LU V HOA TRNG HN V

EM PHI N HARVARD HC KINH T

Nhng ngi dch: Nguyn Phan Qu Luyn Xun Thiu Luyn Xun Thu Dch t nguyn bn ting Hoa C B HARVARD Lu Dic nh Do Tc gia Xut bn x n hnh 2001

NH XUT BN VN HO THNG TIN H NI 2004

LI GII THIU
Mt git mc c th lm vn ngi suy ngh Mt cun sch hay c th thay i s phn bit bao ngi! Lord Byron (1878 1824)

LM MT VIC KH HN LN TRI
Ngy 12 thng 04 nm 1999, vi hng ch ln, t Thng bo Thnh ng bi Em phi n Harvard hc kinh t lm xn xao d lun ton Trung Quc, ng thi qua cc phng tin thng tin i chng v mng Internet, bi bo lm nc lng cc bc cha m ang chm lo con ci hc hnh. Tc gi bi vit: Li Bnh thng bo: Bn trng i hc M ni ting ng thi sn sng tip nhn c b Thnh , 18 tui, Lu Dic nh v i th hon ton tin hc, tin mua sch v, tin n v tin sinh hot ph mi nm khong trn 30 nghn USD. Bn trng i hc l: i hc Harvard danh ting, i hc Columbia, Hc vin Wellesley, Hc vin Mount Holyoke. Ngay hc sinh Hoa K chen chn vo c cng l mt k cng, i hi phi c thc lc, phi c chun b t xa ht sc chu o. Cn nh vo c Trng i hc Harvard c cc chuyn gia son sch Hng dn du hc gi l mt vic kh hn ln tri. Trong th ca Trng i hc Harvard gi Lu Dic nh c on vit: Nm nay c tt c trn 18 nghn th sinh ghi tn, vy m nh trng ch c th tip nhn 1.650 sinh vin. Vi s lng th sinh ti gii v y tim lc nh vy m ch cho php chn mt s lng sinh vin tng i t, thnh th Ban Chiu sinh Harvard phi cn nhc ht sc thn trng, ct sao la chn c nhng em thc s thng minh, tch cc hot ng v c nhiu tim lc. Ban Chiu sinh tin rng, vi kh nng ni tri v nng lc tng hp xut chng ca mnh, chc chn trong thi gian hc i hc Harvard v sau khi tt nghip, em s c nhng cng hin quan trng.
2

Ngy 01 thng 08 nm 1999, Lu Dic nh hon tt mi th tc ln my bay sang Hoa K, bt u mt chng ng phn u mi.

CUN SCH CNG C V LNG

Ngay sau khi bi bo Em phi n Harvard hc kinh t c cng b, b Lu V Hoa v ng Trng Hn V, ba m ca em Lu Dic nh nhn c hng nghn cc c in thoi v hng vn bc th hi v cch thc nui dy Lu Dic nh, ng thi ngh cho bit ti sao Trng i hc Harvard li coi trng kh nng ni tri v nng lc tng hp n nh vy. Thm ch c mt Cng ty ln Thm Quyn cn fax cho h ngh sau khi tt nghip, Lu Dic nh s n Cng ty lm vic Khng th tr li ht cc cu hi v nhng bc th, b Lu V Hoa cng chng l Trng Hn V vit cun sch Em nht nh s hc Harvard m bn ang c trong tay, k t m v qu trnh nui dy con ca mnh, do Tc gia Xut bn x n hnh nm 2001, s lng in ti 1 triu 60 nghn bn, ch trong vng 1 nm ti bn vi 32 ln. B Lu cho bit: Nm 1980, lc ang mang thai b nh, ti c ngi bn l Hiu trng Khu tng mt cun sch ca tc gi Kimura Kyuichi Gio dc t sm vi thin ti. Cun sch trng gin d, khng c v g hoa m, thm ch khng thy c tn ngi dch. C c cun sch y ti mng nh bt c vng. Hng ngy mi khi i lm v ti u c k v nghin ngm nhng iu vit trong ti khuya. Cun sch Kimura Kyuichi vit vo nm 1916, trong gii thiu t tng gio dc cng nhng kinh nghim nui dy c th thn ng Carl Witer. Cun sch nh m mt cho ti. Ti hiu ra rng, vi chnh sch mi gia nh ch mt con, mun con thnh ti t phi dy con bt u ngay t khi 0 tui, ngha l t lc cha c tui. Ti bn bc, trao i thng nht vi chng ti. Chng ti quyt nh dy con ngay t lc a b va ct ting cho i. V chng ti lm ng nh th. C th ni, i vi chng ti, l cun sch cng sc v lng. V, cho mi ti gi, ti vn cha bit v ho tm no dch cun Gio dc t sm vi
3

thin ti t ting Nht ra ting Hn. Ti ch tm nim mt iu: Mi mi hm n ngi khi xng t tng gio dc t sm v nhng nh hot ng thc tin m ra con ng thnh cng i vi cc bc cha m kht khao nui dy con thnh ti. Ti cng tht khng ng, chnh nh s truyn b t tng gio dc c nu trong cun sch cn li duy nht mt bn, trng by ti phng cc k vt qu him ca Th vin Trng i hc Harvard cui cng li dn a con chng ti, Lu Dic nh, n vi Harvard.

TI SAO BT U T MC S 0
Ngi ta chng minh c rng, nu trong thi k nht nh, ta cho ong th n mt loi thc n nht nh, th con ong s bin thnh ong cha. Nhng nu b qua giai on cn thit th cho d c nui con ong kia bao nhiu lu v cng bng ng loi thc n y chng na n cng khng sao tr thnh ong cha c. Ch rng ngay t lc nh c kh nng bi t giu thc n cn tha, nhng ng vo thi gian y, nu ta nht ch rng vo cn phng nn trng ximng th ch mt thi gian sau , ch rng mt i kh nng bi t giu thc n. Vi a tr, s vic xy ra cng ht nh vy. Ngi ta c tng l bt u dy con cng mun cng tt, v n s c chun b chu o hn. Nhng khng phi th! C nhng giai on ht sc quan trng v c bit nhy cm i vi mi hnh thc nui dy, nh th b b qua s khng bao gi b p li c. Nu nh a tr ln ba mi bp b bit ni th tng nh chuyn chng c g nguy him c. Ri sau ny b s ni si thi. Song ngi ta thy rng vic hc ni ca em s lu hn, kh khn hn v ci chnh l n khng c tc dng pht trin tr thng minh nh khi bit ni ng tui. Carl Witer b linh cm c iu v v sau Kimura Kyuichi, Lu V Hoa tip bc pht huy. Th ra trong th gii tr em ph bin Quy tc tim nng gim dn. im ny v sau c khoa sinh tm l hc chng thc. V d, mt em b sinh ra c 100 phn tim nng, nu nh bt u ngay t 0 tui, ta nui dy ht sc chu o, th sau ny em s tr thnh ngi c 100 phn nng lc. Nu nh n 5 tui mi bt u dy d th cho d c dy d xut sc n u cng ch t khong 80 phn nng lc. Nhng nu li n 10 tui mi bt u dy d th lc ny ch t
4

khong 60 phn nng lc. Do vy, vo ng thi k pht trin, nu nh tim nng ca tr khng c khu gi, nui dy bi dng th dn dn cn kit, mai mt. V y chnh l l do phi bt u dy tr t mc s 0. C iu u th k XIX, ngi ta khng hiu c iu . Ngi ta cho Carl Witer con s d thnh thin ti l do t cht ch khng phi do gio dc R rng, l i vi mi loi tim nng, chng ta khng c mt thi c, phi ra sc to c hi cho chng pht trin, chc chn ri cng nh Carl Winter b, nh Kimura Kyuichi, Lu V Hoa Chng ta s nui dy con thnh nhng nhn ti tr vit siu qun! Cun Em nht nh s hc Harvard cung cp cho chng ta mt v d sinh ng v con ng gio dc cc thn ng. Cun sch tun th cht ch cc nguyn tc gio dc ca Carl Winter i vi s trng thnh ca con tr, vn ti quan trng l gio dc, ch khng phi t cht. Tr em cui cng tr thnh thin ti hay ngi thng, khng phi di t cht thng minh nhiu hay t quyt nh, m im mu cht l vic gio dc tr t lc mi sinh cho ti 5 6 tui. Cc nh gio dc, cc bc cha m hy kp thi nm ly giai on pht trin ti quan trng ny, ng n tri i khng hnh khng bng! Hy ra sc lm cho tr tr thnh chnh n ngay t mc s 0!

Th Trng.

LI M U
BN TRNG I HC NI TING CA M NG THI TUYN CHN LU DIC NH
(T thut ca Lu V Hoa - M ca Lu Dic nh)

BN TIN C BIT GY CHN NG TON QUC

Ngy 12 thng 04 nm 1999, Thnh thng bo a ra hng tt c bit trn u trang nht: Em phi n Harvard hc kinh t. Phng vin bo Li Bnh cho bit: C 4 trng i hc ca M (trong c i hc Harvard ni ting) cng mt lc gi giy bo trng tuyn cho Lu Dic nh c gi 18 tui Thnh , trong c giy cp hc bng v sinh hot ph ln ti 30 ngn la M mi nm. Bn trng i hc ca M l: i hc Harvard, i hc Columbia, Hc vin Wellesley v Hc vin Mount Holyoke. Hc vin Wellesley l mt hc vin ni ting tng o to cc nhn vt m khng t ngi khng bit ti nh Hillary cu phu nhn Tng thng M, Albright - cu ngoi trng Hoa K, b Tng M Linh, nh vn Trung Quc Bng Tm Cn trng i hc Columbia v Hc vin Mount Holyoke cng u l nhng trng i hc hng u th gii, ch tuyn sinh hng nm rt kht khe, ngay c nhng hc sinh M cng kh trng tuyn, cn vic thi u vo i hc Harvard ng u th gii th li cng c cc hc sinh coi l chuyn kh hn ln tri. Th m Lu Dic nh - ngi cn ang bn rn cng thng cho t thi c, pht chc c cc trng i hc ni ting trn ng thi gi giy bo trng tuyn v cn ginh c hc bng ton phn! Hc bng ton phn m ch ton b cc chi ph gm: tin hc ph, tin sch v v cc chi ph n . Nhng khon tin ny u c nh trng i th. Thng bo trn c tung ln mng Internet lp tc lan truyn ra ton quc, gy nn mt chn ng ln.
6

- Tn Hoa x pht thng bo trn ton cu. - Hn chc phng vin ua nhau n phng vn Lu Dic nh v Trng Ngoi ng Thnh , ni c ang . - Bo ch a phng ua nhau ng cc tin tc lin quan. - Rt nhiu cc thy, c gio cc trng trung hc, tiu hc gii thiu v k tch Lu Dic nh cho cc hc sinh trn lp. - Nhng ng b b m mong mun con ci mnh thnh t th li cng xc ng, kht vng gio dc con ci mnh tr thnh mt Lu Dic nh th hai.

BN BC TH NHANH C CHUYN T NC M
i vi nh Nhi (nh Nhi, nh nh tn gi thn mt ca Lu Dic nh), thng 04 nm 1999 l mt thi khc khng bao gi qun. Tri qua gn bn thng tri mit mi hc tp v dc ton sc thi vo cc trng i hc M, gi n thi im thng bo kt qu. Thi gian ra thng bo cc trng i hc M rt khc nhau, i vi nhng hc sinh nhp hc vo ma thu th thi gian gi giy bo khong t thng 12 nm trc n thng 4 nm sau. nh Nhi ch yu lm h s thi vo cc trng i hc v hc vin ni ting min ng nc M. thng nht tuyn sinh, tm trng i hc vng min ng nc M, tho thun v thng bo trng tuyn nht nh vo ngy 1 thng 4. V hng nm u c nhng th sinh c bit u t cng c nhiu trng tuyn chn, to lp s cng bng, cc trng i hc c mt tho thun nghim ngt: l cho cc th sinh cng mt lc nhn c giy bo trng tuyn ca cc trng. Nhng trng i hc ny ang l mc tiu v kht vng ca nhiu ngi. Sau khi tip xc vi ngi i din ca i hc Harvard, nh Nhi ng n trung tm n thi luyn tp. Chng ti c m tng thng, ch mong gii p c ba cu hi hc ba:
7

nh nh liu c trng tuyn khng? Trng tuyn vo nhng trng no? C trng tuyn vo i hc Harvard khng?
Ca i cui cng quyt nh th sinh trng tuyn vo trng i hc ny l cuc b phiu tp th ca Hi ng tuyn sinh. Thi gian b phiu tuyn sinh ca i hc Harvard vo trung tun thng 3 hng nm. Theo quy nh, mt pht trc khi ban hnh thng bo, khng ai c bit kt qu. Th nhng Trng Hn V, cha dng ca nh Nhi, li c cch khc suy on kt qu - t khi nh Nhi su tui, anh y trc tip gio dc nh Nhi, ch bo dn dt trong qu trnh trng thnh ca chu. Da vo phng php gio dc gia nh p dng nhiu nm nay trong nc, anh y hiu rt r hiu qu thc t ca n, v vy anh y khng nh rng nh Nhi chc chn s trng tuyn vo cc trng i hc ny. Khi tuyn sinh, cc trng i hc ny chng mong mun c c nhng hc sinh u t hay sao? Anh y kin tm tin vo s gio dc t cht gia nh m hn chc nm qua nh nc ang theo ui. Nn gio dc y nh Nhi t c tuyu chun trng tuyn ca i a s cc trng i hc ni ting trn th gii. C iu, liu c trng tuyn vo i hc Harvard hay khng th anh y khng chc chn lm. Harvard chnh l ngn thp cao nht trong cc Kim T Thp. Vi cu hi th nht, anh d on ng. Chiu ngy 29 thng 3, chng ti nhn c th nhanh ca Hc vin Mount Holyoke, bn trong c giy bo trng tuyn v giy chng nhn t cch nhp hc gi cho nh Nhi, do Ph Ch nhim Vn phng s v Quc t ca hc vin ny k. Ni dung nh sau:

Em Dic nh thn mn! Em c Hc vin Mount Holyoke tuyn chn v tr thnh sinh vin mi ca trng, nhp hc vo thng 2. Chc mng em! Nm hc ny, tng s ngi d thi vo Hc vin l tng i ln trong lch s Hc vin. C hn 2430 n sinh cnh tranh nhau c nm trong danh sch 500 hc sinh trng tuyn. Bn thn s tht ca vic em trng tuyn chng minh em l mt n sinh c t cht c nhn rt tt v c nng lc hc tp cao. Ti
8

cng vi ngi Kerirtow Zeivis, Ch nhim vn phng v ngi Geon Picad Ph ch nhim vn phng s v Quc t xin chc mng em.
nh Nhi c mt trng i hc bo lnh. Hc vin Mount Holyoke l mt trng n sinh ni ting vng min ng nc M. Nhiu nm li y n lun l mt trong nhng trng n sinh hng u ca 8 trng i hc min ng nc M. Bui ti, khi nh Nhi tr v nh, chng ti bo tin ny cho chu. nh Nhi nhy ln vui mng, nhg li cht lng i. Cn cu hi quan trng hn vn cha c li gii p. Ngy hm sau, chng ti li nhn c th nhanh ca Hc vin Wellesley, cng c giy thng bo trng tuyn v giy chng nhn t cch hc tp gi cho nh Nhi: Em Dic nh thn mn! Chc mng em! Hi ng tuyn sinh ca Hc vin Wellesley b phiu tuyn chn em tr thnh hc sinh kho 1999 2003 ca Hc vin. Em l ngi lun lun c ca ngi, bi v vi thnh tu trn nhiu mt ca mnh, em to ra s khc bit ln nht so vi nhng ngi d thi trong lch s ca Hc vin Wellesley. T s nghip hc tp v thnh tch c nhn em, Hc vin Wellesley coi em l mt tin l trong nhng i tng cnh tranh ua ti hoa v c nhiu nng lc. Ti hy vng vo ma thu nm nay em c th gia nhp vo cng ng ca Hc vin Wellesley.

Ch nhim tuyn sinh Jannit Riwen Lapuly

Wellesley l mt trng n sinh hng u ca M, c n trng ny hc tp nh Nhi cun mn nguyn lm ri. Th nhng, nh Nhi vn cha thng bo tin vui ny cho trng bit. Chu cn mun i, bi v mong mun ca chu l i hc Harvard. Trong nhng ngy bn tai chu cn vng vng li ca mt cu sinh vin Harvard ni vi chu rng: Ti rt tin tng em c th cng hin cho Harvard v cho Trung Quc, ti hy vng em s trng tuyn vo i hc Harvard. V th, mc d c giy bo trng tuyn ca hai trng khc, nhng chu vn kin
9

tr i hi m t Harvard. Th ri, ngy 5 thng 4 n. Theo quy nh ca i hc Harvard, vo ngy trng s m ng dy in thoi, hi theo yu cu, cho nhng th sinh nng lng mun bit tin nhanh kt v kt qu thi, nhng h li yu cu c tr li bng th tn dng c ch nh. Do chng ti khng c th tn dng nh yu cu nn ngi Lasue Timooen - ngi ph trch t chc giao lu hc sinh Trung - M ch ng ngh gip chng ti. L mt trong nhng ngi gii thiu nh Nhi, ng cng rt mun bit c kt qu ngay. 10 gi ti, tc l 9 gi sng min ng nc M, chung in thoi nh ti vang ln, chnh l ngi Lasue gi n. Sau khi ni thng in thoi vi chng ti, ng chuyn tip kt ni vi in thoi hi p ca i hc Harvard. Khi ng dy thng, nh Nhi trc tip hi v trc ban ca Vn phng tuyn sinh Harvard, bi v i hc Harvard ch tr li yu c u ca chnh th sinh. Xin hy ni r h tn v ngy thng nm sinh. Mt ging Anh c st khu m M vang ln. nh Nhi p ng mi chi tit yu cu. Tip theo m my pht bn chn khng yn, trong ng in thoi cn nghe r ting chy r r ca my tnh. Congratulution! (Chc mng bn!). Bn trng tuyn vo i hc Harvard!. Ngi trc ban nhit tnh tr li. Ngay lp tc, ton b gia nh chng ti vui mng h reo. Chng ti i gi pht ny t rt lu, n l kt qu ca con ng gio dc t cht m chng ti chn la cho nh Nhi t hn chc nm trc v lun mong i c chng minh, mt phn thng cao nht cho tm huyt ca cha m! cng l phn thng xng ng cho qu trnh hn chc nm phn u ca nh Nhi! u dy in thoi pha bn kia ngi Lasue cng rt xc ng. ng nhit thnh chc mng cho nh Nhi, sau cn i nh Nhi a ng nghe cho cha m. ng mun by t li chc mng cho chng ti. Ngy 7 thng 4, chng ti ng thi nhn c th nhanh ca i hc Harvard v i hc Columbia gi ti.

V SAO I HC HARVARD LI TUYN CHN DIC NH?

Khi m hai bc th nhanh ra, ni xc ng ca chng ti li chuyn sang s hiu k. C gia nh chng ti xem i xem li giy bo trng tuyn vi nim vui khn xit. Em Lu thn mn! Ti rt vui mng c thng bo cho em, Hi ng tuyn sinh v cp xt hc bng ca i hc Harvard b phiu tn thnh a tn em vo
10

danh sch hc sinh kho hc 1999 2003. Xin hy nhn ly li chc mng ca ti i vi thnh vin kit xut ca em. Nm nay, c hn 18.000 th sinh ng k thi tranh ginh 1650 ch tiu tuyn sinh ca trng chng ti. Trc s lng ch tiu tuyn chn tng i t m lng th sinh ng k th vo th nhiu, Hi ng tuyn sinh Harvard phi chn la ht sc k lng tuyn chn nhng ngi c nng lc c nhn, s nghip hc tp v hot ng ngoi kho phi phm. Hi ng tin tng rng, vi t cht u t v nng lc tng hp xut chng ca mnhm em s c nhng cng hin quan trng trong thi gian theo hc Harvard v sau khi tt nghip ra trng. Ti rt hy vng em s n Cambridge (y l a bn dng chn ca i hc Harvard) gia nhp vo i ng chng ti! Ch tch Hi ng tuyn sinh v cp xt hc bng William R. Fitzsimans" Hnh nh thy nh vy vn cha din t ht tnh cm ca mnh, v ch tch ny cn vit thm mt dng di ch k ca mnh: Mt ln na, hy vng em s gia nhp vo i ng ca chng ti!. Trong th nhanh ca i hc Harvard cn c mt bc th chc mng ca n s Maro. V i din tuyn sinh ny c l l ngi sm vui mng trc vic nh Nhi ng k vo Harvard. Ngi sp xp cho nh Nhi ni chuyn vi Harvard chnh l b. nh Nhi c Hi ng tuyn sinh b phiu thng qua, khin b ht sc vui mng. N s Maro vit trong th: Dic nh thn mn! Ti vit th ny by t chc mng i vi vic trng tuyn ca em v nhng thnh tch m em t c! Vi t cch l ngi i din tuyn sinh ca em, ti cm thy ht sc vui mng. Ti rt k vng vo em s quyt nh ng k nhp hc vo thng 9 nm nay. Ti xin gi li cu chc chn thnh nht cho mi thnh cng trong tng lai ca em. Trng i hc Columbia tng c chng ti coi trng nht, sut tin hc bng ca h cn cao hn c i hc Harvard, ngay c k ngh cng khng phi lm thm lo cho vic n hc ca mnh. Giy bo trng tuyn ca Hc vin Columbia thuc i hc Columbia vit: Em Dic nh thn mn! Xin chc mng em! Ti cng vi ngi Oersden Quigeli v ton th thnh vin ca Hi ng tuyn sinh vui mng c thng bo cho em bit rng, em trng tuyn vo Hc vin Columbia, l thnh vin ca kho hc 1999 2003, vi tr lc thin ph v ti nng c nhn, em s tr thnh mt b phn
11

giu sc sng trong lng hc thut. Chng ti tin tng mi nng lc ca em s c pht huy, bi p i hc Columbia. Do em trng tuyn trong cuc canh tranh quyt lit nht trong lch s ca i hc Columbia, em v gia nh em c y l do t ho. Nm nay, Hc vin Columbia nhn c 13.000 n d thi vo trng vi ch tiu tuyn sinh l 955.

Ch nhim tuyn sinh h chnh quy Erico. J. Veda.

Trong bc th nhanh ca i hc Columbia cn c thng bo tr cp hc bng h chnh quy. Trng s i th ton b tin hc ph, chi ph n , chi ph sch v v cc ph dng cn thit khc trong 4 nm hc di hnh thc hc bng. Tin tr cp ca nm u tin khong 35.400 la. C th ni, t b bt c mt trng i hc no cng u khin chng ti v cng luyn tic. Th nhng, cn c trng i hc no c sc hp dn hn i hc Harvard ng u th gii.

LU DIC NH C GIO DC NH TH NO?

ng lc Lu Dic nh cn ang bn trng cu kin khp ni nn la chn trng i hc no, mi ngi li bn lun vic i hc Harvard coi trng T cht u t v nng lc tng hp l m ch iu g? T cht u t v nng lc tng hp ca Lu Dic nh c bi dng nh th no? Thnh thng bo m bn ng dy in thoi nng vi Lu Dic nh - n bui chiu nhn c gn mt ngn c in thoi, cc ng b b m kht vng con ci mnh thnh t, mong mun c c b quyt dy con thnh ti t Lu Dic nh v gia nh chng ti. Th tn ca cc c gi t khp t nc n n gi n. C mt b m tr hi: Lm sao gio dc ngay t u i vi a con nm thng tui?". C hc sinh ln tui thnh gio nh Nhi lm th no hc tt ting Anh. C ng b ca mt hc sinh nh tui quan tm Lm th no b sung nhng khim khuyt ca mt a tr?. Cn c mt gio vin qun s m o vi nh Nhi v kinh t, vn ho v nhn sinh. Mt em b chn tht hi: V sao trong con mt ca b m, ch Dic nh ch l mt con ngi bnh thng?.
12

Cn c rt nhiu hc sinh trung hc mun tr nn ni ting, mun c i du hc coi Dic nh l tm gng mnh hc tp. H cng mun bit kinh nghim tn dng thi gian nh th no?, Lm th no i du hc? Ngay c mt s thanh nin ang bi quan tht vng cng coi Lu Dic nh l ng lc phn u vn ln, ngn n trong m ti Mt cng ty ln Thm Quyn thm ch cn gi Fax mi Dic nh sau khi tt nghip v lm vic cho cng ty ca h. i vi nhng bc th , Dic nh v chng ti u rt mun tr li, nhng do thi gian gp gp nn khng th tr li tng th mt. Chng ti ch c th vit mt l th chung ng thi tr li mi thc ca bn c, by t li cm n v xin li chn thnh ca chng ti ti tt c nhng ngi gi th. Thi gian , Dic nh thc s rt bn rn. Ngoi vic n tip nhng cuc ving thm lin tip, nh Nhi cn phi lo cc loi th tc, tranh th thi gian hc thm Anh ng, i khch sn tp s lm nhn vin phc v theo yu cu ca cha m, hc tp cch phc v ngi khc, bi v trong thi gian hc cao trung, b m phi thng xuyn phc v chu; ngoi ra, cn phi c rt nhiu sch i hc Trung Quc theo k hoch, tn dng mi kh nng c th b sung tinh hoa vn ho dn tc i vi nhng vic khc, nh Nhi nh phi co li, t t nhng cuc phng vn ca bo ch, truyn hnh. Chu np tin i hc li xe, nhng do bn rn qu nn cng nh gc li. nhiu thng rng, nh Nhi ch c ng 4 -5 ting mi m, nay chu cng cn phi c ng b. Ngy 1 thng 8 nm 1999, cui cng Lu Dic nh hon thnh mi th tc, p my bay i M, bt u mt lch trnh phn u mi trong cuc i mnh. Trc khi chia tay, chu m cht ly b m: Con i ri, b m h c thi gian l phi vit th cho con. B m cng khn trng vit li qu trnh nui dng con, gip cho nhng ng b b m v nhng a con kht vng c c b quyt thnh t. cng chnh l tm nguyn ca chng ti.

13

CHNG 1 VN MAY N TRC KHI SINH

(T thut ca Lu V Hoa)

THI GIAN MANG THAI, M CA LU DIC NH C C MT CUN SCH HAY

L ngi m sinh dng con, ti hiu hn ai ht rng, Lu Dic nh c c ngy hm nay chnh l qu trnh ca lut nhn qu. Nhng tt c nhng nhn t ny c pht huy tc dng, chnh l do chu c sinh ra trong thi i tt p cha tng c. Chnh trong phong tro gii phng t tng ca cng cuc ci cch m ca, b m chu mi c tip xc vi nhng l lun v phng php gio dc t sm ca u M v Nht Bn v c c s vng chc gio dc Dic nh t s sinh n cc thi k pht trin sau ny. Nhng ai tng tri qua thi k hn u bit, trong thi k u ci cch m ca, ni ln nhiu t tng v hc thuyt mi. Nhng phn t tr thc tin b u rt hng hi tm ti v gii thiu nhng t tng mi, phng php mi c th thc y cuc cuc hin i ho t nc. Trong cc trc tc l lun ca nc ngoi, Nh xut bn Nhn dn H Bc xut bn cun sch Thin ti v s gio dc t sm. Cun sch mng manh v ngay c tn ngi dch cng khng c ny gy hng th v cng cho hiu trng Khu, bn ca ti trong lp hc gio dc t sm ca t chc Thnh nm 1980. Ch y hng th mua lun vi cun ri em tng cho m bn b n em ang mun sinh con, ti may mn cng c c mt cun. Khi , chnh sch ch sinh mt con va mi bt u thc hin, ti v cha nh Nhi tri qua mt k hoch cn thn mang thai chu. Khi c c cun sch ny, ti va ang thc hin kim tra thai nh k bnh vin. Trc khi kt thc kim tra, bc s Hng, khoa Sn ph xoa ln bng ti mt lp kem v t chic ng
14

nghe ln, m my, ting tung, tung, tung nhanh u vang ln, ging nh ting ci tu ho chy t xa. Bc s Hng ci ni: - chnh l nhp tim p ca chu b con bn y, mnh m lm! Ln u tin nghe c nhp p ca Lu Dic nh. V cng l ln u tin nghe c li tn thng ca ngi khc i vi con mnh. Ti va vui mng li va c . Mng v thi k thai nghn nghim trng sut ba thng cha nh hng xu n qu trnh hnh thnh thai nhi. Mc d c v bn gi chiu v chn gi ti hng ngy ti u b nn o kch lit, nhng hai ba cm bui tra v bui ti ti u c ht sc n, c th n c bao nhiu l c gng by nhiu. Ba sng duy nht khng b nn i ti u duy tr mi ngy hai qu trng g, n hn 10 gi cn tng thm cc sa u nnh Ni tm li, bn thn khi kh chu cng phi p ng nhu cu ca thai nhi. Ti ngh, l cch ngh ca tt c nhng b m ch sinh mt con. Hin thc ch c sinh mt con khin li ku gi nui dy con tt ca Chnh ph bin thnh nguyn vng t pht ca c th h chng ti. Trc khi c c cun sch thin ti v s gio dc t sm, ti c xem qua my cun sch khoa hc nui dng tr nh, chun b y v thc lm th no cho tr kho mnh. Nhng lm sao nui dng tr tr thnh ngi thng minh ti gii? Ngoi vic di truyn, ti cha tm ra bin php no khc. T gc di truyn, hai bn cha m ca Dic nh, ng ni nh Nhi l mt cn b lo thnh c tinh lc di do, u c minh mn, tr nh rt tt, ng ngoi nh Nhi l mt phi hu gi ti hoa, ch kin cng. Theo li ng ngoi, tn ban u ca ng l m T Dn, trong tc ph c ghi: T tin h m l Thi s T M m i Hn. Sau ny do T M Thin b cung hnh, b coi l ni i nhc ca gia tc, trnh ho nhc cho gia tc nn i thnh h m. S ghi chp ca tc ph t nhin khin mi ngi t ho, nhng l mt truyn thuyt kh c th kim chng, nh Kporrob vit trong cun Con ngng ca La M: C coi t tin bn tht s l tng qun, nhng bn vn ch l con ngng La M. Trn thc t, s di truyn tt ch l tim cht vi ngha sinh hc, mun thnh cng v mt ngha x hi hc, bt c ai cng u phi n lc sau khi sinh n.
15

Trong tm trng , ti c cun sch Thin ti v s gio dc t sm do hiu trng Khu tng, ti v cng vui mng v phn khi.

M RNG TM NHN, TO RA THIN TI KHNG CH L GIC MNG

C c cun sch y, ti vui mng nh v c vng, hng ngy mi khi ri tr s tp ch, ti u c nghin ngm cho ti tn m khuya. Thnh tu huy hong ca nhng ngi i trc trong thc hin gio dc t sm lm ti m rng tm nhn. T tng gio dc v bin php nui dng con ci c th ca h li cng hp dn ti. Cun sch trc tin gii thiu qu trnh nui dng thn ng Carl Witer. Khi cha c con, ng ra bin php gio dc con ci ngay t khi mi lt lng. Theo li ng, vic gio dc i vi con tr phi bt u ng thi vi nh bnh minh tr lc ca n. ng tin tng rng, vi nhng a tr bnh thng, ch cn gio dc ng s c th tr thnh ngi phi thng. Con ca mc s Witer sinh vo thng 7 nm 1800, Witer con sinh ra c v ngc nghch hn nhng a tr bnh thng, xm ging u cho a b mc chng n n. M ca Witer con cng ni: Vic nui dy a con nh vy s chng c ch li g, ch thm tn tin ca sc lc. Mc s Witer tuy cm thy bun, nhng vn khng t b ch trng ca mnh. con 17 18 tui vo i hc khng b km ci so vi nhng a tr khc, ng quyt nh vn tin hnh th nghim gio dc thi k u nh k hoch. Khng ai c th ng c rng, kt qu th nghim li gy kinh ngc n nh vy. Witer 8 9 tui c th s dng su ngn ng: c, Php, Italia, Anh, Latin v Hy Lp, thng hiu ng vt hc, thc vt hc, vt l v ho hc, c bit cu b rt gii ton hc. Nm Witer ln 9 tui cu thi vo i hc Leipzig; cha y 14 tui, do hon thnh lun vn ton hc nn c trao hc v tin s trit hc, khi 16 tui chng trai tr li ginh c hc v tin s Php hc ca i hc Berlin; 23 tui, Witer tr thnh nh Php hc u t v nghin cu v Dante. Witer sut cuc
16

i dy hc, t th tui 83, tri qua mt cuc i hnh phc, vui sng v ni ting. Witer em s gio dc Witer trc tui 14 vit li thnh cun sch Gio dc Carl Witer. Cun sch ny khi cha c mi ngi coi trng, ch cn rt t bn c lu hnh cho n ngy nay. iu th v l, trong th vin i hc Harvard cn lu gi mt bn. Nghe ni l cun sch him duy nht ca nc M. Th vin ny coi l vt qu, v n c lu gi trong phng lu tr vt c bit qu him. Phm l nhng ng b b m may mn c c cun sch ny v lm theo phng php trong cun sch th u nui dng thnh cng con ci tr thnh cc k u t ging nh con ca Witer cha. u th k ny, mt gio s thn hc M c cun sch ny v p dng phng php ca Witer cha gio dc cho con ci mnh, nui dng con trai Bill 13 tui v con gi Lina 15 tui ca mnh tr thnh sinh vin nh tui ca i hc Harvard. Ngoi ra cn c Sedce tr thnh sinh vin i hc Harvard khi 13 tui ca Werner, tin s Harvard khi 18 tui u c gio dc theo phng php ny. Cha ca h u c cun Gio dc Carl Witer v cng em qu trnh gio dc thi k u i vi con mnh vit thnh sch. Kimura Kyuichi - hc gi Nht Bn u th k 20, ch ti thnh tu v trc tc ca h. dn tc Nht Bn c nhiu nhn ti, nm 1916, Kimura Kyuichi vit cun sch Thin ti v s gio dc t sm, gii thiu l lun v phng php gio dc ca Witer cha v nhng ngi i theo ng. Hc thuyt gio dc thi k u m cun sch ny vin dn to nn nh hng su sc n t cht dn tc Nht Bn. n nay ti vn cha bit v ho tm no dch cun sch Thin ti v s gio dc t sm ra ting Hn. Ch bit rng cn phi cm t ngi sng lp v nhng ngi thc hin bin php gio dc t sm ny, m ra con ng thnh cng cho nhng ng b b m mong mun nui dng con mnh thnh ti. Rt nhiu ng b b m nui dng con theo phng php trong sch, to ra v s nhng thanh nin u t. T cht u t ca Lu Dic nh khin nhiu trng hc

17

ni ting trn th gii coi trng, cng chnh l c gio dc trn c s cun sch ny. Khi , ti cng khng ng c rng, chnh t tng gio dc c truyn b trong cun sch ct gi th vin Harvard cui cng a Lu Dic nh n vi chnh Harvard.

NGHIN NGM PHNG PHP, LP CH PHT TRIN TIM NNG CA CON CI

c ht cun Thin ti v s gio dc t sm, trong ti ny sinh mt tm nguyn mnh lit - ch cn sinh ra mt a tr tr lc bnh thng, nht nh s nui dng n thnh ngi c nng lc phi phm! V th ti nghin ngm phng php nui dy con ca Witer cha, nghin ngm t tng gio dc ca ng. Witer cha cho rng, kh nng bm sinh ca nhng a tr l khc nhau, c a mnh hn, c a km hn. Nhng s khc bit l c gii hn. Gi d thin ti bm sinh l 100 phn nng lc th s bm sinh n n t khi nh ch khong di 10 phn, cn kh nng bm sinh ca tr bnh thng khong 50 phn. Nu nh tt c nhng a tr u c gio dc nh nhau, vn mnh ca chng ph thuc vo kh nng bm sinh nhiu hay t. Th nhng tt c nhng a tr u c p dng s gio dc khng c hiu qu, cho nn chng khng th pht huy c ngay c mt na kh nng bm sinh ca chng. V d kh nng bm sinh l 80 phn th ch c th pht huy c 40 phn, kh nng bm sinh l 60 phn th ch c th pht huy c 30 phn. Nu cha m gio dc mt cch c hiu qu c th pht huy kh nng bm sinh ln 8 9 phn, gi s kh nng bm sinh ca a tr l 50 phn, c th nui dng gio dc n vt qua a tr c kh nng phm sinh 80 phn. ng nhin, nu nh a tr c kh nng bm sinh cng c p dng bin php gio dc tng t, th a tr kia s khng th no vt qua c n. C iu, nhng a tr mi sinh ra c kh nng bm sinh cao siu l khng nhiu. Kh nng bm sinh ca i a s tr em khong 50 phn - i vi nhng ngi c ch thc hin gio dc t sm th iu cng l lm ri.
18

Witer cha thc c rng, mun pht huy kh nng bm sinh ca a con ln 8 9 phn, th phi bt u gio dc t sm. iu ny c ngnh tm l hc sinh vt i sau chng minh. V tim nng ca a tr c quy lut gim dn. V d ni mt a tr sinh ra c tim nng 100 phn nng lc, nu nh tin hnh gio dc mt cch l tng i vi n t khi lt lng, n s c th tr thnh ngi c nng lc. Nu nh bt u gio dc t 5 tui, gi s c tin hnh gio dc mt cch xut sc th cng ch c c 80 phn nng lc. Nu nh n 10 tui mi bt u gio dc, th nng lc ch t khng 60 phn. Cn c vo nghin cu ca cc nh khoa hc hin i cho thy, nguyn nhn ca quy lut gim dn tim nng tr em l do: tim nng ca mi ng vt u c thi k pht trin ca mnh, hn na thi k pht trin ny l c nh, bt bin. Bt lun l dng tim nng no, nu khng cho n pht trin thi k th s khng bao gi c th pht trin c na. V d, thi k pht trin nng lc theo m ca g con l trong khong 4 ngy sau khi n, nu nh trong 4 ngy u khng cho g con bn cnh m, th n s vnh vin khng bao gi i theo m na. Thi k pht trin nng lc nhn bit m thanh ca m i vi g con l trong khong thi gian 8 ngy sau khi sinh. nu trong khong thi gian khng cho g con nghe m thanh g m th nng lc s vnh vin mt i. Thi k pht t nng lc giu thc n tha xung t ca ch con cng c thi hn nht nh, nu trong khong thi gian em cho con t trong mt gian phng khng th giu thc n xung di t, th n s vnh vin khng bao gi c c nng lc ny. Nng lc ca con ngi chng ta cng vy, tim nng tr em ng qu nu nh khng c c hi pht trin trong thi k cng s b thui cht. Ni ngc li, nguyn nhn ca vic o to gio dc thin ti t sm chnh l ch . Con ngi ca thi k u th k 19 li khng hiu c iu , ngoi my ngi thn cn, mi ngi u ni Carl Witer l thin ti bm sinh ch khng phi l kt qu ca s gio dc. T tng gio dc ca Witer cha cng khng c ph bin nc c. Ti ngh, thuyt php bm sinh quan trng hn gio dcc li hn ngi ln - va c th t an i mnh li va c th trn trnh trch nhim. Nhng nu nh Witer cha cng ngh nh th, ng s khng th nui dng c a con u t nh vy.
19

Vic c sch v suy ngm thi k mang thai khin ti nhn thc su sc rng: ngoi vic nui dng mt cch khoa hc trong cuc sng, iu quan trng nht trong nui dng tr l phi trnh hin tng mai mt dn tim nng ca tr, i vi mi dng tim nng ca tr u phi kp thi to c hi pht trin cho n. iu quan trng hn l, b m phi c tinh thnh trch nhim cao, kin tr thc hin khng mt mi. May m ti v cha ca Dic nh u cng chung mt quan im, anh y cng mun dng phng php ca Witer cha nui dng con gi mnh tr thnh ngi c tr lc siu phm.

