Επίτομη Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας

(Claude Mosse & Annie Schnapp-Gourbeillon)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ – Γένεση – Οι αρχές του Μυκηναϊκού Πολιτισμού

ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ – ΣΕΛ. 65 – 73

Γ. Σύντομη επισκόπηση της ιστορίας της Κρήτης από 2200 – 1375

” Η ενότητα παρουσιάζει συνοπτικά τις εξελίξεις στη Μινωική Κρήτη. Η μελέτη
αυτή μας βοηθάει να αντιληφθούμε ποιο ήταν το πολιτισμικό περιβάλλον του
αιγαιακού χώρου, μέσα στο οποίο γεννήθηκε ο μυκηναϊκός πολιτισμός.

” Την ίδια εποχή που οι νεόπλουτοι των Μυκηνών τελούν τις επιβλητικές
κηδείες τους, οι Κρήτες έχουν κιόλας πίσω τους πολλούς αιώνες πολιτισμού.

” Γύρω στο 2200 – 2000 π.Χ. γίνεται το πέρασμα από τα μεγάλα, πλούσια
χωριά που η οικονομία τους στηρίζεται στην γεωργία και την κτηνοτροφία σε
πολιτισμό πόλης (οδικό δίκτυο, βρύσες, χώροι ειδικής χρήσης) και στη μέση
ένα επιβλητικό κτίριο το «ανάκτορο». Ποιος είχε την πρώτη έμπνευση δεν
μπορεί να απαντηθεί αν και έχουν ομοιότητες με ανάκτορα της Εγγύς
Ανατολής ή μπορεί να είναι αποτέλεσμα εξελικτικής διαδικασίας.

1. Η Κρήτη των πρώτων ανακτόρων (2000 – 1600 πΧ. Περίπου, ήτο το κύριο
τμήμα της Μέσης Μινωικής Περιόδου).

” ΑΝΑΚΤΟΡΟ: Σύνολο από ορθογώνια δωμάτια, εκτεταμένο, κτισμένα στις

πλευρές μιας κεντρικής παραλληλόγραμμης αυλής (Βασικό αρχιτεκτονικό
στοιχείο). Ένας ή δύο όροφοι με πλατιές πέτρινες σκάλες, ογκώδεις είσοδοι,
λιθόστρωτες στοές, μεγάλες αίθουσες που περιβάλλονται από κολώνες,
επιβλητικός χαρακτήρας. Πηγάδια για τη διέλευση φωτός στα ισόγεια.
Υπάρχουν δωμάτια, αίθουσες υποδοχής, καταστήματα, εργαστήρια

” ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Η λειτουργία του παλατιού δείχνει συγκεντρωτική –

γραφειοκρατική οικονομία, μια διοίκηση με επιμελή αρχεία σε πινακίδες από
άργιλο

Σελίδα 1 από 5
” ∆ΙΟΙΚΗΣΗ: Αρχεία πάνω σε πινακίδες από άργιλο, σφραγίζει τα εμπορεύματα
που πρόκειται να ταξιδέψουν. Αγαθά και πληθυσμός απογράφονται
συστηματικά. Ζυγαριές και σταθμά. Στο παλάτι κατοικούν εξειδικευμένοι
τεχνίτες μαζί με τις οικογένειές τους

” ΓΡΑΦΗ: Γνωστή στον κόσμο. Κείμενα πάνω σε πέτρα και άργιλο, πρώτα με
ΙΕΡΟΓΛΥΦΙΚΑ και αργότερα με συλλαβικά σημεία (ΓΡΑΜΜΙΚΗ Α’, στο τέλος
της περιόδου)

” Η κρητική γλώσσα δεν έχει αντιστοιχίες με τις γνωστές μεγάλες οικογένειες

γλωσσών, την ινδοευρωπαϊκή και σημιτική. Μάλλον τα περισσότερα κείμενα
είναι λογαριασμοί ή διοικητικές απογραφές παρόμοια με εκείνα που θα
βρεθούν αργότερα στην Κνωσσό, γραμμένα στην ελληνική μυκηναϊκή γλώσσα
(ΓΡΑΜΜΙΚΗ Β’, 14ος αιώνας)

