Edebiyat Teorileri ders Notlar POSTMODERNZM Avrupada Postmodern bir hayalet geziniyor: Postmodernizm tek bir

hayaletin

dokunmad

neredeyse

entelektel faaliyet alan yok !u hayalet " mimariden zoolo#iye kadar her kltrel disiplinin zerinde iz brakyor$biyolo#i" orman%lk" %orafya" tarih" hukuk" edebiyat ve tm sanat dallar" tp "siyaset" felsefe vb ye kadar uzanyor An%ak bu &ekilsiz varlk gene de bir hayalet ve olduk'a korkun' bir hayalet olarak kalyor ()homas * *o%hherty" Postmodernizm:+iri&" s ,Dnyada yaklak 20- 25 yllk bir zamandan beri Postlu kelimeler olduka rkiyede de ayn durum ra!atlkla "#zlenebilir . $unun iin

poplerite kazanmtr. uzata'a( yzler'e delildir.

!er!an"i bir kitapya "itmek %e postmodernizmle il"ili bir kitap sormak yeterlidir.&itapnn rke %eya e%iri kitap bu ka%ramn poplerli(i !akknda ak bir

Postmodernizmi anlamak iin bir #n'eki a(a yani )odern a(a "enel bir ere%eyle bakmak uy"un ola'aktr. *aten bu metinde Postmodernizmle il"ili olarak %erile'ek bil"ilerin o(u )odernizmle karlatrma yaplarak ortaya konulmutur. +ki akm karlatrarak anlatmak konuyu da!a ak klmaktadr. ,yr'a Postmodernizm akmnn bnyesinde tad( #zellikler de bunu "erektirmektedir. -nk Postmodernizm. )odernizmin "etirdi(i !emen !er eye tepki olarak do(mu olup )odernizme kar bakaldr #zelli(i tayan bir akmdr. 1-AYDINLANMA VE MODERNZM ,ydnlanma ile )odernizm birbirine skskya ba(ldr. )odern dn'enin /ikir mimarlar ,ydnlanma dnrleridir. $u yzden )odernizmi da!a iyi anlama iin ,ydnlanma d#nemini in'elemek "erekmektedir.

a Ayd!la!"a ,ydnlanma. +n"iliz'e li"!t 1k2 kelimesinden tretilmi olup enli"!tenment terimini karlamaktadr.

3ampsonun

,ydnlanma

ile

il"ili

olarak

belirtikleri

,ydnlanmann #zn %ermesi asndan #nemlidir4 Aydnlanma teriminden anla&la%ak olan ya&amn bir 'ok y.nne nfuz etmi& d&nme ve davran& bi'imleridir yaptlarnn" bilimsel bulu& ve felsefi )arihsel olgularn" sanat d&n%elerin birbirleriyle

etkile&imlerinden olu&an ve bu etkile&imin insann tarihe " sanata " bilime ve felsefeye bak&n dei&tirmesiyle bi'imlenen bir ili&kiler adr / ,ydnlanma dn'esi 05. yzylda belir"inlemitir. 6akat baz bakmlardan bu sre'in. ilk a(lara 78rek ,ydnlanmasna - kadar uzand( belirtilmektedir. 8rek ,ydnlanmasnda so/istler de bir ok de(eri. akln sz"e'inden "eirmek "erekti(ini sa%unmulardr. 6akat tari!sel olarak ,ydnlanma 3ristiyanl(n yo(un olarak eletirildi(i. .kilisenin. din adamlarnn. akln sz"e'inden "eti(i 05. yzyldr.,ydnlanma . bir anlamda da bur9u%azinin aristokrasiye at( sa%atr. ,ydnlanma !areketinin temel ama' ise insan k#leletirdi(ine inanlan mit. mitos. inan %e #nyar"larn e"emen oldu(u dzenden kurtarp #z"rletiri'i akln dzenine sokmaktr.:ani ,ydnlanma #zde ,kl a(dr. diyebiliriz. ;nemli ,ydnlanma dnrleri ise unlardr4 <o'ke. =oltaire. )ontes>uieu. ?ousseu.Diderot. 3ume. $erkeley. &ant. <eibniz. 3e"el. &anta "#re. ,ydnlanma. insann kendi suu ile dm oldu(u bir er"in olmama durumundan kurtulmasdr. $u er"in olmay durumu ise.insann kendi akln bir bakasnn kla%uzlu(una ba%urmakszn kullanamaydr. +te bu er"in olmaya insan kendi suu ile dmtr@ bunun nedeni ise akln kendisinde de(il. /akat aklnn bakasnn kla%uzlu(u %e yardm

olmakszn

kullanmak

kararl(n

%e

yreklili(ini

"#steremeyen

insanda

aranmaldr.
<on"man ,'ti%e Atudy Di'tionary. s. B5C Dorman 3ampson. ,ydnlanma -a(. e%. E.Parla. 3rriyet %ak/ yay.+st.0FF0.s.02 Aabri &zlelik. Postmodernizm Dedikleri. saray kitabe%i. s.5 immanuel kant. Aeilmi :azlar. e%. D.$ozkurt. remzi kit. . 0F5G.s20B

&sa'as ,ydnlanma dn'esinde esas nokta. akln din %e inan zerindeki stnl(dr. ,yr'a +lerleme. sor"ulay'lk.laik bir dnya "#r. !manizm. poziti/ bilim anlay ,ydnlanmann #nem %erdi(i !ususlardr. b Moder!i#" )odern terimi modernus teriminden tretilmitir %e a(a uy"un. a(da

anlamna "elmektedir. $una "#re )odernizm ise@ -a('llk. yenilikilik demektir. 6akat tari!sel iz"i iinde )odernizmi bir terim olarak /arkl anlamlar yklenmi olarak "#rmekteyiz.+lk olarak 5.yzylda kullanlmtr. 6akat da!a ziyade Hrta a(dan sonraki d#nemlere )odern a(lar denmektedir. Aebebi ise dinin yerini rasyonalitenin yani akln almasdr. )odern a(. 05. yzyl ,ydnlanma ile balayan ,kl a( olarak i/ade etmek mmkndr. $u a(n en temel unsurlarn birka kelimeyle #zetleyebiliriz4 ?asyonellik. nesnellik . akl. bilim. sistematik dn'e. poziti%izm %s. Desrin &alenin )odernizmin birok y#nn ele alan tanm bu anlamda #nemlidir4

0odernizm" Aydnlanma felsefesiyle ortaya geri kalm&lktan kurtarmay

'kan$ insanl i'inde bulunduu banazlktan" hurafelerden$ ama'layan$ toplum bilimlerinde insan uygarlnn genellikle sanayile&me ve laikle&me ara%lyla urad ekonomik " siyasal ve toplumsal bir d.n&mdr ve ilerleme olgusunu temel alarak insanln gittik'e daha iyi ve stn ama%a doru hareket ettiini kabul eder /
)odern a(da tamamen rasyonalizm. akln %e bilimin stnl( s#z konusudur. 3atta Hrtaa(da dinin kullu(unda olan insan bu se/erde bilimin kullu(una soyunmutur.

rke A#zlk. D& :ay. Do(u $at Der"isi. )odernizmden Postmodernist A#ylemeler Do(ru Desrin &ale. say40F a.".e.s.B0