20

CHNG HAI GIO DC T SM BT U T 0 TUI

(T thut ca Lu V Hoa)

NGAY T KHI MI RA I, NH NHI GP BIT BAO HON NN

Hon thnh xong khu chun b t tng, ti coi mi cm gic kh chu ca thi k mang thai nh l m thanh bc i ca a con tin li pha mnh, ging nh Witer tng hy vng, bnh tnh v hn hoan ch n s ra i ca a con. Ti cn chun b khi a con c na thng tui s bt u gio dc t sm. Ma xun nm 1981, v mi dn dp cn phng mi c n v phn cho, ti mt qu v chuyn d trc 10 ngy. Tri qua 31 gi au n d di, a con t lu k vng cui cng cng cho i. Y t bo cho ti bit: Con gi! Nng ba cn na lng. Ti c qun ht mt mi m mt tm hnh bng con gi. V chu khng khc c nn cc h l nm hai chn chu ko ln v v vo mng chu khng ngng. Chu m to i mt en long lanh nhn thng vo ti. Khun mt tri xoan, cm li cn c ngn! Da phng, hu nh khng c ch nhn nheo nh mt s tr s sinh khc, trng ging nh qu to ty trong sut. Mc d khng tin vo thn linh, rng y l cng lao bi b thi k mang thai ca ti - a b c tch t li bng trng g v hoa qu, ti vn khng th km lng mnh lin hi cm n Thng , cm n Tri Pht ban tng cho ti mt a con pht trin bnh thng, hn na li c hp th nhng u im ca b m. Ti ch i c p dng phng php Witer cha, nui con gi mnh thnh mt ngi c nhn cch kin ton, t cht u t, c kh nng xy dng cuc sng l tng.
21

Th nhng, s tnh khng thun li nh ti tng. Do nc i nhiu, thai ng mnh, lc nh Nhi ra i v nhau thai qun c nn sut cht ngt. Cc h l vi vng cp cu, tim thuc, th xy, mt hi lu mi khc c thnh ting, bo ton c tnh mng. Trong lc vi vng, cung nhau ca nh Nhi ct khng c tt, mt on ng di, li khng bng cn thn nn cung rn bnh thng 7 ngy l rng th nay phi 12 ngy. Sau li b thm mu, ko di n 20 ngy mi kh. Trong 20 ngy , mi ln thay bng rn cho nh Nhi chng khc no nh vt. a con gi ng thng, va i va au, khc n l c ngi. Cung rn kh, c th tm c, th chu li b tiu chy. Mt ngy mi my ln, thuc no cng dng m vn chng h chuyn bin, khng tm ra nguyn nhn. y thng khng lu phi vo bnh vin, truyn dch, u tc ca chu phi co nhn, nhng bnh vn khng dt. B sa cng tho d, ung cng i ngoi, hng cu lin tc h thp, chu gy nh con kh con. C ca chu ni: nh Nhi gp nhiu hon nn nh vy, nn i tn thnh Nn Nn i!. Ngi quen ca b ni thm ch cn ni: nh nh bnh n vy, chng bng coi nh b, sinh thm mt a khc. B ni tr li: a con l ct nhc ca cha m, c th vt b c ?. Bui ti nghe c chuyn , ti khc rm rt v ghi vo nht k nui con: Con i! Cho d con khng th tr thnh ngi ni ting, m v cha vn mi yu con, bo v chm sc con. Khi , ti khc khng bit bao nhiu ln v nh Nhi! Ti va lo lng bi cung rn s nh hng n tnh cch ca nh Nhi, li lo lng trong ba thng u nui dng khng tt v bnh a chy s nh hng n s pht trin i no ca chu. Ti rt mun con gi li c nm trong bng m, tt c u c lm li t u, trnh ci bnh khng tn ngy cng lm tn hi nghim trng n sc kho ca con. Cho n khi cha ca nh Nhi nghe ngi gii thiu tm n bc s ng y Vng Tnh An (bit hiu Vng Nhi ng), chng ti mi bit, ti phm ca bnh a chy lin tc chnh l do ngun sa bo va m c va lm cht m ca ti gy ra.

22

Thc ra khi vo vin, phng ho nghim cho kt qu sa ca ti c nhiu cht bo, nhng bc s ch bo ti vt sa ra kh cht bo ri tip tc cho chu ung. Vng Nhi ng kinh nghim y mnh, va nghe bnh tnh lp tc bt ti ngng cho chu b sa m, chuyn sang n nc cho trong mt tun v ct mt thang thuc bc tr gip kin t li tiu. Ngay ngy hm , nh Nhi ngng tiu chy, qua 56 ngy m kh i, cui cng cng vt qua c cn b cc.

KCH THCH PHT TRIN I NO, TIN HNH HUN LUYN T NG QUAN
Mc d sinh ra nh Nhi gp nhiu hon nn, nhng ti vn khng t b k hoch gio dc sm i vi chu. Th nhng vn t ra l phi bt tay vo vic g mi hiu qu nht, nhanh nht? Cn c vo phng php gio dc con gi ca phu nhn Strar Nh gio dc M, gii thiu trong cun Thin ti v s gio dc t sm, ti quyt nh bt u hun luyn ng quan (tai, mt, ming, mi, da), kch thch pht trin i no. Bi v, thnh gic, th gic, v gic, khu gic, xc gic l nn tng sinh l cm nhn th gii bn ngoi, kch thch y vo c quan cm gic ca a tr s khin c nng cc b phn i no tch cc hot ng, hnh thnh nn phn x c iu kin tch cc, iu tit cc cng nng ca i no. Nu nh cc vng cng nng ca i no a tr u c pht huy hiu nng ln nht, a tr tr thnh ngi thng minh lanh li. Na thng u, sau khi sinh nh Nhi, ngoi vic duy tr u n mi ngy ng 22 ting, ti cn kin tr nh gi cho chu n ung khin gi sinh hc ca chu hnh thnh quy lut ngay t u. Cho n khi chu c th n c cm, gia hai ba ti vn ch cho chu ung nc ch khng cho n bt c th g, trnh cho d dy ca chu khng c ngh, huyt dch lm vic nhiu b phn d dy khin khng tp trung ln c i no. Nh pht minh M Edison tng ni, d dy lm vic qu nhiu khin chc nng ca i no b gim thiu. Witer cha cng cho rng, nu ch dng tinh lc ca a tr vo vic tiu ho th i no s khng c pht
23

trin hon ho. V th, ng nghim cm Witer con tu tin n im tm, n vt, nu c mun tng cng dinh dng cho a tr, th cng quy nh thi gian n thm c nh. Ti cng thc hin nh vy i vi nh Nhi. Khi cung rn ca nh Nhi khi, hng ngy ti u tm ra, xoa bp chn tay v tp th dc cho chu, nh vy va c th pht trin xc gic, li va thc y tun hon mu v nhy cm da ca chu. Mi ln tp th dc xong, ti u cho nh Nhi nm ly ngn tay ti luyn tp ngi dy, do tr s sinh to ra phn x nm t nhin, chu dng lc ko ton thn ln nh l co x n. i n khi hai thng, phn x ht, cnh tay ca chu luyn c mt lc tng i, to iu kin thun li cho vic hun luyn chu tp b v sau. Dng hun luyn tim nng ny rt c tc dng i vi vic tng cng kh nng t bo v ca nh Nhi. T nh n ln, mt v u ca nh Nhi u khng b tn thng ln no. Mi khi b va p, ng, tay ca chu u c lc phn trn, nhiu lm cng ch b sy st cht da cnh tay. Khi chu c 1 nm 8 thng tui, mt ln t cu mnh. Ln chu b ln chic thang cao 2 mt, t nhin mt chn tut xung, ti ng pha i din vi chic thang nn khng kp chy li, ti ht ln tuyt vng: Tri i!. Ai ng chu ch dng mt tay nm cht ly bc thang v con ci u ci hi hi vi ti. Khi hun luyn ng quan, vic u tin ti lm l hun luyn kh nng nghe. Bi v thnh lc ca tr pht trin sm hn th lc, tr nh hc ng m, tch lu t vng, ch yu l da vo thnh gic. Mi khi nh Nhi tnh dy, trc khi cho chu n ti u ly sc sc nhiu mu lc trc mt chu, kch thch thnh gic v th gic ca chu. Ti cn t t di chuyn sc sc sang phi sang tri, thu ht s ch ca chu. V v gic, ngoi vic kch thch cc ng v gic ca chu, trnh tnh trng n bao nhiu ng cng khng cm thy ngt, n bao nhiu mui cng khng cm thy mn, m n nhiu ng v nhiu mui u khng tt cho c th, ti lun lun kin tr nguyn tc thanh m, va c th m bo s mn cm cm gic ca chu, li trnh to ra thi quen xu n nhiu ng, mui.

24

Khi nh Nhi y thng, nm trn ging c th ct u dy, ti bn dng tay y vo bn chn chu, luyn tp cho chu b. Tin s Grand Dawmon, vin trng Vin nghin cu pht trin tim nng tr lc con ngi ca M ni: Nu nh ch dng ba t ni r lm th no pht trin ti nng tr lc ca con bn, th chnh l cho chu b. V sao b li quan trng nh vy? Bi v, nm sp l t th hot ng thch hp nht cho tr nh, khi a tr b, c bp phn c ca n s pht trin nhanh, u ngng c cao, c th t do nhn mi vt xung quanh, tng nhiu c hi cho cc kch thch khc, iu s thc y pht trin i no, khin a tr thng minh. Thnh qu ca vic hun luyn bt u t giai on mi sinh l d thy. Cha y 20 ngy, nh Nhi c th nhn qu tm nhn theo vch chun, sm hn 20 ngy so vi s xc nh kim tra tr nng tr nh ca Denver ca quc t. Khi 4 thng tui, nh Nhi c th t lt ngi, hai chn vng ln mun b, sm hn 2 thng so vi bnh thng Trc khi y 6 tui, ti lun dng Bng kim tra tr nng tr nh Denver kim tra tnh hnh pht trin ca nh Nhi, trong tng s 105 hng mc kim tra t 1 6 tui, nh Nhi c gn 100 hng mc pht trin vt mc bnh thng. Mt iu ng khch l l, vic hun luyn i vi c quan cm gic khin nh Nhi c c s nhy cm v phn ng tch cc. Khi c 5 thng tui, ti b chu trc gng v bo chu thm mt ci, chu lin h minh ci st vo nh chu trong gng. Khi ti cho chu ngi trn i v nm tay chu dy ma, thi gian chu tp trung ch n my pht (nhng a tr cng la tui ch cn t yu cu vi giy tp trung m thi); ln u tin c ti b ln bn n ngi ln, mt a tr bnh thng ln hn chu vi thng s khng c phn ng g trn bn n, nhng i vi nh Nhi li xut hin thc tham d mnh lit chu nhanh nhn nhn theo i a ti chc xung a rau, khi ti gp rau ln, chu vi vng h mm i nhng khng ng rau li i vo ming ti, vy l chu nhy ln go ri i nho xung t mnh lm ly n Nhng hnh ng nh vy d bo mt c trng ca tnh cch tch cc ch ng ang dn hnh thnh trong c th nh Nhi.

25

15 NGY TUI BT U NHP TM T VNG

Cn c vo kinh nghim ca ngi i trc, mun pht trin tr lc nht nh phi dy ngn ng cho tr t rt sm. Bi v ngn ng l cng c tip nhn tri thc ca con ngi, khng c loi cng c ny, a tr s khng c c bt k tri thc no. Nu nh a tr khng nm c ngn ng t rt sm th s gio dc khc u khng th tin hnh c. V th trong nhng ngy chu b au rn v a chy ti vn khng qun phi sm bt u hun luyn ngn ng. Th nhng, phi bt u hun luyn vo thi im no mi mang li hiu qu? Ngi gip ti tr li cu hi ny chnh l Ifura - ngi sng lp v l Gim c danh d ca Cng ty in t SONY, nh gio dc hc Nht Bn ng thi. Ifura cng l c gi trung thnh ca cun sch Thin ti v s gio dc t sm; ng lui v ngh sau nhng thnh cng trn thng trng, ng nhit tnh lao vo nghin cu vn gio dc t sm. Sau khi phn tch cc qu trnh gio dc ngay t khi v sinh v thin ti, ng vit mt cun sch rt c gi tr: Gio dc tr bt u t 0 tui. Tuy cun sch ny cng vi cun Thin ti v s gio dc t sm m ti c c u b mt trong qu trnh nhng ngi bn ti mn xem, nhng quan im v phng php c bn trong cun sch ng vai tr quyt nh trong qu trnh gio dc Lu Dic nh; ti khng bao gi c th qun c nhng ni dung c bn ca n. Ngi Ifura cho rng, a tr t khi sinh ra tip thub ng cc loi thng tin, nu nh ngi ln c th la chn truyn ti a tr nhng thng tin c ch, s kch thch hiu qu s pht trin thn kinh ca i no, iu c mt ngha ht sc quan trng khng th nh gi ht c i vi vic pht trin tim nng tr lc ca tr. Ifura ch trng, thi gian truyn t thng tin c ch cho tr c th bt u t ngy 15 tui. Th l, khi nh Nhi c 15 ngy tui, ti bt u truyn t t vng cho con gi nh tng ca Ifura.
26

Bui sm hm , nhn lc nh Nhi tnh gic, ti ly ngn tr nh nhng t vo lng bn tay nh b ca chu, ging nh nhng a tr mi sinh c 15 ngy, theo bn nng chu nm cht ly ngn tay tr ca ti. Khi , ti lin dng li ni m p nhc i nhc li t ngn tay, ngn tay. Nhng lc chu thc, lc ti ni chuyn vi chu, lc th nh nhng ht cho chu nghe; nhng cu ht nhiu nht vn l: M yu con mo con ca m, mo con ku nh th no. Khi nh mt ang phn tn ca chu dng li qu bng bay treo trn ging, ti cng nhc i nhc li nhiu ln: Bng bay hoc Bng bay vng . K c khi ang lm vic g ti cng lun dng ng iu thn thit ni chuyn vi chu, ni chuyn cho chu hiu ti ang lm g. Ti bt u t nhng vt trong cuc sng hng ngy m nh Nhi c tip xc, dy i dy li tn gi ca cc vt cho chu. Khi chu ln hn mt cht, ti lin va b va dy cho chu nhn bit cc dng trong gia nh; cc b phn trn c th, cc b phn ca qun o; cc ni trong phng; cy c, chim th ngoi sn Tt c nhng vt tht c th dn n s ch ca tr nh, c bn l nhn thy g ni ny, hn na cn dy cho chu bit c ng t hnh hnh dung t. Khi ni bt u, ngoi vic chm ch nhn v t ra hng th, nh Nhi khng biu hin ra l c nh nhng t vng ny hay khng. Nhng ti vn kin tr nhn ni lm nh vy. Ti hiu rt r rng, gio dc ngn ng bt u t 15 ngy tui khng nhm mc ch b bt u ni sm, m l nhm truyn t nhng thng tin cho a tr, cho tr sm bt u tch lu t vng. Bi t duy ca con ngi ly ngn ng lm vt truyn dn, m vt liu c bn nht ca ngn ng chnh l t vng. Khi a tr nm c t vng t n nht nh, th bt lun n c pht m c hay khng, nng lc nhn thc v nng lc l gii ca n s u xut hin nhanh chng. i n khi h thng pht m ca tr thnh thc, nhng t vng v ng c m n hiu, s nhanh chng bt ra, nng lc biu t ca n vt xa nhng a tr m n khi mi bt u hc tp t vng. Nhng g m Lu Dic nh tr qua cng u ging nh vy. Khi nh Nhi trn 6 thng tui, ti v cha ca chu c mua v cho chu mt con hu ( chi) chy bng dy ct. Hai tun sau ti ang y chu nh bnh
27

thng, ch vo con hu nh nhng ni: Con hu, con hu, con hu. Mt lt sau, ti th kim tra chu: Con hu u?. nh Nhi lp tc quay u li, nh mt chiu thng vo con hu. Ti kinh ngc, vui mng ni vi cha chu: Nhn ny, n bit nhn ra con hu ri y!. Cha chu lp tc th li mt ln na, nh Nhi li mt ln na dng nh mt tr li. Vui mng qu khin ti m cht ly con hn ly hn . kim tra nng lc l gii ca chu c tht pht trin nhanh hay khng, ti dng bin php tng t th thm i vi mt vi vt, biu hin ca nh Nhi u xut sc nh vy. Chng ti b cng sc n lc trong 6 thng, cui cng chng ti nhn c nh bnh minh ca tr tu u tin.

B NGOI N GIP SC, NGI TRC HUN LUYN, NGI SAU TIP BC
Trc khi nh Nhi y 5 thng tui, chu lun sng nh b ni, khi sa xong gian bp nh mnh ti mi chuyn chu v. Khi , Thnh vn dng loi than t ong cha hm lng lu hunh cao, do ca thng gi duy nht ca gian bp chnh l gian phng , khi ng cht ca s thy mi lu hunh xc thng vo mi. nh Nhi sng y c na thng, thng xuyn b ho khc d di. m bo sc kho ca chu, ti nh chuyn nh Nhi n trng ca cha chu ang dy. Trng cch Thnh 2 gi chy t. khng kh thong ng trong lnh, nhng ti ch c th n vo ngy ngh hoc xin ngh php. Trc khi i, ti lp thi gian biu sp xp sinh hot ca nh Nhi v thi gian biu n ung a cho b ca nh Nhi, thnh cu b gip ti tip tc tin hnh gio dc thi k u, v hng dn cho bo mu chm sc cho cuc sng ca nh Nhi. B ngoi ca nh Nhi trc khi ngh hu l lnh o nh tr ca mt nh my ln, mt ngi giu lng yu thng. gip ti nui dng nh Nhi, b t H Bc chuyn n Thnh . Trc khi b ngoi tip xc vi nh Nhi, ti mi b xem cun sch Thin ti v s gio dc t sm thng nht t tng gio
28

dc. iu may mn l, b ngoi cng rt khm phc phng php dy con ca Witer cha, nhit tnh tham gia gio dc sm i vi nh Nhi. T lc nh Nhi 1 nm 8 thng tui n trc khi n sng nh b ngoi, ti cng mi cu V Trung v m an L xem cun Thin ti v s gio dc t sm, sau mi a nh Nhi n gi. H u nhit tnh v nhn ni tham gia pht trin tim nng tr lc cho nh Nhi. Sau khi nh Nhi trng tuyn vo i hc Harvard, c phng vin khi n phng vn chng ti ni: Cc bn qu l ngi trc hun luyn, ngi sau tip bc. Trn thc t, s ng thun trong vic gio dc nh Nhi chnh l mt kinh nghim quan trng trong nui dng nh Nhi ca ti. Ghi nh li ca ngi Ifura: Tr em t 0 -3 tui, phng thc tip nhn thng tin t bn ngoi thuc thi k khun mu. Ni mt cch khc, tr em khng ging nh ngi ln, sau khi phn tch l gii mi tip nhn m ni chung l ghi nh tt c li. Vic trong trng nht ca thi k ny l phi la chn nhng thng tin tt nht cho tr nhm kch thch s pht trin thn kinh i no, ng thi ht sc trnh a nhng thng tin xu vo trong i no ca tr. Ti cho rng, thng tin xu nhiu nht, ln nht chnh l nhng t tng gio dc cn gy tranh ci gia mi ngi. Nhng ci khc cha cn bn ti, ch tnh ring vic trao i thi gian loi b nhng nh hng xu do cch lm sai lm mang li l ti t, mt mi lm ri. Ngi trc hun luyn, ngi sau tip bc khin k hoch nui dng nh Nhi ca ti u khng gp bt c tr ngi no trong gia nh. Nh trong lnh vc dy t vng cho nh Nhi, c gia nh ti u ni nhng li quy phm ging nh Witer cha tng lm, v c bn khng dng nhng t hnh tng m ngi ln thng dng i vi tr em, v d nh quang quc (tht g), gu gu (con ch), ng c (ung nc). Bi v, ng b ngoi, cu m ca chu u hiu rng: i vi tr nh, thi gian ghi nh ch v gu gu u ging nhau; t ch sm mun ri cng phi hc, cn t gu gu ch mt thi gian ngn sau l vt b. Dy t hnh tng cng chng khc g vic lng ph thi gian v tinh lc ca tr. C ngi cm thy ni chuyn bng t hnh tng vi tr em rt th v, nhng
29

tht ra chnh l mt s lng ph ln, thi gian ni t hnh tng i vi tr m dnh dy cho nhng t vng chnh xc c hn khng. Yu t tch cc trong vic dy t hnh tng cho tr l r rng. Ch dy nhng ngn ng quy phm s trnh cho a tr phi tch t nhng ph vt trong u, s thc y hiu qu cho s pht trin nng lc l gii ca tr. Khi nh Nhi 9 thng tui c v nh b ni n Tt, ti th pht ra mt ch th cho nh Nhi: em ti ko ny cho b ni!, nhng khng ch b ni u. l mt th nghim m ng l phi p dng vi a tr 3 tui. nh Nhi bng nhin cm ly gi ko, quay ngi li trong xe tp i, lm chm y xe n trc b ni, nng ti ko ln v ku A!... gi b ni nhn ly. Chu nghe hiu v vt qua cuc th nghim tr lc cho i tng gp nhiu ln tui.

GIEO HT GING SAY M I DO SAU BA N

Ifuka coi khng kh gia nh cng l mt mt trong gio dc. V mt ny, nh Nhi ch yu c li t b ngoi. B ngoi l mt ngi nhit tnh, lng thin, thnh tm, b thng xuyn a nh Nhi i do sau ba n, cng ni chuyn vui a vi nhng a tr ln tui. B ngoi u rt ho nh thn thit vi con du, bo mu v nhng ngi hng xm trng. Tnh cm tt p ghi du vo trong mng thn kinh ca nh Nhi. T nh n ln, nh Nhi u vui v ho nh khi giao lu vi ngi khc. u nm 1982, ng ngoi nh Nhi c minh oan sau 30 nm, t nng trng ci to Sha Dng tr v dy hc i hc Ngc Ty. B ngoi phi ri xa nh Nhi tr v H Bc on t vi ng ngoi, nh Nhi li tr v nh b ni. Khi ti i lm sut ngy, phi tm tr nh tp th c quan, ch c th tr v nh b ni cng chi vi nh Nhi 2 ting ba ti. n 8h 30 pht, nh Nhi i ng theo gi quy nh, trong 1 -2 ting , ming ti hu nh khng lc no c ngh, khng ni chuyn vi chu th li ht cho chu nghe, cho n khi chu ng say.

30

Nhng bi ti ht cho nh Nhi nghe u l nhng ln iu ru con ni ting trong v ngoi nc nh: ng i, ng i con, Bopbi thn thit ca m ca Mozart, hay Gi ngng thi, cy lng im ca Trung Quc, hy vng trong iu kin c hn c th truyn t mt s nt chm ph v m nhc cho nh Nhi. Ifuka ni: Ci gi l gio dc, khng phi l i hc, bit ch, m phi bi dng nhn cch kin ton, kch thch nim hng say mi mt, khin cho a tr s c th thc hin y nng lc t thn. i vi ti, mi pht c bn nh Nhi tht qu bu, u tn dng vo vic kch thch tim nng, nim hng say ( quan st hiu qu gio dc sm, ti kin tr ghi chp cun Nht k nui con ghi li qu trnh c th pht trin tr nng ca nh Nhi). Hu nh t 6 8 gi ti mi ngy ti u c bn nh Nhi, cho n con n hoa qu, cn mnh th n cm, sau a con i do. T nh n sn bng , trn ng i ti nhn thy g l ging ci , khin nh Nhi ch c thc: cy cao cao, chim bay ln, ct in th kch, n ng, nh lu, cc loi hoa c, cc loi xe c, cc loi ngi Nay nh Nhi i ra ngoi u nhn ci n, ci kia, ming ni khng ngh, Ti c to ra mt th gii ng ho cho nh Nhi, i vi cy ci hoa c u biu th yu mn thn thit nh i vi con ngi. Nhn thy i bn tay nh nhn ca nh Nhi nh nhng v vo nhng cnh hoa xun bn ng, li cn ci gp ngi dng trn thm chng; mi khi nhn thy hoa c, chim mung, nh Nhi u hoa chn ma tay mng reo vui v, ti li cm thy v cng hnh phc, Ti thc s cm n hiu trng Khu - ngi gii thiu cho ti phng php gio dc sm, cm t ngi sng to ra l thuyt ny, ti cn mun cm n ng b ngoi cho chng ti c sng trong mt mi trng t nhin tt nh vy, cm n thin nhin, cm n cuc sng. Khi b nh Nhi chi trong cng vin, ti khng nhng c thi gn gi i vi cy ci, hoa c, g nh i vi con ngi, m cn by t s knh trng, thn i i vi nhng ngi gp trn ng. C th, khi gp bt k ngi c thn phn th no, ti u dy nh Nhi phi knh cho, hoan nghnh, tm bit. Nu

31

nh c ai vui v dng li a vui, khen ngi, ti cn dy nh Nhi thm hi sc kho - bt tay, cm n khoanh tay ci cho Kt ca ca s dy bo ny l: nh Nhi t nh n ln u khng bao gi nht nht s st, nhng ch ng ngi hoc trong nhng trng hp quan trng, nh Nhi li cng pht huy tt. i vi tr em ch cn bn dy bo, tr bt c lc no cng u mun hc, c bit l khi ngi ln a tr i chi. Nhng tic rng mi ngi u cha nhn thc y vic ny nn lng ph nhng thi c tt pht trin tim nng ca tr nh. M ca Phi Phi bn hng xm cng l mt ngi tin theo s gio dc t sm, ch c iu s tin theo y l cha y . Hm qua ch y b Phi Phi (ln hn nh Nhi na tui) ng trc cy c, nhng ch y li khng ni cht g cho con bit. Ti nh ni vi ch y: Ch nn ging cho Phi Phi y l cy c, c phi hay hn khng!. Ch y ci v ging hai ln cho chu b. Phi Phu bng nhin hng phn ln, mun n s m vo l cy c. M b lin chy ui theo ni: Khng c! Khng c! Trn mt l cy rt bn, c nhiu gai y!. Ti bng nhin thc c rng, cng t bt chnh l do c gio dc nh vy. Hn na, Phi Phi va mi c th lng, mt cht hng phn khng d g to nn, nhng nhanh chng b dp tt. Khi a tr hc v chi, th khng nn ngh n chuyn bt hay khng, ch cn tay ca tr khng a vo ming, bi bn khng bm vo nhng ch kn l c. Tay bn c th ra sch, nhng nim tin hng th mt khi b mt i s kh lng ly li c. Trc khi nh Nhi c 2 tui, ti cho chu ho nghim phn nh k, khng pht hin triu chng giun sn. C th thy, ch cn tm ra sch s, tay b bn khi hc tp v chi a th cng khng h g. iu c ngha nht l, phi tranh th tng pht tng giy truyn t thng tin cho tr, kch thch s hng phn cao ca a tr vi mi trng xung quanh, cho tr hc tp v pht trin y nhng nng lc lin quan trong thi k tui th.
32

HC CNG NHIU, KH NNG GHI NH PHT TRIN CNG NHANH

Nh khoa hc Nga Tscenov tng ni: Ci ngun ca mi tr tu u nm s ghi nh. Cn c nguyn l dng mi ph c, gio dc t sm c th khin nng cao thi gian biu pht trin kh nng ghi nh. c bit l thi k b sa, mi ngy ti truyn t nhng t vng tng ng, khng ngng kch thch kho t vng trong i no a tr c th thc y s pht trin nhanh chng kh nng ghi nh ca a tr. Nhn thc sng l nng lc ghi nh xut hin u tin tr s sinh. nh Nhi c hn 3 thng tui bt u nhn thc sng, sm hn 6 thng tui so vi nhng a tr bnh thng; c 50% tr s sinh xut hin ghi nh l gii 10 thng tui, tc l xut hin mi quan h gia t vng v vt th, nh Nhi mi 6 thng ri xut hin kh nng ny; nng lc nhn thc vt phm ng loi, v bao hm c nng lc khi qut (c th nhn thc nhng im tng ng ca vt phm), nn ni chung tr s sinh t 1 3 tui mi dn dn hnh thnh, vi nh Nhi khi 8 thng tui xut hin kh nng ny. Khi , do b vim amidan nn nh Nhi phi vo vin, tnh li khi ht st, nh Nhi ch vo ngn n in v ci, dng nh mt biu th vi ti: l n in. C th thy, trong tr chi tm n in m chu thng chi a nh khin chu ghi nh; qu cu bng thu tinh c th tt m, bit pht sng chnh l n in! Sau khi nh Nhi ghi nh t con hu u tin, chu k thi gian ghi nh t vng ni chung u phi cn my ngy. Khi chu c 1 nm 1 thng ri, s pht trin v kh nng ghi nh cc k nhanh. Thi gian , c th nh Nhi cng pht trin nhanh, can xi v st u khng p ng nhu cu. Hn 1 tui ri mi c hai chic rng, thp m bao kn rt chm, hng cu cng b h xung. Thiu can xi khng nhng nh hng n s pht trin xng ct ca tr nh, m cn khin b ng khng ngon, nh hng n s pht trin i no. Thiu st thng khin tr nh au u, bn thn, tr ngi trc tip n hot ng t duy ca tr, khin kh nng ghi nh b gim thp. cung cp c s vt cht y cho s pht trin tr lc ca nh Nhi, ngoi vic nh k kim tra tnh hnh pht trin ca hng cu v
33

xng ct cho chu, ti cn b sung nhng khong cht cho nh Nhi t ngun thc n v nc ung. Khi , mi ngy ti cn c bn nh Nhi 2 ting sau ba ti, cho nn vic gio dc thi k u hng ngy u c bt u t i tim thuc. S tin b v tr lc ca nh Nhi phn ln l c th hin trong qu trnh i tim ny. Ngy hm qua ti b nh Nhi n bnh vin tim b sung can xi, trn ng i ti pht hin nh Nhi ch n mt bi ct bn ng, bn lp tc thng bo cho chu: y l bi ct, l bi ct. Sau ti hi li chu: Bi ct u?. nh Nhi khng h do d gi tay ch. Khi tr v, trn ng ti li luyn tp mt lt. Ngy hm sau, ti b chu tin cha ln xe v trng. Trn ng v, t xa nh Nhi ch vo bi ct v ht tng ln. Ti c phn cha tin, sao chu li nh nhanh nh vy? Th l ti hi nh Nhi: l bi ct ?. Th l nh Nhi khoa chn ma tay ra sc ci mnh xung bn bi ct, i khi, chu cng tng tng thn thit nh nhng th khc. Kh nng phn bit ca nh Nhi tin b rt nhiu, chu khng nhng gi tn ng vi mi loi cy cn c vo v tr s ti ca cy, m cn bt u ch ra mt cch chun xc nhng cy m chu nh nhng mi trng khc. Nh cy c, cy chui, cy cam Vy m ti khng d liu trc c khi ti vit th cho bn ti ch cch hai ngy. Nhng bc tin b nh, nhng chn t nng lc tim n ca tr s sinh l rt sm. Nng lc nhn bit c nhc n y c mt ngha quan trng trong vic pht rtin kh nng ghi nh. iu c ngha, v mt phng thc ghi nh. nh Nhi khng nhng ch da vo s ghi nh bt chc c hu nhng tr di 3 tui, m cn c kh nng ghi nh phn gii; iu ny ch c nhng a tr trn 3 tui mi lm c. Bi v, gi s cng mt loi cy, nhng mi cy u di ngn khc nhau, nn cng cn phi c nng lc khi qut tru tng c trng vt th so vi vic phn bit ngn n sng c ngoi hnh tng ng. T c th thy, gio dc ngn ng sm s thc y pht trin i no.

34

Cch vi hm sau khi ghi nht k phn trn, di s kin tr ca cha, nh Nhi li mt ln na ri khi nh b ni, tr v khu tp th y mi khi than. Khng lu sau, ti n Ty An phng vn hot ng trao gii thng gm gii in nh Trm hoa ln th ba v gii Kim K ln th hai, sau li tr v H Bc thm m v ngi cha 24 nm khng gp mt. Ti phi xa nh Nhi mt na thng. Khi gp li, va may l mt c hi th nghim kh nng ghi nh ca chu. Khi nh Nhi va nhn thy ti cn t ra khng cn ti, phi n hn 1 ting sau, khi c bo mu cho chu n, nh Nhi bn dng ngn tay ch vo ti ni: M. Biu th l chu ngh ra ti l ai. Ti ngh, chu cng s lin i ngh n cm gic vui v thn thit khi bn ti, nu khng chu lm sao c nh mt vui mng v ci vi m c. Sau khi t H bc tr v, ti cn pht hin nh Nhi cn c hnh vi bun ci.
Mi khi nhn thy qun o ca ai treo ngoi hoc vt trn h xa lng l bt ngi

phi i thu v, hoc em qun o y a cho ch nhn ca n. iu cho thy, hng ngy truyn t cho nh Nhi y l ci g, ca ai?, khin chu pht trin nng lc ghi nh phn loi, i no ca nh Nhi v th m nng cao c hiu xut x l thng tin.

