DRAVA ta je drava Drava se shvata na tri razliita naina:idealistiki, funkcionalno i organizaciono. Idealistiki pristup najasnije se ogleda u djelima Hegela.

. n je izdvojio tri momenta dru!tvenog ivota: porodicu, civilno dru!tvo i dravu.Hegel je shvatao dravu kao etiku zajednicu zasnovanu na me"uso#nim simpatijama $univerzalni altruizam%. &unkcionalistiki pristupi dravi usredsre"uju se na ulogu, odnosno svrhu dravnih ustanova. 'vakako najvanija uloga drave je ouvanje dru!tvenog poretka. rganizaciono stanovi!te odre"uje dravu kao aparat vlasti. (ogu)e je razlikovati pet kljunih o#iljeja drave: * drava je suverena. na vr!i apsolutnu i neogranienu vlast, * dravne ustanove su oigledno javne, za razliku od privatnih institucija civilnog dru!tva, * drava je izraz legitimnosti, * drava je sredstvo dominacije i * drava je socijalna asocijacija. +azlike izme"u vlade i drave: * drava je !ira od vlade, * drava je vjeni entitet, dok je vlada privremena, * vlada je sredstvo pomo)u kojeg dravna vlast djeluje, * drava vr!i #ezlinu vlast * drava predstavlja nepromjenljive interese dru!tva, dok vlada predstavlja pose#ne interese onih koji su na vlasti. Georg Vilhelm Fridrih Hegel njemaki filozof. , najznaajnijem politikom djelu &ilozofija prava opisuje dravu kao etiki ideal i najvi!i izraz ljudske slo#ode. Hegelovo djelo je izvr!ilo znaajan uticaj na (arksa i druge tkz. mladohegelijance i doprinjelo razvoju, kako li#eralne, tako i fa!istike misli. Drava je politika asocijacija koja uspostavlja suverenu nadlenost u okviru odre"enih teritorijalnih granica i vr!i vlast kroz skup stalnih institucija koje su javne. Ustavna vlada sistem vlasti koji djeluje u okviru skupa zakonskih i institucionalnih ogranienja koja ograniavaju mo) i !tite slo#odu pojedinca. Razliite teorije o dravi (ogu se izdvojiti etiri suprotstavljene teorije drave: pluralistika drava, kapitalistika drava, drava levijatan, patrijarhalna drava.

Pluralistika drava pluralistika teorija drave ima li#eralno porijeklo. -orijeklo ove teorije je u djelima teoretiara dru!tvenog ugovora .omasa Ho#sa i Dona /oka iz 01. vijeka. 2ljuno pitanje kojim su se ovi mislioci #avili #ile su osnove politi)ke o#ligacije, po kojima su pojedinci o#avezni da se potinjavaju dravi i da je po!tuju. ni su tvrdili da je drava proistekla iz do#rovoljnog sporazuma, koji su sklopili pojedinci svjesni da samo uspostavljanje suverene vlasti moe da ih za!titi od nesigurnosti, nereda i surovosti prirodnog stanja. 2ao teorija dru!tva, pluralizam je stanovi!te da je u li#eralnim demokratijama mo) !iroko i ravnomjerno raspore"ena. 2ao teorija drave, on u osnovi ima ideju da je drava neutralna zato !to je otvorena prema razliitim grupama i interesima, i svim dru!tvenim klasama. 'avremani pluralisti su prihvatili kritikije stanovi!te o dravi, koje je nazvano neopluralistika teorija drave. .eoretiari poput +o#erta Dala, 3arlsa /ind#loma i 4al#rajta do!li su do zakljuka da su savremene industrijske drave sloenije i manje otvorene prema pritiscima stanovni!tva nego !to to klasini pluralizam prikazuje.

Politika obligacija * o#aveze gra"anina prema dravi5 osnova na kojoj se zasniva pravo drave da vlada. Teorija drutvenog ugovora dru!tveni ugovor je do#rovoljan sporazum pojedinaca zahvaljuju)i kojem nastaje organizovano dru!tvo, odnosno drava. .eorija dru!tvenog ugovora se sastoji iz tri dijela: *postoji predstava hipotetikog dru!tva #ez drave 6prirodno stanje7, *pojedinci zakljuivanjem dru!tvenog ugovora priznaju da jedino suverena vlast moe da osigura red i sta#ilnost, *dru!tveni ugovor o#avezuje gra"ane da se pokoravaju dravi i da je po!tuju. Prirodno stanje * dru!tvo, #ez politike vlasti i formalne 6zakonske7 kontrole pojedinca5 o#ino se koristi kao teorijsko sredstvo. Anarhizam doslovno, #ez vlasti5 rije anarhija se o#ino upotre#ljava za oznaavanje nesta#ilnosti, ili !ta vi!e haosa. Neopluralizam je teorija dru!tva koja ostaje vjerna pluralistikim vrijednostima, ali istovremeno istie potre#u za osavremenjavanje klasinog pluralizma uzimaju)i u o#zir elitistike, marksistike i teorije nove desnice. Ka italistika drava * (arksistiko shvatanje drave prua jasnu alternativu pluralistikom vi"enju drave kao neutralnog sudije. , (arksovim djelima javljaju se dvije teorije drave. , prvoj istie da se drava zasniva na dru!tvu i u potpunosti je zavisna od ekonomski vladaju)e klase, !to je u kapitalizmu #uroazija. -o drugoj teoriji autonomija drave samo je relativna, po!to ona posreduje izme"u suko#ljenih klasa i na taj nain odrava samo klasni sistem. #advije teorije znaajno se razlikuju od li#eralnog i kasnije nastalog pluralistikog modela dravne mo)i. , njima se istie da se drava moe razumjeti samo u kontekstu nejednake klasne mo)i i da proistie iz kapitalistikog dru!tva i odraava ga tako !to djeluje kao instrument represije dominantne klase. /enjin je jasno opisao dravu kao instrument represije nad eksploatisanom klasom. 8eomarksisti su razvili analizu dravne mo)i. -o mi!ljenju 9ntonija 4am!ija #uroaska dominacija se u najve)oj mjeri odrava hegemonijom, intelektualnim vo"stvom ili kulturnom kontrolom i u tom procesu znaajnu ulogu ima drava. , knjizi Drava u kapitalistikom dru!tvu (ili#and je opisao dravu kao sredstvo vladaju)e klase, istiu)i koliko dravna elita nesrazmjerno potie iz reda privilegovanih i posrednika. -ulankus je istakao koliko struktura ekonomske i dru!tvene mo)i ograniava autonomiju drave. +azvoj modernog marksizma doveo je do znaajnog pri#liavanja pluralistike i marksistike teorije. Neomarksizam 6ponekad se naziva moderni marksizam7 predstavlja poku!aj da se izmijene, odnosno preo#likuju klasine (arksove ideje, uz istovremenu vjernost odre"enim marksistikim naelima. , tom kontekstu dominiraju dva pitanja: -rvo, neomarksisti poku!avaju da prue alternativu mehanicistikim i deterministikim idejama ortodoksnog marksizma, od#ijaju)i da prihvate prvenstvo ekonomije ili da proleterijatu dodijele privilegovanu ulogu. Drugo, oni nastoje da o#jasne (arksova pogre!na predvi"anja, pose#no se posve)uju)i analizi ideologije i dravne mo)i. Drava levijata! -redstava o dravi kao levijatanu u savremenoj politici se vezuje za novu desnicu. 8ova desnica odlikuje se jakom antipatijom prema dravnoj intervenciji u ekonomskom i dru!tvenom ivotu. .eoretiari nove desnice o#ja!njavaju tendenciju !irenja mo)i drave pritiscima koji dolaze i od potranje i od ponude. -rvi proistiu iz samog dru!tva, o#ino kroz mehanizam iz#orne demokratije. .eza o prevelikoj ponudi o#ino se povezuje sa teoretiarima javnog iz#ora koji izuavaju nain dono!enja javnih odluka. Patrijarhal!a drava 'avremeno razmatranje patrijarhalne drave mora da uzme u o#zir feministike teorije. /i#eralne feministkinje vjeruju da se ravnopravnost polova moe posti)i postepenim reformama. /i#eralne feministkinje su pozitivno gledale na dravu, cijene)i dravnu intervenciju za sredstvo kojim se ukida nejednakost me"u polovima i unaprje"uje uloga ene. vo se ogleda u kampanji za usvajanje zakona o jednakim zaradama, legalizaciji a#ortusa, pro!irenje sistema socijalne za!tite itd. +adikalne feministkinje tvrde da mo) drave odraava du#lju strukturu represije u o#liku patrijarhata. +azvijena su dva stanovi!ta: instrumentalistiko i strukturalistiko. Instrumentalisti smatraju dravu za malo vi!e od sredstva koje mu!karci koriste za od#ranu svojih interesa i odravanje strukture patrijarhata. 'trukturalisti istiu stepen do kojeg se institucije zasnivaju na patrijarhalnom sistemu.

