Ankara niversitesi Dil ve Tarih Corafya Fakltesi Dergisi 43, 1 (2003) 169-194

lk Dnem Yunan Romannda (1834-1880) teki maj1

"Edebiyat kitlesel olarak retilip milliyetiliin hizmetine 2 koulan ilk sanatt. " Dr. Damla Demirz
zet
Giri (1.) 1834-1880 aras Yunan roman Yunan devletinin ilk dnem roman olarak da adlandrlr. Bu makale bu dnem Yunan romanndan elimize ulaan yirmi romandan rastgele seilen sekizini okuyucuya zetler; bu romanlarda yaratlan toplumsal projeyi Yunanllk kimlii ve 'teki/ Osmanl/Trk' imajndan yola karak inceler. Niin edebiyat ve teki (1.1.) Edebiyatn toplumsal dncedeki yerini, nemini anlatlmakta. Yunan 'anlats/hikayesi' ve Trk okuyucusu (1.1.1) blmnde ise sanlann aksine Trk ve Yunann 'ayn' olmad gsterilir. Trk/Yunan tarih yazclnn oluumu ve 'teki' (2.) Trk ve Yunan tarih yazcl ksaca zetlenir. Daha sonra Devrimden Felakete, 1821-1922 Yunan tarihine Bak (2.1.) altbal altnda Yunan toplumunun geirdii nemli siyasi, kltrel ve ekonomik gelimeler kronolojik bir srayla okuyucuya zetlenir. Yunan devletinin ilk yllarnda yaratlan toplumsal proje, Yunan kimlii ve 'teki' imaj 1834-1880 Yunan roman (2.2.) altbal altnda incelenir. Elde edilen bulgular ise sonu (2.2.3.) blmnde daha nceki altbalklarda okuyucuya sunulan bilgiler nda analiz edilir.

1994ylnda A.. DTCF Yunan Dili ve Edebiyat'ndan mezun oldu.. 1996-200 ylllar arasnda YK bursu ile gnderildii Atina niversitesi Edebiyat Fakltesi'nde Yunan Edebiyat'nda 30 Kuanda Trk maj adl doktora almasn yapt. 2000 ylndan itibaren DTCF ada Yunan Dili ve Edebiyat Anabilim Dalnda retim grevlisi olarak almaktadr. 2 G. Jusdanis, Gecikmi Modernlik ve Estetik Kltr-Milli Edebiyatn cat Edilii, Metis Yaynlar, stanbul, 1998:230.

170

Damla Demirz

Synopsis Introduction (1.) The fiction of 1834-1880 is called the First Period of Fiction in Greece. This article summariz.es randomly selected eight of those hventy novels that reach us today. Investigates the societal project created in these novels from viewpoints of Greek Identity and Image of The OtherlOttonanlTurk. Why Literatre and the 'Other' (1.1.) The Greek NarrationlStory and The Turkish Reader (1.1.1.) substantiates that Turks and Greeks are actually not the same. The section on The Fonnation of Turkishl Greek History Writing and the 'Other' (2.) Briefly summarizes the Turkish Greek history \vriting. Subsequently, in the section An lnsight into the Greek History 1821-1922, From Revolution to Catastrophe (2.1.) The socieal project created in the former years of the Greek State, the Greek Identity and the Image of the Other is explored in the section on The Greek Fiction of 1834-1880 (). Finally, Conclusion section (2.3) analyses the findings in the light of the aforementioned data.

1. Giri Yunan ve Yunanistan szckleri dier millet ve lke isimlerinin aksine Antik ve ada/Modern szckleri ile tanmlanan belki de yegane isimlerdir. Antik Yunanca ait pek ok konu bat lkelerinde olduu gibi lkemizde de bir ok kitabn ve doktora tezinin inceleme konusu olarak karmza kmakta. Oysa ada Yunan zerine bilgi kayna oluturabilecek almalar hem bat lkelerinde hem de lkemizde bir hayli kstl sayda... Bu yaznn amac Yunan devletinin ilk yllarnda yaratlan Yunan kimliini, bu kimliin ayrlmaz bir paras olan 'teki, Osmanl/Trk imajndan hareketle incelemektir. Yunan edebiyatnn ilk dnem roman olarak da adlandrlan 1834-1880 aras Yunan roman inceleme sahamz 3 oluturacaktr.
Bu makalede geen baz adlarn evirisine, kullanlna dikkat etmeye zellikle gayret ettim. Alnt yaptm yazarlar Trk/Osmanl/Mslman ya da Yunan/Rum/Grek/Hristiyan kelimelerini kullanmlar ise bu kelimeleri Trke'ye olduklar gibi evirdim. Dorucu (!) bir yaklam gstererek yazarlarn anlatmna mdahele etmedim. Yani, eer bir yazar Osmanl imparatorluu dnemini anlatrken Trk ya da Yunan/Grek kelimelerini kullanm ise bunlar Mslman, Hristiyan, Rum veya Osmanl olarak 'dzeltmedim'. Buna paralel olarak Yunan anlatsnn, tarih yazclnn kullanmay setii adlandrmalara da mdahele de bulunmadm. Bu yazda kullanlan 'Turkokratia' kelimesi ile pek ok okuyucu belki ilk kez karlaacaktr. Yunan tarih yazcl ou zaman Osmanl mparatorluu terimi yerine Trk Egemenlii anlamna gelen Turkokratia kelimesini kullanr. Tpk 'Frenk Egemenlii' iin Frangokratia kelimesini kullanld gibi. Olaylar Yunan tarih yazcl perspektifinden anlattmda tpk
3

lk Dnem Yunan Romannda (1834-1880) teki maj 1.1. Niin Edebiyat ve 'teki'

171

Bir toplumun kimliine ve ' t e k i n e ' ait izler o toplum tarafndan yaratlan her tr kltr deerinde bulunup incelenebilir. Fakat a) toplumun bir bireyi tarafndan toplumun ounluuna hitap etmek zere yazlan, dolaysyla da toplumun yaratt deerleri iinde barndran, b) malzemesi toplumun yzyllardr kendi iinde konutuu, kelimeleri bir ifre ya da 'ksaltma' eklini alan dil olan, yani semitik adan rahatlkla incelenebilecek bir malzemeden oluan, c) bir kuaktan dierine miras kalan edebiyat, kimlik aratrmalar iin ideal malzemeyi salamaktadr. Pek ok aratrmac edebiyatn toplumlarn 'uzlama' salad alanlardan biri olduu fikrindedirler. Bu gr uyarnca, yaamn anlam, gemiin alglan hep bu 'anlat/hikaye' snrlar iinde anlam kazanr. Buna toplumsal kimlik de denir. Bu 'anlat/hikaye' toplumlarn gemilerini, kimliklerini dolaysyla da bugnn belirler. Bu yazarlara gre tarihsel gerek, ne kefedilir ne de icat edilir; ama 'anlat/hikaye' yoluyla yeniden yaratlr/kurgulanr. (1994: 38-61). "Edebiyatn milliyetiliin hizmetine koulmas, hikayelerin hem halkn toprak ve tarihle zdelemesini kolaylatrmas hem de milli simgeleri gnlk pratie geirme kapasitesine sahip olmas yzndendir. phesiz anlatlar milletin yanlsamaya dayal doasn gizleyebilir de. Millet yalnzca yurttalar tarafndan tahayyl edildii srece var olsa da, kendisini onlarn deneyimlerinde son derece somut ve gerek bir z olarak temsil eder. Milletin ina edilmesine katlan arac yorum ve retim srelerinin izleri, milletin gemiini, imdisini ve geleceini anlatan hikayeler tarafndan rtlr. Bu hikayeler kurgular yoluyla 'hakikatleri' yaratrlar (Alanso 1988:33). Milletin tarihini, kendini her zaman daha da ok gerekletirmeye yol aan tek bir sre, beklentilerin aa kmas sreci olarak tasvir ederler. Ayn ekilde milletin kltr de milli kar ve ortak amalarn esinlendii tek sesli, trde bir organizma olarak resmedilir. Bu kollektif vizyon phesiz bir uydurmadr. Edebiyatn milliyeti giriimindeki ilk rol yeni bir hikaye anlatmak ve sonra da kiisel ve blgesel anlatlarla milli anlat arasnda ba kurmakt. Gndelik hayat deneyimleri ancak bu yolla milli olaylara ilikilendirilebilinirdi: nsanlar bir devrim patlak verdiinde ya da bir lidere suikast dzenlendiinde nerede olduklarn ve ne yaptklarn hatrlarlar. mparatorluun, aristokrasinin, kralln ve dinin anlatt eski hikayelerin yerine geen retorik bir yap olan

Turkokratia' kelimesinde olduu gibi bizim duyagelmeye alk olmadmz, Yunan tarafnn kulland terimleri tekrarladm. Bunu Yunan tarafnn sylemini bu syleme katlmakszn Trke'ye yanstmak amacyla yaptm. Yer isimlerini Trke~ye evirdim, Yunanca kelimeleri ise Trke okuduumuz gibi yazmakta bir mahsur grmedim.