” Πιθανόν η Κρήτη να ήταν χωρισμένη σε περιφέρειες, που καθεμιά

εξουσιάζεται από ένα ανάκτορο

” Αυτές οι κοινωνίες ζουν ειρηνικά για αρκετά μεγάλο διάστημα

” Η ΕΙΡΗΝΗ για την Κρήτη είναι ο κυριότερος συντελεστής της ευμάρειάς της

” Η πειρατεία συμβαδίζει με το εμπόριο και οι Κρήτες των πρώτων ανακτόρων

έχουν βάλει ήδη πόδι σε γειτονικές χώρες καθώς τους λείπει η πιο αναγκαία
πρώτη ύλη: το ΜΕΤΑΛΛΟ. ∆ΕΝ υπάρχει ΧΑΛΚΟΣ, ΑΣΗΜΙ, ΚΑΣΣΙΤΕΡΟΣ,
ΜΟΛΥΒ∆ΟΣ

” Από νωρίς αναγκάστηκαν να ταξιδέψουν για να βρουν μέταλλα. Μήλος =>

προμηθευόταν οψιδιανό. Κύθηρα => πέρασμα προς Πελοπόννησο, έχουν
κιόλας εποικιστεί από τη Μέση Μινωική

” Μινωική αγγειοπλαστική => εισδύει στην Πελοπόννησο, την Αττική, Βοιωτία

” Επαφές με Εγγύς Ανατολή (Μεσοποταμία, Παλαιστίνη) αλλά κυρίως με

Αίγυπτο

” Γύρω στα 1700 μια καταστροφή, σεισμός ή εσωτερικές διαμάχες, αποτέλεσμα

=> ορισμένα ανάκτορα αποκτούν μια μέτρια αμυντική οχύρωση

Σελίδα 2 από 5
2. Η Κρήτη των δεύτερων ανακτόρων (1600 – 1450 – 1375 π.Χ. για την
Κνωσό), ήτοι από την Ύστερη Μινωική Α ως το τέλος της Ύστερης
Μινωικής Β για το σύνολο του νησιού, πλην Κνωσού και ως την Ύστερη
Μινωική Γ1Α για την Κνωσό.

” Σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο διαφορές εντοπίζονται στην επιφάνεια

και όχι στο βάθος

” Ανοικοδόμηση => κλίμα ειρηνικής άνθησης, όμοιά της δεν θα υπάρξει ποτέ
στο μέλλον, έφερε τον μινωικό πολιτισμό στο απόγειό του

” Κρήτη νησί όπου => ευημερεί, πυκνοκατοικημένο, χωρίς αισθητές εσωτερικές

διενέξεις, απουσία πολεμικών θεμάτων στην τέχνη ή τάφων για την ανάπαυση
των πολεμιστών όπως στην ηπειρωτική Ελλάδα

” ∆ιεθνής ακτινοβολία αναμφισβήτητη. Εμπορεύματα εξάγονται σε όλο σχεδόν

το Αιγαίο, εκτός των νησιών του Βορρά.

” Άποικοι Κρήτες υπήρχαν ήδη στα Κύθηρα και τώρα εγκαθίστανται στη Ρόδο
(Τριάντα), στις ακτές της Μ. Ασίας, στην Ιασό και Μίλητο

” Σημαντικός αριθμός κρητικών πληθυσμών δέχονται η Κέα, Θήρα, Μήλος

” ∆ιεύρυνση σχέσεων με Εγγύς Ανατολή, Αίγυπτο, Συρία, Παλαιστίνη

” Ηπειρωτική Ελλάδα η μινωική επιρροή ποτέ δεν ήταν ισχυρή όσο στη διάρκεια
αυτών των δύο αιώνων (Μεσσηνία, Αργολίδα) αλλά δεν υπάρχει θέμα
εποικισμού