Patrijarhat termin se o#ino koristi kao vladavina mu!karca, ime se ukazuje na cjelokupnost represije i eksploatacije kojima su ene izloene. adikalni !eminizam * vid feminizma po kojem su razlike me"u polovima politiki najznaajnije dru!tvene podjele i uvjerenje da su one ukorijenjene u strukturu porodinog ivota. ezervna armija radne snage dostupna radna snaga koja se u vrijeme recesije moe lahko otpustiti5 nema nikakvu za!titu i ima mali uticaj na tri!te. "loga drave +azliiti o#lici drava koji su se razvili su slijede)i: minimalna drava razvojna drava socijaldemokratska drava kolektivistika drava totalitarna drava

#i!imal!a drava je ideal klasinih li#erala, iji je cilj da o#ez#ijede najve)u mogu)u slo#odu za pojedince. (inimalna drava ima tri osnovne funkcije: -rvo, postoji radi odravanja unutra!njeg reda. Drugo, o#ez#je"uje po!tovanje ugovora, odnosno do#rovoljnih sporazuma koje su skolopili gra"ani. .re)e, prua za!titu od napada spolja. , savremenoj politikoj raspravi minimalnu dravu #rani nova desnica. -rema njoj ekonomska uloga drave tre#a da se svede na dvije funkcije: odravanje sta#ilnog sredstva razmjene 6vrste valute sa niskom inflacijom7 i podr!ka konkurenciji kontrolom monopola. Prava zakonska ili moralna prava da se djeluje i #ude tretiran na odre"en nain5 gra"anska prava se razlikuju od ljudskih prava. Ro$ert %ozik ameriki profesor i politiki filozof. 8ajznaajniji rad 9narhija, drava i utopija. .vrdio je da vlasnika prava moraju striktno da se po!tuju, naroito ukoliko je #ogatstvo steeno po!teno ili na odgovaraju)i nain prene!eno s jedne oso#e na drugu. vo stanovi!te predstavlja podr!ku minimalnoj vladi i minimalnim porezima i suprotstavlja se preraspodjeli i dravi #lagostanja. Razvoj!a drava interveni!e u privrednom ivotu sa ciljem da podri industrijski rast i privredni razvoj. 2lasian primjer razvojne drave je :apan, gdje je drava vodila ekonomiju ka me"unarodnoj konkurentnosti. 'lian model intervencije postojao je i u &rancuskoj. , 9ustriji i 8jemakoj privredni razvoj je postignut stvaranjem $partnerske drave%. dnedavno, ekonomska glo#alizacija doprinjela je nastanku takmiarskih drava, iji su primjer tigar ekonomije Istone 9zije. Tigar ekonomije #rzorastu)e i izvozno usmjerene ekonomije iji je uzor :apan: na primjer, :. 2oreja, .ajvan i 'ingapur. &o'ijaldemokratska drava Dok razvojne drave koriste intervencionizam da podstaknu privredni napredak, socijalistike interveni!u sa ciljem da doprinesu !irem dru!tvenom restrukturisanju, u saglasnosti sa principima kao !to su pravinost, jednakost i dru!tvana pravda. 'ocijaldemokratska drava pose#no doprinosi ispravljanju nejednakosti i nepravdi tri!ne ekonomije. na se zato ne posve)uje toliko stvaranju #ogatstva, koliko njegovoj jednakoj, odnosno pravednoj raspodjeli. , praksi, to se svodi na poku!aj da se elimini!u siroma!tvo i smanji dru!tvena nejednakost. 'toga su kejnzijanizam i dru!tveno #lagostanje dva nerazdvojna o#iljeja socijaldemokratske drave. Drutvena pravda moralno opravdana raspodjela materijalnih davanja5 o#ino se smatra da dru!tvena pravda podrazumijeva pristrasnost u korist jednakosti. Kolektivistika drava stavlja pod svoju kontrolu cjelokupan privredni ivot. 8ajistaknutiji primjer ovakvih drava #ile su zemje Istone ;vrope na elu sa '''+*om. ne su teile da u potpunostu ukinu privatno poduzetni!tvo i uspostave centralno planiranje ekonomije kojima upravljaju komiteti za planiranje 6komandne ekonomije7. pravdavanje dravne kolektivizacije proistie iz socijalistikog

davanja prednosti zajednikoj u odnosu na privatnu svojinu. <a vrijeme 'taljina socijalizam se praktino izjednaio sa etatizmom. "olektivizacija ukidanje privatne svojine u korist sistema zajednike, odnosno dru!tvene svojine. #tatizam predstavlja uvjerenje da je dravna intervencija najpogodnije sredstvo za rje!avanje politikih pro#lema i podsticanje ekonomskog i dru!tvenog razvoja. (otalitar!a drava 'u!tina totalitarizma jeste stvaranje sveo#uhvatne drave koja utie na svaki vid ljudskog ivota. 8aj#olji primjeri totalitarne drave su Hitlerova 8jemaka i 'taljinov '''+. 8ose)i stu#ovi ovakvih reima su potpuno nadgledanje i policijski teror, i sveprisutni sistem ideolo!ke manipulacije i kontrole. Praz!a drava ,loga i znaaj drave su ugroeni doga"ajima koji su o#iljeili kraj =>. vijeka. ?ili je to najdramatinije u nekim postkomunistikim dravama i djelimino u zemljama u razvoju. 2ao posledica toga pojavile su se nacije, plemena i klanovi #ez drave. 'la#ljenje drave je o#iljeevalo tkz. pranjenje tihi proces kojim se nekada!nje funkcije drave postepeno prenose na druge ustanove i tijela. ,zrok ovog su tri razliita procesa:glo#alizacija, potiskivanje i restrukturisanje i razvoj vladavine na poddravnom nivou. Glo$aliza'ija je proces u kome doga"aji i odluke donijete u jednom dijelu svijeta utiu na ljude na drugom dijelu. :edan od njenih pojavnih o#lika je nastanak glo#alne ekonomije, u kojoj je svakoj zemlji postalo znatno tee da upravlja me"unarodnim kretanjem kapitala. 8i!ta manji znaaj nema politika glo#alizacija, !to se iskazuje u rastu)oj ulozi me"unarodnih i nadnacionalnih tijela 6,8, ;,, 89. 7. Restrukturisa!je drave * .okom osamdesetih i devedesetih godina =>. vijeka, naroito u '9D i @. ?ritaniji, dogodio se estok napad na dravu, koji su podstakli prioriteti i uvjerenja nove desnice. .o je dovelo do povlaenja drave sprovo"enjem politike deregulacije, privatizacije i uvo"enjem tri!nih reformi u javne slu#e. Privatizacija prenos dravne svojine iz javnog u privatni sektor koji dovodi do smanjene odgovornosti drave. " ravlja!je !a oddrav!om !ivou -oslednji izazov dravi dolazi od pritisaka za decentralizaciju, tenje da se odgovornosti prenesu sa nacionalnih, odnosno centralnih tijela na nivo lokalnih zajednica. 8a primjer stvaranje Akotskog parlamenta i @el!ke skup!tine 0BBB. godine izjednailo je @.?ritaniju sa ostalim evropskim dravama koje imaju znaajan nivo decentralizovane vlasti 6Apanija, &rancuska, Italija7. Upravljanje na vie nivoa sloen politiki proces koji ukljuuje lokalni, nacionalni i nadnacionalni nivo, kao i vladine i nevladine aktere. %A)*+, * %A)*-%A.*/A# 8acionalizam je djeija #olest.