)odernizmin bir baka y#n de Daniell $elle "#re "ndelik de(erlere !astalk bulatrm olmasdr. A'!ellin"e "#re ise insann do(uu %e anrnn #lmdr. )odernizmin balan"' olarak ?#nasans. ?e/orm %e ,merikann ke/i "#rlmekte %e balan" yerinin +talya oldu(u belirtilmektedir.$az dnrlere "#re ise modernizm . bur9u%azinin olumasyla %eya teknik 7 sanayi de%rimi ile balamtr. )arI %e Jeber ise )odernizmi /eodal toplumu izleyen d#nem olarak "#rr. Moder!i#"i! $a%l&a '#elli(leri 1- ,kl' . bilimsel. teknolo9ik %e y#netsel etkinli(in yay"nlamasdr. )oplumum merkezine anrnn yerine bilim yerlemitir %e modernizm akl'lk ile sk skya ba(ldr.6akat akl'l(a .indir"enemez. ouranenin belirtti(i "ibi modernizm sade'e ourane bu noktada #yle demektedir4

10adem ki modernlik yalnz%a akl%la&mayla tanmlanamyor ve madem ki " bunun tam tersine " modernlii aralksz dei&imlerin bir akm olarak sunan g.r& "iktidar ve kltrel kimliklerin direni& mantn fazlasyla a&aya d&ryor " bu durumda modernliin tam da akl tarafndan doa yasalaryla uyum i'inde yaratlan nesnel dnya ile her &eyden .n%e birey%iliin " ya da daha net bir bi'imde ki&isel .zgrle 'arnn dnyas olan " .znelliin dnyas arasndaki srekli byyen ayrlk tarafndan tanmlanmas gerektii a'k bir hal alyor demektir *- )odernlik #z"rlk %e #zerklik dn'esine dayanr.1Ja"ner2 +- De%let %e toplumun. akl'. do(al !ukuk ile siyasal ekonominin. bilim ile inanmann birbirinden ayrlmas esastr. ,- 8eleneksel yapya kar koyu s#z konusudur. Moder!i#"-i! Te"el Para"etreleri. &apitalizm Kndstri &entlilik

;mer Da'i Aoykan. rk Postmodernizmi. 6else/e Dnyas . say4F. ,nkara. ekim. 0FFB Postmodernizm Dedikleri. s. 0B ,lain ourane. )odernli(in Kletirisi. .:&:. +st.0FFG.s.0L

Demokrasi Mssallk $rokrasi Mzmanlama $ilimsel $il"i Mlus De%lettir. /ea!!ier-e 01re Moder!li2i belirleye! d1rt de3ri" 3ardr. 1-$ilimsel De%rimN,ydnlanma eksenli PH*+ +=+*) )- &ltrel De%rimN<aiklik *-Aiyasal De%rimNDemokrasi +- Kndstriyel De%rimNKndstriyalizm POSTMODERNZM-N ANLAMI Postmodenizm teriminin tam anlamnn ne oldu(u %e neyi i/ade etti(i !ususunda !ala ortak bir "#r birli(ine %arlamamtr. $irbirine tezat tekil eden ok sayda Postmodernizm tanm bulunmaktadr. Dolaysyla Postmodernizmin anlamn "enel bir ere%eyle "#rebilmek iin #nemli dnrlerin Postmodernizm tanmlarnn !epsini bir arada %ermek uy"un ola'aktr. Postmodernizm4 Loyatarda "#re. 8elimi toplumlarda bil"inin durumu. ya da metaanlatlara y#nelik inanlmazlkdr. 4ar3eye "#re.yeni bir yap %eya dn'e tarzdr. 5el!ere "#re. eknokapitalizmdir. /a"eso!a "#re.8e &apitalizmin kltrel mant(dr. $a6drillarda "#re.taktikler. !iper"ereklik %e ni!ilizm d#nemidir. E&oya "#re.)asumiyet a(nn sonudur. 7a6&a6lta "#re $ilme'eli %e ra!atsz eden bir d#nemdir. Adaire "#re. $ir "ei d#nemidir. $art8ese "#re4Dazik bir ma!er andr. To6rai!eye "#re. )odernlikten ktr. $er"a!a "#re.&at olan !er eyin bu!arlat( d#nemdir. 5ro(er 3e 9oo(a "#re.$ir panik kltrdr.

,.Eeanniere. )odernite Dedir. )odernite %ersus Postmodernite @ -e%.&k. =adi yay. 0FFB.s.0L-22

Vatti"oya "#re .,%rupann dnyann "eri kalan zerinde e"emenli(inin sonudur. $ell-e "#re. Aanayi sonras toplumdur. Sar6:a "#re.)u(laklk d#nemidir. Li:o3ets(ya "#re $oluk a(dr. 7eyereba!da "#re De olsa "ider dedi(i eyin e"emen oldu(u d#nemdir. Larrai!e "#re. A'!open!ouer %e Dietzs!enin /else/elerinden kaynaklanan k#tmserlik %e ?#lati%izmdir. ;ell!ere "#re4ar "#relilik %e #znel'ilik yanls bir akmdr ya da /arkl bak alarna sa!ip Dietzs'!e ile )arIn yzyl sonraki bulumasnda Dietzs'!enin dans etmesine )arIn purosuyla %erdi(i karlktr. m bu tanmlardan "#rld( zere Postmodernizmin anlam !akknda birbirine benzer %eya ok /arkl bir ok yaklam %ardr. $u da !ala Postmodernizmin kesin bir tanmnn olmad(nn "#ster"esidir. $u noktada 8ellnerin i/adeleri dikkat eki'idir4 1!u postmodernizmin ne menem bir &ey olduu hala a'k deildir +er'ekten de postmodernizmin g.ze 'arpan 2er &ey .zellikleri arasnda a'kla rastlamak olanakszdr

bir yana " a'k olan &u ki postmodernist inan%n 34 ilkesi ya da postmodernist manifesto diye bir &ey yok ki " ona bakp i'erdii tasarmlar tam anlamyla belirleyebildiimizden emin olalm $u belirsizliklerle beraber Postmodernizmin kesin olan baz #zellikleri %ardr %e bu #zelliklerden bir tanma ulamak mmkndr. Postmodernizm. )odernizmin temel #zelliklerine@ bilimsel bil"inin stnl(ne. poziti/ bilimlere. ulus-de%let anlayna. endstriyalizme. kapitalizme kar kan ya da onlar sor"ulayan buna karlk. belirsizli(i. parall(. /arkll(. etnikli(i. alt kltrleri. kltrel o(ul'ulu(u. yerel bil"iyi #n plana karan bir akmdr. diyebiliriz. ,yr'a Post kelimesinden de bir tanma ulamak mmkndr. Post #neki bir ama durumunu belirtir. $u anlamda Postmodernizm de modern d#nemin sonrasn %e o d#nemin almasn tanmlamaktadr. :ani )odern s#z'( ile tanmlanan aamadan sonra "elen yeni bir aamay i/ade etmektedir. POSTMODERNZMN 5'5EN

K.8ellner. Postmodernizm. isla m %e Ms. mit yay. 0FFG. s.G0

Postmodernizmin k#keni konusunda da tam bir belirsizlik %ardr. -ok sayda dnr /arkl tari!ler "#stermektedirler. )esela Aarup Post-:apsal'lk %e Postmodernizm adl yaptnda Postmodernizm terimi 0FL0larda DeO :orktaki sanatlar %e eletirmenler arasnda ortaya kt %e 0FC0lerde ,%rupal kuram'lar tara/ndan "elitirildi demektedir.