172

Damla Demirz

milli mit doallar, dil kadar gerek ve saydam bir hale gelir." (Jusdanis, 1998:228). Bu anlat/milli mit iinde beliren 'teki' ise bizim kim olduumuzun tanmn verir.4 'Hayali Cemaatimizin'5 kimliini oluturur. Anlat iinde beliren 'teki' hayali ierii fakat gerek olan varlyla dnce ve davranlarnz kontrol eder. Baz aratrmaclara gre edebiyat eserlerinin okunmas yalnzca masum bir sanatsal etkinlik deildir. Umberto Eco bir edebi eserin okunmas esnasnda bireyin hayat boyunca rendii tm bilgilerin hafzaya arldn, okumann bireyin o ana kadar edinmi olduu toplumsal bilgi ve deerleri yeniden yaad, deerlendirdii bir alan olduu tezini savunur (1979). Bu nedenledir ki pek ok toplum kendi yaratt 'teki' imajn doru kabul eder, ya da farkna bile varmaz iken dier toplumlarn kendisini nasl grdn incelemeye ynelir. Kendi imajnn hangi koullar altnda olutuundan bamsz yaplan bu almalar genellikle kar tarafn 'nyargl' olduu sonucu ile biter. 'teki' imajnn incelenmesi ise ou zaman toplumun deer yarglarna bir saldr olarak alglanr. Ne de olsa aratrmac 'teki' imaj altnda toplumun deer yarglarn, kendi iin bitii kimlii eletirmitir. Ksacas edebi metinlerdeki hikayelerin, imajlarn incelenii, bir toplumun kimliini ortaya karan tarih anlaynn, psikolojinin yani o toplumun kendi iin yaratt 'anlatnn' da inceleniidir. Ve denebilir ki herhangi bir edebiyat anlamak ancak o lkenin kendisi iin yaratt 'anlaty/hikayeyi' ve bu 'anlatnn/hikayenin' hangi koullar altnda yaratldn anlamakla doru orantldr. 1.1.1. Yunan 'Anlats/Hikayesi' ve Trk Okuyucusu Sz konusu Yunan 'anlats/hikayesi' olduunda bizim Trk okuyucusu olarak hayli farkl bir durumumuz olduu phesizdir. yle ki biz Trkler 1453 yln 'stanbul'un Fethi' olarak biliriz. Oysa Yunanllar iin 1453, 'Kosntantinopolisin dt' uursuz bir gndr. 1821 ise Yunanllar iin 6 yeniden dou: 'dirili', yani kurtulu mcadelesinin kazanld andr. Ama
4

Daha fazla bilgi iin bk. W. Lipmann, Public Opinion, 1922, New York. B. Anderson, Imagined Communities, 1983, London. 6 Yunanl pek ok yazar Yunan toplumunun Osmanlya kar verdikleri mcadeleyi sa'nn Dirilii ile zdeletirerek gsterir. Osmanl mparatorluundan kurtulan Yunan toplumu da tpk sa gibi tekrar hayat bulmutur. Zaten Yunan stiklal Mar da bu grn bir zeti gibidir: 'Kemiklerden ditilen, yaasn, yaasn zgrlk,'
5

lk Dnem Yunan Romannda (1834-1880) teki maj

173

biz Trkler bu olay Osmanl mparatorluunun kendilerine iyi davrand halde kadir kymet bilmez Rum/Yunan/Gavur/Aznlk 'teki' tarafndan srtndan vurularak dalma srecini balatan haksz ve sinsi bir isyan hareketi olarak tanmlarz. 1922 yl ise bizim iin Trkiye Cumhuriyeti"nin douunu mjdeleyen bir lm kalm mcadelesinin kazanld an, byk bir siyasi baarya giden askeri zaferin kazanlmasdr. Oysa ayn tarih Yunanllar iin herhangi bir askeri yenilgiden ok te bir anlam tar. Hatta 1922 tarihi Yunan dilinde 'Felaket' szc ile zdelemitir. Bunlar Trk ve Yunan tarafnn hatrlad tarihi 'dorulardan' sadece birkadr. Yukarda da ksaca zetlendii gibi her iki toplumun da ortak bir yaanmlk karsnda ortak bir toplumsal hafzaya, hislere sahip olmas hemen hemen imkansz gibidir. Buna ramen sz konusu Trkiye ve Yunanistan olduunda pek ok insan Trk ve Yunan toplumlarnn ortak noktalarndan srarlca bahseder. Bu konudaki srar o kadar baskndr ki bazen Trk-Yunan stne yeni bir milliyeti ya da rk yaklamn yaratld hissine kaplabilir insan. Bu nedenden tr bu yazda ilk nce Trk ve Yunan tarih yazclnn genel erevesi iinde 'teki"ne' bakna ksaca deineceim. Sonra hem yabancs olduumuz hem de kendi kurduumuz 'anlatdan' farkl olan Yunan 'anlatsn' (Tarih Yazcln/Edebiyatn vs.) daha iyi anlamak iin 1821-1922 aras Yunan tarihini ksaca zetleyeceim. Daha sonra milliyetiliin toplumun bireylerine ulamasnda ve kurallamasnda en nemli ara olan edebiyattan hareketle 'teki' imajna deineceim. Burada anlatlan 'teki' imajnn 'teki"nin' gerek kimlii ile hibir alakas yoktur. Bu 'hayali bir cemaatin' kendi toplumsal kimliine karn toplumsal muhayyelesinde oluturduu bir imaj, bir farkllama noktasdr. Bu nedenle bu makalede 'teki ve Turkokratia' kelimesi kullanlacaktr. 2. Trk/Yunan Tarih Yazclnn Oluumu ve 'teki' Trk-Yunan kimliklerini inceleyen, konunun uzman Dr. Herkl Millas Trk tarih tezi hakknda unlar sylemektedir: "Trk tarih tezi d dnyaya, ada medeniyetlere, Batya bir mesajdr. Bu tarih tezinde Bat ve Hristiyan dnya tarafndan yaratlm 'barbar Trk' imaj tersine evrilir. Trk tarih tezi 'Hristiyan' veya 'Bat' tarih tezlerini tersine eviren adeta anti-orientalist bir tarih tezidir. Bu teze gre 'Trkler' 'teki' deil tam tersine medeni ve ada kimselerdir." (2001:62). Trk tarih tezinin Yunanllara yaklam ise yle zetlenebilir: "...Yunan/Rumlar Osmanl devleti iinde ilk 'isyan eden' ve devletin 'ierden' ykmn balatan 'millet'terdendir; Yunanllar daha sonra 'Megali dea' sloganyla devletin topraklarna kar bir dizi taleplerle ulusal snrlarn geniletmiler,

174

Damla Demirz

yzyllk bir sre boyunca (Girit syan, Balkan Sava, zmirlin gali, Kbrsln ilhak talepleri vb. gibi olaylarla) bir tehdit olarak alglanmlardr. Daha nemlisi, toprak taleplerinin 'tarihsel bir hak' anlayna da dayand bir dnemde, Yunanllar Eski Yunann torunlar olma iddiasyla onya'nn ve Bizans'n 'varisleri' olarak ortaya kmlardr. Osmanl/Trk toplumu iin gerek bir tehdit olarak grlmlerdir. Nihayet en nemlisi, resmi sylemde ada Trk ulus devleti 'Yunanca' kar verilen ve kazanlan bir bamszlk sava sonucunda kurulmutur. Yunan, bu adan bakldnda klasik bir 'dman' ve 'teki'dir." (Millas, 2001:10). "Anadolu ve Yunanllar sz konusu olduunda ise bugnk Yunanllarn Antik Yunan ve Bizans ile hibir alakas olmad okul kitaplar bata olmak zere her frsatta, her yerde tekrarlanr." (Millas, 2001:106-108). Yunan tarih tezi ise Trk tarih tezinin aynadaki grnts gibidir. Bu anlaya gre Yunanllar tm bat uygarln yaratan Antik Yunandn torunlardr. Turkokratia' ise 400 yllk egemenlii ile7 Batnn olan Yunanllar bu anl gemiten koparan, geri kalmalarna sebep olan gtr. Yunan tarih yazclnn babas olarak kabul edilen tarihi Konstantinos Paparigopoulos (1815-1891) ve Spiridon Zambelios (1816-1881) 18301840"lara kadar dman olarak alglanan Bizans' Hristiyan Yunanca ait bir imparatorluk olarak gstererek yeni kurulan Yunan devleti iin gerekli olan tarih iinde sreklilik sorununu halletmitir. Yunan tarih yazclnn gemile olan bu ba kurmasnda, yani 'Yunan Bizans'n' yaratlmasnda Fallmeyaref in tezi de etkili olmutur. Bu tez Yunan rknn olmad, Yunanllarn Antik Yunanllarn devam olmad, kendilerini Yunan olarak adlandran bu insanlarn daha ok Slav kan tad iddiasn tar. Fallmeyarern bu tezi milliyetilik esaslarna gre henz kurulmu Yunan devleti iin yalnzca bir tarih tezi deildi. Yunan devletinin varln tehlikeye dren, Avrupa uygarl ile olan ban koparan ksacas henz kurulan Yunan devletinin temellerini dinamitleyen bir tehlikeydi. Dolaysyla 1850'lerde dzelmeye balayan Patrikhane ile ilikiler erevesinde Bizans'n Yunanllatrlmas kolaylam, Yunanllar iin hayati bir mesele olan tarih iinde devamllk sorunu halledilmitir (Skopotea, 1988:172,173,175,178). K. Paparigopulos'un yaratt tarih yorumuna gre Yunan tarihi 'AntikOrta-Yeni' olmak zere blmden oluuyordu. Yunanl aratrmac Hristina Koulouri, K. Paparigopulos'un izdii ereve iinde ele alnan Yunan tarihinin gnn Yunanllar ile Antik Yunan arasndaki zaman uurumunu sfra indirdiini, bylece Antik Yunann anl gemii zerinde miras iddia eden Yunanllar Antik Yunana yaklatrdn ve bu yaklamn
7 Bu

sre eitli yazarlara gre daha az ya da daha fazla olabilir.