NG , NG TT, HUN LUYN T DUY S NHANH CHNG

T H Bc tr v ti lun rt bn nn ghi li nht k nui dy con ca ti lt nhiu s kin cn ghi chp. Cho n ngy 10 thng 8, ti thy tr lc nh Nhi c bc tin b mi nn m khuya li cm bt vit: --- Hm nay ti phi ghi nh bc tin b mi ca nh Nhi. Ti cho rng, t trong c th nhn thy chu bt u c hot ng t duy cp cao - tng tng. Chiu ti, ti ng bn vn hoa ru cho nh Nhi ng. nh Nhi khng mun ng, ti bn ni: ng tri rt thch con, mun nhn xem con nhm mt nh th no. nh Nhi nhn ln tri xanh, li dng tay che mt. Ti thy chu nhn tri
35

qua k ngn tay, cm thy th v, bn thun mm to nn mt bi ht v ng tri v c my, nh Nhi nghe rt chuyn tm. Bng nhin, chu gi tay ch ln tri xanh ni: ng tri. Sau li ly tay che mt. Ti thy chu khng c mun ch, bn th chu hi chu: Con munnghe m k chuyn v ng tri khng?. nh Nhi bn b tay ra, m trn i mt ch i. Ti bn k chuyn rng ng tri v c my u mong mun nh Nhi mau ng i vo trong mng ri ni chuyn vi nh Nhi trong mng. nh Nhi ht nhn ti li nhn tri xanh, dn dn i vo gic ng. Ti ngh, m nay chu chc chn s m cng ng tri v c my i chi. Ch c iu ti khng th on c tri v my s c hnh tng nh th no trong gic mng ca chu. Theo gii thiu ca Tm l hc gii, ng v nm m c lin quan mt thit n s thnh thc ca i no, s pht sinh c nng tm l v s bin ho ca pht trin. S d ti d on gic mng ca nh Nhi l bi v ngay t trc 8 thng tui chu thng m ng khc ci. Nu nh chu ng cha b nh thc, chu s biu hin mt mi khng yn, khng mun hc vt. V th, ti c bit coi trng cho nh Nhi ng , ng tt, mi ngy kin tr ng my ln theo yu cu ca tui. iu cng rt quan trng i vi s pht trin ca i no. Khi nh Nhi 12 16 thng tui, ban ngy c cch 4 ting li ng 2 ting. Bui chiu vo 6 gi khi ti v nh th cng ng vo lc chu thc gic, ung nc hoa qu r va chi va hc, tinh thnh c bit tt. Khi nh Nhi y 16 tui, ti sp xp li thi gian ng ngh ca nh Nhi, 8 gi ti i ng, 6 gi sng dy, bui tra 12 gi ng mt gic, 2 gi ng ny ch yu do ti d chu ng, t 6- 8 gi ti trc khi chu ng l thi gian ti a cho chu i chi. Ni mt cch chnh xc, ni dung nht k ghi trn ch l mt ln hun luyn pht trin sc tng tng. Ti ngh, mi hot ng mang tnh sng to u khng trnh khi tng tng, sao khng dng th php nhn cch ho pht trin sc tng tng ca nh Nhi? Dng hun luyn ny c bt u vo lc chu 1 nm 2 thng tui. Hm nay, nh Nhi n cm khng c ngon ming, u oi, ti nh dng li ni v hnh ng chim khch u phi n c d chu n. Chu bn em
36

cho chim khch n, cn i cho ong mt, kh, g con, vt con n, chu lm mi th nh tht, c thoi bt u t . Cng vi s pht trin nng lc t duy, tc hc tp ca nh Nhi ngy cng nhanh, lng t vng tch tr c ngy cng nhiu, nng lc lin tng cng nhanh chng pht trin (khi nh Nhi c 1 nm 5 thng tui, ang phi tim thuc nng cao hng cu). Nng lc lin tng ca nh Nhi li c mt bc tin b mi. C n chp ti, ti cho chu cng i chi, chu bn chn ch khng mun i. Ti ni: i tim. Chu lp tc o khc. Ti n bn d dnh, nh dng cc ng tc trng cy chui, eo ngi p lm thay i s ch ca chu. Th nhng khi chu nhn thy tuyn ng i ca hai m con, lp tc go cu cu bo mu n gip. iu c ngha l: ang trong tnh trng b bao trm bi ni lo s phi tim, chu vn khng qun cng ti hc ni. Ti ch vo nhng vt bn ng dy chu ni, hu nh ch cn nhc li mt ln l chu nh. Khi ti b chu ang cn khc hu hu sau khi tim, chu lp tc ni ra nhn vt chu va mi nhn thy: hoa hng, than ci, ngi Bn ngy sau, nng lc t duy ca nh Nhi li th hin thm mt bc nhy vt mi chu khng nhng d cm c ton b qu trnh tim, m cn sp xp trc s phn ng qua tng bc. Chiu ti, ti li b nh Nhi i tim, iu k l l, nh Nhi khng h t ra s hi. n phng khm gp y tc tim, chu cn gi c y tc ri ch vo ca phng tim thuc, ti lm theo ngh ca nh Nhi bc theo c y t vo ca, nh Nhi li ch vo chic gh trong phng bo ti ngi xung. Ti bng b cm ng bi s dng cm v trn tnh m nh Nhi biu hin ra. Ti va biu dng nh Nhi, va t nh Nhi ln i ti, chu khng h phn khng, bnh tnh ti ko chic vy ca chu ra, khi chu hng v pha y t biu th tim vo y ny, chu lin m ly ti v khc. l ci khc d cm s au n ang n gn, nhng chu vn khng h c mun phn khng. Khi mi tim c a vo, nh Nhi au qu chu khng ni khc to v giy gia. Ti mt mt gi cht ly i chu, mt mt lin tc an i chu: Dng cm ln con, s tim xong ngay thi m. Mi kim tim
37

va rt ra, ti lin m ly chu, nhc chu ni vi c y tc: Cm n!. nh Nhi ni trong ting khc, c y tc vui mng, lin em mt bm kim tim hng a cho chu, nh Nhi lp tc vui v tr li. thng cho chu, ti dn nh Nhi ln ng Xun Hy chi, nh Nhi vui v chy ra chy vo tim tr em, t ra r t vui v . V sao ti li coi trng s vic ny? V l kh nng ghi nh c qu trnh v tnh tit ca s vic, ni chung ch tr 3 tui mi hnh thnh, th m nh Nhi khng nhng lm c khi cha y 1 tui, hn na cn biu hin ra nng lc t duy tru tng, khin ti khng th khng vui mng.

BI DNG T BO NGH THUT, PHT TRIN TIM NNG SNG TO

B Stenar, nh gio dc M u th k ny ni: Cuc sng m khng c ngh thut th khc g mt hoang mc. Ti cho rng cho con ci c c mt cuc sng hnh phc, giu tnh cm, cha m phi c ngha v tu dng vn hc v ngh thut cho chng. Ti rt tn ng quan im ny, khng ch v ti hiu rng thng thc ngh thut s to thm nim hng khi cho cuc sng, m cn bi v ngh thut l mt dng hot ng mang tnh sng to, trong qu trnh bi dng t bo ngh thut, c th pht trin hiu qu tim nng sng to ca tr nh. B Stenar cho rng: Ting ht ru m du ca ngi m l cc k quan trng. Ngay t thng u, ti nh nhng ht cho nh Nhi nghe, va ht va lc l hoc v nh vo chu theo tit tu bi ht. Hn chc nm sau, cc chuyn gia nh gi cch lm ny trong cun Cch mng hc tp: B ra thi gian 15 pht lc l, vut ve hoc v v tr s sinh, mi ngy ch cn lm 4 ln, th c th gip tr nng lc iu ho vn ng, t to ra c hi hc tp. Qua s n lc ca ti, nh Nhi 5 thng tui ngy cng r rng biu hin thch th i vi m nhc v khiu v. B sa v ung sa chu u phi nghe ht mi hng th, bt k lc bng bnh n u, c nghe thy ting ht l tr nn ngoan ngon. Khi ngi ln ht, chu lin chm ch lng nghe, li cn m nh
38

mun hc theo. Nu ti c khiu v trc mt chu, chc li cng vui mng hn. Khi chu tron 10 thng, mm mng ngh thut ca chu hu nh hnh thnh. Khi ti b chu ngm nga ht mt vi cu, chu bng nhin cng t ngm nga ht v ma, tuy ch l vung vy i tay nh, nhng chnh l chu ang khiu v, ch khng th l hnh ng no khc. Khi ti b chu ng trc gng thay qun o, chu cng hng phn v hoa chn ma tay mnh m. Dng khiu v ny tuy ch l hnh vi bt chc, hn na bt chc cng l mt dng nng lc pht trin c bit, cn c s c v kp thi ca ngi ln tng thm hng th v lng t tin cho tr. Khi nh Nhi va trn mt tui, nng lc bt chc pht trin tng i tt. Khong mt tun trc, ti pht hin nh Nhi bit t chi tr bt chc. Chu cm mt cc nh rng nh gi lm nh ang nh rng vy, mt lc sau li gi lm n, ung, li cn v vo ming ku a a c v rt hng th, say sa, b i cng khng chu. chnh l mt dng bt chc t pht. Cn c mt ln, ti pht hin nh Nhi rt hng phn gim chn. chnh l khiu v, ti bn c v ht ln ny n ln khc. Ti cho rng chnh l gio dc nim say m v lng t tin i vi con tr. Nim hng phn sng to khiu v hnh thnh t thi k s sinh khin chu v s ln th nghim c s vui mng ca thnh cng trong cuc sng trng hc sau ny. Mc d nhng iu nhy t c rn luyn nn khng tht quy phm (v ti khng mun nh Nhi ln ln theo ngh biu din ngh thut nn ti rt t hun huyn chu v mt ny), nhng chu vn c th m chm trong thng thc ngh thut, tn tnh hng thh m nhc v ci p ca ngh thut khiu v, tht l mt hnh phc ln trong i ngi. So vi khoa hc, c em ln nht ca ngh thut l tnh tr tnh v tnh phi li ch. Khi ti dy t vng cho nh Nhi, ti khng nhng dy nhng th hu dng r rng, m cn dy chu nhng th hu nh khng tc dng. Hm nay, ln u tin ti dy nh Nhi ngi hoa. l mi thm du mt ca hoa bch lan. y l mi thm m ti thch nht, ngi c my ln, nh Nhi
39

 l gii c hm ngha ca t ngi (ch khng phi l tc ng ngoi hnh) v khi nim ca t hng thm. My ngy nay, ti dy chu nhn bit bng hnh di nc h th c v bng hnh di nh nng, chu rt thch th ch bng hnh bn tay ca mnh, bn tay nh nhn lt i lt li chi a. Chu c th ch ra hoa hng trong mt b hoa. Cn na, bt lun l mt trng c hnh dng nh th no, nm v tr no, chu u ch ng nhc nh ngi khc ch trn tri c ng trng. u im ca dng hun luyn ny l, c th gip nh Nhi m rng tm nhn, m rng phm vi lin tng, hnh thnh cng nhiu cc im hng phn tnh cm. Bi v ni cho cng, ngh thut l kch thch tnh cm t tng ca con ngi. kch thch h thng tnh cm trong i no nh Nhi pht trin y , ti cho chu hc cc t hnh thnh kch thch tnh cm. Khi chu c 1 nm 3 thng, ti dy chu mt ng tc tr tnh. Ti bo nh Nhi gi hai cnh tay ra v ht ln mt cch thn phc A! hy vng bt u t s dy chu hc bit biu hin s vui mng. Chu hc c rt nhanh, ng tc lm tht s c hn. Do hn ch bi nng lc pht m, nh Nhi cha th dng ngn ng biu t tnh cm, ti bn t pht dng ng t hn gi biu t tnh cm thch th ca mnh. nh Nhi c th ch ng hn gi i vi nhng s vt m yu thch, khi chu nhn thy n ng sng long trn ng mi sa, bn tay nh nhn tng nhp t vo mi chu, tht l ng yu. Ti cho rng, pht trin nng lc biu t phi bi dng dc vng biu t bn tay. Trc khi hnh thnh nng lc biu t ngn ng, dc vng biu t ca nh Nhi rt mnh m, hn na cn biu t rt c tnh. V ng yu nht ca nh Nhi by gi chnh l dng v khi chu ngi hoa. Mi khi chu va ku ln: ! ! va a bng hoa vo trc mi ngi, bn s chng cn cch g trch mng chu hi hoa. Hn na, chu ht ngi mt lc,

40

lin cong mi ci v by t cm xc: i ch! rt thn tnh, nh ang m mnh trong hng hoa. Con gi 1 nm 4 thng tui yu qu ca ti i!

HC CCH KIN TR HN NA, MI LUYN KH NNG CH

Khi nh Nhi cn cha ra i, ti quyt nh nui dy chu thnh mt ngi thnh t. Mc d ti khng bit ti y chu s ginh c thnh cng lnh vc no, nhng ti bit rt r rng, con ng i n thnh cng ch c mt. l: nhn thc ng mc tiu, kin tr khng mt mi. Ti rt thch cu ni ca ch o vin Quch trong v kch Sa gia hng: Thng li s n t s n lc kin tr nhiu hn na!. Ti hy vng khi nh Nhi gp kh khn sau ny, s c ch kin cng khin chu kin tr hn na, kin tr thm mt cht cho n khi ginh thng li. V th, khi chu cn ang b trn ging, ti bt u hun luyn cho chu tnh bn b. Ti cho rng, s bn b ca nng lc ch l tin ca hnh vi bn b. Vic hun luyn ca ti bt u t bi dng tnh b b ca nng lc. Cng c ca ti l mt con g trng bng nha mu bit gy, trc tin dng ting g gy pha trc, ng sau, bn phi, bn tri gy ch ca chu, sau t con g ni m chu rn ngi ln mt cht l ti, hp dn chu ti nm ly. Khi chu nm khng c v chun b t b, ti bn dng tay y chu ln mt cht v c v: C ln! C ln!. nh Nhi ra sc p chn mt cht, con g trng trong tm tay. Ti li dng hnh thc hoan h v hn chc mng thng li ca chu, chu th nghim nim vui ca s phn u thnh cng. Khi nh Nhi bit b, ti bn gia tng kh ca hun luyn khi mc tiu m chu nhanh chng t c, em chi hp dn chu t ch xa hn, sau c v chu tip tc b n ly. Lm nh vy va bi dng sc hp dn li va luyn c kh nng b, tht l nht c lng thin. gio dc tinh thn kin cng cho con gi, ti lun c v, li ko chu tip tc lm khi chu t b mc tiu m mnh cha t c. V d nh ng tc tm bng, kim vt, v..v C khi chu mun ly th g nhng khng lm c, bn dng m thanh v ng tc cu cu ti tr gip, ti ch gip chu gii quyt
41

nhng kh khn m chu khng khc phc c, sau vn chu t tin hnh n cng. Nu nh nh Nhi c b vp ng au ch no, ti cng khng an i chu, m yu cu chu dng cm, khng s, nhanh chng chuyn dch s ch ca chu, thu ht chu quan st s vt mi, nhm lm qun i cn au. Ti tin chc rng, c kin tr nh vy, ngh lc v lng dng cm ca nh Nhi s mnh m hn ti. Khi nh Nhi y 1 tui, nhng n lc ca ti nhn thy c thnh qu: 1 nm 1 thng tui Trc ba cm ti, nh Nhi vui v cm mt bnh phun bng nha chi hi lu, do vn cn hng th chi nn khi ti ni vi chu vo n cm, chu khc tht tht khng nghe, ti nh phi cho chu mang theo bnh phun i vo phng n. Khi nh Nhi khc v chic bnh vng ca chn li, my ngi ln ngi cnh bn ph bnh chu: nh Nhi hay khc nh lm!. K thc khc cng l mt ngn ng ca tr em. nh Nhi vi vng khc l cu cu ngi ln, chng phi l biu t ch ca chu ? So vi nhng a tr khng lm c l vt b, chng phi l s khc bit v mc bn b ca sc ch hay sao? Khc l dng biu hin ca s tin b v tr lc ca tr, ch c th khin ta cm thy vui mng. tnh hung ny khng th dng n, ung, m p, d dnh chuyn dch s ch ca a tr m ch cn gip tr mt cht, c v chu tip tc thc hin. 4 ngy sau Hm qua ti dn nh Nhi vo sn nh Phi Phi bn hng xm chi, s ch ca nh Nhi lun tp trung vo con vt. y l ln u tin chu nhn thy mt con vt ln cn sng, bit ku cc, cc. c v v p ng lng hiu k ca nh Nhi, ti bt chp c mi hi thi ca chung vt n gn bn. Ti ngh, tnh ch ng ca nh Nhi c biu hin trong s quan st ny l rt kh c c. Ging nh khi chu ci st ngi xung mt ng khi b i b tm kim, ch c th tr gip chu hon thnh ch khng th s bn m trnh n. 1 nm 4 thng tui Sc mnh ch m ti gio dc trc y c th hin r trong con ngi nh Nhi, khi chu i lm mt vic g c bit thch th, bn mun can thip chu th ch c th dn n s phn khng m chu hu nh khng th khut phc, ngoi tr bn c th dng mt s vic khc cng k l mi m thu ht s ch ca chu. Bin php ny cng nhiu ln khng c tc dng, nh phi p ng yu cu
42

m nhn t gc ca chu l rt nn lm. Na thng sau, nh Nhi dng sc mnh ch ca ring mnh vo ch khng c php dng. Nghe c L bo mu ni, nh Nhi chy n nh Tiu Vin bn cnh xin ng, Tiu Vin nghe theo li dn ca ti khng cho nh Nhi, chu bn khc lc tr v i c bo mu n gip chu, khng t c mc ch quyt khng v. Tinh thn kin tr c nhin ng mng, nhng cnh tnh ti phi nhanh chng dy cho nh Nhi nm c khi nim ca phm vi, cho chu t nh bit rng, c nhng vic cso th lm, nhng cso nhng vic khng c php lm.

QUY NH PHM VI C PHP, KHNG C PHP T NN MNG CHO GIO DC NNG LC T KIM CH
C ngi gi c mnh, nhng c nhng ngi li khng t gi c mnh. Ngi gi c mnh khng nhng tr thnh k cn b m cn c th tr thnh thin ti. Ngi khng gi c mnh th khng nhng khng tr thnh thin ti, m cn c th tr thnh k cn b. Ti lun hy vng nh Nhi pht trin theo hng ngi thin ti nn ng nhin mun gio dc chu thnh mt ngi gi c bn thn. Ci gi l gi c mnh tc l c nng lc t kim ch y mnh nhng vic cn phi lm v ngn cn nhng vic khng nn lm. Khi nh Nhi c nng lc hnh ng c lp nht nh, nhng li cha c trang b nhng quan nim phi tri, ti phi dy chu hc tp gi mnh nh th no y? Nm 1977, trc khi quen bit cha nh Nhi, ti c c mt cu chuyn gio dc tr em ca Lin X qua mt cun sch xut bn trc thi k Cch mng vn ho. Khi Ivan hn mt tui, b c bit thch x sch v ca b mnh, b lin a cho Ivan mt s bo ch c b b x v ni vi b rng: y l nhng bo ch b i, c th x c, nhng sch v kia khng th x c. T khin b xy dng khi nim ca t phm vi. Ti rt thch cu chuyn ny, mun thc hin n t lu ri. Khi nh Nhi bt u x sch, ti lin dng phng php ca cha Ivan, vch ra cho nh Nhi phm vi, xy dng quan nim c th khng c v yu cu tr nh tn trng quy nh l
43

rt cn quan trng i vi s trng thnh ca a con: Trong qu trnh kim ch khng lm mt s vic, rn luyn c mt t cht khc hng ti thnh cng: kh nng t kim ch. Mt khi quy nh phm vi th phi trc sau nh mt yu cu a con tun th. Nh li ca Shoda Michiko, hong hu Nht Bn ni khi gio dc con: Mt ln cng khng th l ngoi l, lm ngc li l phi chu hnh pht. Tr em trnh b trng pht, s hc c vic rng buc mnh khng lm nhng vic m ngi ln khng cho php lm. C ngi ni, a tr nh m yu cu nghim khc nh vy liu c qu ng khng? Cch hiu ca ti khng nh vy. Ni chung, gio dc nghim khc s rt gian kh i vi a tr, th nhng ngay t u gio dc nghim khc th s khng nh vy. Ging nh trong xy dng thnh ph, nu nh chnh quyn thnh ph Qung Chu ly l do ng ph ca Qung Chu khng chnh t tin hnh ti xy dng thnh ph, vy th nht nh s mang li ni thng kh ln cho ngi dn. Th nhng thnh ph Chu Hi li khng lm ging nh vy, do t khi mi bt u xy dng tu sa ng ph, nh ca theo quy hoch ca chnh quyn thnh ph, kt qu thnh ph t chnh nh bn c, li khng to ra bt c ni thng kh no cho ngi dn. Gio dc i vi tr em cng nh vy, vic g khng cho php th ngay t u khng cho php, iu s khng to ra s au kh cho a tr. Ging nh mt nh th ni: Chng ta s khng cm thy thiu thn i vi nhng th m chng ta vn cha th c c. Lc th ng , lc li khng ng , nh vy s em li s au kh cho a tr. Witer cha gio dc con bit phn bit phi tri phn minh, trc sau nh mt. T khi Witer c mt tui nghim khc yu cu con, vic g khng c l khng c. ng cha bao gi ngh rng khi cn nh c th th lng mt cht, i khi ln s nghim khc hn. Th nhng, li l cch lm ph bin ca cc ng b b m trn th gii, lut cm ca h cng thay i tht thng, khi th bo l c, lc li ni l khng c. iu nghim nhin to nn tm l u c trong a tr, ch khng phi l nng lc t kim ch. Cn phi ni r thm rng, cha m khng c ch nh r rng hoc kin khng thng nht u l s ti k ln nht trong gio dc tr nh. ng nhin, khi tr em va bt u xut hin hnh vi ph hoi, ngi ln cn phi phn bit r s ph hoi v v s ph hoi c . Ph hoi v l do c th pht trin cha y hoc ng tc cha c kho lo gy
44

nn, khng phi do i khi qua loa hoc c ph hoi. C mt s dng c ph hoi thuc hnh vi mang tnh thm d ca a tr, nh p v trng, bi ngn ko; cn c mt s dng thuc hnh vi mang tnh th thch nh y ng g, x t giy; c hnh vi mang tnh tham d v bt chc nh nh nhng cy hoa p hoc rau c ri li em trng xung . Cn phi phn bit cc hnh vi i x, khng th cm on mt cch v l. iu c bit quan trng l khi bn pht li cnh co khng th nh vy, nht nh phi ni cho tr c th lm nh th no. i vi a tr 1 nm 5 thng tui m ch dy ni thi th cha . Phi ch ng nhng quy ph ca nh Nhi, nh nm vt xung t. Bn cng ngn cn, a tr cng hng th, khi iu cn lm l chuyn hng. Bn cn ni: nh Nhi hy em chic khn tay trn ging t ln chn (hoc xa lng) hoc nh Nhi hy nht quyn sch di t t tr vo gi sch i! Chu lp tc s ngng vic quy ph, vui v i thc hin mnh lnh. Mt hm, ti ang thi b ao, nh Nhi i cm dao thi. Ti ni vi chu: nh Nhi, gip m mang ch v b ny vt vo xt rc i!. nh Nhi lp tc gip ti lm. Tng ming tng ming v c vt vo xt rc. Nh vy va qun l c chu, li va gio dc chu phm cht yu lao ng, bit cch gip ngi khc. Tin hnh ng b quy nh phm vi c, khng c l kp thi xy dng nn ch thng pht, gip nh Nhi nhn r quan nim ng, sai. Mi khi nh Nhi lm sai mt vic g ti lin bt chu t nh vo mng. Chu lin gi cch tay ra ng sau ra sc v, ming cn ht ln nh! nh!, nh mt lc, lin gi m: M! M! cho m nh. Lc u ti tng rng nh Nhi ch coi l mt tr vui, sau ny mi pht hin nh Nhi hiu rng l hnh vi trng pht. Bn xem, mi l chu nhn thc mnh lm sai vic g, nh lm bn tay chng hn, l t mnh xin nh, hoc gi tay ra trc mt bn chu pht. C iu, khng phi l hnh pht au n. Ti khng hy vng a tr v s au n th xc m khng lm vic xu. khng ch v nh tr con khng phi l cch gio dc hay, m cn khin a tr dng th on tng t i x vi ngi khc. Khi ti ngn cm a tr lm mt vic g, ti ch ni: Nu con lm th
45

ny th kia, m s khng vui. Ly gio dc s coi trng ca chu i vi tnh cm ngi khc. Mt ngi bit coi trng tnh cm ca ngi khc th khng cn phi gio dc nhiu cng c th ch ng bn thn, trn thc t, trc khi nh Nhi nhiu mt cch chn chnh rng phi tranh th thi gian, khc kh hc tp, ng lc hc tp ln nht ca chu chnh l cha m v thy c gio vui.

TRANG B THNG TIN T TRC, NH NGY KHAI HOA KT QU

Khi nh Nhi y 1 tui ri, tr lc pht trin nhanh chng, ng thi th nng v s kho lo cng tip tc pht trin: By gi nh Nhi chy rt nhanh, rt t b vp ng, chu c th tu tro qua tro li gia gh xa lng v ging, chu cn nh thng tro ln bn n hoc bn lm vic, khin mi ngi v a t c v a bun ci. V mt vn ng, chu c th tro ln bn hoa cao 60cm trc ca. Nhn thy a tr tro ln cao ti khng b n xung, m dy chu cch xung nh th no, ging cho chu bit trc tin hy ngi xung, sau th chn xung. Ch cn chu hc c phng php xung, th ngay c khi khng c ngi ln , s nguy him do leo cao cng c gim bt rt nhiu. Mt iu kinh ngc l, mt s b trai dy nh Nhi ng tc nm sp chng tay, my hm trc nh Nhi nm xung ng chng tay 5 -6 ln, khin ti ht sc ngc nhin. Cnh tay, cng chn ca nh Nhi u rt c ngh lc, chu c th ng bng mt chn hi lu (b gi ni chung phi 2 3 tui mi c c). Chu cn c th m qu da nng by cn chn (tng ng 3,85 kg); trong cc ng tc nh nhng chu dng tha n cm, ung nc rt gn gng, ch cn khng c ng ngc, ngoi ra chu c th n rt sch s.

46

Ti khng nh c c mt thuyt php trong cun sch no c ni rng h thng vn ng ca tr pht trin nhanh th h thng pht m s thnh thc tng i chm, ngc li kt qu cng ging nh vy. nh Nhi va may thuc vo din h thng vn ng pht trin nhanh. Mc d so vi mc trung bnh, h thng pht m ca chu cng pht trin sm hn, nhng chm hn nhiu so vi tr lc v s kho lo. Khi 1 nm 4 thng, nh Nhi c th ni r rng g trng. Nhng cn mt s m ni khng r, ch c th gi mt cch hm h. T tri hoc ti cn c th ni di, c mt s m rt pht, dy l thuc lin. Nhng mt s t kh pht m nh qun o chu u pht m khng tt, ni c gio thnh c o. Ti dy chu mt cu ting Anh: How do you do? (Cho ngi!), chu nh rt nhanh, nhng c iu li ni thnh How do do!. Ti khng v h thng pht m ca nh Nhi cha sm thnh thc m lm chm tr tin dy ng m cho chu. Bi v nng lc ngn ng do hai nng lc l gii v biu t to thnh. S pht trin ca nng lc biu t c nhin chu hn ch bi s thnh thc sm mun ca h thng pht m, s pht trin ca nng lc l gii li ch chu hn ch bi nhn thc nhiu t i vi s vt. Trong nhng ngy thng k vng nng lc ni ca nh Nhi xut hin s nhy vt, ti c bit cnh tnh mnh ch c qun rng phi tip tc truyn t thng tin c ch cho nh Nhi. Khi nh Nhi c 1 nm 5 thng, ti mua v hai b sch Xem tranh nhn ch cho chu. Ngay ngy hm sau chu ni c t ci b. Nhng chu khng chu ngi yn cng ti hc m ch thch t mnh lt i lt li, mm huyn thuyn c t mp m khng r. Phi chng chu cn qu nh? Ngh n chuyn t thng ny bt u ging cho chu, ti li hiu ra mt iu: trong qu trnh nhn bit ch cn phi nhn ni gp nhiu lnqu trnh tch lu thng tin tng t. Tun ny, nh Nhi hc ni my thu thanh, my git, pht m tuy cn cha r, nhng t ca cc ch th r rng. Ti dy chu t bt la ga, chu c th ni r rng hai ch bt la, nhng t vng u c dy sau khi nhn bit vt cht. n sau ny khi chu xem tranh, c th dn tinh lc vo nhn mt ch. Ti pht hin, nu m ch ko hi di, nh Nhi hc ni s khng lin mch, khi ni
47

nhanh ln mt cht, chu s thc c rng l mt t gm ba ch. Dy ting Anh Cho bui sng! hay Chc ng ngon! cng nh vy. Do chu n lc ni, lc u cn cha r, nhng sau rt nhanh chng ni c r rng. Ngy 26, sang nh Anh Anh bn hng xm chi, ti cm bng vit ch dy chu s 1, 2 chu pht m c ch mt, hai tuy cha ni r, nhng chu nhn bit c, c th cm ln ch s mt v ch s hai mt cch chun xc theo mnh lnh ca ti. iu kin ti rt vui mng. Bt u t by gi, khng nhng phi dy chu hnh thnh khi nim s, m cn phi hc nhn bit ch s. Mi khi c iu kin l ti khng b l c hi truyn t khi nim v s cho nh Nhi, nh khi ln cu thang, v tay, nhng n lc khng h ung ph. Gn na thng nay, nh Nhi tin b rt nhanh, c th ni c rt nhiu t vng m chu hiu, hn na cn biu hin kht vng ni mnh lit, bn ni cu: y l than t ong ca ch. Chu s ni cu ny theo phng thc ca mnh, thao thao bt tuyt, rt th v. Phm l nhng s vt nh Nhi cn cha nhn bit c, ti u yu cu c bo mu khng dng cch ni: y l Kia l, ch nhng s vt nh Nhi nhn bit thng thuc, ti mi dy chu dng i t nhn xng. Hm , ti ang dy chu i t nhn xng bn, ti, c y. Hng ngy chng ti u i thoi nh sau: Bn l ai? nh nh; Ti l ai? M; C bo mu y l ai? C y. C y, c bo mu. Bi hc ny u c thc hin sau khi gp mt, m hn. Ngy 24 thng 9, bc nhy vt m ti mong i cui cng xut hin. Ngoi vic ni mang tnh bt chc dng x x, b con, nh Nhi t nhin bt pht ni c mt cu chuyn ngn M mua ko. Ti mng vui qu i, lin dn chu i mua cho chu my vin ko. ng nhin, s tin b cng ni bt hn cn biu hin nng lc l gii ca nh Nhi. Chu c th nghe hiu nhng li tng i phc tp, nh bo chu trc tin lm g, chu c th thc hin chun xc mt mnh lnh bao gm nm ng tc. Chu c th chuyn tm nghe ti ging gii nhng cu chuyn ngn trong quyn truyn tranh, hn na cn c th c mt s phn ng. Bn xem, chu t
48

mnh m ly quyn truyn tranh, ch vo con ch, con mo trong tranh t c t ni, nhn rt chm ch. Tiu Vin bn hng xm rt tt i vi chu, chu bn i cch xng h t C Vin thnh M Vin, i vi M Dip cng vy. Bn bo chu yu, chu s gi bn tay nh nhn ln xoa hai bn m bn, ming ni Yu ny, yu ny!, sau li t mnh yu mnh. nh Nhi c tm lng ng cm rt mnh. Mt hm nhn thy mt b trai ng xung rnh nc, khc ln. Chu ra sc ku to Anh i!, n khi nhn thy b trai tr v nh mi yn tm. Ngoi vic gii thch tnh hung xy ra trc mt cho chu, ti cng mun n ch r th b chu ln. Nhng chu nht nh i ti quay li tm anh Hm nh Nhi trn mt nm ri, ti th dy chu c thuc lng bi th ng. Mi bt u, ti dy chu tng on hai ch, qua my ngy sau, nh Nhi c th cng ti c lu lot Triu t/ bch / thi vn/ gian . Tuy rng chu cha hiu hm ngha ca th, nhng ngm th cng ging nh ht vy, c th khin chu cm nhn c s k diu ca vn lut th ca. Ti tin tng su sc rng, mi thng tin truyn t sm u s nh nhng ht ging gieo xung trong ma xun, s ny mm kt tri trong cc giai on tip theo ca cuc i.

49

CHNG 3 TRONG NHNG NGY CHA M LY HN

(T thut ca Lu V Hoa)

GI NH BN B NGOI, NH NHI NGY M NH M

Khi nh Nhi c 1 nm 8 thng, k hoch nui con ca ti gp hai tr ngi ln: mt l ti v cha nh Nhi quyt nh ly hn, mt khi th tc xong, tin lng ca ti v ph nui dng nh Nhi ch duy tr mc dinh dng cho nh Nhi, khng th thu bo mu c; hai l cng tc bnh xt chc danh ca h bin tp bt u th im. Ti nhn ln vn kin mn c ca n v th im thy: i tng bin tp vin tr mi c tc phm ch cha c vn bng nh ti phi tri qua mt qu trnh hc i hc tng ng i hc vn khoa mi c tham gia bnh xt cc chc danh. Hn na ti ch c th li dng nhng thi gian ri hc ti chc. Lm th no y? Phi hy sinh tin ca mnh tip tc gio dc nh Nhi? Hay l hy sinh tng lai ca nh Nhi hon thnh vic t hc ca mnh? ang trong lc kh khn th m v a em trai V Trung ca ti ra tay cu gip. B ngoi v cu yu cu ti a nh Nhi n nh b ngoi H Bc h thay ti chm sc nh Nhi v thc hin phng php gio dc t sm theo yu cu ca ti. T ngy 23 thng 11 nm 1982 n ma xun nm 1983, nh Nhi sng bn b ngoi v cu. Khi , in thoi cn thuc loi xa x, cng ging nh nhng ngi bnh thng, ti ch c th dng phng thc vit th trao i thng tin. Trong l th u tin sau khi tr v Thnh , ti thnh cu m: M c th ghi chp li mt cch n gin tnh hnh pht trin ca nh Nhi khng? Nh: khi no th o cao, cn nng v l bao nhiu? Khi no th bt u ni nhng t ng mi? Khi no bt u lm nhng ng tc mi, v.v Hoc khi no mi ln vit th m vit thm vi cu, con gi li cng c. M ti khng nhng ghi th nh ti yu cu, m cn k t m vic em trai ti a nh Nhi n tham quan vn bch th
50

nh th no. c li nhng l th qu bu ca 17 nm trc, nim yu thng v lo lng ngy no nh hin ln trc mt, tnh cm thn thit khin ti xc ng n my ngy m vn cha bnh tnh li c T khi nh Nhi sinh ra, bnh qun hai thng phi chuyn nh mt ln, mi trng sng thay i lin tc mang li cm gic khng an ton cho chu, ch cn s m p ca ngi ln m chu thn thuc mi c th khin chu cm thy yn tm. By ngy sau khi ri Thnh , khi ti dn nh Nhi i mua rau ch gn nh b ngoi, nh Nhi t nhin ni vi ngi nng dn bn rau: C bo mu ca chu b i ri!. i mt su thm v ng iu th l khin ti git mnh, mi mi khng th no qun. Chu khng hiu c l mnh ri xa c bo mu L m cho rng c L sm hm bn nhau nay t b chu. Trong mi trng mi l, m l mi dy lin h duy nht vi cuc sng trc y ca chu, my hm sau, m cng t nhin bin mt trong mt m ti ma thu, s mt mt l qu ln. T l th u tin m b ngoi gi cho ti c th thy, kh nng ghi nh pht trin sm ca nh Nhi khin chu cm nhn c ni au kh ca s phn ly nhiu hn s vi nhng a tr ng la. nh Nhi lun nh n con v c bo mu ca chu. Khi ng tra bn i tm phng ca con, m ni phng trc mt l phng ca m chu, chu li khc khng ng ch na. T xa nhn thy mt ph n tr hn ni l m i lm v, khi n chu lin ni: Mi m xi cm, mi b n cm, mi cu n, mi c nh ta n cm. C lc chu gi m l m bo mu, c lc gi m, m, lc gi l b ngoi, c th chu thng ngh n nhng ngi ny nn gi m n an i mnh. sa cha cch xng h ca nh Nhi, b ngoi nhiu ln nhc chu: B l b ngoi ca chu. M chu tr v Thnh i lm ri. tho mn kht vng thng xuyn c gi m, nh Nhi ngh ra mt cch hp l ho s xng h sai ca mnh: Ti qua c th trong mng chu nhn thy con, bui sng tnh dy bn n bn m i gp con mi. M hi, c phi trong m chu gp m khng, chu ni ng. Khong 10 gi ti hm nay, chu ni vi m: Chu lm Lu V Hoa, b l m. Bi v trc m c ni: B l m ca Lu V Hoa, b ngoi ca nh
51

nh. C th thy, suy ngh ca chu rt linh hot, nay chu gi m l m m, m lin p ng, ht sc chu khng nh n cc con y l ln gii quyt c lp vn phc tp u tin k t khi nh Nhi ra i. l ngy 1 thng 2 nm 1983, sau khi chng ti xa cch 2 thng. Mt nm sau, trc khi ti n chu v Thnh , ni nh m su sc ging nh mt ng c cng sut ln thc y nhanh s pht trin nng lc t duy tru tng ca chu. Trong th ngy 10 thng 5, b ngoi vit: nh Nhi vn gi m l m nh trc, m ni gi l b ngoi, b ni u c nhng khng c gi l m. nh Nhi ni: M chu Thnh , gi m thn thit hn!. Kh nng ghi nh ca chu rt tt, chu vn thng xuyn nhc n c bo mu. Khi b ngoi vit th cho ti, nu nh Nhi cn thc b lin b chu va vit va c, bi v chu va mun nghe li va mun nhn. Khi ti gi th, ti cng dnh ring mt on vit cho chu hoc vit vo mt bu thip p b ngoi c cho nh Nhi nghe. Dng thng tin truyn t bng th tn ny li n tng c bit su sc cho nh Nhi. V d nh trong l th u tin gi cho m, ti thnh cu m ch chm sc nh Nhi, ti c nhc n vic phi thng xuyn cho chu n u ph. nh Nhi tuy khng thch n u ph ca vng H Bc, nhg vn n mt ming, ming nhc: Con nghe theo li m.

