NOTA PERKEMBANGAN KANAK-KANAK

1.1 KANAK-KANAK DAN SENI VISUAL Bilakah kali terakhir anda melukis? Apakah bentuk lukisan an! anda hasilkan? Siapakah an! mempen!aruhi dan memberikan !alakan kepada anda untuk melukis? Kanak-kanak dilahirkan den!an mempun ai si"at an! dinamik serta berkemban! men!ikut "itrah semula #adi pr$ses tumbesaran mereka. %asil ker#a seni &isual an! dihasilkan ber"un!si seba!ai alat k$munikasi dan merupakan re"leksi pemikiran kanakkanak. 'e"leksi ini menurut K$ster ()**1+, akan terus berkemban! bersama kanakkanak sehin!!a ia membesar. -en!hasilan kar a terutama lukisan $leh kanak-kanak mempun ai interpretasi an! berbe.a den!an kar a an! dihasilkan $leh $ran! de/asa. Ba!i $ran! de/asa, seni &isual serin! dikaitkan den!an ke0antikan dan kesempurnaan, namun ba!i kanakkanak hasil kar a an! dihasilkan bersi"at luahan dan ekspresi" (L$/en"eld, 1123+. Keban akan pen!ka#i seni kanak-kanak men!an!!ap hasil kar a seni seba!ai satu kaedah menarik untuk melihat 0ara ber"ikir dan men elami perasaan selain melihat dan men!u#i keupa aan perkemban!an k$!niti" mereka. Kar a seni kanak-kanak adalah bersi"at peribadi dan tersendiri. Bertitik-t$lak daripada "akt$r inilah pen!etahuan asas men!enai lukisan an! dihasilkan $leh kanak-kanak pentin! ba!i !uru pendidikan seni &isual sebelum kanak-kanak didedahkan den!an pelba!ai akti&iti. Kesemua pen!etahuan an! meran!kumi umur, tahap kanak-kanak serta kemampuan mereka perlu di"ahami supa a !uru-!uru pendidikan seni &isual berupa a meran0an! akti&iti an! sesuai den!an men!ikut tahap an! sesuai. 1.) KE-EN4IN5AN -EN5A6A'AN 7A4A -ELA6A'AN -ENDIDIKAN SENI VISUAL KE-ADA KANAK-KANAK -ada pandan!an anda, adakah keb$lehan seni sese$ran! merupakan satu anu!erah an! ada se#ak lahir, atau ian a dapat dibentuk dan dikemban!kan men!ikut pr$ses pertumbuhan mental sese$ran! indi&idu? -en!libatan kanak-kanak di dalam akti&iti seni &isual berupa a memberikan

ran!san!an dan pemban!unan dari pelba!ai aspek. -emban!unan tahap kreati&iti kanak-kanak dapat dipertin!katkan selain me/u#udkan rasa sensiti&iti kanak-kanak terhadap sekelilin!n a. Se0ara rin!kasn a kepentin!an pen!a#aran mata pela#aran pendidikan seni &isual kepada kanak-kanak dapat dilihat melalui aspek berikut8 (a+ Aspek K$!niti" -en!an#uran akti&iti seni &isual an! tersusun dan teran0an! dapat melahirkan kanak-kanak an! mempun ai keupa aan men elesaikan masalah serta mampu membuat penilaian dan bi#ak membuat keputusan. (b+ Aspek 9i.ikal -en!!unaan alat dan bahan dalam pen!a#aran dan pembela#aran pendidikan seni &isual memberikan satu bentuk latihan berkesan kepada $t$t tan!an (ps 0h$m$t$r+ dan k$$rdinasi tan!an serta mata. (0+ Aspek Kreati&iti Latihan dan pr$#ek an! bersi"at terbuka dapat membantu murid untuk men!emban!kan aspek kreati&iti mereka. Akti&iti dan pr$#ek di dalam pendidikan seni &isual men!utamakan pr$ses, berbandin! den!an hasilan akhir. :leh an! demikian, pr$ses ini men uburkan buda a pemikiran kritikal di dalam men elesaikan sesuatu permasalahan. Selain itu, akti&iti pendidikan seni &isual men!!alakkan ekspl$rasi dan eksperimentasi supa a kanak-kanak mempun ai pen!alaman luas dalam bidan! pen!hasilan kar a. (d+ Aspek -ersepsi 7elalui mata pela#aran seni &isual, murid b$leh mempertin!katkan dan mena#amkan pen!!unaan pan0aindera dan deria. -endidikan seni &isual menambahkan pen!etahuan men!enai k$nsep pembuatan dan kr$n$l$!i sesuatu pr$duk iaitu pr$ses pen!hasilan dan hasilan seni, pr$duk dan $b#ek an! terdapat di sekelilin! mereka. (e+ Aspek S$sial dan Em$si -endidikan seni &isual memberi peluan! kepada murid untuk berinteraksi dan menin!katkan keupa aan bers$sial selain menin!katkan ke akinan diri. Akti&iti pendidikan seni &isual memberikan peluan! kepada pela#ar untuk salin! h$rmatmen!h$rmati dan men#adi landasan untuk memupuk perasaan bert$leransi. 7ata pela#aran pendidikan seni #u!a men!an#urkan seman!at beker#asama di dalam akti&iti berkumpulan an! dibentuk. 1.; KANAK-KANAK DAN SENI LUKIS -ernahkah anda melihat kanak-kanak men0$nten! dindin!, buku atau pun

kertas? 7en!apakah kanak-kanak !emar men0$nten!? Adakah mereka in!in berk$munikasi?

Ban ak ka#ian an! di#alankan ba!i men!enal pasti keb$lehan kanak-kanak. Akti&iti melukis dikatakan seba!ai suatu bentuk akti&iti an! ban ak di!unakan $leh saintis, pendidik dan ibu bapa ba!i men elami perasaan dan "ikiran kanak-kanak. Akti&iti melukis merupakan akti&iti an! membantu kanak-kanak men!enali $b#ek selain membantu menin!katkan da a sensiti&iti terhadap alam sekelilin! mereka. -r$ses melukis an! men#urus ke arah pen!amatan terhadap $b#ek melatih deria kanak-kanak supa a men#adi lebih peka dan menin!katkan da a persepsi mereka. Selain itu, akti&iti melukis #u!a menin!katkan da a ima!inati" kanak-kanak selain berupa a men!imban!i em$si mereka. Ian a di#adikan seba!ai satu pr$ses pembela#aran kepada kanak-kanak melalui akti&iti imitasi alam sekelilin! lalu dipermudahkan men#adi pen!hasilan simb$l abstrak seterusn a men#adikan ian a satu bentuk hasil kar a an! unik. (a+ 7elukis seba!ai 7edium K$munikasi Lukisan merupakan bentuk k$munikasi a/al kanak-kanak sebelum mereka berupa a untuk bertutur. Ian a di#adikan alat perhubun!an an! berkesan untuk berinteraksi. Selain itu, lukisan #u!a di#adikan alat membantu saintis untuk men!analisa "ikiran dan perasaan kanak-kanak. -en!hasilan ime# seperti p$k$k, "i!ura manusia, 0atan dan ar0a b$leh memberikan ta"siran an! dapat membantu ahli psik$l$!i untuk men!enal pasti kanak-kanak an! mempun ai masalah trauma. (b+ 7elukis seba!ai <ara 7en0apai Kepuasan Diri Kanak-kanak umumn a bela#ar sambil bermain. Ba!i mereka, akti&iti bermain memberikan kepuasan di sampin! memberikan peluan! kepada mereka untuk mener$ka alam sekelilin!. 7elukis merupakan akti&iti an! mampu memberikan kepuasan kepada kanak-kanak. 7elalui lukisan, kanak-kanak dapat meluahkan perasaan dan em$si selain dapat membina kekuatan $t$t. Akti&iti sebe!ini #u!a dapat membantu mena#amkan da a intuisi kanak-kanak. (0+ 7elukis untuk 7enin!katkan Da a -en!uasaan Kendiri (Sel" Esteem+ Akti&iti melukis dapat memberikan kepuasan kepada kanak-kanak dalam meluahkan apa an! dilihat lalu dipindahkan semula dalam bentuk dan rupa ime# an! unik

men!ikut tahap pemahaman mereka. Kesan pen!hasilan kar a lukisan mampu membentuk pers$naliti kanak-kanak. K$nsep kendiri terbina apabila kanak-kanak mampu melukis tanpa ra!u dan tidak bimban! memikirkan s$al ke0antikan kar a mereka. Selain itu, akti&iti melukis #u!a men!!alakkan kanak-kanak untuk ber0erita men!enai kar a mereka sekali!us membantu mereka untuk membina ke akinan diri untuk bertutur. 7elalui akti&iti melukis, kanak-kanak dapat menin!katkan da a sensiti&iti pan0aindera. 1.= -E'KE7BAN5AN A'4IS4IK KANAK-KANAK Semasa menuntut di sek$lah rendah dahulu, pernahkah anda berk$n!si lukisan an! anda hasilkan den!an rakan sekelas anda? -erkemban!an artistik kanak-kanak ban ak dipen!aruhi $leh persekitaran dan suasana mereka dibesarkan. Dalam k$nteks ini, persekitaran memainkan peranan pentin! kerana persekitaran an! sihat membantu perkemban!an k$!niti" kanak-kanak den!an 0ara an! p$siti". Ka#ian men!enai perkemban!an artistik kanak-kanak ban ak di#alankan ba!i melihat pertumbuhan pemikiran kanak semen#ak dari kurun ke 11 la!i. 7enurut Li!ht dan Barnes ()**;+, ka#ian tera/al men!enai perkemban!an artistik kanak-kanak an! pernah direk$dkan adalah pada tahun 1>>2. <$rrad$ 'i00i an! berban!sa Itali telah men!hasilkan tulisann a di dalam buku an! berta#uk 4he Art $" Little <hildren an! men!ka#i beberapa lukisan kanak-kanak. -ada tahun 111* pula, ka#ian perkemban!an kanak-kanak diteruskan $leh <lara dan ?illiam Stern di 6erman an! menerbitkan ka#ian men!enai lukisan an! dihasilkan $leh se$ran! kanak-kanak lelaki daripada kanakkanak tersebut berumur = hin!!a 2 tahun. -ada tahun 111; di -eran0is, 5e$r!es-%enri Lu@uet telah menerbitkan 1,3** kepin! katal$! lukisan an! dihasilkan $leh anak perempuan beliau, dilukis semasa berumur antara ; hin!!a > tahun. Kesemua ka#ian dan penerbitan an! dihasilkan men!enai perkemban!an a/al artistik kanak-kanak masih la!i men#adi ru#ukan utama kepada ka#ian men!enai perkemban!an artistik kanak-kanak pada masa sekaran!.

1.=.1 4e$ri -erkemban!an Artistik $leh %ur/it. dan Da %ur/it. dan Da ()**1+ telah merumuskan perin!kat perkemban!an artis kanakkanak kepada ti!a baha!ian utama. -erin!kat-perin!kat ini dikenali seba!ai perin!kat manipulati", perin!kat membuat simb$l serta perin!kat pra-rema#a. ASta!es $" artisti0 de&el$pment are use"ul n$rms that 0an enli!hten the tea0her, but the sh$uld n$t be 0$nsidered as !$als "$r edu0ati$n.B - %ur/it. dan Da ()**1+

(a+ -erin!kat 7anipulati" atau Caman A/al Kanak-kanak ()-= 4ahun+ -ada perin!kat ini, kanak-kanak tidak mempun ai ka/alan pada per!erakan tan!an kerana usia mereka an! masih muda, selalun a di dalam lin!kun!an umur dua hin!!a lima tahun. Lukisan an! dihasilkan #u!a selalun a tidak terka/al dan ban ak terdapat di dindin!, di atas me#a dan kertas lukisan den!an men!!unakan pelba!ai #enis bahan dan medium seperti kra $n, pensil serta bahan-bahan lain. -en!hasilan kar a pada usia ini tidak bersi"at realistik dan ban ak men!!unakan lukisan !arisan ba!i men!!ambarkan sesuatu ime#. -ada usia ini, kanak-kanak lebih !emar untuk men0uba dan bereksperimentasi den!an pelba!ai #enis !arisan an! b$leh dihasilkan melalui pelba!ai media. Se0ara umumn a terdapat empat perin!kat 0$nten!an pada perin!kat manipulati" iaitu 0$nten!an !arisan tidak terka/al, 0$nten!an !arisan terka/al, 0$nten!an rupa terka/al dan 0$nten!an rupa. <$nten!an !arisan tidak terka/al berlaku kerana kanak-kanak tidak mempun ai da a ka/alan dan !arisan an! dihasilkan biasan a berulan!-ulan!. Di perin!kat 0$nten!an !arisan terka/al pula !arisan an! dihasilkan lebih menampakkan ka/alan an! matan! dibandin!kan den!an perin!kat pertama. Sementara itu, 0$nten!an rupa terka/al memperlihatkan keb$lehan kanak-kanak an! mula melukis rupa dan

men!ulan!in a men!ikut kehendak mereka. Akhir sekali adalah 0$nten!an rupa, di mana pada perin!kat ini kanak-kanak berupa a men!enal pasti rupa dan men ebut rupa an! dihasilkan. -ada perin!kat ini #u!a lukisan an! dihasilkan adalah lebih kepada kepuasan dan keser$n$kan kerana mereka diberi peluan! untuk melukis dan men!!unakan alatan melukis seperti pen dan pensil. Antara perkara pentin! an! perlu diberi perhatian adalah 0ara kanak-kanak meme!an! alatan untuk melukis. -ada usia ini alatan tulis an! dipe!an! adalah men!ikut keupa aan 0ara dan !a a an! disukai $leh mereka. Keupa aan men0$nten! san!at ber!antun! kepada keupa aan $t$t dan keselarasan k$$rdinasi di antara mata dan tan!an. 9$kus ime# an! dihasilkan pada perin!kat ini adalah lukisan !arisan an! pelba!ai. (b+ -erin!kat 7embuat Simb$l (D-1 4ahun+ Daripada perin!kat lukisan 0$nten!an, kanak-kanak mula beralih ke perin!kat men!hasilkan simb$l. -erin!kat pen!hasilan simb$l bermula pada umur empat sehin!!a kanak-kanak berumur lapan tahun. -ada perin!kat ini, kanak-kanak san!at terpen!aruh den!an keadaan sekelilin!n a. -ersekitaran memainkan pen!aruh besar dan lukisan an! biasa dihasilkan adalah seperti rumah, kereta, bun!a, alat permainan dan seba!ain a. Ime#an dalam lukisan "i!ura merupakan ime# an! palin! d$minan. Simb$l dan ime#an an! dilukis $leh kanakkanak ini biasan a didahului den!an ime# mereka sendiri, kemudian diikuti den!an keluar!a terdekat seperti ibu bapa diikuti rakan-rakan. -ada perin!kat ini #u!a, simb$l an! dihasilkan $leh kanak-kanak mudah untuk dikenal pasti kerana kanak-kanak mempun ai ka/alan an! seimban! dan teratur dari se!i per!erakan tan!an. Di perin!kat a/al pen!hasilan ime# simb$lisma, ime#-ime# an! dihasilkan melalui lukisan terdiri daripada pelba!ai sai.. Umumn a, sese$ran! an! pentin! di dalam kehidupan kanak-kanak tersebut di!ambarkan lebih besar sai.n a berbandin! den!an ime# "i!ura an! lain. Seba!ai 0$nt$h, bapa di!ambarkan lebih besar daripada ime# ahli keluar!a

an! lain melamban!kan kekuasaan dan kekuatan an! di miliki $leh bapa selaku ketua keluar!a. Dalam seseten!ah keadaan, ime# diri kanak-kanak itu #u!a mempun ai sai. an! lebih besar berbandin! den!an ime# "i!ura an! lain. -ada permulaan perin!kat pertama simb$lisma ini, pen!!unaan /arna terhadap ime# tidak men#adi "$kus utama dan tidak ketara. -ada perin!kat kedua pula, pen!!unaan /arna ke atas ime# mula diperlihatkan. Seba!ai 0$nt$h, ime# lan!it dikaitkan den!an /arna biru, /arna kunin! untuk matahari dan /arna hi#au ba!i men!!ambarkan rumput atau tumbuhan. -ada perin!kat keti!a simb$lisma,lukisan an! dihasilkan lebih menumpukan kepada ime# an! k$nkrit iaitu ime# an! dilihat berbandin! den!an ime# an! mereka tahu. (0+ -ra-'ema#a (1*-1; 4ahun+ -erin!kat -ra-rema#a dikatakan perin!kat transisi .aman kanak-kanak ke .aman rema#a. 4erdapat per0ubaan untuk melukis "i!ura den!an sai. an! betul. Lukisan "i!ura pula mula dilukis den!an menitikberatkan da a sai. sebenar $b#ek. Seba!ai 0$nt$h, "i!ura manusia mula dilukis den!an melihat kadar bandin! pada $b#ek tersebut tanpa membuat penambahan. Lukisan pada perin!kat ini dikatakan lebih rasi$nal kerana selain daripada kedudukan dan sai. "i!ura an! betul, mereka #u!a telah mula mementin!kan /arna an! tepat selain dari memasukkan ba an!-ba an! pada $b#ek supa a ime# an! dihasilkan se$lah-$lah nampak realistik. -ada perin!kat ini #u!a, mereka mula men!!unakan kaedah perspekti" ba!i membe.akan sai. ime# di mana mereka 0uba memahami k$nsep ruan! iaitu $b#ek an! #auh bersai. lebih ke0il berbandin! den!an $b#ek an! lebih dekat. 1.=.) 4e$ri -erkemban!an Artistik Kanak-kanak $leh L$/en"eld dan Britain L$/en"eld dan Britain (11>)+ telah memperkenalkan te$ri perkemban!an artistik kanakkanak an! meran!kumi perin!kat umur dari )-1= tahun. -erin!kat perkemban!an artistik an! diperkenalkan $leh L$/en"eld dan Britain ini meran!kumi lima perin!kat

