Dr in. Krzysztof GAJEWSKI, gajewski@tu.koszalin.

pl Politechnika Koszaliska, WBiI, Katedra Geotechniki

ANALIZA PRZYCZYN AWARII KOLEKTORA 700 POSADOWIONEGO NA PODOU CILIWYM

THE ANALYSIS OF CAUSES FOR DAMAGE TO SEWAGE COLLECTING PIPE 700, FOUNDED ON COMPRESSIBLE SOIL SUBSTRATUM

Streszczenie Artyku przedstawia przypadek nadmiernego osiadania (ponad 60 cm) odcinka konstrukcji kolektora ciekowego posadowionego na palach cementowo-piaskowych i przykrytego nasypem ochronnym. Pokazano wyniki bada parametrw oraz oblicze stanu granicznego nonoci (metod Bishopa) i stanu granicznego uytkowania (w oparciu o teori konsolidacji), dla podoa zbudowanego z torfu, gytii i kredy. Abstract Paper presents a case history for an excessive settlement (more than 60 cm) of sewage collecting pipe segment founded on cement-sand piles and covered with protective embankment. The results of soil properties investigations and calculations for ultimate limit state (using Bishops method) and serviceability limit state (using theory of consolidation) for substratum built of peat, gyttia and lake-marl, had been showed.

1. Wprowadzenie W artykule omwiono awari (nadmierne osiadanie) odcinka gwnego kolektora sanitarnego 100-tysicznego miasta na terenie Pomorza rodkowego. Kolektor przebiega wzdu doliny rzeki i jest posadowiony w zoonych warunkach geotechnicznych. Pomimo znajomoci tego faktu oraz podjtych dziaa projektowych i wykonawczych, po 3-letniej eksploatacji jedna ze studni rewizyjnych osiada ok. 60 cm, co doprowadzio do cakowitej zmiany spadku kolektora (pracujcego grawitacyjnie) oraz zagrozio jego rozszczelnieniem.

2. Charakterystyka techniczna kolektora Lokalizacj kolektora przedstawiono na wycinku mapy topograficznej (patrz rys.1.). Kolektor na rozpatrywanym odcinku zosta zrealizowany w 2002 roku, w technologii rur HOBAS (z ywic zbrojonych wknem szklanym), o rednicy nominalnej 700 mm, czonych z odcinkw dugoci 6,0 m (uszczelkami kielichowymi typu FWC). Studnie rewizyjne, rozstawione co 70100 m, wykonano jako elbetowe, z pyt denn dociajc, (typu PREFABET). Kolektor odprowadza grawitacyjnie cieki sanitarne do oczyszczalni oddalonej o ok. 15 km, w zwizku z czym zachodzia konieczno takiego posadowienia rur i studni, aby uzyska redni spadek projektowany w granicach 1 (tj. 1 cm na 10 m).

393

Rys. 1. Lokalizacja kolektora, studni rewizyjnych oraz wykonanych bada podoa.

Rury kolektora ukadane byy przewanie w wykopie (poniej gbokoci przemarzania gruntu) lub te (gdy wynikao to z uksztatowania terenu) na powierzchni terenu, albo na specjalnie wznoszonych nasypach (z pospki), a nastpnie obsypywane gruntem rodzimym, w celu ochrony przed zmianami temperatury i ewentualn dewastacj. Na analizowanym odcinku zastosowano wanie takie posadowienie, przy czym wysoko nasypu ochronnego, ponad spd rury kolektora, sigaa 2 m.

3. Podoe gruntowe a realizacja posadowienia kolektora Kolektor zosta zlokalizowany w zoonych warunkach geotechnicznych, na obszarze zakola pradoliny rzeki oraz wzdu krawdzi tej pradoliny, wyerodowanej w nonych glinach zwaowych. Pradolin wypeniaj grunty akumulacji bagienno-rzecznej, takie jak torfy, namuy, gytie i kreda jeziorna, o cznej miszoci dochodzcej do 7 metrw (patrz rys.2.). W pobliu krawdzi doliny grunty organiczne s czsto przykryte nasypami oraz glinami deluwialnymi. Woda gruntowa wystpuje praktycznie na powierzchni terenu i jest zwizana z poziomem wody w pobliskiej rzece oraz intensywnoci wd opadowych, spywajcych po terenie do rzeki. Naley podkreli, e zoono budowy podoa gruntowego znana bya co najmniej od lat 80-tych XX wieku. Pierwsza koncepcja przebiegu kolektora zakadaa bowiem jego lokalizacj nieco bliej rzeki. Wykonane wwczas badania podoa, przez Geoprojekt Gdask w 1986 r., w peni dokumentoway t budow. Przy projektowaniu nitki kolektora (przesunitej ok. 1215 m w kierunku poudniowo-zachodnim w stosunku do koncepcji z roku 1986) wykonano kolejne badania podoa w 2000 r. Niestety ich zakres i sposb udokumentowania by znacznie skromniejszy ni w 1986 r., a do tego brak w nim byo bada parametrw gruntw organicznych. Popeniono te race bdy w rozpoznaniu i klasyfikacji tych gruntw.