LY HN KHNG LM THAY I TNH CM BAN U, K HOCH NUI CON VN TIN HNH BNH THNG
Sau na nm lm th tc ly hn, khi nh Nhi va trn 2 tui, ti v cha ca nh Nhi chnh thc hu b quan h hn nhn. Tin a ra quyt nh ny l: ti tin rng ti c kh nng m bo hnh phc cho con gi; tuy mt ngi cng ang nui con th iu kin sng s gim st, nhng ch cn k hoch gio dc thi k u vn c thc hin, nh Nhi vn c nui dng thnh ngi kho mnh, t cht u t, c kh nng to ra cuc sng hnh phc. Trc khi nh Nhi chuyn n vi b ngoi, v c bn chu vn vo trng thi hc tp b ng, sinh ra khng lu b li ko chy trn con ng khia sng, sau khi xa cch ti, chu tm thi
52

khng cn ngi truyn t lng ln thng tin, nhng thi quen hc tp th hnh thnh, ging mt chic t khng c phanh, vn tin v pha trc theo qun tnh. Trong mi trng mi, cuc sng ca nh Nhi khng nhng c nhiu ni nh mi, m cn nhiu ni dung mi m. Nh b ngoi cch nh tr khng xa, trc khi ngh hu b ngoi xy dng nh tr thnh mt n v tin tin, mi ngi y rt tt. nh Nhi rt c cc c gio hoan nghnh. T lc chu 1 nm 8 thng, chu ho nhp vui v cng cc chu b 3-7 tui khc, hc tp tt c nhng g chu thch. Trong thng u tin khi ti tr v Thnh , b ngoi vit lin 3 l th miu t tnh hnh ca nh Nhi: Chu rt thng minh, u c phn ng nhanh. Hai b chu n nh tr chi, ngi khc lm ng tc g, chu bn hc theo. Chu hc cc c gio nh trng, ht ngi xp hng, n hoa qu, nhn ngi khc chy, ht Chun b Chy!, v n nh li i m chy cng n, li ht to: Chun b Chy!. Bui chiu mt hm chi cng lp mu gio b, nh Nhi nhn thy mt b trai do tranh nhau m khc, chu bn ch ng n gn lau nc mt cho bn, d anh dng khc. nh tr, chu nghe c cu ht: Cho mng ng Cng sn, hai ngy sau chu lin tc ni ng Cng sn. Chu hc ting ch ku, hc ng tc ca mo con, chim bay, v c ng tc nh n. Chu nh n v i m v tay, li bt m nh n chu v tay. nh Nhi va nh n va ht bn nhc Mt, mt, ba, ba, nm, hoc l ca khc hc c nh tr, ht xong cn ni: Ht rt hay! Ht rt hay!. Nhng biu hin ca nh Nhi khin ti rt vui, mt thng trc chu cn hc ci n ci kia di s ch huy ca ti, xa cch mi c mt thng, chu bt u ch huy b ng kch, tuy rng ch l bt chc hot ng dy hc nh tr, nhng s bt chc c thc chnh l th hin kh nng t chc lnh o ca nh Nhi. Ti thc s kinh ngc: gio dc sm thc s c uy lc rt ln i vi pht trin tim nng ca tr s sinh. nh Nhi c th ch ng hc, c nhin ti rt vui mng, nhng cng c im khng yn tm. Th ca b ngoi miu t hnh vi ca nh Nhi rt nhiu, c c nhng miu t nh hng ca ngi ln hoc s vt

53

bn ngoi i vi chu, nhng khng ni n k hoch ca ngi ln, s dn dt c mc ch i vi chu. Th l trong bc th th hai ti nhc nh m: Hin nay ngoi n ung, chi, ng, iu quan trng nht l phi bi dng nng lc v thi quen quan st s vt i vi nh Nhi, v kh nng quan st l tin quan trng u tin pht trin tr lc. i vi nh Nhi m mi, chnh l phi cho chu bit tn gi nhng s vt m chu nhn thy. Ch m c rt nhiu s vt mi m ch con khng c nh: nh my, ng st, th trng t do, h ao, ng hi nc v.v Phi dy chu nhn thc tng s vt, gi tn ca chng, ghi nh mt s c im. Th d: nh my c mt ngi l ln, c rt nhiu ng ng, ng ng quanh co gp khc, l ra hi nc cun cun, hi nc va m va nng, l do nc c un nng to thnh nn v.v Nhng ci , nh Nhi khng nht nh c th ni c ton b, nhng ngi ln thng xuyn ging gii, t chu s nh c. i n khi nng lc pht m ca chu tng cng thm mt bc, t chu c th t chc li nhng danh t, lng t, hnh dung t m chu nh c, ni thnh mt on. iu l mt qu trnh rn luyn rt ln i vi nng lc ngn ng, tch lu tri thc, nng lc t duy v nng lc tng hp ca chu, to c s vng chc cho nng lc phn tch v nng lc vit ca chu v sau. l dy quan st ton b i vi s vt. Cn mt dng quan st l phn bit s khc nhau gia s vt cng loi, nh khi nhn con ch bn ging s khc nhau gia ch c v ch ci. Nhn thy cy ci l ging gii s khc nhau v hnh thi cy (thng, cong, kh, nhiu cnh ), hnh dng cht lng qu (mm, cng ) s khc nhau v mu sc, cch dng. Nhng tm l ngi ln ny ch cn c iu kin l thc hin, nhn thy g ging ny, v cng khng cn phi c k hoch g. Nhng mun c hiu qu tt th cn phi thng xuyn lp li ni dung trong mt khong thi gian. Nh nhn bit mu sc, i chu ghi nh mu , v mu xanh lc mi dy chu bit mu vng v mu xanh lam, khi dy mu sc mi, c th bt cht cho chu nhn bit mu sc hc qua cng c kin thc. Khi gio dc nh Nhi, c th lin kt mu sc v hnh dng dy nh qu bng , ca mu vng, thi mu xanh lam, my mu trng, cng c th quy loi sc mu v hnh dng ca s vt ging nh c c rt mu ,
54

cy chui cnh cng c mu , qun o cng mu ; hoc c ci trn, c ci trng trn di, bnh bch qui trn mnh v.v Con bit rng, gio dc nh Nhi l phi rt kin tm nhn ni, hn na li cng khng th mu cu thnh cng nhanh chng, th nhng c hai m con mnh u tin tng rng vic gio dc sm tt s em li kt qu tt v iu tm nim to nn mi trng sinh trng (vt cht v tinh thn) tt nht c th cho nh Nhi. Nu nh nh Nhi c th tr thnh ngi ti nng hu dng, th cng l s cng hin ca chng ta i vi nhn dn, vi T Quc. Do khong cch qu xa, trong th c th con nhc li cng mt s vic (do khng nh vit hay cha), cng c th mu thun gia phn trc v phn sau, xin m hy rng lng tha th. Hai m con mnh cng khm ph nhng kinh nghim gio dc sm c th to ra cng nhiu nhng a tr c ch cho x hi. Nhn c th, m ti lp tc tng cng phn gio dc ch ng, mc d vic chm sc n ung ng ngh hng ngy cho nh Nhi rt mt, li thm bnh au dy thn kinh ca ngi gi thng xuyn xy ra.

CI UI NH CA B NGOI, NHN THY G HC NY

Trong nhng ngy xa m, nh Nhi sut ngy qun ly b ngoi, ging nh mt ci ui ca b. Tng li ni, vic lm ca b ngoi u tr thnh i tng bt chc ca nh Nhi. S bt chc ny c th hin ngay trong l th u tin ca b ngoi. Hai b chu n nh ngi khc chi, khi tr v ch nh ra tin, m ni: Khng cn a tin, mi ngi cn ang bn kia m. Sau vo dp khc, ch nh va a tin chu ni: Khng cn tin, mi ngi cn ang bn m. Chu cn ni: n nh tr trt cu thang, ngi gh quay, ngi thuyn ung a i, b!. Mt b trai nh bn cnh n chi nh chng ta, m ni chu ra chi vi em, chu lp tc ni: Ch nh nhau!. Nhng li ni ny ca nh Nhi u l nghe c t b ngoi. Ch c iu khi b ngoi cn cha bit nh Nhi mi 1 nm 8 thng m nghe hiu, nh lu, cn dng rt ng tnh hung.

55

Nhng tnh tit c miu t trong th ca b ngoi c th thy, trong mt thng u xa cch m, c quan pht m ca nh Nhi pht trin thun thc, khng nhng c th ni lin mch nhiu cu ht m nng lc biu t tim n cng nhanh chng c biu hin. Tuy rng chu mi c 1 nm 9 thng tui nhng chu c th s dng tho ng nhng t vng c ngha tu t m ch nhng a tr 4 tui mi bt u s dng, nh lp tc, hin ti, nhanh mt cht, v.v Chu bt u vn dng t vng mt cch hp l, vn dng hon chnh hp l biu t nhng yu cu ca chu ging nh mt ngi ln. Khi ti mi ri xa, b ngoi cho rng nh Nhi cn qu nh nn khng chun b dy chu c th c. Na thng sau, khi b ngoi dng li ca ru chu ng, nh Nhi bng nhin ni mt cu: By gi chu dy b ht bi Con ong nh.. S chun xc trong cch dng t, s hon chnh ca cu ch m chu dng khin b bt u la chn nhng cu th c dy nh Nhi. u tin b ngoi ging hm ngha ca mi cu th, sau dy cho nh Nhi c thuc lng. Nh b ngoi khng c ngi gip vic, mi vic trong gia nh u phi t tay b lm. Bt chc b ngoi lm mt s vic nh cng l mt trong nhng ni dung hc ch ng ca nh Nhi. Nhng s bt chc ny u rt c gi tr trong vic hc tp thng thc cuc sng v tch lu kinh nghim x l cng vic cho tr nh. Trong th b ngoi vit: Ngy mai nh Nhi va trn 1 nm 10 thng tui. Hm qua trong nh bp, m xo rau, chu cng ly xo, i b m, mui, x du vo, chu li cn i nm th rau. Chu bit rng my m trn tri, m xay sa u nnh chu cn n gip bn u vo ci. Ra mt, ra tay, bi du gi ni chung chu u i t mnh lm c. C lc nh Nhi cm mt cc nc n chic bn ti hoa, va lm va ni: Ti c vic, ti bn. C lc t mnh cm gi lau lau sch s cc gh ngi, va lm va ni: Ti ang lm v sinh. Trong giai on hc tp ly bt chc lm chnh, nng lc sng to ca nh Nhi cng bt u manh nha. Khi chu hc c nhng khc ht m b ngoi ht ru ng bn bt u yu cu b ngoi i li ht. Ng vn i ht Con ong nh. C lc chu i ht Con ong ln, m lin ht Con ong ln bay v v, bay ng ty,
56

bay ng ng, yu hc tp, yu lao ng. C lc m ht: Nh ta c em b bo, chu li i m ht Anh bo, chu rt vui. B ku: nh Nhi rt thng minh, phng php gio dc ca m c lc theo khng kp. Khi nh Nhi khng mun c nhng cu th c thuc lng v nhm chn, b ngoi cng khng cn cch no. Ti vi vng mua hn chc cun sch bo tr em, gi v cho b trc ngy Tt Nhi ng 1 6 lm ti liu dy cho nh Nhi. Trong th gi cho b ngoi, ti vit: Hy vng m v cu V Trung bt cht thi gian ging cho nh Nhi nghe. Sch phi cho chu xem tng cun tng cun mt, ch ng cho chu nghch v cng trnh chu x rch. Nu nh gi gn tt, c th li cho con ca V Trung xem. C iu khng phi l ch yu, iu ch yu l phi bi dng nim tin hng th v cm tnh ca chu i vi sch, luyn thnh thi quen yu sch. Ngoi ra, mi ln khng nn xem qu lu trnh cho tr chng chn. hun luyn cc c tay, chun b cho cm bt sm, ti cn c bit dn d: nh Nhi bt u hc mc qun o phi khng? Cn phi dy cho chu ci cc nh th no, c th dy cho chu dng t st nn qu to, c ci, qu chui Cn c th nn mt s dng c lm vic, ng vt nh Nhi nghe c th ny, mi ln mc qun o u ni: M dy con mc qun o?. Mi ln xem sch bn ni: M bo con phi xem tng cun sch mt.. nh Nhi cn thng xuyn ni: M thch nht con, gi sch cho con xem. Chu s b ngoi bo nhng khuyt im ca chu cho ti, bn ni: Bo cho m, m s khng gi sch cho chu v cng khng yu chu na. Sau Tt Nhi ng 1 - 6, ng ngoi ca nh Nhi t i hc Ngc Ty v V Hn d Hi ngh i biu tin tin, sau c gh qua nh, ln u tin gp chu ngoi, nhng biu hin ca nh Nhi khin ng va kinh ngc ln mng vui. ng vit th ni: nh Nhi tuy ch l a tr trn hai tui, nhng chu rt thng minh. Cha c th cho ng nghe, c rt din cm. Chu bit ni rt nhiu li ca ngi ln, phn bit c c thi quen tt v thi quen xu B a chu ln ph mua , mua bn chai bia, dng ti ny-lon ng. Chu ni: Ti nh th rt nguy him. Chu rt thch n cho, n xong li i ra bt cho b, ra tng ci tng
57

ci rt sch. C lc, chu cm mt cun sch, ngi nghim tc trn gh, ming lm bm. B hi chu: nh Nhi, chu ngm nga ci g y?. Chu ni: Chu yu m, m yu chu. C lc b ni: nh Nhi, li y thm ng mt ci. Chu lin u trn mi, hng v pha b, hn b chn cht mt ci, xong ci ha, ha, ha V nh mi ba ngy m vui gp nghn ln, 99% l do s hn nhin ca tr nh mang li. Th v nht l hm ra i, chu mun ra chn gip ng. Chu mang mt ci cc nc n: ng i! Ra chn!, b a chn ra, chu lin gip b ci tt, sau dng mt tay chn, mot tay di nc vo, sau k c bn chn, ngn chn n gt chn. Ra xong cn dng khn lau kh, sau mang giy li cho ng i. Qu trnh lm ca chu ht 10 pht, n khi sch s mi thi. Khng ng mt a tr mi hn 2 tui m lm c nh vy, khin b ngoi cng phi ci khen.

C NH NG TM NUI DY B BO
Thi k nm 1983, ly hn cn l mt vic ng tri v c coi l tri vi tp tc, nhng ngi thn ca ti u cho rng nh Nhi qu bt hnh, nn cng thng chu. Tt n, bc du v nh chng n Tt mua cho nh Nhi my b qun o mi. an L, v cha ci ca cu V Trung, cng vi an cho nh Nhi chic o len. Thi k , tht, trng, rau qu u kh khn khng phi mua l c ngay c. May m cu V Trung c my ngi quen l li xe, nn thng gip mua sm, m bo tiu chun dinh dng theo nh lng cho nh Nhi: mi ngy na cn (0,25 lt) sa, mt qu trng hoc l hai ba u ph, mt lng (0,05 kg) tht nc hoc c, sau gic ng tra cn c hoa qu. Cch n cng theo yu cu ca ti: mi ba trc tin cho chu n ht lng trng trng, sau cho chu n cm v rau, gia hai ba vn nh k ung nc, khng cho chu n linh tinh. Phng php ny khin nh Nhi pht trin rt chc m khng b bo ph. Cu vit trong th ni: Chu rt thch n ni tng ng vt nh d dy, gan, bu dc. Chu ni l chu l b b tht. Chu c bit thch n c. y c rt nhiu loi thc n
58

thay i mn, hin nay c ln ch .v.v Chng em thng ch bin thay i chu khng b chn. nh Nhi va trn 2 tui c tnh t gic cao, ra mt cng i t mnh lm, mi s vic bt k c lm c hay khng nhng u i t lm. gio dc tnh c lp ca chu, b ngoi cng ra sc tho mn nhu cu ca nh Nhi. Nhng nh Nhi vn cn l a tr cha hiu nhiu s vic, trc ngy sinh nht khng lu cn lm mt chuyn ngc nghch: Chu nhn thy trong ti vi cnh vn ng vin nhy cu t trn cao xung, lin em chic t chi m cu mua cho nm t trn tng ba xung, ni rng: cho t bi!. C khi v s nh Nhi b bng la, bng nc nng, b ngoi nh phi cho chu khc vi ting. Trong mt ca b ngoi khuyt im phi nhc n nht l nh Nhi thng c nhng hnh vi tn cng nh nh, mng nhng ngi l (u l ngi quen ca b ngoi v cu) n hi han, xoa u chu. Ti on l ni s ti din cnh tng au kh xut hin ngi l mt i ngi thn mt i cm gic an ton t m p dng bin php t v. sa i thi quen ny cho nh Nhi, ngoi vic dy cho chu nhn bit nhng s vt mi, b ngoi cn trng im tin hnh gio dc o c, l php cho nh Nhi, khng cho php chu nh, mng chi ngi khc, gp ngi khc phi cho hi nh: cho ng, cho b, cho ch. Khng lu b ngoi ginh c nhng kt qu kh quan. Nhng khi nh khng c khch, m thng ging cho chu hiu o l, dy cho chu phi bit yu mn, nhit tnh i vi ngi khc, chu bit tip thu. Nh gn y c ng T (nhc ph tng lai ca cu V Trung) n, chu rt nhit tnh cho ng, li cn ly thuc cho ng, sau em gi thuc b vo trong ti ng. Chu bit mi ng ung tr, ch ng t ci gh con trc t ng n sau t tro ln gh ly lc v da n t bn cnh ng, mi ng n. Cu V Trung cn t t m nhng tin trin mi v mt nng lc biu t v nng lc quan st khi nh Nhi c 2 nm 2 thng. Ngy 29 thng 5, em a nh Nhi n cng vin Trung Sn chi na ngy. Khi mua v vo cng, nh Nhi ni: Cu vo mua v, chu ngoi i cu. Khi
59

vo trong cng vin chu nhn thy ngi khc bi thuyn bn ni: i c an L n, chng ta cng bi thuyn, nu ch c hai cu chu th khng bi. C c an L n vui hn nhiu. Nhng li u do t nh Nhi ni ra. Hm em khng mun cho chu i bi thuyn, mt l thi gian gp gp, hai l v ch c mnh em, khng c ngi trng nom chu ng nh gp nguy him, nn chuyn bi thuyn phi dp sang mt bn. Sau hai cu chu n khu ng vt. Hm y thi tit tt nn mi chim s u ht lu lo. nh Nhi vui v ni: nh ta cng c con chim ang ht (ch trong sch). Khi nhn thy bo bin, mi ngi u ni c hai con, nhng nh Nhi ch ni c mt con thi, ni bi ngc li. Thc t, ch thc ch c mt con bo bin, n lc bi thng, lc bi ngc li Khi nh Nhi c 2 nm 3 thng, nng cao cm hng c thuc th ca chu, b ngoi chn mt s bi th c c v nhng cnh rt p, minh ho. C c bi th m s rt hay: Mt hai i ba dm, khi bp bn nm nh, nh di by tm chic, tm chn mi nhnh hoa. B ngoi vit th ni: nh Nhi thch c nht cu th Sng tin minh nguyt quang (nh trng sng trc ging) ca L Bch. C lc c n cu: u t c hng (Ci u nh c hng), nh Nhi bn hi: Qu hng ca chu Thnh , qu hng ca b u?. Ngoi ra, b ngoi cn thng bo cho ti bit ng hng mi ca nh Nhi: hc ch v chc chc ch nh i din v. Chu va v va ni: Em v mt qu cu v v mt chic thuyn. Sau chu va v li va ni: y l tng trng cho nc. Mi ln v chu u ni: V xong gi cho m, m s rt vui mng. Cng vi s chuyn dch ca thi gian, tnh cm ca nh Nhi i vi b ngoi, i vi cu rut ngy cng su sc. B ngoi v cu vn sng nh trc y, c mt vai tr thc y s pht trin tr lc ca nh Nhi. C thi gian cu rut rt bn cng tc v t hc, ngoi ra, cn phi lo chun b hn nhn, thi gian cnh nh Nhi rt c hn, nh Nhi em tm nguyn ca mnh to thnh mt bi ca tr em:
60

B ngoi thn yu, Cu rut thn yu, Lun bn nh nh; nh nh lun bn B ngoi v cu mnh. Cu vit trong th: By gi chu c th nghe c ting bc chn ca em v bo cho b: Cu v ri. Hm nay em i mua go, bng nhin tri ma to, nh nh ni vi b: Ngt ma chu s em cho cu. Bui ti b ngoi tm ra cho chu, chu ch ng ni: B ngoi, c l chu phi tr v Thnh , chu y khin b vt v qu!. Khng ng rng, H Bc, nh Nhi cn hc c lng thng ngi. Gi s nhng th khc u khng hc c, th ti cng ngh rng chuyn i ny tht khng ung ph.

M CON HI NG NGHIM THU RT MN NGUYN

Thi gian tri nhanh, nh Nhi sng nh b c hn mt nm. Chu bt u t ra chn ght nhng tri thc vn thuc lu lu trong lng. B bit c rng s gio dc ca mnh khng th theo kp s pht trin tr lc ca nh Nhi, hy vng ti s trc tip gio dc bc tip theo. V nh Nhi v cng v cho b vt v lu nay c th n trng ca ng on t, ti quyt nh li dng k ngh thm nh trong dp tt nm 1984 a nh Nhi tr v Thnh . trnh thi gian cao im chy tu, ti quyt nh i vo hm tt nin. Bui ti hm trc trn tu cn ng nh nm ci,, vy m gi lng ngt khng mt bng ngi. Trong toa ch c ti ngi. Tuy c th nm xung ch ngi ca ba ngi nhng li lnh n ni khng th chp mt. Qua mt m, cui cng vo ngy mng 1 Tt, ti nhn thy a con gi mong mi by lu c gp mt. Ni nim vui mng ca cnh on t k sao cho ht, tnh hnh v nh Nhi cng khin ti ht sc hi lng. Tnh cch ca chu pht trin rt l tng, nhit tnh, ch ng, thc tham d rt mnh. Ngy Tt, nhng ngi n chc Tt b ngoi rt nhiu. Mi khi c khch, nh Nhi li ra gip tip i khch, li cn ch ng biu din tit mc, khch v tay tn thng khin nh Nhi cng phn khi, chu thng ko tay khch khi ra v: Cc b ng i, chu cn cha biu din ht c m .
61

B ngoi vi vng ni gip khch rng, mi ngi cn phi i chc tt nhng ni khc. Nu mun nh Nhi biu din ht th phi mt mt ting ng h, v ngoi biu din ca ma, c th, chu cn thch t bin t din, nhng bi ca ma do chu hng khi sng tc phi n khi bn thn thy mt chu mi kt thc. Kh nng l gii v kh nng t kim ch ca nh Nhi vn pht trin tt, phm l nhng vic khng cho php chu lm, ch cn ging gii k o l cho chu, chu s n lc t kim ch khng lm. Th d: cu V Trung nh bn cng hc mua Thm Quyn v mt chic raido cassete m thanh ni, cu thng ghi nhng li bi ht, li c th, li ni ca nh Nhi vo trong bng, sau m ra cho chu nghe, c v chu hc tp. nh Nhi rt mun chi a vi chic radio cassete, nhng cu V Trung khng cho nh Nhi ng n i, ni n khi ln ln s dy chu cch dng, chu bn nhn ni khng ng n. C lc, bn cng hc ca cu cho nh Nhi nghch cassete, nh Nhi lin ni: i n khi chu i hc, cu s dy chu, cu yu cu chu by gi khng c ng n. Quan nim phi tri ca chu rt r, c ln chu lm vic tri, bn ch ng thnh cu trng pht: B nh chu i!. Nu nh c t tht mt hai roi chu cng khng khc. Nng lc t duy tru tng ca nh Nhi pht trin rt nhanh, c th suy din l-gc theo chun mc. Trong hn 10 ngy i ti n n, nh Nhi ni: Chu mun c m!. Cu rut a ni: Cu mun coch, chu i c ch cu n, chu s c m!. nh Nhi suy ngh mt lt lin ni: Cu yu cu m chu ti, cu s c ch!. Nhit tnh hc tp ca nh Nhi rt cao, b ngoi dy chu hc cu th: G ct gy, tri hng sng, mi ngi thc dy m ca. Trn ng t pha nam n pha bc nh my, chu nhn thy mt con g trng lin c li cu th trn. Na nm trc khi ti tr v thm nh, chu nhn bit hn 20 cun sch tranh thiu nhi, ln ny chu cn c th va lt sch va ging cho ti nhng ni dung chu c thuc nh Bm n nh hoa v Cu chuyn bn ma . Chu cn rt thch tr chi ch, mt loi l t phn ngha, mt loi l t ng m. i vi t phn ngha, chu bt u bit t khi 2 nm 3 thng tui. Bt u cng rt ngu nhin. Hm , b ngoi v nh Nhi ng trn sn thng nh bn tng, b ngoi t nhin ni mt cu: ng tht cao, nhn tht xa. Khi tr v phng bp, nh Nhi t nhin ni:
62

ng tht cao, nhn tht xa, b ngoi nghe vy rt mng bn ging gii cho nh Nhi: B ni ng tht cao, chu phi i li l nhn tht xa v luyn vi ln cho nh Nhi. Ba cm tra ngy hm sau, cu V Trung ni: ng tht cao, nh Nhi bn m to mm i li: Nhn tht xa; cu ni: Nhn tht xa, nh Nhi i li: ng tht cao. Khi ti bit c s vic ny t trong th, ti lp tc thnh cu m bt u cho nh Nhi hc t phn ngha. Khi ti v thm nh vo dp h, ti li dy cho nh Nhi mt s t phn ngha, c l nhng tr chi ny khng ngng thc tnh chu ch phn bit s vt, chi my thng m vn khng thy chn. i vi nhng t ng m th l do trc Tt chu hc c t mt bi ht nh sau: Hoa o , c xanh xanh Ht bi ca, ci yn nga Nga g? Nga to G to? Ni to Ni g? Ni cao G cao? Thp cao Thp g? - Bo thp G bo? Quc bo G quc? Trung Quc. Ti cm thy hnh thc hi ca bi ny rt th v. Ch cn i cu sau thnh: G quc? Trung Quc. G trung? Min trung, hoc Lng trung, Gia trung s c th bin thnh mt phng php hun luyn t vng ln v hn. Vy l, trc tin ti dy nh Nhi chi tr m s, ngi thua hi, ngi thng tr li, khi khng tr li c s mt t cch tr li, bin thnh ngi hi. nh Nhi hc c nhiu t mi trong tr chi, ti thng mn mt t cho chu khi chu khng tr li c. Mi ln ti tr li hoc mn cho chu t mi, ti lin nhn c hi ging gii mt lt cho chu hiu, sau li chi tip. nh Nhi rt thch th tr chi i t ny, v cho mi n khi chu vo tiu hc, chu vn thng li dng lc chng ti cng i trn ng i cng ti chi tr i t. Tr chi nhanh chng cng c v pht trin t vng ca nh Nhi.

3 TUI KIM TRA TR LC NHY MT BC I VN DM

Phng php gio dc ny cn mang li thnh cng ngoi d on: ti cn nh mi ca V Trung v an L, ti pht hin mt cun sch Bch khoa ton th nht dng gia nh. Trong sch c mt phn Bng trc lng tr lc nhi ng nhm tui 3 7. Bng trc lng ny do Belner, nh tm l hc ngi Php v Simon, nh tm l hc ngi M cng bin son. Vi s hiu k cao , ti dng n

63

kim tra tr tu ca nh Nhi, mun kim nghim xem nhng n lc gn 3 nm qua ca mnh t c kt qu nh th no. Dng trc lng ny chnh alf s so snh gia tui tr lc nhi ng v tui thc t phn on mc tr lc, cng thc ca n l tui tm l + tui thc t = thng s tr lc. Ni cch khc, nu mt a tr vt qua c trc nghim m bnh qun nhng a tr 3 tui mi c th vt qua th tui tr lc (tc l tui tm l) ca tr l 3 tui, vt qua trc nghim m nhng a tr 4 tui mi c th vt qua th tui tr lc ca a tr l 4 tui. C nh vy tnh tin dn ln. Trong trc nghim, nu vt tui thc t th mi mt trc ngim c tng thm 2 thng tui tr tu, ngc li cng nh vy. Nu nh tui tr lc l 8 tui, tui thc t mi ch c 6 tui, thng s tr lc l 8: 6 x 100 = 133, nu nh tui tr lc l 8 tui thc t l 12, thng s tr lc l 8: 12 x 100 = 67. Ln u ti trc lng tr lc cho nh Nhi l vo trung tun thng 2 nm 1984, nh Nhi km 1 thng th y 3 tui, tui tr lc o c l 5 tui 4 thng, thng s tr lc l 183. Chu u vt qua ton b nhng trc lng v nng lc ngn ng nhm 3 7 tui; chu cng vt qua tuyt i b phn ca nhm 3 7 tui v mt thng thc (nh gia g v knh c g khc nhau); chu ch khng lm c mt (i s c 3 ch s); trong s by b trc nghim nhm 7 tui, chu cng khng th vt qua mt s ca nhm 4 6 tui (nh v hnh hc, buc dy thng). Kt qu ny lm phn chn lng ngi. Theo thng k iu tra ca cc nh tm l hc, tui ln 3, mt a tr c tui tm l sm 2 nm l tuyt nh thng minh, trong 5 vn ngi mi c mt. (Cn phi ni thm l n 13 tui s sm 2 nm s khng c g c bit na. Bi v con ngi khong 6 12 tui s tng trng tr lc c quan h trc tuyn vi tui i, sau 12 tui s rt kh cn c vo s tng trng ca tui i phn on trnh tr lc ca ngi. V th, thng s tr lc ca ngi 12 tui n trng thnh phi da vo gc thng k hc tnh ton, tc l coi im bnh qun t c qua trc nghim ca ngi cng la tui l 100, ly dy phn s

64

thuc im ginh c ca ngi on nh v tr im tr lc ca anh ta trong s ngi cng la tui). kim nghim tnh hnh pht trin tr lc ca nh Nhi theo tiu chu Trung Quc, ti nh m mnh mn cun i cng gio dc nh tr do U ban gio dc quc gia pht hnh. i chiu kt qu cho thy, nh Nhi nm c ton b ni dung ging dy ca lp mu gio nh v mu gio ln. Ni mt cch khc, nhn t gc nm vng tri thc, chu c th trc tip hc tiu hc. Th nhng, tnh hnh Trung Quc khi khng th cho php ti thc hin c k hoch ca mnh: do ngn sch gio dc c hn, nh nc quy nh 7 tui mi c vo tiu hc. Ti th va khng c tin nui gia s dy chu hc tiu hc, li va khng th vt b cng vic ca mnh dy chu. l im m ti khng th snh kp nhng ngi i trc trong thc hin gio dc t sm u M v Nht Bn. C iu, ti sm c s chun b t tng cho vic ny. l hin thc m tuyt i a s nhng gia nh Trung Quc phi i mt. Ti ngh, trong iu kin nh vy nu mnh c th m mm ra mt con ng gio dc cho tr c tr lc sm, th chng phi cng c ngha hn hay sao? Khi , k hoch ca ti l phi tm cho nh Nhi mt nh tr tht tt ti Thnh , sau gi lm vic phi dc sc dy con tt c nhng iu cn dy, m trng im l tp c ting Hn v hc ting Anh. V vic hc c ting Hn, c th ni y l mt sai lm rt ng tic ca ti trong vic gio dc nh Nhi t 0 n 3 tui. Khi , ti ch ngh c rng hc ch trong giai on tr con ang tp ghi nh bng hnh mu cha c tc dng g, khng th dng c sch, m khng ngh rng c th li dng phng thc ghi nh theo hnh mu trc tip hc cc t ng ting Hn, cng ging nh hc ting Anh bt u t vic hc t n m tit. Mc du vy ngay t khi nh Nhi mi c 2 nm 4 thng tui, t pht nhn bit c tn ca mi my quyn truyn tranh nhi ng. Ti v m cha bit kp thi pht huy tc dng kh nng hc tp ny. By nm sau, mt t chc chuyn nghin cu v gio dc t sm cho tr nh ca Trung Quc xut bn mt cun sch cho lu hnh ni b c tn Phng
65

php bi dng cho cc chu c t cht thng minh, trong c ni n phng php lm th no dy cho tr em di 1 tui hc ch. i l li dng nhng nguyn l ca phng php nh theo hnh mu tr con nhn bit mt ch trn cc tm ba cng ging nh vic nhn bit hnh v cc vt vy. C th luyn tp mi mi, tr con hai ba tui c th t mnh c sch c. Ngoi ra, nhng vic cn lm khc chng ti u hon thnh tt p, hn na nhng cng vic m chng ti lm l nhng cng vic v cng quan trng. l kch thch v pht trin ton din cc kh nng tim n ca tr nh ch khng phi ch l hc tp tri thc t sm. Hin nay, c khng t cc bc cha m v mt vi t chc nghin cu v vic gio dc tr trc tui i hc. H lm mt cch n gin l ly vic dy ch sm cho tr thay th cho vic gio dc t sm ton din. H ngh rng, gio dc t sm chnh l dy tr con bit ch t rt sm. y l mt s hiu lm v vic gio dc t sm. Nu t trng tm ca vic gio dc t sm ch dy ch t sm, m b qua vic pht huy cc tim nng tr tu, nh th th nhng a tr trc tui i hc y cng ch l nhng a tr c hc sm dm by ch m thi. Nhng tri thc tuy rng c li, nhng hiu qu ca n tht km xa so vi vic pht trin tr lc ton din. Thc ra, tr lc v tri thc khng phi l mt. Tri thc l s nhn thc cc s vt v cc qui lut pht trin ca n, cng vi s tch lu kinh nghim thc tin ca loi ngi, l s cu thnh ca cc loi kh nng nh: kh nng ch , kh nng quan st, kh nng tng tng, kh nng t duy Ch th, c ngi ni rng: Pht trin tr lc l hn ngc v gi, cn truyn th tri thc ch l mt vt qu gi m thi. Khi hiu c iu , th s kin tr nhn ni gio dc con ci ca cc bc cha m s tng ln gp bi, h khng nn nng thc dng na, m bit sng lc cht chiu nho nn nn nhng t cht qu bu v tm hn trong sng cho con ci mnh. Chnh v c nh ti bit tnh nguyn dn ht tt c thi gian v tm huyt cho s tin b tng bc ca nh Nhi, mi c th lm cho chu trong hon cnh cha m ly d nhau m vn hon thnh tt p cng vic pht trin tr lc v gio dc tnh cm t 0 n 3 tui.
66

CHNG 4 3 6 TUI: PHT TRIN TR LC TON DIN

(Li t thut ca Lu V Hoa) --------------------------

C NN NI VI NH NHI V VIC B M LY HN?

n ti xong, ng b ngoi ln ng i H Bc, ti v nh Nhi cng ngc dng Trng Khnh tr v Thnh . Sut dc ng ti lun bn khon suy ngh: C nn ni vi nh Nhi v chuyn b m ly hn hay khng? Vi kh nng quan st ca nh Nhi, ti khng th hy vng rng, n s c kh nng quan st s khc bit gia gia nh mnh vi gia nh ca cc bn nh khc. Suy ngh k ti cho l ch c th theo nguyn tc: lm th no c li nht cho s pht trin tm l lnh mnh ca nh Nhi. Theo kinh nghim bn thn ti thy rng, bit chuyn ly hn ca cha m, tui cng nh th cng t b tc ng tm l hn. Nm ti mi 4 tui, ti bit chuyn ly hn ca cha m ti v lc ly cha ti b kt ti phn t phi hu phn cch mng. Trong tm l ngy th ca ti, ly hn l mt vic l m cng rt bnh thng. N l v bnh thng nh mt tri mc vo bui sng v mt trng mc v ban m. Anh trai ti ln hn ti 2 tui, v em trai b hn ti 3 tui tip nhn vic ly hn ca cha m cng hn nhin nh vy. Thi cch mng vn ho, mt s bn b tiu hc ca ti thng chi ti l con ca mt tn phn cch mng, v ca mt ngi m b chng lc ti ch thy chng ni ng s tht, khng cm thy s au xt. Nu lc y 15 tui m nghe ngi ta chi mnh, th chc rng ti s hiu c s tht v cha m mnh ly hn, v s au kh lm. Tt nht c cho nh Nhi cng ging nh m n ngy xa, bit s tht chuyn ly hn ca cha m khi tui
67

n cn cha hiu c ly hn l ci g, chc rng n s thy bnh thng nh vic mt tri v mt trng mc phng ng v ln phng Ty. Vy nn ni vi chu th no y? Theo kinh nghim bn thn, i vi tr th, thi ca ngi ln trc mt s vic khng vui bao gi cng c tc ng mnh hn i vi tm l tr con so vi thc cht vic . V chuyn ly hn ca m m ti tuyt vng n mc my ln nh t t, nhng trc mt chng ti m lun t ra bnh tnh. Theo tr nh ca ti, m cha bao gi t ra au kh v on hn v chuyn ly hn. Chng ti cng cha tng thy nhng cnh tng khng khip: cha m ci, nh nhau. Trc cha ti b i t, m ti v b bo mu b Diu, khng h gii thch g v chuyn . C nh vy, m ti bnh tnh v m h tip nhn vic ly hn, m dng nh khng h cm thy cuc sng ca mnh c g thay i (khi ba anh em chng ti ang nh nh b bo mu h Diu). Gi y nh li, ti v cng bit n m: b c nn khng bng en ca vic ly hn bao trm ln tm hn th di ca chng ti. vy, ti cng s bnh tnh v m h thng bo chuyn ly hn ny cho con gi ti nh Nhi, nh m ti lm trc y. Quyt nh nh vy, khi con thuyn va ri khi t Tam Hip, ti ni chuyn ly hn ca ba m cho nh Nhi vi thi v cng bnh tnh. ng nh ti d on, nh Nhi t v khng quan tm lm v nhng s vic ngoi tm hiu bit ca mnh. Sau khi nghe ti ni: M s mi mi vi nh Nhi. Con gi ti khng hi g thm. i vi nh Nhi, ch cn ngy ngy c sng bn ngi thn yu, c nghe m k chuyn v dy bo, l tho mn lm ri. i vi ti, nh Nhi bit c chuyn ly hn ca cha m m khng lm tn thng n tm l v tnh cm ca n, mi ch l bc khi u trn con ng vn dm. C mt cuc th thch khc nghit ang ch i ti pha trc: t hm nay ti s phi n c nui dy con gi, phi lm nh th no dy d nh Nhi tr thnh mt nhn ti cho t nc trong hon cnh hin nay. C l nhng nh tin phong trong s nghip gio dc t sm xa nay cha ai gp phi cnh ng nh ti. H u c c mt gia nh giu c v y , v chng ho
68

thun, h u coi khng kh gia nh tt p l iu kin tt yu gio dc con ci nn ngi. Nhng ti li ngh, cha m song ton cha chc l mt iu kin tt yu to ra khng kh gia nh tt p, c khi li l mt yu t bt li, nht l khi ngi ln thng ci nhau, hay c s khng thng nht trong vic dy d con ci. Gia nh n chic cng c ci hay ring ca n khng c mu thun trong phng php dy con. Ch cn bit phng nga nhng nh hng bt li ca mt gia nh khng ton vn i vi s trng thnh ca con ci, ch cn kin tr thc hin nhng l lun, nguyn tc trong gio dc t sm i vi con. Ti hon ton c th dy d nh Nhi tr thnh mt con ngi c y nhng t cht u t, c nhn cch kin ton v c nng lc to ra mt cuc sng hnh phc. C th l, iu bt li ln nht ca mt gia nh khng ton vn l dn n s khim khuyt, thiu ht trong tm l con ci. Nu ngi ln do qu nung chiu hoc trong lng lun tc gin, m i x vi con ci mnh trong mt trng thi tm l khng bnh thng (hoc l v b m ly hn m nung chiu, nhng b con ci iu, hoc l lun chi ra nh p, hoc th lng cho t do v cho rng con ci ch l mt gnh nng i vi mnh Nu vy, th c th s to ra nhng khim khuyt khng th no b p ni trong tm l con ci. trnh c nhng bi kch nh vy, tm l ca ngi b hoc m trong gia nh n chic phi tht kin ton v lnh mnh, phi c gng ht sc con ci mnh thy c gia nh n chic nh mnh cng chng khc g vi nhng gia nh cha m song ton, mnh cng bnh thng nh mi a tr khc. Nu nh Nhi li l mt a con trai, gia nh thiu vng mt ngi cha lm tm gng bi dng phm cht ca mt ngi n ng th s vic s kh khn hn nhiu. nh Nhi li l mt chu gi. Ti tin rng mnh c kh nng lm mt tm gng cho con. Ti d nh ban ngy khi i lm, s a con n nh tr. Thi gian cn li t lc t nh tr tr v n khi chu i ng, ti s tn dng pht trin tr tu v bi dng tnh cch cho con. Sau khi con i ng ri, ti s tranh th thi gian t hc theo chng trnh i dc do i truyn hnh hng dn. Vic t hc ny khng ch do nhu cu trong cng tc bin tp ca ti, m cn do nhu cu
69

ca vic gio dc nh Nhi. Ti cn phi khng ngng bi dng tri thc th mi c th tip tc dn dt con gi, cng con gi trng thnh.

