VOE Pomoloko - tehnoloka podjela (plodova) voa 1. Jabuasto ili zrnato: jabuka, kruka, dunja, oskorua, mumula 2.

Kotuniavo voe: ljive, trenje, breskve, marelice, badem, datula, maslina 3. Lupinasto voe: orah, ljenjak, badem, kesten 4. Bobuljasto voe: ro!"e, o ro#d, ribi#, borovnica, brusnica $. Ja odasto voe: ja oda, ku%ina, malina, dud &. Ju!no voe: smokva, maslina, naran'a , limun, ro a', ananas, banane 1. Jabuasto ili zrnato vo(e ima ne%ravi %lod koji se sastoji i# ko!ice )ljuske*, mesnato us%lo"a, sjemene lo!e, sjemenki i listi(a 'ake. +od i# radnje %loda osim %lodnice )tu'ka* u'estvuju i dru i dijelovi cvijeta 2. Kotuniavo voe ima %ravi %lod koji se ra#vija i# jedne %lodnice. ,astoji se i# ko!ice )ljuske*, mesnato us%lo"a i jedne kotice unutar koje se nala#i sjemenka. 3. Lupinasto voe ima %ravi %lod s drvenastim us%lo"em. -a jelo se koristi sjemenka koja nije srasla sa us%lo"em )omata sjemenku*. 4. Bobiavo (bobuljasto) voe ima %ravi %lod koji se sastoji i# o%nasto ili ko!nato %erikar%a, rje"e drvenasto , mesnato us%lo"a, naj'e(e s mno o sjemenki. $. Ja odasto voe ima ne%rave %lodove. .lodovi su so'ni, a ra#vijaju se i# omesnatila cvjetita cvijeta i brojnih jedno%lodni'kih slobodnih ora'i(a )ja oda* ili mo!e biti i kotuni'avi #birni %lod koji se ra#vija i# ve(e broja me"usobno sraslih malih kotunica )ku%ina* &. Ju!no voe / ovu ru%u vo(a s%ada cijeli ni#, %o ra"i i ene#i, ra#li'ito vo(e koje je u ovu ru%u svrstano %o ekolokom %rinci%u )%odneblju i klimatskim uvjetima u# oja*. 0otani'ki se vo(e dijeli na stariju i mla"u ranu. / stariju ranu s%adaju: orah 1 voditi ra'una o is%unjenosti ljuske je# rom, 'vrsto(i ljuske, dubini bra#de, veli'ini %loda, obliku, dobu sa#rijevanja2 kesten ) Castanea sativa* i ljeska. .rela# rana 'ine: smokva, dudovi )crni i bijeli*. .ot%uno ra#vijen cvijet i# %orodice Rosales: jabuka, kruka, dunja, mumula, oskorua i ljiva )Humus domastica*, kajsija )Humus armenica*, breskva )Persica vulgaris*, badem )Rodamidalus*, trenja, vinja )Humus cerasus*, evro%ska crvena malina )Rubus ideis*, ku%ina )Rubus fruticosus*, ja oda, ribi#la, o ro#di )Ribes grosularia*, ro a', vinova lo#a )Vitaceae*, i%ak )Unita granatum*. Vo(e bi se trebalo najvie kon#umirati svje!e i ne%rera"eno jer se na taj na'in najvie iskoriste njihova nutritivna svojstva. 3e"utim, dio vo(a se i %rera"uje u ra#li'ite %roi#vode, najvie sokove, koncentrate, d!emove, marmelade, kom%ote, itd. 4io vo(a se i sui i #amr#ava.
5abela 1. ,astav e(era odre"enih vrsta vo(a Vo(e ;abuka Vinja 9ro!"e Aektarina ,aharo#a 8.<2=7>8.13 8.8<=7>8.82 8.2?=7>8.8< <.3<=7>8.@3 6e(er 7188 ml soka 9luko#a :rukto#a 2.14=7>8.43 $.31=7>8.?4 @.$8=7>8.<1 &.<3=7>8.@4 ?.$?=7>1.83 18.$3=7>1.84 8.<$=7>8.84 8.$?=7>8.82

,orbitol 8.28=7>8.84 2.?$=7>8.33 A4 8.2@=7>8.84

+ajsija +ruka 6ljiva +ivi ;a oda

$.&<=7>8.$2 8.$$=7>8.12 8.$1=7>8.3& 1.<1=7>8.@2 8.1@=7>8.8&

8.&@=7>8.8& 1.&<=7>8.3& 4.2<=7>1.1< &.?4=7>2.<$ 1.<8=7>8.1&

8.4?=7>8.81 <.12=7>1.$& 4.<&=7>1.38 <.24=7>3.43 2.1<=7>8.1?

8.8?=7>8.82 4.8<=7>8.@? &.2?=7>1.?@ A4 A4

5abela 2. Or anske kiseline u nekim vrstama vo(a Vo(e ;abuka Vinja 9ro!"e Aektarina +ajsija +ruka 6ljiva +ivi ;a oda Bimunska A4 A4 5r @38=7>?2 148=7>3? 18?=7>1& A4 A4 28@=7>3$ Or anska kiselina 7188 ml soka Cskorbinska ;abu'na +ininska 5r $1<=7>32 A4 5r @2@=7>28 A4 5r 2<$=7>$< A4 114=7>& $81=7>42 @@4=7>$@ 5r 3<3=7>&@ 13&=7>2< 5r 3$<=7>@2 121=7>11 5r 3@1=7>1& 228=7>2 5r 2?4=7>24 214=7>&< $&=7>4 1??=7>2& A4