3eller %e 6e!er ise akmn 0FL5lerde do(du(unu ileri srmektedirler. 6raser %e Di'!olsona

"#re de Postmodernizm 0FC5lerden sonra 6eminizm akm ile beraber kmtr. Eameson ise Postmodernizm adl nl eserinde da!a /arkl bir yaklamda bulunur4 olgunun varlnn " k.ken%i bir kopu& ya da 1%oupure ile ilgili varsaymlara dayal olarak genellikle 5467lerin sonu " ya da 5487larn ba&larnda ortaya 'kt kabul ediliyor / Aoykana "#re ise Postmodernim ilk kez 05C0 ylnda ortaya kmtr. H d#nemde +n"iliz ressam P!apman arkadalaryla beraber postmodern resim anlay "etirmek istemitir. PanOitz 0F0Cde Postmodern +nsandan s#z eder. 6redi'o de Hnizin de ilk kullananlardan oldu(u dnlmektedir. Desrin &ale Postmodern terimi ilk kez kullanan kiinin ,rnold oynbee oldu(unu belirtir. oynbeenin $ir ari! +n'elemesi adl eserinde modern d#nemin Q. Dnya sa%ayla sona erdi(ini belirtir %e bundan sonraki d#nem Postmodern d#nemdir. oynbee $at tari!ini d#rt d#neme ayrr4 &aranlk -a(lar1 C. 00. yzyllar aras2 Hrta -a( 100. %e 05. y.y.a.2 )odern -a(lar1 05. 0F.yy. a.2 Postmodern a(lar $ir baka yaklam ise bu terimin 0FC0lerde ilk kez mimari alannda kullanlmaya baland( "#rdr. POST MODERNZMN 7ELSE7EYE YANSIMASI

).Aarup. Post-:apsal'lk %e Postmodernizm.,rk yay. ,nkara. s.055 3eller %e /e!er. Postmodern Politik Durum. . ;teki yay. ankara. 0FFB. s. 200 Di'!olson. 6razer. 6else/esiz oplumsal Kletiri4 6eminizm %e Postmodernizm arasnda $ir &arlatrma . )odernite =ersus Postmodernite. =adi yay. ,nkara. 0FFB. s.2CL Eameson. Postmodernim yada "e &apitalizmin kltrel mant( . :ap &redi yay. ist. 0FFG.s. 2F ;mer Da'i Aoykan. rkiyede 6else/e )anzaralar. :&: yay. 0FFB.s.022-02B Do(u $at Der"isi. )odernizmden Postmodernist A#ylemeler Do(ru Desrin &ale. say40F. s.B2-BB 8en'ay Reylan. Postmodernizm. im"e yay. s.2B

Postmodernizmin /else/e boyutu da temelde )odern d#nemdeki /else/e anlaylarna tepki niteli(i tamaktadr. Da!a ziyade Dietsz'!e %e 3eide"erden !areket edilerek bir /else/e anlay ortaya konmutur. )odern d#nemin /else/e anlay olan Kpistomolo9iyi k#kl bir ekilde eletiriye tabi tutmulardr. ,n'ak 8en'ay Reylann da belirtti(i "ibi Postmodernizmin kendine #z" bir metodolo9ik #zelli(inden de ba!setmek mmkn de(ildir.

Dolaysyla Postmodernizmin tm alanlarnda "#zlenen belirsizlik bu alanda da kendini

"#stermektedir. 6akat Postmodernizmin temel baz !ususlarndan karmlar yapmak mmkn olabilir. $ilindi(i "ibi. )odernizmin temel /else/esi ?asyonalizm %e Kpistemolo9idir. Postmodern akm bu iki unsura tamamen kar kmaktadr. Da!a "enel bir i/adeyle ,ydnlanma /else/esine. dolaysyla akl'l(a tepki #zelli(i tamaktadr. )odern d#nemde #n planda olan ?asyonalizm 8enel "eer bil"inin %ar oldu(unu %e kayna(nn akl oldu(unu sa%unur. )odern bilimde $a'ondan "elen /ayda'lk da ok #nemli bir yer tutmaktadr. $il"inin de(eri insanlara ne #lde /aydal olabildi(i #lde artmaktadr. :ani modern bil"i al(. yoksullu(u. a'y yok etmeli insanl( kurtulua erdirmelidir. Postmodernizmde akln insanl( iyiye %e mutlulu(a "#trmedi(ini. sa%alarn. teknolo9ik sila!larn %e birok akl rnnn insanl( s#ylenenini aksine !uzursuzlu(a "#trd(n ileri srerler %e 3iroima "ibi #rnekleri ortaya atarlar.Dolaysyla Postmodernizme "#re akl bil"inin kayna( olamaz. Da!a #n'e de belirtti(imiz "ibi. Postmodernizmde epistomolo9i kriti(i ok #nemli bir yer tutmaktadr. ,ydnlanma a(nda insanlarn bilim %e akl sayesinde !er trl kmazdan kurtula'a( %aat edilmitir. :ani bilim insann !er trl sorununu #zebile'e(i bir ara olarak sunulmutur. +nsan bilim sayesinde do(a zerinde e"emen olabile'ektir. 6akat zamanla anlalmtr ki bu bil"i a(nda da alk. yoksulluk. sa%a. bask "ibi sorunlar almam %e bilime. bil"iye. akla olan "%en yitirilmitir. 1$il"inin . bilimin eletirisi da!a #n'eki yllara 6rank/urt Hkuluna da dayanmaktadr. 6rank/urt okulu Postmodernizmden #n'e bil"inin eletiri'ili(ini yapmtr. $u okulun bal'a dnrleri ,dorno. )ar'use. 3ork!eimer. 3abermastr.2 Postmodernizmde buna dayal olarak ortaya konulan bir baka konu. $il"inin. dil #zmlemelerine ba(l olarak do(ruyu yanstamaya'a( temel sa%dr. ,yr'a modern bil"i anlay insan #z"rletirmemekte. aksine a(r kstlamalar "etirmektedir.:ani yerleik bilim anlay yklmaldr "#r !akimdir.$u noktada bir paradoks ortaya kmaktadr. :ani Post

8en'ay Reylan. Postmodernizm.s.20 a.".e.s.B584R

modernizmde sistematik bil"ini yklmas %e yerine tek do(ruyu yanstmak iddias olmayan bir bilim anlay olmas "erekti(i sa%unulur. 6akat bu durumda ok sayda bil"i kmeleri birlikte %ar ola'aktr. $u durumda toplum kendisini nasl rete'ektirS 8en'ay Raylan buna oplumun kendini :eniden Tretme Paradoksu demektedir. :ani b#yle ok do(rulu bir

bil"i anlay kabul edilirse bu anlaya "#re biimlene toplum kendini retemeye'ektir. $ili"-e $a(% <$ili" =else=esi a>s!da! Post"oder!i#" $ilim /else/esi bil"ilerin kayna(n. tanmn. elde edili sre'ini %e kesinlik dzeyini in'eleyen /else/e daldr. emel sorular4$il"i nedirS.bil"inin kaynaklar nelerdirS.$il"i !an"i. yollarla elde edilirS.$il"inin "ereklik dzeyi nedirS $u b#lmde )odern bilimN bil"i anlay ile Postmodern d#nemdeki bilim anlay anlatla'aktr. )odern bilim kapitalist d#nm iinde olumutur. )odern bilimle ortaa(daki bil"iyi anr ile temellendirme anlay yklm %e anrnn yerini akl almtr.)odern bilimin 8alileo ile ortaya kt( %arsaylmaktadr. 8alileo $en tan ya da 'ismin neden dt( ile de(il nasl yere dt( ile il"ileniyorum 'mlesi modern bilimin esasn tekil etmektedir.$urada s#z konusu olan ey nedensellik ilkesinin )odern bilimin dna atlm olmasdr. $unun asl sebebi. nedensellik ilkesi esas alnd( bilimin nedenin nedenini aratrlmaya balana'aktr %e bu durum da kap meta/izi(e ka'aktr. )eta/izi(i tamamen bilimin dna sokan modern bilim /else/esine de bu durum ters de'ektir. $u yzden modern bilime nedensellikten ziyade nasllk #nemlidir.$u noktada ilk akla "elen kii 8enel -ekim &uramnn sa!ibi nl bilim adam DeOtondur. DeOtona "#re e%rende !er ey birbiriyle ilikilidir %e bu iliki mkemmel bir ekilde ilemektedir. 6akat zamanla bu ilikiler a(nn dzeni !ususunda tartmalar ortaya km %e $o!run Uauntum /izi(i %e Kinsteinin belirsizlik kuram ile bu anlay sarslmtr . $ilindi(i "ibi Postmodernizmin bilim anlay %e bil"iye yaklam da!a ziyade Uuantum /izi(i esaslar do(rultusundadr. ?6a!t6" 7i#i2i 3e de2i%e! bil0i a!lay% Diels $o!run ortaya att( Uuantum kuram Poziti%izm %e )odern bilimin 7 nedensellik 7 anlayn sarsmtr. Uuantum /izi(ine "#re maddenin en kk birimi olan atom paa'klar arasnda nedensel de(il. rastlantsal bir iliki %ardr. $undan sonra su9e-ob9e ayrm yklm %e rastlantsallk ilkesi kabul edilmitir. Au9e 7 ob9e ayrmnn ortadan kalkmas ile modern bilimin tara/szlk ilkesi de yklm olmaktadr. -nk Uuantum kuramna "#re bil"iyi reten kii ile bil"i arasnda bir ba(lant s#z konusudur. :ani su9e- ob9e