394

Rys. 2. Archiwalny przekrj poduny podoa kolektora (wg bada z 1986 r.)

W projekcie budowlanym kolektora, opartym jedynie na dokumentacji geotechnicznej z 2000 r., przewidziano pierwotnie na odcinku pomidzy studniami S5 i S6, oraz czciowo w kierunku studni S7 cznie na 107 metrach - wymian sabononego podoa na grunt nony. Kolektor mia by posadowiony na powierzchni istniejcego terenu (rzdna dou rury ok. 26,3 m.npm.) i obsypany gruntem do rzdnej ok. 28,00 m.npm. W trakcie robt ziemnych okazao si jednak, e realizacja wymiany gruntu jest praktycznie niemoliwa, z uwagi na upynnianie si podoa pod pracujcym sprztem. Dlatego te roboty ziemne wstrzymano, zlecono wykonanie uzupeniajcych bada geotechnicznych (dokumentacja z 2002 r.) oraz opracowanie projektu zamiennego posadowienia kolektora na odcinku S5 S6. W projekcie tym zalecono wykonanie podparcia kolektora, na obszarach ograniczonych do zcz rur (a wic co 6 m), w postaci pali piaskowo-cementowych, o rednicy 60 cm. Zalenie od miszoci gruntu sabononego liczba pali wahaa si od 2 do 8 sztuk (w dwch rzdach) na jedno zcze rur, przy dugoci pala rwnej 2,5 do 5,5 m. Tak technologi przyjto w uzgodnieniu z Wykonawc, ktry zgasza dowiadczenia w jej stosowaniu w madach rzecznych. Zdziwienie budzi brak, w projekcie zamiennym, jakichkolwiek oblicze weryfikujcych nono czy te odksztacalno sabononego i ciliwego podoa kolektora. Naley podkreli, i pale zostay zaprojektowane i wykonane jedynie pod zczami rur, na odcinku S5 S6, za ich pierwotna rednica (60 cm) zostaa zredukowana do 30 cm, bez jakiegokolwiek uzasadnienia obliczeniowego!!!. Prace przy ukadaniu kolektora, na analizowanym odcinku, zakoczono uformowaniem nasypu w sierpniu 2002 r.

4. Identyfikacja stanu awaryjnego kolektora We wrzeniu 2005 roku, suby Inwestora, w czasie wykonywania rutynowego przegldu kolektora, stwierdziy, i wiato rury w studni rewizyjnej S6 jest praktycznie cakowicie wypenione ciekami, podczas gdy w studniach lecych zarwno przed, jak i za studni S6, spywajce cieki wypeniaj jedynie okoo 20% przekroju kolektora. Natychmiast wykonano odkrywki zcz kolektora bezporednio przy studni S6 oraz w kierunku S5, w odlegociach 6 m od S6, a nastpnie 12 m od S6 i dalej 3 razy po 12 m, w kierunku od studni S6. Wykonano take kontrolny pomiar geodezyjny rzdnych odkrytych zcz, jednak bez dowizania go do jakiegokolwiek punktu odniesienia (!). Wyniki tego roboczego pomiaru wskazyway na znaczne osiadanie kolektora, rzdu 5070 cm, wzgldem wejcia rur kolektora do studni S6. Aby ustali przyczyny pojawienia si nadmiernych deformacji (osiadania) rur kolektora oraz studni rewizyjnej S6, a take przedstawi propozycje technicznych sposobw likwidacji tych deformacji, uruchomiono temat badawczy [1]. W ramach prac z tym zwizanych wykonano dokadny pomiar geodezyjny deformacji kolektora na odcinku pomidzy studniami S4 i S7. Wyniki tego pomiaru (patrz rys. 3) potwierdziy deformacj podoa pod kolektorem

395

pomidzy studniami S5 i S6 oraz dodatkowo wykazay take istotne osiadanie podoa kolektora na odcinku w kierunku studni S7. Uzyskano rwnie wan informacj, i studnie S4, S5, a take S7 praktycznie nie osiady od czasu przeprowadzenia pomiaru powykonawczego kolektora w grudniu 2002 r.