lk Dnem Yunan Romannda (1834-1880) teki maj

175

en ok vurgulad unsurun ise 1821 Yunan Devrimi olduunu ifade eder. Bu yaklam uyarnca Yunan Devriminin kahramanlar Yunan toplumunu her adan deforme eden gemie son vermitir (Kuluri, 1988). * 2.1. Devrim den Felakete, 1821-1922 Aras Yunan Tarihine Bir Bak Mora yarmadasnda Ortodoks asas altnda Osmanl imparatorluuna kar balayan 1821 ayaklanmasnn baarya ulamas bugn Yunanistan'n kurulu tarihini sembolize eder. Bu tarih 1821 Yunan Devrimi olarak adlandrlr. Gen Yunan devletinin ilk yllar, zellikle de ilk yedi yl, eitli ayaklanmalar ve belirsizliklerle gemi, uluslararas dzeyde ancak 1830 ylnda tannmtr. 22 Ocak-3 ubat 1830"da toplanan dnemin byk glen; Fransa, Byk Britanya ve Rusya Londra Protokol ile Yunanistan'n bamszln tanm ve ynetim sistemini Krallk olarak belirlemilerdir. Ayn Byk Gler 27 Mart-8 Nisan arasnda Babali'ye yaptklar ziyaretle kendilerinin 3 ubat Londra Protokol ile Yunanistan' tandklar hususunda Osmanl imparatorluunu haberdar etmi, Osmanl imparatorluunun da Yunanistan'n bamszln tanmasn salamlardr. Ksacas Yunan ulus devleti yabanc, egemen bir gce kar kazanlan Devrim sonunda kurulmutur. Bu Devrim'in entellektel ncleri, dnrleri, Devrim ncesi ve sonras Bat'da yaanan modernlemeyi rnek alm kiilerdir.8 Bu kiiler Yunan Devrim'i ile Turkokratia'da' olmayan ve Bat'nn sunduu deerlere kavumay (kanunlar, insan hayatnn ve malnn devlet tarafndan gvenceye alnmas vs.) ama edinmi kiilerdir. Yeni kurulan devlette her eyin mkemmel olacana dair olan inan o kadar youndur ki A. Korais Devrim sonras Yunanistan' iin yapt anayasa taslanda yeni kurulan Yunan devletinde su ilenmeyeceini dolaysyla bu durum iin bir ceza hkm koymann geersiz olduunu syler. Yeni kurulan Yunan devleti Turkokratia'dan' farkllat ve Batlamay yani modernlemeyi salad oranda baarl olacak, amacna ulaacaktr. Yeni kurulan Yunan Devleti'nin reddettii gemi, Bat'nn yaayp ta Yunanistan'n yaamad btn ekonomik ve sosyal gelimelerin tek sorumlusudur. Bu durum zaten yabanc bir egemenlik olarak grlen 'Turkokratia'nn' Yunan toplumu tarafndan istenmeyen, Bat'ya kart gelen Dou deerleri ile de birlemesine neden olmutur. Dolaysyla Yunan
8

Adamantios Korais rneinde olduu gibi bk., Herkl Millas, Yunan Ulusu'nun Douu, letiim, Yaynlar, stanbul, 1994.

176
9

Damla Demirz

toplumunun yakn gemiini oluturan 'Turkokratia /'teki' Yunan toplumunda hem yabanc, istenmeyen egemen bir g olmas nedeniyle hem de Yunanllarn kardklar Batllama/Modernelme'den sorumlu tutulmas nedeniyle ilenmeye, istenmeyen tm zelliklerin resmedilmesine olanak salayan mkemmel bir malzeme, farkllama noktasdr. *** 2.2.1834-1880 Aras Yunan Roman "Bir milletin millet olabilmesi iin iki ey yapmas gereklidir: snrlarn bytmesi ve kendi filolojisini yaratmas ." 9 Yunanistan ve Roman: 1748"de zmir'de doan ve Fransz Devrimini tp eitimi grd Paris'te yakndan izleyen Adamantios Korais Yunan milliyetiliinin de dn babasdr. A. Korais 1804 ylnda yaynlad Yunan Ktphanesi adl eserinin ilk cildine yazd nszde de milliyeti yaklamn sergilemi; Fransa'da roman adyla bilinen yaz trnn aslnda Antik Yunanllarn bir buluu olduunu sylemi ve buna ramen Yunanca karl bulunmayan bu yaz tr iin mitoloji ve tarih/anlat kelimelerinin birlemelerinden oluan mith/istoria adn uygun grmtr. A. Korais'in nerdii bu ad Yunanistan'da 1850'lere kadar roman anlamnda kullanlm daha sonra mitistoria kelimesinden treyen ve bugn de Yunanca'da roman anlamyla kullanlan mithistorima kelimesi kullanlmaya balamtr. "Roman Yunanistan"da yalnzca edebi bir tr deildi ayn zamanda da pedagojik ve pekitirici bir trd. Yeni kurulan Yunan devletinin kurumsal mekanizmasnn yaplanmasnda kullanlan bir hart."10 1834-1880 aras baslan Yunan romanlar Trk okuyucusu iin ayrca ilgintir. Bu romanlarda devletleri henz kurulmu ve uluslararas dzeyde tannm bir grup insann bireysel ve kurumsal kimlik araylar vardr.
9

Yoannis Psiharis, To Taksidi Mou (1888), Ermi, Atina, 1971:37. Yoannis Psiharis Diaspora Yunanllanndandr. 1854"te Odesa'da domu, stanbul ve Paris'te eitim grmtr. Paris'te Klasik Filoloji eitimi alm ve Anadolu Dilleri Blmnde akademik kariyer yapmtr. Psiharis bugn Yunanca ve Franszca yazd romanlardan ziyade Yunan dili zerine yapt almalaryla tannr. 10 ada Yunan edebiyatnn nemli aratrmaclarndan Birmingham niversitesi Bizans, Osmanl ve ada Yunan Anablimdal nda profesr olan Dimitris Tziovas Yunan romannn ilk dnemi ile ilgili bu szleri Orfani tis Hiu, Sakz. Adasnn ksz adl kitabn nsznde yazmtr (Tziovas, Orfani tis Hiu, Prolog, 39).

lk D n e m Yunan R o m a n n d a (1834-1880) teki maj

177

stelik bu dnem Yunan romanlarnn yazarlar Osmanl imparatorluunun st snfn oluturan, bat eitimi alm Fenerli 'aristokratlar', hitap ettii snf ise Devrim iin mcadele etmi ama Fenerliler gibi eitime sahip olmayan, tabiri caizse 'halk snf' Yunanllardr.11 Bu dnem romanlarnn yazl-basl tarihleri ise Yunan milliyetiliinin genileme ve kurumlama aamasna rastlar. Unutmayalm ki Megali dea ilk defa bu sre iinde, 1844 ylnda yaplan ilk anayasa almalar srasnda resmi dzeyde dile getirilmitir. Bugn 1834-1880 aras Yunan roman 'Atina Ekol' veya 'Fener Okulu' olarak da adlandrlr (Beaton, 1996:68). Yeni Yunan devletinin ilk dneminde kullanlacak Yunanca bile sorundur. Yzyllar boyunca byk ve dank bir corafyada yaayan Yunan dili, kullancsnn geldii blgeye, snfa ve sosyal bilince gre deiiklik gstermektedir. Dolaysyla Katharevusa12 resmi dil olarak kabul edilir. Aydn kesimin kulland dil Kathatevusa'dr. Ama bu Katharevusa konumalar, diyaloglarn yazm srasnda sadeleir, halk diline yaklar. 1836 ylnda yaynlanan Babilonya-Yunan Dilinin Blgelere Gre Gsterdii Deformasyon (1836) adl eser yeni kurulan Yunan devletinde yaanan dil sorununu konu eder. Eser balndan da belli olduu gibi eitli yer ve snflardan gelen Yunanllarn kendi aralarnda konuup anlaamamalarn anlatr. Yazar Anadolulu, Morali, Sakzl, Giritli, Arnavut/Arvanitis ve iyi eitimli Yunanllarn bir sofraya oturup konumalarn, tm iyi niyetlerine ramen anlaamamalarn, hatta bu yzden aralarnda doan tartmay gayet komik ve tiyatro vari bir biimde okuyucuya gsterir.13 Kitabn yazar stanbul doumlu Dimitrios Haciaslanisdir (bilmem yazarn soyad aklama istiyor mu). Ama unu da belirtmeli ki yazar kitabn Bizansl Dimitrios (Dimitrios Vizantios) soyadyla imzalamtr. Yani yazarmz kendi ismini de Yunan anlats/ hikayesinin szgecinden geirerek yeniden yorumlam, yaratmtr. Kanmca bu yaratln yeni Yunan devletinin dil sorunlarn konu edinen bir
11 D e v r i m d e mcadele eden ve eitimli olmayan bu halk autohtones Devrim sonras Yunanistan'na yerleen ve eitimdeki ayrcalklar nedeniyle devletteki kilit noktalara gelen Fenerlileri kskanm, onlar yabanc eterohtones olarak adlandrmtr. 12 "Katharevusa 'yaln', 'temiz' anlamndadr; Yunanca'da temiz ar dil olarak anlalr. Katharevusa ilk kez Osmanllar dneminde grlr. 'Trk Ynetimi' (Turkokratia) dneminde, Bizansln Atik dili ile konuma dili arasnda bir uzlama gibidir. Sentaks asndan daha yeniliki, ama szck asndan daha eskiye baldr. Katharevusa genelde Antik Yunanca'ya zenir. Eski, unutulmu szckler yendiden kullanlm, eski sz. dizimine gre yeni szckler retilmitir. Halkn her gn kulland szckle ryerine yenileri nerilmitir. Bu nerilerin bir blm bugn gln grnmektedir, kimileri ise baarl olmu ve bu szckler ada Yunanca'ya gemi ve yerlemilerdir. " (Millas, 1994:34). 13

Papuros Press, ?,?. (Kitabn orijinalinde basm tarihi ve yeri belirtilmemitir.)