n predstavlja male #oginje ljudske vrste 69. 9n!tajn7.

ta je !a'ija 8a osnovu o#jektivnih pokazatelja, nacije su tvorevine kulture: grupe ljudi koji govore isti jezik, imaju istu vjeru, povezani su zajednikom istorijom itd. vi inioci nesumnjivo o#likuju politiku nacionalizma. 8acije se jedino mogu konano su#jektivno odrediti. no ime se nacija razlikuje od drugih grupa, odnosno kolektiviteta, jeste to !to njeni pripadnici se#e smatraju nacijom. .o znai da nacija se#e posmatra kao pose#nu politiku zajednicu. -o tome se razlikuje od etnike grupe. Nacija 8acije predstavljaju sloene pojave na koje utie z#ir kulturnih, politikih i psiholo!kih inilaca. 2ulturno, nacija je grupa ljudi koji su povezani zajednikim jezikom, vjerom ,istorijom i tradicijom. -olitiki, nacija je grupa ljudi koji se#e doivljavaju kao prirodnu politiku zajednicu. -siholo!ki, nacija je grupa ljudi koje odlikuje me"uso#na odanost, odnosno privrenost u vidu patriotizma $ #tnika grupa grupa ljudi koji imaju zajedniki kulturni i istorijski identitet, o#ino povezan s vjerovanjem u zajedniko porijeklo. %a'ije kao kultur!e zajed!i'e Ideja da je nacija u su!tini etniki ili kulturni entitet opisuje se kao primarni pojam nacije. -rema Herderu, svaka nacija ima svoj @olksgeist, koji se iskazuje u pjesmama, mitovima i legendama, i za nju predstavlja izvor kreativnosti. Iz Herderovog kulturalizma proizlazi da su

nacije prirodne, odnosno organske tvorevine koje postoje od davnina i koje )e nastaviti da postoje sve dok ljudsko dru!tvo opstaje. %ohan &ot!rid 'erder njemaki pjesnik i filozof kojeg esto nazivaju ocem kulturnog nacionalizma. 8agla!avao je naciju kao organsku grupu, ija su o#iljeja pose#an jezik, kultura i duh. .ime je Herder doprineo nastanku istorije kulture i pose#nog o#lika nacionalizma. (olksgeist 6njemaki7 doslovno, duh naroda5 organski identitet naroda koji se izraava u njegovoj kulturi, a naroito u jeziku. "ulturni nacionalizam je o#lik nacionalizma u kome se najve)i naglasak stavlja na o#novu nacije kao pose#ne civilizacije. 2ulturni nacionalisti dravu vide kao sporednu, ako ne i ne#itnu tvorevinu. 2ulturni nacionalizam je mistian, po!to mu je u osnovi romantiarsko vjerovanje da je nacija jedinstvena, istorijska i organska cjelina , koju pokre)e njen sopstveni duh. %a'ija kao olitika zajed!i'a gledi!te da su nacije u osnovi politike tvorevine u prvi plan stavlja gra"ansku lojalnost i politiku pripadnost, a ne kulturni identitet. 8acija je dakle grupa ljudi koji su povezani zajednikim dravljanstvom, #ez o#zira na njihovu kulturnu, etniku i drugu pripadnost. vo vi"enje nacije se pripisuje djelima Can*Cak +usoa. @eliki #roj teoretiara je naciju smatrao kao vje!taku tvorevinu 6;rik Ho#s#aum, ?enedikt 9nderson7. -olitika nacija je ona u kojoj dravljanstvo ima ve)i politiki znaaj od etnikog identiteta. @.?ritanija, '9D i &rancuska se smatraju za klasine primjere politikih nacija.

(i ovi !a'io!alizma politikom karakteru nacionalizma vodi se veliki spor. 8a jednoj strani na nacionalizam se gleda kao na naprednu i oslo#a"aju)u snagu. 8a drugoj strani upozorava se da on moe da #ude iracionalna i reakcionarna doktrina. 8esporazumi potiu iz sporova da li je kulturno ili politiko mjerilo odluuju)e prilikom definisanja nacije. (e"utim, karakter nacionalizma odre"en je istovremeno i uslovima u kojima nastaju nacionalistike tenje i politikim ciljevima za koje se vezuju. 8ajznaajniji politiki izrazi nacionalizma su slijede)i: li#eralni nacionalizam, konzervativni nacionalizam, ekspanzionistiki nacionalizam, antikolonijalni nacionalizam.

"seno!obija strah od stranaca ili mrnja prema njima5 patolo!ki etnocentrizam. .i$eral!i !a'io!alizam se smatra klasinim o#likom evropskog nacionalizma. -otie od &rancuske revolucije i sadri veliki #roj njenih vrijednosti. +evolucije iz 0DED. podstakle su #or#u za nacionalnu nezavisnost i ujedinjenje. vo je #ilo najoiglednije u nacionalizmu italijanskog nacionalistikog pokreta, pose#no na nain na koji ga je iskazao $prorok% ujedinjenja Italije Fuzepe (acini. 'lina naela zastupo je i 'imon ?olivar, koji je na poetku 0B. vijeka #io na elu pokreta za nezavisnost /atinske 9merike. /i#eralni nacionalizam je najjasnije izraen u $3etrnaest taaka% amerikog predsjednika @udro @ilsona. , osnovi li#eralnog nacionalizma je zastupanje naela nacionalnog samoopredjeljenja, iji je cilj stvaranje nacionalne drave. n ne stavlja interese jedne nacije iznad interesa drugih. ,mjesto toga, svaka nacija ima pravo na slo#odu i samoopredjeljenje, te su sve jednake. Kosmo olitizam 0 doslovno znaci vjerovanje u kosmopolis odnosno svjetsku drzavu. -odrazumjeva nestanak nacionalnih identiteta i uspostavljanje opste politicke lojalnosti koja ujedinjuje sva ljudska #ica. 1uze e #a'i!i italijanski nacionalista i apostol li#eralnog repu#likanizma. 8jegov li#eralni nacionalizam je izvr!io snaan uticaj u itavoj ;vropi, kao i me"u useljenikim grupama u '9D. Nacionalno samoopredjeljenje naelo po kojem je nacija suvereni entitet5 pod samoopredjeljenjem se podrazumijeva i nacionalna nezavisnost i demokratska vladavina.