5artarna A4 A4 1&2=7>24 5r A4 5r A4 A4 A4

5abela 3. Cntocijani u nekim vrstama vo(a Vo(e ;abuka Cntocijani Dianidin>3>arabino#id Dianidin>@>arabino#id ili cianidin>3> luko#id Dianidin>3> alakto#id Dianidin 3> luko#id Dianidin>3>rutino#id .eonidin>3>rutino#id Dianidin 3> luko#id 4elEinidin 3> luko#id 3alvidin 3> luko#id .eonidin 3> luko#id Dianidin 3> luko#id Dianidin 3> luko#id Dianidin 3> luko#id Dianidin 3> luko#id .elar onidin 3> luko#id .elar onidin 3> liko#id

Vinja 9ro!"e

Aektarina 0reskva 6ljiva ;a oda

5abela 4. +lasiEikacija vo(a %rema res%iratornom koeEicijentu i stu%nju ote(enja %ri o%timalnim uvjetima Felativni koeEicijent res%iracije i stu%anj ote(enja Vrlo ni#ak Ai#ak ,rednji Visok Vrlo visok Vo(e Bjenjak, datulje, sueno vo(e ;abuka, kruka, kivi, nar, kineska datulja 1 jujuba Ditrus vo(e, banana, vinja, nektarina, breskva, ljiva, ne#reli avokado Cnanas, svje!e smokve, #reo avokado, 'erimoja, %a%aja ;a ode, maline, ku%ine

5abela $. +lasiEikacija vo(a %rema %roi#vodnji etilena ,tu%anj %roi#vodnje etilena Vo(e Vrlo ni#ak Vinja, citrus vo(e, ro!"e, kineska datulja 1 jujuba, ja ode, nar Ai#ak 0orovnica, brusnica, maslina, ananas, ku%ina, tamarilo ,rednji banana, smokve, uava, man o, %lanten Visok ;abuka, kajsija, kruka, #reo avokado, nektarina, breskva, %a%aja, ljiva Vrlo visok Gerimoja, %asion Eruit 5abela &. 3o u(nost %rimjene modiEicirane atmosEere #a odr!avanja kvaliteta tokom trans%orta i skladitenja vo(a 4u!ina !ivota nakon branja )mjeseci* 4o 1 113 31& & 1 12 Vie od 12 Vo(e 0anana, man o, %a%aj, vinja, ro!"e, smokva, ku%ina, malina, ja oda, borovnica Cvokado, maslina, neke breskve, nektarine i ljive nar HHHH +ivi, neke sorte a#ijske kruke Aeke sorte jabuke i evro%ske kruke 0adem, Eilbert, makadamia, %ekan, %ista(i, ljenjak, suho vo(e

Jezgrasto voe se na#iva jo i lu%inasto i njihova #ajedni'ka karakteristika je da su ra"eni od 'vrste, drvenaste ljuske i jestive je# re. / %rodaji mo u biti cijeli %lodovi i oljutene jestive je# re. .rema ra"i, %orijeklu i vrijednosti dijele se u dvije osnovne ru%e: > %ravi kotunjavci u koju s%adaju orasi, ljenjaci i bademi > %lodovi srodni je# rastom vo(u 1 kesten, %ista(i, kikiriki +otunji'avo vo(e ima visoku %rehrambenu vrijednost %rvenstveno #bo visoko sadr!aja masti i bjelan'evina u jestivom dijelu %loda. ,rodni su uljaricama %o mno im svojstvima jer se, n%r. ulje kikirikija %uno koristi u %rehrambenoj industriji a bademovo i orahovo ulje u ko#metici, konditorskoj industriji i %ri%remi srodnih %lodova. ,adr!aj ulja mo!e biti jako visok i u nekim vrstama je i @8I, a bjelan'evina 1< do 2$I. ;e# re su lako %robavljive, masno(e sadr!e %ovoljan odnos esencijalnih masnih kiselina, bjelan'evine %ovoljan odnos i strukturu aminokiselina, u# %uno mineralnih tvari )do 3I*, malo vitamina i celulo#e. ,vi ovi %lodovi imaju visoku ener etsku vrijednost, %a tako orah kao karakteristi'an %redstavnik u 188 be# ljuske ima ener etsku vrijednost od 2?88 k;. 1. "rasi moraju imati #dravu ljusku, be# lu%ine i stranih %rimjesa, sa mekom ili umjereno tvrdom #dravom je# rom. Ae smije biti tra ova teto'ina, bolesti, !ivih ili u inulih insekata i mora biti normalno ra#vijena, normalne #relosti, be# stranih mirisa i okusa, u# dobro is%unjavanje ljuske. 0eru se u vrijeme %une #relosti, kada se lu%ina %ot%uno odvaja od ljuske. ;e# re oraha moraju biti #rele, #drave, cijele ili u %olutkama, 'iste, neu!e!ene, sa najvie <I vla e, be# %lijesni, trule!i, !ivih i u inulih insekata. ;e# re ekstra klase moraju biti odli'no kvaliteta, bijele, #drave, na %resjeku svijetle i ujedna'ene boje, suhe, be# %lijesni, neu!e!ene, neote(ene, be# dijelova ljuski i dru ih stranih %rimjesa. 2. Ljenja#i su ras%rostranjeno umsko samoniklo vo(e koje us%ijeva u bukovim i kestenovim umama. +omercijalno se koriste %lemenite sorte %itomo ljenjaka koje se u# ajaju na %lanta!ama kao rmovi ili manja stabla. Aaj'e(e se koriste

