MATEMATK 6

f, [a, b] de srekli bir fonksiyon olsun f nin erisi x=a, x=b dorular
b

|f(x) | dx dir.

ve x -ekseni ile alan ; S =

a

Alan, x- ekseninin s t nde ise

b

x [a, b] iin f(x) 0 S =

f(x) dx dir.
a

Alan, x- ekseninin altnda ise

b

x [a, b] iin f(x) 0 S = -

f(x) dx dir.
a

Alan, x ekseninin hem altnda hem de s t nde ise f, [a,c] de srekli,

c

x [a, c] alan

f(x) dx a

f(x) dx dir.
b

rnekler :
f(x)= 2x dorusu x-ekseni x=1 ve x= 2 dorularyla snrlanan blgenin alann bulunuz.
2

1.

2xdx = x2

= 22- 12 = 4-1 = 3 bulunur.

1
2

2. f(x) = x erisi, x-ekseni, x=1 ve x=4 dorularyla snrlanan alan bulunuz.

4
zm :
4

2
f(x)= x
4

S=

f(x) dx =
1

x
0

3
=1x
4 3

1
4
1

= 1 x3
12

x2 dx
4

4
1

= 1 . 43 - 1 . 13 = 64 - 1 = 63 br2
12
12
12 12 12

Grld zere, integral alma sayesinde paralama ynteminden daha basit bir
yntemle alan hesapladk.

132

MATEMATK 6

f(x) = Sinx erisinin [0, ] aralnda kalan paras ve x- ekseni ile snrlanan
alan hesaplaynz.

S=

Sinx dx = - Cosx
0
0

= - (Cos - Cos0)
= - (-1) +1 = 1+1
= 2br2

|x| dx integralini hesaplaynz.

-2

|x| = x, x0
-x, x<0

f(x)dxa

f(x) dx+
a

f(x) dx
c

C[a, b] olduuna gre

3

|x| dx =
-2

= - 02 -

-x dx +
-2

3
2 0
2
x
x
+
x dx = 2
2 0
-2

(-2) 2
+ 9 - 0 = 4 + 9 = 13 bulunur.
2
2
2 2 2

133

MATEMATK 6

5. f : R R ; f(x) = x2+x - 6 erisi, x = -2, x = 1 dorular ve x- ekseni ile snrlanan

blgenin alann bulunuz.

zm :
1

S=-

(x2+x-6) dx

f(x) dx =-2

-2

3
2
= - x + x - 6x
= -1 - 1 + 6 +
3
2 1 -2
3 2

-8 + 4 + 12 = -2 -3 +36 - 16 + 12 +72 = 99
3 2
6
6
x=-2

= 33 br2
2

x=1

6. f (x) = x3 - 5x2 +6x fonksiyonunun erisi ile x- ekseninin snrlad blgenin

alann bulunuz.
zm : x(x2-5x+6) = x(x-3) (x-2) = 0 ise

(x3-5x2+6x) dx -

S=

x =0, x=3, x=2

4
(x3-5x2+6x) dx = x - 5 x3+3 x2
4 3

2
0

4
- x - 5 x3 +3x2
= 4 - 40 +12 - 81 - 45+27-4 + 40 - 12
4
4 3
3
3
2

= 4 - 40 + 12 - 81 + 45 - 27 + 4 - 40 + 12 = 50 - 80 - 81 = 600-563 =37
3
4
3
1
3
4
12
12
(12)
(4)
(3)

134

MATEMATK 6
2

7.

|x1| dx integralini hesaplaynz.

0

zm : x =1 kritik nokta
x-10 ise x1
x1
=
x1<0 ise -(x-1)
x 1

|x-1| =

x-1
-(x-1) olduundan

-(x-1) dx+

|x-1| dx =

;
;

2
2
+ x -x
(x-1) dx = -x + x
2
2
0
1

= -1 + 1 + 2 - 2 - 1 + 1 = - 2 + 2 = -1 + 2 = 1 bulunur.
2
2
2
3

[|x|] x dx integralini hesaplaynz.