a.".e.s.BC

ayrm ortadan kalkmtr. :ani bil"iyi reten kiinin de(er yar"lar. kiili(i . dnya "#r bil"iyi etkilemektedir. Kinsteinin 8#re'elik &uram %e 3eisenber"in $elirsizlik kuram tek do(rulu bil"i anlaynn yetersizli(ini tamamen kantlamtr. $#ylelikle )odern bil"i anlay . Poziti%ist dn'e darbe yemitir %e Postmodern bil"i anlay bu temel zerine kurulmutur.$u ere%ede Postmodern bilim anlay "elimeyi bnyesinde tamaktadr4 $elirsizlik 8#re'elik ?astlantsallk. &sa'a Postmodern bilim anlaynda )odern bilim anlaynn iki temel #(esi olan nedensellik %e su9e-ob9e ayrm tamamen yklmtr. V V V

$ilim anlay ile il"ili olarak bir baka #nemli !usus da bilim dil arasndaki mnasebettir. 8eleneksel modern bilim anlayna "#re dil nesnel "erekli(i i/ade etmektedir. 6akat "erekte dilin paradoksal %e meto/orlara dayal bir yaps %ardr.$u noktada ilk akla "elen %e !erkese bilinen 8iritli Kpimenides paradoksudur. $ir 8iritli olan Kpimenides btn 8iritliler yalan'dr diyor #nermesi bir dil paradoksudur. -nk m 8iritliler yalan' ise Kpimenides de yalan' olur %e o zaman 8iritliler nasl yalan' ola'aktr. $u dilin #zelli(inden kaynaklanan bir aktr. $u bil"inin test edilebilirli(i yoktur. ,yn #zellik meta/izik s#ylemler iin de "eerlidir. :ani !er durumda dil nesnel "erekli(i temsil etmemektedir. Postmodern s#ylem bilimin bu anlay do(rultusundadr.:ani dilin bu #zelli(i de "#ze alnarak tek de(erli mantk ya da do(ruluk yerine ok de(erli mantk kabul edilmitir. $u do(runun olmad( anlamna "elmez . :alnz'a olas bir do(ruluk anlay s#z konusu olur.$u noktada bir Postmodern dnr olan Derridann "#rleri #nemlidir.Derridaya "#re okuyu'uya de(iebilir. 8en'ay Reylann bu konudaki tespitleri #nemlidir4 1*erridaya g.re herhangi bir metni okuyan ya da mesa# alan birey " sembollerin kodunu '.zp metni anlamlandra%ak ya da bir ba&ka deyi&le semantik yklemesi yapa%aktr An%ak bir metni okuyan bireyin semantik yklemesi ile metni kaleme alan dilin bu #zellikleri nedeniyle d dnya an'ak "#reli olarak i/ade edilebilir %e anlam okuyu'udan

bireyin yapt semantik ykleme arasnda daima &u ya da bu .l'de bir fark buluna%aktr9anlam9landrma fark )odern bilimin tek do(rulu #zelli(i yani tek olan "erekli(i yanstmas bil"i "erekletirilirken de(er yar"larndan syrlmay "erektirmitir. ,ksi taktirde ok sayda "ereklik s#z konusu olmaktadr. Dolaysyla modern bilimde nesnellik temel #zelliktir %e Postmodern bilim anlay bu noktada eletiriye balamaktadr. Postmodern anlaya "#re bu ekilde tek do(rulu bilim anlay yerine ok do(rulu bir bilim anlay kabul edilmelidir. -nk tek do(rulu %e de(imez "erek olarak kabul edilen !ususlar insan bask altnda tutmaktadr. &onuyu da!a ak klmak iin Mmbero K'onun 8ln ,d adl yaptn bu noktada #rnek %ermek mmkndr. $u roman aslnda modern bilim anlay %e bil"iye bak eletiren Postmodern bir eserdir. ?oman Hrtaa(da . bir manastrda "emektedir. ?omanda ok nadide eserlerin bulundu(u bir ktp!ane %ardr %e bu ktp!anede ,ristonun &omedi adl oyunu bulunmaktadr. )anastrda seri 'inayetlerin ilenmesi aslnda il"ilidir.$urada kurulu bil"i anlayn bu yaptla koruyan bir yal ra!ip bu kitab okuyanlar

ze!irleyerek #ldrmektedir. -nk ra!ipler bu kitab okurlarsa kabul edilmi bir ok do(rular eletiriye tabi tuta'aklardr. 8erekten de bu eser Postmodernizmin bilim Nbil"i anlayn roman dzeyinde ileyen ok #nemli bir yapttr. Post"oder!istler @$AyA( A!lat - dedi(leri 8er %eye (ar%drlarB $yk anlatlarn da banda Poziti%izm "elmektedir.$u noktada ?46ardonun "#rleri #nemlidir4 !ugnk devrimin kesin tarihi tart&maya a'ktr Ama 54,7lerden ba&layarak tanklar bilginin tabannda bir kayma ya&andn ayrmsamaya ba&ladlar *nya sarslyordu buna postmodernizm denildi ve bilimselinsan davran& modelleri 0etin anlatnn tan hakknda her gn yeni ku&kular dodu koymaya yarayan(semptomik -belirtilerdir / Poziti%ist bil"i anlay da Postmodernizmin kar koydu(u konulardan

s.zdaar(empletment-" yorum.tesi konusunda younla&ma

birisidir.Pomteun #n's oldu(u Poziti%ist anlayna "#re do(ruluk. test edilebilirlilikle