kru%ne sorte istarsko ljenjaka, srednje sorte entile di viterbo i ukusne kru%ne sorte turskih crvenih ljenjaka. ;e# re ljenjaka moraju biti 'iste, #drave, normalno ra#vijene i kom%aktne, okusa svojstveno sorti, be# %lijesni, trule!i, vidljivih mana, u!e losti, stranih mirisa i okusa, boje karakteristi'ne #a sortu. ,adr!aj vla e ne smije biti i#nad @I, sortiraju se %o veli'ini %a se ra#likuju: vrlo kru%ni %romjera 13 do 1$ mm2 kru%ni %romjera 11 do 13 mm i sitni %romjera ? do 11 mm. 3. Bademi se smatraju ti%i'nim kotunji'avim vo(em koje se u# aja na obalnom %odru'ju i obroncima :ruke ore. / svijetu su kultivirane sorte ot%orne na klimatske uvjete, teto'ine i %romjene tem%erature, sorte sa mekom ljuskom, i sl. .rema kvalitetu je# re ra#likuju se jestivi bademi sa slatkom je# rom i orki bademi koji imaju #natnu koli'inu ami dalina. /lje orkih badema se koristi u Earmaceutskoj i ko#meti'koj industriji, te kontrolirane koli'ine i u %rehrambenoj industriji radi okusa i u odnih mirisa. .rema debljini i 'vrsto(i ljuske bademi se dijele na bademe sa tvrdom ljuskom i masnijom je# rom i bademe sa mekom ljuskom i manje masnom je# rom. .rema veli'ini %loda se ra#likuju bademi sitno i kru%no %loda. O%(i uvjeti kvaliteta su isti kao i kod ljenjaka. 4. $irovi kikiriki ili zemni orai je jedno odinja biljka to%lijih krajeva sa %od#emnim %lodovima koji se vade i# #emlje, %eru i sue. .lod je sli'an mahuni, sa dvije do 'etiri okru le ili du uljaste svijetlocrvenkaste do tamnocrvene je# re, s%eciEi'no okusa koji se o%lemenjuje i osloba"a %r!enjem. +ikiriki sadr!i oko 2@I bjelan'evina, a nesortirani i ne%robrani %lodovi slu!e #a %roi#vodnju kikirikijevo ulja. ,ortirani, kalibrirani i rukom %robrani %lodovi ili je# re se koriste #a ljudsku hranu, kao %r!eni kirkirki ili va!an sastojak mno ih konditorskih %roi#voda i rickalica. +ikiriki maslac je vrlo Eina krema od %r!eno oljuteno kikirikija. $. Kikiriki u ljus#i mora biti #reo, suh, 'ist, 'itav, ra#vijen i #drav, slamnato !ute boje ljuske, sa dvije do 'etiri je# re koje su svojstveno mirisa, be# %lijesni, neu!e!en, be# stranih %rimjesa, !ivih ili u inulih insekata. ,adr!aj vla e ne smije biti i#nad 12I, a masa 188 %lodova ne smije biti is%od 118 . ;e# re kikirkija moraju biti u odno 'vrste kon#istencije, sa najvie @I vla e, a masa 188 je# ri ne smije biti manja od &$ . &. Pistai su %lodovi drve(a koje us%jeva u %laninskim %redjelima 0lisko Jstoka i ,rednje C#ije. +on#umira se %r!eni %ri 'emu se je# ra ras%ukne. / je# ri se nala#i jestivi %lod. ,adr!i %ovoljne masne kiseline i dobar je, kao i ostalo oraasto vo(e, u borbi %rotiv loe kolesterola. Osim to a dobar je i #a s%re'avanje dijabetesa. @. Pitomi kesten s%ada u je# raste %lodove, ali je svje!i %lod vie odinje biljke rijedak kod nas, dok je %uno 'e(i kru%ni %rimorski marun 1 lovranski marun. -bo visoko sadr!aja masno(e i bjelan'evina svi ovi %lodovi, %o otovo o'i(ene je# re, se moraju 'uvati u stro o kontroliranim uvjetima tem%erature, vla e i svjetlosti. Fok trajanja o'i(ene je# re mora biti na#na'en vidljivo. .akiranje u vakuumu ili atmosEeri inertnih %linova %rodu!ava trajnost ovih %lodova. Kotiavo voe obuhvata vo(e 'iji %lod ima us%lo"e, ko%icu i %lodno meso. Ovo vo(e je umjereno klimatsko %ojasa, ko%ica je dosta kru%na sa #ati(enom je# rom. .lodovi imaju i#ra!ena or anole%ti'ka svojstva, sa do 11I e(era, %uno or anskih kiselina, %ektinskih i aromati'nih tvari, vitamina i minerala. .ovrinska