” 4 ΜΕΓΑΛΑ ΑΝΑΚΤΟΡΑ εξουσιάζουν την οικονομία του νησιού

i. ΚΝΩΣΣΟΣ σπουδαιότερο κι έχει έκταση διπλάσια από τα υπόλοιπα

(13.000 τ.μ.)

ii. ΦΑΙΣΤΟΣ εσωτερικό του νησιού

iii. ΜΑΛΙΑ βορειοανατολική ακτή

Σελίδα 3 από 5
 iv. ΖΑΚΡΟΣ το μικρότερο στα νοτιοανατολικά

” Ταυτόχρονη ύπαρξη πλούσιων μεγάλων αστικών κατοικιών και μεγάλες

αγροτικές κατοικίες βρίσκονται παντού στην ύπαιθρο και στις περιφέρειες των
πόλεων

” ∆υναμισμός εμπόρων και τεχνικών

” Φύση πολιτικής εξουσίας άγνωστη

” ∆εν ξέρουμε όπως και στην προηγούμενη περίοδο αν υπάρχουν πολλοί ή

καθόλου βασιλιάδες

” Πόλεις και πολυτελείς κατοικίες απολαμβάνουν κάποιου είδους αυτονομία,

εμφανώς η ύπαρξη μιας ηγετικής τάξης μιας «κρητικής αριστοκρατίας» που
αποτελείται από ανώτερους αξιωματούχους και λειτουργούς

” Εμφανής όμως και η παρουσία ομάδων από ειδικευμένους τεχνίτες, δεν

ξέρουμε πως εντάσσονται στο κοινωνικό σύνολο

” Ο κόσμος των χωρικών, γεωργών και κτηνοτρόφων συμπληρώνει την εικόνα

της κοινωνίας αυτής

” ΘΡΗΣΚΕΙΑ: τομέας απρόσιτος λόγω έλλειψης γραπτών πηγών

” Τοιχογραφίες => κυριαρχούν τελετές, συγκεντρωμένα πλήθη, αγώνες

αθλητών, συλλογικούς χώρους ταυρομαχίας, φύση, θάλασσα, λουλούδια,
κάθε λογής ζώα

” Βεβαιότητα προς ένα και μόνο σημείο: η κρητική τέχνη παριστάνει ουσιαστικά
την ανθρώπινη πλευρά των θρησκευτικών θεμάτων

” Πολλοί φυσικοί λατρευτικοί τόποι: πηγές, σπηλιές, κορυφές

” Ιερό μέσα στα ανάκτορα. Καμπυλωτοί βωμοί, διπλοί πέλεκυς, παραστάσεις

φιδιών, τράπεζες προσφοράς, τρίποδες

” Οριστικοί κατάρρευση γύρω στο 1450 π.Χ. των μεγάλων ανακτόρων πλην της
Κνωσού

Σελίδα 4 από 5
” Κύμα καταστροφών ερημώνει τα ανάκτορα, τις πλούσιες κατοικίες που οι
περισσότερες δε θα κατοικηθούν ποτέ

” Οι τόποι των μινωικών αποικιών εγκαταλείπονται και εγκαθίστανται αμέσως

Μυκηναίοι (Κέα, Μίλητος, Τριάντα)

” Πιθανή Μυκηναϊκή Εισβολή?

” Μυκηναίοι εγκαθίστανται σε ολόκληρη την Κρήτη στο δεύτερο μισό του 15ου
αιώνα και μονάχα το ανάκτορο της Κνωσσού επιβιώνει ως ανάκτορο έως το
1375

” Από το 1375 και μετά τα μεγάλα ανάκτορα παύουν να υπάρχουν, αλλά η ζωή
συνεχίζεται σε Κρήτη μυκηναϊκή πολιτιστικά και πιθανόν πολιτικά

Σελίδα 5 από 5