a.".e.s.0CB Postmodernizm Dedikleri. s.F0

ba(lantldr. Poziti%ist bil"i anlay iki de(erli mantk zerine kuruludur. $una "#re bir bil"i ya do(rudur ya da yanltr. :ani !er sorunun an'ak bir yant bulunmaktadr. )odern bil"i anlaynda ikin'i zerinde durulmas "ereken #nemli nokta. bil"ini ieri(i %e elde edili y#ntemidir. )odern bil"i anlaynda bil"i elde etmenin y#ntemi tme%arm %e tmden"elimdir. =e bu"n !ala akademik e%relerde modern bilim anlay. etkisini srdrmektedir. Postmodern anlay Poziti%izm %e )odern bil"i anlayna bu noktalarda kar kar. Postmodernistlere "#re nesnellik. e"emenlerin kurnaz bir aldatmasndan baka bir ey de(ildir. Hnlara "#re nesnel do(runun yerine yorumsama bil"isi konmaldr. Da!a #n'e de belirtti(imiz "ibi. metnin nesnel olamaya'a(n iddia ederler4 WX.u yazar 7"#zlem'i bize #n'e kendini anlatsa ok iyi eder. ;n'e kltrn itira/ etsin bakalm. 8erek kendi bana de(eri olan . kltrden ba(msz ol"ular !ibir durumda yoktur aslnda@ ne de onlara ulaabilirsiniz. $ize anlata'a( pek /azla bir ey yoktur bu yzden . ,slnda bize kendi !akknda anlatt( eyler bile ok kukulu . ok dolambaldr. &endini anlatt(nda da ssler biraz . $unun #tesine "itti(i pek "#rlmez. XY Postmodern "#re "#re bir aratrma' ol"uyu in'elerken tara/sz olamaz )urp!ynin de dedi(i "ibi ..ol"ular yar"lardan prssz'e ayrlamazlar. bilim anlay ile il"ili "#rlerini aktarmak "erekir4 Post modern bilim . kendisini karar %erilemezler . ak denetimin snrlar . eksik en/ormasyon tara/ndan karakterize edilen atmalar. /ra'ta . katastro/lar %e para"matik paradokslarla il"ili klarak . kendi e%rimini sreksiz . katostro/ik. yenilmez %e paradoksal olarak kurumsallatryor %e bil"i kelimesinin anlamn de(itiriyor . b#yle bir de(iimin nasl yer alabile'e(inin aklyor. $ilineni de(il. bilinmeyeni retiyor. Postmodern bilimi en o(a kartlm ilerlikle yapa'ak !ibir ii olmayan . paralo9i olarak anlalan esas bir /arkll(a sa!ip bir merulatrm modeli #nermektedir. <oyatarda "#re bilimsel bil"i yerine anlatsal bil"i konmaldr %e Poziti%izm batakl(ndan kurtulunmaldr. Postmodern bilim anlaynda kabul "#ren bir baka dnr 6eyerabenddir. Hnun bu konudaki "#rleri postmodernistlerin epistomolo9i kriri(ini da!a net olarak ortaya koymaktadr. ,ma' bilimsel bil"inin stnl(n %e e%renselli(ini ykmak olan 6eyereband yerelli(i #n plana karr %e !er kltr . !er ulus kendi #zel "ereksinimlerini karlaya'ak

Aon olarak postmodernizmin #nde "elen sa%unu'ularndan <oyatardn postmodern

K.8ellner. PHstmodernizm . islanm %e us. mit yay. ank.0FFG.s.G5 Postmodenizm Dedikleri.s.F2 E. 6.<yotard.Postmodern Durum . ,ra yay. 0FF0.s.50

bir bilim kurabilir. der.

$u noktada ilkel kabileleri #rnek %erir. ;z"r ilkel kabilelerin

bazlarnda modern tbbn yapamad( !astalklarn teda%isi yaplm oldu(unu kant olarak "#sterir. :ani bilimsel bil"inin e%renselli(ini %e stnl(n ykarak ayn anda birden /azla trde do(ru olabilir %e !epsi yaklak olarak "eerli olabilir "#rndedir. =e Postmodern akmda kabul edilmi bir yaklamdr. Post modernizmde iyi %e adil ka%ram da yoktur %e bunlarn tanm yaplamaz. $u durumda bir ni!ilizm de kendini "#sterir. POSTMODERNZMN SOSYOLO/5 Y'NC Aosyolo9ide postmodernizm terimi ilk kez 0FL5de ,mitai Ktzioni tara/ndan kullanlmtr. Ktzioniye "#re postmodern toplum . iletiim %e ener9i teknolo9ilerinin "ittike artan bir ilerlemesiyle belirlenen bir toplumdur. Postmodern toplum kuramn ilk ortaya atan dnrlerini bir o(unun 6ransadan kmas dikkat eki'i bir !ususiyettir. 1$audrillard. 6ou'ault %e <yotard 6ransal dnrlerdir.2 abiiki Postmodernizm "ndemde olan bir konudur %e !emen !er lkede tartlmaktadr. 6akat 6ransann bu anlamda #zel bir yeri %ardr. 8en'ay Raylan bunda 6ransadaki kritik yaklam "elene(inin etklili oldu(unu belirtir. :alnz'a QQ.Dnya Aa%a sonrasna bakld(nda da!i )arksizmin. K"zistansiyalizmin dnyasnda ok #nemli bir yer tuttu(u "#rlmektedir. Postmodern dnrlere "#re belirleyi'i bir toplum kuram olanakszdr. +nsan %e toplum onlara "#re belirlenemez ol"ulardr. DA!(A to:l6"da :ar>ala!"%l( E (aosE sAre(si#li( 3ardrB1Postmodern dnrler ilerleme'i tari! anlayna da kardrlar.2$u sebeple !er!an"i bir kuram !a%ada kala'aktr. $ununla beraber . Postmodern dnrler de kukusuz toplumla il"ili tanmlamalar %e #zmler yapmaktadrlar. $u ise da!a ziyade hermeneuti%s 1yorum bil"isi2 ile il"ilidir. 3ermeneuti's. kelime anlam olarak kutsal metinleri yorumlama anlamna "elmektedir. Dilt!ey tara/ndan toplum ya da insanla il"ili aklamalar iin kullanlmtr. Dilt!eye "#re insan %e toplumla il"ili bil"i retmek do(a ile il"ili bil"i retmek "ibi de(ildir. +nsan ile il"ili bil"i retirken bil"inin #znesi ile nesnesi birbirinden ayrlamaz. $uradan yola karak toplumla il"ili de "eerli bir kuram retilemeye'e(i "#rndedir. -nk insan toplumla il"ili bil"i retirken nesnel olamaz %e kesin bir kuram ortaya atlamaz. bu lkenin entellektel

&zlelik. Aosyolo9i eorileri. :unus Kmre yay. 0FFG.s.05B 8en'ay aylan. Postmodernizm. s.0F0

3ermeneuti's. da!a sonra postmodern dnrlerden olan 8eor" 8adamer tara/ndan esas alnmtr. Aosyolo9ik adan Postmodernizm o(ul'ulu(u %ur"ular. Daniel $ell. !e Pomin" H/ Post Qndustrial Ao'ietyde postmodern toplum yerine postendstriyel toplumdan ba!seder. Postendstriyel toplumu be kate"oriye ayrr. $unlar. ekonominin a(rlkl oldu(u !izmet sekt#r@ ikin'isi. meslek sekt#rnde pro/esyonel sn/n #n plana k. n's bil"inin merkezi rol. d#rdn's. "ele'e(i y#nlendirme. bein'isi karar oluturmadr. 8enel anlamda postmodern sosyal teoriler 0FC0lerde "ndeme "elmitir. $audrillard. <yotard %e Eameson postmodern toplum bilim'ilerini #nde "elen isimleridir. $u anlamda Postmodern toplum dzeni ile il"ili ilk "#rleri ortaya atan bu kimselerdir. $audrillard. Aemior"y tabirini kullanarak taklitlerin %e suretlerin rn olan bir postmodern toplumdan ba!seder. <yotard . byk umutlarn %e de%rim'i siyasetin sona erdi(i bir postmodern durumdan ba!seder. Eameson ise postmodernizmin kendisinini kapitalizmin yeni bir aamas iinde yer alan kltrel bir mantk . yani "e kapitalizmin kltrel mant( olarak yorumlar. Dolaysyla postmodernizmin toplumsal boyutunu ortaya koymak iin #zellikle bu dnrlerin toplumsal sa%larn ele almak uy"un ola'aktr. Ni8ilist DA%A!Ar /ea! $a6drillard 3e Sa!ayi 'tesi To:l6" (0odern toplumlarni'inde bulunduu durumu

nitelemek gerekseydi " bir or#i sonras hali derdim :r#i" tam da modernliin patlad andr $ her alandaki .zgrln patlad andr/ $audrillard $audrillard. 8#l"esinde ya da tanmlamtr. metalatrd(n sosyolo9i e(itimi "#rm %e )arksizmle yakndan il"ilenmi