)judska prava prava koja ljudi posjeduju samim ro"enjem5 univerzalna i fundamentalna prava. Tribalizam grupno pona!anje ija su o#iljeja izdvojenost i zatvorenost, o#ino pokretani neprijateljstvom prema suparnikim grupama. #tniko i*enje nasilno protjerivanje ili uni!tavanje $stranih% naroda5 esto se koristi kao eufemizam za genocid. Ko!zervativ!i !a'io!alizam Istorijski posmatrano, konzervatuvni nacionalizam se pojavio posle li#eralnog. , savremenoj politici, nacionalizam je postao snano uvjerenje ve)ine, ako ne i svih konzervativaca. 2onzervativni nacionalizam je zainteresovan za mogunost dru!tvenog jedinstva i javnog reda koji se ogleda u osje)anju nacionalnog patriotizma. 2onzervativni nacionalizam se uglavnom pojavljuje u postoje)im nacionalnim dravama, a ne onima koje su u procesu stvaranja. n se o#ino javlja kad vlada mi!ljenje da naciji prijeti nekakva unutra!nja ili spoljnja opasnost. z#iljnija kritika ukazuje na to da konzervativni nacionalizam izaziva netolerantnost i predrasude. Patriotizam jeste osje)anje, odnosno psiholo!ka privrenost jednoj naciji. -atriotizam se nalazi u osnovi svih o#lika nacionalizama. ,ks a!zio!istiki !a'io!alizam #a svjetska rata =>. vijeka #ila su u velikoj mjeri posledica ekspanzionistikog o#lika nacionalizma. , svom krajnjem o#liku, ovakav nacionalizam proistie iz osje)anja snanog, pa i histerinog nacionalnog entuzijazma, koji se ponekad naziva integralni nacionalizam. 8jegov tvorac je francuski nacionalista Aarl (ores. 2ao militantni i krajnji o#lik nacionalizma, ekspanzionizam se ne moe odvojiti od !ovinistikih uvjerenja i doktrina. Aovinisti smatraju svoju naciju jedinstvenom i pose#nom. Dingoizam javni entuzijazam i proslave inspirisane vojnim uspjesima ili imperijalnim osvajanjima. asizam pod rasizmom se podrazumijeva svako uvjerenje, odnosno doktrina u kojoj se zakljuci o politici i dru!tvu izvode iz ideja da je ljudska vrsta podijeljena na #iolo!ki razliite rase. -olitiki gledano, rasizam se ogleda u tenji za rasnim razdvajanjem 6aparthejd7 i u doktrinama o vi!oj i nioj vrijednosti $krvi% 6npr. arijevstvo i antisemitizam7. &ovi!izam 2 Aovinizam je najve)i stepen negativne nacionalne, rasne i kulturne svjesti i poimanja nacionalnih i grupnih interesa. n se ispoljava kroz otvorenu mrnju prema drugim etnikim, kulturnim i nacionalnim grupama Antisemitizam je predrasuda ili mrnja prema :evrejima. , svom ranom o#liku, antisemitizam je imao vjerski karakter. draavao je neprijateljstvo hri!)ana prema :evrejima. 8a poetku 0B. vijeka pojavio se rasni antisemitizam u djelima @agnera i 3em#erlena, koji su optuili :evreje da su su!tinsko zlo i da su ru!ilaki narod. ve ideje #ile su ideolo!ka osnova njemakog nacizma, a na!le su najuasniji izraz u holokaustu. Pannacionalizam * o#lik nacionalizma posve)en ujedinjenju razliitih naroda, #ilo ekspanzionizmom, #ilo politikom solidarno!)u 6pan znai svi ili svaki7. A!tikolo!ijal!i !a'io!alizam , zemljama u razvoju pojavili su se razliiti o#lici nacionalizma, koji su svaki na svoj nain podstaknuti #or#om protiv kolonijalne vlasti. #likovanjem tenje za nacionalno oslo#o"enje, nacionalizam u 9frici i 9ziji doprinio je jaanju osje)anja nacionalne pripadnosti. -revelike imperije ?ritanije, &rancuske, Holandije i -ortugala sru!ile su se suoiv!i se s rastu)im nacionalizmom. Gilj nacionalnog oslo#o"enja imao je i ekonimsku i politiku stranu, !to nam pomae da razumijemo za!to su antikolonijalni pokreti o#ino prihvatali socijalizam, i to pose#no marksizam*lenjinizam, a ne li#eralizam kao sredstvo za izraavanje nacionalistikih tenji. -oetkom sedamdesetih godina =>. vijeka, umjesto marksizma*lenjinizma dolazili su razliiti o#lici vjerskog fundamentalizma, a pose#no islamskog 6primjer Iranske revolucije iz 0B1B.godine7. vo je zemljama u razvoju dalo pose#an antizapadni karakter.

"olonijalizam je teorija ili praksa uspostavljanja kontrole nad stranim teritorijama i njihovog pretvaranja u koloniju. .o je, dakle, pose#an o#lik imperijalizma. 8jega o#ino karakteri!e naseljavanje i ekonomska dominacija. #ultikulturalizam je, pose#no od !ezdesetih godina =>. vijeka, doveo u pitanje ideju nacije kao kulturno i politiki jedinstvene cjeline. (ultikulturalizam nagla!ava politiku razlike. n se o#ino dovodi u vezu s kulturnom raznoliko!)u koja se zasniva na rasi, etnicitetu ili jeziku. (ultikulturalizam ne samo da prihvata injenicu postojanja kulturnih razlika ve) smatra da ih tre#a po!tovati i javno podravati. *saija 3erli! #ritanski istoriar ideja i filozof. +azvio je teoriju o o#liku li#eralnog kapitalizma. snov ?erlinove filozofije je vjerovanje u moralni pluralizam. 8ajpoznatije djelo mu je 3etiri eseja o slo#odi. +ultikulturalizam se koristi kao opisni i normativni pojam. , prvom sluaju on oznaava kulturnu raznolikost. (ultikulturalizam je neraskidivo povezan sa raznoliko!)u zajednica, koja proistie iz rasnih, etnikih ili jezikih razlika. 2ao normativni pojam, podrazumijeva prihvatanje raznolikosti u zajednici, koje se zasniva na pravu razliitih kulturnih grupa na po!tovanje i priznanje. Da li !a'io!al!a drava ima $udu4!ost 2ako je odmicao =>. vijek, sve e!)e su se javljale tvrdnje da je do#a nacionalizma pro!lo. vo se dogodilo ne zato !to je on prevazi"en, ve) stoga !to je nacionalizam izvr!io zadatak5 svijet je postao svijet nacionalnih drava. .ri najznaajnija geopolitika potresa u =>. vijeku 6I i II svjetski rat i propast komunizma u Istonoj ;vropi7 svaki je na svoj nain osnaio koncept nacije kao naela politikog organizovanja. 'matralo se da je nacionalna drava jedino odriva politika jedinica. (e"utim, tek !to je naelo nacionalne drave dostiglo naj!iru podr!ku, nastale su druge veoma snane sile koje prijete da je uine prevazi"enom. 2om#inacija unutra!njih pritisaka i spoljnjih prijetnji izazvalo je krizu nacionalne drave. 8a unutra!njem nivou one su izloene centrifugalnim pritiscima, koji su posljedica rasta etnike i regionalne politike. 'poljne prijetnje nacionalnoj dravi javljaju se u vi!e o#lika: -rvo, napredak u ratnoj tehnologiji i naroito nastanak nuklearnog do#a5 Drugo, privredni ivot se sve vi!e glo#alizuje5 .ree, nacionalna drava moe da #ude neprijatelj prirodne sredine. Nacionalna drava je o#lik politike organizacije i politiki ideal. 8a prvom mjestu, to je autonomna politika zajednica koju ine veze dravljanstva i nacionalnosti koje se poklapaju. -ostoje dva suprotna gledi!ta u nacionalnoj dravi: za li#erale i veinu socijalista, nju prije svega ini gra"anska lojalnost i privrenost. <a konzervativce i integralne nacionaliste, ona se zasniva na etnikom ili organskom jedinstvu. Hlad!i rat 0 razdo#lje suparnistva izmedju zapada pod dominacijom '9D*a i istoka kojim je vladao '''+. .rajalo je od 0BEH. do pada komunizma 0BDB 0BB0. &uvere!itet 0 u najuzem smislu pretstavlja princip apsolutne i neogranicene moci. -ravni suverenitet se odnosi na vrhovnu zakonitu vlast, tj. pravo da se na osnovu zakona trazi pristanak. -oliticki suverenitet se odnosi na neogranicenu politicku moc, tj. sposo#nost da se zahtjeva poslusnostm osigurano monopolom prinude sile. ,nutrasnji suverenitet odnosi se na vrhovnu vlast koju unutar neke drzave ima tijelo koje u okviru drzavnih granica donosi o#avezujuce odkluke za sve gradjane, grupe ili institucije. 'poljasni suverenitet se odnosi na mjesto koje drzava zauzima u medjunarodnom poretku i njena sposo#nost da djeluje kao nezavisan i samostalan identitet. P-.*(*5K, *D,-.-G*+, 6ta je olitika ideologija6 .ermin ideologija je prvi upotrije#io francuski filozof Desti de .rasi. ,potrije#io ga je za oznaavanje nauke o idejama. Ideologija je vrijednosni sistem usmjeren na akciju, me"uso#no povezan skup ideja koji na neki nain usmjerava politiko djelovanje. Ideologije imaju slijede)e karakteristike: * daju prikaz postoje)eg poretka, * daju model eljene #udu)nosti i * oznaavaju na koji nain tre#a da se izvr!e politike promjene. , acionalizam je uvjerenje da se svijet moe razumjeti i o#jasniti ljudskim razumom.