Rys. 3. Wyniki pomiarw deformacji kolektora.

Poniewa dokumentacje archiwalne z bada podoa (z lat 2000 i 2002), a zwaszcza dokumentacja z 1986 r., bardzo obszernie przedstawiay budow podoa gruntowego pod analizowanym odcinkiem kolektora oraz w jego bezporednim ssiedztwie (ponad 20 otworw badawczych na obszarze 200 x 15 m), ograniczono liczb kontrolnych penetracji podoa do 4 otworw, w celu pobrania prb gruntw organicznych o nienaruszonej strukturze (NNS), do bada parametrw ciliwoci oraz okrelenia skutecznoci wykonanych pali piaskowo-cementowych. Wykonano take sondowania podoa sond obrotow, krzyakow, okrelajc maksymaln i rezydualn wytrzymao gruntu, rednio co 0,3 do 0,4 m sondowania. Przeprowadzona analiza pozwolia na przedstawienie bardziej precyzyjnego obrazu (przekroju pionowego) warunkw gruntowo-wodnych w rejonie studni S6, (rys. 4.). Przekrj ten, w odrnieniu od wikszoci przekrojw podoa z dokumentacji archiwalnych, zosta poprowadzony prostopadle do osi kolektora. Na jego podstawie opracowano uoglnione przekroje obliczeniowe (dla 2 faz deformacji podoa patrz rys.rys. 5a. i 5b.), ktre pozwoliy na wykonanie oblicze sprawdzajcych warunki nonoci i uytkowalnoci podoa.

5. Analiza stanw nonoci i uytkowalnoci podoa pod kolektorem 5.1. Budowa podoa oraz warunki i parametry geotechniczne W przeprowadzonych, na potrzeby [1], wierceniach i sondowaniach potwierdzono generalnie budow podoa pod nasypem kolektora odnotowan w badaniach archiwalnych z 1986, 2000 i 2002 roku. W dokumentacjach z 2000 i 2002 r., bez wykonania jakichkolwiek bada (!!!), podano warto edometrycznego moduu ciliwoci pierwotnej warstwy gruntw organicznych (torfw), oszacowan na M0 = 500 kPa. Zastanawiajcy jest take fakt, i w dokumentacjach tych brak jest rozpoznania w podou takich gruntw jak gytia na kred jeziorn (ewentualnie namuw o skadzie pyu zalenie od sposobu klasyfikowania, patrz [3]), ktrych wystpowanie odnotoway zarwno dokumentacja Geoprojektu (1986) jak i wykonane w 2005 r. badania dla potrzeb [1]. Odksztacalno a take proporcje miszoci tych gruntw w caym pakiecie torf/gytia/kreda, maj decydujce znaczenie dla warunkw konsolidacji podoa pod kolektorem oraz obliczanych wartoci osiadania.

396

Rys. 4. Przekrj poprzeczny podoa kolektora w rejonie studni S6.