Postmodernizmin #nde "elen dnrlerindendir.Kn #nemli eserleri Aessiz y(nlarn oplumsaln Aonu.Aimulasyonlar.&#tl(n Re//a/l( dr.0FL0lardan sonra )arksizmden Postmodernizme y#nelmitir. H toplumu tketim toplumu ka%ram ile Kserlerinde kltrn. ideolo9inin %e iaretlerin toplumdaki etkisinden ilk kitabnda. kapitalizmin kitabnda insann "nlk yaamn nasl insann dile "etirmektedir.+kin'i kapitalist toplumdaki ba!seder.$audrillard

sorunlarndan ba!seder. &apitalist toplumda insan ilikileri azalm %e insanlar metalama %e 0

nesneleme d#nmne "irmilerdir.+lk kitaplarnda da!a ziyade )arksizm etkisindedir %e tketim toplumu zerinde yo(unlamaktadr. $audrillard bu toplumda tketi'inin tketme zorunlulu(undan kaamaya'a(n %e bu yzden nesneleti(ini ileri rer.-nk birey. bu toplumda tkettike presti sa!ibi olmaktadr.*amanla marksizmi yadsm %e /ikirlerinde buna dayal olarak de(iiklikler ortaya kmtr.)arksizimin !er eyi emek %e retim moduna indir"emesi ona "#re yanltr.Postmodern anlaynn sabitleti(i bu d#nemden sonra sembolik de(iim onun toplum kuramlarnda #nem %erdi(i ka%ramlardan birisi olmutur. $u de(iimi medya. bil"isayar . e(len'e sanayi X%s. ile #zdeletirmektedir.,yr'a $audrillard son d#nem birok dnr "ibi 20.yzyl sanayi #tesi toplum olarak ele alr. Hna "#re sanayi #tesi toplum tam bir d#nme u(ram %e kendine #z" bir kltr "elitirmitir. $audrillard bu toplumu birtakm meto/orlarla aklamaktadr4 3iperrealite. simulasyon. ie patlama 1implosion 2. Sa!ayi 1tesi to:l6"da $a6drillard-a 01re art( i!sa!lar 0er>e2e ba(ara( "odeli de2ilE (e!dileri!e s6!6la! "odele ba(ara( (6r06sal 0er>e2i belirle"e(tedirlerB)esela.insanlar arzulad(. oturmak istedi(i e%i der"iler. reklamlar. etkilemektedir. $u yzden artk bu sanayi #tesi toplumda !iperrealite !akimdir. ;1rA!tA ile 0er>e( aras!da =ar( ortada! (al("%tr 3e b6 da alt (AltAr ile Ast (AltAr aras!da(i =ar( da ortada! (aldr"%tr . $u da $audrillarda "#re ari!in Aonunun "elmesi demektir. $u yzden $audrillardn ni!ilist bir toplumsal "#r %ardr. Da!a ak bir i/adeyle $audrillard toplumun sonunun "eldi(ini s#ylemektedir. 8ame Jit! =esti"es adl makalesinde :ost"oder!i#"i! y(!tda! <"oder!li2i! 8arabeleri!de! arta (ala!larla oy!a!a! bir oy6! old626!6 s1ylerB Hna "#re tari! durmutur. ,nlam olmayan bir tr tari! sonrasnda oldu(umuzu %e tm tanmlarn anlamn yitirdi(i . !er eyin bitti(i yani toplumsaln sonunun "eldi(ini belirtir. $audrillard. artk toplumun bir kitle y(n !aline "eldi(ini s#ylemektedir. Post"oder! >a2da to:l6"lar 0er>e(le de2ilE 01steri ile il0ile!"e(tedir. 1 :nlar anlam yerine g.steri istemektedirler 2i'bir 'aba onlar i'erikleri ya da kodun %iddiyetine inandrmada yeterin%e kandr% olamam&tr +.sterge isteyen insanlara mesa# verilmeye 'al&lmaktadr :ysa onlar i'inde bir g.sterge olmas ko&uluyla % belirlemekte. bunlar insanlara modeller sunmaktadr.$#yle'e insanlar i%aretler a2

a.".e.s.20B

tm

i'eriklere

tapmaktadrlar

;adsdklar

&ey

anlamn

diyalektiidir +kin'i #ne kan (a3ra" @>e do2r6 :atla"a dr. $audrillarda "#re )odern toplumda #nemi olan !ususlar postmodern toplumda ie do(ru patlayarak #nemini yitirmitir. :ani toplum. sosyal de(ime. sn/ "ibi ka%ramlar aklayan toplumsal kuramlar "eerlili(ini bu yzylda yitirmitir. -nk bu kuramlar insan muktedir saymaktadr. Hysaki postmodern toplumda insanlarda ola(anst bir uyumluluk s#z konusudur. +nsanlar y(n !alinde iaretlere uyumlu olarak yaamaktadr.+nsanlar bu ekilde sessiz bir y(n !aline "etiren mekanizma $audrillarda 01re MEDYA-dr. :ani !er ey birbiri iine "irmi %e ie do(ru patlama "ereklemitir %e Moder!itede(i 8er %ey :ost"oder! d1!e"de yitir"i%tirB &sa'as $udrillarda "#re imdiye kadarki tm toplumsal kuramlar "eerlili(ini yitirmitir . diyebiliriz. $audrillardda toplumla il"ili olarak ortaya atlan #nemli bir baka konu da $atda 0L.yA#ylda! beri @'lA"A $as( Alt!a Al"a -86s6s6d6r . )odern toplum insanlar psikolo9ik olarak #lmden kama e(ilimi "#stermektedir. :ani a(da toplum yaam zerine kurulmakta #lm ise normalin dna atlmaktadr.$a6drillard-a 01reE b1yleli(le asl!da bireyi! ya%a" 1lA" (o(6s6 alt!da t6t6l"a(ta 3e birey (e!disi!i 1lA"de! (or6ya&a2!a i!a!d2 to:l6"sal otoritelere ba% e2"e(tedir Ta(lit <Si"6la&ra E $audrillardn zerinde durdu(u bir baka !usustur.Si"6la&ra i!sa! d%!da(iE 3arl(lar! ta(litle te"sili a!la"!a 0ele! bir (eli"edir . Postmodern topluma bir ima9lar a( e"emendir %e bunlar insan %e toplum yaam ile il"ili taklitlerdir. 6akat bu taklitler "ere(i yanstmamaktadr $u yzden bir !iperrealiteden ba!sedilmektedir. $#yle taklitlerden %e kur"udan #rl bir toplumda do(ru %e yanln ne oldu(una karar %ermek olanakszdr. )edya bu toplumsal dzenin odak noktasdr. =e insan bu simula'ra ile #rl e%rende "erek ile taklit olan birbirinden ayramamaktadr. Aimula'ra e%reni medya %e =.ile oluturulmaktadr.8en'ay Raylan kitabnda bunu bir #rnekle da!a da etkili bir biimde anlatr. &#r/ez Aa%a ile =ietnam Aa%a karlatrlr. =ietnam Aa%ann ,merikann yenil"isiyle sonulanmasnda en etkili !usus medyadr. -nk medya. ,merika yurttalarn %i'danen ra!atsz eden "#rntleri oldu(u "ibi ser"ilemitir. &#r/ez Aa%anda a!la"!

