; aerosedimenti, estice neorganskog i organskog porekla koje se rasejavaju vetrom i atmosferskim talozima . Posebno tetne zagaujue materije predstavljaju i teki metali, naroito olova, cinka, kadmijuma, ive, hroma, niklai drugih.Mnogi teki metali se nalaze u tlu u obliku minerala. Njihovi katjoni vremenom dospevaju u okolno tlo, povrinske i podzemne vode koje ih dalje rasejavaju i gdje mogu biti toksini za sve ive organizme. Drugi vaan izvor tekih metala su odreeni industrijski pogoni, poljoprivredna dobra, saobraajnice, tehnoloka postrojenja za preradu mineralnih sirovina i dr.

3.3 Uticaj zagaivaca zemljita i zatita od zagaivaca

Zagaivanje zemljista otpadnim matetrijalima mogu se podjeliti na sledee kategorije: 1. Razgradivi otpadci organskog porekla, iz poljoprivredne proizvodnje; 2. Sagorljivi organski otpadci koji nijesuu podloni brzom raspadanju; 3. Neorganski nesagorljivi otpadci; 4. Ostaci spaljivanja sagorljivih materija; 5. Kabasti otpad - predmeti;

16

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

6. Ostaci preiavanja voda i gasova (mulj, talog, vrsti otpadci); 7. vrsti otpadci iz hemijske industrije; 8. Otpadci pripreme, koncentracije, separacije i korienjamineralnih sirovina (jalovina, pepeo, ljaka, ugljena praina).

3.4 Antropogeni faktori zagaenja zemljita

Antropogeni faktori koji u savremenim uslovima ugroavaju zemljite su mnogobrojni, ali su meu njima najei i najopasniji sledei: 1. Neracionalno i neadekvatno iskoriavanje zemljita u poljoprivredne svrhe ( poljoprivreda) 2. Neracionalno iskoriavanje biljnog pokrivaa, posebno umskog ( umarstvo) 3. Urbanizacija 4. Izgradnja razliite infrastructure 5. Hidrotehniki radovi 6. Razliiti (drugi) oblici zagaivanja zemljita 7. Eksploatacija uglja i ruda iz povrinskih kopova

3.5Eolska erozija (erozija vetrom)

Najee prisutna u ravniarskim predelima, ali se javlja i u brdsko planinskim oblastima. Vjetar nosi zemljite sa povrine i razvejava ga na sve strane .Naroito je izraena za vreme dugotrajnih sua i jakih vetrova.

17

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

Sl4. Erozija zemljita

Zemljite moe biti izgubljeno u jednom jedinom katastrofinom dogaaju (npr. miniranje tla), ili moe biti postepen proces (erozija). U sluaju erozije, neophodno je smanjiti njenu brzinu, kako bi se usporio proces postepenog gubitka zemljita.Ispitivanja ugroenosti zemljita razliitim degradacionim procesima upuuju na veliki uticaj eolske erozije, koja je primetna na sve veim povrinama u svetu i Evropi . irom sveta se ubrzano traga za moguim metodama spreavanja erozije i irenja pustinja. Smatra se da je poumljavanje ipak najbolja mjera. Pri tome se misli i na poljoprivredne povrine na kojima bi se sadilo drvee. To bi, s jedne strane, smanjilo delovanje erozije vetrom, a s druge strane, smanjilo bi isparavanje vlage iz zemljita . Meutim, poumljavanje i sadnja zatitnih pojaseva od drvea moe uspeti jedino ukoliko okolno stanovnitvo postane svesno veliine problema i ako im se osigura zamena za ogrevno drvo. O veliini i znaaju ovog problema govori i podatak da su Ujedinjene nacije proglasile 2006. godinu za Meunarodnu godinu borbe protiv irenja pustinja.

18

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

-Zakljucak-

Prirodna deavanja u odnosima inilaca ivotne sredine (voda, vazduh, zemljite i dr.) u duem vremenskom periodu ostavljaju vidnog traga na samu ivotnu sredinu. One se manifestuju promenama u klimatskim karakteristikama, promenama konfiguracije i strukture tla, vodenim tokovima i vodenim povrinama, izmenama u karakteristikama i sastavu biljnog ivotinjskog sveta i dr. Meutim u kraem vremenskom intervalu (vieku ovjeka) one su doskoro bile neznatno vidljive. Danas ovek i u intervalu od samo desetak godina uoava vidne, ak i drastine klimatske promene, izmene reima vode, istoe zraka, demografske promene... Ono to skree panju na promene u uslovima ivotne sredine jesu direktne ili indirektne, posledice ljudskih aktivnosti u prirodi. Uglavnom kao posledica prilagoavanja prirode oko sebe sopstvenim potrebama koje ne retko gube obeleje zadovoljavanja potreba ljudske prirode. Podspeenju ovog prilagoavanja pogodovala je snana industrijalizacija krajem prolog i tokom ovog veka, kao i tehnoloka i nauna revolucija koje su u toku. One su mogunost oveka kod intervencija u prirodi (izgradnji saobraajnica, izgradnji infrastrukture, crpljenju nafte, rude i dr.) Mogua podela je na direktne i indirektne. Direktno, bacanjem tetnih materija i otpadaka u neki od faktora ivotne sredine (vazduh, voda u i na zemlju i dr.) ili indirektno kada tetne materije, zbog kruenja vode u prirodi, kretanje materije i dr. prelazi iz jednog stanja u drugi ili jednog faktora u drugi. Ovakav oblik ugroavanja ivotne sredine oveka i ako u svojoj poetnoj fazi (oslobaanja, izbacivanja, odlaganja) predstavlja svestan in, zbog ne uoavanja posledica do kojih dolazi, u drugoj fazi (kruenje materije, neunitivosti materije i dr.) gde se tetnost ovakvog odnosa vraa i samom oveku, ubrajamo u kategoriju nedovoljno svesnih, odnosno nesvesnih radnji. Ugroavanje inilaca ivotne sredine iz kategorije svesnog ina sa neprijateljskim pobudama, odnosno namerama, spada u domen specijalnog rata, meteo rata ili klasina rata kad se intervencijama u meteo uslovima (sua, padavine, vetrovi, zemljotresi, poari, razaranja i dr.) eli destabilizirati odreeni politiki sistem, uiniti zavisnim od drugih sistema ili ekonomija i sl.

19

Zatita vode , vazduha i zemljita

Kneevic Matija

Literatura
[1] Vladan Ivanovi,Ekoloske termoelektrane, [2] http://ekoloskiproblemi.blogspot.com/2008/05/ekoloski-problemi-kriza-covjecanstva.html, [3] *** Pravilnik o graninim vrednostima emisije, nainu i rokovima merenja i evidentiranju podataka, [4] www.ekologija, [5] www.eps.co.yu/ekologija, [6] Sreten kuleti,Elektrane.

20