GHI M CC CU CHUYN LM PHN THNG CHO CON - MT VIC LM C NHIU TC DNG

V n khu tp th ca Lin hip hi vn ngh tnh vo cui thng 2 nm 1984. Sau khi dn dp qua loa nh ca ti vi dn con i tm mt ngi bn ng nghip hi v vic ti nh ng tm gip nh tr con nh Nhi. ng lin h mt nh tr kiu mu thuc S gio dc tnh. l Nh tr s 3 Thnh , ch nhim v b th u l ngi quen ca ng. Cc b y u ni rng, vic cho nh Nhi vo hc trong Nh tr s 3 ny khng c vn g. Ch c iu ang l u nm dng lch cha a vo c, phi ch n thng 9, khi bt u nhp hc th mi thu nhn. Nh vy li gp kh khn ri! 70 ng tin lng thng ca ti cng thm 20 ng ph cp nui nh Nhi hng thng ca cha chu, ch mua lng thc v sch v cho hai m con, mun may thm mt chic o mi cng khng c tin, ly u ra tin thu bo mu, ti khng th ngh khng lng c na nm tri nh trng nom nh Nhi, ch cn cch em theo con n ni cng tc. Cng may chnh lc , lnh o c quan sp xp cho ti c ngh cng tc hai thng tham d mt lp chnh ng. Th l nh Nhi hng ngy u d mt lp hc chnh ng. Tng bin tp lc l thy L Lu - mt ngi lnh o rt tt, sng c tnh ngi. tin vic cho ti chm sc gic ng tra ca nh Nhi, cuc hp cc bui chiu, thy b tr ti phng khch nh ti. Nh vy nh Nhi c th ng mt mch n 3 gi chiu. Sau khi ng dy vn c th tu ung nc hoc n hoa qu. Ngoi ra, nh Nhi cn c th m tai nghe nghe cc cu chuyn ghi m. (Thi , phng lm vic ngi ta khng b tr cm in). Cuc sng ca nh Nhi lc tht l kh khn, nhng cha bao gi chu dm quy ry ti trong nhng gi hp. C l, v ti rt quan tm khng nh Nhi
70

cm thy b trng tri trong cuc sng tinh thn. Ti lun to cho nh Nhi thy c nhng vic cn lm, khng t do lu lng, hoc quy ri lm nng m trong cc cuc hp, hoc lang thang nghch ngm ngoi sn. Bui sng hng ngy khi n hi hp ti phng lm vic, ti em theo rt nhiu truyn tranh v cc dng v. Lc th bo nh Nhi c sch, lc th bo chu tp v, cng c lc cho nh Nhi ra vn hoa nh ngoi sn, hoc ngm nhn by kin gi. Cc bn ng nghip trong Hi Vn ngh thy vy ai cng khen chu bit vng li v ngoan ngon!. S ngoan ngon ca nh Nhi cn c phn quan trng bi chnh sch khen thng cho chu. C mi ln chu lm mt vic tt u c thng. Thi gian chnh ng ti ra iu kin cho nh Nhi: Nu con bit chi ngoan trong nhng lc m ang hp, ti v m s c sch, ghi m li cc cu chuyn cho con nghe. c phn thng nghe k chuyn, nh Nhi bt u bit t gic kim ch mnh. Khi mn m bung xung, l gi pht hnh phc nht ca nh Nhi. m no cng vy, ti u m chu vo lng, c cho n nghe mt vi quyn truyn tranh lin hon, va c, va ghi m: nhng cun bng k chuyn m nh Nhi thng nghe u do ti k v ghi li. Trong khi ghi m, mi ln gp mt t mi m nh Nhi cha bit, ti u dng li ging gii cho chu hiu, mi ln k xong mt cu chuyn ti u hng dn chu k li vn tt cu chuyn . Chiu hm sau, cho nh Nhi va nghe bng va lt sch xem tranh. Lm nh vy s c nm ci li. Mt l cho nh Nhi trc khi c ch c th hiu c cc cu chuyn bng tranh. Hai l tit kim c thi gian ca ngi ln, ch cn mt ln, nh Nhi s c nhiu ln nghe k chuyn. Ba l bi dng ng cm cho nh Nhi, trong qu trnh nghe i nghe li nhiu ln, nh Nhi s hiu c ch no cn ln cao hoc h ging, nhm nhanh chng nng cao kh nng c sch ca con. Bn l lm tng vn t cho tr, nhng t ng, nhng mu cu c nghe nhiu ln t nhin ng l trong tr nh ca tr, rt li cho vic biu t ngh ca tr mt cch chun xc v mu mc. Nm l bi dng nhng tnh cm v o c cao thng cho tr, nhng cu chuyn ti chn ghi m phn ln u l nhng cu chuyn ni ting trong nc v nc ngoi, nhng
71

tnh cm v t tng cao p ca nhn loi s ngm dn, ngm sau, to nn mt tm hn cao p v phong ph cho tr. Ngoi nm mc ch trn, bng cch nghe k chuyn qua bng, ti cn mun cho nh Nhi nhanh chng hc c ting ph thng chun mc. vi b ngoi, nh Nhi sm hc c kiu ng m rt l: na l ging H Nam, mt na l ging H bc v cng thm mt cht ting ph thng khng c chun xc lm. Ri H Bc, ti lp tc chnh li ng m cho nh Nhi, v bt chu phi ni vi ti bng ting ph thng. Ti cho rng, sm dy ting ph thng cho nhng a tr sng nhng vng quen dy ting ph thng cho nhng a tr sng nhng vng quen dng ting a phng l rt quan trng. Bi v, c nghe ting ph thng qu mun, tr con s cho rng khng phi th ting ca mnh, nn tr khng mun ni, m c ni th cng kh m lu lot c. iu khng ch nh hng n vic c sch thi k u ca tr, m cn lm chm qu trnh bin ngn ng sch v thnh ngn ng t duy, rt khng c li cho vic pht trin tr tu cho tr. Ti chn cch t mnh ghi m cc cu chuyn cho con nghe, khng ch v thi cha c bn cc loi bng t ghi li k chuyn, cng quan trng hn l, xt v mt tm l hc, ging ni ca m bao gi cng thn thit, cng thu ht s ch ca tr con hn l ging ni trong bng t xa l. Mt chuyn gia v tm l hc nhi ng ngi M, ng Rawans Saple cho rng, k chuyn l phng thc tt nht pht trin t duy cho tr con. Bi v nghe c truyn, tr con thn khng bit chn, c s tham gia ca bn na th sc li cun khng g so snh ni. cho nhn cu chuyn ti k ngy cng c sc hp dn hn i vi nh Nhi, ti c gng k tht din cm. C n on i thoi ca cc nhn vt ti c gng bt chc gn nh tht bng cc ging trm bng, khn c hay thanh thot. V tc , ti c gng khng nhanh cng khng chm, nhanh qu, tr con s phn ng khng kp, chng nghe khng hiu v th khng cn hng th, chm qu, cc khi nim t ng s ri rc khng ch lm tr ngi cho vic hiu ni dung cu chuyn, m cn nh hng n tc t duy ca tr. Thi gian , ti ghi li cho con hng lot nhng cu chuyn rt hay, c truyn tranh lin hon, c c nhng chuyn khng c tranh. C nhng cu chuyn
72

c chia thnh nhiu tp nh: Nhng cu chuyn ng thoi v th gii mun mu, Cuc chu du trong th gii cn trng, Ngn l mt m, Nhng chuyn l lng v ch ngc, Chic hm ca con cng C nhng truyn ch in trong mt quyn nh: Thn bt M Lng, Ch mo eo chung, H thin nga, Ngi con gi ca bin c v Chuyn l k v mt ng vua nh Nhng cun sch v nhng cu chuyn y ging nh mt kho bu v cng qu gi i vi tui th, cha y cc ca ci tinh thn khng bao gi cn kit. Trc khi nh Nhi bit c bit vit, chu c nghe i nghe li nhng cu chuyn b ch y, v t hp th bit bao ngun dinh dng tinh thn. Cc nh gio dc nhi ng thng ni, nghe nhiu, c nhiu nhng cu chuyn m ni dung hp dn v phong phc, ngn ng chun mc v trong sng s nhanh chng nng cao kh nng s dng ngn ng ca tr con. chnh l nhng thu hoch u tin sau khi nh Nhi nghe k chuyn. Thng thng nhng cu chuyn va c ghi m ti hm trcm sng hm sau, nhng t ng v nhng cch ni trong cu chuyn y c nh Nhi vn dng. Ti cn nh, sau khi nghe k chuyn Ngi con gi ca bin c, ngy hm sau lc bc ln thang gc, nh Nhi ni: Con s bc nh nhng nh bong bng nc. Ngy k nim sinh nht nh Nhi trn 3 tui, chu bit gp nhiu cu chuyn k thnh mt cu chuyn di ti hn 800 ch, m ging k rt din cm.

NHNG NGY CH NHT VUI V

Tuy ban ngy vn lun ngoan ngon, ti v vn c nghe m k chuyn, th nhng ngy no cng phi theo m n c quan hi hp, i vi mt chu b mi va 3 tui, cuc sng tht l bun chn. Sau 6 ngy hi hp trin min, sng sm ngy ch nht, va m mt dy, nh Nhi nng nu ni vi m: M i, hm nay con khng i chnh ng na u! M nh! ! ti ni, My hm va ri i hp vi m, con rt ngoan, hm nay m s thng cho con, m cho con i chi ngoi thnh ph. nh Nhi mng lm, chu vng dy i ra mt, nh rng. n im tm xong, nh Nhi rt bt cng ti chun b c i chi xa, n thc ung v c my quyn truyn tranh, ri nh Nhi ngoan ngon ti b c chu vo chic chuyn xa chu vn thng ngi 73

mt chic gh my chuyn dng lai tr con t pha sau xe p, phng nh Nhi ngi sau xe ng gt ri ng, ti dng phng php th cng ct ngn chn ci gh my, chng tht cht ln ci o hng pha sau xe, sau khi t con ngi vo ri, ti li dng dy vi qun cht con vo gh. nh Nhi bit rng, m lm nh vy l v s an ton ca n. cho nh Nhi ngay t nh c c mt quan nim v s an ton, ti thng ging gii cho n nghe nhng vic lm ca mnh m bo an ton. V d nh: khi sang ng ti sao li phi nhn bn tri trc, ri nhn bn phi sau, v phi i trong vch sang n? Qua ng t ti sao phi nh cu: n dng xe, n xanh i c, n vng ch mt lt. n ca hng n bnh dn ti sao li phi t i ly bt a? Tr con ti sao li khng c dn n cho ngi khng quen bit? Ti cho rng tr con sng thnh ph, gio dc an ton phi c t ln hng du. Ch c m bo cho tr con tht an ton, kho mnh th mi c th ni n chuyn gio dc nhng ci khc c. Gio dc an ton cho tr con, bn ng hy vng ch mt ln l c, bn phi lm i lm li nhiu ln trong nhng tnh hung cn thit. Trn ng ra ngoi , chng ti phi i qua mt ng t ln nht ca thnh ph. Nm 1984, S Cng an Thnh , c hng thng li dn ti y mt bn thng bo v s lng ngi t thng do tai nn giao thng. Khi i qua bn thng bo ch ln y ti c tnh dng li c k bn thng bo cho nh Nhi nghe, ti cn ni vi chu: Nhng ngi m c con b cht v tai nn s au kh bit chng no, v nhng con ngi tn tt kia s sng ra sao?. Cui cng ti v nh Nhi cng cu mong: nhng bi kch ng bao gi n vi chng ti v nhng ngi thn ca chng ti. (Sau ny khi c dp qua ng t , nh Nhi li nhc ti hy ch c bn thng bo kia, ti li nhc li cm xc v nhng li cu nguyn khc su n tng cho con. Cch lm ny to cho con ti c mt khong thi gian tt l lun t gic thc n s an ton, bt k lm vic g, an ton vn l s mt, l nhn thc chung ca c hai m con chng ti). Khi i qua ng t ri, nh Nhi li hi: Thnh sao li c nhiu tai nn xe c vy m? C nhiu ngi khng s tai nn hay sao?. Ti ni vi nh
74

Nhi, tai nn xe c ai m chng s, cng gin nh ai cng s bnh ung th, th nhng rt nhiu ngi lun c tm l cu may, lun t la mnh v la ngi m cho rng vn xu s khng ri vo mnh. Th l ai cng thch c kho mnh v an ton, m vn c ngi khng mau tr thnh vt hy sinh cho tai nn giao thng, phm ti v bnh tt. Trong nhng li ni trn c mt s t nh Nhi khng hiu nh tm l cu may, t la mnh la ngi, phm ti, vt hy sinh Cng ging nh khi c truyn cho con nghe, ti vn dng li gii thch cho con, khng b qua, khng n trnh. Chc bn s ni rng: Chu cn b nh vy, m nhng t ng kh th, c gii thch chu cng khng hiu, khng nh c, vy th gii thch c tc dng g?. Thc ra, nh Nhi c nh c hay khng, iu khng quan trng, iu ct yu l bn bit hnh ng gii quyt nhng vn khc mc. Bn thn vic gii thch t mi ca bn chnh l mt bi hc dy cho con bn v thi v phng php lm vic. Nu ngi ln trong khi truyn th tri thc cho tr, gp nhng ci kh hoc nhng ci cn cha hiu r lm m li n trnh, b qua th con bn s hnh thnh mt thi quen xu l khng chu o su suy ngh, sau ny trong hc tp chc chn s c nhng l hng kin thc l chuyn bnh thng. cho nh Nhi c c mt thi quen tt l khng hiu phi hi ngay, ti khng ch luyn cho nh Nhi h gp mt t mi no, phi lm cho r, m mi khi gp th g l, hoc mt s vic g cha r rng phi lp t c lm cho chu hiu. Lm nh vy s to cho chu mt thi quen nhng iu nhn thy phi hiu r. Nu gp mt s vic g m ti cha r lm ti s ni vi nh Nhi: m hi li xem, hoc l m tra li trong sch v. Nhng khi , nh Nhi thng ni vi ti: Con s nh nhc m y. a nh Nhi ra n ngoi , ti lin i gi xe p, chuyn sang xe but. Chng ti c th i n tn cc vng ngoi xa m khng b mt. Khi tr v nh Nhi co mt th cng khng phi i b, c th ng gt trn chic chuyn xa, pha sau xe p ca ti.

75

X but chy chng mi lm pht n mt vng nng thn ngoi thnh, nhng tha m non xanh, nhng lung ci ra hoa vng rc, c mt bu khng kh trong lnh thm mt ang ch i chng ti. Xung xe, chng ti r xung mt con ng nh cnh dng sng. Ti nh Nhi t do chy nhy dc trin . Nhn thy nhng bng hoa di gia bi c xanh, nh Nhi sung sng chy li, hi ly hi . Ch my chc chu m v mt b hoa ln mu sc. Ti bt u bi hc bng cu hi: Con c bit cc loi hoa ny gi l g khng?. C nhng loi hoa nh Nhi thy trong sch v lin nhn ra ngay, c nhng loi hoa cha gp ln no chu lin nh ti ch bo. Ti gi tn tng loi hoa, sau ch ra s khc bit v mu sc v hnh dng ca cc loi hoa . Khi ni v hnh dng ca hoa, ti ging lun cho nh Nhi bit cu to mi bng hoa, u l i hoa, cnh hoa, u l nhu c, nhu ci. nh Nhi hiu c, v ni li cho ti nghe. Khi cho nh Nhi bit v loi hoa t vn anh, tin th ti ni v phn chung v phn ho hc. Ch cho nh Nhi thy nhng ngi nng dn ang bn phn trn ng. nh Nhi thy nhng ngi nng dn ang bn phn trn ng. nh Nhi bng bt mi ku la: Thi qu!. Ti ging lun cho nh Nhi cu ngn ng: Khng c mi phn bc, sao c bt cm thm. i vi nh Nhi, ngy ch nht thc l thch th, chu hc c bao nhiu iu mi l. Thi k cn trong nh tr, ng lc hc tp ca tr con khng phi l nhng l tng cao c, nhng ch kin cng, nhng nim say m cao thng hoc mt mc ch no khc. Mun pht trin tr tu cho tr, phi da vo tnh hiu k v tm l thch vui vui ca con tr. Sau , ch nht no ti cng dn nh Nhi i chi. V trong nhng cuc a vui thch th , ti dy cho nh Nhi nhiu iu mi l. Nhiu gia nh cng thng xuyn dn con n cng vin chi, nhng t ngi quan tm n vic hng dn con hiu bit thin nhin v yu qu thin nhin. Ngoi vic chy nhy vui chi, ht th khng kh trong lnh, con ci h chng c c my iu thu hoch. Chi sut mt ngy, tr v nh ch ni c mot cu: Hm nay em cng bn X chi cng vin. ng tic bit bao!
76

LA CHN NH TR TT, T BIT TRNG NI TR

Hng ngy phi mang theo nh Nhi n c quan lm vic, tht v cng bn rn. Sng sm, khi ting chung ng h bo thc vang ln, l bt u mt cuc chin mi, cho n tn lc nh Nhi ln ging ng mi tm coi l kt thc. Lc ti mi c thi gian dn tm sc vo tp gio trnh i hc. Tiu Vin, c bn hng xm, thy cnh ng ca ti qu vt v, ch ch ng nh c gio ca nh tr ni tr, n tnh ring cho nh Nhi vo lp hc ca c bui ban ngy. Ti ang mng v t nay ban ngy hon ton c gii phng, th bt ng, khong gn tra ngy th ba, nh Nhi go khc nng nc i v nh. C gio s lnh o nh tr pht hin ra, vi v bo Tiu Vin mang chu v. Thch n ni c ln s lm mt lng mt ngi hng xm. Ln y nh Nhi cn ang nh b ngoi, chu ngy th ni vi ng hng xm rng: ng nh i! Chu khng thch ng u, chu ch thch c gio nh tr thi!. Nh Tiu Vin xin li c gio gip ti, v nhc nh nh Nhi km nh th l khng c. Chu thng thn ni: nh tr, c gio khng dy ht, khng dy ma, khng k chuyn g, ngay c chi c cng khng cho chi, con khng i nh tr y u!. Tiu Vin ni: Lp tui nh l phi nh th ch!. C khuyn ti nn nh Hi Vn ngh lin h cho nh Nhi c chnh thc vo nh tr . Phng T chc ca Hi Vn ngh tnh cng ng cho ti mt ch tiu c cho con vo nh tr ni tr, h ang ch ti tr li. Thi bt bnh thng ca nh Nhi lm ti nhn ra ci nh tr ch l loi nh tr kiu c, n thun l bo mu v gi tr. Tr con chng c hc ci g. N khng ging nh nh tr s 3 m mt ng nghip ca ti gii thiu. h thc hin mt ch gio dc i mi, cc loi chi nhm pht trin tr lc ca tr con c by sn trn bn, chu no thch chi th g, t do la chn, ch c iu chi xong phi tr li nguyn ch c. Ti cng mt vi ln a nh Nhi n Nh tr s 3 tham quan, chu rt thch. Song mun vo c nh tr kiu mu , cn phi ch i thm my thng na. Chn c nh tr ng ri, d c ch n ba nm na vn c ch. Ti ngh rng, ng ni n loi nh tr khng coi trng pht trin tr lc cho tr
77

con, ngay c cc nh tr rt coi trng iu , th tt c cc loi nh tr ni tr khng bao gi ti gi con vo. Bi v, tr con di 6 tui rt cn s gio dc ring l ca gia nh. chng, s ch rt hay b phn tn, tnh cm khng n nh, ch rt mng manh, khng thch hp vi vic ly gio dc tp th lm chnh. Chng khng th tch ri s gn gi u ym ca cha m, chng rt cn tnh cm gia nh; s bt chc li ni, s pht trin hnh ng, s hnh thnh tnh cch ca tr khng th tch ri s gio dc ring l ca cha m. Nu hng ngy khng c c s gio dc ring l ca gia nh, th lm mt i mi trng v ng lc ch yu thc y s pht trin c tm, sinh l cho tr con. cho nh Nhi hng ngy u c thng thc mn n tinh thn ca gia nh, ti khng gi nh Nhi vo Nh tr ni tr. Nh vy, nh Nhi ch cn cch ngy ngy theo m i chnh ng m thi. t lu sau ti c c hai mu tin quan trng trn bo ch. Mt l, Nh ht kch Thng Hi c chiu sinh mt lp chuyn tu v l lun h kch, thng 5 ny s t chc thi, thi gian hc 2 nm, ch nhim lp l ng D Thu V. Tin th hai: c mt ph n ch vic Thnh , thnh lp mt nh tr t nhn, iu kin tuy cn th s, c gio li ch c mt mnh l b ch , th nhng li gn 10 a tr li ang vui a rt vui v, hc ph li khng t lm. V iu quan trng hn l ngay ngy mai c th cho con nhp hc. Th l ti lin np hc ph cho nh Nhi. V n c quan ti vi v tm gp Tng bin tp L Lu, hy vng lnh o s cho php ti ngh cng tc, c thi gian n luyn vn ho thi vo lp i hc chuyn tu do thy D Thu V lm ch nhim. Tng bin tp L Lu l mt ngi lun coi trng vic bi dng th h tr, ng khng ch ng cho Ban bin tp chi khon chi ph cho ti i hc, m cn lm cng vn bo co vi ng u c quan ph chun k hoch hc tp ca t i. Ti khng ph cng lao ca ng nghip, trong cuc ua tranh kch lit gia cc cn b chuyn ngnh trong ton quc, ti vt qua c tt c cc cuc thi vn ho, th chuyn ngnh v thi nng khiu. Ti t cm thy cng khng n ni no. Ngoi ra, ti cn lm vic vi Nh ht kch Thng Hi v Xng phim Thng Hi, chun b mt s ti cho Ban bin tp chng ti. Xong xui cng vic ti mi tr v Thnh ch kt qu.
78

Trong thi gian ln Thng Hi d thi, ti gi nh Nhi ti nh tr t nh n m ti va k. nh Nhi c quan tm chm sc tt hn trong 20 ngy ti xa nh ln Thng Hi, ti np l ph lun c thng. V chng b ch ng vin ti c yn tm i cng tc. Khi ti tr v n n nh Nhi, thy chu gy rc i, khng cn nhn ra chu na. Chic khn mt mi tinh gi bn thu nh gi lau nh. Nhng iu ti t y ti cng lng trc, nhng khi nh Nhi ci nht nhng ht cm vi di nn nh cho vo ming, v nht l khi tm cho chu, thy gn ct l ra. Ti thng chu nh t tng khc rut. n nay ti vn cha hiu ni trong 20 ngy xa m, chu b y o nh th no, ti cng khng mun trc tip hi ci ngi x t vi chu. Ti khng bao gi bc chn n ci gi l tr kinh khng mt ln na. Trong cun Nht k dy con, ngay sau ngy t H Bc tr v, ti vit: Sau 20 ngy xa cch, tr nh ca nh Nhi suy gim qu nhiu, hu nh con khng cn nh g v b ngoi v cc cu ca n, nhng bi th ng trc y con thng c thuc lng nay u khng nh na, nhng thi quen tt p m ti dy cng rn da to nn nay u mt ht, nh thi quen gi v sinh, thi quen khi n ung. V tnh cch cng c nhiu thay i, khng cn ngy th hot bt nh trc y; tnh h nghi, bng d hp hi ngy cng th hin r hn. Gi y con hay chp nht, hay cu bn, hay go khc, kht khao c u ym nung chiu. Khui mt gy tp i, nhng vt mui cn hn tng mng. Ti mt nhiu cng sc un nn li tnh tnh v thi quen ca con, ct sao cho tm hn v c th xc ca con c lnh mnh nh trc y. Ti phi thu c mt c gip vic chm sc con. Mt thng sau, nh Nhi tr li bnh thng. Lc by gi ti rt lo, nhng g xy ra trong 20 ngy qua s li nhng nh hng khng tt i vi chu sau ny, ti lun tm theo di, Gi y (2 thng tri qua), ti thy hu nh hu qu khng c g gh gm lm. Thi gian , cha m ti mi thng c dnh dm ly 10 ng gip ti mt na tin cng thu ngi trng nom chu. Khon tr cp ko di cho n lc nh Nhi chnh thc c nhn vo Nh tr s 3.
79

B L THI C C THEO HC THY D THU V, TI HI TIC V CNG

Thng 7 nm 1984, ti c nhn vo hc lp chuyn tu v l lun ca Nh ht kch Thng Hi vi im thi cao nht, hn na li l mt n sinh duy nht trong s hn 40 ngi c may mn nhn vo. Tay cm t giy gi nhp hc ti va mng va lo: mng v ti thi vo mt lp i hc ni ting vi chuyn ngnh mnh yu thch, ti s c theo hc mt nh gio m ti hng ngng m - thy D Thu V. Khi thy D Thu V cng cha c ting tm ni tri, nhng ti yu qu thy l v qua nhng tc phm chuyn lun v h kch, thy c cch nhn c o, mt t duy mi m. Tri li ti rt lo, nu ti i hc Thng Hi, th nh Nhi s ra sao? Trong thi gian hc thi Thng Hi, ti c i d hi nhng nh tr gn ni ti theo hc. Vi iu kin nh nh Nhi, chu s khng th c nhn vo bt k mt nh tr no Thng Hi. Ti cng thm d v l ph khi gi mt chu nh, mt nh tr loi xong nht, c tin n ln tin cng trng tr, mt thng t nht cng phi np 60 ng nhn dn t. C ngha l, sau khi np tin cho chu xong, th ton b thu nhp ca ti trong mt thng cng ch cn li 10 ng. Mc d ton b tin hc ph n v bao cho, song vi 10 ng bc lo chi ph cho c thng, ti lm sao sng ni. Trong lc ang kh khn bn b nh vy, m ti cha bn tay cu gip, m bo ti c n Nhi li theo m v H Bc. Th nhng ln ny ti khng th tip nhn lng tt ca m c. Bi v em du sp sinh chu nh, nu trong lc ny ti li y nh Nhi cho m, m ti cng mt lc phi chm sc c hai chu nh! Ti khng th ch k nh vy c. Nu c gi con li Thnh , mnh c rnh rang i Thng Hi theo hc. cng l mt vic lm ch k. Trong 20 ngy ti hc thi Thng Hi va qua, nh Nhi kh s nh th no trong ci nh tr t nhn , kh khn lm mi gii quyt c hu qu ti t . Ti tht khng dm i theo vt xe .
80

Th th nh b ph mt c hi him hoi l c ln Thng Hi theo hc hay sao? Ti cha cam tm chp nhn, nh liu tm n cha ca nh Nhi, hy vng s cho chu tm vi cha 2 nm. Nhng anh y c nhn kh khn ring, nh Nhi khng th c. Tht ht cch. Ti nh phi vit th cho thy D Thu V, ni r hon cnh ca mnh, xin kin thy, cho php ti c t hc Thnh , n k thi ti xin n tham d y . Tht khng ng thy D thuyt phc c Ban lnh o nh ht chp nhn li ngh ca ti. Th nhng, cng ngh ti cng thy khng n, hc mt lp l lun chuyn ngnh nh vy theo phng thc hm th tht l kh, chi bng c li Thnh t hc i hc theo chng trnh i truyn hnh hng dn, nh vy vn gi li mt c hi sau ny c ngh cng tc theo hc mt lp chuyn tu ca mt trng no khc hn khng. Nh vy, ti b mt mt dp may him c c theo theo hc thy D. Chng na nm sau, thy D c dp i qua Thnh , rt mun gp ti, thy nh mt nh vit kch n nhn cho ti bit, th nhng khng hiu v sao b y li qun. Hai nm sau, thy D Thu V li vit th cho ti, khuyn ti nn thi nghin cu sinh do thy hng dn. Ti t bit rng, ti s khng th no vt c mn thi Anh vn. V vy, ti vit th xin t li thy. Cng tht l, ci tnh cnh hu duyn v phn gia ti v thy D y, li c lp li trong cu chuyn gia cha ti v thy D. Sau vi nm, ti v cng kinh ngc gp li bng dng ca cha ti trong vi li Ti bt vit sau quyn Bc ng chm ni ca mt nn vn ho ca thy D. Hi , ting tm ca thy vang trong c nc, bn b trong nc v th gii u nh gi cao tc phm ca thy. Trong li Ti bt ca cun sch ni ting y, thy vit: Trong tt c nhng li bnh lun va qua, ti thy, nghim tc hn v c kin gii c o hn chnh l bi vit ca nm nh gio thuc khoa Trung vn Trng i hc H Bc, bi vit ny c ng trong mc Bn v cun Bc ng chm ni ca mt nn vn ho thuc t Hc Bo ca nh trng. Ti rt ngc nhin trc nhng suy ngh su sc v c o ca Trng i hc H Bc v lch s vn ho Trung Hoa v ngh thut vn xui ng i. Thy D Thu V ng nhin khng th bit c rng, trong nhng nh bnh lun c cha ti v ci
81

chuyn mc bn v cun sch ca thy trong t Hc Bo ca nh trng li chnh do cha ti xng. Tuy rng, mc ch chnh ca cha ti lc ch l kch thch hng th ca hc sinh i vi b mn Tp lm vn m cha ti a ng ging dy. Th nhng, c tc phm Bc ng chm ni ca mt nn vn ho, cha ti thy mnh nh sng su ni thm gp tri n. Thy D Thu V cn vit: Sau ny, ti lin tm n tn V Hn nghin cu, c bit rng, Trng i hc n mnh trong mt vng xa xm ho lnh ca tnh ny. Ti hi c th i my bay n c khng? H tr li: i my bay cng phi mt kh nhiu thi gi mi ti c, m li ch c th i c bng trc thng, hn na li khng p xung c v my m dy dc m ni non li v cng him tr. Ti cha bit rng cu tr li y c chnh xc hay khng (chc l khng, nhng ti li thm ngh rng, trn di dt Trung Quc mnh mng ny, nhng ni cn n cha nhng tng long ngo h chc l khng t". Khi ti c c on Ti bt trn, th cha ti khng cn ci i ny. Cnh ng bit ting nhau m khng c c hi gp nhau ca cha ti trc y, tht khng ng li c lp li ngay trong cuc i con gi ca ng. C l l nh mnh! B l mt c hi c theo hc thy D Thu V, c th ni rng y l s hy sinh ln nht ca ti v nh Nhi, v y cng l iu c i ti lun hi hn. Sut mi my nm nay lng ti cm thy bun man mc, i lc ti than thn trch phn. Cng may l vic nui dy nh Nhi rt c kt qu, s hy sinh ca ti c n b tho ng. Tnh thng mu m ch l mt tnh thng bn nng v m qung, ch nhm tho mn nhu cu tm l ca ngi thn, i vi con ci ch yu ch nhm s i hi, v c mun v cuc sng vt cht ca n. l mt th tnh thng mt chiu, nc mt chy xui m thi. Nh vn M. Gorki ni ting, ngi Nga, ph phn loi tnh thng ny: l th tnh thng m bt c con g mi nui con no cng c. Cc nh gio dc hc th cho rng, th tnh thng mu m bn nng phi c nng ln thnh tnh thng v gio dc; (tc l phi c c mun, mc tiu v lng tin dy con nn ngi. Thng yu con vi
82

mt thi , mt nguyn tc v phng php ng, cng vi vic lm tho mn nhng nhu cu cn thit v cuc sng vt cht cho con, phi c bit coi trng vic lm phong ph cuc sng tinh thn, v kch thch nim say m ca con tr, phi xy dng c mt mi quan h yu thng hai chiu, dn ch v lun quan tm ln nhau ). Thy c nhng thay i ng bun khi nh Nhi thiu thn tnh thng mu m, ti mi nhn thc su sc rng, trong qu trnh con ci trng thnh, tnh thng v gio dc tuy rt quan trng, song tnh thng mu m khng th no thiu c. ( l th tnh thng c tinh thn hy sinh cao thng, khng phi ch c nhng con ngi c quan h mu m vi nhau. Nu mt a tr con ngay c tnh thng ca mt con g mi nui con cng khng c c th lm sao n c th hng th c th tnh thng v gio dc cng cao c hn kia?). Vy th, chng ta hy bit nn nhin hy sinh khi cn phi hy sinh!

MUA SCH CHN NHNG QUYN NI TING. BI DNG C THM M CHO CON
Bit ti trng tuyn vo Nh ht kch Thng Hi, nhng li quyt nh khng i, bn b ai cng ngc nhin. May m Tng bin tp L Lu, hiu ni kh tm ca ti, ng ng h quyt nh ca ti. V nh vy cng mt lc, ti va cng tc, va t hc m vn gn gi chm sc nh Nhi. Th l, cuc sng ca ti vn tin trin u u, vn con ng c. c c bo mu gip chm sc nh Nhi, ti c nhiu thi gian hn cho cuc sng cui hc k ca chng trnh t hc. Th nhng hng ngy, khong thi gian t sau ba ti n trc khi nh Nhi i ng, ti vn khng qun chng trnh gio dc sm i vi chu. Nhn lc dn con i do sau ba ti, dc ng thy c iu g, ti lin ni vi nh Nhi v ci , mc ch l m rng tm hiu bit v bi dng kh nng quan st cho con. Ti th by hng tun, hai m con v c bo mu u i ch m trn ng Xun Hy. My nm nay ang l bui giao thi gia cc tp tranh truyn
83

lin hon truyn thng v cc tp truyn tranh mu hin i. Ch m ti th by, thng c nhng cuc bn i h gi cc tp truyn tranh lin hon truyn thng, ch cn b ra khong 2 ho bc l c th mua c mt quyn sch rt hay. Ti v nh Nhi u rt thch i ct tm vng trong nhng quy sch h gi . V hu nh mi ln u c th mua c vi ba quyn truyn tranh lin hon hay m gi li rt r. Thi trn th trng mi xut hin mt loi kem u bp b vi gi 3 ho mt que, nh Nhi rt thch n loi kem ny, nhng ti ch cho thng thc vi ln. C mt ln, nh mi khi i ch m, ti nh th xem nh Nhi thch sch v n mc no, ti cho con 3 ho v ni: Con thch mua kem hay mua sch, tu . nh Nhi khng h do d: Con s mua sch. Ti hi: Ti sao?. nh Nhi ni: Kem n xong l ht, nhng sch th c th xem c mi mi. Cc suy ngh ca con lm ti thy mng lm, th l ti mua sch cho con, v thng thm mt que kem na. Khi mua sch, cng nh khi ghi m cc cu chuyn cho con, ti u gi mt nguyn tc l, c gng chn nhng truyn c ting tm. Ti tin rng, qua thi gian sng lc, nhng truyn ni ting u c sc hp dn ngh thut, cso ngha su xa i vi s pht trin tr tu v nng khiu thm m ca tr em. Ngoi nhng tp truyn nhi ng ni ting m tr em rt thch, nhng b tranh lin hon c ci bin theo nhng tiu thuyt c in ni ting, cng l nhng b sch c sc hp dn lu di. Trong cun Nht k dy con c ln ti vit:
Thi gian ln Thng Hi d thi, ti c mua v mot b tranh lin hon Hng lu mng, nh Nhi thch n khng ng. Sut ngy c qun quanh bn ti v c bo mu Tiu L i k Hng lu mng. Ch t lu sau chu nh c hu ht cc nhn vt v tnh tit trong cc tch truyn nh: Cuc gp g u gia Bo Ngc v Lm i Ngc, H Phng lng quyn, i Ngc chn hoa C ln ti dn nh Nhi i xem bng video v kch Hng lu mng, v cht lng bng qu ti, khi xem n on Kim Ngc lng duyn th chuyn sang xem mt mn trnh din v bal ca Nga, nh Nhi bng khc o ln, c nng nc i xem Hng lu mng. Ti d th no cng khng nn, cui cng nh Tiu L dn chu v trc.