utama iaitu perin!kat s0ribblin!, perin!kat pres0hemati0, perin!kat s0hemati0, perin!kat da/nin! realism, perin!kat pseud$naturalisti0 dan perin!kat ad$les0ent art. (a+ -erin!kat S0ribblin! ()-= 4ahun+ -ada perin!kat ini kanak-kanak men!hasilkan 0$nten!an se0ara ra/ak dan tidak terka/al. -r$ses men0$nten! men ebabkan per!erakan badan dan memban!unkan k$$rdinasi $t$t m$t$r tan!an. Apabila kanak-kanak telah mampu men!uasai per!erakan tan!an dan badan mereka mula melukis dari perin!kat 0$nten!an kepada lukisan !arisan lurus dan melintan! kepada melukis bulatan. (b+ -erin!kat -res0hemati0 (=-2 4ahun+ -erin!kat ini memperlihatkan penin!katan daripada 0$nten!an bulatan kepada per0ubaan pertama untuk melukis $b#ek an! terdapat di sekelilin!n a den!an men!!unakan !arisan. Seba!ai 0$nt$h ibu bapa dan $ran! an! rapat den!an mereka dilukis den!an mempun ai karakter tan!an dan kaki dan dilukis se$lah-$lah terapun! dan den!an sai. ime# an! berbe.a-be.a. -E'KE7BAN5AN A'4IS4IK :LE% %U'?I4C DAN DAE -erin!kat 7anipulati" ()-3 tahun+ -erin!kat 7embuat Simb$l (D-1 tahun+ -erin!kat -ra-'ema#a (1*-1; tahun+ (0+ -erin!kat S0hemati0 (2-1 4ahun+ -ada perin!kat ini kanak-kanak kuran! 0enderun! untuk melukis ime# $b#ek berbandin! pada perin!kat a/al tadi. Lukisan mula dihasilkan men!ikut skema atau k$nsep tertentu. -enekanan lebih diberikan kepada 0ara pen usunan $b#ek dalam ime# selain daripada ime# manusia dan $b#ek an! terdapat di sekelilin!n a. Seba!ai 0$nt$h, kanak-kanak mula membuat per0ubaan den!an membaha!ikan ruan! pada kertas lukisan kepada dua baha!ian iaitu satah udara dan tanah. Ba!i pemandan!an satah ba/ah $b#ek disusun se0ara melintan! dan sama manakala $b#ek udara pula dibiarkan k$s$n!. Selain itu, lukisan an! dihasilkan adalah sp$ntan, bebas dan berskala besar. 4idak peka den!an kar a mereka sendiri dan tidak kisah den!an lukisan an! dihasilkan $leh rakan seba a mereka dan !emar untuk berk$n!si. (d+ -erin!kat Da/nin! 'ealism atau 4he 5an! A!e (1-1) 4ahun+ -ada perin!kat ini, kanak-kanak terus melukis den!an men!ekalkan k$nsep dan skema tertentu. -erubahan pada perin!kat ini adalah terhadap ime# an! dilukis se0ara realistik dan teliti. Ime# lukisan mula men!e0il dari se!i sai. dan kanakkanak mula menun#ukkan si"at kritikal den!an hasil kar a sendiri. 7ereka mula membandin!kan kar a den!an kar a rakan seba a dan ini men#adikan mereka berhati-hati dan sedikit indi&idualistik serta menitikberatkan kualiti kar a an! dihasilkan.

(e+ -erin!kat -seud$naturalisti0 atau 'eas$nin! (1)-1= 4ahun+ -ada perin!kat ini, kanak-kanak mula peka den!an k$nsep realistik di dalam men!hasilkan lukisan. 7ereka menitikberatkan k$nsep kedudukan dan sai. rasi$nal ime#. 7ereka lebih !emar untuk melukis melalui k$nsep peniruan atau melalui $b#ek di hadapan mata berbandin! den!an lukisan menerusi ima!inasi. Lukisan an! dihasilkan #aran! dik$n!si bersama den!an rakan seba a dan perasaan malu dan rendah diri akan timbul sekiran a lukisan an! dihasilkan tidak menarik. ("+ -erin!kat -eri$d I" De0isi$n atau Ad$les0ent Art in %i!h S0h$$l (1=-12 4ahun+ -erin!kat ini merupakan perin!kat penekanan terhadap pr$ses pen!hasilan kar a seni dan pen0iptaan $b#ek. -erin!kat ini memperlihatkan kematan!an di dalam membuat keputusan dan pemilihan bahan an! sesuai untuk men!hasilkan kar a seni.

1.=.; 4e$ri -erkemban!an Artistik Kanak-kanak $leh 5e$r!es-%enri Lu@uet 4e$ri perkemban!an artistik kanak-kanak an! diperkenalkan $leh Lu@uet (11)D+ bermula daripada perin!kat 0$nten!an. 7enurut Lu@uet, perkemban!an dan akti&iti melukis kanakkanak pada perin!kat ini adalah lebih kepada akti&iti peniruan dan diter#emahkan men!ikut !a a 0$nten!an mereka. Namun se0ara rin!kasn a terdapat ti!a perin!kat perkemban!an artistik kanak-kanak an! diperkenalkan dan diistilahkan $leh Lu@uet iaitu perin!kat 9$rtuit$us 'ealism atau penemuan ime#an realism se0ara tidak sen!a#a, perin!kat kedua adalah 9ailed 'ealism, dan perin!kat keti!a adalah Intele0tual 'ealism dan perin!kat akhir adalah Visual 'ealism. (a+ -erin!kat 9$rtuit$us 'ealism -erin!kat ini ialah perin!kat a/al lukisan kanak-kanak di mana ime#an an! 0uba dihasilkan pada perin!kat 0$nten!an telah membentuk ime# dan $b#ek an! hampir sama den!an $b#ek sebenar. Apa an! menarik ialah keserupaan ime#an an! dihasilkan adalah se0ara tidak sen!a#a. (b+ -erin!kat 9ailed 'ealism Ime# an! diper$lehi se0ara tidak sen!a#a diperbaiki dan diperhalusi ba!i mendapatkan ime# sebenar. Lukisan an! hampir sama dihasilkan berulan! kali. Namun usaha an! dilakukan tidak dapat diteruskan kerana ime# $b#ek tersebut kerap berubah daripada ime# asal an! diper$lehi se0ara tidak sen!a#a tadi.

(0+ -erin!kat Intele0tual 'ealism -ada perin!kat ini kanak-kanak mula melukis men!ikut apa an! mereka tahu dan apa an! mereka lihat. -en!hasilan kar a kanak-kanak adalah dalam bentuk lukisan an! lebih rin!kas namun dilukis den!an a!ak baik. (d+ -erin!kat Visual 'ealism -erin!kat akhir ini memperlihatkan keupa aan kanak-kanak untuk melukis ime# an! mempun ai perspekti" dan kadar bandin!. -er0ubaan untuk melukis ime# ; dimensi di atas kertas lukisan dapat dilihat pada perin!kat ini dan per0ubaan melukis ime# se0ara ; dimensi dian!!ap satu ke#a aan dan pen0apaian baik. 1.3 KEIN5INAN ASAS KANAK-KANAK Apabila tiba pada perin!kat umur tertentu, kanak-kanak akan lebih 0enderun! untuk melukis berdasarkan apa an! mereka lihat daripada men!!unakan ima!inasi sendiri. Kenapa ini berlaku? Setiap insan di dunia mempun ai kein!inan, terutaman a kanak-kanak. Seba!ai !uru, memahami kein!inan mereka memberi ruan! kepada kita untuk men!atur sesi pembela#aran serta pendekatan an! di!unakan den!an 0ara an! lebih berkesan. (a+ Untuk Ber!erak, Ber#a a dan Diiktira", Diterima dan Disan#un! -u#ian dan san#un!an merupakan sebaha!ian daripada kaedah menin!katkan m$ti&asi kanak-kanak. Di dalam akti&iti pendidikan seni &isual, pen!hasilan kar a $leh kanak-kanak perlu mendapat kredit an! se/a#arn a daripada !uru. Lukisan an! dihasilkan $leh kanak-kanak hendaklah dipamerkan pada papan ken ataan murid di sek$lah seba!ai sebaha!ian daripada usaha menin!katkan ke akinan diri murid selain seba!ai satu bentuk pen!har!aan kepada mereka di atas usaha men!hasilkan kar a. (b+ Untuk Bersain!, Ketan!kasan 9i.ikal dan 7emahami Akti&iti melukis di#adikan seba!ai landasan ba!i membina persain!an an! sihat di kalan!an kanak-kanak. -ertandin!an seperti pertandin!an melukis dan me/arna serin! diadakan bertu#uan untuk me/u#udkan persain!an p$siti" di kalan!an kanakkanak di sampin! memberikan peluan! kepada mereka untuk berinteraksi den!an rakan seba a. -en!an#uran akti&iti sebe!ini memberikan peluan! kepada mereka untuk mempela#ari kaedah dan perkara baru sesama mereka. (0+ Untuk 7ener$ka, -en0apaian Kreati" dan 7eluahkan -erasaan Akti&iti melukis menin!katkan dan membuka ruan! ke arah pembinaan da a kreati&iti kanak-kanak. Selain itu, melalui akti&iti melukis kanak-kanak diberikan peluan! untuk mener$ka dan bereksperimentasi den!an bahan-bahan lukisan seperti pensil, pen, pensil /arna, dan seba!ain a. Kanak-kanak sememan!n a suka untuk men0uba. -erasaan in!in men0uba ini merupakan sebaha!ian daripada pr$ses pembela#aran ba!i kanak-kanak.

Latihan 1.; 1. Seba!ai !uru, ba!aimanakah pen!etahuan tentan! perkemban!an artistik pela#ar dapat membantu menin!katkan pr$ses pembela#aran?

'U7USAN Dalam t$pik ini anda telah didedahkan den!an maklumat men!enai men!apa kanak !emar melukis dan seharusn a telah memahami men!apa Lukisan an! dihasilkan $leh kanak-kanak mempun ai interpretasi dan makna an! berbe.a den!an kar a an! dihasilkan $leh !$l$n!an de/asa. Kar a an! dihasilkan $leh kanak-kanak merupakan satu kaedah ba!i men!enal pasti pr$ses perkemban!an mereka #usteru dan b$leh !unakan pen!etahuan ini untuk men!atur akti&iti an! men!!alakkan perkemban!an artistik mereka. Selain daripada itu berikan peluan! kepada kanak-kanak untuk ber0erita dan berk$n!si pen!alaman den!an rakan-rakan seusia den!an mereka supa a pen!alaman rakan an! lain turut men#adi sebaha!ian daripada pr$ses pembela#aran.

4:-IK ) 4E:'I-4E:'I DALA7 SENI -EN5ENALAN 4e$ri dapatlah diertikan seba!ai FpendapatG an! dikemukakan $leh indi&iduindi&idu tertentu untuk memper#elaskan sesuatu perkara. -erkataan te$ri diambil daripada perkataan Latin the$ria, an! seiras den!an perkataan 5reek the:ria dan the:rein. Se0ara umumn a keti!a-ti!a istilah ini meru#uk kepada perkara an! sama iaitu untuk melihat atau mempertimban!kan. 7d. Nasir dan Iberahim %assan ()**;+ men!klasi"ikasikan te$ri seba!ai asas-asas atau hukum-hukum umum an! men#adi dasar pembentukan kesenian, ilmu pembentukan kesenian ataupun ilmu pen!etahuan. Di dalam k$nteks umum, istilah te$ri di!unakan untuk memper#elaskan pendapat, hip$tesis ataupun spekulasi. 6ika dis$r$ti pen!ertian ini, te$ri tidaklah semestin a bertun#an!kan "aktaH dalam erti kata lain ian a tidak semestin a k$nsisten den!an pen!ertian sebenar realiti.

Adakalan a te$ri di"$rmulasikan untuk memper#elaskan pendapat tertentu dan tidak semestin a berasaskan bukti-bukti an! kukuh. <$nt$hn a pada suatu masa dahulu terdapat kebimban!an di kalan!an pela ar dan pelaut an! mun!kin men!emudi kapal sehin!!a ke sempadan lautan. Kebimban!an ini berasaskan te$ri an! berpendapat baha/a dunia ini berbentuk se!i empat. -ela ar dan pelaut bimban! sekiran a mereka sampai ke pen!hu#un! dunia iaitu di bu0u se!i empat, kapal mereka mun!kin ter#atuh ke ba/ah. 6elas baha/a te$ri ini tidak berasaskan realiti sebenar dan lebih men#urus kepada pendapat an! tidak dapat dikenal pasti kesahihann a. Namun te$ri tetap membantu dalam merun!kai dan memper#elas sesuatu perkara. Bidan! pendidikan seni itu sendiri san!at luas, sub#ekti" dan abstrakti". -erkemban!an seni sese$ran! indi&idu melibatkan pr$ses estetik an! rumit dan den!an memahami te$ri-te$ri pendidikan seni an! dikemukakan, !uru pendidikan seni &isual akan mendapat !ambaran an! lebih #elas dan seterusn a dapat diaplikasikan di dalam pendekatan pen!a#aran mereka. Sebelum merun!kai te$ri-te$ri terkemuka di dalam pendidikan seni &isual, el$klah disin!kap terlebih dahulu pen!ertian seni itu sendiri. :B6EK4I9 Di akhir t$pik ini anda seharusn a dapat8 1. memahami te$ri-te$ri pendidikan seni &isualH ). men!enal pasti aplikasi te$ri-te$ri pendidikan seni &isualH dan ;. men!aplikasi te$ri-te$ri ini di dalam k$nteks sebenar pen!a#aran seni &isual.

).1 DE9INISI SENI Apakah pendapat peribadi anda tentan! seni dan sk$p seni? Ba!aimanakah pen!etahuan tentan! de"inisi seni dapat menin!katkan pemahaman anda tentan! seni?

Seni di dalam bahasa In!!eris dikenali seba!ai art an! diambil daripada istilah Latin ars, bermaksud pen usunan ataupun untuk men usun. Dalam k$nteks ini, interpretasi seni adalah san!at uni&ersal an! meru#uk kepada sebaran! bentuk $b#ek an! disusun men!ikut aturan tertentu. Interpretasi seni an! san!at luas ini men!!amit pen!amal-pen!amal seni untuk men#uruskan sk$p seni ke atas lensa an! lebih "$kus a!ar dapat memberikan !ambaran an! lebih spesi"ik. Seni merupakan intipati kepada ekspresi kreati&iti sese$ran!. Namun, si"at seni an! sub#ekti" dan abstrak men ukarkan untuk memberikan takri"an khusus kepada seni mahupun k$nsep seni itu sendiri. ?alaupun sukar untuk diberi de"inisi khusus dan sama sukarn a untuk menilai tahap seni sese$ran! indi&idu, setiap artis menentukan sendiri parameter hasil kar a seni mereka. Se0ara amn a, seni b$leh diru#uk seba!ai suatu pr$ses dan mani"estasi kepada ekspresi diri, penilaian an! menentukan elemen-elemen an! /a#ar diketen!ahkan di dalam hasil seni, di dalam men ampaikan idea, em$si, perasaan, keper0a aan di dalam bentuk an! di"ikirkan palin! e"ekti". Ada #u!a an! memandan! seni seba!ai satu hasil aplikasi kreati&iti an! mempun ai elemen atau nilai apresiasi, berdasarkan nilai estetik dan kesan em$si. Istilah seni mempun ai k$n$tasi an! amat rapat den!an kemampuan dan pen!uasaan sesuatu medium dalam men ampaikan maksud-maksud tertentu. 7enentukan maksud an! in!in disampaikan, medium dan 0ara berkesan untuk men ampaikan maksud tersebutH memerlukan asas kritis an! baik dalam membuat penilaian. ).) <I'I-<I'I -E'KE7BAN5AN Kesedaran terhadap pr$ses perkemban!an k$!niti" dan artistik kanak-kanak mula mendapat tempat di kalan!an pen elidik, pen!ka#i, pendidik dan ahli psik$l$!i pada a/al 11**. %asil daripada ka#ian-ka#ian an! di#alankan mendapati baha/a pr$ses perkemban!an kanak-kanak adalah men!ikut perin!kat-perin!kat tertentu. Setiap perin!kat di/akili den!an 0iri-0iri d$minan an! dipaparkan se0ara berulan!-ulan! di dalam hasil seni kanak-kanak. -erin!kat-perin!kat ini #u!a mempun ai kaitan

den!an umur kanak-kanak dan kematan!an di dalam ekspresi artistik selalun a #elas berdasarkan kematan!an usia mereka. ).; -E'KE7BAN5AN ES4E4IK Kita serin! men!aitkan elemen estetika den!an kreati&iti dan artistik. Apakah sebenarn a estetik dan ba!aimanakah ian a berbe.a den!an k$nsep kreati&iti di dalam seni?