,Pragmatizam je teorija koja glavni naglasak stavlja na praktine uslove i ciljeve, ali podrazumjeva odsustvo vjere. 6.i$eralizam 'vako razmatranje politikih ideologija mora da zapone li#eralizmom, jer je on u su!tini ideologija industrijalizovanog <apada i ponekad se opisuje kao metaideologija. /i#eralizam je nastao kao posledica sloma feudalizma i razvoja tri!nog, odnosno kapitalistikog dru!tva koje ga je zamijenilo. ,+etaideologija je vi!a, ideologija vi!eg reda, koja postavlja temelje za politiku raspravu. -Progres je vjerovanje da istoriju o#iljeava ljudski napredak koji se zasniva na uve)avanju znanja i mudrosti. ,+eritokratija je naelo po kome #i nagrade i poloaje tre#alo raspore"ivati na osnovu sposo#nosti. ,leme!ti li$eralizma 6*!dividualizam predstavlja osnovno naelo li#eralne ideologije. n odraava vjerovanje u vrhunski znaaj ljudske jedinke u odnosu na #ilo koju dru!tvenu grupu ili kolektivno tijelo. 6&lo$oda /ina slo#oda predstavlja sredi!nju vrijednost li#eralizma. 8joj se daje prednost u odnosu na jednakost, pravdu i autoritet. /i#erali prihvataju ideal po kome #i svi ljudi tre#alo da uivaju jednake maksimalne slo#ode. 6Razum /i#erali smatraju da svijet ima racionalnu strukturu koja se moe spoznati razumom i analitikim istraivanjem. 6+ed!akost individualizam podrazumijeva vjerovanje u fundamentalne jednakosti. .o se iskazuje u li#eralnom zastupanju jednakih prava pogotovo u o#liku pravne i politike jednakosti. /i#erali zastupaju naelo meriokratije, gdje se pod sposo#no!)u smatra talenat ujedinjen s te!kim radom. 6(olera!'ija li#erali vjeruju da je tolerancija istovremeno garant individualne slo#ode i sredstvo za uve)evanje dru!tvenog #ogatstva. /i#erali vjeruju da postoji ravnotea izme"u suprotstavljenih pogleda i interesa i zato od#acuju ideju o nerje!ivom konfliktu. 6Prista!ak po li#eralnom gledi!tu, vlast i dru!tveni odnosi uvijek tre#a da se zasnivaju na pristanku, odnosno na sporazumu koji proistie iz slo#ode volje. @last mora da poiva na pristanku onih kojima se vlada. 6Ko!stitu'io!alizam li#erali vjeruju u ogranienu vladu. .o se postie podjelom vlasti stvaranjem sistema kontrole i ravnotee izme"u razliitih ustanova vlasti. 2Klasi!i li$eralizam sredi!nja tema klasinog li#eralizma jeste da podrava krajnji vid individualizma. /judska #ia se smatraju se#inim i samodovoljnim stvorenjima. .ako"e temelj ovog stanovi!ta ini ekonomski li#eralizam, vrsta vjera u mehanizme slo#odnog tri!ta i naj#olje funkcionisanje ekonomije kad se vlada u nju ne mije!a. 'matra se da lajzes*fer kapitalizam o#ez#je"uje napredak, podrava linu slo#odu i o#ez#je"uje dru!tvenu pravdu oslanjaju)i se na uspone i padove pojedinca. ,Atomizam je vjerovanje da je dru!tvo sastavljeno od skupa pojedinaca koji jedni drugima duguju veoma malo ili ni!ta. ,(elika vlada je intervencionistika vlada, podrazumijeva se upravljanje ekonomijom i kontrola dru!tva. 6Do! .ok engleski filozof i politiar. /ok je #io mislilac koji je najvi!e doprineo razvoju ranog li#eralizma i stavljo je pose#an naglasak na prirodna prava, odnosno prava koja je podario ?og, odre"ena kao pravo na ivot, slo#odu i svojinu. 8ajznaajnija njegova djela su -isma o toleranciji i Dvije rasprave o vladi. #oder!i li$eralizam odlikuje se #lagonaklonijim odnosom prema dravnom intervencionizmu. -od uticajem djela D.'.(ila takozvani novi li#erali zastupali su !ire pozitivno vi"enje slo#ode. vo sta!ovi7te dalo je os!ov za so'ijal!i li$eralizam8 od!os!o li$eraluizam $lagosta!ja9 - edistribucija smanjenje materijalne nejednakosti kom#inacijom progresivnog oporezivanja i socijalnih davanja. 2Do! &tjuart #il #ritanski filozof, ekonomista i politiar.(ilovo raznovrsno i sloeno djelo oznailo je prelaz od klasinog ka modernom li#eralizmu. Imao je nepovjerenje preme dravnoj intervenciji. 8aglasak je stavljao na kvalitet individualnog ivota. -ravo glasa ene i stvaranje radnikih zadruga su ciljevi za koje se (il zalagao. 2,dmo!d 3erk #ritanski dravnik i politiki teoretiar. 2roz svoja djela kritiki se osvr)e na francusku revoluciju. 8ajpoznatije djelo mu je +azmi!ljenje o revoluciji u &rancuskoj. Iako je #io naklonjen 9merikoj