ko!ica im je jako osjetljiva %a se teko 'uva, ote(uje se u %revo#u i %ri skladitenju %a se koristi kao se#onsko vo(e ili se %rera"uje u %olu%roi#vode )smr#nuta %ul%a, kaa, sok* i otove %roi#vode )d!em, marmelada, kom%ot, sok*. 1. %ljive se u# ajaju u svim %odru'jima bive ;u oslavije, sue se ili se od njih %ravi ljivovica. / lavnom se u# ajaju dva ti%a ljiva: %lava doma(a %lemenita sorta )bistrica, ma"arka, itd.* i okrul i rin lo svijetle sorte )nancika ljiva, kirka, #eleni sitni i #eleni kru%ni rin lo*. ,vje!e ljive se relativno malo koriste, vie se %rera"uju u manje kvalitetne %roi#vode. 2. Breskve su najkvalitetnije stolno vo(e koje se kod nas u# aja u svim krajevima. /# ajaju se u velikim koli'inama, u vie od &8 ra#li'itih visokokvalitetnih vrsta. 0reskve se dijele %rema: dobu do#rijevanja 1 najranije, rane, srednje rane, srednje kasne i kasne2 boji mesa 1 !utomesnate i blijedomesnate2 %oko!ici > one koje imaju dlakavu %oko!icu i nektarine sa latkom %oko!icom. .rema tome kako se ko%ica dr!i #a meso ra#likuju se durancije kod koje se ko%ica dr!i #a meso, %oludurancije kod kojih se ko%ica djelomi'no dr!i u# meso i kalanke. 0reskve su kod nas se#onsko vo(e i %rodaju se u tri klase: ekstra klasa 1 visokokvalitetne, %lemenite sorte bresaka, %a!ljivo brane, dobro ra#vijene, #rele, be# nedostataka2 J klasa 1 visokokvalitetne i kvalitetne %lemenite sorte2 JJ klasa 1 %lodovi dobro kvaliteta, #dravi, normalno ra#vijeni 1 vino radska breskva )sijanci*, i#du!eni %lodovi do 2 cm, sa %je ama na %oko!ici i manjim nedostacima. 3. Kajsije ili mareli#e su kvalitetno vo(e, ali se smanjuje i %roi#vodnja i %otronja u #adnje vrijeme u odnosu na breskve. Jma relativno malo vrsta koje su %romjenjljivo kvaliteta. 4. &renje i vinje su sli'ne i# ledom, ali se ra#likuju %o na'inu u# oja. Od treanja naj%o#natije su: majska rana 1 sitniji %lodovi, nje!ne ru!i'aste ko!ice i meko mesa2 markova rana 1 svijetlocrvenih %lodova, so'no i meko mesa, sitnih i srednje sitnih %lodova2 lionska rana 1 kru%nih, srcolikih svijetlocrvenih %lodova koji do#rijevaju krajem maja2 heldel'in er 1 tamnocrvenih %lodova, 'vrsto mesa i do#rijevaju %o'etkom ljeta2 beta 1 kru%nih tamnocrvenih %lodova, do#rijeva %olovicom juna2 ma da 1 velikih sme"ecrvenih, aromati'nih %lodova, %una #relost krajem maja2 star 1 velikih sme"ecrvenih aromati'nih %lodova, %una #relost krajem juna2 volovsko sr#e 1 kru%nih, tamnocrvenih srcolikih %lodova i 'vrsto mesa, do#rijeva krajem juna2 denisova !uta 1 kiselkasto okusa, vrlo kru%nih !utih %lodova. Od vianja naj%o#natije su: hortenzija 1 kru%nih i mekih %lodova tanke ko!ice %a se br#o kvari i mora se troiti odmah nakon berbe u vrijeme #relosti krajem jula2 panjolska i oba 1 svijetlih, odnosno kru%nih so'nih i slatkastih ru!i'astih %lodova2 lotova 1 veliki crvenocrni %lod lije%a sjaja, meko i srednje 'vrsto mesa, malo o%oro kiselo okusa2 roarehova svijetla 1 kru%nih svjetlocrvenih %lodova, meko i kiselkasto mesa2 maraska 1 sitni jako kiseli %lodovi, tamnocrveni, s%eciEi'no mirisa i okusa, naj%o#natija vinja ju!nih krajeva2 hajmanov rubin 1 tamnocrvenih %lodova. 3arela ili amarela je vinja nastala kri!enjem trenje i vinje. Jma svijetlo crvene %lodove, velike kao kod kru%ne trenje, so'no tamnocrveno mesa, aromati'no , kiselkasto okusa i u odno mirisa.

Jabuasto voe je najve(a i najrairenija ru%a vo(a umjereno klimatsko %odru'ja. ;estivi %lodovi su sli'ne ra"e, sa ve(im brojem sitnih sjemenki u %lodu, srodni su %o %orijeklu, kvalitetu i u%otrebnoj vrijednosti. Aajva!niji su jabuke i kruke, neto manje dunje, dok su oskorua i mumula manje #na'ajni #a nae %odru'je. Fu!in i%ak se ubraja u umsko bilje i %lodove. 1. Jabuke se mo u kao samonikle na(i u bjelo ori'nim ili mijeanim umama u 2$ ra#li'itih vrsta, a selekcijom i hibridi#acijom je u# ojeno oko 1$88 kultiviranih sorti %lemenitih jabuka. .lemenite sorte jabuka imaju veliku %rehrambenu virjednost, dobru trajnost, lako 'uvanje i trans%ort. .ojedine sorte se ra#likuju %o masi 1 od vrlo sitnih sa $8 do vrlo kru%nih od 288 i vie2 %o obliku 1 okru le, i#du!ene, koni'ne, %o i# ledu %ovrine 1 latke, hra%ave, sjajne2 %o boji 1 svijetloru!i'aste i #elenkaste, tamnocrvene, jednolike, iarane, %je ave2 %o debljini ko!e2 %o okusu 1 slatke, kiselkaste, reske, aromati'ne2 %o kon#istenciji %lodno mesa 1 kru%no#rnaste, sitno#rnaste, so'ne, meke, 'vrste, itd. .rema masi se jabuke o#na'avaju kao sitne 1 do 188 2 srednje kru%ne 1 od 188 do 1$8 2 kru%ne 1 od 1$8 do 288 2 vrlo kru%ne 1 vie od 288 . +od jabuka se u %rocesu ra#voja %loda i #renja ra#likuju #relost #a berbu i u%otrebna #relost. ;abuke do#rele #a berbu su karakteristi'no vanjsko i# leda %loda, ali rubo i tvrdo %lodno mesa, nekad o%oro i ne#relo okusa i arome. ;abuke u%otrebne #relosti se karakteri#iraju svojstvima #relo vo(a 1 #reli i# led, meko(a, so'nost, slatko(a, %unost okusa i dru o, a %o odne su i #a ne%osrednu u%otrebu u %rehrani i #a malo%rodaju. +od nekih vrsta jabuka se ove dvije #relosti %odudaraju, a kod nekih vrlo cijenjenih jesenskih i #imskih sorti se u%otrebna #relost %osti!e 1$ do 28 dana nakon berbe do#rijevanjem u skladitima ili %rostorijama #a 'uvanje vo(a. > ljetne sorte %osti!u %unu #relost #a berbu i u%otrebu krajem jula i %o'etkom av usta. 5o su nje!no#elene do blijedoru!i'aste sitne do srednje kru%ne sorte okru lo %loda, neujedna'ene veli'ine, so'no i kiselkasto okusa. Aisu %o odne #a du!e 'uvanje, ne du!e od 1$ do 28 dana, teko se trans%ortiraju. Aaj%o#natije sorte su bjeli'nik, tarkova najranija, red berd, arlamovska, i dr. > jesenske sorte se ne mo u ta'no odijeliti od #imskih jer se neke mo u dobro 'uvati od berbe krajem av usta i %o'etkom se%tembra do kraja odine, dok se dru e moraju to %rije utroiti. .o odne su #a u%otrebu odmah nakon berbe. / ovu ru%u, i#me"u ostalih, s%adaju i d!ejms riE, %armenka, raEentajn, kardinal, barbetova carevka, vir inia ru!ica, itd. > #imske sorte se beru %uno %rije ne o to su %o odne #a u%otrebu. Aeke od ovih %o#natih sorti sa#rijevaju u se%tembru, a %o odne su #a u%otrebu krajem odine, dok se mno e sorte 'uvaju do maja, %a 'ak i av usta. ,ve vrste i sorte #imskih jabuka se lako i dobro 'uvaju 4 do < mjeseci i lako se trans%ortiraju. / ovu ru%u s%adaju i: jonatan, #latni delies, bosko%ka, koks oran!, #vonasta jabuka, idared, ri'ard, ontario, am%anjka, bobovec, london %aj%in , Erancuska siva renata, i dru e. ;abuke se u %rometu stavljaju u tri klase. / ekstra klasu s%adaju visokokvalitetne sorte jabuka, dobro ra#vijeno %loda be# nedostataka, %o boji, veli'ini, boji i 'isto(i %oko!ice, mirisu i okusu moraju od ovarati karakteristikama sorte. .romjer kru%nih %lodova mora biti najmanje &$ mm, a sitnih %lodova najmanje &8 mm. / J klasu s%adaju visokokvalitetne i kvalitetne sorte sa manjim nedostacima, %romjer kru%nih sorti mo!e biti najmanje &8 mm, a sitnih sorti najmanje $$ mm. / jedinici %akiranja mo!e biti do 2I %lodova sa ote(enjima i do 2$I %lodova be# %eteljki i manjkavosti kao odlike sorte. / JJ klasu se ubrajaju visokokvalitetne i kvalitetne sorte sa manjim nedostacima, %romjer kru%nih %lodova mora biti najmanje