-erkemban!an estetik kanak-kanak selalun a diter#emahkan melalui !erak-!eri dan per!erakan badan mereka. Keb$lehan kanak-kanak dalam meluahkan nilai estetika mereka merupakan satu bentuk kemahiran k$!niti" an! bukan saha#a pentin! di dalam perkemban!an seni kanak-kanak tersebut, malah amat pentin! di dalam perkemban!an pemikiran dan intelektualiti mereka. Luahan estetik kanak-kanak amat berbe.a den!an per!erakan badan an! biasa. Di dalam kehidupan seharian, kita berk$munikasi se0ara &erbal ataupun bukan &erbal. K$munikasi bukan &erbal melibatkan per!erakan tan!an, memek muka, pandan!an mata dan per!erakan baha!ian badan an! lain. -er!erakan estetik pula men#urus kepada is arat &irtual. Is arat &irtual ini merupakan #endela kepada em$si dalaman kanakkanak dan #u!a #i/a dan pemikiran mereka. ?alaupun perkemban!an estetik kanak-kanak se0ara t$tal masih belum dapat dikenal pasti, para pen!ka#i telah menemui beberapa per!erakan an! men#adi re"leksi kepada perkemban!an estetik kanak-kanak. -er!erakan estetik a/al kanak-kanak mempun ai kaitan lan!sun! den!an em$si mereka kerana resepsi deria an! men!eluarkan is arat tersebut selalun a mempun ai hubun!an terus den!an baha!ian $tak an! meran!san! em$si. Kanak-kanak pada umur ) hin!!a = tahun selalun a men!eluarkan is arat-is arat tertentu an! lebih berbaur em$si daripada rasi$nal atau intelektualiti. Is arat-is arat biasa

seperti tunduk memberi h$rmat atau per!erakan biasa an! dilakukan ketika beribadat mempun ai implikasi em$si. Apabila usia mereka menin!kat ke tahun keti!a dan keempat, kanak-kanak men#adi lebih peka kepada !erakan-!erakan dinamik an! melibatkan imban!an, arah, k$nsisten, da a dan #u!a keintiman. Di usia ini, mereka dapat men!imban!kan diri mereka den!an baik di atas kerusi an! ke0il dan men!ekalkan lan!kah an! k$nsisten semasa men0uba tarian an! mudah. 7ereka #u!a dapat membe.akan kiri dan kanak, atas dan ba/ah. -ada umur D tahun, kanak-kanak tahu baha/a !erak-!eri mereka #u!a mempun ai elemen psik$l$!i. <$nt$hn a meluahkan rasa sedih den!an menundukkan muka atau pun melahirkan ekspresi sedan! ber"ikir den!an meletakkan tan!an di ba/ah da!u. Semua per!erakan ini adalah luahan estetik mereka dan seba!ai $ran! de/asa, pemerhatian terhadap per!erakan-per!erakan mereka akan dapat membantu kita menentukan apa an! bermain di dalam "ikiran dan #i/a mereka. ).= -E'KE7BAN5AN A'4IS4IK -elba!ai m$del perkemban!an telah dikemukakan an! membantu memper#elas perkemban!an artistik kanak-kanak. Antara m$del-m$del terkemuka telah di"$rmulasikan $leh L$/en"eld (1123+, <hapman (112)+. 7$del-m$del ini se0ara umumn a berbe.a namun mempun ai 0$rak perkemban!an an! lebih kuran! sama. Antara persamaan an! ketara ialah transisi perkemban!an daripada perin!kat s0ribblin! ke representati$n. Antara persamaan-persamaan an! lain ialah8 (a+ 9akt$r s$si$ek$n$mi mempun ai pen!aruh an! amat terbatas dalam perin!kat a/al pertumbuhan kanak-kanak. Kanak-kanak lelaki dan perempuan didapati melukis den!an 0ara an! sama di perin!kat a/al pertumbuhan. (b+ Lukisan kanak-kanak dapat memberi lebih ban ak maklumat tentan! perkemban!an mereka daripada 0atan kerana ian a men!!unakan kra $n, pensil dan pen. Alatan ini lebih mudah dika/al $leh kanak-kanak daripada berus dan /arna. (0+ 4erdapat pertindihan an! a!ak ketara di antara perin!kat-perin!kat perkemban!an. Lukisan kanak-kanak mun!kin mempun ai elemen dua perin!kat serentak dan tidak semestin a elemen satu perin!kat perkemban!an saha#a.

7$del-m$del perkemban!an artistik kanak-kanak akan dibin0an!kan den!an lebih terperin0i dalam 4$pik D. ).3 4E:'I-4E:'I K:5NI4I9 Ba!aimanakah pen!etahuan tentan! te$ri-te$ri dalam pendidikan dapat membantu menin!katkan kualiti !uru di dalam pen!a#aran?

-ada dasarn a, istilah k$!niti" meru#uk kepada pr$ses dalaman minda seperti pen elesaian masalah, in!atan dan #u!a pembela#aran bahasa. Ahli psik$l$!i k$!niti" mempun ai minat an! mendalam untuk melihat ba!aimana manusia memahami, men!analisa dan men elesaikan masalah melibatkan pr$ses mental. 4e$ri k$!niti" se0ara umumn a merun!kai ba!aimana manusia memahami sesuatu $b#ek atau material an! seterusn a mempen!aruhi kapasiti mereka untuk mempela#ari sesuatu. Sekiran a diteliti se#arah perkemban!an te$ri, te$ri-te$ri k$!niti" bermula den!an te$ri 5estalt. ?alaupun te$ri k$!niti" an! ada pada hari ini mempun ai persamaan an! san!at sedikit den!an te$ri 5estalt, elemen persepsi, 0ara minda melihat 0$rak dan persepsi terhadap persekitaranH an! ada pada 5estalt, dapat dikenal pasti dalam ban ak te$ri-te$ri an! lain. 4e$ri-te$ri k$!niti" #u!a ban ak dipen!aruhi $leh m$del S$sialInteraksi -ia!et an! memper#elas pr$ses pertumbuhan k$!niti" kanak-kanak. Be!itu #u!a den!an pendekatan K$nstrukti&is an! ketara di dalam perkemban!an te$ri k$!niti". :U7 :leh itu t$pik ini akan memberi tumpuan kepada ti!a te$ri k$!niti" an! utama iaitu te$ri 5estalt, te$ri S$sial-Interaksi -ia!et dan te$ri K$nstrukti&is. -emahaman keti!ati!a te$ri ini akan dapat membantu dalam pemahaman te$ri-te$ri k$!niti" an! lain kerana keti!ati!a te$ri inilah tun#an! kepada te$ri-te$ri k$!niti" an! ada pada hari ini. ).3.1 4e$ri 5estalt

4e$ri 5estalt mempun ai se#arah an! pan#an!. 4e$ri ini bermula di 6erman pada tahun 111* dan diasaskan $leh 7aI ?ertheimer, ?$l"!an! K$hler dan Kurt K$""ka. ?alaupun keti!a-ti!a pen!asas 5estalt merupakan ahli psik$l$!i, mereka mempun ai latar belakan! an! berbe.a, dipisahkan $leh -eran! Dunia -ertama dan bertemu kembali pada tahun 11)*. K$hler merupakan -en!arah di Institut -sik$l$!i di Uni&ersit $" Berlin dan ?ertheimer merupakan ahli akademik "akulti tersebut. K$""ka pula men#adi tena!a pen!a#ar di 9rank"urt. 6arak an! #auh tidak men!halan! keti!a-ti!a pen!asas ini daripada men!ekalkan hubun!an an! baik. Bahan! daripada -eran! Dunia -ertama serta !erakan anti Eahudi memaksa keti!a-ti!a pen!asas ini berhi#rah ke Amerika S arikat. -ada kurun ke )*, asas te$ri 5estalt tidak han a diaplikasikan di dalam bidan! psik$l$!i tetapi telah menular dan mempen!aruhi dipindai ilmu an! lain terutaman a pendidikan. ).3.1.1 Latar Belakan! 4e$ri 5estalt -ada hu#un! kurun ke 11, te$ri beha&i$risme merupakan pendekatan p$pular an! diamalkan di Amerika S arikat. 4e$ri ini memberi penekanan kepada pr$duk atau hasil dan tidak mementin!kan pr$ses pembela#aran itu sendiri. Ukuran tahap pembela#aran se$ran! pela#ar dilihat daripada aspek pen0apaian an! selalun a diter#emahkan melalui keputusan u#ian dan peperiksaan -en!amal te$ri ini per0a a baha/a apabila indi&idu diberikan ran!san!an tertentu, salah satu daripada dua tindakan b$leh dikenakan. 4indakan ini adalah dalam bentuk pen!uatkuasaan (rein"$r0ement+ an! datan! dalam bentuk p$siti" atau ne!ati"H dan #u!a hukuman (hukuman+. -en!uatkuasaan atau hukuman an! dikenakan b$leh mem$di"ikasikan tin!kah laku sese$ran! dan b$lehlah disimpulkan baha/a indi&idu tersebut telah mempela#ari sesuatu. Namun para pen!asas te$ri 5estalt per0a a baha/a pr$ses pembela#aran bukan han a disebabkan $leh pen!uatkuasaan atau hukuman tetapi lebih melibatkan pr$ses k$!niti". ).3.1.) De"inisi 4e$ri 5estalt 4idak ada makna khusus untuk istilah 5estalt di dalam Bahasa In!!eris. 7alah perkataan

5estalt bukanlah datan!n a daripada nama pen!asas te$ri tersebut, seperti keban akan nama te$ri-te$ri an! lain. Namun, 5estalt dapat diru#uk seba!ai bentuk, rupa, kedudukan ataupun diletakkan bersama. 4e$ri 5estalt melihat kepada struktur men eluruh dan bukann a membaha!ikan struktur tersebut kepada entiti atau baha!ian-baha!ian an! berasin!an. Di dalam aspek pembela#aran, 5estalt menekankan 0ara minda memberi tumpuan 0$rak atau si"at sesuatu dan ba!aimana ian a mempen!aruhi pr$ses bela#ar. :leh itu, prinsip asas te$ri ini menitikberatkan keseluruhan daripada sebaha!ian. Dalam erti kata lain, melihat sesuatu $b#ek se0ara keseluruhan (0$nt$hn a rumah+ memberi makna an! lebih mendalam daripada melihat k$mp$nen-k$mp$nen indi&idu (tian!, lantai, dindin!, pintu, tan!!a+. -r$ses melihat se0ara keseluruhan melibatkan pr$ses k$!niti" J minda membuat an#akan daripada memahami setiap k$mp$nen dalam men!hasilkan makna daripada pandan!an an! men eluruh. 4e$ri ini per0a a baha/a persepsi sese$ran! terhadap sesuatu ran!san!an akan mempen!aruhi tindak balas atau perlakuan indi&idu terbabit. Sekiran a dua indi&idu didedahkan kepada ran!san!an an! sama, tindak balas mereka mun!kin berbe.a, ber!antun! kepada pen!alaman lepas masin!-masin!. Di dalam te$ri 5estalt, persepsi sese$ran! terhadap sesuatu memainkan peranan an! amat pentin! dalam menentukan tin!kah laku indi&idu terbabit. -ersepsi ini dipen!aruhi $leh pen!alaman, buda a, 0ara indi&idu tersebut dibesarkan dan "irasat. Elemenelemen ini #u!a mempen!aruhi 0ara sese$ran! di dalam men elesaikan sesuatu masalah. ).3.1.; %ukum-hukum 4e$ri 5estalt -en!amal 5estalt per0a a baha/a indi&idu akan men!klasi"ikasikan ran!san!an men!ikut persepsi mereka terhadap ran!san!an tersebut. -r$ses pen!klasi"ikasian ini ber!antun! kepada beberapa "akt$r an! dinamakan hukum te$ri 5estalt. 4erdapat enam hukum an! utama iaitu hukum -ra!nan., hukum -ersamaan (Similarit +, hukum Keintiman (-r$Iimit +, hukum Len!kap (<l$sure+, hukum Kesinambun!an -$siti" (5$$d <$ntinuati$n+ dan hukum <iri-0iri Baha!ian (7embership <hara0ter+.

(a+ %ukum -ra!nan. %ukum -ra!nan. men atakan baha/a apabila indi&idu berhadapan den!an pen!alaman an! baru, persepsi indi&idu tersebut adalah tidak teratur. :leh itu, indi&idu akan 0uba men!enakan aturan dalam bentuk an! mudah untuk dita"sirkan. Adalah sukar untuk indi&idu terbabit untuk merubah persekitaran mereka apabila berhadapan den!an pen!alaman atau sesuatu an! baru. :leh itu, indi&idu akan lebih 0enderun! untuk merubah persepsi mereka terhadap pen!alaman tersebut. (b+ %ukum -ersamaan (Similarit + K$nsep hukum persamaan adalah lebih mudah untuk di"ahami. Indi&idu akan lebih 0enderun! untuk men!klasi"ikasikan ran!san!an an! mempun ai persamaan di dalam kumpulan an! sama. (0+ %ukum Keintiman (-r$Iimit + 7en!ikut hukum keintiman, pen!klasi"ikasian setiap ran!san!an adalah berdasarkan elemen #arak dan hubun!an. 'an!san!an-ran!san!an an! mempun ai hubun! kait di antara satu sama lain akan diletakkan di dalam kumpulan an! sama. (d+ %ukum Len!kap (<l$sure+ %ukum len!kap men!an#urkan baha/a indi&idu 0enderun! untuk meletakkan ran!san!an an! telah len!kap di dalam kumpulan an! sama. (e+ %ukum Kesinambun!an -$siti" (5$$d <$ntinuati$n+ %ukum ini men atakan baha/a si"at sesuatu ran!san!an tidak akan berubah, dan pada masa an! akan datan! si"at an! sama akan dikekalkan. <$nt$hn a, !aris an! lurus dilihat seba!ai akan tetap lurus pada masa an! akan datan! dan tidak akan berubah si"atn a. ("+ %ukum <iri-0iri Baha!ian (7embership <hara0ter+ Di dalam hukum ini, indi&idu akan menta"sir sesuatu berdasarkan pandan!an mereka se0ara keseluruhan terhadap sesuatu $b#ek tersebut, dan bukann a melihat setiap baha!ian daripada keseluruhan $b#ek tersebut. ).3.1.= -en!aruh 4e$ri 5estalt Ban ak te$ri an! diasaskan selepas kurun ke-)* men!inte!rasikan elemen te$ri 5estalt. Asas baha/a "irasat atau insi!hts mempun ai hubun!an den!an tindak balas pembela#aran merupakan k$nsep pentin! di dalam te$ri pr$ses k$!niti". 4e$ri 5estalt #u!a mempun ai hubun!an an! rapat den!an pandan!an k$nstrukti&is dan ban ak diaplikasikan di dalam kaedah pen elesaian masalah. ).3.1.3 -endekatan 4e$ri 5estalt dalam -embela#aran Kepentin!an te$ri ini di dalam dunia pembela#aran ialah "$kus an! diberikan

dalam melihat sesuatu entiti se0ara keseluruhan. K$nsep ini amat si!ni"ikan di dalam pen elesaian masalah. Di dalam k$nteks pembela#aran seni &isual, te$ri 5estalt bukan saha#a melihat kepada pr$duk atau hasil ker#a tetapi memberikan penekanan an! tin!!i ke atas pr$ses pen!hasilan pr$duk itu sendiri. Di dalam seni &isual, elemen ini amat pentin! kerana aplikasi pr$ses mestilah betul untuk sampai kepada pen!hasilan pr$duk an! baik. :leh itu, !uru haruslah memberi penekanan kepada pr$ses di dalam pen!a#aran dan haruslah men!!alakkan para pela#ar a!ar tidak mementin!kan hasil ker#a semata-mata. -enilaian ker#a para pela#ar #u!a haruslah dimasukkan elemen pr$ses dan bukanlah han a menilai hasil kar a an! telah siap. Di dalam k$nteks pen!a#aran, !uru haruslah sedar baha/a setiap ran!san!an an! diperkenalkan mun!kin akan mendapat penerimaan an! berbe.a daripada para pela#ar, terutaman a apabila pela#ar berdepan den!an ran!san!an baru atau pen!alaman baru. <$nt$hn a, apabila mena an!kan rakaman &ide$ tentan! buda a sesuatu suku kaum, sekiran a buda a kaum tersebut bertentan!an den!an buda a an! diamalkan $leh pela#ar, mereka mun!kin mempun ai persepsi ne!ati" terhadap kaum tersebut dan mempen!aruhi hasil kar a an! mun!kin dihasilkan rentetan daripada ta an!an &ide$. Latihan ).1 1. N atakan dua 0iri utama an! membe.akan te$ri 5estalt den!an pendekatan beha&i$risma. ). 4e$ri 5estalt di!unakan se0ara meluas di dalam pen elesaian masalah. Ba!aimanakah teknik melihat sesuatu se0ara keseluruhan dapat membantu di dalam men elesaikan sesuatu masalah?