revoluciji, o!tro je kritikovao poku!aj da se &rancuska politika o#likuje u skladu sa naelima kao !to su slo#oda, jednakost i #ratstvo, tvrde)i da se mudrost nalazi u iskustvu i tradicijhi. 6Ko!zervativizam2 konzervativne ideje javile su se krajem 0D. i poetkom 0B. vijeka. ne su do!le kao odgovor na u#rzane ekonomske i politike promjene koje je sim#olizovala &rancuska revolucija. 2onzervativizam se vra)o na ansien reim, to je stari poredak, dovodi se u vezu sa apsolutistikim ure"enjem koje je prethodilo &rancuskoj revoluciji. Ko!zervativizam je vrsto stao u od$ra!u tradi'io!al!og dru7tve!og oretka koji je sve oz$ilj!ije dovo:e! u ita!je9 ,leme!ti ko!zervativizma 6(radi'ija odraava sakupljeno znanje pro!losti i ustanova i praksu koje su izdrale ispit vremena i zato #i tre#alo da #udu ouvane za do#ro sada!njih i #udu)ih generacija. 6Pragmatizam uvjerenje da djelovanje tre#a da #ude o#likovano prema praktinim uslovima i ciljevima. <#og toga konzervativci radije opisuju svoja uvjerenja kao nain razmi!ljanja ilim pristup ivotu nego kao ideologiju. 6%esavr7e!ost ovjeka 0 konzervativno vi"enje ljudske prirode je izuzetno pesimistino. -o njemu, ljudska #i)a su ograniena i zavisna, imaju potre#u da ive u sta#ilnim i ure"enim zajednicama. sim toga ljudi su moralno iskvareni, odnosno uprljani se#ino!)u, pohlepom i e"u za mo)i. 6-rga!i'izam umjesto da vide dru!tvo kao proizvod ovjekovih sposo#nosti, konzervativci su tradicionalno shvatali kao organsku cjelinu 6ivo #i)e7. Dru!tvo je stoga o#likovano po prirodnoj nunosti, sa njenim razliitim ustanovama koje doprinose zdravlju i sta#ilnosti dru!tva. Hijerarhija * po konzervaivnom shvatanju u organskom su dru!tvu razliiti poloaji prirodni i neiz#jeni. Hijerarhija i nejednakost ipak ne prouzrokuju suko#, jer je dru!tvo povezano o#avezama i odgovornostima. 2Vlast konzervativci smatraju da je vo"stvo koje prua smijer i podr!ku onima koji ne posjeduju znanje, iskustvo ili o#razovanje da djeluju mudro u sopstvenom interesu. @rijednost vlasti je u tome !to je izvor dru!tvenog jedinstva, tako !to ljudima ukazuje na to ko su i !ta se od njih oekuje. 2&voji!a konzervativci smatraju da je vlasni!tvo kljuno zato !to ljudima daje sigurnost, i podstie ih da po!tuju zakone i svojinu drugih. -osjedovanje ne podrazumijeva samo prava ve) i o#aveze. (i smo, na neki nain, samo uvari svojine koja je ili naslije"ema ili moe #iti od vrijednosti za #udu)a pokolenja. Pater!alistiki ko!zervativizam Pater!alistika gra!a ko!zervativ!e misli u ot u!osti je u skladu s ri!'i ima orga!i'izma8 hijerarhije i du!osti9 Pater!alizam se zas!iva !a kom$i!a'iji raz$oritosti i !aela9 ,glavnom upozorava na opasnost da @.?ritanija #ude podijeljena na #ogate i siroma!ne, izraava se strah od dru!tvene revolucije. Iz ovog uenja proisteklo je naelo jedne nacije koja oredstavlja ugaoni kamen onoga !to se moe nazvati torijevskom pozicijom. .orijevstvo izraava vi"enje organske ravnotee* jedinstvenu i sta#ilnu hijerarhiju. Noblese oblige odgovornost da se !tite oni koji su manje sre)e ili manje privilegovani. Torijevstvo je ideolo!ki pogled koji se odlikuje vjerovanjem u hijerarhiju, nagla!avanjem tradicije i podr!kom dunostima i organicizmu. 2%ova des!i'a predstavlja novinu u konzervativnoj misli i moe se smatrati vrstom kontrarevolucije protiv pomijeranja ka dravnom intervencionizmu posle 0BEH. i !irenja le#eralnih, odnosno progresivnih dru!tvenih vrijednosti. Ideje nove desnice nastale su sedamdesetih godina =>. vijeka kao posledica navodne proposti kejnzijanske socijaldemokratije, koju je oznaio kraj poslijeratnog #uma, i rastu)e za#rinutosti z#og rastakanja dru!tva i pada autoriteta. ve ideje su #ile najutjecajnije u @.?ritaniji i '9D, gdje su osamdesetih godina do#ile o#lik taerizma, odnosno reganizma, i izvr!ile !iri, moglo #i se re)i svjetski uticaj na op!te pomjeranje od dravnih ka tri!no usmjerenim o#licima organizacije. %eoli$eralizam je savremena verzija klasine politike ekonomije koja je razvijena u djelima ekonomista slo#odnog tri!ta, kao !to su Fridrih Hajek i #ilto! Fridma! i ;ilozo;a Ro$erta %ozika9 8osei stu#ovi neoli#eralizma su tri!te i pojedinac. snovni neoli#eralni cilj je $potisnuti granice drave% po!to se vjeruje da )e neregulisani tri!ni kapitalizam donijeti djelotvornost, pruvredni rast i ra!ireno #ogatstvo. %eoko!zervativizam prihvata konzervativna dru!tvena naela iz 0B. vijeka. 2onzervativna nova desnica eli da o#novi autoritet sugeri!u)i povratak tradicionalnim vrijednostima, naroito onim koje se odnose na porodicu, vjeru i naciju. 'matra se da autoritet osigurava dru!tvenu sta#ilnost tako !to

o#ez#je"uje disciplinu i jedinstvo i ini civilizovan ivot mogu)im. 8eokonzervativci negativno gledaju na pojavu multikulturnih i multivjerskih dru!tava, jer ih razdiru suko#i i po prirodi su nesta#ilna. Fridrih ;o! Hajek 0 9ustrijski ekonomista i politiki filozof. 2ao predstavnik tkz. 9ustrijske !kole, vrsto je vjerovao u individualizam i tri!te, i #io je nemilosrdan kritiar socijalizma. 8ajpoznatija djela: -ut ka ropstvu i -oredak slo#ode. Drava dadilja drava sa !irokim dru!tvenim odgovornostima5 termin podrazumijeva da su socijalni programi neopravdani i poniavaju)i za pojedinca. Popustljivost . sklonost da se dozvoli ljudima da ine sopstvene moralne odluke5 popustljivost podrazumijeva da ne postoje autoritativne vrijednosti. &o'ijalizam se razvio kao reakcija na pojavu industrijskog kapitalizma. Imao je za cilj ukidanje kapitalistike ekonomije zasnovane na tri!noj razmjeni, koju #i zamijenilo kvalitativno drukije socijalistiko dru!tvo, izgra"eno na naelu zajednike svojine. 8ajuticajniji predstavnik ovog vida socijalizma je 2arl (arks, ije su ideje inile osnov komunizma =>. vijeka. 2rajem 0B. vijeka pojavilo se reformistiko socijalistiko uenje koje se zasnivalo na dva izvora: humanistika tradicija etikog socijalizma povezana sa misliocima kao !to su +o#ert ven, Aarl &urije i @ilijam (oris i o#liku revizionistikog marksizma kojeg je razvio ;dvard ?ern!tajn. .okom ve)eg dijela =>. vijeka socijalistiki pokret je #io podjeljen na dva suprotstavljena ta#ora i to: +evolucionarni socijalisti koji su slijedili primjer /enjina i #olj!evika 6nazivali su se#e komunistima7, dok su reformski socijalisti koji su zastupali vid ustavne politike, prihvatali ono !to je kasnije nazvano socijaldemokratijom. Do propasti komunizma su dovele revolucije u Istonoj ;uropi 0BDB*0BB0. evizionizam * promjena izvornih, odnosno ustanovljenih vjerovanja5 revizionizam moe da podrazumijeva napu!tanje naela ili sla#ljenje naela. ,leme!ti so'ijalizma /ajed!i'a 'u!tina socijalizma je u vi"enju ljudi kao dru!tvanih #i)a koje povezuje ovjeanstvo. 'ocijalisti su skloni nagla!avanju #rige za prirodu i o#ja!njavanju individualnog pona!anja prevashodno dru!tvenim a ne uro"enim oso#inama. 3ratstvo -o!to su ljudi dio ovjeanstva, njih povezuje prijateljstvo, odnosno #ratstvo. vo je podstaklo socijaliste da daju prednost saradnji u odnosu na takmienje, kao i kolektivizmu u odnosu na individualizam. Dru7tve!a jed!akost predstavlja osnovnu vrijednost socijalizma. 'ocijalisti pose#no nagla!avaju znaaj dru!tvene jednakosti, jednakosti rezultata nasuprot jednakosti !ansi. na tako"e ini osnov za uivanje zakonskih i politikih prava. Potre$e naklonost prema jednakosti tako"e je sadrano u socijalistikom uvjerenju da #i materijalna do#ra tre#alo da #udu raspodjeljena na osnovu potre#a, a ne na osnovu sposo#nosti i rada. 2lasina formulacija ovog naela sadrana je u (arksovom komunistikom principu $svako prema sposo#nostima, svakom prema potre#ama%. Dru7tve!a klasa 'ocijalisti su analizirali dru!tvo na osnovu raspodjele zarada, odnosno #ogatstva i tako su vidjeli klasu kao znaajnu dru!tvenu podjelu5 drugo, socijalizam se o#ino povezuje s interesima radnike klase, jer je tradicionalno radniku klasu smatrao za sredstvo dru!tvene promjene, ak dru!tvene revolucije. /ajed!ika svoji!a 'ocijalisti zastupaju zajedniku svojinu po!to predstavlja sredstvo kojim se povezuju materijalni resursi za zajedniko do#ro, dok se za privatnu svojinu smatra da podstie se#inost, pohlepu i dru!tvene podjele. #arksizam je kao teorijski sistem, predstavljao najznaajniju alternativu li#eralnom racionalizmu. 2ao politika snaga, u vidu me"unarodnog komunistikog pokreta, marksizam se smatrao za najve)eg neprijatelja zapadnog kapitalizma. ,leme!ti marksizma *storijski materijalizam ,gaoni kamen marksistike filozofije predstavlja ono !to je ;ngels nazvao marksistiko shvatanje istorije. (arks je smatrao da ekonomska #aza uslovljava ili odre"uje ideolo!ku i politiku nadgradnju, !to navodi na zakljuak da se dru!tveni i istorijski razvoj mogu o#jasniti na osnovu ekonomslih i klasnih inilaca.