$audrillard. Aessiz :(nlarn 8#l"esinde :a da oplumsaln Aonu. -e%. H.,danr @ ,yrnt yay.. +st. 0FF0. s. 02

ayn ey s#z konusu olamamtr. )edya uy"un "#rd( bir Aimula'ra a( iinde "#rntler sunmu %e ,merikallar %i'danen ra!atsz olmamlardr. $audrillard. to:l6"sal de2i%i"i A> si"6la&ra >a2!a ayrr . $irin'i simula'ra a(. ?#nasans ile balayan de(iim sre'idir. +kin'isi ise sanayi ile balayan de(iim sre'idir. Tn's retimin yerine onun taklidinin "eti(i d#nem olan bu postmodern d#nemdir.$u a(da artk !er ey taklitlere "#re kodlanmaktadr. $audrillard. modern d#nemi 6reudla )arIn a( olarak "#rr %e postmodern d#nemi bunlardan ayrr. $a6drillard-a 01re @:ost"oder! dA!ya a!la"da! yo(s6!d6rF :ost"oder!ite teorileri! bo%l6(ta sArA!dA(leriE 0A3e!li 8er8a!0i bir li"a!a de"irle"edi(leri bir !i8ili#" e3re!idir - /ea! G7ra!&ios Lyotard-! $a(% A>syla To:l6" 0F2Gde =ersaillesde do(an <yotard. Aarbonnede /else/e %e edebiyat okumutur. 8enlik d#nelerinde bir sol "ruba yedir. 6akat 0FLGde tamamen )arksizmden ayrlmtr. <yotard. da!a ziyade bil"i %e dil zerinde durmaktadr. <yotardn dil #zmlemeleri toplumla ba(lantl !ususlar i!ti%a etmektedir. <yotard birok postmodern dnr "ibi dilin zaman %e uzay boyutlarna "#re /arkllaabile'e(ini ileri srer %e dilde "ereklik yerine yorumu #n plana karr. Dolaysyla toplumu aklad(n iddia eden %e tek "ere(i i/ade etti(ini iddia eden tm s#ylemeleri ter#rist olarak tanmlar.$u ter#rist s#ylemleri yapsal' 7 ile%sel %e )arksist s#ylemler olarak dnmek mmkndr. $u anlamda. <yotard bu s#ylemlerin tek do(ruyu temsil ettiklerine %e toplumu bu ekilde aklamalarna kar kar . Postmodernizmde insann bu s#ylemlerden kurtulup #z"rlemesi "erekti(ini belirtir. :ani toplum btn bu basklardan kurtula'ak %e toplumda kesin do(rular %e bil"iler olmaya'aktr. !en%e bu durumda bir kaos ortaya 'kmaktadr salanamaya%a kaos ortamna d.ne%ektir <yotard da aslnda bu durumun farknda olmal ki 1=oul%u adalet kavramn ortaya atar >akat bu durumda da 'ok sayda adalet g.r&nn olduu bir toplum tam bir kaos ortam ve anar&iye d.n&e%ektir 1Adil olan nedir? sorusuna verilen 'ok sayda farkl %evabn yan yana olu&u toplumun kendini retememesine sebep ola%aktr !en%e aslnda 2er trl dorunun yan yana ola%a ve kesin bir dorunun olmaya%a bir toplum .zgrle&mekten ziyade adaletin

a.".e.s.205 &ellner . oplumsal eori olarak Postmodernizm 4 $az )eydan Hkumalar %e Aorunlar.. -e%..)e!met kk. )odernite =ersus Postmodernite . =adi yay. . ,nkara. 0FFB.s.2BG

postmodernizmin .nerdii b.yle bir toplum !udrillardn ifade ettii 1tarihin sonu nu getire%ektir" diye d&nyorum 3er trl kuram byk anlat olarak de(erlendiren %e tm byk anlatlarn yallnz'a insanlk zerinde bask oluturdu(unu s#yleyen <yotard da bir toplumsal aamadan ba!seder. $u yeni postmodern toplumda belirleyi'i rol . iletiim . en/ormasyon %e teknolo9idir. <yotard eserinde toplumun bil"isayarlamasndan ba!setmektedir. $tne kar sa%aalm. "#sterilemeze tanklk edelim . i!tila/lar iddetlendireli m 1/arkllklar etkin klalm2. ismin onurunu kurtaralm. diyen <yotard toplumda /arkll(n %e eitlili(in olmasn %e bil"i

%e di(er byk anlatlarn toplum zerindeki stnl(nn yklmas "erekti(ini sa%unur. $il0i!i! Ar(eolo26 Mi&8eil 7a6&a6lt 6au'aut da "enli(inde 6ransz &ominist partisi yesidir. 6akat 0F50den sonra partiden kopmutur. 6akat #n'eden )arksist olan di(er Postmodern dnrlerin aksine )arksizmi tamamen yadsmamtr. 6au'ault )odernitede #n plana kan rasyonellik ilkesine iddetle kar kar. 6au'ault ilk almalarndan itibaren kendisin $il"inin ,rkeolo(u olarak niteler.$ir postmodern dnr olan 6au'ault. baz noktalarda $audrillard %e di(er postmodern dnrlerden ayrlmaktadr. $unlardan ilki. toplumsal yapnn %e dzenin tamamn birden yadsmamasdr. +kin'isi de postmodernitenin tamamen bir kopu olmad(n modernite ile ba(ntlarnn oldu(unu ileri srmesidir. V toplumsal aamada !er eyin V V %e ulusall(n almas s#z konusudur. 8enel olarak postmodernizmle yeni bir toplumsal aamaya "irildi(i dnlmektedir. $u metalamas Postmodernizme "#re bu toplumda snrlay' unsurlara yer yoktur. POSTMODERN SYASET Postmodernizmde siyaset anlay tm moderniteye ait ol"ularn yadsnmasna paralel olarak moderniteye ait iktidar anlaylarnn da yadsnmas eklinde teza!r eder. Di(er alanlarda oldu(u "ibi postmodernist dnrlerin bu konudaki /ikirleri de birbirinden /arkldr. )esela $audrillard ni!ilist anlayn bu konuda da "#sterir %e siyasetin sonunun "eldi(ini belirtir.

<yotard. Postmodern Durun ZPostmodrenizm. ,ra yay.. ist. 0FF0. s. 0G <yotard. Postmodernizm nedir Aorusuna Pe%ap .Postmodernizm. D.*eka. +st.. 0FF0.s.55

)odernite =ersus Postmodernitede $audrillardn tm siyasal eylemin yararsz oldu(una %aran kederli bir de(erlendirmesi oldu(u belirtilir. 6ou'aultun postmodern siyasetle il"ili olarak ortaya att( /ikirler #nemlilik arzetmektedir.6ou'ault modern iktidar. "' !ibir ekilde temsili #zelli(i olmayan %e anti !manist y#n a(r basan bir sre olarak ele almaktadr. 6ou'ault iktidar %e siyasette bir ayn krlmann yaand(n belirtir. 6au'aultun belirtti(i #nemli nokta. modern d#nemde bil"inin bir iktidar ara' oluu %e insann bil"inin !em #n'esi !em de nesnesi olarak ele alnd(dr. :ani bilim. bu d#nemde insanlarn nasl da%rana'a(n "#steren bir iktidar modu !aline "elmitir. $audrillard postmodern toplumda iktidarn medya %e biliim a( oldu(unu belirtirken 6ou'ault da!a ziyade me%'ut dzeni eletirme y#nndedir. 6au'ault "oder! to:l6"6! bir 8a:is8a!e disi:li!i i>i!de old626!6 belirtirB &apitalist toplumda uyum toplumu %e bireyin disipline edilmesi esastr. 6akat bu disipline edi'i !er trl iktidar "nmzde da(lmtr. 6ou'aulta "#re iktidar ilikileri mutlak de(ildir. -o(ul'udur %e beraberinde direnmeyi "etirir. $ununla beraber de%let. sermaye "ibi makro dzeydeki iktidar mekanizmalar ile !i il"ilenmemitir.*aten 6ou'ault bir kuram'dan ziyade kritik yaklam' olarak de(erlendirilir. ;nemli dnrlerden birisi olan <yotard da pa"an ilkesi olarak adlandrd( bir kelimeyle siyaset bilimi ile il"ili "#rler #ne srmektedir. Pa"an ilkesi !er!an"i bir #lt olmakszn bireyin #z"r'e yar" oluturabilmesidir. 6akat bu terim $at dillerinde dinsiz anlamna "elmektedir. :ani <yotard . postmodern topluma iyiye y#nelik btn araylarn bir arada bulunmas "erekti(ini belirtir. $u da tamamen ni!ilizme kaan bir #neridir. V toplumsal kimlik sorunu #z"rlk temsili demokrasi V V