Selain daripada aplikasi te$ri 5estalt di dalam pen!a#aran seperti an! di0adan!kan dalam halaman sebelumn a, 0adan!kan aplikasi-aplikasi lain an! dapat anda !unakan di dalam kelas den!an bertun#an!kan pendekatan 5estalt.

).3.) 4e$ri S$sial-Interaksi -ia!et 6ean -ia!et (1>1D-11>*+ merupakan antara t$k$h pen elidik palin! berpen!aruh di dunia dalam bidan! perkemban!an psik$l$!i. Di perin!kat a/al, -ia!et merupakan ahli epistem$l$!i !enetik di dalam bidan! bi$l$!i dan "alsa"ah. ).3.).1 Latar Belakan! -en!libatan -ia!et 7inatn a di dalam men!ka#i perkemban!an mental kanak-kanak bermula semasa beliau men#alankan ker#a-ker#a pen elidikan di makmal u#ian di -aris. -ia!et mendapati kanakkanak ke0il selalun a mampu memberikan #a/apan an! berbe.a se0ara kualitati" #ika dibandin!kan den!an kanak-kanak an! lebih besar. Daripada pen!amatan ini, -ia!et merumuskan baha/a kanak-kanak ke0il bukanlah tidak mempun ai kapasiti untuk ber"ikir, 0uma kanak-kanak de/asa mempun ai lebih pen!alaman an! men!asah minda mereka. 6a/apan kanak-kanak ke0il berbe.a daripada kanak-kanak de/asa kerana 0ara ber"ikir mereka an! berbe.a. ).3.).) -r$ses -erkemban!an K$!niti" Seba!ai ahli bi$l$!i, -ia!et berminat untuk men!ka#i ba!aimana sesuatu $r!anisme dapat men esuaikan diri dalam sesuatu persekitaran. ?alaupun men!ka#i perkemban!an k$!niti" kanak-kanak, -ia!et masih men!ekalkan prinsip pen elidikan bi$l$!in a. (a+ -en erapan (Assimilati$n+ dan Ubahsuai (A00$mm$dati$n+ -ia!et men#elaskan dua pr$ses an! di!unakan $leh indi&idu sepan#an! ha at dalam men esuaikan diri mereka den!an persekitaran, iaitu asimilasi (assimilati$n+ dan ak$m$dasi (a00$mm$dati$n+. Kedua-dua pr$ses ini sentiasa berlaku dalam diri indi&idu dan sentiasa menimbulkan kete!an!an an! memerlukan pen elesaian. %asil daripada pen elesaian kepada kete!an!an ini akan mempen!aruhi perkemban!an k$!niti". -en erapan meru#uk kepada pr$ses penerimaan ran!san!an dari luar dan indi&idu menta"sir serta mempr$ses ran!san!an ini men!ikut pen!alaman an! telah sedia ada. Dalam keadaan ini, indi&idu selalun a tidak perlu membuat sebaran! m$di"ikasi diri

kerana pen!alaman an! dimilikin a mampu membantun a men!hadapi ran!san!an tersebut. Berbe.a den!an pen erapan, ubahsuai pula dilihat seba!ai pen!libatan akti" indi&idu dalam membuat m$di"ikasi tertentu pada diri dan perlakuan a!ar dapat men esuaikan diri den!an persekitaran. Ini adalah kerana, indi&idu tersebut berhadapan den!an sesuatu an! baru an! belum pernah dialamin a sebelum ini. Ini memaksa indi&idu tersebut men!ubahsuaikan diri dan tin!kah laku an! sedia ada a!ar dapat men esuaikan den!an ran!san!an tersebut. (b+ 'e"leksi, Skema, Struktur dan %ierarki -ia!et #u!a men!emukakan hip$tesis baha/a setiap ba i dilahirkan den!an skema "un!si an! dikenali seba!ai re"leksi. 'e"leksi pada ba i ini ber"un!si dalam membantu men esuaikan diri den!an persekitaran an! baru (daripada dunia #anin ke dunia sebenar+. Apabila ba i mula biasa den!an persekitaran an! baru, re"leksi ini akan di!antikan den!an skema tersusun. Apabila ba i menin!kat usia dan lebih terdedah kepada persekitaran, skema ini akan di!antikan den!an struktur. Struktur bertan!!un!#a/ab ke atas tin!kah laku kanakkanak an! lebih k$mpleks. Dan apabila struktur men#adi lebih matan!, ian a akan di!antikan den!an pen usunan hierarki. ).3.).; -erkemban!an Keb$lehan K$!niti" 6ean -ia!et telah men!enal pasti empat perin!kat perkemban!an k$!niti" an! dilalui $leh setiap indi&idu setelah dilahirkan sehin!!alah de/asa. Keempat-empat perin!kat ini dikenali seba!ai -erin!kat Deria--er!erakan (Sens$rim$t$r+, -erin!kat -ra-$lahan (-re$perati$nal+, -erin!kat -en!$lahan K$nkrit (<$n0rete :perati$nal+ dan -erin!kat -en!$lahan 9$rmal (9$rmal :perati$n+. Setiap perin!kat ini mempun ai 0iri-0iri spesi"ik an! unik an! han a dimiliki $leh kanakkanak pada perin!kat itu saha#a. ?alaupun setiap perin!kat di/akili den!an temp$h usia an! tertentu, perlu di"ahami baha/a setiap kanak-kanak men!alami perkemban!an mental pada tahap an! berbe.a. Ada kanak-kanak an! mun!kin mempun ai

pertumbuhan mental an! lebih 0epat atau lambat sedikit dibandin!kan den!an kanakkanak lain. (a+ -erin!kat Deria--er!erakan (*-) 4ahun+ Ba i an! baru dilahirkan mempun ai kemampuan an! terbatas. :takn a masih baru dan belum ban ak beker#a, $leh itu ba i han a men edari persekitarann a den!an kabur. Namun, "un!si deria ba i berkemban! den!an 0epat dan kanak-kanak dalam perin!kat ini 0epat men#adi pemerhati dan pemerhatian ini akan diikuti pula den!an !erak balas. Kanak-kanak masih belum dapat men!uasai simb$l ataupun bahasa untuk menamakan $b#ek di sekitarn a. Satu-satun a 0ara interaksi den!an persekitaran ialah melalui kesan deria dan !erak-!erin a. Apabila telah men!uasai ka/alan per!erakan, kanakkanak mula berinteraksi den!an 0ara men!!erakkan $b#ek-$b#ek dalam persekitarann a. Apabila umur ba i menin!kat 1* bulan, ba i tersebut mula memahami k$nsep FkekalG (permanen0e+ iaitu kesedaran baha/a /alaupun sesuatu $b#ek hilan! daripada pandan!ann a, $b#ek tersebut tidak !haib be!itu saha#a. (b+ -erin!kat -ra-$lahan () J D 4ahun+ Di perin!kat ini, kanak-kanak telah mula men!uasai bahasa dan men!!unakan nama untuk pan!!ilan $b#ek di sekelilin!n a. ?alaupun be!itu, pen!uasaan ini masih baru dan terbatas dan akan berkemban! sepenuhn a sehin!!alah kanak-kanak tersebut men0apai perin!kat pen!$lahan "$rmal. Di /aktu inilah mereka mula mener$ka alam sekelilin!. -ener$kaan ini membantu mereka menemui benda-benda baru, #usteru menin!katkan rasa in!in tahu kanak-kanak. 6a/apan an! sesuai an! diberi untuk s$alan-s$alan mereka akan menambahkan ilmu, tahap kematan!an dan membantu mereka men!aitkan sesuatu ken ataan den!an ken ataan an! lain. %u#un! perin!kat ini men aksikan keb$lehan kanak-kanak untuk bertutur dan mereka amat petah ber0akap. Ekspresi diri seperti ini harus di!alakkan untuk melatih mereka men atakan sesuatu den!an betul. -erin!kat ini #u!alah kemun0ak

ba!i keb$lehan untuk berima!inasi dan men0ipta pelba!ai benda. 7enurut -ia!et, kanak-kanak ini masih bela#ar untuk men!hubun!kaitkan simb$l dan perkataan den!an $b#ek den!an 0ara intuisi dan bukann a den!an 0ara penaakulan (reas$nin!+. 7ereka masih di permulaan pembinaan k$nsep iaitu mula men!klasi"ikasikan $b#ek dan ke#adian, $leh itu k$nsep an! dikuasai #auh daripada kesempurnaan. -emikiran kanak-kanak adalah sehala dan 0ara pemikiran adalah san!at e!$sentrik iaitu san!at mementin!kan diri dan merasakan diri mereka sentiasa benar dan betul. (0+ -erin!kat -en!$lahan K$nkrit (2 J 11 4ahun+ -ertumbuhan mental adalah berterusan dan pen!uasaan pen!etahuan dan pemikiran bertambah ban ak. -erasaan in!in tahu adalah san!at tin!!i den!an kein!inan bela#ar an! besar. Kanak-kanak #u!a mempun ai pen!uasaan an! baik dalam pertuturan dan mereka ban ak ber0akap untuk melan0arkan pertuturan mereka. -erin!kat ini #u!a men aksikan keb$lehan kanak-kanak men!uasai k$nsep pen!ekalan tentan! paduan, n$mb$r, berat dan padatan. Keb$lehan ini membantu mereka memahami k$nsep lain an! lebih rumit seperti susunan an!ka, pen!klasi"ikasian bahan men!ikut si"at, serta kemampuan melihat sesuatu perkara daripada pelba!ai perspekti". Kerana perasaan in!in tahu an! tin!!i dalam pelba!ai perkara men ebabkan minat mereka sentiasa berubah-ubah. Kanak-kanak #u!a mempun ai ke0enderun!an untuk meletakkan matlamat an! tin!!i untuk sesuatu perkara dan men!harapkan se!ala!alan a ter0apai den!an sempurna. :leh itu mereka akan selalu putus asa dan ke0e/a sekiran a tidak mendapat apa an! mereka mahukan. Kematan!an dalam ber"ikir #u!a telah mula kelihatan di mana kanak-kanak tidak la!i e!$sentrik. 7alah mereka mula sedar baha/a setiap perkara ada pr$ dan k$ntra, buruk dan baik dan mereka mula bela#ar untuk mempertimban!kan sesuatu perkara sebelum men0apai keputusan. (d+ -erin!kat -en!$lahan 9$rmal (1) 4ahun ke Atas+

-erin!kat ini merupakan perin!kat perkemban!an k$!niti" an! tertin!!i dan kanak-kanak dalam perin!kat ini dapat men!urus dan men!$lah persekitaran mereka den!an baik. 7ereka #u!a mampu untuk menerima pelba!ai kemun!kinan daripada tindakan mereka dan tidak mudah terkeliru den!an hasil an! di luar du!aan. ?alaupun be!itu, 0ara pemikiran mereka tidak sama den!an 0$rak pemikiran $ran! de/asa. Kanak-kanak ini men0apai tahap kemun0ak ke0erdasan mental di pen!hu#un! .aman rema#a, namun kekuran!an pen!alaman men!ehadkan pen!etahuan dan keb$lehan mereka untuk men!!unakan apa an! mereka tahu. Di perin!kat ini #u!a, perkemban!an "i.ikal kanak-kanak adalah lebih pantas berbandin! perkemban!an mental apabila mereka mula melan!kah ke a/al alam rema#a. Di perin!kat ini #u!a mereka mula memahami k$nsep abstrak dan ini membantu mereka memahami prinsip m$ral dan etika. 7ereka #u!a mula mempun ai kesedaran tentan! kepentin!an "alsa"ah hidup, etika, p$litik dan hal-hal kea!amaan. Latihan ).) 1. Di perin!kat pra-$lahan ()-D tahun+, pemikiran kanak-kanak berbentuk sehala. Ba!aimanakah pen!etahuan ini dapat di!unakan $leh !uru dalam meran0an! pen!a#aran mereka? ). Apakah implikasi ne!ati" an! mun!kin berlaku kepada kanak-kanak sekiran a !uru tidak men ediakan #a/apan-#a/apan an! betul atau bersesuaian kepada s$alan-s$alan mereka? ).3.).= -endekatan 4e$ri S$sial-Interaksi -ia!et dalam -embela#aran 4e$ri ini ban ak membantu !uru-!uru dalam memahami pr$ses mental kanakkanakH iaitu ba!aimana kanak-kanak ber"ikir dan ba!aimana 0ara pemikiran ini mempen!aruhi tin!kah laku mereka. -emahaman te$ri ini memberi !ambaran kepada !uru dalam men ediakan persekitaran an! sesuai ba!i meran!san! minat dan pr$ses pertumbuhan mental mereka. :U7 (a+ -erin!kat -ra-$lahan ()-D 4ahun+

Ima!inasi kanak-kanak adalah san!at tin!!i pada perin!kat pra-$lahan, iaitu apabila kanak-kanak men0apai umur dua hin!!a enam tahun. Adalah pentin! ba!i !uru!uru prasek$lah ataupun ibu bapa men!!alakkan kanak-kanak untuk berima!inasi kerana se0ara tidak lan!sun! ia #u!a akan men!!alakkan da a 0ipta kanak-kanak. Namun, !uru-!uru perlu sedar kepentin!an men!enakan batasan tertentu kerana sekiran a kanak-kanak terlalu berima!inasi, mereka mun!kin tidak dapat membe.akan di antara dunia sebenar dan dunia kha alan. Satu 0ara menan!ani perkara ini ialah den!an men!adakan sesi ber0erita di pra-sek$lah atau di rumah dan men!!alakkan kanakkanak men!!unakan da a ima!inasi mereka dalam sesi ini saha#a. Kanak-kanak #u!a perlu diberitahu kepentin!an men0eritakan sesuatu seba!aimana sebenarn a berlaku dan tidak han a mereka-reka 0erita. -ihak sek$lah perlu men ediakan persekitaran an! mampu memupuk perkemban!an k$!niti" kanak-kanak. Kanak-kanak perlu disediakan $b#ek-$b#ek k$nkrit an! mana b$leh diaplikasikan den!an men!!unakan deria rasa kanak-kanak untuk men entuh, melihat, menden!ar, merasa dan men!hidu. -ersekitaran kanak-kanak perlulah ka a den!an $b#ek-$b#ek k$nkrit ini untuk kanak-kanak mener$ka dan bela#ar. 5uru-!uru kelas #u!a sepatutn a men usun ruan! kelas den!an 0ara an! b$leh memupuk perkemban!an k$!niti" kanak-kanak. 5uru #u!a perlu memberi pen!!alakan kepada pela#ar untuk meluahkan diri mereka se0ara &erbal dan men ediakan tatabahasa baru kepada pela#ar a!ar dapat mereka bertutur den!an 0ara an! lebih sempurna. (b+ -erin!kat -en!$lahan K$nkrit Di perin!kat ini, kanak-kanak mempun ai kepetahan ber0akap an! san!at tin!!i dan sentiasa in!in bertutur untuk menarik perhatian. Namun be!itu, di dalam kelas an! sama mun!kin ada sebilan!an kanak-kanak an! san!at petah bertutur dan san!at akti", manakala sebilan!an la!i lebih suka mendiamkan diri. 5uru haruslah bi#ak meran!san! kanak untuk men!ambil baha!ian di dalam !erakker#a kelas dan semua kanak-kanak diberi peluan! an! sama rata. 5uru-!uru #u!a harus melatih kanak-kanak untuk ber0akap han a apabila diberi peluan! a!ar tumpuan

kanakkanak akan #u!a diberikan semasa !uru men!a#ar. <uba in!ati kanak-kanak untuk men!ikut !iliran, dan men!h$rmati $ran! lain den!an 0ara sen ap dan menden!ar apabila !iliran $ran! lain untuk ber0akap. Setiap s$alan an! dia#ukan $leh pela#ar perlulah diberi #a/apan an! sesuai. Sekiran a !uru tidak mempun ai #a/apan terhadap s$alan an! dikemukakan, #an!anlah kanakkanak tersebut dib$h$n!i. Sebaik-baikn a !uru b$leh memberi maklum balas kepada kanak-kanak dalam masa sehari dua sambil 0uba men0ari #a/apan an! sesuai. Sekiran a sese$ran! kanak-kanak didapati men!etahui lebih daripada apa an! !uru ketahui di dalam sesuatu t$pik atau bidan!, kanak-kanak tersebut patut di!alakkan untuk berk$n!si maklumat den!an rakan kelas an! lain. -ada perin!kat ini #u!a kanak-kanak mempun ai minat an! pelba!ai namun ini tidak bermakna mereka tidak mempun ai disiplin mental an! baik. 5uru seharusn a mempelba!aikan akti&iti di dalam kelas supa a kanak-kanak dapat mempela#ari den!an pelba!ai 0ara an! berlainan dan baru. Sekiran a mereka dipaksa melakukan perkara an! sama setiap hari, kanak-kanak akan merasa #emu, hilan! minat dan lebih baha a la!i, men#adi ben0i kepada pr$ses bela#ar itu sendiri. Di perin!kat ini, kanak-kanak #u!a 0enderun! meletakkan matlamat an! tidak realistik. 5uru b$leh melatih kanak-kanak den!an memulakan tu!as an! mudah dan se0ara beransur-ansur beralih kepada tu!as an! lebih k$mpleks. Den!an 0ara ini kanakkanak tidak mudah berputus asa dan lebih berm$ti&asi untuk men iapkan tu!as apabila ber#a a men iapkan tu!as terdahulu an! dirasakan mampu dilaksanakan. K$munikasi den!an ibu bapa #u!a perlu dan ibu bapa perlu diin!atkan supa a tidak mendesak anak mereka melakukan sesuatu ker#a den!an melampau atau meletakkan harapan an! terlalu tin!!i ke atas anak-anak. (0+ -erin!kat -en!$lahan 9$rmal (1) 4ahun ke Atas+ Di perin!kat ini, pela#ar telah mula "aham k$nsep-k$nsep abstrak dan mula membentuk