8.
0

zm :
x [0, 1) f(x) = [|x|] = 0
x [1, 2) f(x) = [|x|] = 1
x [2, 3) f(x) = [|x|] = 2
3

[|x|]x dx =
0

0 dx +
0

xdx+
1

2
2x dx = 0+ x + x2
2 1
2

2 - 1 + 9 - 4 = 3 + 5 = 13 bulunur.
2
2
2
4

sgn (x2 - 3x+2)dx integralini hesaplaynz.

9.
-1

zm :
1 ; f(x) > 0 ise
0 ; f(x) = 0 ise
-1 ; f(x) < 0 ise
f(x) in iaretini inceleyelim.
Sgn f(x) =

135

MATEMATK 6

x2 - 3x+2

Sgn

(x2-3x+2)dx

-1

dx+
-1

+ (-x)

-1dx+
1

1dx=
2

+x
1

-1

= (1+1) - (2-1) + (4-2) = 2 - 1+2 = 3 bulunur.

2

[|x|] Sgnx dx integralini hesaplaynz.

10. x0 iin
-1

zm :
x [-1, 0) [|x|] = -1

1 ; x>0 ise
Sgnx = -1 ; x<0 ise
0 ; x=0 ise

x [0, 1) [|x|] = 0
x [1, 2] [|x|] = 1
2

[|x|]

Sgnx

1
-1

dx =

(-1) dx +
-1

-1
0

-dx +
-1

11.

0 dx +
0

dx = - x

1 dx
1

+x
-1

= -1 + 2 -1 = 0
1

|Cosx-Sinx| dx integralini hesaplaynz.

zm :
0, aralnda Cosx -Sinx = 0 denkleminin kk x = tr.
2
4
x iin Cosx Sinx ve |Cosx-Sinx| = Cosx - Sinx
4
x> iin Cosx< Sinx ve |Cosx -Sinx| =-(Cosx - Sinx)
4
= Sinx - Cosx dir.

136

MATEMATK 6

|Cosx - Sinx| dx =

(Cosx - Sinx) dx +

Cosx dx +

Sinx dx -

4
0

= Sinx

- Cosx

Sinx dx -

+ Cosx

Cosx dx

(Sinx - Cosx) dx

4
0

- Sinx

= (Sin - Sin0) - Cos - Cos + Cos - Cos0 - Sin - Sin

4
2
4
4
2
4
2 - 0 - 0 - 2 + 2 -1 - 1 - 2
2
2
2
2

= 2 + 2 + 2 -1-1+ 2 = 4 2 = 2 2 -1 bulunur.
2
2
2
2 2
12. Aadaki integralleri hesaplayalm.
3

3
(x2-4x+2) dx = x - 4 x2+2x
= 27 - 18+6 - 1 +2-2 =
3 2
3
3
1

a)
1

-3 - 1 = - 10 bulunur.
3
3
Cos(-) = Cos ; Sin(-) = -Sin
3

b)

= -2 (Cos1 - Cos(-1))

(2Sinx+2Cosx) dx = (-2 Cosx + 2 Sinx)

-1

-1

+2 (Sin(1) - Sin (-1)) = -2 (Cos(1) - Cos(1)) + 2 (Sin (1) + Sin(1)) = 4 Sin1

/4

1 dx = tgx 4
Cos 2x
0

c) S =
0

/2

d) S =
0

= tan - tg0 = 1-0 = 1

4

-1 dx = Arc cosx 2 = Arc cos - Arc cos0

2
1-x2
0

137

MATEMATK 6

1 dx = Arctgx
= Arctg 1- Arctg0 = - 0 =
0
1+x2
4
4

e) S =
0

e 5x dx = 1 e 5x
= 1 (e 5.1-e 5.0) = 1 (e 5-1)
5
5
5
0

f) S =
0
5
= e -1
2 5

bulunur.