84

Ti cng rt thch Hng lu mng, khi mang thai nh Nhi, ti c li Hng lu mng ln th hai. Phi chng chu c di truyn t y? B ngoi cng thch Hng lu mng, b tng dn chu i xem b Vit kch Hng lu mng chiu trn tivi. Cha y 3 tui m nh Nhi bp b k: Gi Bo Ngc c mt c em gi h Lm. Sau Gi Bo Ngc ly Tit Bo Thoa, c Lm bun ri cht. y l cu chuyn b ngoi dy chu. Hn th na, lc y nh Nhi bit yu Lm i Ngc v ght Tit Bo Thoa. Kh nng tip nhn v hiu bit ca chu tht hn hn nhng a tr cng trang la. Cui thng 7, nh Nhi b st cao 40 C, phi nm vin. Trong thi gian nm vin, khi ct cn st nh Nhi li git thi gi bng cch nghe k hoc xem li b tranh lin hon Hng lu mng. S say m ca nh Nhi khin mi ngi trong vin u phi ngc nhin. Ti phi ct b sch y i, sau ny ln ln chu cn c ci m xem li. Thng 9 nm y, c ln ti dn chu i xem b phim Hng lu mng, kt qu tht bt ng, chu nh truyn tt gp nhi ln so vi nghe k truyn tranh lin hon. Cn nh tui nh vy cho tip xc vi Hng lu mng c tt khng? Ti cho rng khngc so g l khng tt c. Hng lu mng l tc phm vn hc c in u t nht ca dn tc Trung Hoa, nh hn ca n khng ch trong lnh vc vn hc ngh thut m cn thm su c trong cuc sng x hi v truyn thng lch s. l mt b phn ca nn vn minh Trung Hoa. Sm tip xc vi n, li c mt cht hiu bit v th ca c in (lc by gi nh Nhi c th c thuc lng hn chc bi th c), c th sm lm cho tr con cm th c ci hay, ci p ca vn hc c in, n c ngha rt quan trng i vi qu trnh hnh thnh nng khiu thm m ca tr em. Ci p ca vn chng c in, ci p ca ngh thut dn gian, ci p ca th gii t nhin, cng vi ci p v chun mc o c, v quan nim gi tr v v nhn sinh quan m ti dy cng dy chu bng c li ni v vic lm ca chnh bn thn mnh. Tt c nhng th to ra cho nh Nhi mt th gii ni tm v cng phong ph v bi dng cho nh Nhi mt kh nng hiu bit kh chun xc. Nu bit kin tr dy d, nu bit rn luyn chy mt cch nghim khc v khoa hc, th chc chn rng mt ngy khng xa s c c mt kt qu khng ng. Nu cc chu khng c tip nhn mt gio dc t sm cc chu s khng bao gi c c kt qu . nh Nhi ang thc hin iu m c ca mnh.

85

Tng lai xa vi cn cha bit th no. Trc mt, c iu ny cng c vng chc lng tin ca ti i vi chu. Ln y ti dn nh Nhi n rp xem mt v kch nhi ng. Ti y s phn ng ca nh Nhi, mt a tr mi 3 nm 3 thng tui, chng t chu c mt khiu thm m hn ngi.
Ngy mng 2 thng 7, xem v kch Nguyt Cm v ch h con, nh Nhi rt cm ng. S phn ng ca nh Nhi khng ch rt mnh m, m cn chnh xc v ng n na. i vi cc nhn vt, nh Nhi khng ch c thi yu ght r rng, m cn t ra kh hiu tm l v hon cnh ca nhn vt. n c mt v d, La Ca, nhn vt chnh ca cu chuyn, sau khi khng may sa vo hm by ca tn ph ng khn thit gic bn mnh, mt ch h con, cn ang ng ngc ng trn ming h, hy mau chng ri xa chn nguy him ny. Khng n b bn trong cn hon nn, ch h con khng chu chy i. Lc di ch khn gi, cc tr nh cng st sng gic h chy i, co chu cn ng dy ht ln H i! Chy i, chy mau i!. nh Nhi quay sang ti ni nh: M i! Ch h con khng nn chy i, m nh?. Ti hi ti sao. nh Nhi ni: La Ca vn cn ang di h kia, h con phi canh gi cho bn mnh ch, chy i lm sao c. Ti rt vui mng l chu hiu c ngha su sc ca tnh tit ny trong v kch: tnh bn cn qu hn c sinh mnh ca mnh. iu ny nhiu khn gi nh, phn ln l cc chu hc sinh tiu hc, u cha hiu c ngha ca tnh tit trn.

S LA CHN Y AU KH, NHNG CHNH XC: KHNG LM THN NG

Mi 3 tui m nh Nhi t ra c nhiu ham mun: mun hc ting Anh, mun tp c, li cn mun c hc ton, hc hi ho, nh n cng rt ham. Ti ch c th p ng c mt phn nh nhu cu ca chu, v khng c thi gian, khng c tin v khng kh nng. V d nh v ting Anh, lc ny chu c th ni c t mi ting Anh kh thun thc, t chu cn t ra mt s cu rt ng nghnh v bun ci, cng ging nh nhng bi th tht ngn c phong, chu t lm ra trc y m c ln khng ai hiu ni. Ch tic l, lc khng kim u ra nhng bng ghi bi hc ting Anh, kh nng ca ti cng khng th dy chu. Mn nh phi gc li. Theo nguyn tc tim nng gim, nh Nhi mt i c hi tr thnh thn ng.
86

Ti hiu rt r, mi pht ca tr th u v cng qu bu, th nhng ti va bn cng tc li va bn hc tp, trc k thi tt nghip chng trnh t hc i hc cui nm 1985, ti qu tht khng cn thi gian v c tin bc na thc hin k hoch bi dng nh Nhi thnh thn ng, do ti t vch ra. Lm th no y? Chng l ti li phi hy sinh mt ln na cho nh Nhi, ngay c t hc i hc cng phi b hay sao? Theo dng suy ngh y: Nu tio t b cng vic t hc i hc theo i truyn hnh, ti c th bt tay vo dy cho nh Nhi chng trnh tiu hc. Ti d tnh ch mt khong 3 nm nh Nhi s hc xong chng trnh ny. C cho l mt 6 nm na nh Nhi hc xong chng trnh trung hc, th th ch khong 12 tui, nh Nhi s thi vo i hc c ri. Thi gian biu ny hp dn bit bao! Cn ti, nu b d vic t hc i hc c th ti b mt i cng tc bin tp, mt cng vic m ti lun yu thch. V nh vy, ngun sng ca m con ti s mt i ch da vng chc. Trc khi thi i hc, c th ti vn phi gc li k hoch bi dng nh Nhi thnh thn ng v l do kinh t. Hn na, nu nh Nhi theo hc ht chng trnh t tiu hc n ht trung hc ti nh, ti lm g c thi gian dy chu, v nht l cc mn ton, l, ho bc cao trung ti hon ton khng c kh nng, cng khng tin mi gia s cho chu. Lm th no y? Ti au kh t hi mnh: L no li phi b d k hoch bi dng thn ng ti y? thuyt phc mnh, ti quyt nh tm gc vn kinh t sang mt bn, hy suy ngh v nhng nh hn mt tri i vi nh Nhi khi thc thi k hoch thn ng. Trc ht, nu theo hc ti nh, nh Nhi s b nh mt i mt c hi v cng qu bu, l c sn nhng nm thng tui th vi nhng ngi bn cng trang la vi mnh. Nh vy s hn ch rt nhiu n s pht trin kh nng giao tip ca chu. Nu nhng tri thc ca ti thc s c nh hng n s pht trin ca nh Nhi, th chu rt kh c kh nng tr thnh mt nhn ti v khoa hc t nhin. Nu l mt nhn ti v khoa hc x hi, th kh nng giao tip, kh nng ho ng vi cuc sng x hi phi l mt nhn t v cng quan trng, m nhn kh nng ch c th hnh thnh trong cuc sng tp th. V vy,
87

phng n t hc ti nh thc t s tr ngi rt ln n s pht trin sau ny ca nh Nhi. Hn na, nhng vic lm ca m bao gi cng l mt tm gng c nh hn nht i vi con gi, nu ti dt khot b d k hoch t hc, th lm sao c th gio dc c con c c phm cht p bng mi kh khn, quyt t c mc ch ca mnh? Cn iu ny na, ngh cng bun ci nhng n l s thc, xa nay nhng ngi con gi c ti thng rt kh kim c chng. Nu nh Nhi sau ny may mn tr thnh n thn ng, liu chu c th ly c ai? Qua my ngy m suy ngh dn vt, ti nhn ra rng: c l t b ngh tr thnh thn ng l sng sut hn c. Th nht l c tun t nh tin theo hc t mu gio n i hc cng vi cc bn cng tui, nh vy v mt tui tr s khng mu thun g vi ch gio dc hin hnh. Th hai l sau khi t b sch lc n thng c m trong vic hc hnh, vn c th tp trung sc lc vo nhng phn trng im trn c s pht trin ton din, nh vy cng c li cho s pht trin tr lc v hnh thnh nhn cch cho nh Nhi, chun b y c s nh Nhi tip tc pht trin trong tng lai. Th ba l, vic t hc i hc i vi ti c tc dng b sung v iu chnh kin thc, xng ng hn vi t cch c gio ti nh i vi nh Nhi. Ngoi ra v mt kinh t, y l k hoch duy nht c th thc hin c. Xt cho cng, t hc i hc c quan h rt ln n vic ginh ly mt chc danh chuyn nghip trong lng bin tp, ci thin iu kin sng ca gia nh, ti buc phi u t mt thi gian ti thiu hon thnh vic t hc. Ngh ra c nhng iu nh vy, nhng dn vt lm ti mt n mt ngh nhng ngy qua, dng nh tiu tan ht. Sau ny, qua bo ch, ti c c my bi vit v nhng con ng quanh co ca cc bc thn ng, ti cm thy mnh l may mn khi la chn con ng ny. Cui nm 1999, trn t Bo thanh nhin c khu, c bi v v thn ng, tui trc nh Nhi, nm 14 tui c Trng i hc Nam Khai nhn min thi vo hc lp chuyn ton ca trng ti c s Hc Long Giang, ba nm
88

sau nh trng quyt nh ui hc. Khng phi chu khng thng minh, m l t nm th nht n nm th ba khng chu hc hnh, thng trn hc i chi tr in t, hoc say sa c tiu thuyt kim hip, n ni cc b mn chnh m nhiu ln thi vn khng im. Nhng thnh cng xut sc trc y to nn chu mt tnh cch cc k kiu ngo, khng bao gi chu nghe li khuyn bo ca ngi khc. Mi n khi anh trai n n v qu, cui nm 1998, chu mi cht nhn ra rng, 18 tui m khng c i hc, th ch cn cch i cy rung. Lc cu b mi hiu c mi quan h gia hc v cuc sng, cu li quyt tm lao u vo hc tp, na nm sau li thi vo Trng Nam Khai. Ngoi ra, c mt lp c s thuc khoa Ton trng i hc S phm Hoa ng Thng Hi, nm 1987 tip nhn mt sinh vin mi 12 tui. K thi cui hc k ca ngay nm hc u tin c my mn khng im, nh trng ngh n cch khuyn chu nn thi hc (cha bit kt qu ra sao!). C mt lp khc mt hc k phi ui n 3 hc sinh, mt chu v ti yu ng qu sm khng chu hc hnh, cn hai chu kia cng li v qu say m chi tr in t v c truyn kim hip. Cc chuyn gia ca ngnh gio dc cho rng, cc chu thiu nin vn c mt tr lc siu phm y, s d khng theo c tin trnh i hc, khng phi v cc chu km thng minh. Cc chu tui cn qu nh, t cht tm l, kh nng phn bit ng sai, kh nng t kim ch, thm ch c kh nng bit khc phc kh khn vn ln sau mi ln tht bi u cha chn chn, t ti trnh m mt sinh vin i hc cn c. Ngoi ra, cc sinh vin tui cn nin thiu, thng thng ch gii v cc mn ton, l, ho, cn cc mn vn, s, trit th li rt mng manh. Nhn chung, cc b mn v khoa hc t nhin d mau chng t c thnh cng, cn cc b mn v khoa hc x hi, th thng phi da vo vn sng v s chn chn v tm l. M phin mt ni, nu vn m khng gii, th khi phn tch, suy lun trong mt bi ton, l, chc s gp kh khn. Mt gio vin ch nhim ca mt lp sinh vin Thng Hi ng Trn nhn nh: chnh c cu kin thc ca nhng sinh vin non tr nh hng n s pht trin tip theo ca h.
89

i chiu li, thc trng hin nay ca nh Nhi chng t s la chn trc y ca ti l hon ton chnh xc, d rng chu ang hc mt trng ni ting nht th gii: Trng i hc Harvard. Chu vn khng c kh nng ginh c nhng thnh tch m mi ngi u kinh ngc. Khi ti ang vit my dng hi k ny, cng l lc nh Nhi va hon thnh k thi gia hc k ca nm hc u tin ti Trng i hc Harvard. im s ca chu l 3 im A, mt im B, trong c nhng mn, im s ca chu cao hn c nhng ngi c xp loi A. Cng cn phi nhn mnh rng, ti khng phn i vic bi dng thn ng v vic tip nhn nhng sinh vin tui cn nin thiu. Tri li, ti ngh rng nn c k hoch v bi dn nhiu hn na nhng ti nng nh vy. Ch c iu trong hon cnh khng bt c c c ln trai, nh ti. Ti la chn con ng u tin gio dc t cht. nh Nhi ca ti tuy khng tr thnh thn ng ngay t thi nin thiu mi ngi ngng m, nhng chu vn ang tr thnh mt con ngi pht trin ton din, c y tim nng pht trin tip theo.

TIP TC PHT TRIN TR LC CHI PHI CHI RA TR

i vi ti t b k hoch bi dng thn ng, ch l vic t b vic hc chng trnh tiu hc trc tui, ch khng t b vic gio dc t sm ti nh cho nh Nhi. Tri li ti s dn ht thi gian v cng sc, tip tc bi dng nh Nhi pht trin ton din. Thi gian a tr t 3 n 6 tui, quan trng nht vn l phi u tin pht trin tr lc. Cc nh khoa hc chng minh rng, cu to i no con ngi, n 6 tui c bn hon thnh. Mc d cc nh khoa hc M v Canada qua nghin cu gn y pht hin nhng thay i to ln trong mt s b phn then cht trong i no con ngi, cn tip tc pht trin cho n tui thanh nin, nhng ch l s thay i c gi l gii phu hc iu chnh. Cc nh khoa hc s pht trin ca i no tin hnh gio dc. C vy, mi c th y nhanh s pht rtin c v tr lc, r rng l thi gian a tr t 0 n 6 tui. l thi gian i no pht trin nhanh nht.
90

Tip tc pht trin tr lc, c ngha l tip tc bi dng kh nng ngn ng v phi ngn ng cho nh Nhi, bao gm kh nng quan st, tr nh, khi lng t vng, sc hiu bit v kh nng gii quyt vn , ng thi cng bi dng kh nng t duy tru tng, kh nng nm bt vn Nhng kh nng c coi l s khng thay i sau khi a tr trn 6 tui, hn na n lun lin quan mt thit n kt qu thi c ca cc k thi ln lp sau ny. C th ni rng, mi mt gi pht hai m con ti c sng gn nhau, u l nhng gi pht luyn rn pht trin tr lc cho chu. Khong thng 7 thng 8 nm 1984, tr lc ca nh Nhio c bc nhy vt. Khi cng vic b bn, ti vn dnh ra thi gian ghi li s kin ng nh y:
nh Nhi bit c lp tu hng lm th. l mt bui chiu ca mt ngy trung tun thng 8, ti v c bo mu dn nh Nhi n nh n ca to son T Xuyn nht bo n ti. Dc ng, theo yu cu ca ti, nh Nhi xut khu mt bi th v chic mm cy nh: Nhnh mm non, nhnh mm cy i! Hy cho ta mt cht gi tri Lau h ta m hi ng trn vng trn. i hnh phc bit bao! Ta yu mm non bit nhng no! nh Nhi c mt hi bi th , m iu v cng din cm. Ti coi trng s kin ny, khng phi v bi th tht hay, m v n chng t rng nh Nhi c mt bc ct ph mi trong t duy sng to v kh nng biu t. Ti hm sau, chng ti li n vn hoa trn i l Nhn Dn ngm nhn vi phun nc mu va c sa sang li. Ti y, nh Nhi cng xut khu mt bi th t cnh. Ti lun c du dt chu thc hin nhng vic lm nh vy, d i chi bt k u, th cc cuc du chi y lun tr thnh nhng dp nh Nhi hng th rn luyn c quan st v kh nng biu t. Bc nhy vt v tr lc y ca nh Nhi cn biu hin kh nng quan st. Trc y chu ch ch n u c ci g, m phn ln l nhng ci chu bit. Gi y, chu bit phn bit c nhng s khc nhau trong s nhng s vt cng loi, nh pha trc Tng ph, dy n ng pha ng t hn n ng pha Ty my chic. T chu quan st v ni vi ti iu . 91

My ngy trc, ti dn nh Nhhi i xem hai b phim M Cuc chin tranh gia cc v sao v Bc ngot. Xem b phim trc chu c bit rng, trn cc v sao xa xi kia cng c loi ngi, chu hi ti kh nhiu cu, nh Ti sao ting th ca Water (mt nhn vt ca phim) li khng ging ting th ca chng ta?, Nhng mt thm kia lm th no c th n np trong bng Ador (cng tn nhn vt trong phim)?, Nhng ngi i nh nhau ti sao phi eo mt n mu trng?. Trn ng cng m n c quan, chu thng ch cho ti nhng vt m chu cha quen bit, i ti phi cho chu bit tn. Ti ni cho chu nghe tn tng th mt, sau hi li chu: L ca cy hoa lng tiu ging ci g nh?. Chu ni: Ging ci kim. Ti bo chu: Ging lng chim ch. Nhng khi quan st k th thy nhng chic l thot nhn ging lng chim kia, qu thc li rt ging hng ngn chic kim thu cm dy c. S so snh ca chu rt chnh xc. Qua , ti cht nhn ra rng, cng mt s vic, song di con mt tr th, hnh nh ca n khc nhiu so vi cch nhn ca ngi ln. Khi ti ang ghi nht k, nh Nhi hi ti: M ang xem sch yu qui g y?. Ti ni: M ang gip con ghi nht k, sau ny n s tr thnh cu chuyn v con. nh Nhi vui sng ni: i, tt qu, con xin cm n m!. Mt lt sau chu ly nhng tm th kp sch ra chi tr nh bi, bng nhin chu ni: M i, con mun m sng trn mt trm tui, khng c cht sm hn tui ny y!. C lc chu cng bit ni a: A, hm nay l ngy sinh nht con m nh? Tht ng yu.

Thng 9 nm 1984, nh Nhi c tip nhn vo Nh tr kiu mu s 3. Vi mun l mong chu hy c gng, v cng mng v nay khng phi nh bo mu na, ti mua tng chu mt th chi mi. l mt bn c nhy. Ti ngh rng, cch nh nhy cc ca loi c ny rt c li cho vic bi dng kh nng t duy ca tr nh. V rng, cch suy ngh nhy mt nc c c tnh trc quan hn cc loi c khc, n gip cho tr nh hiu bit v suy ngh v mi quan h lgc gia iu kin v kt qu, n cng rt tin li cho vic gip tr con pht trin kh nng tp trung ch v suy ngh v mt vn . u tin, ti dy cho nh Nhi hiu th no l nhy cc, sau dy cho chu bit th no li dng c qun c ca mnh v c qun c ca i phng lm nhng chic cu, thc hin nhng bc nhy lin
92

tip. nh Nhi hiu kh nhanh. Nhng ginh c thng li, cn phi t chc c nhng bc nhy di. Ti v nh Nhi tp nh, c mi ln nh Nhi c nhng bc nhy di, chu sung sng lm, coi l mt thnh cng ln. Du rng, cui cng chu vn b thua, nhng cng chi chu cng thy t tin, cng chi cng hng th. Cch chi y tnh th thch ca loi c ny lun hp dn nh Nhi. Hn na, ti coi vic ngi nh c vi con l mt phn thng cho chu, mi ln chu c nhng biu hin tt. Cho ti tn lc chu tt nghip tiu hc, c ngi nh c vi m vn l mt iu v cng sung sng i vi chu. chi ca nh Nhi khng nhiu, mi ln mua chi, ti u suy ngh, chi ny c gip ch c g trong vic pht trin tm tr ca nh Nhi. T 0 n 1 tui, ti chn nhng chi nhn bit hnh dng, 1 - 2 tui, ti chn nhng chi i hi tr tng tng ca tr, sau 3 tui, chn cc chi i hi tr lc nhiu hn nh c nhy, c nm qun, m hnh kin trc, n in t Ngoi ra, cn mua c cc cng c nh s dng trong cc tr tri nh knh phng i, nam chm, a bn, nhit k, ng h tr chi, thc cun Trong khi chi lun ch kch thch tnh hiu k v lng ham mun tm ti ca tr.

TO DNG C HI TT CHO TNH CCH - C GNG TO TIN CAO TNH THNG

Nm 1985, cun Tnh cm tr lc ca nh vn M Daniel Corman ra i, t n nay, khi nim Tnh thng EQ thc s n su vo lng ngi, nhng ngi c hiu bit mt cht v gio dc bit rng Tnh thng EQ mi l mu cht quyt nh thnh cng trong cuc i ca mi con ngi. Ti sao Tnh thng EQ li quan trng n nh vy? Khi nim Tnh thng EQ bao gm nhng phm cht sau: tnh cm o c trong sng, tnh cch lc quan hi hc, dng kh dm i mt trc kh khn v bit cch khc phc, bit t an i, tnh nhn ni kin tr, c tm lng lng thin v tha, bit sng ho mnh vi mi ngi, c kh nng kim ch tnh cm min v kch thch tnh cm ca ngi khc Tm li, chnh l tnh
93

cm ca con ngi v k nng giao tip x hi l ty c mi ni dung ngoi nhn t tr lc. Tnh thng EQ cao c th khin a tr tr lc bnh thng cui cng cng to ra c mt cuc sng huy huy hong, Tnh thng EQ thp c th bin mt a tr c tr lc siu phm thnh mt con ngi tm thng v v. Mt iu th v na l, khi nim Tnh thng EQ mi n nm 1990 mi c hai nh tm l hc ca Trng i hc Harvard v mt trng i hc khc ca M ln u tin nu ra. Nm 1997, ti c c cun Cnh ca ca EQ: lm th no bi dng a tr c tnh thng cao . Ti nhn ra rng, nhng i hi v rn luyn i vi nh Nhi by lu nay ca chng ti, u nhm bi dng cho chu c c ci gi l tnh thng cao y. Ch c iu khi cha c ci danh t kiu Ty Tnh thng cao ny. nh Nhi c c nhng kh nng v phm cht nh ti hng mong i, ti lun suy ngha lm th no t nhng s vic nh nht ca i thng c th kin tr bi dng phm cht v tnh cch cho nh Nhi. Ti tin rng, c s ca tnh cch c hnh thnh ngay trong nhng ngy th u. Ti quen sinh hot ngay t nhng nm thng u i, thi ca cha m, khng kh gia nh tt c s bin thnh c trng tnh cch ca a tr sau ny. Thi gian bt u hnh thnh mt thi quen l khong thi gian v cng quan trng. Bi vy, bt u mt s vic no , ti thng bt nh Nhi lm theo ng yu cu. Nhng vic khng ng lm, kin quyt khng c lm, d c khc lc van ni cng khng nhng b. C nhng bc cha m c thy con khc l mm lng, sau ny a tr khng va lng ci g li ly khc c chiu theo nh . C khoc sl cha m phi chiu, khc l mt iu kin bt ngi ln phi lm theo n. n nh Nhi t nh b ngoi v ti ni trc: Bt k lc no con khng c ly vic khc nh vi vnh, m khng a khc nh. i ln nh Nhi cng khc nh ng khng c chiu theo mun. Chu hiu rng: khc nh ch c ch li g, ch c lm theo yu cu mi l bin php duy nht gii quyt vn . phng nga nh Nhi hnh thnh nhng tnh xu nh: khng yu qu c, ham hng th vt cht, lng ph tin ca, ch k khng quan tm n
94

ngi khc ti khng bao gi nh d chiu theo mi i hi v vt cht ca nh Nhi, c to cho chu mt thi quen ght k li bing v n bm. Hn na, bi dng cho chu c c phm cht bit ng cam cng kh, ti khng bao gi cho chu c mt mnh n c bt k mt mn thc n ngon ming no. Lc by gi, tin lng khng mua hoa qu n trng ming, nhng ti vn c cht bp mi ngy m cn u c chia nhau mt th hoa qu no . Phi phn chia, cho chu thy rng chia ngt s bi l mt vic rt bnh thng, cn n tham, n c l mt vic khng bnh thng, l mt thi xu. rn luyn c tnh t kim ch ca nh Nhi, trn ng t c quan v nh, ti thng dn chu vo ch. Khi n cng ch, ti thng ni vi chu: Nu con khng vi m mua qu, th m cho con vo ch chi, cn nu con c vi vnh m mua qu, hai m con mnh khng vo ch na. M cho con chn!. Ln no nh Nhi cng ni: M i! Con khng vi m mua qu u!. Ti dn con vo ch xem cc sp hng, dy cho chy bit tn cc loi hng ho mi. M con ti thng dng li kh lu trc quy hng chi tr con v quy hng thc phm. C mi ln nh Nhi n, ch bn hng quy chi li cho nh Nhi dng th mt vi loi chi mi. y l thi khc vui thch nht ca nh Nhi trong mi ln i chi ch. Kh x nht l khi ng trc quy thc phm. Do hu nh ngy no cng c cc mt hng thc phm mi c ng gi rt p mt by trn quy, chng c inh Nhi, ngay ti cng rt mun mua v thng thc. Nhng nh Nhi lun bit kim ch, cha bao gi chu i ti mua th ny th n. C mt qu trnh km nn s thm mun lp i lp li nhiu ln nh vy, rt c li cho vic bi dng kh nng t kim ch ca nh Nhi. T nh n nay, nh Nhi thng vt qua c mi cm d thp hn, lun bit lm theo l tnh. C th ni, chnh nh kh nng t kim ch y, nh Nhi gim c kh nhiu ln phi i nhng con ng vng quanh co. Trang nht k ngy 21 thng 12 nm 1984, ti ghi li i iu v vic bi dng tnh cch cho nh Nhi:
Thi gian ny tp trung bi dng cho nh Nhi my kh nng nh sau:

95

1. Phn ng nhanh chng. i hi nh Nhi phi c nhng phn ng nhanh chng i vi li sai bo ca ngi ln, khng c ngi ln phi nhc i nhc li nhiu ln, k c nhng cng vic c th nh: ra chn tay, thu dn chi, gip m lm vic vt V c nhng cng vic cn sa sai nh: chi nhng tr khng nn chi, thiu l vi nhng ngi m chu khng a thch. Nhng vic lm y ct cho nh Nhi c c mt tc phong nhanh nhn, mt phn ng kp thi. 2. Nm chc phng php. Trong cuc sng thng ngy khi gp kh khn, ngi ln ch yu ch dy cho nh Nhi phng php gii quyt vn , ch khng lm thay, nh mc qun o, gi cc o, vt khn mt, ly vt, m kho bo him, tt loa i Lun nhn mnh cho chu v tm quan trng ca phng php. Nh vy rt c li cho vic bi dng kh nng c lp gii quyt vn ca nh Nhi. 3. Kh nng song ng. Yu cu nh Nhi khi tip chuyn, i vi nhng ngi ni ting T Xuyn, phi ni bng ting T Xuyn; i vi nhng ngi ni ting ph thng, phi ni bng ting ph thng. Chu thng hay qun yu cu th hai ny, nn ti ni vi chu: Con ngh xem cch no khi qun. Chu ni: M hy dng ch h nhc con. Bin php ny rt hiu nghim. V chnh chu ngh r a cch . Cng mt lc nm vng ng m v t vng ca hai th ting a phng. iu ny rt c li cho vic bi dng kh nng mn cm i vi ngn ng, rt c li cho vic hc ngoi ng sau ny. 4. Kh nng phn bit ng sai. Bi dn kh nng ny ti thng dng binh php k chuyn, phn tch, bnh phm v mt con ngi, mt s vic hng dn chu nhn ra ng sai. Cng c lc dng c hai bin php thng pht. Phn thng ch yu l c m khen hoc m u yn m vo lng, cn pht thng m m lng im khng ni, hoc nht vo nh v sinh (bin php ny t dng). Cng c lc cho my roi vo mng, sau ny bn b ph phn qu, ti khng dng cch ny na. Bn b ti ni ng. nh n v qut mng tr v c khng phi l bin php gio dc hay. Khi x pht nn ni r l do. Tnh ti rt nng, cho nn thng hay qut mng nh Nhi. Gn y ti sa cha kh nhiu. cho m khng phi qut mng, nh Nhi c gng ngoan hn, so vi trc kia chu t gic nhiu hn.

96

ng Phng c Ton, mt chuyn gia gio dc sm cho rng: Mt tnh tt phi c bn c s sau: mt l vui v, hot bt; hai l bnh tnh, chuyn tm; ba l dng cm t tin; bn l yu lao ng, lun quan tm n mi ngi. Nhng tnh cc phm cht y u l nhng ni dung quan trng ca tnh thng EQ. cng l nhng t cht m ti dy d chu thng qua nhng vic lm c th, v lun c cng c trong cuc sng hng ngy.

HC CCH THNG YU M, HUN LUYN BIT CN SUY NGH V MI NGI

Thng cm v quan tm n ngi khc l mt ni dung quan trng ca tnh cm v tr lc. N lin quan n vic a tr y trong tng lai liu c c mi ngi yu qu hay khng. i vi nhng gia nh ch c mt con, th iu ny cng quan trng. Trung Quc ngy nay l mt x hi m mi cp v chng ch c mt con. Mt a tr l tng lai ca c ba gia nh, l nim hy vng ca c ba gia nh, l ch da tinh thn ca su thnh vin ln tui. Nu gio dc c mt a tr c phm cht tt, nim hnh phc c nhn ln gp bi. Nhng nu t rong gia nh c mt a con bt hiu, ni au kh v tinh thn k sao cho ht. Trong s nhng ngi ti quen bit, c nhng gia nh con ci tht l hiu tho, c gia nh c nhng a con ph phch ngang tng. Nhng gia nh nghim khc vi con ci, th cc chu thng rt hiu knh cha m. Nhng gia nh qu nung chiu con ci, th con ci thpng hay ph phch ngang tng. Ci cng thc n mt tr ng trong quan h bn b dng nh khng c hiu qu trong quan h gia cha m v con ci. C nhng bc cha m th lng bung xui, hy vng rng ln ln n s hiu, phn ln u gp phi thm cnh con mnh rt rut ra m gi y sao m nh lang si. Nhng chuyn gia v Tnh thng EQ sau khi nghin cu a ra kt lun: Lng thin v thng yu l bn tnh c sn trong gen di truyn ca a tr. Nhng khng c c s dy d chu o, th phm cht tt p s b mt i, nu bn hy vng rng a tr sau khi ln ln t nhin chng s c lng thng cm, tnh yu thng v tinh thn trch nhim, th tt nht bn hy gi gm ngay nim hy vng y cho chng t by gi. Quan trng hn na l, ch thuyt gio bng li
97

khng th cha , phi cho tr luyn tp thng xuyn. i no ca con ngi c chia thnh hai phn: t duy v tnh cm; k nng Tnh thng EQ trong x hi ch c thng qua nhng vic lm c th, mi c th c pht kin thnh cng trong b phn tnh cm ca i no. Nhng l l ny nhiu nm trc a ti cha hiu r, ch n gin ngh rng phi mau chng p dng mt s bin php phng nh Nhi bin thnh con ngi v k, ch bit mnh ch khng bit n ai na. i vi mt a tr mi c 3 nm 10 thng tui nh nh Nhi, bin php tt nht l phi bt u t tnh thng yu m, ri mi rn luyn thnh thi quen bit suy ngh v ngi khc. iu ng mng l nhng rn gia to cho nh Nhi mt tri tim bit ng cm. Chu t ra v cng mncm trc nhng t tng v tnh cm ca ngi khc, thy gio v cc bn u cm nhn c nhng tnh cm chn thnh bit chia s bun vui vi ngi khc nh Nhi. Cng t mi ngi rt yu qu chu. Khng nhng vy, nhng rn gia cn lm cho cuc sng ca chng ti thi c nhiu iu th v. Ngy mng 2 thng Ging nm 1985, ti yu cu nh Nhi c mi ln m gin, phi bit lm cho m vui lng. Mi ln nh Nhi lm sai mt vic g khin ti phi cu gin, chu li da vo ngi ti th th: M! Con bit sai ri, m ng gin con na nh, con c mt bi th cho m nghe nh. Ni ri chu lin bp b c: Sm t Bch gia tng my . Bi th cha c ht ti bt ci. nh Nhi cn ht lm ti ngui gin. Hai ngy u chu thng hay ht bi T quc chng ta p ta vn hoa Sau chu li thch ht: Lc la lc l, Chic ni nho nh, B bng ca ta, ang thiu thiu ng Vy l c li hay c hi i vi chu, nhng i vi ti qu tht l hu hiu. Trc y, mi ln cu gin tht kh m km li c, cn by gi ch cn vi giy l ti vui li ngay, khi ti vui tr li th chu cng rt vui. iu tht c li cho ti v khng kh gia nh. Ti ngh, c l l vic i hi nh Nhi phi c trch nhim i vi ngi khc. t nht chu cng phi c trch nhim i vi tnh cm ca ti, m th thi vui v, s sng c lu hn. Nhng ngy c sng hnh phc bn m ca nh Nhi cng s lu di hn.

98

C ln ti b khn ging ni khng r li, nn khng ht, khng k chuyn cho chu nghe c. nh Nhi ch ng ni vi ti: Vy th con k chuyn cho m nghe. Chu mun k mt chuyn g tht bun ci. Th l chu bt u ba ra nhng cu chuyn ng ngn v k qui nh: Ngy xa ngy xa, c mt ci cy mc trn mt t, cy c ln mi, ln mi, thi tr thnh mt ci cy rt to. Tn l xo ra, mi chic l l mt chic n pin. M thy c l khng ch?. Chu ba ra nhiu th chuyn, phn ln na n ging nhau. y l mt d bo tt p, cn ch gi m tr tng tng v tnh hi hc ca chu. iu v cng c li cho s nghip ca chu sau ny. Hm y con gi ti ly sn thuc nh rng v bn chi i ti i nh ging, chu vn ngi trn ging ht kinh kch. Chu ni: on kch ny phi dng tt chn mi ht c. Bi v u ging ang vt i tt chn mu ca chu, vt duy nht c th dng lm o c. Nhng ln hun luyn nh th lm cho tnh cm hai m con chng ti cng khng kht. C ln hai m con ang i trn ng, nh Nhi bo ti hy vt b gng tay i, chu ni l: Cch mt ln gng tay con khng truyn c tnh cm sang m c. Mt a tr mi 3 tui c nhng biu hin tnh cm cm ng nh th, vy th cn phi lo g sau ny ln ln s khng c tnh cm vi mi ngi. C iu, cng c lc ti qu nng vi trong vic dy d con phi bit quan tm n mi ngi, nh trong dp v thm b ngoi Tt nm 1985. nh b ngoi lc by gi c chu nh cn t tui hn c nh Nhi. Ti cha lng c trc, khi chu nh cn ang ng, nh Nhi v ni to, ng ca mnh, hoc chy nhy trong nh lm em thc gic, ti khng km c qut mng nh Nhi. V sau ti phi gnh hu qu ca vic lm thiu suy ngh . Trc ht nh Nhi nhanh chng hc c cc loi t ng khng p m ti dng ni vi chu nh l: v thc, no l dm ci li m ! V nht l ng mt t l chu cng gt li ti; th hai l, khi bin php gio dc bng cu gt khng mang li hiu qu, th tnh tnh ti cng tr nn cu bn, tm trng ti lun thy bun phin.

99

Khi nhn ra iu , cng l lc m con ti sp tr v nh. Ti thy d th no cng phi kin tr ging gii khng xy ra tnh trng cng thng trong quan h m con nh va qua. Ti giao hn vi chu, haio m con t nay khng c cu gt na, ngi ny ni nng th ngi kia phi lp tc nhc nh, khng kh gia nh li tr li nh trc y. S vic ny nhc nh ti: Vic lm c tc dng gio dc hiu qu hn rt nhiu li ni, th bo p ch khng bao gi c th dy con tr thnh mt con ngi du dn nh nhn.

KHONG THI GIAN TT NHT DNH CHO VIC CHUYN TM HC CH

u c t b phn tn nht ca nh Nhi l vo lc trc khi i ng bui ti, ch cn bo chu ngi ln ging lm mt vic g l chu vui v lm ngay, nhiu lc say sa qun c thi gian. Ti li dng khong thi gian dy nh Nhi hc ch. Hn 20 ngy trc y, ti bt u hun luyn cho nh Nhi kh nng c cc ch s. (y l mt trc nghim, tr lc ca nhng a tr trc 7 tui. Trc 3 tui, ti cha bao gi cho nh Nhi lm loi bi tp ny). Ba ngy lin (trc lc chu i ng my pht), ti cho chu phn tch mt con s c hai ch s, s no ng trc, s no ng sau, sau lm ngc li. Sau khi luyn tp vi cc ch s hng chc nh vy, n ngy thc nm ti bt chu khng qua phn tch, tr li ngay. Kt qu tht l ng mng. Khong 10 ngy sau , ti hm qua chu cht ngh ra mt tr tri. Chu ti m ngc s hng trm. Ti lm mu, ri hng dn chu, kt qu chu cng bt u lm c. Ti cho rng cch lm nh vy, c th khin cc chu nh nhanh chng chuyn t cch nh theo hnh mu sang cch nh c phn tch rt c li cho vic chuyn sang hc ch bng cch nh cc b th v cc nt tip theo. Ti lun mong nh Nhi sm hc c ch Hn, chng bc vo giai on t c c sch bo. Ti dnh nhiu thi gian cho vic hc tp ny ca chu.