identiti diri. 7ereka mula memahami kepentin!an "alsa"ah hidup dan prinsip, p$litik dan k$nsep a!ama. 5uru b$leh membantu den!an men!adakan perbin0an!an dalam t$pikt$pik ini a!ar dapat di#adikan panduan $leh pela#ar. Antara bentuk perbin0an!an ialah membantu dalam menentukan hala tu#u pela#ar, persediaan an! perlu dilakukan serta menetapkan matlamat. 4u!asan di dalam kelas #u!a seharusn a di$lah supa a dapat men0abar minda dan ima!inasi pela#ar. Ini dapat membantu mereka ber"ikir se0ara kritikal dan sekiran a tu!asan tersebut men0abar, ian a akan meran!san! para pela#ar untuk lebih k$mited men iapkan tu!asan an! diberikan. Se0ara umumn a te$ri ini memberikan beberapa implikasi pentin! di dalam perkemban!an mental kanak-kanak. Di dalam k$nteks ini, persekitaran di mana kanakkanak tersebut membesar amat pentin! dalam meran!san! tumbesaran mereka. Kanakkanak perlu rasa dihar!ai dan diterima $leh persekitaran mereka, terutaman a ibubapa, !uru dan ka/an-ka/an. 7ereka mahu kehendak dan pendapat mereka diden!ari dan dituruti. ?alaupun pendapat kanak-kanak mun!kin kelihatan tidak bernas dan terlalu kebudak-budakan, indi&idu de/asa harus menerima pendapat ini den!an "ikiran terbuka tanpa e#ekan atau 0emuhan. Amalan men!!alakkan kanak-kanak membuat pilihan, diberi kebebasan ber"ikir serta di!alakkan men elesaikan masalah harus diteruskan. :leh kerana tahap pemikiran mereka an! masih terbatas, ran!san!an-ran!san!an tertentu seperti alatan, 0adan!an atau petun#uk perlu diberikan kepada kanak-kanak untuk melatih mereka men elesaikan masalah. ).3.; -endekatan K$nstrukti&is Satu la!i pendekatan utama an! san!at p$pular di dalam dunia pendidikan ialah pendekatan k$nstrukti&is an! diasaskan $leh 6er$me L. Bruner. 7enurut Bruner, pr$ses bela#ar memerlukan pen!libatan akti" pela#ar dalam membina idea-idea atau k$nsep baru berdasarkan pen!etahuan sedia ada. -ela#ar memilih dan menter#emah maklumat, membuat andaian, membuat keputusan dan pr$ses-pr$ses ini san!at ber!antun!

kepada keb$lehan k$!niti" sese$ran!. Bruner berpendapat baha/a manusia se0ara lahiriah mampu bela#ar melalui penemuan sendiri dan membuat kaitan di antara pelba!ai ran!san!an untuk men0apai kepada maklumat an! bermakna. -endapat ini bertentan!an den!an pendapat an! dikemukakan $leh B.9. Skinner, pen!amal te$ri beha&i$risme an! men!an#urkan baha/a pela#ar bela#ar se0ara bersendirian. -andan!an k$nstrukti&is melihat ilmu bukanlah sesuatu an! berkaitan den!an dunia atau persekitaran, tetapi terbina daripada dunia dan persekitaran. Ilmu bukanlah sesuatu an! kekal dan #itu malah dibina $leh indi&idu melalui pen!alamann a den!an persekitaran. -endekatan k$nstrukti&is men!an#urkan indi&idu terlibat den!an akti&iti-akti&iti penemuan melalui 0ara berinteraksi den!an persekitaran. -en!alaman amat membantu di dalam menter#emah persekitaran ini. -en!alaman ini membantu indi&idu melihat permasalahan tertentu daripada perspekti" an! berlainan. ).3.;.1 -endekatan K$nstrukti&is dalam -en!a#aran Bruner telah men!!ariskan ti!a prinsip utama di dalam k$nteks pembela#aran men!!unakan pendekatan k$nstrukti&is. 1. -en!a#aran perlu menitikberatkan pen!alaman pela#ar serta men!ikut k$nteks kesan!!upan pela#ar untuk bela#ar (kesediaan+. ). -en!a#aran perlu men!ikut struktur atau urutan an! mampu di"ahami $leh pela#ar den!an mudah ($r!anisasi+. ;. -en!a#aran perlu diran!ka untuk memudah 0ara pen!hasilan ilmu (melan!kaui maklumat an! dibekalkan !uru+. Di dalam pr$ses pen!a#aran men!!unakan pendekatan ini, !uru bertindak seba!ai pembimbin! di dalam memberikan maklumat-maklumat an! terbatas. 5uru tidak seharusn a melambakkan se!ala maklumat kepada pela#ar. Sebalikn a !uru harus bi#ak memilih maklumat an! /a#ar diketen!ahkan untuk meran!san! pela#ar untuk ber"ikir den!an sendiri dan men elesaikan masalah den!an sendiri. 4u!as !uru ialah menter#emahkan maklumat ke bentuk an! sesuai den!an tahap pemahaman pela#ar. Kaedah ini men!aplikasikan empat 0ara tertentu di dalam pen ampaian sesuatu

t$pik. 1. 7enekankan perbe.aan iaitu melatih pela#ar a!ar bi#ak membe.akan #enis dan si"at maklumat an! diterima. ). 7enstruktur maklumat a!ar lebih mudah diterima dan di"ahami ;. Susunan palin! berkesan di dalam men ampaikan material pen!a#aran =. Si"at dan bentuk !an#aran (re/ard+ atau hukuman (punishment+ an! akan dikenakan sekiran a pela#ar ber#a a atau !a!al melakukan sesuatu. Di dalam k$nteks an! lebih luas, pendekatan k$nstrukti&is men arankan a!ar pendidik menimban! terlebih dahulu pen!alaman dan tahap ilmu an! dimiliki $leh pela#ar, a!ar pen!a#aran serta akti&iti dalam kelas dapat disesuaikan den!an tahap pela#ar. Kemudian tumpuan diberikan di dalam pembinaan kurikulum sek$lah a!ar pela#ar dapat men#alinkan pen!etahuan sedia ada den!an ilmu an! baru dipela#ari. Bruner #u!a men!es $rkan a!ar kurikulum diran!ka men!ikut aturan spiral supa a pela#ar akan terus membina maklumat baru daripada apa an! mereka pela#ari. Latihan ).; 1. Den!an men!!unakan pendekatan 5estalt, #elaskan ba!aimanakah persepsi sese$ran! terhadap sesuatu ran!san!an dapat mempen!aruhi tin!kah laku indi&idu tersebut? ). 7en!ikut -ia!et, kanak-kanak harus di!alakkan berinteraksi den!an persekitaran mereka? Kenapa? ;. -endekatan k$nstrukti&is men!!alakkan !uru men!ehadkan pen!etahuan atau maklumat an! disampaikan dalam usaha men#ana pemikiran kritikal para pela#ar. %uraikan rasi$nal kaedah ini. 'U7USAN 7elalui t$pik ini, anda telah didedahkan den!an beberapa te$ri an! san!at si!ni"ikan di dalam dunia pendidikan amn a, dan bidan! pendidikan seni &isual khususn a. Di dalam k$nteks pen!a#aran seni &isual kepada kanak-kanak, pen!etahuan tentan! te$rite$ri ini

amat pentin! kerana ian a bukan saha#a dapat membantu !uru se0ara lan!sun! di dalam pen!a#aran, tetapi #u!a membantu !uru memahami pr$ses perkemban!an k$!niti" dan ba!aimanakah maklumat perkemban!an di dalam setiap perin!kat pr$ses dapat dimanipulasikan $leh !uru di dalam pembela#aran se0ara berkesan. Seterusn a !uru didedahkan den!an pendekatan-pendekatan an! b$leh diambil men!ikut te$rite$ri an! dikemukakan di dalam menin!katkan kualiti pembela#aran di dalam kelas seni.

4:-IK = 7ENIN5KA4KAN DAEA I7A5INA4I9 KANAK-KANAK -EN5ENALAN ?alaupun kanak-kanak mempun ai perasaan in!in tahu serta da a ima!inasi an! tin!!i, ian a perlu dipupuk dan dikemban!kan untuk menin!katkan kreati&iti serta keb$lehan ber"ikir mereka. Adalah men#adi tan!!un!#a/ab !uru pendidikan seni &isual untuk men untik ran!san!an an! dapat melipat!andakan da a ima!inasi kanak-kanak a!ar pr$ses pembela#aran men#adi lebih bermakna. Kanak-kanak pula akan lebih berm$ti&asi untuk melibatkan diri di dalam akti&iti-akti&iti kreati", untuk men0ipta serta mereka bendabenda baru ataupun media-media an! baru. Den!an memperkenalkan alatan-alatan tertentu, ian a dapat men0ambahkan ima!inasi kanak-kanak. Kit pembinaan tradisi$nal seperti bl$k-bl$k ber/arna mend$r$n! da a reka 0ipta kanak-kanak untuk membina rumah atau istana serta mempela#ari struktur $b#ek di sekelilin! mereka. Den!an tekn$l$!i terkini, kanak-kanak b$leh didedahkan kepada pen!!unaan perisian-perisian tertentu an! dapat membantu mereka men0ipta ime#-ime# di k$mputer an! bukan saha#a b$leh di/arnakan den!an pelba!ai /arna an! menarik, malah mampu ber!erak dan bersuara. Apa #ua bentuk ran!san!an an! diperkenalkan mampu menin!katkan da a "ikir mereka kerana kanak-kanak perlu memahami terlebih dahulu ba!aimana $b#ek di sekelilin! mereka ber"un!si supa a imitasi dapat dilakukan kepada hasil seni mereka.

:B6EK4I9 Di akhir t$pik ini anda seharusn a dapat8 1. memahami bentuk-bentuk ran!san!an an! terdapat di dalam pendidikan seni &isualH ). memahami k$nteks pen!!unaan ran!san!anH dan ;. men!aplikasi pen!!unaan ran!san!an di dalam pr$ses pen!a#aran.

=D :U7 =.1 -EN5ALA7AN 7ELALUI -EN55UNAAN ALA4, 7EDIA DAN ALA4 BAN4U Namakan lima deria an! ada pada manusia n$rmal, dan ba!aimanakah deria-deria ini membantu dalam kehidupan anda sehari-hari? Ekspresi seni memerlukan medium. Seperti mana pelukis memerlukan kan&as, berus dan /arnaH kanak-kanak #u!a perlu dibekalkan den!an alatan an! bersesuaian untuk dapat meran!san! da a ima!inasi mereka. %ar!a bukanlah men#adi isu kerana kreati&iti dapat dihasilkan den!an memanipulasikan $b#ek alam. -erkara palin! mudah ialah den!an men ediakan kra $n dan kertas dan kanak-kanak diberi kebebasan untuk berk$munikasi den!an kreati&iti sendiri. 7embekalkan alatan sampin!an untuk meran!san! minda mampu memberi an#akan m$ti&asi dan membuatkan pr$ses pembela#aran men#adi lebih men er$n$kkan. Untuk men!!alakkan perkemban!an ini, !uru-!uru seharusn a tidak terlalu ber!antun! kepada kreati&iti kanak-kanak itu sendiri malah haruslah memikirkan alatan bersesuaian an! b$leh disediakan untuk meran!san! da a ima!inasi kanakkanak di dalam kelas. =.1.1 -elba!ai 6enis Alat dan 7edia Suasana pembela#aran akan men#adi lebih menarik sekiran a !uru mampu men ediakan alatan tertentu an! sesuai den!an $b#ekti" pembela#aran dan sukatan mata

pela#aran an! ditetapkan. :leh itu, pelba!ai #enis alatan dan media /a#ar diketen!ahkan dalam pr$ses pembela#aran untuk meran!san! minda kanak-kanak. (a+ Alatan Asas ?alaupun pen ediaan peralatan untuk pembela#aran seni &isual di sek$lah amat berkait rapat den!an peruntukan an! disediakan $leh sek$lah an! telah ditetapkan $leh kementerian, setiap bilik seni di sek$lah pasti men ediakan alatan-alatan asas seperti kertas lukisan, berus, /arna dan kra $n. Di perin!kat permulaan, alatan ini sebenarn a memadai untuk meran!san! minat kanak-kanak untuk melukis dan men0ipta. Den!an bimbin!an an! sesuai, terpulan!lah kepada para pela#ar untuk bermain den!an pelba!ai /arna dalam ekspl$rasi pen!hasilan kar a kreati" mereka. (b+ 5ambar Satu la!i bentuk ran!san!an an! e"ekti" ialah den!an memperkenalkan !ambar!ambar "$t$ kepada kanak-kanak. 5ambar-!ambar "$t$ ini b$lehlah di!unakan daripada ime# an! pelba!ai, 0$nt$hn a !ambar keluar!a, hai/an, ban!unan, pemandan!an dan pelba!ai la!i $b#ek alam an! lain. 7en!!unakan !ambar "$t$ di dalam pembela#aran adalah men#imatkan kerana sumber "$t$ b$leh didapati di surat khabar, ma#alah ataupun risalah, ataupun men!!unakan !ambar pela#ar itu sendiri. 5uru perlu memahami baha/a terdapat dua $b#ekti" utama di dalam men!eten!ahkan !ambar-!ambar "$t$ kepada kanak-kanak. 5ambar "$t$ b$leh diperkenalkan sekiran a !uru in!inkan para pela#ar meniru ime# di dalam "$t$ untuk dimani"estasikan di dalam kar a lukisan mereka. 7un!kin ramai an! beran!!apan baha/a teknik meniru tidak akan memupuk kreati&iti kanak-kanak, malah tidak ada elemen pembela#aran an! b$leh didapati daripada akti&iti seperti ini. Namun, teknik imitasi merupakan antara teknik terbaik an! /a#ar diperkenalkan kepada kanak-kanak di perin!kat a/al, di atas kelebihankelebihan tertentu. ?alaupun kanak-kanak berinteraksi den!an $b#ek alam, namun pen!amatan mereka terhadap persekitaran adalah terbatas. 4eknik imitasi !ambar

ini dapat mena#amkan pen!amatan para pela#ar di dalam pr$ses pen!hasilan ime# an! serupa, seterusn a melahirkan pela#ar an! lebih peka dan lebih menitikberatkan ketelitian. 4eknik ini #u!a mena#amkan da a in!atan para pela#ar terhadap $b#ek alam kerana mereka perlu tahu 0iri an! perlu ada pada ime# an! in!in ditiru. Satu la!i $b#ekti" memperkenalkan !ambar "$t$ ialah den!an tu#uan untuk memperka akan tatabahasa &isual kanak-kanak. 7emperluaskan tatabahasa &isual dapat mena#amkan in!atan &isual kanak-kanak terhadap ime# an! diperkenalkan, sekali!us meluaskan pen!etahuan me reka terhadap ime#-ime# tersebut. Ba!i men0apai $b#ekti" ini, !uru-!uru di!alakkan mempr$#eksikan !ambar tersebut di hadapan kelas a!ar semua pela#ar mendapat !ambaran an! #elas. Sekiran a kemudahan pr$#ekt$r, k$mputer dan perisian 7i0r$s$"t -$/erp$int ada disediakan di sek$lah, !uru b$lehlah men!aplikasikan tekn$l$!i tersebut untuk tu#uan ini. Semasa dipaparkan, !uru perlu memberi peneran!an terperin0i men!enai ime# terbabit. <$nt$hn a dalam memaparkan ime# rumah minan!kabau disertakan den!an pen#elasan !uru, para pela#ar bukan saha#a dapat melihat bentuk dan rupa ime# tersebut, malah pen!uasaan tatabahasa &isual mereka dikuatkan la!i den!an pen!etahuan berkenaan 0iri-0iri khas rumah, buda a serta /arna an! si!ni"ikan den!an rumah tersebut. 7aklumat ini seterusn a dapat dipindahkan $leh pela#ar ke dalam kar a lukisan mereka. Latihan =.1 1. Ba!aimanakah teknik meniru !ambar "$t$ berkemampuan untuk mena#amkan da a in!atan para pela#ar terhadap ime# di dalam "$t$?