178

Damla Demirz

kitapta yer almas Yunan anlatsnda yaratlan kimlik arayn da gayet esprilice zetlemektedir. 1834-1880 aras yaynlanan romanlarda romantizm akmnn ve tarihsel olaylar kullan nedeni ile 'tarihsel romann' babas saylan Walter Scotf un etkisi aktr. -Tarihsel roman bugnlerde ok kullanlan ve eitli anlamlarda anlalan bir terim. Dolaysyla unu da hemen belirtmeli ki ben 'tarihsel roman' terimini kullanrken yazarn tarihsel olay, yer ve kii isimleri yaratarak gemii kendi bilgi ve duygu dnyasna gre yeniden kurgulamasn kastediyorum.14 1834-1880 arasnda baslan roman says hakknda kesin bir bilgiye sahip olmamakla birlikte en az yirmi romann varln biliyoruz. Bu aratrmann inceleme konusunu oluturacak romanlar ise bugn kitaplarda satlan okuyucunun ulaabilecei romanlardan sekiz tanesidir.15 Rasgele seilen sekiz romann okumasndan yola karak Yunan toplumu iin verilen ilk dnem Yunan romannda hangi konularn ilendiini, yakn tarihin nasl grldn ve nasl bir kimlik seildiini anlatmaya alacam.16 * Yunan devleti snrlar iinde baslan ilk roman Panayotis Suos'a (1806-1868)17 ait Leandrosdur. Leandros (124 sayfa) Yunan devletinin ilk bakenti Nafplion'da 1834 ylnda baslmtr. Romann anlatl biimi 18. yy. Avrupa edebiyatnda yaygn olarak kullanlan mektuptur.18 ada Yunan edebiyat aratrmaclarndan Yorgos Veludis Leandros"un basm tarihi olan 1834 tarihini ada Yunan edebiyatndaki kent romannn dou tarihi olarak da yorumlar (Veludis, Leandros, Prolog, 61). Romanda umutsuz bir ak anlatlr. Leandros-Koarlia ve HarilaosEufrosini ifteleri arasndaki ak. Yani, balkta da okuyucuya belirtildii gibi roman kahraman Leandrosdur. Kahramanmz ocukluunu yaad stanbuldan tand Koraliaya aktr. Kadn kahraman Koralia da s Leandros a. Koralia'nn evlilii ise iki an mutlu sona kavumasnn
14 Bu nedenle 'tarihsel roman' ve Walter Sctott iin bk. mer Trke, "Tarih ve Roman likisi". Toplum ve Bilim Dergisi, say:91, 2001-2002. s.166-203. 15 Bu romanlarn katalogunu Ek de veriyorum. 16 Bu romanlar sonucu etkileyici bir faktr gz nne alnmakszn, tamamen rastgele seilmitir. l7 Panayotis Suos: 1806 stanbul Arnavutky doumludur (1806-1868). Fener ailesinden gelmektedir. 18 Olaylarn mektuplar eklinde anlatm yazarn iini kolaylatrld iin bu yntem dneminde bir hayli popler olmutur.

lk Dnem Yunan Romannda (1834-1880) teki maj

179

nndeki en alamaz engeldir. Koralia ile olan ak Leandros'u Atina'da, ziyaret ettii Yunanistan'n eitli blgelerinde de takip eder. Ak, duygular ihtiras ve din arasndaki bu hikaye Koralia'nn lm ile son bulur. Leandros ise pek tabii bu durum karsnda intihar edecektir. Yazar bize nszde roman kahramann, Leandros'u yle tantr: "Fakat Lenadros Yunanldr, 1833-1834 yllarnda yaar. Politik inanlar nelerdir? Leandros ilericidir, dolaysyla da Othon taraftardr. Leandros Yunanistann bamszln, geerlilii olan milli glerin toplanmasn, anari yerine yasann var oluunu, bugn yaanan milli ilerlemeyi Yunan Kralnda grr." (1996:77). Konu itibariyle romanda Osmanl/Trk karakterlere rastlanmaz. Osmanl/Trk'e ait imgelemler yerler araclyla romana girer. rnein stanbul, hilalli tapnaklar, slam'n afak vakti duyulan ilahileri ile Leandros ve Koralia'nn ocukluklarnda sabahlara kadar gzya dktkleri bir sahnede romantik bir fon olarak belirir (1996:91). Yazarmz Osmanl snr iinde Yunanllar' 'Yunan Irk'n' gryor ve bu grubun Yunan kralnn bir emriyle Osmanl mparatorluu'na kar savamaya hazr olduunu sylyor: "Vatanseverlik Yunanlnn kalbinde doutan vardr! nan dostum bu gen ve gz bir ey grmez adamn zntlerinden biri de byk Yunanistan Kraln grememi olmasdr! Odur (bana kr bir aydn demilerdir) bizim tatl bamszlmzn resmi: taht tm Akdeniz i aydnlatan bir fener gibidir, bu tahta Osmanl ynetiminde ki tm Yunan Vilayetleteri ona bakar, elinin bir hareketi Boazdan Girite kadar btn Yunan Irkn harekete geirmeye hazrdr, ve bir hareketi genel bir ayaklanmann iaretidir" (1996:111). Yazar eserinde Yunan milliyetiliinin Osmanl aleyhine genilemesine ar da bulunmasna ramen Osmanl kltrn, Osmanll karalamyor: "Nafplion! Kark ey, Yunanllarn, Venediklilerin, Osmanlnn antik kalntlar! Denizin ald yerde 1rainin mitolojik emesi, Aziz Markosun aslan, Kurann dizeleri... " (1996:126). Yazar Osmanl kltrn ve antlarn eitli vesilelerle Nafplion'daki byk kltrn arasnda sayar. Osmanl kltrnn Yunan topraklar stndeki varlnn 'unutulmak' bir yana belirtilmesi stelik bunun olumsuz bir anlamla deil tam tersine romantik ya da Nafplion'un zenginliini anlatan bir e olarak kullanlmas kayda deerdir. Yunanistan ise okuyucuya Bat'ya k veren medeniyetin beii olarak sunulur: "Ey Yunan Kral! Almanyaya medeniyeti Antik Yunan hediye etti. Almanya senin sayende aldklar iin olan borcunu demek istiyor, ve seni

180

Damla Demirz

yeryz halklar arasndaki en ayrcalkl olan vmek istiyor. Sana anl gemiini hatrlatmamz gerekiyor. Bu anl gemi seni yzyln senden olan istekleri ile kuatyor, bu anl gemiin Anadolu'ya kar seni Avrupa'nn tlm yz olarak belirtiyor." (1996:130). Ksacas bu romanda Yunan devletinin ilk dnemdeki Yunanllk kimliinin izleklerini aka buluruz: Yunanllar a) bir rktrlar, b) tm B a t y a medeniyet n veren Antik Yunan'in torunudurlar, c) doulu deildirler ve bu vn konusudur, d) kendilerine ait olan topraklar Osmanl ynetiminden almaldrlar. lgin olan ise Yunanllk kimliinin dier yz olan Osmanl/Trk imajnn 'teki' olarak karmza kmamasdr. Kitapta bir Osmanl/Trk karakterinin olmamas yazarn bu 'teki' hakkndaki fikirlerini anlamamza yardmc olmuyor. Ama yukarda da grld gibi Nafplion ya da stanbul'un Osmanl/Mslman imgelemleri ile karmza kmas ve bunlardan tarihsel zenginlik olarak bahsedilmesi, romantik bir ereve iinde ele alnmas Osmanl'nn tam anlamyla 'teki' olarak alglanmadna iaret eder. Bu durumda Leandros'ta olumsuz Osmanl/Trk imaj hari Yunan kimliinin dier unsurlarn bulduumuzu syleyebiliriz. Yazar roman boyunca Osmanl kelimesinin yan sra Trk kelimesini de kullanr (1996:136). Leandros'tan sonra baslan ikinci eser Panayotis Suos'un kardei Aleksandros Suos'a 1 9 ait 1831 Srgn-Komiktrajik Anlat (Eksoristos tou 1831 Komikotragikon Istorima) adl romandr. 1835 ylnda dnemin yeni bakenti Atina'da yaynlanmtr (149 sayfa). 20 ki erkein ayn kadna ak olduu eserde kahramanmz, sevdikleri kadnn gnln arkada kazansn diye kendini yollara vurur! Roman, amzn mutsuz ak maceras ile Kapodistrias 21 ynetiminin kendisini farkl dnceleri nedeniyle kovalamas esnasnda anlatlr. Balndan da belli olduu gibi 1831 SrgnKomiktrajik Anlat romandan ziyade bir anlat niteliindedir. Dnemin politikas ile uzlamayan srgnn hayatnn iinden 1830'lu yllarn politikasna, yani Kapodistrias politikasna muhalefet, eletiri yaplr. Bu da olay kurgusunun zayf olmasna yol aar. Aleksandros Suos (1803-1863). stanbul doumludur. Srgnler, hapishaneler arasnda geen hayat zmir'de 1863 ylnda son bulmutur. 20 Eser basmndan iki yl sonra Almaca'ya evrilmitir. 21 Yoannis Kapodistrias (Kerkira,1776-Nafplion,1831). Kerkiral pek ok soylunun ocuu gibi Kapodistrias da talya'da Pantova niversitesinde eitim grmtr. Diplomat ve politikacdr. 1815-1822 yllar arasnda Rusya'nn dileri bakan olmutur. Mevkiisinin ve tandklarnn yardm ile 1821 Yunan Devriminin selameti iin almtr. Devrim sonras Yunan politikasnn en st kademelerinde yer alm, yeni kurulan devletin snnrlarnn izilmesi, garanti altna alnmas, kamusal hayatn dzene oturmas iin almtr. Kumarbaz bir serseri tarafndan baklanarak ldrlmtr.
19

lk Dnem Yunan Romannda (1834-1880) teki imaj

181

Yazar Kapodistrias ynetiminin ne kadar kt ve ne kadar baskc olduunu olduunu anlatmak istemektedir. Bunun iin ana karakterimiz srgn, hala 'Trkler' in' yaad Turkokratia egemenliindeki Atina'da kalmann Kapodistrias ynetimindeki Yunanistan'dan -ki bu istenmeyen, eletirilen Yunanistan bile Yunanistanlnz olarak adlandrlr- yaamaktan daha iyi olduunu syler: "-Belki Atina'ya ulatmzda Nafplion'dan bir mektup alrz... Eer Atinada oturursak hibir Kapodistrias polis bizi rahatsz etmek istemez,- Oray [Atina'y] hala Trkler ynetiyorlar. Ve insan Kapodistrias ynetimi altndaki Yunanistanmzdan ise Trkler ile beraber daha iyi yaar" (1994:68). Bu szler ancak naif bir alglama ile olumlu olarak alglanabiliniz Yazar Kapodistrias ynetiminin ne kadar baskc ve olumsuz olduunu gstermek iin Kapodistrias'in Yunanistann 'Turkokratia' ile kyaslyor. Bunun iinde 'bizim Yunanistanlnza' kar 'teki'nin' Atinasn koyuyor. Zaten bir baka yerde yaplan srgnlerin, tutuklanmalarn milli duygu ve hisleri yok ettini, Nafplion'da cereyan eden bu olaylarn kendisine stanbul'da 1821 Devrimi'nde cereyan kanl olaylar hatrlattn syler: "Bana byk ve kutsal savamzn patlad stanbul"da bulunuyormuum gibi geliyor, cellatlar hibir incelemeye tabi tutmadan din adamlarmz ve halktan kimseleri kapyorlar." (1994:105106). Mora, Devrim sonrasnda bile gemiin 'pasndan' hala arnamamtr (1994:174). Bu eserde de yazar kar taraf stereotipletirmemitir. Daha sonraki dnem Yunan romannda grlen kt ynetici (paas vs.) tipi yoktur.