8enel olarak postmodern siyaset anlaynda sor"ulanan esas %ardr@

)odernitenin insann #z"rlemesi noktasnda yetersiz kald( %e yeni bir siyaset anlaynn belirlenmesi "erekti(i !ususu tm postmodern siyaset kuramlarnn ortak "#rdr. )odern d#nemde insann do(aya !akim olarak #z"rlee'e(i s#ylenmi@/akat bu "ereklememitir. Postmodern s#ylemde bu durum tespit edilmitir@ /akat yerine konulan ey

)e!met &k . )odernite %ersus Postmodernite. =adi yay.. s.G5F 8en'ay Raylan. Postmodernizm. s. 220

ar bir liberalizm olarak ortaya kmtr %e bunun ne kadar "eerli tartmaldr.

bir #zm oldu(u

Postmodern s#ylemin en #nemli #zelli(i byk anlatlarn yadsnmasdr. Politika. bilim %s. de bunlarn arasnda yer almakta %e %arlklar yadsnmaktadr. :ani salt do(ruyu temsil eden anlatlarn olmad(n sa%unmaktadrlar. &imlik bunalm &reselleme ile birlikte ortaya km en #nemli problemlerdendir. )odernitenin uzants olan ulusal de%let anlay iinde ok sayda yerel kimli(in de siyaset anlaynda ortaya kt( s#ylenebilir. $uradan yola karak u s#ylenebilir4 &reselleme ile birlikte ulusallk ile%ini yitirmeye balamtr. Mlusallk yerine etnik %e dinsel kimlikler #n plana kmaya balamtr. $u da 8en'ay Reylann deyimiyle etnik. dinsel ya da mez!epsel temelli. yeni direnii kimliklerin toplumlarda bile azmsanmaya'ak bir etkinlikle en "elimi %e zen"in ortaya km olmas . siyaset kuramnn

yerleik paradi"malar asndan 'iddi bir yetersizli(in kant olarak kabul edilmektedir. $ilindi(i "ibi 0F50li yllarda Ao%yetler $irli(inin #k ile beraber liberal- temsili demokrasi za/er kazanmtr. Demokrasi ile il"ili eletirilerin ilki seme #z"rl(ne sa!ip insanlarn seme yapa'aklar konu ile il"ili eksiksiz bil"iye sa!ip olmalar "erekti(idir. $unun da bu temsili demokrasi ile yaplmas ok zor !atta imkanszdr.1<iberal demokrasi ile il"ili ilk eletiriler yeni de(ildir. )arksizm de eletirilerde bulunmutur.2 +kin'i olarak seme #z"rl(nn sade'e siyasetle snrl kalmas insan yaamnn byk ksmn oluturan okul. iyeri. /iyatlar. teknolo9i "ibi konularda uy"ulanamaydr. 6akat temsili demokrasinin asl krizi ulusal de%let anlayndaki de(imeler %e kreselleme ile ortaya kmtr. &reselleme toplumla il"ili kararlarn yurt dna yani ulusal de%letin dna da yaylmas anlamna "elmektedir. Postmodern kuram'lar temsili demokrasinin bu de(iikliklere 'e%ap %eremeyii karsnda radikal demokrasi anlayn ortaya atmlardr. 8nmzde radikal demokrasi siyaset bilimini en ok tartt( konulardan birisidir. =e !ala radikal demokrasinin kapsam !akknda belir"in bir "#r birli(ine %arlamamtr.?adikal demokrasi anlayna "#re kapitalizm insan #z"rletirmemekte. aksine bir sr kstlamalar "etirmektedir. :ani insann yaamn !er alannda #z"rlemesi "erekti(i zerinde durmaktadr. ?adikal demokrasi ok seslili(i. %e kart "#rte olanlarn birlikte eylem yapabilirli(ini #nermektedir.

a.".e.s.25G a.".e.s.25F

POSTMODERNZM ELEHTREN DCHCNCRLER. 4A$ERMASE ;DDENS VE ;ELLNER 1Postmodernist kavramlarn kendileri kresel kapitalist sistemin ger'ek 'eli&kilerini gizledikleri ve nesnel olarak insanlarn dikkatlerini bu 'eli&kilerden uzakla&trp " suret ve a&r ger'ek artlm& dnyasna 'ektikleri i'in ideolo#iktir (@ <arrain" Adeolo#i ve Bltrel Bimlik " s 58C8iddens )odernli(in Aonular. 8ellner Postmodernizm . +slam %e Ms . 3abermas. amamlanmam ir Pro9ede postmodernizmi eletirmektedirler. 3abermas. Postmodenistlerin aksine )odernizmi tamamlanmam bir sre olarak "#rr.:ani ona "#re Postmodernizm diye bireye "erek yoktur. -nk iinde yer alan unsurlar zaten modernizmde %ardr. 3abermas akl iddetle eletirmeleri ile #n plan kan postmodernistleri banyo suyu ile bebe(i de atmakla sulamaktadr. 8iddens de postmodern d#neme "eildi(ini eletirmektedir. 8ellner 8iddense "#re e(er Postmodernizmin bir anlam %arsa edebiyat . resim. mimarideki akmlara snrlandrlmaldr. kendisiyle yaplan bir r#porta9da Postmodernizme iddetle karym. demektedir. H postmodern akm /azlasyla uu'u %e ele "elmez trden ey olarak yorumlar. Postmodenizme olan eletirilerden birisi de ar "#re'eli(in %e akla "%ensizli(in toplumsal sorunlar #zmeyi olanaksz !ale "etirmesi %e "ele'e(e inanmay imkanszlatrmasdr. $u noktada <arrainin s#yledikleri #nemlidir4 12zl teknolo#ik dei&imin " eski Bominist dnyada

ekonomik ve siyasal krizin " !at Bapitalizminde D'n% *nyada derin ekonomik sorunlar ya&and bir d.nemde postmodernizmden ba&ka hi'bir ideolo#ik bi'im" kaos yaratarak " dei&imin yoluna &a&rtarak " sonsuz b.lnm&l toplumun normal hali g.rerek " sistemin bir btn olarak savunulmasn stlenemez Postmodenizmle alakal olarak eletirilerden bir di(eri ar relati%izmi iermesidir. 8ellnerin bu noktada s#yledikleri konuyu aklar ma!iyettedir4 XPostmodernizm bir tr msama'lk4 3er eye msama!a "#steren toplumun entelektel ede(eridir. $u ise tam bir samalktr.

Ra!in ,lpay. Krnest 8ellnerle )lakat . rkiye 8nl(. s42G. 0FFB

3eller %e 6e!er postmodernizmi bir asalak olarak de(erlendirir. )odernli(in baarlar %e amazlar zerinden "einmektedir.Aez"in &zlelikin dedi(i "ibi Postmodernizm. modernlikle bir !esaplamaktr. modernizmin kaybetti(i %eya kaybetti(ine inanlan kalelerine kramponsuz bir ayakla "oller atmaktadr.

Aez"in &zlelik. Postmodernizm Dedikleri. s.0LF