Wykonane badania (dla potrzeb [1]) pozwoliy na sprecyzowanie wartoci parametrw fizyko-mechanicznych warstwy gruntw ciliwych (torfw/gytii/kredy) oraz weryfikacj stanu konsystencji grnej (ok. 0,5 m) warstwy glin zwaowych, ktre okazay si mikkoplastyczne. W wynikach bada zwracay uwag znaczce wartoci wilgotnoci torfw (rzdu 460630%) oraz gytii/kredy (ok. 300%), przy zawartoci czci organicznych, odpowiednio (6585%) oraz (1530%). W pakiecie torf/gytia/kreda torf zajmuje maksymalnie 30% miszoci. Okrelona w badaniach ciliwo torfw i gytii/kredy okazaa si by sumarycznie wysza od podanej w dokumentacji z 2000 r. i wyraaa si wartociami edometrycznych moduw ciliwoci pierwotnej M0 = 200300 kPa (dla gytii/kredy) i M0 = 400600 kPa (dla torfu). Wytrzymao rezydualna torfw/gytii przy szybkim cinaniu (dla kta tarcia wewntrznego U = 0) wynosia okoo 810 kPa poza obszarem nasypu, i okoo 1315 kPa pod nasypem, co wiadczyo o zachodzcym w podou procesie konsolidacji (wzmacniania) tych gruntw. Do celw obliczeniowych wydzielono 8 warstw geotechnicznych, cho de facto trzy z nich (nr 1, 2 i 3) odpowiadaj warstwie nasypu w rnych stadiach jego wykonania i osiadania, za czwarta (nr 5) symuluje wykonanie pali piaskowo-cementowych. Tak wic, oglnie w podou wydzielono pi warstw gruntu + pale. Poszczeglnym warstwom, przypisano oznaczenia oraz parametry geotechniczne jak w tablicy nr 1.
Tablica 1. Charakterystyczne wartoci parametrw geotechnicznych, wg [1] ciar k t spjno modu nr rodzaj objtociowy tarcia c(n) ciliwoci warstwy gruntu [kPa] Mo , [MPa] , [kN/m3] (n), [] 1 nN(Pg//Ps, GH, Gb) 17.0 8 15 10.0 2 nN(Pg//Ps, GH, Gb) 17.0 8 15 10.0 3 nN(Pg//Ps, GH, Gb) 19.0/9.0(naw.) 8 15 10.0 4 nB(Po//Pg) 18.5/8.5(naw.) 25 0 30.0 5 pal piaskowo-cementowy 20.0/10.0(naw.) 35 15 6 16.5 8 15 10.0 G, Gp +H//T, typ C

397

7 8

T, Nm, Gy/Kr G, Gp, G, typ B

12.0/2.0(naw.) 19.5

0 12

10 25

0.20.3 30.0

Woda gruntowa w podou, przed wykonaniem nasypu, ukadaa si na powierzchni gruntw organicznych, wypeniajcych dolin, tj. na rzdnej ok. 26,026,4 m.npm. Po wykonaniu nasypu wody opadowe, spywajce z wysoczyzny w kierunku rzeki, nasyciy grunty nasypowe i deluwialne i doprowadziy do podniesienia si poziomu wd gruntowych w korpusie nasypu do rzdnej ok. 27,427,0 m.npm, ze spadkiem w kierunku rzeki. Generalnie woda gruntowa i opadowa w rejonie kolektora wpywa negatywnie na waciwoci wytrzymaociowo-odksztaceniowe gruntw budujcych nasyp, powodujc jego rozlunienie i niekorzystne zmiany konsystencji gruntw spoistych.

5.2. Sprawdzenie nonoci podoa kolektora na wypieranie. Nono nasypw na podou ciliwym zazwyczaj sprawdza si wg warunku, ktry zakada, e naprenia graniczne (dopuszczalne) w podou bd wiksze ni naprenia wywoane nasypem, zwikszone przez odpowiedni wspczynnik bezpieczestwa F (zwykle w granicach 1,21,4) patrz [2]. Dla analizowanego przypadku obcienie podoa nasypem, bezporednio po jego uformowaniu, oszacowano na q = 3540 kPa. Naprenia graniczne dla podoa nasypu w formie grobli cigej mona wstpnie wyznaczy ze wzoru G R = 5,14 x SU, gdzie SU to niedrenowana wytrzymao gruntu ciliwego, wyznaczona np. podczas cinania sond krzyakow. Wytrzymao tak oszacowano z bada na poziomie ok. 8 do 10 kPa. Daje to dopuszczalne naprenia graniczne w podou nasypu, na stropie warstwy ciliwej, o wartociach od ok. 41 do ok. 51 kPa. Tak, wic wspczynnik bezpieczestwa F wynosi w takim wypadku od 1,17 do 1,28, co jest bliskie dolnej wartoci zakadanej. Metoda ta jest jednak bardzo przybliona i czsto zawodna. Nie uwzgldnia ona np. faktu, i wytrzymao gruntu ciliwego, organicznego moe praktycznie spa do zera, np. w przypadku dynamicznego obcienia tego gruntu. Takie wanie obcienia przykadane byy na podoe, gdy zagszczane byo wibracyjnie oe z pospki, ukadane bezporednio pod kolektor (!!!), podobnie jak i obsypka kolektora. Take pale piaskowo-cementowe byy formowane poprzez wibracyjne pogranie rury stalowej przez nasyp, w grunt organiczny, a nastpnie przez wibracyjne zagszczanie materiau trzonu pala przy wyciganiu rury. Dodatkowe obcienie stanowi take sprzt budowlany, ktry porusza si po nasypie i w jego bezporednim ssiedztwie. Spowodowao to konieczno uformowania nasypu o znacznie wikszej szerokoci podstawy od zakadanej (ok. 10 m zamiast 34 m !!!). Dokadniejsze szacowanie nonoci podoa gruntowego pod kolektorem przeprowadzono metod Bishopa, uywan do oblicze statecznoci oglnej masywu gruntowego z uwagi na moliwoci polizgu wzdu powierzchni walcowej i symulacji wyparcia gruntu spod nasypu uformowanego na gruncie ciliwym (patrz [4]). Analiz wykonano dla dwch przekrojw obliczeniowych, odzwierciedlajcych stan obcienia podoa w chwili zakoczenia formowania nasypu oraz po jego deformacji (patrz rys. 5). Zakadano przy tym rne warianty wartoci parametrw wytrzymaociowych gruntw. Sprawdzono take obliczeniowy wpyw, na nono podoa, wykonanych pali piaskowo-cementowych, przy zaoeniu, e pale zostay doprowadzone do warstwy nonej podoa, maj zapewnion cigo i pen wytrzymao oraz, e s one rozmieszczone w dwch rzdach na caej dugoci kolektora. Byy to zaoenia, ktre powinny zwikszy istotnie obliczeniow nono tak sprawdzanego podoa. Wyniki oblicze, ktre polegay na okreleniu pooenia tzw. krytycznych powierzchni polizgu wraz z podaniem wartoci wspczynnika statecznoci F, zestawiono w tablicy 2.