(0+ 'akaman Vide$ dan -en!!unaan I<4 -en!!unaan rakaman &ide$ dan tekn$l$!i maklumat memberikan na"as baru di dalam pembela#aran seni &isual di sek$lah. ?alaupun kemudahan tekn$l$!i an! disediakan di

sek$lah mun!kin a!ak terhad, sekuran!-kuran!n a !uru masih b$leh men!!unakan rakaman &ide$ dan mena an!kan kepada para pela#ar di bilik media atau bilik pandan! den!ar an! terdapat di sek$lah-sek$lah. 6adi, rakaman &ide$ ba!aimanakah an! sesuai untuk dita an!kan kepada para pela#ar? Sekali la!i, !uru harus memikirkan kesesuaian kandun!an &ide$ berdasarkan sukatan mata pela#aran pendidikan seni &isual. Sekiran a "$kus !uru adalah untuk men!a#ar pr$ses pembuatan sesuatu bahan atau benda, #adi rakaman &ide$ tentan! pr$ses pembuatan bahan tersebut b$lehlah dita an!kan. <$nt$hn a, pr$ses pembuatan batik, pasu tanah liat, /au, dan seba!ain a. Setiap satu pr$ses an! dita an!kan perlu mendapat peneran!an sampin!an daripada !uru dan harus disusuli den!an sesi s$al#a/ab untuk men#a/ab kera!uan atau s$alan an! bermain di "ikiran para pela#ar. ?alaupun di dalam pendidikan seni &isual, !uru akan mendem$nstrasikan sendiri pr$ses pembuatan sesuatu bahan atau material, namun rakaman &ide$ merupakan alternati" terbaik di atas sebab-sebab tertentu. 7ena an!kan rakaman &ide$ memberi pene!asan terhadap pr$ses pen!eluaran sesuatu $b#ek. Ada kalan a !uru in!in mendedahkan pen!etahuan tentan! pr$ses tertentu an! mun!kin tidak dapat di dem$nstrasikan di dalam kelas kerana k$s an! mahal dan ketiadaan bahan-bahan. :leh itu den!an ta an!an &ide$, pr$ses pembuatan sesuatu bahan masih dapat didedahkan kepada para pela#ar. -en!!unaan I<4 meru#uk kepada pen!!unaan alatan di!ital dan elektr$nik dalam pr$ses pembela#aran seni &isual dan ian a memberi pen!alaman an! baru dan berbe.a kepada para pela#ar dan #u!a !uru. -en!!unaan I4 dalam pen!a#aran memberi kesempatan kepada kanak-kanak untuk mener$ka benda. 7en!!unakan k$mputer meman! men er$n$kkan, tetapi kanak-kanak perlu mempun ai kemahiran untuk men!endalikan k$mputer terlebih dahulu sebelum mereka dapat memanipulasikan perisianperisian an! ada. Di dalam pendidikan seni &isual, pen!!unaan k$mputer, pen!imbas, kamera di!ital, pen0etak dan Internet men0abar !uru untuk memikirkan alternati" kepada suasana pembela#aran an! lebih kreati" dan men er$n$kkan.

=.) -EN5ALA7AN DE'IA

Apakah pen!!unaan deria terhad kepada untuk melihat, men entuh, menden!ar, merasa dan men!hidu saha#a? -ada pendapat anda, mampukah deria mempen!aruhi 0ara dan !a a anda bela#ar?

-erasaan in!in tahu mempun ai tarikan an! kuat untuk men!!alakkan kanakkanak mempela#ari sesuatu. Seni memberi ruan! kepada mereka untuk men#alinkan hubun!an intim den!an dunia di sekelilin! mereka. Untuk memahami persekitaran, kanakkanak perlu lebih peka dan ini memerlukan mereka membuka dan mena#amkan setiap deria an! dimiliki J deria rasa, bau, den!ar, lihat dan sentuh. Umum men!etahui baha/a setiap insan n$rmal mempun ai lima deria iaitu deria rasa, deria bau, deria den!ar, deria lihat dan deria sentuh. Kelima-lima deria ini memainkan peranan an! amat pentin! di dalam kehidupan manusia sehari-hari, dan san!atsan!at diperlukan untuk pr$ses pembela#aran. Di dalam k$nteks pembela#aran seni &isual, !uru haruslah bi#ak men!asuh kanak-kanak men!!unakan deria mereka. -en!!unaan deria an! baik akan dapat melahirkan kanak-kanak an! mampu membuat pemerhatian se0ara akti", dan ian a men!!alakkan interaksi an! kritis dan kreati" den!an alam, alat dan bahan. -elba!ai pendekatan b$leh diambil $leh !uru untuk meran!san! pen!!unaan pan0aindera kanak-kanak. Dalam k$nteks pembela#aran, pendekatan men!adakan perbin0an!an dan la/atan b$leh mena#amkan deria para pela#ar. =.).1 <ara Bela#ar Deria memainkan peranan an! san!at si!ni"ikan di dalam pr$ses pembela#aran kanakkanak. Namun perlu disedari baha/a setiap kanak-kanak adalah indi&idu an! berbe.a, $leh itu tahap pen!!unaan serta ke0enderun!an mereka di dalam pen!!unaan deria adalah berbe.a di antara satu indi&idu den!an indi&idu an! lain. Ke0enderun!an ini mempen!aruhi minat kanak-kanak, 0ara mereka mempr$ses dan menter#emah maklumat serta medium terbaik untuk men ampaikan sesuatu maklumat. Ka#ian-ka#ian an!

di#alankan mendapati baha/a terdapat ti!a #enis ke0enderun!an utama di dalam bela#ar atau ti!a 0ara bela#ar8 &isual, audit$ri dan kinestetik. =.).1.1 Bela#ar Se0ara Visual -ela#ar &isual, se0ara amn a, dapatlah diklasi"ikasikan seba!ai pela#ar an! !emar men!!unakan deria pen!lihatan lebih daripada deria an! lain untuk mendapatkan maklumat semasa pr$ses pembela#aran berlaku. -ela#ar di dalam !$l$n!an ini lebih 0enderun! men!!unakan maklumat bertulis, n$ta, dia!ram dan !ambar. Semasa sesuatu pembentan!an dilakukan atau semasa !uru sedan! men!a#ar, pela#ar ini suka men alin n$ta den!an terperin0i. Ada kalan a pela#ar &isual han a dapat bela#ar den!an e"ekti" sekiran a mereka dapat melihat maklumat di dalam "$rmat bertulis. Berhadapan den!an pela#ar &isual, adalah lebih berkesan sekiran a !uru dapat memastikan baha/a memek muka serta is arat-is arat bukan &erbal dapat dilihat den!an #elas $leh pela#ar-pela#ar ini. 5uru #u!a perlu memban akkan paparan &isual di dalam pen!a#aran seperti dia!ram, &ide$, 0arta dan pemilihan material pemba0aan sekiran a mampu biarlah mempun ai ilustrasi menarik. 5uru #u!a seharusn a memberi masa an! se0ukupn a kepada pela#ar-pela#ar ini untuk men alin in"$rmasi pen!a#aran den!an 0ara an! terperin0i a!ar mereka dapat memahami dan men erap maklumat an! disampaikan. =.).1.) Bela#ar Se0ara Audit$ri -ela#ar audit$ri men!!unakan deria menden!ar lebih daripada an! lain semasa pr$ses pembela#aran. 7ereka lebih teran!san! untuk bela#ar den!an medium &erbal. Semasa di dalam kelas, pela#ar audit$ri menden!ar den!an tekun untuk memahami, dan pr$ses menulis n$ta dilakukan kemudian. Adakalan a pela#ar audit$ri tidak memahami maklumat bertulis dan perlu menden!ar den!an sendiri pen#elasan !uru. Untuk men!a#ar pela#ar audit$ri den!an lebih berkesan, ada beberapa teknik an! b$leh diaplikasikan $leh !uru. Sekiran a in!in memberitahu sesuatu maklumat, pastikan maklumat tersebut tidak han a di0etak di atas kertas ( an! han a men!untun!kan pela#ar

&isual+, tetapi hendaklah diba0a den!an kuat. 5alakkan perbin0an!an di dalam kelas, sebaran! masalah b$leh dibin0an! dan dihuraikan den!an #elas dan bela#ar untuk menden!ar pendapat pela#ar-pela#ar. Ker#a-ker#a kumpulan #u!a hendaklah di!alakkan di#alankan melalui akti&iti-akti&iti perbin0an!an. 5uru #u!a haruslah lebih peka den!an is arat &erbal mereka semasa men!a#ar kerana pela#ar audit$ri #u!a mempun ai ke0enderun!an untuk menter#emah maksud tersembun i melalui t$n suara !uru, kepantasan dan nada an! di!unakan. =.).1.; Bela#ar Se0ara Kinestetik -ela#ar kinestetik mendapatkan kemahiran melalui imitasi dan latihan. -ela#ar !$l$n!an ini dapat bela#ar den!an lebih e"ekti" melalui sentuhan dan per!erakan. 7alan!n a bukanlah satu kela.iman untuk !uru-!uru di sek$lah men!a#ar den!an men!!unakan pendekatan ini. Ketidakserasian 0ara bela#ar den!an teknik pen!a#aran !uru membuatkan pela#ar kinestetik tidak dapat mempr$ses maklumat den!an baik dan impakn a men!akibatkan mereka selalu ketin!!alan di dalam kelas. Untuk pen!a#aran an! lebih berkesan, !$l$n!an ini memerlukan akti&iti an! lebih berbentuk hands-$n. 5uru #u!a seharusn a men!an#urkan akti&iti-akti&iti an! memerlukan pen!libatan lan!sun! para pela#ar atau tu!asan an! berbentuk praktikal, pen!a#aran #u!a lebih kepada dem$nstrasi dan bukan sekadar han a peneran!an. Sekiran a !uru merasakan dem$nstrasi merupakan 0ara terbaik untuk men ampaikan sesuatu maklumat, pilihlah pela#ar kinestetik untuk melakukan dem$nstrasi tersebut. 4:-IK 3 K'EA4IVI4I DAN KANAK-KANAK -EN5ENALAN 7atlamat /a/asan )*)* menekankan kepentin!an melahirkan /ar!a 7ala sia an! kreati" dan in$&ati". Be!itu #u!a den!an 9alsa"ah -endidikan Ne!ara an! memberikan penekanan kepada usaha melahirkan lebih ramai la!i indi&idu an! kreati" dan in$&ati" ba!i memban!unkan ne!ara. Usaha an! disarankan ini dilihat san!at rele&an den!an aspirasi pendidikan seni &isual kerana sub#ek ini dilihat seba!ai satu 0aban! disiplin an! memb$lehkan "ikiran kreati" berkemban! kerana si"atn a an! tidak k$nser&ati" dan tidak

#umud. %$""a (11D=+ men#elaskan baha/a pr$!ram dan akti&iti seni &isual seharusn a di#adikan landasan terbaik ba!i pr$ses pembela#aran di sek$lah untuk men!emban!kan kreati&iti di kalan!an murid. Selain men!!alakkan pen#anaan idea, mata pela#aran ini ban ak memberi peluan! dan kebebasan kepada murid untuk melakukan ekspl$rasi dan per0ubaan ba!i men!hasilkan sesuatu kar a an! baik. Dalam hal ini, pemupukan pemikiran kreati" perlu disemai semen#ak kanak-kanak la!i. 5uru-!uru pendidikan seni &isual perlu men!uasai kaedah meran!san! minda ke arah pembentukan indi&idu kreati". :B6EK4I9 Di akhir t$pik ini pela#ar seharusn a dapat8 1. memahami de"inisi kreati&itiH ). men!etahui tahap kreati&itiH dan ;. men!etahui 0iri-0iri kreati&iti. 3.1 K'EA4IVI4I 7en!apa pen!etahuan tentan! kreati&iti amat pentin! kepada !uru pendidikan seni &isual? L$/en"eld (1123+ per0a a baha/a setiap kanak-kanak dilahirkan kreati". -en ataan ini dis$k$n! den!an si"at semula #adi kanak-kanak an! !emar mener$ka, dan penuh den!an perasaan in!in tahu. :leh itu, salah satu daripada tan!!un!#a/ab !uru pendidikan seni adalah memupuk da a kreati&iti di kalan!an murid-murid (7d Nasir Iberahim K Iberahim %assan, )**;+. 5uil"$rd (11D=+ pula meneran!kan baha/a keb$lehan intelektual an! dipr$ses $leh minda manusia mempun ai lima bentuk $perasi iaitu k$!niti" (0$!niti$n+ an! melibatkan pr$ses mental dari sudut penerimaan dan pempr$sesan maklumat, mem$ri (mem$r + meru#uk kepada kaedah men!in!at dan pen impanan data, pemikiran k$r&er!en (0$n&er!ent pr$du0ti$n+ meru#uk kepada satu bentuk keupa aan pemikiran an! memusatkan perhatian kepada pen elesaian masalah se0ara khusus, pemikiran di&er!en (di&er!en pr$du0ti$n+ an! dapat dilihat seba!ai keb$lehan pemikiran

an! bersi"at pelba!ai dan ber0apahH dan akhirn a penilaian (e&aluati$n+ meru#uk kepada penilaian atau pertimban!an ba!i sesuatu tindakan. -emikiran kreati" dapat diklasi"ikasikan di dalam !$l$n!an pemikiran di&er!en kerana si"at dan "itrah pemikiran kreati" itu pelba!ai, dan tidak han a tertumpu pada satu-satu kaedah saha#a. 6usteru, adalah pentin! ba!i !uru-!uru pendidikan seni &isual untuk men!etahui tahap dan 0$rak pemikiran kreati" murid supa a pen!a#aran an! diran0an! men#urus ke arah itu. 3.) -EN5E'4IAN K'EA4IVI4I Sebelum meneruskan pemba0aan dalam bab ini, berikan takri"an anda sendiri tentan! kreati&iti. Ba!aimana dapat kita menilai tahap kreati&iti sese$ran! indi&idu? 4erdapat pelba!ai takri"an kreati&iti. -andan!an dan pen!ertian an! berbe.a ini adalah berpun0a daripada istilah kreati&iti dalam pelba!ai bentuk sesuai den!an ka#ian dan pandan!an t$k$h-t$k$h akademik dalam bidan! dan disiplin tertentu. Kreati&iti berasal daripada perkataan Latin iaitu A0reareB an! memba/a maksud AmembuatB. 7anakala daripada perkataan 5reek pula A0reareB bermaksud AmemenuhiG. Kamus De/an, ()**)+ mentakri"kan kreati&iti seba!ai satu kemampuan (keb$lehan+ men0ipta da a kreati", kekreati"an manakala kreati" pula seba!ai mempun ai keb$lehan men0ipta, men!hasilkan dan men!emban!kan sesuatu idea baru dan asli. Dalam k$nteks ini, ian a meru#uk kepada keb$lehan dan kemampuan sese$ran! men!hasilkan sesuatu an! kreati", baru dan asli. Ada #u!a pendapat an! mentakri"kan kreati" dan kreati&iti seba!ai pen!hasilan sesuatu an! tidak ada sebelumn a. Se0ara rin!kasn a kreati&iti melibatkan da a ber"ikir, dan kemahiran ber"ikir. 6usteru, kreati&iti sebenarn a b$leh dibentuk dan dilatih. 'amai pen!ka#i men!klasi"ikasikan kemahiran ber"ikir se0ara kreati" seba!ai kemahiran men!!unakan $tak kanan. Indi&idu an! mempun ai keb$lehan Fkreati"G biasan a mempun ai perasaan istime/a dan eksklusi" kerana indi&idu ini dian!!ap mempun ai kualiti se#ati an! #aran! ditemui (7d Nasir Iberahim K Iberahim %assan, )**;+. 3.; -ANDAN5AN 4:K:%-4:K:% SENI VISUAL 7EN5ENAI

K'EA4IVI4I 3.;.1 E. -aul 4$rran0e

'a#ah 3.18 Ellis -aul 4$rran0e Sumber8 http8LL///."a0ult .de.!0su.eduLM0baderL4$rran0e.html Ellis -aul 4$rran0e atau lebih dikenali seba!ai -aul 4$rran0e merupakan pen elidik dan ahli akademik an! ters$h$r dalam bidan! kreati&iti. Ker#a-ker#a pen elidikann a di dalam mendalami bidan! ini telah ber#a a men!emban!kan bidan! kreati&iti dan beliau telah diiktira" den!an !elaran Bapa Kreati&iti. Ker#a a per!uruann a bermula dari tahun 1132 hin!!alah 11>=, bermula di Uni&ersit $" 7innes$ta hin!!alah ke Uni&ersit $" 5e$r!ia, Amerika S arikat, di mana beliau telah dianu!erahkan !elaran pr$"es$r dalam bidan! psik$l$!i pada tahun 11DD. Kemun0ak ker#a an a ialah apabila beliau ber#a a men0ipta kaedah penanda aras dalam men!ukur tahap kreati&iti sese$ran! indi&idu, dan beliau men!usulkan baha/a u#ian IN (intelli!ent @u$ti$n+ bukanlah satu-satun a 0ara untuk men!ukur da a intelektuali sese$ran! melalui instrumen 0iptaann a F4$rren0e 4est $" <reati&e 4hinkin!G. Sepan#an! hidupn a, -r$"es$r Dr. Ellis -aul 4$rran0e telah men umban!kan lebih daripada )*** penulisan ilmiah dalam bentuk buku, m$n$!ra", artikel, u#ian, manual dan material pen!a#aran. Ba!i men!har!ai sumban!ann a dalam bidan! akademia dan psik$l$!i, pada tahun 11>= Uni&ersit $" 5e$r!ia telah menubuhkan 4$rran0e <entre $" <reati&it and 4alent De&el$pment. 3.;.) 6une Kin! 709ee 6une Kin! 709ee pula mentakri"kan kreati&iti itu seba!ai keupa aan sese$ran! men0ipta sesuatu an! baru dan pada masa an! sama mampu untuk men!$lah idea. 'in!kasn a, 6un 7a0"ee men#elaskan baha/a kreati&iti sese$ran! b$leh dilihat melalui keupa aan men umban!kan idea dan berupa a pula untuk men!ubah idea tersebut kepada idea

an! baru lalu melahirkan satu idea lain an! lebih bermakna. 70"ee melihat baha/a idea b$leh dimanipulasikan men#adi sesuatu an! baru dan mampu di$lah. Antara sumban!an 6une Kin! 709ee dalam bidan! pendidikan seni ialah pen!iktira"an an! ber#a a diper$lehi daripada per#uan!ann a an! melihat baha/a seni tidak seharusn a terhad kepada hasil kar a seni saha#a, malah terdapat pen!alaman estetika di dalam semua $b#ek di persekitaran. 7enurut 709ee, seni ialah satu bentuk k$munikasi an! dipen!aruhi $leh k$nteks buda a. Untuk memahami seni se0ara h$listik, seni perlu dika#i di dalam k$nteks buda a serta k$munitiH melihat ba!aimana manusia di dalam sesuatu k$muniti men#alankan kehidupan harian mereka dan menter#emah kemampuan mereka dalam men!hasilkan trans"$rmasi identiti manusia dalam bentuk seni. :leh itu, usaha-usaha per#uan!an seni 709ee mempun ai elemen $rientasi k$muniti an! tin!!i. 3.;.; <arl '$!ers <arl '$!ers dilahirkan pada > 6anuari 11*) di <hi0a!$, Amerika S arikat dan merupakan anak keempat daripada enam $ran! adik beradik. Bapan a merupakan se$ran! #urutera si&il manakala ibun a pula ialah se$ran! suri rumah sepenuh masa. '$!ers melan#utkan pela#aran di Uni&ersit $" ?ins0$nsin dalam bidan! pertanian dan kemudian menukar bidan!n a dalam pen!a#ian a!ama. Sepan#an! hidupn a, <arl '$!ers lebih dikenali seba!ai se$ran! ahli psik$l$!i an! terkemuka dan pen!asas kepada <lient-0entered 4herap . Ini kerana beliau telah bertukar bidan! sekali la!i ke psik$l$!i klinikal apabila beliau melan#utkan pela#aran di perin!kat d$kt$r "alsa"ah.