100

T ngy nh Nhi trn 4 tui, ti chnh thc bt u dy nh Nhi hc ch. Ti c cho chu nghe mt cu chuyn, dy chu nhn bit vi ba ch t nt nht trong cu chuyn , ht qu rt tt. By gi nh Nhi nhn mt ch vt qua giai on nh theo hnh mu chuyn sang giai on nh ch theo s nhn vit cc nt v cu to ch. Vic nhn bit nt ch ny c bt u t ma ng nm ngoi Khi chu bt u tp vit, cc ch c ri rc, nghing ng lung tung. By gi chu bit vit thnh hng li, nhng nt ch vn cha chun xc. My hm trc y ti bt u m phng vit ch c ci, chu vit ln ch thnh ci c, chng t rng chu vn cha xc nh c quan nim v xui ngc ca tng ch. l c trng ca cch nh theo hnh mu. Ti cho rng vic tp vit ch ca a tr mi ln 4 tui l hon ton th yu. ch l mt ng tc h tr cho vic nhn bit mt ch. Th l ti lin ngh ra cch: cho chu tp xp ch trn bng nha, u tin ti dng nhng que tm di ngn khc nhau, cho chu nhn ch mu ri tp xp li. Binh php ny rt c kt qu. Ri ti s dng ba cng ct thnh cc nt ch di ngn khc nhau chu t xp ch, ri dy chu phn bit cc loi ch Trong qu trnh dy nh Nhi nhn mt ch ti c da vo sch tranh truyn, ri phn tch cu to ca tng ch, dy chu nh vn v cui cng l tp vit, lin tng s ging nhau ca tng ch vi hnh mu sng trong i thng

NI NNG M S PHI NHANH NHN RN LUYN TC T DUY

Cc nh khoa hc Php v M sau hng lot cuc nghin cu, kt qu trc nghim tr thng minh con ngi pht hin: Nhn t quan trng quyt nh s thnh cng hay tht bi ca con ngi chnh l tc hot ng tm l. Chng ta hy th xem mt vn n gin nh: hy m hng s 3, 6, 9, 12, Vi loi bi tp ny khng ai cm thy kh khn, v cng khng c ai m nhm. Nhng trong mt vi giy c ngi m c my chc s, nhng cng c ngi ch m c dm ba con s. S khc bit v tc y cng c th hin r hn nhng vn phc tp, c ngha l nhng ngi tr li nhanh nhng vn n gin, th cng tr li nhanh c nhng vn phc tp. Tri li cng nh vy. S hn km
101

nhau v tc ca hot ng tm l rt ph bin y chnh l c s c bn v c hu quyt nh s hn km nhau v tr lc. Sau khi c c on trong cun T trc nghim tr lc, ti a vo chng trnh bi dng nh Nhi phn hun luyn tc t duy. Cch lm c th, ngoi vic ni mt lt phi hiu ngay nh nu trn, cn li ch yu l thng qua vic tnh ton tht nhanh gip nh Nhi tng nhanh tc phn ng trc mt tin mi. Da trn sch v hay trong thc t, h c c hi tnh ton mt cch gin n l ti bt nh Nhi phi tp m hoc tp tnh ton. Khi tp m, yu cu chu phi lm vi tc tht nhanh, khng c m chm chp. ng thi coi vic tp m mi lc mi ni. Ti thng nh Nhi tp so snh cc vt th c s khc nhau r rt, nhn bit hnh th tng loi, ng thi tp m lun. Khi dy nh Nhi cc php tnh cng tr, ti khng ch trng tc nhanh m ch trng kt qu chnh xc. V ch nhanh trn c s chnh xc th s tnh ton mi c ngha. Trn thc t, khi nh Nhi lm quen c s phn ng nhanh nhy th t chu li thy kh chu vi thi lm vic l m, chm chp. n lc ny ti li phi lun nhc chu: lm vic g cng khng c vi v hp tp, khng c vi a ra nhng kt qu khi cha c thm nh li. Khi c chia mt phn thc n g ngon, chnh l mt dp hay ti dy chu tp tnh ton. C ln, trong ngy sinh nht ca nh Nhi, ti hi chu: Trong hp hin ch cn 7 qu vi, nn chia th no y?. nh Nhi dng ngay my tnh tr chi loay hoay tnh ton mt hi ri a ra kt qu: M n 4 qu, con n 3 qu. Chu cn bt chc cu chuyn Khng Dung chia l, a ra 2 p n cng chnh xc. Cui cng ti n 3 qu, cn li 1 qu ti chia i, ri li chia i na, cho nh Nhi tp tnh ton chia phn. Sau , hai m con ti cng n qu vi . L ra ti phi thng cho chu c qu vi , song ngh rng, mun nhn c hi ny dy cho chu bit ming ngon s na, nn cng nh phi n phn ca mnh. Ngoi vic hc ch v hc ton, ti cng thng xuyn dy chu tp v v k chuyn theo tranh. Cng cn phi ni thm rng, tt c nhng vic lm u nhm gip nh Nhi nm c k nng. (Ti cho rng rn luyn k nng cho rt phi

102

giai on tiu hc, cn i vi a tr t 3 n 6 tui, y l thi gian qu bu nht m mang tr lc v kch thch s ham mun, hiu bit). S tin b trong hc v ca nh Nhi biu hin hai mt nh sau: mt l, rt chm ch, rt hiu hc, c phn say m; hai l, i tng v nhiu hn, t ng mt tri, hoa l n b trai b gi, ri tin n v chim, v bm, v chun chun, chu chu, nh ca, dng sng, cy cu, con th, con c v v nhng m my Ti y, ti s xin cho chu vo lp ngh thut mm non chu hc hi ho, chc rng s tin b nhanh hn. Khi xem tranh k chuyn, nh Nhi thng hay k min man. Ti thng yu cu chu, trc ht phi k tn cc s vt c trn bc v , sau dy chu nn t chc cc t liu nh th no thnh cu chuyn. Nu c ng vt th nn k ng vt trc ri thng qua con mt ca ng vt k tip cc cnh vt xung quanh, to trc, nh sau, cn cnh vin cnh Va mi y, ti cho nh Nhi nhn mt bc tranh truyn v ch nhc chu mt cht v nguyn tc trc sau, chu lm kh tt. Sau ny nu c thi gian ti s ghi chp k hn v vic ny, s gip cho chu ch hn n cc mi quan h ni ti trong mt tng, ng hti cng lm tng mun c biu t v kh nng biu t ca nh Nhi. nh Nhi thy c tnh thc dng ca vic hc tp, ti cho chu vit ba l th ngn ch mi my ch gi cho b ngoi, ng thi chu cn gi biu b hai bc tranh do chu t v, trong th chu cn ngh: Mi ln gi th v b, b vit ring cho chu my ch. Th l mi ln ti nhn c th b, trong th u c mt mnh giy nh vit ring cho nh Nhi. C iu ng tic l: vic hc Anh vn ca chu vn cha lm c. V ti khng mua c ti liu c bng km theo, m ting Anh li l th ti m tt. Khi cn di qu H Bc, mi bui ti nh Nhi u ngi trc ti -vi xem tit mc dy ting Anh Hy hc cng ti chng hn na ting. C nh vy xem lin tc t lc chu mi c 1 tui 8 thng tui cho n lc chu 2 tui 11 thng. Vic coi truyn hnh trong hn mt nm thc s c hiu qu khi nh Nhi hc ngoi ng trng tiu hc. Chu ni vi ti: Chng hiu sao con lun cm thy ting Anh nh ting ni ca chnh mnh, n cng chng khc g ting m
103

. Nhng n tng n su trong u c ngay t nhng ngy th u ca chu, nay c tc dng. Trc khi nh Nhi vo hc tiu hc, ti cha c tin mua mt chic tivi, nn ngoi thi gian trn, chu khng cn c tip tc xem chng trnh Hy hc vi ti na. Gi y ngh li, ti li thy mng. Nu khi trong nh li c mt chic tivi, th ti cng s li nh mi ngi khc, coi tivi nh b bo mu, con ci c ngi l trc tivi b ng xem mi chng trnh hng my ting ng h lin, cn mnh th rnh tay i lm vic khc. vy th lm g c nhiu thi gian v cng sc m mang tr lc v bi dng tnh cm cho nh Nhi, v nu vy nh Nhi lm g c c nh ngy hm nay. Cc nh khoa hc u M qua nghin cu cho thy rng, khi xem truyn hnh, sng in trong i no con ngi cng ging nh sng in khi ngi ta ang ng. i vi mt a tr di 6 tui, c duy tr trng thi , r rng b l mt thi k tt p nht pht trin i no tui u th. Qua s theo di ca ti, nhng a tr c cha m coi tivi l mt b bo mu, khi ln ln s hnh thnh mt thi quan xu l li ng no. V rng, xem tivi l mot hot ng hon ton b ng, khng buc phi c s phn ng tc thi. Tr phi c ngi ln ngi km theo, va xem, va hi, va ging gii, coi cc tit mc trn tivi l mt th gio trnh, th mi c tc dng m mang tri thc cho tr. Tuy vy, i vi nhng a tr di hai tui, khng g bng ly ngay cc s vt c th l i tng nhn thc. Trong qu trnh trng thnh ca nh Nhi, ti lun li dng cc tit mc phim kch pht trn truyn hnh lm gio trnh cho nh Nhi nhn bit tnh phc tp ca cuc sng x hi. V mt y nhanh kh nng t duy, truyn hnh ch c dng hun luyn kh nng t duy v kh nng miu t cc hot ng x hi, khi y nh Nhi hc lp 4 tiu hc, c kh nng tip thu s rn luyn t duy nhanh mc kh hn.

104

TUI NH M CHM LM: O C, TR KHN U C LI

Khi nim chm lm y l chm lm cc cng vic nh: 1. Cc cng vic vt trong gia nh; 2. Nhng vic nh ngoi x hi. Khi bt u 3 tui, nh Nhi hc lm cc cng vic vt trong gia nh. Mi ln n cm xong, chu bit thu dn v tri cy, hoc v ht da vng vi trn mt bn hoc trn nn nh. Khi ln ph mua hng, nhng cng vic n gin nh hi ng i, hi gi c, gi c bn hng, ni r yu cu ca mnh ti u giao cho chu tp lm. C khi v bn cng vic qu khng c thi gian xp hng mua vt, ti bo chu hy ni r l do vi c bn hng v nhng ngi ang xp hng trc mnh, xin c u tin mua trc. Mi ln nh vy mi ngi u vui v nhng ch. Trc khi lm nhng vic nh vy, ti thng rn dy chu chu khi li dng tnh thng ca mi ngi: Nu v li bing hoc hc cch la di tm cch chen ngang khi xp hng, th l mt vic lm ch k, ng ght. Nu c l do xc ng khng th xp hng c, th nn thng thn ng hong xin c gip , ch cn ni r l do l mi ngi sn sng u tin cho, v ngi Trung Quc lun c thi quen tt l knh gi yu tr. Nhng nu khng c l do chnh ng, th nht thit khng c la di mi ngi. nh Nhi rt hiu s khc nhau gia vic chen ngang vi vic xin c u tin. Sau mi ln c mi ngi chiu c, chu khng bao gi qun l php xin cm n lng tt ca mi ngi. Ti cho nh Nhi lm nhiu vic nh ngay t khi cn b, khng phi v cn chu chia s gnh nng gia nh. M l do duy nht ch l: i vi s pht trin tr lc v bi dng tnh cch cho tr th chm ch lm vic c mt tc dng cc k tt m cc bin php hun luyn khc khng th no thay th c. ng Watland, mt hc gi i hc Harvard M, b ra 40 nm nghin cu, theo di 156 chu thiu nhi Boston v i n kt lun: So vi nhng a tr li bing khng chu lao ng, th nhng a tr ngay t nh bit yu lao ng, bit lm vic, khi ln ln s c mi quan h vi mi ngi nhiu gp hai ln, thu nhp nhiu gp nm ln v cuc sng lun thoi mi v y . V rng lao ng

105

gip cho cc chu c c nhiu kh nng tt, v cc chu lun cm thy mnh bao gi cng c ch cho x hi. l t gc x hi hc. Cn t gc sinh l hc, s trng thnh ca con ngi gn lin vi lao ng v sng to. V lao ng v sng to cn phi dng n tay chn, hng lot cc dy thn kinh tp trung trn u cc ngn tay thng xuyn lin lc vi i no, y nhanh s pht trin v hon thin h thn kinh i no. Ngoi ra, lao ng v sng to lun gn lin vi c t duy v tr tng tng, tt nhin s thc y s pht trin v tr lc cho nn t xa ti nay u nhn thy tm hn v s kho tay lun gn kt v thc y ln nhau. nh Nhi rt yu lao ng. Ngy 12 thng 5 nm 1985, ti mua v 3 cn khoai ty, chu t em khoai i ra, ch cn hng dn chu t thi. Ngy 13, chu bit ct b ng thnh nhng ming nh, cn gip ti bc ti, co gng ti xo tht. ng nhin, chu ch dng dao n cho khi t tay. By gi chu qut nh sch hn trc nhiu, gp qun o cng gn gng hn. Dn dp chi, nh ca cng gn gng ngn np hn. Chu t tm ra, tr phn lng ti k c gip chu. Nc tm nu qu nng chu t pha ch ly. Khng bao gi chu khc nh ba bi v vt v hoa qu ra nn nh. K ngh h va qua ti cho chu v nh ngi ch h khong mt thng. Sau khi tr v, sau ba n chu bit t ra bt a. Cho chu tp lm nhng cng vic n gin nh th, ct rn luyn ngh lc v c tnh kin tr cho chu. ng Phng c Ton, mt chuyn gia v gio dc t sm ni: Mt a tr khi bit nhm l than, tt nhin n nm c cc bc tin hnh cho l than chy , v n cng s bit vn dng iu cho cc trng hp khc. Nhng a tr khng quen lao ng s khng c c cc k nng . Ngay t nh bit lao ng v sng to, nhng phm cht yu lao ng, yu khoa hc cng c hnh thnh t nhng vic lm c th , ng thi cng hnh thnh thi quen lao ng, s ham thch sng to v khc phc kh khn. Nhng a tr khng lao ng, khng bit lm mt vic g c, tt nhin khng c c nhng phm cht tt p .
106

Gio dc mt a tr vn quen li v li bing, tr thnh mt con ngi sing nng chm ch tht l kh. iu ny i hi phi kin tr v c bin php, k c khen thng v trng pht. C vy mi c c hiu qu, m cng cha dm chc n thc lng yu lao ng hay cha. Th nhng gio dc thi quen yu lao ng ngay t khi a tr mi bit chi tr bt chc ngi ln, khng phi l mt vic lm kh khn g. Nhng tri thc v tm l hc mch bo ta rng, mt a tr mi chp chng bit i, c nhu cu mun gip m lm vic, hai tui bit gip m ly mt s vt, ba tui c c mun lm mi vic nh ngi ln, t 4 n 5 tui bit t mnh thu dn chi, qun o v t ra bt a ca mnh. iu cho bit rng, li bing khng phi l bn tnh ca tr con. Xt v bn tnh, a tr no cng thch lm vic, ch ng trch cc bc cha m qu nung chiu con, vic g cng lm thay nn mi khin con ci hnh thnh mt thi quen xu l li v li bing. i vi nhng gia nh ch c mt con, ngay t khi con ci cn nh tui m khng gio dc chng c thi quen lao ng, mt nng lc lm vic, th sau ny hu qu tht v cng ln. Cc chuyn gia v tm l x hi qua iu tra nghin cu thy: Nhng s bt ho gia cha m v con ci, phn ln bt ngun t vic con ci qu li vo cha m, lm cha m lun cm thy bt lc tng tm, khng sc chiu theo con ci, cn con ci th li lun on trch cha m bt ti, v khng tho mn c nhng yu cu ca chng. Nhng a tr ngay t ng quen thi bt c vic g cng li vo cha m, sau ny kh nng t lp, t quyt rt km, gp bt c vic g cng ch bit trng ch vo cha m. Khong cch gia s i hi ca con ci v kh nng ca cha m ngy cng ln, nhng s khng va v nhng li on trch ngy cng nhiu, mu thun v x xt xy ra t . Nhng a tr y rt t khi ngh rng mnh lm c g cho cha m, chng coi vic cha m phi tn tin, vt v tho mn nhng i hi ca chng l iu ng nhin. Mt khi cha m gi yu hoc gp kh khn khng cn sc kim ra tin na, nhng a tr ny thng khng h bit xt thng hoc quan tm n b m. thnh ph, cc bc cha m ch c mt a con duy nht thng t khi bt con mnh phi chu cp tin nong phng dng, nhng thng c p li bng
107

nhng vic rt thng tm, ngay c vic quan tm chm sc ti thiu nht cng thng khng c. Tr con nng thn ngay t nh tn mt nhn thy s lm n vt v ca cha m, bn thn chng cng phi trc tip gip cha m phn no vic ng ng, nn chng hiu v thng cm vi nhng ni nhc nhn ca cha m, so vi tr con thnh ph phn ln chng bit thng yu cha m hn. Tr con thnh ph thng khng thu hiu c nhng kh khn gian kh ca cha m khi lm vic ti cng xng hoc c quan, cho nn cng phi thng qua nhng cng vic trong gia nh cho chng thy c s vt v trong lao ng, du rng trong nh vn c ngi gip vic, nhng nhng cng vic nh git qun o, t dn dp phng ring nn bt chng phi lm ly, phng to thnh thi quen li bing theo kiu cu m c chiu. Thc ra, lm cc vic vt trong nh cng l mt dp tt m rng tm hiu bit ca con ci. Khi ti cho nh Nhi t git i tt ca mnh, ti ging gii cho chu hiu v nguyn l lm sch vt bn ca x phng; khi nh Nhi gip ti lm mn n, ti ni cho chu nghe v s ho tan trong nc ca ng v mui, c mi v v nng cn thit ca n, vi nhng cu m u thng l: Con c bit ti sao nh vy khng?.

DY CHO TR HAI TNG CHUN MC, RN LUYN THI QUEN RNG LNG VI MI NGI
Ti thng yu cu rt nghim khc, rt t m i vi nh Nhi, cha mt ln li lng b qua. nh Nhi cng thng t ra rt nghim khc vi ngi khc. Ti i hi nh Nhi lm bt c vic g hoc sa cha sai lm phi ni mt ln l nghe ngay v chu cng i hi ti nh vy. ng nhin l ti chp hnh. Nhng mi ngi khc th thng khng thc hin nguyn tc ca m con ti. Trc khi nh Nhi hiu c o l nghim khc vi mnh, rng lng vi mi ngi, chu khng ch mt ln ri vo tnh trng mu thun tm k do khi nim hai tng tiu chun. Chu nhiu ln khc mu hi: M i, ti sao ngi ln hn con, con cng phi nhng nhin, m ngi b hn con, con cng phi nhng nhn? hay Ti sao bn y nh vy th c?

108

Ln u tin ti pht hin ra iu chnh l dp trn ng v qu thm b ngoi vo u nm 1985. Ngy 9 thng 2, ti phi b nh Nhi nhy qua ca s vo trong toa tu ho, chen chc nhau sut mt ngy mt m, va nng, va ngt ngt li va hi hm, nhng kh nht l kht. nh Nhi c nhn chm chp vo nhng ti ni lng nc ca khch trn tu, bc tc lu bu: H, ch bit mnh, khng bit ngi. Ti va thng chu va bun ci, c gng khuyn nh chu. Cng may, t ci nhn thm kht ca nh Nhi, mt hnh khch thy thng hi cho chu mt ti ni lng nc ung. Li rn dy Hy v mi ngi ca ti i vi nh Nhi c mt thc t tr li. nh Nhi i vi cc bn trong nh tr cng c nhng yu cu nghim khc nh ti thng yu cu chu. C ln, nh Nhi n pht khc ln ch v c hai bn nh khng p li li cho hi rt nh nhn ca chu. C nhng bn nh mc sai lm, nhng khng chu sa ngay nh nguyn tc ni mt ln l phi nghe ngay m nh Nhi vn thc hin, nh Nhi khng khng bt bn phi nhn li v sa cha ngay, nhng gp phi nhng bn quen c nung chiu, th l li sinh ra to ting. Ti nhiu ln dy con i vi mnh phi tht nghim khc, i vi ngi khc phi khoan dung, nhng trong thc t, nh Nhi khng th khoan dung c. Trong Nht k dy con, c ln ti vit: Phi chng v thiu nhn thc cm tnh v s khoan dung, cha tng th nghim qua cho nn mi xy ra tnh trng nh trn? C l, sau ny mnh phi tm hiu nhiu bin php nh Nhi th nghim iu , hc cch khoan dung, nhng cng phi trnh quan nim coi nhng nhn l khoan dung vi ngi khc. Sau ny ti mi thc c rng, lc k thc ti nghim khc qu nhiu, cha h nhng nhn. Ch tic rng chnh ti cha nhn ra iu . Mi n khi c mt ln ti mt bnh tnh trc nh Nhi, t ti bt u suy ngh v c nhng iu chnh hu hiu i vi vic ny. y l mt vic m cho n nay ti vn cn thy hi hn v xu h, s vic xy ra vo ngy 19 thng 6 nm 1985, khi ti chun b k thi cui hc k.
109

Ti hm nay, cui cng nh Nhi cng hc c cch gp thuyn giy. Ti ch cn nhc chu cht t thi, nh cc ng gp phi tht thng, khi ln thuyn phi gi cht cc np gp Nhn chic thuyn m nh Nhi t gp ly, ti t thy hi hn, xin li chu: V chuyn gp thuyn m va ri m nng qu gt con, tha li cho m nh!. nh Nhi tr li: Khng sao u m , m bit khng, ngi ln thy tr con mt phi sai lm khng th tha th c, mun cho my roi nh, khi y th hy gt. Sau , chu mang dp l li cho ti, v mc d ti can ngn, chu vn t gic nht nhng chic dp b ti nm ra xa, xp gn li, qu tht ti rt hi hn. Va ri v vic nh Nhi lng tng khi hc gp thuyn giy, ti qut mng om sm, thm ch cn v nt chic thuyn chu ang gp d qung xung nn nh. nh Nhi s qu khc o ln. Ti thy mnh hi qu, sai nh Nhi tip tc gp thuyn. nh Nhi li chm ch gp thuyn, thnh thong li quay sang hi ti cch lm, ti bo chu. Nhng nh Nhi vn c vng v, lng tng ti bc qu b ra s pha nm. Ngh n cng vic trong 40 ngy phi hon thnh ba mn hc m ti no cng phi bn rn vi nh Nhi nh th ny, ly thi gian u hc bi, ti bun bc qu, qung dp lung tung. nh Nhi ngh ti phi nht li dp, ti nht li, nhng ri bc qu li qung i. T trc ti nay, nh Nhi cha tng thy ti nng gin nh th bao gi, chu s qu v khc o ri chy n khuyn ti: M i! Xin m ng gin na. Ti nn gin ni: M c gin con u!. nh Nhi khng khc na, tr v tip tc gp thuyn. Thy nh Nhi thc s say m vi cng vic nh vy, ti thy va yu, va thng con, bt gic t trch mnh: My thng trc y khng bit tranh th thi gian, sang nay vn chi u c tiu thuyt, by gi li trt gin ln u con, tht chng ra lm sao c. Nu trc y c chu kh hc hnh u n, th u n ni by gi thy tic c thi gian dy con gp thuyn. Ngh n y, cn gin d ngui ngui. Ngh li, hnh nh trc y n tn khi mnh i hc tiu hc, mi bit gp thuyn, lc y 7, 8 tui ri. M nay

110

nh Nhi mi 4 tui bit lm g u. C chng ch bit nht nhng ht l di t m thi. Th m mnh n i x vi nh Nhi nh vy, tht l v l. ang mi suy ngh, nh Nhi li n cu cu ti. Ln ny, ti vui v hng dn chu cch ln thuyn. nh Nhi li ly thm mt t giy, nh gp mt chic thuyn khc. Ti ng v bo chu: Nu con t gp c chic thuyn ny, m s gip con ghi nhn thnh tch vo nht k. Sp ti 16 tui, ti mi bt u luyn tp thi quen nghim khc vi mnh, rng lng vi ngi. Nay nh Nhi mi 4 tui, i hi nh Nhi c c mt thi quen nh vy, liu c qu ng lm khng? Ngi cha ca Carl Witer chnh v trnh tnh trng c nhng yu cu khng nht qun i vi hai a con, ng cho Witer con chi bi vi nhng a tr cng trang la trc tui thanh nin trnh gy ra s lm ln v quan nim phi tri ca con. Vic lm ca ngi cha y l ng n. Nhng ti khng c iu kin nh vy, ti ch bit c tm mi cch gim bt mc lm ln trong nhn thc ca con, v cng phng nh Nhi c thi quen kht khe vi mi ngi. Mun lm c nh vy, c l trc tin ti phi thay i thi qu kht khe vi con. Ti v nh Nhi s cng nhau sa cha sai lm. Hai m con ang cng ngh cch sa sai, th mt bui ti, nh Nhi ngh i khi nh sau: trong thi gian m thi c, con tnh nguyn sang bn nh d T Th (b ch h ca ti rt thch chu v cng). T , thi ca ti i vi chu c phn du i nhiu, khi chu ang say sa lm mt vic g , ti khng bt chu dng li lm mt vic theo yu cu ca ti, m thng ni vi con: Thi c, m cho con thm 5 pht na, nhng con phi ng hn y, ht 5 pht con phi i lm vic kia ngay . nh Nhi thng rt ng hn. Nhng ngy ny, nh Nhi hc v v tin b rt nhanh, hu nh ngy no cng c mt bc tranh cho ti xem. C mt hm, bn Hong Duy Di co mt mt bc tranh m nh Nhi nh a ti xem, chu tc qu khc mi khn g thi. Ti ly cu danh ngn Ngi ng yu phi l con ngi bit trung hu vi ngi khc khuyn nh chu. nh Nhi c n tng rt su sc i vi c tnh trung

111

hu trong cu chuyn Ngi th kim hon Sasand, chu lun mong c nh th, v vy chu c khng khc na. Nhng chu vn cn m c mi l ti sao i vi mnh v i vi ngi khc li phi dng hai loi chun mc khc nhau? Ti c gng ngh ra mt k do n gin v d hiu thuyt phc chu: Bi v con c gio dc tt hn, hiu c nhiu o l hn, con nn lm gng cho cc bn y ch. Hn na, con u c c phi l m ca bn y, nu bn c sai st g th c m bn y dy bo m. T v sau, mi ln nh vy, ti ch cn hi li chu mt cu: Con c phi l m bn y u?. nh Nhi lin t b nhng yu cu qu nghim khc i vi bn b.

COI TRNG CUC SNG TP TH, BI DNG K NNG X HI

Tc gi cun Cnh ca tnh thng EQ ni: Trong s tt c cc k nng v tnh thng EQ ca mt a tr, kh nng bit chung sng vi mi ngi c quan h v cng quan trng n s thnh cng v cht lng cuc sng sau ny. Mun c s ho ng nh c gp nc trong cuc sng x hi, a tr phi hc cch hiu bit v lm quen vi mi trng x hi, ng thi phi c nhng phn ng thch hp vi tng hon cnh. a tr phi bit lm th no cn bng v iu tit gia nhu cu v mong mun ca mnh vi nhu cu v mong mun ca ngi khc. Ngi Trung Quc lun thc hin quan nim chun mc hai tng: Nghim khc vi mnh, rng lng vi ngi khc, thc t cng l nhm iu tit mi quan h gia mnh vi mi ngi trong x hi. Ti cho rng, bit cch chung sng ho hp vi mi ngi, nh Nhi cn phi hc nhiu hn na ci m ngy nay ngi ta gi l K nng tnh thng EQ m ni hc tp tt nht chnh l vn tr v nh trng. Cn phi c cuc sng v tr chi tp th mi c th bi dng c nhng c tnh v kh nng nh: tnh thn i, s hp tc, tnh ho phng v ci m, thc gi gn k lut v s l v
112

cng bng, lng t tn v tinh thn tp th, thc ganh ua v tinh thn trch nhim, kh nng t chc v thc phc tng, kh nng lnh o v tinh thn bit hy sinh v ngi khc Chnh l nhng phm cht bt buc nhng ngi c gio dc phi c . Tch ri cuc sng tp th tht kh m bi dng nhng phm cht . Nhng iu k trn lm cho ti thy mng v mnh khng bi dng nh Nhi thnh mt thn ng kiu anh hng nht khonh, n thng c m. K nng x hi cng ging nh cc k nng tnh thng EQ khc u c th hc c. Bin php th rt nhiu nh: s gng mu ca cha m, s gio dc c mc ch ca cha m, m bo s tng xng gia tui tc v s pht trin tinh thn ca tr Tt c u c th t c mc ch l lm cho tr em hc c k nng x hi. Nh ti on trc, nh tr, nh Nhi cha hc c iu g mi l, nhng c s hng dn ca ti, nh Nhi hc c kh nhiu cc k nng tnh cm v x hi v cng quan trng. C ln nh Nhi ni: Con v ng Dnh tranh nhau lm m bp b, chng ai chu nhng ai, v cui cng c hai u khc. Nhn vic ti mch chu: Tranh nhau khng c ri cng khc, l vic lm bt ti, ngc nghch, l ngi thng minh th phi bit ch ng sp xp cc bn thay nhau lm m bp b. Ti hm , ti cu lc b thnh ph, nh Nhi chi v cng vui v vi mt bn gi khc chng 6 tui. Ti ch nhc chu mt cu: Bui sng m dn phi bit sp xp tr chi cho tt. Khi ra v ti hi chu: Chi c vui khng?. nh Nhi vui v tr li: Vui lm m . Trc tin con lm c bn rau, ch y lm m, sau con li lm m, ch y lm c bn rau. (Mt s manh nha v kh nng t chc ca nh Nhi). V thi l php, nh Nhi c nhiu tin b: xin li, cm n thnh mt thi quen bn nng. Chau ang tp thi quen hi thm sc kho. lm c iu ny, ti thng ch ng hi thm sc kho, cng vic ca mi ngi ct chu hc theo m. Vic lm c th ca m c tc dng gio dc tt hn nhiu so vi nhng iu dy bo. Ngoi ra mi lc, mi ni ti u lun nhc nh chu

113

phi c x l . Ch cn nhc nh cht t l nh Nhi ch ng lm ngay. Vic ny rt c li cho vic rn luyn c tnh kim ch ca tr th. Mi quan h ca nh Nhi vi cc bn trong nh tr rt tt. V vy, chu rt yu nh tr. Hm nay n lp mun, c gio dn cc bn i lm v sinh c nhn, trong lp hc khng cn mt ai, nh Nhi ni: M c con mt mnh ti y,con s khng nghch sch v, giy bt trn bn u. Th l ti li chu , vi v i lm. Diu ny cng khng phi d dng g, v khi chu hn mt tui, ti chu li nh tr i cng tc, n tng t nhin mt m ng s kia cho n nay chau vn cha qun. Sau ny rn luyn mi chu mi dm li mt mnh. Theo s dn d ca ti, nh Nhi bit t ung thuc cm theo ch nh ngay ti nh tr. nh Nhi cm nhn c nim vinh d trc tp th, khi vn tr m hi thi hoa , ti dn chu ct cng i tht xa, chn mi mi mua c mt chu hoa bch n ng c hai mu v vng, chu tham d hi thi hoa. Cc chuyn gia v tnh thng EQ cho rng, nhng vic lm nh th cng c nhng tc ng rt tt, i lc phi gip tr lm c cng vic g , tr thy c nim vui sng ca s thnh cng, sc mnh ca nim vui sng s thc y tr hng hi lm ra nhiu s thnh cng mi khc. Ngoi vic hc tp v vui chi vi cc bn trong nh tr, cuc vui chi vi cc bn hng xm cng l mt vic rt quan trng, cc chu ln nh vui chi vi nhau c tc dng b lp c s thiu ht v tnh cm ca nhng a tr m gia nh ch c con mt, nhng cng phi cho tr bit chn bn m chi. Khi mi hn 3 tui, nh Nhi lm hng chic kp tc ca b ng Linh, con gi c Vin. Ti bo chu: Con phi ly s tin nh mua bng bay ca con mua n bn ng Linh chic kp tc . Lc nh Nhi mi hc c cu ni au kh trong lng trong b phim di nhiu tp Em b n t ca Brazil chiu trn truyn hnh, chu vn dng ni: Con c nn nhn ni au kh trong lng, c ch n khi m c lng thng sau mua vy. Lm nh th ct dy nh Nhi bit gnh chu hu qu do sai lm ca mnh. Cng phi ni thm rng: nh Nhi rt c thc chu ng. Trn ngi chu, nu
114

c mt ch du hoc nga ngy, ti u yu cu chu phi c m chu ng, khng c ku khc, khng c giy gia lung tung. Khng ch v kin nhn l mt yu t cu thnh rt quan trng ca ch m cn v mi ngi chng thch th g mt a tr c hi au mt t l vi khc nh, quy ry ngi khc. nh Nhi cho rng chu ng au kh l iu ng nhin. Chu lm nh vy v yu cu ti cng phi lm nh chu. Cng vui chi vi nhng a tr c gio dc bng nhng quan nim v phng php khc nhau, kh trnh khi nhng nh hng khng lnh mnh. Bnh thng, ti lun c gng trnh cho nh Nhi tip xc vi nhng a tr thiu gio dc, ti khng th cho nh Nhi, mt a tr cha tr khn v ngh lc lm ch bn thn mnh, tim nhim phi nhng thi xu t nhng a tr nh vy. V khi khng cn cch no trnh c, th ti kp thi ging gii chu hiu v t nhng tt xu ca bn, nh Nhi phi rt ra bi hc kinhnghim cho mnh. Khong 10 ngy trc y, mt ngi bn ca ti cho nh Nhi mt dy hoa bng la mu, nh Nhi cng ban X chi chung nhng cha y 2 pht sau, nh Nhi bng khc o ln. Ti vi chy ra xem sao, chau X vi lin thong: Bn nh Nhi x hoa, c . Chu ging ly khng cho bn y x, th l bn y khc. Ti quay li h nh Nhi: C th khng con? nh Nhi vn nc n khc, ch ni c hai ting: m i, ri khng ni thm c g na. Ti va ph bnh nh Nhi khng nn x hoa, khng nn khc, va dt chu tr v nh. Trn ng v, nh Nhi va khc va ni: Khng phi con x hoa u, bn X ging ly hoa c con nh x y. Bn X ni di, con ght bn y lm! Ni xong, chu li o khc to hn. Ti cht nh n cu ni ca ng Chu Khc Cn: Hy xem xem khi a tr ln u b la di, n c phn ng th no. Ti hiu y l ln u tin nh Nhi b la di. Ti rt hiu ni lng ca chu, nhng khng th cng ha theo nh Nhi nguyn ra bn X c. Ti la li khuyn bo: ch ng ght ci khuyt im ca bn X thi, ch khng ght bn y. V li khc c gii quyt c g u, ch t lm hng vic m thi. Nu khi y cn bnh tnh, t nhc nh mnh l khng c khc, ri k li s tht cho m nghe, th m s ph bnh khuyt im ca bn X,
115

bn y bit li m sa i. Nhng khc th mi vic u hng c, mi ngi ch nghe bn X thanh minh v cho rng chnh con l ngi nh x hoa. V th, b la di c au xt khng? Con thy ri y, t nay v sau, d th no con cng khng c ni di nghe cha? T v sau qu thc nh Nhi khng bao gi ni di. (Trc y c lc nh Nhi lm sai mt vic g , nhng khng dm tha nhn, nhnglc nh vy ti thng nghim khc trch mng chu, c lc tc qu cn cho my roi vo mng. Khng dm tha nhn li lm, s vic tuy nh nhng tnh cht th tht l nghim trng khng th tha th. Ngy t khi cn nh phi dy cho con c tnh tht th, cho n bit la gt, di tr l cc k ng ght, ng xu h, to cho con ci mt thi quen tt l dm lm dm chu. ay l vn c lin quan mt thit n nhn cch ca con ngi v tinh thn trch nhim). Xem ra gio dc phn din, kch thch trc tip cng c ngha c bit ca n.