g) S =

Sin |x| dx =

Sin(-x) dx+

0
-

Sinx dx =

Cosx

-Sinx dx+
-

Sinx dx =
0

- Cosx

= Cos0 - Cos(-) - Cos + Cos0 = 1 - (-1) - (-1) +1 =

1+1+1+1 = 4 bulunur.
2

h)

Sgn[|x|] dx =
-1

=
-1

0dx +
0

[|x|]

[|x|]

dx =

2
1

4x
2

= 2-1+12-8+108-81 = 86
3

[|Sinx|] Sinx dx =

33dx =

+ 27x

j)

2 dx+
2

= (-1) +2 -1 = 0 dr.
1

1 dx+
1

+x
-1

Sgn(1) dx
1

dx = -x
1

Sgn (0) dx +
0

-dx+

Sgn (-1) dx+

-1

-Sinx dx = Cosx

= Cos2 - Cos

= 1-(-1) = 1+1 = 2 dir.

x, den 2 ye kadar deitiinde Sinx, -1 ile 0 arasnda deiir. [|Sinx|] =-1 dir.

138

MATEMATK 6
3

k)

|x2-3x+2|

( x2-3x+2)dx+

dx=

x3 - 3 x2 +2x
3 2

(x 2-3x+2) dx

dx +

3
= x -3 x2+2x)
3 2

(x2-3x+2)

3
+ x - 3 x2+2x
1 3 2
2

= 1 - 3 +1 - 8 +12 +4- 1 +3 -2 + 27 - 27 +6- 8 + 12 -4

3 2
3 2
3 2
3 2
3 2
= 2-9+6 - 16+36+24-2+9-12 + 54-81+36-16+36-24 - 1+71+5 = 75 = 25
6
6
6
6
6
2

Sgn(x2-5x+6)

l)

dx =

1dx1

x
x2-5x+6

2
+

1dx = x

1dx+
2

+x

=
3

2-1-(3-2) + 4-3 = 1-1+1 = 1 bulunur.

3
-

O +

13. f: (x) = -x2+7x-6 fonksiyonunun erisi x = 2, x=5 dorular ve x-ekseni ile

snrlanan blgenin alann bulunuz.
zm :
5

S=

(-x2+7x-6) dx

f(x) dx =
2

3
2
= - x + 7x - 6x
3
2

5
2

= - 125 + 175 - 30 - -8 + 14-12

3
2
3
= 189
2

139

MATEMATK 6

14. f(x) = |x2-3x-4| fonksiyonunun erisi ile x-ekseninin snrland blgenin

alann bulunuz.
zm :

f(x) = (x-3 )2 - 25
4
2
4

S=-1

3
(x2-3x-4) dx = (- x + 3 x2 +4x)
3 2
-1

= - 64 +24+16 - 1 +3 -4
3 2
3
= 141
6

15. f(x) = x2 -8x fonksiyonunun erisine x -ekseni ile snrlanan blgenin alann
bulunuz.
f(x) =x2 -8x =(x-4) 2 -16
8

S =-

(x 2-8x) dx

f(x) dx =
0

3
= x - 4x2
=
3
0
3
8
- 4.64 = 512 - 256
3
3
256
=
br2 bulunur.
3

140

MATEMATK 6

16. f(x) =Sinx fonksiyonunun erisi ile x = , x = 7 dorular ve x- ekseni ile

2
4
snrlanan blgenin alann bulunuz.
zm :

S=

Sinx dx
2

7
4

Sinx dx = - Cosx

+ Cosx

7
4

= - Cos + Cos + Cos 7 - Cos = 1+ 2 + 2 +1 = 2+ 2 br2

2
2
4
4

17. Aadaki integralleri hesaplaynz.

5

a)

Sin

[|x|]
2

dx =

Sin 2 dx =
4

0 dx +
0
2

1 dx +
1

dx 1

Sin dx

Sin 3 dx +
2

Sin dx +
2

Sin0 dx +
0

0 dx +
2

dx = x

- x

-dx +
3

0 dx =
4

= (2-1) - (4-3) = 1-1 = 0

141

MATEMATK 6

b)

-1 dx = Cotgx
Sin2x

1 dx = lnx
x

c)
1

= Cotg - Cotg = 0-1= -1

2
4

= lne-ln1 = 1-0 = 1 dir.