$$ mm, a sitnih %lodova 4$ mm. Ovi %lodovi mo u imati slabije i#ra!enu boju %oko!ice, a toleriraju se i dru i nedostaci. 2. Kruke su iroko ras%rostranjene u Evro%i i C#iji kao samoniklo drve(e sa 14 vrste, a u# aja se na svim kontinentima sa umjerenom klimom kao %lemenita vrsta. 3anje su ot%orne na klimatske %romjene i uvjete tla i manje #astu%ljene u %roi#vodnji i %rometu u odnosu na jabuke. ,orte se me"usobno ra#likuju %o veli'ini %loda 1 od $8 do vie od 288 2 %o obliku 1 krukolike, koni'ne, i#vu'ene, okru le2 %o boji 1 #elene, jednoliko obojene, %roarane, !ute, crvene2 %o kon#istenciji %loda i %lodno mesa 1 kru%no#rnaste, sitno#rnaste, rube kon#istencije, nje!no ili si%ko mesa2 %o okusu 1 slatke, kiselkaste, tr%ke, kiselkasto>slatke, aromati'ne, itd. +od ve(ine kruaka se oko sjemeno nije#da nala#i sloj rubih, tvrdih i kru%no#rnastih stanica koje im umanjuju or anole%ti'ka svojstva i u%otrebnu vrijednost. 4ijele se na #imske i jesenske sorte, a %rema kvalitetu %loda, veli'ini i lje%oti kruke se dijele na %et osnovnih ru%a: kruke vrlo so'no mesa ili maslenke 1 aromati'ne sa vrlo malo ili be# tvrdih #rnaca, ukusne, u odno to%ljivo mesa2 so'ne kruke sa neto rubljim mesom, aromati'ne i sa neto tvrdih #rnaca2 kruke branjavo mesa mo u biti vrlo aromati'ne2 kruke tvrdo mesa koje nikad ne omeka, dobre su #a %reradu i kuhanje2 divlje kruke i mosnja'e. .ostoji %uno sorti kruaka, a ra#likuju se: maslenke i %olumaslenke, ber amote i %oluber amote, #elene du e, tikvi'arke, ljekarice, ru#lete ili r"avke, mukatelke, mirodijke, du uljaste i okru le #a ukuhavanje, du uljaste i okru le vinske kruke. .rema kvalitetu se dijele u tri ru%e kao i jabuke. 3. (unje su #a%ostavljeno vo(e u naim krajevima, mada dobro us%ijevaju, vrlo su lije%e, kru%ne, aromati'ne, dobro se 'uvaju i trans%ortiraju. .rera"uju se u !elee, vo(ne sireve, konditorske %roi#vode, itd. 4. "skorue i mumule imaju manju va!nost, %onekad, kao samoniklo umsko ili divlje vo(e. .o odne su #a u# oj, ot%orne su na klimatske %romjene i ne%o ode, imaju mno o vitamina D i ., karotenoida, u odno su mirisa i okusa #bo %o odno odnosa e(era, jabu'ne kiseline, tanina, aromatskih tvari, i dr. Jagodasto i bobiasto voe Aa#iva se jo i sitno vo(e i njihova lavna karakteristika su sjemenke ne%osredno u %lodnom mesu ili na %ovrini %loda. Ovo vo(e rano sa#rijeva i dola#i ve( u maju i junu. Osim %itomih svo bobi'asto vo(e us%jeva i kao samoniklo ili divlje i 'esto to vo(e ima bolje or anole%ti'ke i kvalitetne karakteristike od u# ojenih sorti. ;a odasto vo(e naj'e(e ima meku, ne#ati(enu strukturu sa %uno vode i e(era, lako je kvarljivo i teko se trans%ortira u svje!em stanju %a se mora troiti ne%osredno nakon berbe. .rema ra"i %lodova ovo vo(e se dijeli u tri osnovne sku%ine: > .rave bobe koje se sastoje od %ojedina'nih %lodova bobica u 'ijem mesu se nala#e sjemenke i tu s%adaju stono ro!"e, ribi#li, o ro#di, brusnice, borovnice, itd. > ,lo!ene bobe koje se sastoje od sku%ina so'nih %lodova na #ajedni'kom %loditu, a lavni %redstavnici su ku%ine i maline > Ba!ne bobe se sastoje od sku%ine so'nih %lodova na 'ijoj su %ovrini sjemenke i tu s%adaju vrtne i umske ja ode