*
1835'de Malta'da Londra Havari Cemiyeti tarafndan yaynlanan Delikanl nn (To Palikarion) kime ait olduu tam anlamyla bilinmemekte 22 ama bugn ngiliz Samuel Sheridan Wilson'a 2 3 ait olduu sanlmaktadr. 24 Eser Yunan halkna hitaben Yunanca yazlm, 1835 ylnda Malta'daki misyoner matbaasnda baslmtr. Kitabn ana konusu Yunan Devrimidir. Kitabn bir yabanc tarafndan Yunanllara hitaben Yunanca olarak yazlm olmas ve ortak bir ulus bilincinin yaratld ocuk eitiminde kullanlm olmas bizim iin kitabn 'anlatsnn/hikayesinin' nemini daha da artrr.

Kitabn hibir yerinde yazarnn ad belirtilmemektedir. Samuel Sheridan Wilson 1797 ylnda Manchesterda domu, 1818"de rahip olmu ve hayatn Congregational Kilisesi ile bu kiliseye bal olarak misyonerlik hizmetleri veren London Missionary Society'e adamtr. Yunancay grev yapt ve bir zamanlar Byk Britanya'nn ynetiminde bulunan Malta"da rendii sanlmmaktadr. 24 Yazl yks ile ilgili olarak bk. Sheridon Wilson, A Narrative of the Geek Mission, London, 1839 s.237.
23

22

182

Damla Demirz

Delikanlnn (172 sayfa) konusu Yunan Devrimidir. Tarihsel roman olarak nitelendirebileceimiz romann olaylar ve kahramanlar Yunan D e v r i m i n d e yer alm kimselerdir. Kitap 18 blmden oluur. Kahramanmzn, Delikanlnn ad Aristovoulou Voskaridir. Kahraman iin seilen isim hem Antik Yunana gnderme yapmaktadr hem de Yunanca bir kelime oyunu yaratmaktadr. Yunanca'da Aristos kelimesi en stn, en Voulos kelimesi ise niyet, istemek anlamlarna gelmektedir. Dolaysyla okuyucu kitabn bandan itibaren olumlu bir karakterle kar karya olduunu bilir. Kitap Aristovoulos'un hayatndan hareket ederek Yunan tarafnn Yunan Devrimi iin verdii mcadeleyi anlatr. Trkler konu ve olayn anlatl itibariye Yunanllardn zgrlkleri iin mcadele ettikleri 'tekidir'. Yazar zaman zaman Osmanl kelimesini (1990:48,72,158) kullanmakla beraber arlkl olarak Trk kelimesini kullanr. Kitapta karmza kan Trkler genellikle imparatorluun ynetimini temsil eden st snftr, kitabn ikinci blm Yanyal Ali Paa'nn hayatna, ailesinin tarihesine ayrlmtr. Anlatmda karikatrize edici, kltc ifadelere rastlanmaz. Yazar annesine ok ey borlu olduunu sylettii Ali Paa'nn annesinin "...nadir zelliklere sahip bir kadn olduunu, bir erkek gibi korkusuz, bir kaplan gibi vahi ve uzlamaz olduunu... " (1990:33) syler. Tabii Ali Paa'nn sevmedii Papazolu'nu canl canl kaza oturtup yaktn da Rus Sava dneminde yiite davranm olduunu da okuruz (1990:36,37). Bizim Sakz Ayaklanmas Yunanllarn ise Sakz Katliam olarak adlandrd 1822 ylnda Sakz adasnda yaananlar anlatlr.. Bu esnada 'teki' Yunanllardn savamalar gereken, Yunan zgrlnn daimi dmanlar olarak adlandrlr (1990:57). Ada halknn kadn, ocuk demeden nasl katledildii sylenir... Bu aamadan sonra yazar Yunan'a karlk 'teki'ni' milliyetiliin getirdii tm parametrelerle anlatr. stanbul Patrii Grigorios Grek kilisesinin ve Greklerin ba olarak adlandrlacak, Sultan'in Patrii Paskalya haftasnda yakalattrp ldrmesi anlatlacaktr (1990:69-70). Devrim'in yapld yl yaanan Paskalyada stanbul'un sokaklarnn Hristiyan kanyla ykand sylenecektir (1990:72). Bu noktadan sonra Yunan anlatsnn, Yunan tarih yazclnn izdii 'teki' imajn romanda da olduu gibi buluruz. Kar taraf Yunan tarih yazclnn ve milliyetiliin getirdii tm olumsuz zellikleri iinde barndrr bir stereotip haline gelir. 'Turkokratia'nn' eitimi engelledii (1990:93,94,95) sylenir. 'teki' ve dman eanlaml szckler olarak kullanlr (1990:95,118). Kar taraf anlatlan eitli olaylarla kk eyalara bile 'tamah' eden kimseler olarak izilir (1990:101). Kitabn son cmlesi ise yledir: " ...Yunanistan kendini balayan zincirlerin krldn hissetti:

lk Dnem Yunan Romannda (1834-1880) teki maj

183_

kendini kle yapan Mslmanln boyunduruundan sonsuza dek kurtuldu" (1990:198). Delikanlda eletirilen, beenilmeyen yalnzca ynetim biimi deil ama 'teki'. lk defa bu romanda okuyucu 'teki' ad altnda Yunan tarih yazclnn izdii olumsuz izleklerin eitli stereotiplerini buluyor. Bu kitapta gzlemlenen farkl bir yaklamda Yunan tarafnn Grek olarak adlandrlmasnda ve yazarn 'Mslman boyunduruundan' bahsetmesidir. Bu iki ifadeyi yazarn farkl kimlii ile aklamak mmkndr.

*
Yakavos Pitzipios 2 5 tarafndan yazlan Sakz Adasnn ksz-Erdemin Zaferi ( Orfani Tis Hio-0 Thriamvos tis aretis) 1839 ylnda Ermupolide baslmtr. Macera ve ak romandr. Bugn, bu romann (178 sayfa), 19. yy. Yunanistannn en ok satan-okunan kitab olduunu biliyoruz. Roman kitabn basld tarihten 17 yl nce yaanan 1822 Sakz adasnda yaananlarla balar. Kitabn bal bile hem kitabn ilk basld yllarda yaayan hem de gnmzn Yunanl okuyucusu iin Yunanllarn Turkokratia' nedeniyle ektii aclara nemli, ortak bir referans noktas oluturan bir tarihi olaya gnderme yapmaktadr. Yunanllar 1822 ylnda Sakz adasnda yalnzca erkeklerin deil kadn ve ocuklarn da acmaszca katledildiine inanr. Dolaysyla kitap bal ile bile Yunan ortak hafzasnn paylat, Sakz adas katliamnn msebbibi 'teki'ne' srekli olumsuz gndermeler yapmaktadr. Bu eserde de 'Turkokratia' olumsuzluklar ile anlmaktadr. Yazar Sakz'da yaananlarn Evlalia'nn hayatn ne kadar zorlatrdn gstererek Turkokratia'nn' Yunanllarn kiisel hayatnda da mutsuzlua yol atn, kiisel trajedilerin de sorumlu olduunu ima eder gibidir. Bu romann en ilgin zellii ana karakterinin bir kadn olmasdr. Tabii bu 'kadn karakter' erkek klna girmeksizin kendi hayatn idame ettirmekten aciz olarak gsterilir. Erkek klna giren ve erkeke davranan 'kadn karakterler' baka Yunan romanlarnda da karmza kacaktr.

25

Yakavos Pitzipios (?-1869) Sakz adas kkenlidir ama hayatnn nemli bir ksmn, stanbul, Msr ve talya'da yaamtr.

184

Damla Demirz

Grigorios Paleologos26 1842 ylnda stanbul'da Ressam (Zografos) adl romann yaynlamtr. Roman hem erotik roman hem de toplumsal satir zellikleri tar. Kitapta yazar yeni bakent Atina'nn insanlarnn nasl baarya ulatn, belli yerlere geldiini bize aktarr, onlar inceler, deerlendirir. Olaylar Kalamas adl gencin ve politikac akrabas Leonidas'n ailesinin evresinde geer. Leonidas bildiimiz kt politikac tipidir: iktidarda kalmak iin durmadan parti deitirir, menfaati yoksa kimseye selam bile vermez. Leonidas, taradan hukuk okumak zere gelen yeeni Kalamas'a ancak ondan yararlanabileceini dnd iin evinin kapsn aar. Kalamas bu ailenin elinde byyen Hariklea'ya ak olur. Bu ak saf, soylu ve kirlenmemi bir aktr. Yurtdnda len zengin bir akrabann mirasn Hariklea'ya braknca iler deiir. Aile Hariklea'y Tinos adasnda bir manastra kapatr. Hariklea'nn kt Leonidas'n gerek kz olmadn renen Kalamas Tinos'a gider, Hariklea ile evlenir ve stanbul'a yerleirler. Kitabn sonunda iyiler ve ktler hak ettikleri dl ve cezay bulurlar. Yazar kitapta kurumlan, insan ilikilerini sorgulayarak ideal devleti arar. Baz meslek ve kurumlarn ne kadar rm olduunu millet iin ibana gelmi olmalarna ramen milleti nasl smrd anlatlr (1989:43,63,74,75,170184). Sklkla kullanlan kelime millettir (ethnos) halk (laos) kelimesi hemen hi gemez. Zaten yazarmz Yunan milletinin toplumsal menfaatlerine, Yunan milletinin nasl olup ta ideal bir ortamda yaayaca konusuna odaklanm gibidir. Atina'nn sosyal ve siyasi yaamn anlatan kitapta 'Trk' karakterler bulunmaz. Ama beinci blmde yazar okuyucusunu Leonidas'n soy aac hakknda bilgilendirir. Devrim ncesi Tripolia'daki bir paann Kalamas'in babasn ve babasnn erkek kardeini korumas altna ald sylenir. Veli Paa kt bir insan olarak izilmez, aksine iyi, himayesine aldklarn koruyan onlar gzeten kendisi de kurnaz Yunanllar tarafndan aldatlan biridir. Buna ramen Veli Paa kt Yunan politikacs Leonidas'n gemiteki kk gibidir. Leonidas'n ne kadar kt, milletinin deil kiisel menfaatlerine dkn olduu benzer rneklerle vurgulanr. Bu aileden bir kiinin de 1821 Yunan Devrimi'nde 'Trklerle' ibirlii yapt, Yediadalara kamak zorunda kald ve Devrim sonrasnda Kapodistrias'a ramen

