YILDIZ VE YILDIZLI HA TONAZLAR

Anadolu Seluklu Dneminde mimarlk eserlerinde,baz mekan veya birimleri rten tonozlardaki kullanm ve eitleri anlatlmaktadr makalede. Yldz Bezeli Ha Tonozlar Ha tonozun talarna ilenmi kabark silmelerle,yldz tonoza benzetildii tonozlardr.bu trn rnei vardr.Hepsinde 3 hat- 4 yzl yldz tonozlarn plan emas izlenmektedir. Erzurum Hatuniye Medresesinde,bat eyvan rten ha tonoz

Farkl kalnlklardaki silmelerle yldz tonoz ifadesi verilen ha tonoz rneklerinin hepsi tatr. Sivas Keykavus Darifasnda,avlunun gney revann batdan birinci tonozudur

Yldz Tonozlar Yldz tonoz ad verilen tonoz kendine zg statik davran olan bir strt tr olmayp bir ha tonoz eitlemesidir.Yldz tonozlar kegenlerin ayrt hat says ve bunlarn arasnda kalan yz saysna gre snflamak mmkndr. Anadolu Seluklu dneminden gnmze kalm yldz tonozlar veya kalntlar 2 hat -3 yz ile 7hat-8 yz arasnda eitlenmekte ise de en ok 3 hat-4 yzl yldz tonoz rnei vardr.Hat-yz says ne olursa olsun btn yldz tonozlarda izlenen ortak bir zellik de malzemenin sralanmasna ilikindir.Malzeme ister ta ister tula olsun kenarlar dik balayan rg sralar gbee birleen hatlarda krlarak gbein dna kout olarak devam eder. Tonozlarn hepsi birbirinden farkl olmakla birlikte bir tanesi dnda hepsin de hatlarn birletii gbein biimi sekizgendir.Kural d gbei olan Sivas Keykavus Darifas gney revan batdan beinci birimini rten yldz tonozdur.

Anadolu Seluklu dneminde ina edilen yldz tonozlar arsnda kollarnda yz says en fazla olan Mardin Ulu camisinde revan ortasnda yer almaktadr. Yldz ve yldzl tonozlar drt duvarla tanmlanm,kap ve girilen ve ancak girilince alglanan mekanlar deil,birok adan alglanabilen,geni bir gr asna giren konumlardaki mekanlar ve mekan paralarn rtmektedir. zel konumlar rten tonozlarda niye yld kullanlm sorusu salt ikonografik adan sorulduunda tonoz ve kubbe gibi st rt elemanlarnn Gk Kubbenin,yldzl her enin de gkyzndeki yldzlarn simgesi olmas geerlidir. Yldz tonozlarn hat-yz says ne olursa olsun,yldzlarn hep drt kollu olmas ha tonozun zelliklerine baldr ve bu nedenle yldzlarn alt veya sekiz kollu olabilme olasl yoktur.Btn bunlar ha tonozun kurulu zellikleri kadar geometrinin de parasdr.Genelde yldz biiminin,bezemenin her trnde ve m alzemede kullanlmasnn en nemli nedeni temel geometrik kurgunun doal neticesi olmasdr.Daireyi e veya drde blmekle balayan kurulularn hemen ilk amalarnda alt kollu veya sekiz kollu yldzlar kendiliinden ortaya kar.Yldz bezemenin paras olsa da olmasa da,geometrik kuruluun parasdr.Geometrik kuruluun doal sonucu olan yldz,olas ikonografik seimlerle birleince,en yaygn kullanlan bezeme gesi haline gelmektedir.

Prof.Dr.Ayl Tkel Yavuz