1. Ja ode s%adaju u najomiljenije sitno vo(e. /# ajaju se kao %ovrtna kultura, dos%ijevaju dosta rano, ali se kratko #adr!avaju jer su osjetljive i imaju kratak rok trajanja. .akiraju se u %ojedina'na %akiranja kako bi se du!e odr!ale, sa 'akom i skra(enom %eteljkom. .lemenite sorte imaju kru%ne crvene %lodove, osjetljive ko!ice, meko i so'no mesa sa na laenim sjemenkama. Ekstra klasa mora imati oblik, veli'inu i ra#vijenost %loda karakteristi'nu #a sortu, ujedna'eno oblika i veli'ine, be# o#ljeda i vanjske vla!nosti. .lodovi u %ojedina'nom %akiranju moraju biti cijeli, be# 'estica #emlje i stranih %rimjesa. 2. %umske ja ode se mo u stavljati u %romet ako imaju oblik, boju, miris, okus i ra#vijenost %loda karakteristi'an #a umsku ja odu. Aa tr!itu %lodovi moraju biti ujedna'ene veli'ine, oblika i boje, dovoljno #reli, be# vanjske vla!nosti, sa 'akom i kratkom %eteljkom. 6umske ja ode su aromati'nije od vrtnih ja oda. 3. )aline imaju meke i nestabilne %lodove koji se lako kvare i teko 'uvaju. 4oma(e maline su ne%odesne #a du!i trans%ort i u lavnom se %rera"uje u vrlo cijenjeni malinovac. Aa tr!ite idu samo najkvalitetnije sorte %lemenitih malina #eva 1 i 2 i jesenske maline i to u jedini'nim %akiranjima u kojima %lodovi moraju biti cijeli, 'isti, svje!i, #dravi, ujedna'ene #relosti, dovoljno 'vrsti #a u%otrebu u svje!em stanju, be# stranih %rimjesa i 'aki. .lodovi ekstra klase se beru ru'no i kalibriraju do veli'ine %romjera najmanje 1$ mm. 4. Kupine su %o#nato i vrlo ras%rostranjeno samoniklo vo(e koje dos%ijeva u av ustu, a imaju karakteristi'ne tamne %lodove u odno okusa. +ultivirane %lanta!ne ku%ine su be# trnja i imaju jednolike i ra#mjerno velike, tamne i manje aromati'ne %lodove. .rednost ku%ina nad dru im bobi'astim vo(em je to dos%ijevaju kasno kad ostalo vo(e i# ove ru%e %ro"e. $. *ibiz je rmoliko %ovrtno vo(e sa naj'e(e crvenim %lodovima, ali mo u biti i crni i bijeli. Jmaju osvje!avaju(i kiselkasti okus i s%eciEi'an miris koji je mno ima ne%rihvatljiv, koji je vrlo na laen kod crnih sorti. Drni ribi# se naj'e(e %rera"uje u sokove i vo(ne %rera"evine. ,vje!i ribi# se ru'no ra#vrstava u dvije klase, %lodovi moraju biti cijeli, %ravilno ra#vijeni, dovoljno #reli, karakteristi'ni #a sortu, u ro#dovima ujedna'enim veli'inom i be# %ojedina'nih bobica. &. " rozd je %osebna vrsta roda ribi#li ra#mjerno velikih bobica i to okru lih 1 svijetlocrvene2 du uljastih 1 svijetlo!ute2 kru%nih 1 #elene2 okru lih kru%nih 1 !u(kastobijele sa crvenim nijansama, %onekad nje!nim dla'icama i sl. Aa tr!istu a rijetko ima @. Borovni#e Vaccinium corymbosum su cijenjeno sitno vo(e koje je rijetko u tr ovinama u svje!em stanju. 4obro ra#vijeni tamnomodri okru li %lodovi su vrlo osjetljivi na udare i kvarenje ve( nakon kra(e 'uvanja, a na tr!ite mo u i(i samo kao rukom brano vo(e <. Brusni#e Vaccinum macrocarpon su %osebno kultivirano vo(e i# sku%ine borovnica koje imaju do 18 %uta ve(i %lod od doma(ih samoniklih umskih borovnica. Jmaju jako aromati'ne i ukusne %lodove sa svijetlim sokom.