398

poniej oraz pokazano na rysunkach 5a i 5b. W obliczeniach metod Bishopa warto wspczynnika F, ktr mona uzna za gwarantujc wystarczajcy zapas bezpieczestwa sprawdzanej budowli ziemnej (tutaj nasypu na podou ciliwym), wynosi F > 1,5.
Tablica 2. Wyniki oblicze statecznoci metod Bishopa wartoci wspczynnika statecznoci F parametry podoa wg dokumentacji parametry podoa z bada wykonanych z 2000 r. dla [1], w 2005 r. z uwzgldnieniem bez wpywu pali z uwzgldnieniem bez wpywu pali wpywu pali na nono wpywu pali na nono podoa podoa nasyp po wzniesieniu 1,22 1,10 1,38 1,28 (07.2002 r.) 1,19 *) 1,11 *) nasyp po deformacji 1,27 1,16 1,49 1,39 (12.2005 r.) 1,34 *) 1,26 *) *) stateczno lokalna

Rys. 5. Wyniki oblicze statecznoci podoa nasypu; a) stan bezporednio po uformowaniu nasypu, b) stan po okresie 3-letniej deformacji (osiadania)

Powysze wyniki naley skomentowa nastpujco. Zapas obliczeniowej statecznoci podoa pod nasypem, ze wzgldu na moliwo wyparcia gruntu, jest niszy od minimalnej wartoci zalecanej F = 1,5 . Dla niektrych kombinacji parametrw nono podoa bya bliska granicznej, za stateczno nasypu zagroona. Obliczeniowy wpyw pali na nono podoa jest stosunkowo niewielki (511%) i nie decyduje o zachowaniu wystarczajcego zapasu bezpieczestwa ze wzgldu na moliwo wyparcia gruntu spod nasypu. W wyniku osiadania nasypu oraz trzyletniej konsolidacji podoa ciliwego obliczeniowy zapas nonoci podoa pod kolektorem, szacowany metod Bishopa, uleg nieznacznemu zwikszeniu (od 5,5% do 8,5%).

5.3. Oszacowanie wartoci i przebiegu w czasie osiadania podoa kolektora Osiadanie gruntw organicznych (bardzo ciliwych) powinno by zawsze rozpatrywane w funkcji czasu. Rozrnia si wwczas osiadanie natychmiastowe oraz osiadanie konsolidacyjne, ktre cznie stanowi tzw. osiadanie pierwotne podoa. Ponadto, dla gruntw organicznych, uwzgldnia si rwnie osiadanie wtrne, ktre jest wynikiem dugotrwaego pezania oraz bocznych przemieszcze gruntu podoa. Jest to tzw. osiadanie wiekowe. Osiadanie cakowite podoa bardzo ciliwego jest zatem sum osiadania pierwotnego i wiekowego (patrz [2]).