K ER LE SINIRLANAN BLGENN ALANI

rnekler :
2

1. y = x dorusu ve y = x parabolnn snrlad blgenin alann bulunuz.

2
zm :
Eriyle doruyu birlikte zelim ve snrlarn bulalm. Sonra grafiini izip,
arada kalan blgeyi tanmlayalm.
2

x = x x2-2x = 0 x(x-2) = 0
2
x1 = 0 veya x-2 = 0 x2 = 2 dir.
2

S=
0

=x
2

142

2
2
(x- x ) dx =
2

2
0

3 2

-x
6

x dx 0

= 2- 4 = 2 br2
3 3

x2 dx
2

MATEMATK 6

2. y = x2, y = - x2+2x fonksiyonlarnn erileri ile snrl blgenin alann bulunuz.

zm :

y = - x2+2x = -(x-1) 2+1

(-x2+2x-x2) dx = - 2

S=

1 3

x2 dx +2

x dx = -2 x
3

2
2 x
0 2

= - 2 (1-0) + (1-0) = - 2 +1 = 1 br2

3
3
3

3. y = 2x2 erisi ve y = 4x dorusu ile snrlanan blgenin alann bulunuz.

zm :

Eri ile doruyu ortak zelim.

4x = 2x2 2x = x2
x1 = 0 veya x2 = 2

(4x-2x2) dx= 4

S=
0

x dx -2
0

2 2
3 2
x2 dx = 4 x
-2 x
2 0
3 0

= 2.4 - 16 = 8 - 16 = 8 br2
3
3 3

143

MATEMATK 6

4. 0, aralnda, y = Sinx , y = Cosx erileri ve x- ekseni ile snrlanan blgenin

2
alann bulunuz.
zm :

/4

S=

/2

Sinx dx +

Cosx dx = -Cosx
/4

4
0

+ Sinx

= - Cos + Cos0 + Sin - Sin = - 2 +1 +1 - 2 = 2- 2

2
2
4
2
4
5. y2 = 3x ve x2 = 3y erileri ile snrlanan blgenin alann bulunuz.
2

y=x
3
2
(x )2 = 3x
3
x4 = 3x
9

zm :

x4 -27x = 0
x(x3 - 27) = 0
x1 = 0 veya x2 = 3
x=
3

S=

3x -

x2

=2 3
3

144

x3

dx =
0
3 3

-x
9 0
0

y2
y = 3x
3

3 x dx - 1
3

x2 dx =
0

= 2 3 2 3 27 - 3 = 12 3 -3 br2
3

MATEMATK 6

6. y = x2 -1 erisi ve y = x-1 dorusunun snrland blgenin alann bulunuz.

zm :

S=

(x-1) -

(x2-1)

dx =

2
3
(x-x2) dx= x - x
=
2 3 0

( 1 - 1 ) = 3 - 2 = 1 br2
2
3
(3) (2)

7. y = x2 -8 ve y = -x2 erileri ile snrlanan blgenin alann bulunuz.

zm :
x2 - 8 = -x2
2x2 = 8
x2 = 4
x1 = 2 , x2 = -2

(-x2 -x2

S=
-2

+8) dx =
-2

(-2x2 +8) dx = ( -2 x3 +8x)

3
-2

= - 2 8+8.2 - -2 (-8) -16 = - 16 + 16 - 16 + 16

3
3
3
3
= - 32 + 32 = 96-32 = 64 br2
3
1
3
3
(1) (3)

145