'a#ah 3.)8 <arl '$!ers Sumber8 http8LL///.ship.eduLM0!b$ereeLr$!ers.html Di dalam te$ri terapin a, <arl '$!ers telah men!!ariskan lima "akt$r an! men#adi asas kepada indi&idu an! sihat, an! dapat ber"un!si den!an sepenuhn a dalam kehidupan.

Kelima-lima "akt$r tersebut ialah keterbukaan kepada pen!alaman, 0uba menikmati kehidupan an! dialamin a, men!har!ai diri sendiri, men!amalkan kebebasan dan akhirn a men#adi indi&idu kreati". '$!ers mempun ai takri"an an! unik tentan! kreati&iti. Beliau per0a a baha/a indi&idu an! bebas dan mempun ai rasa tan!!un!#a/ab akan 0uba men umban! kepada insan serta makhluk lain di persekitarann a. Sumban!an ini b$leh din atakan dalam bentuk kreati&iti di dalam bidan! seni ataupun sains, melalui rasa sa an! sesama insan serta melakukan an! terbaik dalam bidan! an! di0eburi. K$nsep kreati&iti '$!ers ini mempun ai persamaan den!an k$nsep !enerati&iti Erik Eriks$n, se$ran! la!i pen!emuka te$ri dalam bidan! perkemban!an manusia dan s$sial. '$!ers #u!a men#elaskan baha/a kreati&iti merupakan satu pr$ses an! /u#ud apabila sese$ran! itu bertindak ke atas sesuatu. 4indakan tersebut memberikan keunikan dan menampakkan kelebihan indi&idu tersebut termasuk pen!!unaan bahan dan alat serta kemampuan men!endalikan ke#adian dan peristi/a an! men ebabkan tindakan ke atas perkara tersebut.

3.;.= Vi0t$r L$/en"eld Beliau merupakan t$k$h an! bertan!!un!#a/ab memban!unkan te$ri L$/en"eld Sta!es $" Artisti0 De&el$pment an! ban ak di!unakan $leh /ar!a pendidik khususn a di dalam bidan! pendidikan seni &isual seba!ai ru#ukan dan peneran!an untuk meneran!kan perin!kat-perin!kat perkemban!an kanak-kanak men!ikut perspekti" lukisan. L$/en"eld men#elaskan baha/a kita serin! kali terkeliru di antara da a inteletualiti dan kreati&iti. 7enurutn a la!i, !alakan men!emban!kan pemikiran kreati" di kalan!an kanakkanak perlu dilakukan se0ara berterusan. ASAS INDIVIDU EAN5 SI%A4 Keterbukaan kepada pen!alaman 7enikmati kehidupan an! dialami

7en!amalkan kebebasan Indi&idu an! kreati" 7en!har!ai diri sendiri Di dalam te$ri perkemban!ann a, sekatan dan halan!an terhadap pen!emban!an kreati&iti adalah disebabkan $leh dua "akt$r utama iaitu halan!an bersi"at psik$l$!i atau em$si, dan halan!an persekitaran atau buda a. %alan!an bersi"at psik$l$!i meru#uk kepada tekanan di mana murid tidak memper$leh #a/apan ke atas pers$alan dan kemus kilan an! sememan!n a telah /u#ud di dalam diri mereka. Ibu bapa serin! kali 0epat b$san terhadap s$alan-s$alan an! diutarakan $leh anak mereka men#adikan mereka serik untuk bertan a. Selain itu, "akt$r persekitaran dan buda a #u!a men#adi halan!an kerana persekitaran tidak k$ndusi" dan membina da a kreati&iti murid. Sistem persekitaran di sek$lah tidak men!!alakkan murid bertan a malahan sebalikn a. Kebiasaann a !uru lebih ban ak men $al berbandin! murid. Ini menurut L$/en"eld membantutkan perkemban!an kreati&iti kanak-kanak. 6usteru pembentukan "alsa"ah pendidikan perlu "$kus terhadap melahirkan indi&idu an! mempun ai si"at kritikal dan analitikal den!an memberi peluan! kepada murid untuk men $al dan !uru perlu men ediakan #a/apan an! bersesuaian. Se0ara rin!kasn a, L$/en"eld men#elaskan baha/a kreati&iti sese$ran! murid itu b$leh diukur melalui empat k$mp$nen utama iaitu kelan0aran, "leksibel, keaslian dan kepekaan. (a+ Kelan0aran (9luen0 + Idea dan pendapat diter#emahkan se0ara sp$ntan serta pantas. -ada perin!kat ini, murid berupa a men!hubun!kan dan men!aitkan sesuatu perkara den!an perkara an! lain selain memikirkan kemun!kinan-kemun!kinan terhadap idea tersebut. Berupa a men!interasikan kemun!kinan-kemun!kinan dan alternati" kepada pen ediaan masalah. (b+ 9leksibel (9leIibilit + -ada perin!kat ini, murid mula mempamerkan seman!at t$leransi dan bert$lak ansur. 7ereka mampu men esuaikan diri den!an pelba!ai keadaan dan situasi selain mempun ai ke akinan tin!!i terhadap apa an! dilakukan. San!!up menerima 0abaran an! pelba!ai dan sedia men!hadapi 0abaran tersebut den!an "ikiran an! terbuka dan p$siti". 7urid di dalam pr$ses ini memandan! 0abaran seba!ai satu pr$ses pembela#aran.

(d+ Keaslian (:ri!inalit + 7urid an! kreati" sentiasa men0ari idea baru dan asli selain mempun ai idea luar biasa. 4idak k$nser&ati" dan tidak stere$taip serta serin! mempun ai keb$lehan dan kela.iman an! berlainan. (d+ Kepekaan (Sensiti&it + -ada perin!kat ini, murid mempun ai da a kepekaan an! tin!!i terhadap aspek keperluan rakan seba a dan sekelilin!. Ini termasuk kepekaan terhadap 0iptaan, nilai estetika terhadap $b#ek, pr$ses artistik terhadap $b#ek di sampin! penekanan terhadap apa an! dilihat. -en!!unaan deria pan0aindera seperti melihat, merasa, menden!ar, men!hidu dan sentuhan di!unakan se0ara sepenuhn a seba!i pr$ses pen!amatan dan merek$d. 3.= 4A%A- -E'KE7BAN5AN K'EA4IVI4I Kreati&iti diper0a ai mempun ai tahap-tahap tertentu. Adalah pentin! ba!i !uru!uru pendidikan seni &isual untuk men!etahui perin!kat dan tahap kreati&iti supa a pen!etahuan tersebut b$leh di#adikan panduan dan ru#ukan ba!i meran0an! akti&iti seni &isual. Akti&iti an! diran0an! men#adikan akti&iti tersebut lebih tersusun dan men#amin pr$ses pembela#aran tersebut ber#alan den!an baik dan berkesan. 3.=.1 -erkemban!an Kreati&iti 9isher 9isher (11=;+ men#elaskan baha/a terdapat 3 tahap dalam pemikiran kreati" iaitu8 (a+ -erin!kat 'an!san!an -ada perin!kat ini, pemikiran kreati" diran!san! den!an men!emukakan pelba!ai bentuk s$alan seperti apa, men!apa, siapa, ba!aimana dan seba!ain a. 5uru perlu membantu murid untuk berinteraksi se0ara akti" dan men#elaskan perasaan in!in tahu murid terhadap sesuatu isu. 5uru perlu meran!san! minda pela#ar den!an pelba!ai s$alan kritikal. (b+ -erin!kat -ener$kaan -erin!kat pener$kaan memerlukan sese$ran! itu untuk mempun ai pemikiran ke hadapan. -erin!kat ran!san!an telah ber#a a meran!san! murid untuk berusaha men#a/ab pers$alan an! dikemukakan $leh !uru atau permasalahan an! timbul. Untuk itu latihan dan pendedahan seperti eksperimentasi, dan ka#ian atau latihan men elesaikan masalah b$leh membantu. -ada perin!kat ini, kanak-kanak ber"ikiran kreati" amat !emar untuk men0ari #a/apan dan #alan pen elesaian melalui pelba!ai 0ara, !a a dan teknik. (0+ -erin!kat -eran0an!an -erin!kat ini men!!alakkan pemikiran kreati" untuk meran0an! dan memetakan

semua akti&iti dan merek$dkan se!ala kemun!kinan. Akti&iti pada perin!kat ini akan dilakukan melalui ; 0ara iaitu8 -eran0an!an se0ara &erbal iaitu peran0an!an melalui perbin0an!an, pemerhatian, interaksi dan seba!ain a. -eran0an!an se0ara &isual dilakukan melalui &isual, !ra", ime# lukisan dan seba!ain a. (d+ -erin!kat Akti&iti -emikiran kreati" bermula den!an set idea. 6usteru melahirkan pemikiran kreati" melalui tindakan setelah meren0ana se!ala akti&iti. -ada perin!kat ini se!ala peran0an!an dibantu melalui pers$alan-pers$alan seperti ABa!aimana harus kita men!ambil tindakan ke atas 0adan!an tersebut?GG (e+ Ka#ian Semula -erin!kat ini menilai keberkesanan tindakan an! telah diambil ba!i pr$ses penambahbaikan selain melihat pen0apaian $b#ekti" ker#a. -ada perin!kat ini, pemikiran kreati" akan memberikan 0adan!an bernas ba!i men!!alakkan perkara tidak diin!ini daripada ter#adi semula. 7urid-murid di!esa untuk memberikan pendapat dan k$men terhadap apa an! telah dilalui seba!ai satu bentuk re"leksi diri. 3.=.) Laura %. <hapman Laura %. <hapman di dalam bukun a berta#uk Appr$0hes in Art Edu0ati$n (112>+ men#elaskan baha/a pr$ses kreati&iti mempun ai pertalian dan hubun!an an! hampir sama den!an pr$ses pen!hasilan kar a ataupun dikenali seba!ai pr$ses artistik. -r$ses artistik ini, menurut beliau, di!unakan $leh pen!!iat seni dalam pen!hasilan kar a. -r$ses artistik an! di#elaskan $leh <hapman tidak bersi"at statik, bersi"at b$leh ubah dan berulan!-ulan!. 7enurut <hapman la!i, ; disiplin ini tidak men#adi keutamaan asalkan $b#ekti" men!hasilkan kar a seni ter0apai. Dalam k$nteks ini, !uru-!uru pendidikan seni &isual perlu memahami baha/a pr$ses pen!hasilan kar a tidak han a tertumpu kepada satu 0ara saha#a dan pemahaman ini perlu diaplikasikan ke atas murid di dalam kelas. -elba!ai 0ara dan kaedah b$leh diketen!ahkan sela!i pr$ses pen!hasilan kar a tersebut di#elaskan den!an baik kepada murid. Ba!i men!!alakkan pela#ar men!hasilkan kar a seni, sese$ran! !uru itu sendiri perlu mempun ai pen!alaman luas di dalam pen!hasilan kar a seni. Ini kerana,

bimbin!an dan panduan an! akan diberikan kepada pela#ar $leh !uru ber!antun! kepada pen!alaman !uru itu sendiri. Namun demikian, di dalam pr$ses ini !uru mun!kin mempun ai ke0enderun!an untuk men!!unakan kaedah atau teknik an! sama semasa men!hasilkan kar a terdahulu, namun perlu diin!atkan baha/a pen!a#aran pendidikan seni &isual di sek$lah mempun ai panduan an! telah ditetapkan a!ar tidak keluar daripada $b#ekti" asal pendidikan seni di sek$lah. 4erdapat ti!a kaedah an! diperkenalkan $leh <hapman ba!i men!hasilkan kar a seni8 (a+ Kaedah -en#anaan Idea (In0epti$n $" Idea+ Di dalam men#ana idea, pen!kar a menetapkan $b#ekti", haluan dan tu#uan pen!hasilan kar a. 4erdapat #u!a pen!kar a an! tidak dapat menetapkan haluan pen!hasilan kar a kerana penetapan ini ber!antun! kepada ilham dan 0etusan idea. Ean! n ata, pr$ses ini a!ak lambat dan memakan masa. Di dalam k$nteks pendidikan seni &isual pula, !uru dimestikan untuk membimbin! pela#ar dalam menetapkan hala tu#u pen!hasilan kar a selain meneran!kan kaedah men#ana idea. Sekiran a diabaikan, adalah dikhuatiri murid mun!kin tidak mampu men!hasilkan kar a. (b+ -en!$lahan dan -emurniaan (Elab$rati$n and 'e"inement+ -r$ses pen!$lahan dan pemurnian idea dilakukan ba!i mendapatkan ka#ian &isual an! lebih sistematik dan tersusun. -r$ses ini di!unakan $leh pen!kar a ba!i memastikan ime# atau &isual an! hendak dihasilkan atau dipilih bertepatan den!an tema dan $b#ekti" pen!hasilan. Dalam pen!hasilan kar a di perin!kat kanak-kanak, pr$ses ini dian!!ap si!ni"ikan kerana pr$ses pen!$lahan dan pemurnian biasan a diulan! beberapa kali ba!i mendapatkan hasil terbaik. -r$ses ini perlu didedahkan kepada murid di sek$lah supa a mereka dilatih untuk mempun ai pen!amatan mendalam terhadap ketelitian. (0+ Kemahiran 7en!!unakan Bahan (EIe0uti$n in a 7edium+ -emilihan bahan ba!i men!hasilkan kar a san!at ber!antun! kepada pemilihan an! dilakukan $leh pen!kar a. Seseten!ah pen!kar a akan terus men!!unakan bahan an! sama ba!i men!hasilkan kar a dan tidak kuran! #u!a an! !emar membuat eksperimentasi ba!i melihat kesan-kesan tertentu. Ean! #elas, pemilihan bahan an! dipilih memberikan kesan terhadap masa an! diambil ba!i men iapkan sesuatu kar a dan persediaan an! perlu dilakukan sebelum men!hasilkann a. Di dalam pendidikan seni &isual, !uru perlu membimbin! murid melalui pen!enalan terhadap bahan dan teknik pen!!unaan serta pen!hasilan. 5uru perlu men#elaskan melalui dem$nstrasi dan tun#uk 0ara supa a pemilihan bahan $leh murid mempun ai makna dan nilai tersendiri.