399

Osiadanie cakowite podoa gruntowego (po zakoczeniu odksztace konsolidacyjnych) w praktyce inynierskiej zwykle szacuje si wstpnie, bez rozbijania go na poszczeglne elementy opisane wyej. Stosuje si wwczas metod jednoosiow, ktra zakada, e grunt jest jednorodny i sprysty, a jego ciliwo zaley od wartoci moduu, M0 , wyznaczanego w laboratoryjnych badaniach edometrycznych. Podczas analizy udostpnionych dokumentacji geotechnicznych i projektowych kolektora (patrz [1]) nie stwierdzono, i takie obliczenia zostay kiedykolwiek wykonane !!!. Dlatego te sprawdzono obliczeniowo szacunkowe osiadanie cakowite podoa pod kolektorem. Obliczenia wykonano dla uzyskanych w badaniach parametrw ciliwoci pierwotnej (moduw M0) warstwy torfw i gytii/kredy jeziornej, i porwnano je z osiadaniem obliczonym w oparciu o parametry podane w dokumentacji z 2000 r. Zaoono, e cakowite obcienie podoa sabononego nasypem liniowym wynosio od 27 do 35 kPa (1,52,0 m gruntu o ciarze objtociowym = 18 kN/m3) i byo przekazywane przez nasyp o cznej szerokoci podstawy rwnej rednio ok. 10 m. W obliczeniach pominito ciar rur kolektora (wynosi on zaledwie 0,7 kN/mb), z uwagi na niewielk warto (patrz [5]) w porwnaniu z obcieniem podoa nasypem gruntowym oraz wypr wody, ktry praktycznie niweluje ten ciar. Nie uwzgldniono take, ze wzgldu na punktowy charakter tego obcienia w stosunku do pasma nasypu, ciaru studni S6, wynoszcego ok. 30 kN na 1,20 m2 powierzchni dna, co daje rednie obcienie podoa studni S6 o wartoci dodatkowych 25 kPa (wg [5]). Obliczenia wykonano dla uoglnionego schematu podoa, ktry by nastpujcy; poziom 0,00 - spd nasypu = obcienie q, jednoczenie poziom wody gruntowej, 0,00 0,70 - oe kolektora z pospki, nawodnionej, = 7,0 kN/m3, M0 = 30 MPa, 0,70 1,50 - glina pylasta humusowa, spywowa, = 6,5 kN/m3, M0 = 10 MPa, 1,50 4,50 - torf/gytia/kreda, = 2,0 kN/m3, M0 = 0,20,3 MPa, 4,50 5,00 - glina, zwaowa, mikkoplastyczna, = 9,5 kN/m3, M0 = 30 MPa, od 5,00 - glina, zwaowa, plastyczna, = 9,5 kN/m3, M0 = 50 MPa, Wyniki oblicze zestawiono w tablicy nr 3 poniej.
Tablica 3. Wyniki oblicze osiadania cakowitego podoa nasypu kolektora miszo pakietu torf/gytia/kreda maksymalne 3,0 m 3,5 m 3,0 m 3,5 m 3,0 m 3,5 m osiadanie pomierzone 500 kPa 500 kPa 300 kPa 300 kPa 200 kPa 200 kPa modu M0 = wg dokum. wg dokum. z bada z bada z bada z bada 03.12.2005 r. rdo: w rejonie z 2000 r. z 2000 r. edometr. edometr. edometr. edometr. studni S6 szacunkowe osiadanie cakowite podoa, obcienie q = 27 kPa 15,6 cm 17,9 cm 25,7 cm 29,5 cm 38,4 cm 44,0 cm 5060 cm q = 35 kPa 20,2 cm 23,2 cm 33,3 cm 38,2 cm 49,7 cm 57,0 cm 5060 cm Dodatkowe osiadanie, wywoane ciarem studni S6, oszacowano na ok. 2 cm.