26

Grigorios Paleologos (1794-1844). ocukluu Sakz adas, stanbul ve Tuna boyundaki beyliklerde gemitir.

lk Dnem Yunan Romannda (1834-1880) teki maj

185

Atina'ya dnd ve devlette grev ald sylenir (1989:66,67). Ez cmle kt politikac Leonidas'n gemiinde 'Turkokratia' ile ibirlii vardr. Devrim sonras Yunanl kadnlar Devrim ncesi kafes arkasndan erkekleri gren Osmanl kadnlar ya da Ermeni kadnlarnn aksine nianllarn tanma frsat bulabilmekte, birlikte tiyatroya gidebilmekte, ayn arabaya binmektedirler (1989:93). Yazar Yunanl kadnn ismini Osmanl ve Ermeni kadn ile beraber zikretmese de onunda ayn muameleye tabi tutulmu olduunu biz okuyucuya gayet dikkatlice syler. Ksacas, bu kitapta da gemite yaanan olumsuz ve kt gnlerin yerini Devrim ile beraber gelen Modernleme ve Bat'nn yer aldn grrz.

*
. Pitzisou'nun yazd Ksuth'un Maymunu ya da Yzylmzn Gelenekleri (Pithikos tou Ksuth i ta ithi tou aionos) adl roman ise 1848 ylnda yaynlanmtr. Satirik bir eserdir (82 sayfa). Roman bir yandan Avrupal gezginlerin Yunanistan'a yaklamn bir yandan da yeni oluan Yunan burjuvazisinin deer yarglarn hicveder. Devrim sonras Atina'nn Avrupa'y idolletirmi olmasn eletirir. Roman Yunanllar'n yaad geni corafyada geer, Sakz Adas, zmir, Atina, stanbul. Bu eserde de Avrupa eitim alnmaya giden yer, medenileme iin geilmesi gereken basamak olarak belirir (1995:274). stihzai bir dille de olsa Avrupa eitimli ve medeni, Dou halklar ise barbar olarak anlr (1995:288) Yunanllarn Avrupallardan aa olmak bir yana daha iyi olduklar Avrupallarn Yunanllara oranla daha ok batl inanca sahip olduu sylenir (1995:290). stanbul sekin ama hafif karanlk, Atina ise kl, aydnlk bir yer olarak tasvir edilir (1995:318). Yazar kitabnn son yirmi sayfasn Ek/Aklama olarak adlandrr. Bu blmde Hristiyanlarn kendilerini yneten yzyllk barbarla kar sonunda ayaklandklarn, Yunan devletini kurduklar bu kutsal kvlcmn baka halklar da uyandrdn syler: "Milli zgrlklerin gnei sonunda dounun afanda grnmeye balad. Hristiyanlar yz yl boyunca devam eden bu barbarla ve tiranla kar ayaklandlar.Bu elektrik kvlcm yalnz Yunan devletinde yaayanlar zgr klmad, yzyln haleti ruhiyesiyle btn bu anl halklarn cesur hislerini alevlendirdi" (1995:355). Pitzipios'da 'Yunan I r k n d a n ' bahseder (1995:356). Yazar Yunanllarn Devrim ncesi barbar ve tiran bir sistemin katledilme, aslma korkusu ile yaayan tercmanlar, Voyvodalar, Kapkahyalar, Kocabalar (byk toprak aalarna verilen ad) olmak yerine ise zgr Yunanistan'n bilim adamlar olmay tercih edeceini syler (1995:338). Bamsz devletin getirdii erdemleri ver. Kar tarafn yapt yeniliklerin ise gereki olmad

186

Damla Demirz

iddiasnda bulunur (1995:365), Ynetimden genel olarak tiranlar olarak bahseder. Kendilerine ayrcalk deil hak verilmesi ister. 'Turkokratia' ynetim olarak olumsuz izilir, ama yazar ' teki" ni' karikatrletirmez. Eletirilen yeterli ve iyi bulunmayan ynetim sistemidir. Yazarn kar tarafa yaklam yalnzca ynetim ile ilgili konular sz konusu olduunda olumsuzdur. * 1850 ylnda ise Fenerli air Aleksandros Rizos Rangkavis27 mitistoria deil ama mitistorima olarak adlandrlan Mora Efendisi (Authenti tou Moreos) adl eseri yaynlar (224 sayfa).28 Roman 1209-1210 yllarnda Frenk Egemenlirndeki Mora Yarmadasnda geer. Mora"ya hkmeden yneticiefendi Youlyelmos Samblitis bir yllna Fransa'ya gitmek zorunda kalnca yerine Godofrido Vilardimno"yu ynetici olarak brakr. Baka birini ynetici olarak belirlemedii ve kendiside dnmedii takdirde Mora"nn yneticilii, 'efendilii' Vilardimno'ya kalacaktr. Ama Samblitis yeeni Roberto"yu Mora efendisi olarak atar. Roberto'nun efendilii almak zere Mora" ya yapt yolculuk baarya ulamaz ve sonuta Mora efendilii Vilardimno"ya kalr. Yazar kahramanlarn i dnyalarna, duygularna hemen hemen hi yer vermez, anlatlan macera ve harekettir. Bu esnada Yunanllarn Mora ynetimini ele geirmek zere yaptklar 'milli mcadeleyi' de okuruz. Bu romann tamamen 13.yy .da getiini ve dnemin Yunanllk kimliini ilgilendirmediini sylemek mmkndr. Ama Yunan edebiyat aratrmaclar arasnda byk bir isim olan Mario Vitti tam tersini iddia eder. Mora Efentisi adl kitabn Yunanistan'da Bizans tarihine ve Megali dea'nn etkin olduu bir dnemde yazldn ve kitabn konusunun Megali dea'nn gereklemesini esinledii tezini ileri srerler. Vitti" ye gre eser Yunanl atalarn Frenk hallaryla olan arpmalarn dile getirerek gnn Yunanllarna Bizans'n yeniden kuruluu iin g vermektedir (1991:155). * Pavlos Kalligas" in29 yazd Thanos Vlekas (1855) ise gemiten ok bugn ile ilgilenmektedir. unu da hemen sylemeli ki Thanos Vlekas ismi
27

Aleksandros Rizos Rangkavis (1809-1892) stanbul doumludur. Fenerli bir aileden gelir. Romann olay rgs 14.yy.'da halk dilinde yazlan Mora Yll (Kronikon tou Moreos) adl kitabn olay rgs ile benzerlik gsterir. 29 Pavlos Kalligas (1814-1896). zmirli idi ama o dnem de yaam pek ok Yunanl aydn gibi Kalligas'da Bat Avrupa'da, Almanya'da eitim grmtr.
28

lk Dnem Yunan Romannda (1834-1880) teki imaj

187

okuyucuya mitolojik yahut tarihi hibir ey ifade etmez. Kahramanmz Thanos halktan biridir. Yazar, bir evin iyi olan Thanos ve kt olan Tasos adl iki ocuunun birbirleriyle, iftlikte ie aldklar ortaklarla, ynetimle olan ilikilerini anlatr. Thanos insancl ve ilericidir, Tasos ise herkese kar ktdr, kendi menfaati uruna kardeini bile harcamaktadr. Dier romanlarn aksine Thanos romantik nedenlerden tr ailesinden kopup maceraya "atlmaz. Karakterimizin Thanos'un babas Trk egemenlii dneminde dalarda yaayp otoriteye kar bakaldran bir kiidir. Bu kiiler Yunanca'da genel olarak Amartol ve Kleft olarak adlandrlr. Milli mcadeleye hizmeti geen bir tr eteci olarak yceltilirler. Fakat bu kitapta yazar Yunan tarih yazclnn yapt gibi amartol ve kleftleri kahraman olarak izmez. Hatta eletirir. Fakat Yunanistan'da bir efsane haline gelen bu gruba olan eletirisini olabildiince dolayl yoldan yapar. Bu eletiri Thanos'un kt kardei vardr Tasos araclyla dolayl olarak yaplr. Yazar byk laflar syleyen ama durumu kurtarmak iin erkeke olmayan iler yapan Tasos"un anneye nasl da bir zamanlar Amartol/Kleft olan babay hatrlattn syler. Bu da gayet itinal, ince bir eletiridir. Yazar kurduu bu paralellikle yeni kurulan Yunanistan'daki baz evrelerin de kritiini yapmaktadr. Bu evreler yalnzca kendi menfaatlerini bilir ilerine geldii zaman baz g odaklar ile uyuur, ilerine geldii zaman bu g odaklarn reddeder ama hep kendileri karl kmaya bakarlar. ki karde arasndaki iyi-kt ayrm, kavga, toprak ynetimi, Yunanistan'n o dnemde yaad toprak ynetimi ve iftlik kavgasn sembolize eser. Kardelerden iyi olan, toprak sahibi ile topa ileyenlerin birlik iinde olmasn, daha ok rn getirecek yeni yntemler denemesini, aralarnda dayanma olmas gerektiini ister. Oysa toprak sahibi kt karde kyllere kendi malym gibi davranr, yeniliklere kadr ve en ok kar almak ister. Tabii ne olup bittiini anlamayan geri kalm iftiler kt kardeten Tasos'dan yanadr. Bu eserde de 'Trkler' ynetim ile ilgili belirir. nsanlarn hayatnn stndeki etkisi ile anlr. rnein 'Trkler' Aifanti ailesini iftliklerinde soyguncular barndrmakla sular ve tm aile gizlice kamak zorunda kalr. Thanos'un sevdii Eufrosini ad gibidir iyi akll (eu neki iyi, olumlu demektir, frosini ise akl). Eufrosini elinden geldiince Thanos'u koruyup kollamaya gayret eder. Eufrosini 19.yy. daki tara kzlarna ait tm iyi zelliklere sahiptir: ailesi onu sever o da ailesine kar saygl, terbiyeli ve de sevgi doludur.