3.=.; <al&in ?. 4a l$r <al&in ?. 4a l$r (1113-)***+ merupakan se$ran! ahli psik$l$!i an! men#elaskan baha/a tidak semua manusia lahir dan dikurniakan den!an bakat an! sama. 4a l$r per0a a baha/a pen!emban!an bakat berkait rapat den!an 0ara !uru meran!san! pemikiran mereka. 7elalui te$rin a 7ultiple <reati&e 4alent, beliau per0a a pembentukan bakat perlu sesuai den!an akti&iti an! di#alankan di dalam kelas. 4a l$r (112D+ membaha!ikan kreati&iti kepada lima perin!kat utama iaitu8 (a+ Kreati&iti Bersi"at Ekspresi" Kreati&iti bersi"at ekspresi" berlaku se0ara ra/ak dan bebas. Keadaan ini b$leh dilihat melalui lukisan kanak-kanak an! dihasilkan se0ara sp$ntan. Lukisan an! dihasilkan $leh kanak-kanak pada perin!kat ini misaln a dihasilkan se0ara bebas men!ikut kemampuan an! sesuai den!an perkemban!an "i.ikal mereka an! belum stabil. -en!hasilan lukisan pada perin!kat ini ban ak di!ambarkan melalui !arisan dan 0$nten!an mudah. Ekspresi ini bersi"at bebasH di mana kemahiran, keaslian dan kualiti tidak dian!!ap pentin! $leh murid semasa pr$ses men!hasilkan kar a. (b+ Kreati&iti 7elalui -en!hasilan Kreati&iti melalui pen!hasilan meru#uk kepada keupa aan dan ke0ekapan murid men!hasilkan sesuatu kar a dan rekaan. -ada perin!kat ini, !uru membantu murid untuk menambahbaik kemahiran sedia ada kepada kaedah an! lebih sistematik dan tersusun. -eranan !uru men#adi pentin! kerana murid memerlukan bimbin!an untuk men!enal pasti kaedah an! betul dan sesuai di dalam pen!hasilan kar a selain memperbaiki teknik. (0+ Kreati&iti Bersi"at In&enti" Kreati&iti bersi"at in&enti" meru#uk kepada keupa aan men0ipta benda atau $b#ek melalui pr$ses eksprimentasi. -erin!kat ini menekan "akt$r-"akt$r penemuan dan pen0iptaan. -erin!kat ini #u!a melibatkan ban ak per0ubaan ba!i men!hasilkan te$ri dan kesimpulan terhadap sesuatu eksperimen an! dilakukan. -eranan !uru pada perin!kat ini adalah memberikan m$ti&asi dan !alakan supa a pela#ar tidak 0epat b$san dan putus asa. (d+ Kreati&iti Bersi"at In$&ati" -erin!kat ini melibatkan m$di"ikasi kepada k$nsep-k$nsep asas sedia ada kepada idea baru an! lebih bermakna. -ada perin!kat ini, murid mula melakukan pembaharuan melalui !a a dan teknik mereka sendiri. 5uru pendidikan seni &isual b$leh membantu murid untuk men!enal pasti kaedah pelaksanaan an! betul. -ada perin!kat ini #u!a pela#ar mula bertindak luar dari kaedah k$n&ensi$nal dan men!hasilkan alternati" ba!i setiap peran0an!an. (e+ Kreati&iti Bersi"at Emer!en Ini merupakan bentuk kreati&iti tertin!!i di mana keseluruhan prinsip "$rmal

diter#emahkan dan mun0ul di dalam bentuk abstrak dan mudah. Seba!i 0$nt$h, "i!ura manusia di!ambarkan tanpa menitikberatkan bentuk "$rmal dan bentuk asaln a $leh kanak-kanak apabila melukis. 3.3 <I'I-<I'I K'EA4IVI4I Adalah pentin! ba!i !uru-!uru pendidikan seni untuk men!etahui 0iri-0iri dan si"atsi"at kreati&iti. <iri-0iri kreati&iti b$leh dilihat dari se!i keperibadian serta si"at-si"at kela.iman. Ba!i memudahkan !uru-!uru men!enal pasti 0iri-0iri kreati&iti, berikut merupakan 0iri-0iri indi&idu kreati". (a+ Bersi"at 9leksibel Sese$ran! an! kreati" berupa a untuk men esuaikan dirin a dalam pelba!ai keadaan dan situasi selain mempun ai ke akinan $ptimis. Seba!ai 0$nt$h, sekiran a berlaku kemalan!an ke0il semasa men#alankan akti&iti seni mereka tidak 0epat panik malahan 0epat bertindak meredakan keadaan dan 0uba men elesaikann a se0epat an! b$leh men!ikut keadaan dan kesesuaian. (b+ Sensiti" dan -eka Indi&idu ini mempun ai da a sensiti&iti an! tin!!i terhadap keadaan sekelilin!n a termasuk !a a hidup, keperluan, persekitaran dan turut sensiti" men!!unakan deria. Antara 0iri lain adalah kepekaan terhadap alam sekitar serta mempun ai deria dalaman an! san!at sensiti" terhadap persepsi estetik. (0+ 5a!asanLIdea an! Asli dan 4ulen Sese$ran! an! dikate!$rikan seba!ai kreati" serin! kali men!utarakan idea dan !a!asan an! asli. Ini bermakna, 0etusan idea bukanlah hasil 0ed$kan daripada mana-mana sumber. Idea mereka unik dan menarik, malah tidak stere$taip dan #u!a tidak k$&ensi$nal. 7ereka ini biasan a men!hasilkan hasil ker#a dan kar a men!ikut 0etusan rasa. %asil kar a an! mereka hasilkan serin! kali berbe.a daripada an! biasa. (d+ Bersi"at 4erbuka 7empun ai si"at keterbukaan di dalam menerima pandan!an dan pendapat $ran! lain men!enai hasil kar a dan ker#a mereka. 7en!amalkan sikap bebas serta dem$kratik. (e+ L$!ik 7urid-murid peka dan serin! ber"ikir se0ara l$!ik dan rasi$nal. 7ereka tahu membe.akan an! baik dan tidak baik. Selain men!har!ai masa mereka #u!a san!at men!h$rmati masa.

("+ Ber"ikiran Bebas 5$l$n!an kreati" ini mempun ai da a pemikiran an! tidak terk$n!k$n! pada satusatu perkara saha#a. 5$l$n!an ini pandai dan bi#ak meran0an! a!ar pr$#ek dan perkara an! diran0an! selamat dan ber#alan lan0ar. -ada kebiasaann a mereka ini san!at berhati-hati dan bi#ak membuat keputusan. 3.D S4'A4E5I 7E'AN5SAN5 K'EA4IVI4I Ba!aimana kaedah sumban!saran (brainst$rmin!+ dapat men#ana kreati&iti para pela#ar?

3.D.1 Kaedah Sumban!saran (Brainst$rmin!+ Ba!i men!!alakkan dan meran!san! pemikiran kreati" di kalan!an pela#ar, kaedah sumban!saran b$leh di!unakan. Asas sumban!saran ialah men!asin!kan pr$ses pen!hasilan idea daripada pr$ses menilai. Akti&iti sumban!saran perlu "$kus kepada kuantiti idea dan saranan an! disampaikan melalui interaksi sesama murid. Dalam pr$ses ini, apabila men#alankan kaedah sumban!saran !uru perlu bi#ak men!endalikan sesi dan pendekatan a!ar idea dan pen elesaian masalah an! dikemukakan $leh murid tidak terbantut kerana adakalan a pen elesaian an! diberikan mun!kin tidak l$!ik dan rele&an. -r$ses menilai, perbin0an!an dan kritikan perlu dikemudiankan a!ar pr$ses sumban!saran ber#alan lan0ar. Ke0enderun!an untuk menilai sama ada saranan tersebut sesuai ataupun tidak akan men!!an!!u keseluruhan pr$ses tersebut. 6$hn Baer (1112+ telah men!!ariskan = panduan utama semasa men#alankan sesi sumban!saran. (a+ Kaedah -ertama Elakkan membuat penilaian, terutama semasa pr$ses a/al sumban!saran. Ini b$leh membantutkan usaha murid untuk men alurkan idea kerana khuatir idea an! diberikan tidak mampu dilaksanakan. (b+ Kedah Kedua Elakkan pemilikan idea $leh kumpulan dan indi&idu. Ini kerana apabila idea dan saranan dihakmilikkan $leh indi&idu atau kumpulan ian a akan men ebabkan perasaan e!$ /u#ud lalu men!uran!kan ker#asama di kalan!an murid. Keadaan ini biasan a me/u#udkan suasana te!an! kerana mereka 0uba untuk mempertahankan idea dan se0ara tidak lan!sun! men ebabkan kesukaran untuk memperbaiki idea tersebut.

(0+ Kaedah Keti!a 7en#elaskan kepada murid baha/a tidak men#adi kesalahan untuk memin#am idea dan 0ara sedia ada ba!i tu#uan penambahbaikan dalam pr$ses kemudiann a. (d+ Kaedah Keempat 7en!!alakkan sumban!saran idea an! luar biasa an! kadan!kala tidak masuk akal. 5alakan sebe!ini akan meran!san! murid untuk ber"ikir luar daripada kemampuan supa a murid mempun ai idea menarik, tidak bersi"at k$n&ensi$nal dan bersi"at biasa saha#a. 3.D.) 4e$ri -erkemban!an Kreati&iti -aul 4$rran0e E. -aul 4$rran0e #u!a telah men0ipta dan memban!unkan te$ri kreati&iti an! membantu men#elaskan tu#uh perkara utama di dalam pr$ses pen#anaan kreati&iti sese$ran! indi&idu. 4u#uh perkara ini b$leh diaplikasikan $leh !uru-!uru pendidikan seni &isual di dalam pr$ses memupuk dan men!emban!kan kreati&iti para pela#ar. (a+ -en $alan 'an!san!an melalui pr$ses pen $alan. 5uru pendidikan seni &isual b$leh men $al murid ba!i men!!alakkan da a "ikir. Selain itu, !alakan pen $alan b$leh dilakukan semasa pr$ses pen!hasilan sesuatu kar a. -erasaan in!in tahu atau 0uri$sit b$leh di/u#udkan melalui keupa aan !uru bers$al #a/ab di dibantu den!an 0$nt$h0$nt$h an! rele&an. Sesi an! baik ba!i me/u#udkan pemikiran kritikal melalui akti&iti pendidikan seni &isual adalah melalui sesi kritikan seni. (b+ -enemuan -r$ses penemuan meru#uk kepada usaha untuk memberikan !alakan dan ran!san!an $leh !uru kepada murid ba!i men!!alakkan penemuan-penemuan terbaru melalui pen elidikan dan ka#ian. Dalam k$nteks ini, murid di!alakkan membuat pelba!ai usaha ekspl$rasi dan eksperimen melalui akti&iti seni tampak seperti me/arna, melukis dan seba!ain a. Akti&iti-akti&iti seperti la/atan akademik mampu memberikan ran!san!an kepada murid kerana ian a berupa a memberikan m$ti&asi dan ran!san!an penemuan-penemuan baru. (0+ -emerhatian -emerhatian meru#uk kepada ran!san!an men!!unakan pelba!ai deria. Seba!ai 0$nt$h, deria pen!lihatan di!unakan ba!i akti&iti lukisan. Di dalam k$nteks pendidikan seni &isual, pr$ses pemerhatian tidak tertumpu han a pada deria pen!amatan semata-mata malahan pr$ses pemerhatian turut melibatkan deria an! lain seperti deria sentuhan, dan seba!ain a. (d+ -er0ubaan

-er0ubaan meru#uk kepada usaha berterusan ba!i mendapatkan hasil terbaik. Indi&idu an! kreati" akan terus bereksperimentasi ba!i mendapatkan kesan dan hasil an! dikehendaki. Seba!ai 0$nt$h, pen!hasilan kar a an! dihasilkan berkemun!kinan besar tidak sempurna seperti an! dikehendaki, namun per0ubaan demi per0ubaan dilakukan ba!i memastikan hasil tersebut ber#a a diper$lehi. Se0ara tidak lan!sun!, per0ubaan ini mendidik murid supa a tidak mudah putus asa dan eksperimentasi an! dilakukan berupa a membina pen!alaman ber!una di dalam men!hasilkan kar a an! lain. (e+ -ener$kaan -ener$kaan atau ekspl$rasi meru#uk kepada !alakan untuk memanipulasi pelba!ai baran!an dan alat an! terdapat di sekelilin!. Ba!i tu#uan ini, !uru-!uru pendidikan seni b$leh men!!alakkan pela#ar untuk men!!unakan bahan terpakai atau bahan kitar semula ba!i tu#uan pen!hasilan kar a. Ini se0ara tidak lan!sun! membimbin! murid men#adi indi&idu an! mampu men esuaikan diri den!an keadaan sekelilin!n a. ("+ 7emanipulasi 7emanipulasi meru#uk kepada keadaan di mana sese$ran! indi&idu mampu bertindak melalui bahan atau keadaan sedia ada. 7aksudn a murid mampu men!!unakan $b#ek dan bahan an! terdapat di sekelilin! untuk di#adikan hasilan seni. Dalam k$nteks pendidikan seni &isual usaha ini men!a#ar pela#ar supa a lebih ber#imat dan men!elakkan pemba.iran. (!+ Akti&itiLBermain Kreati&iti b$leh diran!san! melalui akti&iti bermain. Ba!i kanak-kanak, masa bermain merupakan masa an! penuh den!an keser$n$kan dan 0abaran. 6usteru, ran!san!an perlu di/u#udkan melalui permainan berbentuk akademik. Seba!ai 0$nt$h, !uru b$leh men!!alakkan akti&iti seperti membuat mural di sek$lah. Latihan 3.3 1. Apakah perbe.aan di antara pener$kaan dan manipulasi di dalam 4e$ri -erkemban!an Kreati&iti 4$rran0e? 3.2 7ENIN5KA4KAN 7:4IVASI -r$ses men#urus ke arah pemikiran kreati" perlu men!ambil kira "akt$r keperluan murid itu sendiri. 4erdapat pelba!ai 0adan!an dan akti&iti an! b$leh di!unakan ba!i meran!san! pemikiran kreati" murid, namun !uru perlu melihat "akt$r murid seba!ai "akt$r utama kerana pr$ses memupuk kreati&iti memerlukan kein!inan dan ker#asama murid. -en!an#uran akti&iti perlu melihat minat, kein!inan dan seman!at in!in tahu

semula #adi murid. Berikut adalah beberapa strate!i dan saranan an! b$leh di!unakan $leh !uru ba!i men uburkan pr$ses kreati&iti. (a+ 7emilih Bahan dan Alat 7urid seharusn a diberikan peluan! untuk memilih bahan dan alatan an! b$leh di!unakan untuk pelba!ai akti&iti seni &isual. Den!an memberikan peluan! kepada murid untuk memilih alatan dan bahan tersebut, ian a memberikan peluan! kepada murid untuk men!hasilkan kar a mereka den!an alatan an! dipilih sendiri. Se0ara tidak lan!sun!, ian a #u!a memberi peluan! kepada murid untuk men!atur dan menetapkan !a a hasil kar a mereka. (b+ 7asa 'an0an! pela#aran den!an baik dan teratur supa a murid mempun ai masa an! 0ukup untuk ber"ikir, membuat eksperimentasi, dan mener$ka. 6an!an memberi tekanan an! melampau kepada murid untuk melen!kapkan akti&iti seni &isual mereka kerana ian a b$leh membunuh minat murid terhadap seni &isual. (0+ 'an!san!an -amerkan hasil kar a murid seba!ai satu bentuk s$k$n!an berterusan. -ameran hasil kar a murid b$leh meran!san! pela#ar untuk men!hasilkan ban ak la!i hasil kar a seni &isual. Selain itu !uru perlu memastikan baha/a hasil kar a an! dipamerkan turut diubah dan di!antikan den!an hasil kar a an! baru. Selain hasil kar a, bahan pameran seperi $b#ek se#arah dan p$ster alam semula #adi b$leh diletakkan seba!ai satu ran!san!an dari sudut artistik dan kr$n$l$!i masa dalam seni. (d+ -en!a#aran dan -embela#aran 9leksibel 5uru pendidikan perlu "leksibel dalam pr$ses pen!a#aran. 7ereka seharusn a bersedia untuk men!ubah 0ara men!a#ar men!ikut minat idea dan 0adan!an daripada murid. (e+ %$rmat-men!h$rmati 5uru pendidikan seni &isual perlu mempun ai sikap men!h$rmati murid dan men!har!ai sumban!an dan k$mitmen an! ditun#ukkan $leh mereka di dalam men!hasilkan kar a seni &isual. ("+ 7emberikan 5alakan dan 7$ti&asi Kanak-kanak sememan!n a 0epat b$san dan mudah putus asa. :leh itu !uru pendidikan seni &isual perlu terus memberikan seman!at dan ran!san!an m$ti&asi. Elakkan daripada men!kritik keterlaluan sehin!!a pela#ar patah seman!at dan tidak berminat untuk meneruskan pen!hasilan kar a. 6an!an sekali-kali memperlekehkan hasil kar a murid dan beri peluan! kepada mereka untuk berk$n!si kesusahan dan !an!!uan an! mereka hadapi semasa men!hasilkan kar a seni. (!+ -en!har!aan 5alakkan dan berikan pen!har!aan kepada murid di atas usaha dan k$mitmen an!

mereka berikan di dalam kelas. 5uru bertindak seba!ai #uri an! adil dan saksama di dalam men!anu!erahkan markah memberikan mereka 0$nt$h dan teladan an! baik. 'U7USAN Di dalam t$pik ini, anda telah mempela#ari kreati&iti dan kepentin!an meran!san! pemikiran kreati" di kalan!an kanak-kanak selain mempela#ari tin!katan kreati&iti Akti&itiakti&iti an! meran!san! pemikiran kreati" perlu diterapkan semasa melaksanakan akti&iti pendidikan seni &isual. 5uru pendidikan seni &isual #u!a perlu turut kreati" men#alankan pr$ses pen!a#aran dan pembela#aran di dalam bilik dar#ah. Anda mungkin juga meminati: jenis main sosial CONTINUE 4 CHAPTER 6,7,9 guru berjiwa ana ! ana PEN"U#IAN $AN PENI%AIAN $A%A& PEN$I$I'AN (ENI )I(UA%