?. $tolno ro!+e se sve vie koristi kao vrlo cijenjena vrsta vo(a #a kon#um, mada se u lavnom koristilo #a %reradu u vino. +valitetne sorte ro!"a se odlikuju %rvora#rednim okusom, visokom %rehrambenom vrijedno(u, osvje!avaju(im i ljekovitim svojstvima. Ener etska vrijednost 188 ro!"a je oko 2?8 k;, sadr!i dosta lako%robavljivo ro!"ano e(era luko#e, Erukto#e, vinske kiseline, minerala, vitamina, itd. ,tolne ro!"e imaju kru%ne bobe, tanku ili debelu ko!icu, dobar okus, so'no, slatko i aromati'no meso, osvje!avaju(u i u odnu kiselost, lako se trans%ortiraju, 'uvaju i dobro %rodaju i du!e vrijeme. 18. %ipak, nar, mo ranj s%ada i u ru%u ju!no vo(a. .lod mu je velika boba sa ko!natom ovojnicom i mno obrojnim sjemenkama. Vanjski sloj sjemenki je so'an i ukusan i sadr!i do 1?I e(era i do 2I limunske kiseline. 11. -ronija je listo%adni rm 'iji se rast u inten#ivnoj %roi#vodnji odr!ava na visini od 1,$>2,$ m. 0iljka je bujno rasta, veoma ot%orna na niske #imske tem%erature, te kasne %roljetne mra#eve. -a ra#liku od ostalih vrsta ja odasto vo(a, aronija mo!e us%ijevati i na manje %lodnim #emljitima, dobro %odnosi suu, te je i#ra#ito ot%orna na bolesti i teto'ine. .orijeklom je i# Cmerike, a u inten#ivnoj %roi#vodnji najvie je #astu%ljena u dr!avama bive ,ovjetsko ,ave#a. .lodovi ove vrijedne vrste i# ru%e ja odasto vo(a saku%ljeni su u ro#dove, tamno %lave boje i %odsje(aju na neku sredinu i#me"u onih kod crne ribi#le i visoko!bunaste borovnice. Jsti se mo u koristiti na ra#ne na'ine, %o'ev od svje!ih, suenih, #amr#nutih do %rera"enih u sokove, kom%ote, d!emove i dr. +ada je u %itanju sistem u# oja isti %odra#umijeva onaj identi'an #a crnu ribi#lu, odnosno %alir sastavljen od slobodnih rmova. Agrumi ili citrusi obuhvataju %et vrsta su%tro%sko vo(a i to narand!e, limunike ili rej%, limune, mandarine i limete. Ovo vo(e us%ijeva u vla!noj i to%loj klimi dje ima dovoljno vode i domovinom a ruma se smatra ;u!na C#ija 1 Jndija i Jndokina. 9lavni %roi#vo"a'i ovo vo(a do dvadesetih odina dvadeseto stolje(a su bile #emlje ,redo#emlja, %rvenstveno 6%anija. +asnije su vodstvo %reu#ele ,C4 i 0ra#il. C rumi se u svijetu troe vie i od banana i jabuka, oko 33I, a na naim %odru'jima se ra#lika u %roi#vodnji i %otronji %o%unjava uvo#om, najvie i# J#raela );aEEa*, 3aroka )3aroc*, 6%anije, 9r'ke i dru ih 3editeranskih #emalja. ,vo vo(e koje s%ada u a rume je %o#nato %o ra#li'itim stu%njevima slatko(e, odnosno kiselosti, od najsla"e mandarine do najkiselije limuna. Osim to a, sadr!e velike koli'ine va!nih vitamina i mineralnih sastojaka, %a su %o#nati i %o svojim tera%eutskim u'incima )%oboljanje imuniteta, aterosklero#a, %oboljanje a%etita, itd*. Osim u svje!em stanju koriste se #a %roi#vodnju u lavnom sokova, osvje!avaju(ih na%itaka i siru%a. +valitet se o leda u veli'ini, boji i neote(enosti %loda koji moraju od ovarati sorti. .rema veli'ini a rumi se klasiEiciraju mjerenjem %romjera na najirem dijelu %loda. 5ako se limuni klasiEiciraju u @ kate orija od 4$ mm do <3 mm, narand!e u 13 kate orija od $2 mm do 188 mm, rej% u ? kate orija od @8 mm do 13? mm i mandarine od 3$ mm do &3 mm i vie. ,adr!aj soka koji se dobije cije"enjem kro# dva sloja a#e ru'nom %reom ne smije biti manji od 2$I kod limuna, 3$I kod narand!e i rej%a i 48I kod mandarine. 1. .arand!a se u# aja na %odru'ju Fe%ublike Krvatske od davnina. .ostoje #a%isi i# 14?3. . o %ostojanju vrtova narand!i u 4ubrovniku, kao i u #a%isima

i# 1$?<. . J %ored to a ve(i dio narand!i #a tr!ite se uvo#i. .lod narand!e je ti%i'an %redstavnik a ruma i %redstavlja veliku bobu okru lo ili sEeri'no oblika koja je obavijena %okoricom )e%ikar%* sjajne narand!aste do crvene boje sa %uno sitnih mjeinica koje su is%unjene eteri'nim uljem u odno mirisa. Js%od %okorice je bijeli s%u!vasti dio kore )me#okar%* koji titi unutranji mesni i so'ni dio %loda )endokar%*. Endokar% se sastoji od ? do 14 narand!astih ili vinskocrvenih kriaka koje su is%unjene slatkastokiselim sokom u odno mirisa i arome. +rike mo u imati 1 do 28 sjemenki, a u# ojene su i sorte be# sjemenki. Aaj%o#natije sorte na naem tr!itu su: > Fane sorte 1 %u%'aste )Aavel*, !ute besjemene )Lashin ton Aavel, 5homson navel, Fobertson Aavel*, !ute besjemene )Kamlin* i crvene besjemene )3oro* > ,rednje rane sorte 1 !ute besjemene )0elladona*, crvene besjemene )Lashin ton crvena, 5arocca, malteka*, sa dosta sjemena )na%olitanska crvena* > +asne sorte 1 !ute besjemene );aEEa, Valencia* > 4oma(e sorte 1 sa malo sjemena )rana katarinka*, sa dosta sjemena )srednja rana %ortu alska* Aarand!e se najvie troe svje!e ili se %rera"uju u sokove, na%itke, be#alkoholna %i(a, siru%e, i dru e %rera"evine. Eteri'na ulja se koriste u slasti'arstvu, industriji likera, ko#metici, %roi#vodnji lijekova, %ektina, itd. 2. )andarina najbolje od svih a ruma us%ijeva u dolini Aeretve dje su odli'ni uvjeti #a %lanta!ni u# oj kvalitetnih sorti uniu i one se tu u# ajaju od 1?34. . 5o je sortna vrsta ja%anskih vrlo ot%ornih mandarinki i #ato se u# aja u naim krajevima. 4o#rijeva od %olovice oktobra i mo!e se brati #elena i umjetno do#rijevati u atmosEeri sa acetilenom ili etilenom do lije%e narand!aste boje. 3anje se na naem %odru'ju u# ajaju havana )doma(a mandarina, naran'in* i clementine )aleksandrina, naran'in*. 3. Limun ima karakteristi'ne du uljaste na kraju bla o #ailjene !ute %lodove. /nutranji dio je %odijeljen na ? do 12 kriaka koje se teko odjeljuju sa vie ili manje sjemenki. 3eso ima %uno aromati'no i#ra#ito kiselo soka koji sadr!i @3 do <$ m vitamina D na 188 cm 3. .lod se mo!e koristiti i kad je %oko!ica #elena. Aaj%o#antiji limuni kod nas su mjese'ar koji ima malo soka i debelu koru, 'esto cvjeta i donosi %uno %lodova i mo!e se u# ajati i u saksiji, lisbon sa manje sjemenki, tanjom korom i vie soka i heureka sa kvalitetnim %lodom koji se mo!e du o 'uvati. 4. /rejp'ruit ili limunika je naj%o#natiji kri!anac narand!e i limuna koji ima velike karakteristi'ne !ute %lodove sa ra#vijenim me#okar%om, karakteristi'no orko okusa. Odnedavno se na tr!itu u naim krajevima mo!e na(i vrlo kvalitetan %omelo koji ima #elenkastu ta'kastu %okoricu sa %uno me#okar%a u kojem su #ati(ene so'ne, aromati'ne krike. +rike %lemenite limunike mo u biti i lije%e crvenkaste boje. $. Limeta je tro%sko vo(e i#ra#ito #elene boje, vrlo aromati'no, i#ra!eno mirisa i okusa. +od nas je %rili'no rijetko, a veliku %rimjenu je nala u Earmaceutskoj industriji, %roi#vodnji mirisa i ko#meti'kih %re%arata, te #a aromati#iranje sredstava #a %ranje i 'i(enje.