Dijalektika romje!a (arks je vjerovao da je pokretaka snaga istorijskih promjena dijalektika. , materijalistikom vidu ovaj model podrazumijeva da su istorijske promjene posledica unutra!njih suprotnosti u okviru naina proizvodnje. -tu:e!je je proces u kome je radni!tvo u kapitalizmu svedeno na puku ro#u. -o tom shvatanju, radnici su otu"eni od proizvoda sopstvenog rada, procesa rada, drugih radnika i konano, od samih se#e kao kreativnih i dru!tvanih #i)a. Klas!a $or$a snovna protivrjenost kapitalistikog dru!tva potie od postojanja privatne svojine. na dovodi do podjele na #uroaziju 6kapitalistiku klasu7 i proleterijat koji preivljava tako !to prodaje svoj rad. Dodat!a vrijed!ost .rka za profitom nagoni kapitalistika preduze)a da izvuku $dodatnu vrijednost% iz radnika tako !to ih pla)aju manje nego !to njihov rad vrijedi. 2apitalizam je z#og toga nesta#ilan jer proleterijat ne moe zauvijek da prihvati eksploataciju i tlaenje. Proleterska revolu'ija (arks je proglasio proletersku revoluciju za neminovnu i predvidjeo da )e se ona odigrati kao spontan ustanak iji je cilj preuzimanje kontrole nad sredstvima za proizvodnju. 2asnije je ipak razmatrao mogunost mirnog prelaska u socijalizam. Komu!izam (arks je predvidio da )e s proleterskom revolucijom zapoeti prelazni socijalistiki period. 2ako klasne suprotnosti #udu nestajale i kad nastane komunistiko dru!tvo #ogatstvo )e #iti vlasni!tvo svih za zadovoljenje istinskih ljudskih potre#a.

Karl #arks njemaki filozof, ekonomista i politiki mislilac, oznaavan kao otac komunizma =>. stolje)a. (arksovo klasino djelo je 2apital, a najpoznatije i najpristupanije je 2omunistiki manifest. Dijalektiki materijalizam sirov i deterministiki o#lik marksizma koji je dominirao intelektualnim ivotom u ortodoksnim komunistikim dravama. /tu0enje stanje ili proces depersonilizacije, odvajanje od istinske, odnosno su!tinske prirode. "lasna svijest marksistiki pojam koji oznaava pravilno shvatanje klasnih interesa i volju da se oni slijede5 klasa koja je klasno svjesna je klasa za se#e. -rtodoks!i komu!izam (arksizam je neraskidivo povezan sa iskustvom sovjetskog komunizma i pose#no sa doprinosom prva dva sovjetska lidera @.I./enjina i :osifa 'taljina. snovni /enjinov doprinos marksizmu #ila je njegova teorija o revolucionarnoj, odnosno partiji*avangardi. 2ad su /enjinovi #olj!evici 0B01. osvojili vlast u +usiji, uinili su to kao partija*avangarda, tvrde)i da djeluju u interesu radnike klase. , stvari tako je diktatura proleterijata postala diktatura komunistike partije. 'taljin je tokom preo#likovanja sovjetskog dru!tva stvorio model ortodoksnog komunizma koji su posle 0BEH. slijedile 2ina, 'jeverna 2oreja i 2u#a, kao i drave !irom Istone ;vrope. 'taljinove promjene su #ile posledica njegove najvanije ideolo!ke doktrine $socijalizma u jednoj dravi%, koja je nosila ideju da '''+ moe da izgradi socijalizam #ez me"unarodne revolucije. 4or#aovljev proces reformi $perestrojka% 0BDH*0BB0 uspio je da ukae na nedostatke sistema planiranja i oslo#odio dugo potiskivane politike snage. +osi; &talji! postao je generalni sekretar partije 0B==. -o!to je posle /enjinove smrti iza!ao kao po#jednik u #or#i za vlast, uspostavio je izuzetno okrutnu totalitarnu diktaturu. 8jegovo ideolo!ko naslije"e je tijesno povezano sa doktrinom o socijalizmu u jednoj dravi. Perestrojka restruktuiranje5 slogan koji se odnosi na poku!aj da se u okiru komunistikog o#rasca li#eralizuje i demokratizuje sovjetski sistem. #oder!i marksizam 'loeniji i suptilniji vid marksizma razvijen je u <apadnoj ;vropi. <apadni msrksizam je uglavnom #io pod uticajem Hegelovih ideja i naglaska na ovjeku kao stvaraocu koji se nalazi u ranim (arksovim radovima. Drugim rijeime, za ljudska #i)a se smatra da stvaraju istoriju, a ne samo da su lutke koje komtroli!u #ezline materijalne snage. -redstavnici modernog marksizma su Fer" /uka i predstavnici &rankurtske !kole iji su glavni predstavnici:.eodor 9dorno, (aks Horkhajmer i Her#ert (arkuze.