188

Damla Demirz

Thanos" u kardei Tasos"a olan gveni yok eder. ki sevgilinin Thanos ile Eufrosinrnin kavumas ne yazk ki ancak romann sonunda, mezarda gerekleecektir. Tasos ktl sayesinde ykselecek yaver subay olacaktr. Kitabn sonun da Thanos lrken Tasos" un toplum iinde daha st statlere geldiini grrz. Tasos"un yanndaki ikincil karakter Iapetos"un ise yeni dnem Atina toplumunun arad, gzel ata binmesi, iyi giyinme ve dans etme gibi zelliklere sahip olduundan bo bir insan olmasna ramen abuk ykseldiini grrz. Okuyucu olarak yazarn tuttuu karakterin ve ne kard kimsenin Thanos olduunu anlarz. Yazar eserinde halkn yaamn yanstmaya almaktadr. stelik anlatsndaki karakterler d etkenlerden bamsz deildir. Tam tersine yazar bu romanda d etkenlerin, kiinin iinde bulunduu evrenin kiinin davranlarn nasl etkilediini gstermektedir. Bu Yunan roman iin yeni bir olgudur. Bu nedenle Yunan edebiyat tannm isimleri Kalligas"n bu eserinin toplumsal ynne deinmilerdir. Yunan edebiyatnn tannm eletirmenlerinden H. Tonet bu romanla beraber Yunan edebiyatndaki romantik romann yerini yava yava Yunan toplumuna daha eletirsel yaklaan ve karakterleri ve olaylar daha sosyal adan inceleyen daha gereki romanlar aldn sylemitir (Tonet, 2001:125). Bu eserde de 'Turkokratia' demek istenmeyen, halkn mutsuzluuna yol aan ynetim demektir. * 2.2.3. Sonu Bu makalede Yunan devletinin ilk dnem romanlarn (1834-1880) oluturan sekiz farkl yazarn eserleri ierikleri okuyucuya bilgi verecek ekilde zetlendi, incelendi. ncelenen sekiz yazar arasnda S.S.Willson"un durumu bir hayli ilgintir. Adndan da anlald gibi Yunanl olmayan Willson Yunanllar iin Yunanca roman yazmtr. Kendi doup bymedii, kltrel mirasnn iinde yetimedii bir lkenin dilini renmi ve bu dili konuan insanlar iin roman yazmtr. stelik bu roman o kadar beenilmitir ki dnemin elit Yunanl ocuklarna ders kitab olarak okutulmutur. Yunanca isme sahip olan dier yedi yazarn doum yerleri itibariyle Osmanl mparatorluu"nun ynetimindeki stanbul, zmir, Sakz adas kkenli olduunu gryoruz. Anadilleri Yunanca olan bu grup OrtodoksHristiyan milleti iinde ykselerek, Osmanll nn elit snfn oluturmu olan Fener ailelerden gelmektedir. lk dnem Yunan romanlar kuaklar

lk Dnem Yunan Romannda (1834-1880) teki maj

189

boyu Bat eitimi alm bu grup tarafndan yazlmtr. Zaten bu nedenledir ki ilk dnem Yunan roman Atina Ekol isminin yan sra Fener Okulu olarak da tanmlanr. O dnemin Fenerlileri nin ne kadar kltrl ve eitimli olduklarn anlamak iin Franszca veya ngilizce'yi yalnzca yabanc bir dil olarak bilmediklerini, bazen anadilleri yerine bu dillerde eserler verdiklerini, bazen ise anadillerinden bu dillere eviriler yaptklarn gz nne almak yeterlidir. Daha nce de belirtildii gibi bu dnem eserlerini yazan yazarlar ounluktan farkl bir eitim, snf bilinci ve dolaysyla da sosyal bilince sahiptiler. Willson'n Delikanl adl roman dier romanlardan farkl bir zellik gsterip istisna oluturduu ya da bir baka deile kural dorulad iin Willson'un Delikanl adl eserine en son deinelecektir. imdi Willson'un Delikanlsna en sonda deinmek zere Fener Okulu'nu oluturan yazarlarn romanlarn genel zelliklerine ksaca bir bakalm: 1) Romanlarn kurgusu yazarlarn kendilerini ait hissettikleri byk bir corafyann iinde gemektedir: Sakz, eitli Ege adalar, skenderiye, stanbul, Msr, Avrupa Nafplion ve Atina. 2) Roman kurgusundaki corafya douda, Yunanllar'in yaad bir yerde balar, roman kahraman kendini srkleyen tarihi olaylarn etkisi ile batya doru kayar. Bat, bazen Bat Avrupa ya da Avrupa stnden gelinen Atina olabilir. Bir dier grup romanda ise olay kurgusu Nafplion ya da Atina'da geer fakat bu romanlarda Yunanllar'n doudaki gemii, yaam ekli roman kahramannn gemiine yaplan gdermeler iinden belirir (Leandros, 1831 Srgn). 3) Bu eserlerde Bat eitimin, n alnd beik olarak karmza kar. Buna kout olarak da Dou istenmeyen Modernite kart deerleri temsil eder. 4) Corafi izlekteki doudan batya gei Osmanllk'tan da Yunan devletine gei demektir. Tpk Osmanl kkenli olan bu yazarlarn 'Yunanl' olma, yeni kurulan Yunan devletinde yaamay semeleri gibi. 5) Romanlardaki corafi izlek yazarlarn hayatnda izledikleri corafi izlek ile rtr. Yazarlar tpk kahramanlar gibi Osmanl imparatorlunun byk, nemli, yerleim birimlerinde hayata balam, genlik yllarn eitim almak zere gittikleri Bat Avrupa'da yaam, daha sonra da Yunanistan'a, Atina'ya yerlemilerdir. 6)Yazarlar anlatlarnda hem Batl olmay/Modernlemeyi n plana karmakta hem de kr krne Bat taklitiliini istememektedirler. 7) Bat da eitim alan ve en ok da romantik akmdan etkilenen bu yazarlarn hemen hepsinin eserlerinde hem ak vardr hem de tarihsel ierik.

190

Damla Demirz

8) Roman ya Yunan Devrimi, 'Sakz adas katliam' gibi nemli tarihsel olaylar esnasnda geer ya da ortak hafzann bildii bu tarihler, tarihi isimler kullanlarak bu olaylara gnderme yaplr. ncelediimiz eserler arasnda birtek Mora Efendisi adl eser 13.yy."da geer. Ama bu eserinde dnemin en gncel konularndan birine Megali dea'ya gnderme yapt iddia edilmektedir (Vitti). Eserlere deindiimiz blmde de grlm olduu gibi yazarlar bu tarihi olaylar kullanarak ve Yunan anlatsna uygun olarak yeniden kurgulayarak, bu olaylar gnlk hayatn iine sokarak milli bilincin olumasna katkda bulunurlar. Bu romanlarda kendisi de var olduu tartlan tarihi gerein deil tarihi kurgunun bulunduuna phe yoktur. 9)'teki' srekli olarak ho olmayan tarihsel olaylar iinde belirir. 10) Bu romanlarda ki 'Osmanl/Trk' kadnn kapal olduunu grrz. Bu iyi birey deildir. Hatta Yunan kadn iin istenen birey hi deildir (Ressam). Ama bu kapal 'Osmanl/Trk' kadn hibir biimde sonraki dnem Yunan romanlarnda grlecei gibi 'Hanumissa' ad altnda, cinsel bir cazibe ya da 'odalk' olarak, yani cinsellik yn ucuzlatlm bir biimde irkince abartlarak karmza kmaz. Kapal olabilir ama saygndr da. Osmanl/Trk kadnna olan bu yaklam da Fenerli yazarlarn anlatsnda kar tarafn henz 'teki' olarak alglanmadnn en ak kantdr. 11)Yunan kadn ise bu romanlar da hep bir aile bireyi konumundadr, anne, e, sevilen kadn, evlat... Yunan kadn ancak erkek giysilerine/rolne girdiinde toplumsal bir rol alr (Sakz Adas'nn ksz-Erdemin Zaferi). 'Turkokratia"nn' gidii Yunan kadn asndan da iyi olmutur. Turkokratia sonras Modernleen/Batlaan Yunan toplumunda kadnn sokaa kmas ve Batl hem cinsleri gibi sosyallemesi, evlenecei insan yakndan tanmasn kolaylamtr (Ressam). Bunlar olumlu gelimelerdir ve 'Turkokratia"nn' Yunanistan'dan gitmesine paralel olarak yaanmtr. 12) Eserlerde bir yandan dnem anlatlr-eletirilirken bir yandan da kiinin toplumla ilikisi inceleniyor. yilerin toplumsal kabul grmeyii, ile ekii anlatlr (1831 Srgn, Sakz Adasnn ksz, Ressam Thanos Vlekas,). Yazarlarmz hem batnn medeniyetinde aydnlanan batl bir Yunanistan istiyorlar hem de krkrne bat taklidi onlar rahatsz eder. Bu kabul grmeyen iyilerin farkl kkenleri ve aldklar stn eitim ve keskin kaimeler nedeniyle Yunan toplumunun ounluu tarafndan dlanan kendileri 'Fenerli' kimlii olduu ak. 13) lgin olan bir dier nokta ise yazarlarn yaamak iin Yunanistan' tercih ermi olmalarna ramen yeni kurulan Yunan devletini vmek bir yana dursun devleti, sistemi ok sert bir dille eletirmesidir. Eletiriye hatta sistemi yerdenyere vurarak, istenmeyen 'Turkokratia' ile kyaslayacak cretli yaklam bu yazarlarn ortak noktas olarak kabul edebliriz. Hatta bu eletiriyi farkllklar nedeniyle kabul grmedikleri yabanc/'eterohtones'

lk Dnem Yunan Romannda (1834-1880) teki maj olarak dlandklar yapmaktalar. bir toplumda 'rahatlarn' kaybetme