Uzyskane z oblicze wartoci osiadania kocowego podoa, dla moduu ciliwoci wyznaczonego w badaniach [1], byy zblione do pomierzonych deformacji gruntu pod kolektorem. Dla moduu podanego w dokumentacji z 2000 r. osiadanie obliczone jest ponad 3-krotnie niedoszacowane w stosunku do pomierzonego!!!. Deformacj podoa zweryfikowano obliczeniowo rwnie w oparciu o teori konsolidacji jednoosiowej Terzaghiego (patrz [2]). Z bada edometrycznych wyznaczono, na podstawie krzywych konsolidacji wykrelonych metod pierwiastka kwadratowego, wartoci wspczynnika konsolidacji pionowej warstwy torfw/gytii, CV, ktre zawieray si w przedziale od 5*10-4 cm2/s do 8*10-3 cm2/s, (patrz [1]). Oszacowane, na tej podstawie, osiadanie pierwotne warstwy torf/kreda/gytia po upywie 3 lat, spowodowane konsolidacj filtracyjn, wynioso 30 35 cm.
400

Osiadanie natychmiastowe podoa pod rodkiem nasypu obliczono wg powszechnie stosowanego wzoru Jegorowa, [2]. Dla obcienia q = 35 kPa pasmem nasypu o szerokoci podstawy 10 m, i miszoci pakietu torf/gytia rwnej 3,0 m, oraz przy urednionym module M0 = 0,3 MPa, wynioso ono od 20 do 30 cm. Jak wida prognozowane osiadanie cakowite pierwotne, dla maksymalnej miszoci gruntu organicznego rwnej 3,0 m, powinno zawiera si w granicach 50 65 cm. W tej wartoci nie uwzgldniono osiadania wtrnego (wiekowego). Tak wic wyniki oblicze opartych o teori Terzaghiego wskazay wartoci osiadania bardzo zblione do pomierzonego. Oszacowano take obliczeniowy stopie konsolidacji podoa, ktry dla dolnej wartoci wspczynnika konsolidacji CV = 5*10-4 [cm2/s], po trzech latach uytkowania nasypu wynis; U = 0.77, za dla grnej wartoci wspczynnika konsolidacji CV = 8*10-3 [cm2/s], warto stopnia konsolidacji wyniosa po trzech latach U = 1.00, co teoretycznie odpowiada realizacji 100% osiadania prognozowanego. Tak, wic mona byo stwierdzi, i po upywie 3 lat osiadanie cakowite pierwotne podoa ciliwego, wywoane obcieniem od nasypu kolektora, w rejonie studni S6, zrealizowane zostao w znacznym (od 77 do 100%) stopniu, a proces konsolidacji filtracyjnej podoa wszed w faz kocow.

6. Posumowanie i wnioski Podstawow przyczyn nadmiernego osiadania podoa pod kolektorem byo niedostosowanie geometrii i technologii wykonania nasypu kolektora do istniejcych w podou warunkw gruntowo-wodnych. A bezporednio wybr, zaprojektowanie oraz wykonanie niedostatecznego wzmocnienia sabononego podoa, w powizaniu ze zbyt du wartoci i zasigiem obcienia, jakie stanowi wykonany nasyp ochronny kolektora. Na podstawie przeprowadzonych analiz oraz dowiadcze Autorw raportu [1] jako gradacj czynnikw sprzyjajcych nadmiernemu osiadaniu podoa pod kolektorem, na jego rozpatrywanym odcinku, naley wymieni; a) w najwyszym stopniu: - bardzo du ciliwo i ma wytrzymao gruntw organicznych pod nasypem kolektora oraz bdy w rozpoznaniu i identyfikacji podoa, - zbyt ma liczb zaprojektowanych i wykonanych pali piaskowo-cementowych oraz zbyt ma rednic tych pali, a take sposb ich rozmieszczenia pod kolektorem. Aby tego typu wzmocnienie podoa okazao si skuteczne, niezbdne byo wykonanie pali (kolumn) pod ca szerokoci i dugoci nasypu oraz o rednicach (minimum 5060 cm) i rozstawie, gwarantujcych pokrycie co najmniej 30% do 50% pola podstawy nasypu, b) w rednim stopniu: - sposb prowadzenia robt przy wykonywaniu pali piaskowo-cementowych, ukadaniu kolektora oraz formowaniu nasypu, ktry dopuszcza wprowadzenie obcie dynamicznych (wibracji) od sprztu budowlanego, prowadzcych do radykalnego spadku wytrzymaoci gruntw organicznych oraz spoistych w podou, c) w niewielkim stopniu: - moliwo niedoprowadzenia pali do nonych warstw podoa i zakoczenia ich w gruncie organicznym lub te w mikkoplastycznych glinach zwaowych. - brak uregulowania spywu wd opadowych przez nasyp kolektora. Pomimo, i budow podoa gruntowego, wg kryteriw Rozporzdzenia MSWiA, z dnia 24.09.1998 r., w sprawie ustalania geotechnicznych warunkw posadawiania obiektw budowlanych, Dz.U. Nr 126, poz.839, zaliczono w archiwalnej dokumentacji geotechnicznej