Juno voe i egzoti %ored a ruma obuhvataju jo neke vrste tro%sko i su%tro%sko vo(a koje su kod nas relativno rijetke. Ve(ina njih u naim krajevima ne us%ijeva ili us%ijeva u manjim koli'inama. 5u, i#me"u ostalih, s%adaju i smokva, banana, kivi, kaki, avokado, man o, ananas, marakuja, itd. 1. $mokva je najcjenjenije vo(e i# %orodice dudova i to vie kao sueno i %rera"evine ne o kao svje!e. /s%ijeva u hrvatskom %rimorju, a karakteristi'na je biljka ,redo#emlja, te %ojedinih dijelova C#ije i Cmerike. Jma velike so'ne i slatke %lodove koji se stavljaju u %romet kalibrirani, ujedna'ene veli'ine i kvaliteta, %akiran u manju ambala!u jer je osjetjivo vo(e kao i ja odasto. Bako se kvare %a se %rodaju kratko vrijeme.
2. Kaki ili japanska jabuka je kru%na ku lasta boba veli'ine jabuke, !ute ili

tamnocrvene boje, o%oro i tr%ko okusa u momentu berbe, a meko i aromati'no mesa u stanju u%otrebne #relosti. .otje'e i# ;a%ana i ,jeverne +oreje.
3. *o a je drvo i# %orodice mahuna ili le%irnja'a sa %lodovima du!ine 18 do 28

cm i irine oko 2 cm, ko!aste sjajne i 'vrste sme"eljubi'aste mahune sa jestivim mekim i slatkastim me#okar%om i %uno sme"eljubi'astih sjemenki. 3ahune sadr!e 48 do $8I e(era, %ektinske tvari, tanine i %rirodne hidrokoloide. Aa tr!itu je naj'e(e u obliku ro a'evo brana.
4. Banane su najcjenjenije tro%sko vo(e koje se kod nas uvo#i i u%otrebljava.

Jma karakteristi'an oblik %lodova, !ute boje u doba #relosti. 0eru se dok su #elene i do#rijevaju u toku skladitenja i trans%orta ili umjetno do#rijevaju %rije %rodaje. ,adr!e oko $I u ljikohidrata i oko 28I bjelan'evina. 0anane se %rema masi %loda dijele u ekstra klasu sa %lodovima od 188 , J klasa sa %lodovima od <8 i i JJ klasa sa %lodovima is%od <8 . 4o%uteno je i do $I %re#relih %lodova i manja odstu%anja od ekstra kvaliteta. Aaj'e(e se %akiraju u kartonsku ambala!u, a neke banane imaju i male nalje%nice kao o#naku %ri#nato i %rovjereno kvaliteta.
$. (atulje su drvoliki rod i# %orodice %almi koje imaju slatke i mirisne %lodove

jantarne boje, vrlo so'ne i mesnate, ujedna'ene veli'ine sa sjajnom %oko!icom koja %rianja u# mesnati dio. ,adr!e dosta e(era i imaju s%eciEi'an okus.
&. -nanas je vie odinja tro%ska #elen i# %orodice ananasa, sa mirisnim

sku%nim %lodovima i so'nim us%lo"em. .otje'e i# tro%ske Cmerike, a kao kultivirana biljka sa %uno sorti se u# aja u skoro svim #emljama tro%sko %ojasa. ,vje!i %lod je manje cijenjen, relativno se dobro 'uva i jede kao osvje!avaju(e vo(e, te slu!i kao osnova #a %ri%remu na%itaka, sokova i vo(nih %rera"evina, karakteristi'no mirisa i okusa.
@. Kokosov orah je %lod %alme karakteristi'no oblika i tvrde ljuske. 3esnati dio

ima okus ljenjaka i svje! se koristi kao hrana, a sueni kao ko%ra slu!i #a %roi#vodnju kokosovo ulja, brana, maslaca i dru ih %roi#voda. +okosovo mlijeko slu!i kao osvje!avaju(e %i(e.

01 -vokado 21 )an o 341 Papaja 331 /uava 351 Kumkvat 361 Kivi