191_ pahasna

14) lgin ve nemli olan bir unsur ise Tukokratia'nn' yneticilerinden bamsz ve sistem olarak olumsuz izilmesidir. stelik bu kitapta olumlu 'Osmanl/Trk' ynetici tipinin yaygn olarak vardr. 15) stenmeyen, bakaldrlan, ynetimdir: 'Turkokratia'. Turkokratia"nn' istenmeme nedeni Bat'daki ynetimlere gre daha geri bulunmasndan ileri gelir. Turkokratiadaki' bu ktlk milliyeti anlayn daha da yerleecei sonraki kuak Yunan romanlarnn aksine 'tekinin' farkl din ve milletinden kaynaklanmaz. 'teki'nin' istenmeyen bir ynetim biimini temsil etmesinden kaynaklanr. ncelediimiz dnemde bir tek Willson bu kuraln dnda kalr. 16) Willsonn Delikanls hari dier eserlede Yunan tarih yazclnn anlatsnda canlandrlan 'teki' imaj hari Yunanllk kimliinin dier mihenk talarnn bir resmini buluruz: a) Bir Yunan Irkndan yada Yunan milletinden bahsederler. Bu Yunan milleti, kiisel ayrlklar olmayan bir btn olarak ele alnr. Bu btn aydndr, bazen batl olmaldr, bazen batllardan daha iyidir, bazen de stn olduu batlalar hereyi ile batly taklit etmemelidir (Ksuth'un Maymunu, Ressam), b) Ama mutlaka, n geldii batya ait bir milletdir. Yunan I r k n n bir ksm da Osmanl ynetiminde yaamaktadr, gerekirse Megali dea iin hazr g olarak sunulmaktadr (Leandros, Mora Efendisi, Ksuthun Maymunu). 17) S. S.Willson ise yukardaki yazarlarn aksine Yunan/Hristiyan/ Osmanl/Trk isimlerini kullanmaktan ziyade Mslman ve Grek isimlerini kullanyor. S.S.Willsonn en nemli farkll ise romannda Yunan tarih yazclnn izdii, 'teki' tipini uygulamaya koymas, sterotipletirip, etnik bir karikatr haline getirmesi. stelik Willsondaki 'teki' farkll nedeni ile olumsuzdur. 'teki' Willson da tam anlamyla etnik tekidir. Willson ile dier yazarlar arasndaki bu farkta Willsonn milli bilincinin geldii corafya ve ii nedeniyle daha gelimi olmasnn, dier yazarlarn ise biraz 'teki' olmasnn nemli bir etkisi olduu tartma gtrmez. 18) Bu romanlarn milliyetiliin etkisinde milli anlatnn oturmasnda nemli bir rol oynamtr. Yunan milliyetiliinin en nemli, milletin yaratlmasnda katkda bulunacak en temel harc oluturan konuyu, Yunan Devrimini ve buna benzer pek ok tarihi olay halkn gnlk yaamnn iine sokacak ekilde kurgulam, lmszletirmilerdir. Fakat ayn zaman da da 'teki' imajnn ierii deerlendirildiinde bu romanlarn ayn bir gei dnemi roman olduu da aktr. Ve phesiz bu romanlarn bir gei dneminde pek ok farkl kimlii tayan yazarlar tarafndan yazlmas etkili olmutur.
*

192

Damla Demirz

Bu makalede hayali iki kavram incelemeye altm: Yunanllarn Devrimin hemen sonras kendileri iin yaratt hayali milli kimlii ve gene bu kavramn hayali bir rn olan 'teki'/ Turkokratia/Osmanl/Trk' imajn. Bu makaledeki imaj pek ok okuyucu iin duymaya geldiklerinden farkl olabilir. Hatta bu sonularn doru olmadn gerei yanstmadn, zellikle 'teki' imajnn haksz izilmi bir imaj olduunu syleyebilirler de. Ama unutmayalm ki bu makalede sz konusu olan biz, bizim kendimiz iin izmi olduumuz milli kimlik deildir. Sz konusu Yunan Devrimi sonras ilk dnem Yunan romannda Fener ekoln oluturan romanclarn ben kimliine kar yaratm olduklar hayali 'teki' kimliidir. Ve Trkler ve Yunanllar gibi milli sylemlerini birbirinin 'tekilii' zerinde kurmu iki toplum sz konusu olduunda Yunan anlatsnda bizim kendimzi iin izmi olduumuz kimlikten bir hayli farkl yaratlm, 'hayal' edilmi bir 'teki' imaj bulmamz doaldr. Bu imajlar Yunan millli anlatsnn kendisi iin izdii hayali kimliin teki yzdr ve gerekle bir alakas yoktur. Yunan kurgusunun, anlatsnn rndrler. Dolaysyla bu 'teki' imajn ya da Yunanllk kimliini 'doru ya da yanl' veya 'gzel ya da irkin' olarak nitelemek mmkn deildir. maj almalarnn amac basit bir alnma duygusu yaratmak 'ama biz byle' deiliz infiali uyandrmak deildir. Ya da bir taraf gzel dier taraf arpk gstermek hi deildir. Unutmamal ki burada sz konusu olan Yunan kimlii ve 'teki' imaj bir yarat, bir hayal rndr. Ama kar tarafn syleminde yaratt 'ben' kimliini ve 'etki' imajn tespit etmeye almaktr. Tespit ettiimiz olgular bize Yunan ve Trk milli sylemi iinde barnan farkl yaklamlar, farkl anlatlar 'duyabilme' ve kar tarafn olaylara niin ve nasl baktn 'okuyabilme' ansn verecektir. EK I: Deinilen Romanlarn Bibliografyas Panayoti Suos, O Leandros, Neoelliniki Vivliothiki, druma Kosta kai Eleni Urani, 1996, Athina. Aleksandros Suos, O Eksoristos tu 1831, Neoelliniki Vivliothiki, druma Kosta kai Eleni Urani, 1994, Athina. Samuel Sheridon Wilson, To Palikarion, Neoelliniki Vivliothiki, druma Kosta kai Eleni Urani, 1990, Athina. Yakovos Pitzipios, / Orfani tis Hiu i O Thrianvos tis Aretis, Neoelliniki Vivliothiki, druma Kosta kai Eleni Urani, 1995, Athina. Grigoriu Paleologu, O Zografos, Neoelliniki Vivliothiki, druma Kosta kai Eleni Urani, 1989, Athina.

lk Dnem Yunan Romannda (1834-1880) teki maj Pavlu Kalliga, Thanos Vlekas, Neoelliniki Vivliothiki, druma Kosta kai EleniUrani, 1991,Athina.

193_

Yakovos Pitzipios, O Pithikos Ksuth, Neoelliniki Vivliothiki, druma Kosta kai Eleni Urani, 1995, Athina. Aleksandros Rizos Rangavis, O Authentis tu Moreos, Neoelliniki Vivliothiki, druma Kosta kai Eleni Urani, 1989, Athina. BBLYOGRAFYA Beaton, Roderick. (1996). Esagogi Sti Neoteri Elliniki Logotehnia, Atina: Nefeli. Clogg, Richard. (1984). A Concise History of Greece, Cambridge University Press. Cambridge:

Denisi, Sofia. (1994). To Elliniko Mitistorima ka o Walter Scott, Atina: Kastanioti. Fragkoudaki, Anna-Dragona, Thalia. (1997). Ti ne i Patrida Mas, Ethnokentrismos stin Ekpedeusi, Athina: Aleksandreia. Hristina, Kuluri. (1988). Istoria kai Pezografia sta Ellinika Sholia (1835-1914),Athina:?. Margret, Somers-Gloria, Gibson. (1994). Reclaiming the Epistemological Other: Narrative and Social Constitution of Identity," Social Theory and Politics of Identity (Edit. by: C. Calhoun) Blackwell, Cambridge. lusdanis, Gregory. (1998). Gecikmi Modernlik ve Estetik Kltr (Milli Edebiyatn cat Edilii), ev. Tuncay Birkan. Metis Yaynlar, stanbul. Millas, Herkl. (l994).Yunan Ulusunun Douu, letiim Yaynlar, stanbul. (2000). Trk Roman ve 'teki' Ulusal Kimlikte Yunan maj, Sabanc ni. Yaynevi, stanbul. (2002). kones ton Ellinon kai ton Tuurkon, Aleksandreia, Athina. Kitromilidis, Pashalis. (1998). 'To Elliniko Kratos os Ethniko Kentro.143-164. "Ellinismos kai Ellinikotita, deologikoi kai Viomatikoi Aksones tis Neoellinikis Kinonias", edited by D.G. Tsaousi, Estia, Athina. Politis, Aleksis. (1978). Ta Romantika Hronia, Theoria kai Meletes storias 14, E.M.N.E. Mnimon, Athina.

194

Damla Demirz Politis, Linos. (1993). Istoria tis Neoellinikis Logotehnias, Morfotiko druma Etnikis Trapezis, Athina. Tonet, Henri. (2001). Istoria tu Elliniku Mitistorimatos, Patataki, Athina. Umberto, Eco. (1979). The Role of the Reader. Explorations in the semiotic of Texts, London. Vitti, Mario. (1987). Istoria tis Neoellinikis Logotehnias, Ekdoseis Odisseas, Athina. (1991). deologiki Liturgia tis Ellnikis storiografias, Kedros, Athina.

Ansiklopedi, Enstit Yay.: Istoria tu Elliniku Ethnus, Tonos T , Ekdotiki Athinon, Athina, 2000. Apo ton Lenadro ston Luki Lara, Meletes yia tin Pezografia tis Periodu 1830-1880, epim. Nasos Vagenas, Panepistimiakes Ekdosis tis Kritis, raklio, 1997.