401

z 2000 r. do zoonych warunkw gruntowych, za dla obiektu budowlanego skadajcego si z rur kolektora, studni rewizyjnych oraz nasypu ochronnego, przyjto II-g kategori geotechniczn, to jednoczenie nie wypeniono wymaga ilociowego oszacowania parametrw wydzielonych w podou warstw geotechnicznych, zwaszcza dla gruntw sabononych i bardzo ciliwych, ktre winny by bezwzgldnie wyznaczone w bezporednich badaniach polowych lub laboratoryjnych, na prbkach typu NNS. W projekcie technicznym zamiennym posadowienia kolektora nie wykonano nawet uproszczonych, szacunkowych oblicze sprawdzajcych nono podoa czy te pali. Nie sprawdzono take prognozy obliczeniowej osiadania podoa ciliwego, dla obcienia nasypem ochronnym kolektora. Projekt ten ograniczy si jedynie do kilku rysunkw z rozmieszczeniem pali pod zczami rur kolektora !!! Mona tylko domniemywa, i na etapie rozpoznawania budowy podoa oraz projektowania kolektora (okrelania obcie podoa), nie zaproszono do wsppracy adnego inyniera geotechnika, za wiedza i umiejtnoci Dokumentatora budowy podoa oraz Projektanta i Wykonawcy kolektora okazay si dalece niewystarczajce i w konsekwencji zostay negatywnie zweryfikowane przez natur. Opierajc si na ustaleniach raportu [1] zaproponowano rozwizanie bezpiecznego posadowienia rurocigu kolektora wykorzystujce fakt, i obecne podoe pod nasypem kolektora zostao dotychczas w znacznym stopniu skonsolidowane. Dlatego te po wykonaniu demontau istniejcego rurocigu, na odcinku pomidzy studniami S5 i S7 oraz studni rewizyjnej S6 (istniej moliwoci techniczne przeczenia kolektora na star nitk), zalecono dodatkowe przecienie podoa na okres 12 miesicy, przez podwyszenie nasypu o okoo 0.5 1.0 m. Po tym czasie nasyp ten naleaoby usun w caoci, a usunity grunt bezwzgldnie wywie. Po ponownym uformowaniu oa z pospki i uoeniu rur oraz lekkiej studni kielichowej firmy HOBAS, z wkien szklanych (studnia S6), kolektor powinien zosta zabezpieczony obsypk (nasypem) z bardzo lekkiego materiau, najlepiej suchego torfu. Naley stara si przy tym ograniczy do minimum szeroko obsypki oraz jej wysoko ponad rur kolektora. Wikszo tych prac bdzie musiaa by wykonana rcznie tak, aby do minimum ograniczy niekorzystne oddziaywanie sprztu (zwaszcza wibracji) na podoe gruntowe. Przy spenieniu tych warunkw moliwe jest pojawienie si w przyszoci niewielkich osiada kolektora, ktre oszacowano najwyej na rzd 1 do 3 centymetrw. Inne moliwe rozwizania likwidacji stanu awaryjnego kolektora jak wykonanie kolumn wirowych lub cementowo-wapiennych pod caym obrysem nasypu, czy te przeoenie (zmiana trasy) kolektora w grunty none, s znacznie mniej korzystne pod wzgldem ekonomicznych oraz o wiele bardziej skomplikowane pod wzgldem technicznym.

Literatura 1. Raport z tematu badawczego nr 501.01./24.2005, Politechnika Koszaliska, WBiI, Katedra Geotechniki, Koszalin, 2005 r. 2. Molisz R., Baran L., Werno M.,: Nasypy na gruntach organicznych, WKi, 1986 r. 3. Myliska E.,: Grunty organiczne i laboratoryjne metody ich badania, WN PWN, 2001 r. 4. Madej J.S., Metody sprawdzania statecznoci zboczy, WKi, 1981 r. 5. Materiay dostpne w sieci: http://www.hobas.pl, http://www.pv-prefabet.com.pl

402