Her$ert #arkuze njemaki filozof i jedan od osnivaa &rankfurtske !kole. +azvio je o#lik neomarksizma koji se u velikoj mjeri zasnivao na uenju Hegela i &rojda. n nije polagao nadu u proleterijat, ve) u marginalizovane grupe poput studenata, etnikih manjina i ena. 8ajpoznatije djelo mu je ,m i revolucija. &o'ijaldemokratija se zalae za ravnoteu izme"u tri!ta i drave, pojedinca i zajednice. , sredi!tu socijaldemokratije se nalazi kompromis izme"u prihvatanja kapitalizma kao jednog pouzdanog mehanizma za stvaranje #ogatstva i elje da se ono raspodjeljuje na osnovu moralnih, a ne tri!nih naela. snovna oso#ina moderne socijaldemokratske misli jeste #riga za marginalce u dru!tvu, sla#e i ranjive. dre"uje se na osnovu naela kao !to su socijalna za!tita, redistri#ucija i dru!tvena pravda. Ipak, tokom oeamdesetih i devedesetih godina =>. stolje)a socijaldemokratija je #ila u oiglednom povlaenju. .o se dogodilo iz vi!e razloga. <#og toga su politiari i politiki mislioci prihvatili ideju tre)eg puta. (ogu se izdvojiti odre"ene oso#ine tre)eg puta, kao !to su: uvjerenje da je socijalizam $mrtav%, naelno prihvatanje glo#alizacije, nasuprot li#eralizmu dodjeljiuje vladi kljunu privrednu i dru!tvenu ulogu, prihvatanje li#eralne ideje jednakosti !ansi i meritokratije. -olitiari tre)eg puta o#ino se zalau za reformu socijalnog sektora. ,duard 3er!7taj! 2 njemaki socijalistiki politiar i teoretiar. ?er!tajn je #io vode)i zastupnik revizionizma, ukazuju)i da ortodoksni marksizam tre#a izmijeniti i modernizovati. 8ajpoznatije mu je djelo ;volutivni socijalizam. 3esto se smatra za jednog od osnivaa moderne socijaldemokratije. Do! Rols ameriki profesor i politiki filozof. 8jegova knjiga .eorija pravde je jedno od najvanijih djela napisanih na engleskom jeziku posle II sv.rata. +ols je predstavio teoriju pravde koja se zasniva na uvjerenju da se dru!tvena nejednakost moe opravdati jedino ako je u korist najugroenijih. Preduzetnitvo vrijednost i praksa povezani s tri!nim rizikom i poslovanjem usmjerenim na profit. -stale ideolo7ke tradi'ije Fa7izam Dva osnovna pojavna o#lika fa!izma #ili su (usolinijeva fa!istika diltatura u Italiji i Hitlerova nacistika diktatura u 8jemakoj. @rijednosti kao !to su racionalnost, napredak, slo#oda i jednakost #ile su od#aene u ime #or#e, vo"stva, mo)i, heroizma i rata. snovno motiv koji se provlai kroz fa!izam jeste slika organski ujedinjene nacionalne zajednice, !to se oitava u vjerovanju u snagu jedinstva. Individualnost nije cijenjena, jer pojedinac mora da utone u identitet zajednice ili dru!tvene grupe. 8isu svi fa!isti isto razmi!ljali. Italijanski fa!izam se zasnivao na po!tovanju i odanosti totalitarnoj dravi. 8jemaki nacionalsocijaliam zasniva se na rasizmu. 8jegove dvije teorije su arijevstvo 6vjerovanje da njemaki narod tre#a da vlada svijetom7 i snaan o#lik antisemitizma 6jevreji se oznaavaju kao istinsko zlo koje tre#a uni!titi7. Adol; Hitler njemaki nacistiki diktator. snovu Hitlerovog pogleda na svijet, predstavljenog u knjizi (ajn kampf, ini poku!aj da se ekspanzionistiki njemaki nacionalizam i snaan antisemitizam spoje u teoriju istorije po kojoj postoji neprekidna #or#a izme"u do#ra i zla. Hitlerova politika #ila je glavni uzrok holokausta i iz#ijanja II sv.rata. A!arhizam (e"u ideologijama anarhizam predstavlja izuzetak jer ni jedna anarhistika partija nije uspjela da osvoji vlast. 4lavni motiv anarhizma je vjerovanje da je politika vlast u svim o#licima zla i nepotre#na 6anarhija doslovno znai #ezvla!)e7. 9narhisti kao !to je @ilijam 4odvin vjerovali su da su ljudska #i)a u stanju da mirno reguli!u me"uso#ne odnose, a da je vlada o#lik neeljene prinude. &rancuski anarhista -rudon razvio je mutualizam, uvjerenje da su male zajednice sposo#ne da reguli!u svoje ivote sistemom pravedne razmjene. +us -jotr 2ropotkin razvio je o#lik anarhokomunizma. Femi!izam -ostije razliite feministike teorije, ali ih sve ujedinjuje elja da se enama dodjeli znaajnija uloga u dru!tvu. snovne teze feminizma su da dru!tvo karakteri!e neravnopravnost me"u polovima i da se poredak mu!ke mo)i tre#a sru!iti. -ostoje tri suprotstavljene feministike tradicije: *li#eralne feministkinje koje poku!avaju da shvate ensku potinjenost u dru!tvu, *socijalistike feministkinje, one su ukazivale na ekonomski znaaj ena koje su posve)ene porodici, *radikalne feministkinje, one vjeruju da je podjela me"u polovima poiltiki znaajna i najvanija podjela u dru!tvu.

#eri Vulsto!kra;t #ritanska teoritiarka i feministkinja. na je razvila prvu sistematinu feministiku kritiku. 8ajvanije djelo je d#rana prava ene u kojem se nagla!avaju jednaka prava ene, a pose#no pravo na o#razovanje. *deologija za7tite ivot!e sredi!e <e!virome!talizam= va ideologija odraava #rigu z#og !tete koja se nanosi prirodi u#rzanim ekonomskim razvojem. Istovremeno iskazuje uznemirenost z#og pada kvaliteta ljudskog ivota i za#rinutost za opstanak ljudske vrste. no !to enviromentalizam ini radikalnim je to da nudi alternativu antropocentrinom stanovi!tu. Antropocentrizam vjerovanje da ljudske potre#e i interesi imaju najve)i moralni i filozofski znaaj. ,kologija predstavlja istraivanje odnosa izme"u ivih organizama i njihovog okruenja. ;kologizam je politika doktrina koja se zasniva na ekolo!kim pretpostavkama o postojanju veze izme"u ljudske vrste i prirode. Vjerski ;u!dame!talizam se razlikuje po tome !to posmatra politiku kao sekundarne u odnosu na vjerske doktrine. -olitiki i dru!tveni ivot tre#a da #ude organizovan na istinskim vjerskim naelima. -ostoje dva suprotstavljena o#ja!njenja fundamentalizma: -rvo prikazuje fundamentalizam kao priloga"avanje dru!tva na sekularizovanu kulturu. Drugo istie da je posledica neuspjeha sekularizma da zadovolji ljudsku elju za duhovnom istinom. -ostoje razliiti o#lici fundamentalizma 6hri!)anski, jevrejski, hinduistiki7, a najznaajniji moderni fundamentalizam je islamski. Islamski fundamentalizam posto je poznat zahvaljuju)i Iranskoj revoluciji. 1ekularizam je vjerovanje da religija ne #i tre#alo da utie na svjetovne odnose5 o#ino se ogleda u tenji da se crkva odvoji od drave. 2undamentalizam je nain mi!ljenja u kome se odre"ena naela smatraju za su!tinske istine koje imaju neprikosnoven autoritet. 8jegove pristalice o#ino pokazuju oz#iljnost i vatrenost koje proistiu iz doktrinarne vrstine. Kraj ideologije @eliki doprinos ovoj raspravi dao je &ransis &ukujama. n nije tvrdio da je politika ideologija postala #eznaajna, ve) da je jedna od njih, li#eralna demokratija, odnijela po#jedu nad svojim suparnicima i da je ta po#jeda konana. vaj esej se nadovezao na propast komunizma u Istonoj ;vropi, koji je &ukujama smatrao pokazateljem nestanka marksizma*lenjinizma kao svjetski znaajne ideologije. 1ocijalna interaktivnost odnosi izme"u ljudi koji imaju visok stepen autonomije u smislu reciprociteta i me"uzavisnosti. Postmodernizam3 postmodernost -ostmodernisti tvrde da ne postoji ono !to se naziva datost5 ideja apsolutne i univerzalne istine mora da se od#aci kao arogantna prevara. .ako je postmodernizam primjer antifundamentalizma. 8aglasak, se, dakle, stavlja na znaaj diskursa, rasprave i demokratije.

G.-3A.*/A)*+A> -roces glo#alizacije vjerojatno je najznaajni pretnja dravi ili makar nacionalnoj dravi. ,op!te glo#alizacija je proces u kome doga"aji i odluke donijete u jednom djelu svijeta utiu na ljude u drugom djelu. :edan od njenih pojavnih odluka je nastanak glo#alne ekonomije u kojoj je svakoj zemlji postalo znatno tee ako ne i nemogu)e da upravlja me"unarodnim kretanjima kapitala. -osljedice ovog procesa za dravu su dramatine. 8a primjer to znai da drave imaju ograniene mogu)nosti da upravljaju ekonomskim ivotom i o#ez#jede op)i napredak zato !to su nacionalne ekonomske strategije.

0.

'ocijaldemokratska drava je drava koja eli privrednu i ekonomsku jednakost svih pojedinaca. 2olektivistika drava komandira u sferi ekonomije u dravi. .otalitarna drava je drava koja kontroli!e sve sfere dru!tva. 8ema privatnog po!to je sve javno.