BT U T NHNG MC TIU NH, BI DNG CH VN LN CA CON TR

tr c c s gio dc t sm lm th no cng vui chi chung sng vi cc bn bnh thng cng trang la, s c mt vn xy ra l, chng trnh dy hc trong vn tr v nh trng l chng trnh ph thng ph hp vi cc chu bnh thng, cc chu c gio dc t sm c t cht tt hn thng b mt hng th i vi chng trnh dy hc y v n thiu tnh th thch, cho nn thng khng tp trung nghe thy c ging bi. Cc chuyn gia gio dc t sm ca Nht Bn gi tnh trng ny l th chy thi vi ra, v cho rng s chnh lch qu xa v tc khin th ng dc ng v cui cng n ch sau ra. Khi nh Nhi nghe k chuyn, tp v, tp vit ch hoc t mnh chi nh th rt tp trung ch , rt kin tr, th nhng khi i hc nh tr th li thiu tp trung. Ti ngh rng, trnh tnh trng nh th trong truyn ng ngn trn, cn phi loi tr ngay tm l li bing kia i. Ngay t khi cn hc trong nh tr, to cho tr mt thi quen tp trung lng nghe li ngi khc. y li cn c vn kh nng na, kh nng bit nghe v bit ngh. Khi tr con d sc hc, phi dy cho chng nhng mc tiu nh vi kh cao hn, nhng c th d dng t c, t bi

116

dng ch vn ln ca tr. Nhng mc tiu phn ln pah c lin quan n vic nng cao tnh thng EQ ca tr. Mc tiu th nht m ti nu ra cho nh Nhi chnh l pah ginh c danh hiu Ngi sao trong nh tr. Ngy 5 thng 10, pht hin trn bng Nhng ngi sao trong lp nh Nhi ang theo hc, khng c tn chu. Ti khuyn nh Nhi nn i hi c Vng ch nhim lp: Tha c, con cn c nhng khuyt im g cn phi sa ngay ? C Vng ni: Khi nghe ging bi, nh Nhi cha ch ng tr li cu hi ca c gio Trn (cu hi l: Bn tay b con ca con bit lm c vic g?). V vy, con cha c Ngi sao . C Vng con ni thm: Khi nghe ging bi, khi n cm v khi chi cc tr chi lp ghp, nh Nhi thng khng ch , hay quy ngang, quay nga ni chuyn ring. Khi ti v c gio Vng ang ni chuyn, nh Nhi vi ct ngang xin gii thch, ri o ln khc ra chiu oan c lm. Sau khi v ti nh, ti bnh tnh ngoi xung ni chuyn vi nh Nhi. Toi bo nhNhi hy nh li bui hc hm , v nhc li cu hi trn cho chu tr li. nh Nhi ci li: Khng phi bn tay bit lm vic g? m l: Con bit lm nhng vic g? mi ng ch! Ti gii thch cho chu v chu nghe ra, hn na chu cn ni: Hm y con khng nghe r cu hi ca c gio. Ti bo nh Nhi: Khi c gio ging bi, hc tr phi tht ch lng nghe v nhn thng vo mt c gio, nh vy mi tht l ch . Ngay lc y nh Nhi li chm ch nhn vo t giy ang chi trn tay, ti lp tc ph bnh, v yu cu chu phi thc hin ngay t by gi. Khi nh Nhi ngng u ln nhn thng vo mt ti, ti khen chu lm nh vy l ng, y l mt thi quen tt ca nhng ngi bit l , c gio dc, mong chu hy c gng duy tr nh th. Ti cn ang ging gii, nh Nhi ct ngang li ti: Con xin li m, con li va nhn xung bn tay con. Ti tha dp ni lun: Bit t gic khng lm nhng vic m mnh ang thch, l vic kh. Mt con ngi c ngh lc, khng th hin ch bit t kim ch khng lm nhng vic tuy mnh rt thch, nhng khng ng lm. V nh, hin thi m ang ni chuyn vi con, nhng con li thch nhn ngang nhn nga, ng tay ng chn, nhng vic y trong lc ny l khng nn lm, nu con bit t kim ch, chm ch nghe li m, nh ny l c ngh lc. T , nh Nhi rt chm ch
117

nghe ti ni, sau ti cn yu cu chu tr li li mt s cu hi trn lp v c vic k chuyn theo tranh, c tah ti gn 40pht, nhng chu vn rt chuyn tm. Sau bui ni chuyn hm y, hm sau khi ln lp c gio nu cu hi: Hm l Quc khnh, em nhn thy nhng g? nh Nhi tr li kh lu lot bng ting ph thng, c c gio pht cho phn thng. Bui hc hm nay c nu ra cu hi: Hy k v bui chi i cng vin Nhn Dn vo mt ngy thu. Tht khng may, hm nay c gio li khng gn Sao , m ch thng cho nh Nhi Mt ngn ni c ct ra t mt tm ba cng. (Ngy hm sau, c gio thng b, nh Nhi c gn 1 Ngi sao ). Ngy 24 thng10. Hm nay hc nhn bit ch s t 1 n 9, nh Nhi lm rt tri chy, m c lp ch c nh Nhi lm c, c gio gn thm cho nh Nhi mt Ngi sao na. Ti v nh Nhi u mng ra mt, hai m con tr chuyn kh lu. Ti phn mc lc ca cun sch hc ch, nh Nhi bit nhn mt cc ch s hng trm, nhn mt cc ch s hng n v khng cn l vn na ri. iu ng mng l, cng nh nhiu cc bn khc, nh Nhi ginh c 2 Ngi sao , ch km bn Chim Bi c mt bng (bn ny c thm mt bng trong tr chi ghp hnh th tr lc). C gio ni, ai c nhiu sao, ngi c i du lch n Bc Kinh (c dn nh mnh v thnh ph Bc Kinh trn bn treo tng). Ln ny, nh Nhi chc s c i du lch. M con ti bn nhau lm th no mi bui i hc u c Sao . Mc tiu th hai ti nu ra cho nh Nhi l sa cha khuyt im quay ngang, quay nga khi n cm. Tun l ny, ti lun ngh cch sa cha khuyt im hay ni ci, hay quay ngang quay nga khi n cm, vic ny ni rt nhiu ln nhng cha c kt qu. Ti nay ti quyt nh, bt u t ngy mai, nu khng sa cha khuyt im th s b giam vo nh v sinh 10 pht, mi ln ti phm s b giam thm 10 pht na, c th n khi no sa c mi thi. nh Nhi cn t nu bin php: Khi n cm mt phi nhn vo mm bt, khng c quay ngang quay nga, khi mun tr chuyn phi t thm nhc: Khng c ni, khng c ni, n phi cn thn, khng c ri vi (ht cm no vi ra bn th phi nht vo bt n). Ba im
118

, v c bn nh Nhi thc hin c. Hm nay, ln u tin n phin nh Nhi trc nht, chu lm mi cng vic rt cn thn, rt vui v, n cm nhanh hn. Mc tiu th ba l: C gng vo lp hc ma cua nh tr. Lp hc ma c ca nh tr b cc c gio ch l qu yu, v vy quyt nh m mt lp ma mi m khng thu hc ph. nh Nhi mnh dn tin c, v c thu nhn. Thi tch cc ch ng c m rt khen. Lp mi ny s chun b nhiu tit mc biu din mi trong dp Tt. Lp s chn 10 chu trong s 17 chu i biu din, ti ng vin nh Nhi: phi chm ch hc hnh, cn c luyn tp c vo i tuyn. Ti mun chu ngay t nh c c ch quyt chin quyt thng trong cc cuc ganh ua. Ti cng b nhiu cng sc gip chu rn luyn ch ny. Mc tiu th t l: Phi mau chng ng ra c ngay. V vic ny, ti dy chu cch tp m cc ngn chn trc khi chp mt. Cch ny li dng nguyn l ca kh cng, tp trung ch vo u ngn chn, c tc dng rt tt a ngi ta vo gic ng. Luyn tp thng xuyn rt c li cho sc kho. Khng bit nh Nhi c kin tr tp luyn c khng? (Bin php ny cn ang thc hin). i vi ngi khc mc tiu nh ny c l cn c ngha g, nhng i vi nh Nhi li chnh l bi hc Mun i ngn dm, phi bt u bng nhng bc i, chnh nhng mc tiu nh, khng ngng i mi khin nh Nhi lun lun c nhng im mc phn u, duy tr ch vn ln. Hm qua, nh Nhi hi ti,ti sao co nhiu ngi hay kiu ngo th? Ti giithch cho chu bit nguyn nhn v s ng ch ci ca tnh kiu ngo bng cch ly cc dng c o lng to nh khc nhau lm v d, nh thng nh, thng ln, con sng v bin c. nh Nhi cng bt chc ly cc ln, cc b lm v d, chu hiu ra. Hm nay, nh Nhi k bn Lu Bi lp con thy c gio gi bn khc tr li cu hi trc, ch khng gi bn y, Lu Bi c v khng vui, vy bn y ch bit mnh khng bit ngi m nh? Ti ni vi nh Nhi: Nh vy l ghen tc! Ti hi: Con c hay ghen tc vi ngi khc khng? nh Nhi: Con chng bao gi, m chng ni rng, khng nn ghen tc vi ngi khc, ngi khc c tr li
119

trc, mnh nn vui mi phi. Tha dp ti ni lun: Ngi khc tin b, mnh mi c bn b tt m chi ch. Con phi bit rng lng vi khuyt im ca ngi chm tin, nhng rt kh coi h l nhng ngi bn tt. C nhiu ngi tin b, c nc mi tin b c ch.

BIT GINH LY NHNG CNG PHI BIT VT B

Tr con phi c pht trin ton din, phi c nhiu hng th say m. S d gio dc t sm c bit nhn mnh vic bi dng a phng tin cho tr, bi v tr nh ngay t u hu nh khng c nhng hng th trng tm, hoc hng th trng tm rt khng thnh thc, khng n nh, tm sinh l ca chng cn ang khng ngng pht trin v thay i. Vic bi dng c nh hng qu sm ca cc bc cha m thng khng c li cho s pht trin ton din v pht trin y ca tr. Ti lun ng vin nh Nhi tham gia cc hot ng ngh thut, nh hc tp v thng thc m nhc, ca ma, hi ho v to hnh Hc tp ngh thut va l tr lc, va l m dc, c ngha quan trng trong i no ca tr, tng cng sc tng tng v kh nng sng to ca tr. Pht trin nhng hng th rt c li cho vic bi dng kh nng cm th, kh nng thng thc v th hin ci p, ng thi cng hnh thnh nhng phm cht c tnh ch lm giu tnh sng to. Ti thng tranh th nhng gi ngh sau khi rn luyn s t duy tru tng kh mt mi ca nh Nhi hai m con cng ma ht. Ti gi l cch ngh ngi tch cc theo kiu Carl Marx. nh Nhi hc c nhiu iu chnh t nhng hot ng c tnh cht vui v y. Gn mt thng nay, ti bt u cho nh Nhi luyn thanh nhc. m chn ca nh Nhi c nhiu tin b, nhng khi ht cc bi c s dao ng kh cao v trm bng, th m lng ca nh Nhi thng cha n nh. C iu l l khi chu ht bi Cn nh c mt ngy th li ht rt chun, k c trong lc m ng. nh Nhi rt thch nghe bi ht trong phim Ch Giang, cng rt thch nghe Bi ca mt trng v cc khc dn ca Thim Bc. Chu hc thuc on tu bi ng chia tay nhau bng ting khc. Ngoi ra chu cn thch nghe kinh dch, nhng lc hng ln cng ht nghu ngao vi cu, nghe cng hi ging.
120

nh Nhi cng rt thch hc luyn ly m thanh, tuy cha thnh tho, nhng cng ht c vi cu thao kiu nhc disco. Khi a tr say sa mt cng vic song khng thch hp lm vi t cht bm sinh ca n, ti ngh rng cha m phi c trch nhim gip con mnh thot ra khi con ng m mui . Bi v, bi dng nhiu mt khng phi l mt s gio dc i hi mt no cng c hoc mt no cng phi b cng sc nh nhau, m y l mt s gio dc i hi phi cn c vo hon cnh v iu kin c th, nht l phi cn c vo c im tm sinh l, hng th, s thch v trin vng ca tng a tr. Bn tnh ca tr th l rt t tin, mc d trc mt kh khn khng th no vt qua c, hoc vp phi nhiu ln tht bi, lng t tin khng h gim st. C nhng vic m ngi ln, nhng con ngi rt giu kinh nghim bit chc rng c kin tr l c, cui cng nht nh s thnh cng. Tuy y ch l qu trnh pht trin tm l c tnh cht d liu. (ni chung phi i n khi a tr bc vo lp 5 th mi c kh nng phn bit c s khc nhau gia nng lc v n lc). Nhng ti khng mun cho nh Nhi phi tn cng, tn sc qu nhiu trn con ng m khng chc chn s thnh cng, mt khi gp pht trin tnh hnh nh vy, ti lp tc nm ly c hi dy cho nh Nhi bit cn phi thc t suy ngh vn . V nh, ngay t nh, nh Nhi rt thch hc ma, chu c kh nng tip thu rt nhanh cc iu ma, khi mi 4 tui chu v cng yu thch v ba-l Khi y, ti dn chu i xem b phim Bc ngot ca M, vi nh hng ngh thut ca b phim ma nh ngh y, nh Nhi lun m c s tr thnh mt din vin ma ba-l. Nhng xt theo gc gen di truyn, dng vc ca chu chc chn s khng thch hp lm mt din vin ma ba-l. khng lm thng tn n s hng th v lng ham mun i vi b mn ma ca nh Nhi, ti la li khuyn bo, gip chu t b nh ma ba-l. Trc khi i ng, nh Nhi lin hc ma. Trc tin chu lm my ng tc chn iu b cng kh ging. Ch c iu cp chn ca chu va hi cong li va ln gn, trng rt bun ci. Ti gip chu sa li ng tc . Tip theo, chu lm ng tc qut t. Hm trc ti ci ng tc qut t cong u gi ca chu, ti nay chu lm ng tc qut t thng u gi. Sau , chu luyn ng tc ngi t p i v cc ng tc un lng. nh Nhi mun luyn
121

ng tc quay trn Ti bo chu: ng tc ny kh lm, m khng t quay c, m ch bit cch quay thi. Chu i lm mu ri chu t lyn ly. nh Nhi quay lun my vng, nhng vn cha lm c. Tha dp ti bo chu, trc tin phi luyn ng tc ng trn u ngn chn . nh Nhi bn vn vo lan can ging tp ng, n thng bng ra, ti gip chu sa ng tc tay, chu ni: M mua cho con i giy ma ba-l i! Ti ni: Tr phi con ng lin tc nh vy trong na gi, cn nu khng th khng th i giy ma c u. Con ng c na ting y, nh Nhi tr li. Ti bt ci: c ri, con hy nhn ng h i, by gi kim di ch s 6, khi no n ch sang s 12, l na ting y. Con hy th i. con lm c m phi mua ngay giy cho con y! 5 pht tri qua, nh Nhi vn trn y nim tn, gia chng ci xung gi chn 1 ln. Ti dy chu tp tht bng, tp lng c, chu u c gng lm theo. Ti s chu ngy mai au i khng i hc c, khuyn chu ng tp, chng c ai ng c na ting ng h u. Chu khng nghe, vn c tht bng. Ri chng hai pht sau chu khuu chn chu thua. Ti chu ngi xung, xoa bp hai bp chn cho chu. Chu ni: Ch yu l au u ngn chn qu m ! Nhn c hi ny, ti li khuyn nh chu: ma ba-l l khng c n g, n tht, n s-c-la v nhiu th thc n ngon khc. Th l chu t b nh lm mt din vin ma ba-l. Tr con cn phi bit cn t b nhng g ng t b, cc bc cha m cng phi bit nh vy. Khi dy cho con hc nh n, nu bit rng nh n s lm cc ngn tay mm do v nhy cm, rt c li cho vic pht trin tr lc, th bn hy ch vui mng v con bn chm ch tp nh n, bn quyt khng c tc gin hoc tht vng khi thy con mnh gy sai i mt vi nt nhc. Nim vui ca bn s c tc dng tch cc i vi tr, con bn s cng chm ch luyn tp hn. Du rng nh cha hay, nhng hng th ca tr i vi m nhc r rng tng cao, cha ni n vic y nhanh s pht trin i no ca con bn. Mc ch ca vic gio dc m thut ngay t sm ch yu cng khng phi nh gi xem a tr v ging cha, m hy xem a tr thc s bit yu ci p cha, bit pht huy tr tng tng v tc phm p cha. Cc bc cha m khng nn qu nn nng v st rut khi thy con mnh v cn cha ging.
122

Nu cha m lun tht ra nhng li mng nhic mang tnh tiu cc nh: li bing, ngu dt, khng chu khc kh th con bn s rt bun v rt s; ly au ra hng th hay khng hng th na. V vic ny, ti cng c mt bi hc ng nh. Ti hm nay, nh Nhi chu u vo hc v, chu luyn cch v vng trn, ri v ngi. Chu ni, chu phi luyn 3 thng lin v c vng trn. C Vin ni: v c vng trn ri, c s dy chu v nhiu ci mi khc. Ngoi ra, c cn cho xem hnh mu luyn kh nng quan st, bao gm c kh nng tm ra c im, tm ra mu cht Nhng li tht l c l, gi m cho ti c nhiu iu. T ti khng cu gin hoc st rut khi nh Nhi v cn cha ging. Hng th vi hi ho ca nh Nhi c c mt mi trng pht trin lnh mnh. Chu t ra c nhiu trin vng trong lp hi ho ca nh tr.

LM BN VI NG NGOI, SUNG SNG V THCH TH

Ma xun nm 1986, chng trnh t hc i hc ca ti bc vo giai on quyt nh. Ti va chun b cho k thi cui hc k 2 nm th 3 li va chun b nhng cu hi phn bin ca lun vn tt nghip. Rt may, b thng gia vi gia nh ti n n chu ngoi v nui, m ti c rnh tay mt cht, b lin n Thnh thm m con ti. B quyt nh n nh Nhi v sng vi ng b ti trng i hc H Bc, b trng nom cho khong na nm, ti c chuyn tm chun b lun vn tt nghip. Ln ny, n lt nh Nhi phi hy sinh cho ti. Bi v lp hi ho nh tr mi c mt c gio dy v rt gii. C h Vin, l c gio dy m thut ti Cung Vn ho thanh nin khu ng Thnh. C rt c kinh nghim trong vic bi dng nhn ti m thut. c s ch bo ca c, nh Nhi tin b rt nhanh, chu l mt trong nhng hc sinh xut sc trong lp hi ho. Sau na nm khng hc, nh Nhi khng theo kp cc bn trong lp hi ho na ri. Trong khi c mt bn khc tn l Vng Ngc trc y trnh d cng tng ng vi nh Nhi, c theo hc lin tc v vn ng u lp. Di s dn dt cu c gio Vin, Vng Ngc chnh thc bc vo con ng hc m thut chuyn nghip.
123

Nu khi y c mt lp no ph hp vi trnh ca nh Nhi, ti nht nh s cho nh Nhi theo hc tip. Ch tic rng, nh tr v cc trng tiu hc cng nh trung hc Trung Quc thi by gi cha c ch t chn chng trnh hc tp theo nng lc ca mi ngi. Ti cng khng c thi gian dn nh Nhi theo hc cc lp hi ho ngoi nh tr. V bt u t nm th hai, ti hc i hc theo phng thc hc ti chc. Sau khi hon thnh bn tho v p n tr li ca lun vn tt nghip, ti cn phi b ra 2 thng b kho cho nhng mn m chng trnh nm th nht ti cn n, nh vy mi c coi l hon thnh tt nhim v t hc i hc. V vy ti nh phi b tay khi nhn thy khong cch gia Vng Ngc v nh Nhi v kh nng hi ho ngy mt xa dn. Thc ra, cho n tn by gi nh Nhi vn cha c thi gian tho mn c s say m hi ho ca mnh, mt nim say m lun canh cnh trong lng. C iu, s i khi mt mt ci ny th c ci kia. Trong thi gian sng i hc H Bc vi ng b ngoi, nh Nhi khn ln hn ln. Trng i hc H Bc t ti n Thi, mt thnh ph nh min ni, non xanh nc bic, bn xung quanh l tng tng lp lp ni non, st chn thnh l nhng i phi lao xanh ngt mt, nhng i thng gi vi vt quanh nm. C sau mi ba cm chiu, ng ngoi li dn nh Nhi i tn b di nhng tn cy xanh mt . Cng ging nh ti, khi Thnh , c nhn thy ci g th ng ngoi li n tn ging gii cho nh Nhi ci y. Nhng ngy u, nh Nhi c phn e s ng, nhng ch t lu sau, chu qun qut bn ng nh hnh vi bng. ng ngoi rt yu qu chu, sut ngy hai ng chu ni ci khng ngt. Trong th b ngoi gi v k rng: Chiu nay, sau khi cm nc xong, hai ng chu ln i nht qu thng, nht c kh nhiu. Va tung tng tm nht, nh Nhi va ng khu c bi th: Qu thng gi, hi qu thng gi Mi ng chy trn ng chu ta Tm c mi, em v ta nng Mi hng thm sc nc c nh
124

V ngt bi san s lm ba ng ngoi l mt hc gi a ti a ngh, ng khng ch dy cho nh Nhi bit sng tc ca dao, h v, t cu , c th c, ng cn dy nh Nhi ting Anh v hi ho. Pha sau trng i hc H Bc chng my dm, c my ngn thc t lng chng ni xung, khi ngun ca dng nc bt u t Long ng. Thi khng chin chng Nht, c mt v nguyn lo ca Quc dn ng tn l Trn Thnh, xy dng mt ngi bit th kh sang trng gn Long ng, ci ng nc k o v th m ni ting khp thnh n Thi. Mt hm, vo ngy ch nht ng ngoi dn nh Nhi n chi Long ng, hai ng chu cn em theo c giy bt v, va leo ni va dng li ngm cnh v k ho. Mt ngy ch nht vui v y ngha. T hm y i vi nh Nhi, c cng ng ngoi leo ni ngm cnh qu l mt nim sung sng kh t. Ngy tt nhi ng 1-6, ng ngoi dn nh Nhi i leo ni Ng Phong pha ng thnh ph. nh Nhi cng i vi mt ch hng xm 11 tui leo ti tn thp Lin Chu trn nh ni. T nhn ra bn pha, cc ngn ni nhp nh khc u thp l t, quang cnh ngon mc. Khi tr v nh, nh Nhi vui sng lm, c tung tng chy nhy khp nh, cn ni rng: Thp Lin Chu cha ly g lm cao, chu cha thy mt b ! Tri li, ng ngoi th mt qu, chng ni nng c g. Ti cho rng thng xuyn c leo cao nhn xa, chu s hiu su sc hn ngha cu thnh ng ch ngi y ging, t c ch vn ln mnh m hn. Thnh lm sao c nhng dp c leo cao nh vy, d c ng trn nhng nc nh chc tri th tm mt cng khng th nhn xa c nh trn nh ni. Hn na li i ln bng thang my th lm sao c c nim vui sng ca s thnh cng nh tng dc sc leo ln nh ni. ng ngoi trng c my chu hoa trn sn thng, mt hm ng pht hin thy bm bm trng trn cy hoa, ng vi gi nh Nhi n xem. T hm , ng chu ngy no cng n quan st s trng thnh ca trng . Cng nh ti hi nh nui tm, nh Nhi ngc nhin v thch th qu trnh pht trin v trng thnh ca trng bm bm: t trng n ra nhng con su rm b t to,
125

su rm ln ln bin thnh con ngi ri ho thnh bm bm. T trng bm bm , ng ngoi ging gii cho nh Nhi hiu bit kh nhiu kin thc v sinh vt hc. Sau khi nh Nhi vo trung hc, b mn sinh vt chu hc rt nh nhng, cng vi nhng hiu bit v ng thc vt m chu tm quan st ngay t thi th u, do khin nh Nhi nm bt rt nhanh nhng tri thc v b mn ny. nh Nhi cng rt hay bt chc ngoi. Trong th b vit:

By gi bui sm hng ngy, m ln ph mua thc n, u vit mt mnh giy nh li cho nh Nhi, khi ng dy chu khng khc nh na, bit t mc qun o; bui chiu , khi m cn ang ng, chu i nh tr cng vit li cho b mt mnh giy. Hai ch nh tr, chu vit thnh n tr. nh Nhi cn nh, ng b ngoi phi quan tm dy d thng xuyn. nh Nhi ly ko ct thng mt ming vi rm ca mi, m pht nh Nhi , nht trong nh v sinh 10 pht. Hm no ngoan m u thng cho nh Nhi mt con bm bm bng giy em dn trn t lch treo tng, bt u t ngy mng 6 thng 5 ny, chu ha s ginh c 28 con bm bm . Khi n cm chu vn cn hay nghch, cha m bu chu lm mm trng. T chu bit gng mu v n ngoan hn. ng b ngoi cha bao gi phi nh mng nh Nhi, khi nh Nhi c li, ng ngoi ch t thi rt nghim khc. ng ni: khi chu ngoan th phi c thng r rng, cn khi c li, ch cn chu bit nhn l l c, khng nn trch mng om xm. ng ngoi r t khen nhng c tnh ca nh Nhi. Hm qua nh Nhi bit t gic n phng pht th bo ca nh trng, nhn th v bo v cho ng. ng ni: nh Nhi c y vi ng, ng khng mun cho chu v Thnh na u

SU TUI LN TRUYN HNH, DIN V O HOA KHC

Na thu nm 1986, ti kt thc chng trnh t hc i hc, chuyn ngnh vn hc vi lun vn xut sc. Ti n n nh Nhi tr li Thnh . Chng na nm sau, rt ngu nhin chu gp mt c hi cng l mt th thch kh ln trong i: c ng vai b Tiu Anh trong v kch truyn hnh o hoa khc do b y
126

t phi hp vi Hi vn ngh Tnh T Xuyn hp tc lm. Khi nh Nhi sp trn 6 tui, mt hm va ng dy, b chy mu cam khong i nh tr c, ti nh phi em theo chu n c quan. ng o din Trn Phc Kim gp nh Nhi ti phng lm vic ca ti. ng hi nh Nhi: Chu tn g? nh Nhi ngc i mt en ly v hai m hng nhn ng ni: Chu l Lu Nht nh (mi n nm ln lp 4, ti mi i tn chu l Lu Dic nh), bc c gi chu l nh nh thi. Thy nh Nhi l mt chu b ngy th lanh li, c v thng minh v mnh dn, dng v nh c hc sinh lp 1, o din ngh nh Nhi ng vai Tiu Anh, con gi ca o Hoa trong v kch truyn hnh ng ang dn dng. Ri ng k s qua cu chuyn trong v kch o Hoa Khc y: Sau khi cha ca Tiu Anh qua i, b ni t tri phong tr v nh, dn lng ln b i cng s b ly bnh phong ca b, h k th v xa lnh gia nh Tiu Anh nh xa lnh mt th n dch kinh khng lm. M ca Tiu Anh, c o Hoa khng th khng chm sc m chng hng ngy, ngi yu mi ca c cng xa lnh c. Sau ny nh c Tiu Anh m tnh yu chn thnh gia m Tiu Anh v bc li xe cu Tiu Anh ngi bn ln (do din vin Trng Quc Lp ng) ny n Hai m con ti u thy nhn vt Tiu Anh rt ng yu, lin nhn li mi ca o din. My ngy sau, ti ln lt n c quan, ri n nh tr lm n xin cho m con ti ngh php na thng. Ti dn nh Nhi theo on lm phim n tn H Long Tuyn, ang ma hoa o n r. Trong qu trnh quay phim sut na thng tri, nh Nhi chng t mt kh nng hiu bit ng ngc nhin, v din thnh cng nhn vt Tiu Anh. Nhng ngy u, o din nh dng phng php lm mu nhNhi bt chc, nhng nh Nhi khng quen kiu bt chc m qung nn rtkh nhp vai. Ti ngh vi o din c th dng bin php ging gii nh i vi din vin ngi ln, nh Nhi din theo s hiu bit ca mnh. Kt qu ng nh d on, chu hiu rt nhanh v nhp vai rt tt. C th ni rng, mi mt cnh c nhn vt Tiu Anh, nh Nhi u din theo cm hng sau khi c o din ging gii cn k. i vi cc din vien nhi ng, kh khn nht l nhng cnh khc. Trong c hai tp phim truyn hnh o Hoa Khc ny, vai Tiu Anh c n 4 cnh go khc thm thit. quay c thnh cng 4 cnh , cng c nhiu chuyn th v. Ti ghi li c mt vi chuyn trong chng
127

Bn ln khc ca Tiu Anh trong hi k Th v thay, c b din vin. Quay cnh b ci th d, cn quay cnh b khc th tht l kh, th m theo kch bn, Tiu Anh phi khc n 4 ln. nh nh c m dn n quay phim, lm cho nh nh phi khc, l nhim v ca m. Ln th nht phi khc l cnh sau khi b ni ca Tiu Anh t tri phong tr v, cc b m ca bn hc vi Tiu Anh cm cc con chi vi Tiu Anh. Tiu Anh cn b cc bn y ng trn ng, chu s qu khc tht ln. quay c cn cnh c t Tiu Anh khc, nh nh phi kh s bit bao. Ti cho rng c nh nh nh tht mnh my roi th chu s phi khc ngay. Khng ng chu va c quay xong cnh khing kiu hoa, ti nh chu n by tm roi rt au, chu vn c i xin tha, n lc au qu khng chu c mi khc o ln. quay li c cnh m c nhn mi ri mi khc o ln c, o din c qut to: Cm mm ngay khng c khc! nh Nhi vi v ngm ming li, khong bt ra ting khc. o din li qut: Khc i, Khc to vo!, chu lin khc o ln nc n. Quay xong cnh c t , o din vi chy a n m ly nh Nhi ra sc an i: Nn i, nn i chu! Quay xong ri, nh Nhi ngoan qu, no by gi chu ci ln no, chu s l mt din vien gii nht y! Cu ni tht l hiu nghim, nh Nhi qu nhin bt ci. Khc ln th hai v th ba th qu tht l mt mn kch. Tiu Anh b cc bn hc xa lnh, chn p, nh khng hc na, m o Hoa gin qu, nh nh Tiu Anh, Tiu Anh bt khc. tin cho vic quay phim, trc ht phi quay cnh khc sau khi b nh, sau mi quay cnh nh v cnh hai m con m nhau khc. Lm nh vy bt nh Nhi phi khc hai ln. Ln ny th ti khng th ang tm nh nh Nhi na, ngh rng nh Nhi s nht l phi xa m, ti bo La T Xun, mt n din vin, n trng quay ni: M ca nh nh v ri, c quan ca c y va in n, yu cu c y phi mt mnh v ngay. nh Nhi khng bit tht gi th no, nc mt c tro ra. T ch np xa, ti thy con gi khc tht l thm thit, trong lng bng thy thng con: cn phi khc nhng hai ln na c, lm th no by gi?

128

Tht khng ng, ln th ba ki qu d dng. M o Hoa nh khng au lm, th m nh Nhi khc rt l thm thng. o din va h: Dng li! m o Hoa khng kp lau nc mt vi v chy n m ly nh Nhi, va v v va hi: C au khng con? nh Nhi va ci va nng nu: Khng au m o Hoa , khng au u m! Quay xong cnh nay, ti hi chu: Mi nh nh nh th m con khc ri ? nh Nhi c tr li: Lc u l con khc gi v y, th ri con ngh bng: phi khc i ch, khc tht i, th l con khc tht. o din nghe chu ni vy kinh ngc ni: i! Chu b th ny m bit rng con ngi th hai ca mnh din kch ri y! Lm cho din vin nhi ng khc, vic y cng cha tht kh lm, kh nht l: d khc th no i chng na, cc chu cng khng oc qun rng mnh ang din kch. Cnh khc ln cui cng, c lc nh Nhi lm chng ti kh x. Va quay xong cnh cc bn hc xng n qung cp sch ca Tiu Anh i, con y Tiu Anh ng xung vng bn, nh Nhi lin nng nc thay ngay qun o sch. Ti khng lm theo, cn c ch vo nhng vt bn bm y trn qun o nh Nhi do: Eo i! trng giun, trng sn ang bm y qun con ka!. nh Nhi va tc va s khc o ln. My quay vi chp cnh y. o din ni vi nh Nhi: Ni i, ni i: sch ca ti nh Nhi chng thm , cng khc to hn: nh m i c, con ght m lm Ti vi chy n bo: Nghe li m no, nhn lc trng giun cha n thnh giun con, con phi nhanh chng din kch i ch! Lc by gi nh Nhi mi va khoc va ni: Sch ca ti u? Cp sch ca ti u?... Rt may l v kch o Hoa Khc c chiu trn h thng 2 i truyn hnh trung ng, ng b ngoi cng va mi mua c chic ti vi mu. Khi y ng b nhn thy nh Nhi, a chu ny m mong nh, trn mn hnh, ng b mng n ri nc mt. M con ti cng dng s tin th lao ng phim ca nh Nhi, c 200 ng, gp vo khon tin mua ti vi. Chic ti vi mu 18 inch c mang nng bao nhiu k nim y, cho n nay ti vn cn.

129

CUN BNG GHI CUC TR CHUYN GIA M CON TI C CHN NG VO CHUYN MC MT NGY TRN T NC TRUNG HOA MI
Nim vui ca vic ng phim cha ht, cng lc cc bo ch ng trn mc nhn tin: Thng bo ngh vit bi cho chuyn mc Mt ngy trn t nc Trung Hoa mi. Mu tin ny thu ht s ch ca ti. Khi cn ang hc h chuyn tu chng trnh Lch s vn hc hin i Trung Quc, ti bit: na th k v trc mt nhm cc nh vn ho tin b do Mao Thun ng u cho ra i mt tp sch bo vn hc kh dy dn vi tiu l: Mt ngy Trung Quc vi s tham gia ca nhiu cy bt n ting v cha c ting. Tp sch khc ho nn mt Bc tranh sinh ng v hin tng Trung Quc trong ngy 21 thng 5 nm 1936. Tp sch lp nn mt chin cng bt h: lm thc tnh thc cu nc ca ngi Trung Hoa. Tht khngng, 50 nm sau, chnh ngy hm nay, ngy 21 thng 5 nm 1987 ny, li c mt nhm ngi tm huyt mun cng trong mt thi gian, cng mt phng thc, khc ho mt bc tranh hin thc v t nc Trung Quc trong thi k ci cch m ca. Vi mc ch va li mt n tng trc quan sinh ng cho cc bn c trong v ngoi nc ang kht khao tm hiu v hin thc Trung Quc ngy nay, ng thi cng l mt s so snh gia Trung Quc ngy nay v Trung quc 50 nm v trc, Ban bin tp chuyn mc Mt ngy trn t nc Trung Hoa mi ku gi bn c gn xa hy vit bi ni v hin thc x h, hay cm xc ca bn thn trong ngy hm nay, ngy 21 thng 5 nm 1987. Nhng bi c tuyn chn s c tp hp li xut bn thnh sch do Nh xut bn Hoa H chu trch nhim. Mu tin thng bo c khp ni nhit lit hng ng. Ch trong vng mt thng, Ban Bin tp nhn c hn 13.000 bi gi n. C rt nhiu cc nhn s trong v ngoi nc n nc tham gia hot ng ny nh cc v: Tng Hy Lim, Ph Hiu Thng, H Din, Dng Mt, Nip V Bnh, Thm Tu, Dip Vnh Lit, Trnh Ni San Cng nh mi ngi cng dn yu nc khc, ti cho rng mnh phi c trch nhim v ngha v tham gia hot ng vit bi gip cho vic tm hiu mt ct on trong tin trnh ca lch s dn tc Trung Hoa ny, li cho hu th du n ca mt ngy trong x hi Trung Hoa ngy nay. Hn na, ti hy vng c
130

nhng lp ngi k tha nh nh Nhi, cng ng ngy 21 thng 5 ca 50 nm v sau li pht ng mt phong tro vit bi cho chuyn mc Mt ngy trn tnc Trung Hoa th k mi, ni tip truyn thng tt p ca dn tc: mi quc gia hng vong, tht phu hu trch. Trc ngy 21 thng 5, ti k cho nh Nhi nghe tt c ngn ngnh s vic, ri bo chu: M d nh vit li bn tin gia nh v vic ang rn tr lc cho con hin nay tham d cuc thi. nh Nhithch th lm. Hm va ra khi nh tr, trn ng v nh, m con ti lm li cuc hi p t u, ng thi thu vo my ghi m. Ti cn c vo cun bng , c sa cht t vit l i thnh bi vit sau y tham d cuc thi. Bn tin trong nh tr (M hi, Lu Nht nh tr li) M: nh Nhi, con c th t gii thiu v mnh c khng? nh Nhi: c . Con tn l Lu Nht nh (Dic nh l tn sau ny cha dng i cho), l mt bn nh, hc lp mu gio ln, thuc nh tr s 3, thnh ph Thnh . Nm ny con 6 tui, con sinh vo thng 3. Sau khi con trn 6 tui, mi ln t nh tr tr v nh, m u yu cu con phi bo tin trong ngy. C bt u ngi vo chuyn xa ca con, (chic gh my buc ng sau xe p ca m) l con bt u k cho m nghe mi chuyn xy ra trong nh tr ca con. M va p xe, va bnh phm v bn tin trong ngy y ca con. C hm m khen bn tin hay, c hm m ch ni tin bnh thng, cng c hm m ch l khng phi bn tin, tht bun ci! M:Hm nay khc mi hm con ! M con mnh phi ghi li bn tin hm nay gi n nh xut bn Hoa h In thnh sch, con c cn nh l sch g khng? nh Nhi: Mt ngy trn t nc Trung Hoa mi, trong sch in nhng s vic chn thc xy ra trong ngy 21 thng 5, c ng khng m? M: ng, con ! Quyn sch ny c sau 50 nm mi li xut bn quyn th hai. Ln ny bi ca m con ta co c xut bn hay khng, ch yu l xem hm nay con c tin g mi khng. nh Nhi: ng lo, m ! Hm nay con c nhiu tin mi lm. M: Nhng tin g h con?
131

nh Nhi: Cuc thi th dc trong nh tr hm th ba va ri c kt qu, lp con c gii nht. Tin ny c ch, m nh? M: Kh lm, th l cc con ginh c hai ln gii nht ri y nh? nh Nhi: Gii nht ln ny khc gii nht ln trc m . Ln trc thi nhy cu l do nh tr t t chc. Chng con c gii nht cng ch mang vinh d li cho mnh lp con m thi. Ln ny thi th dc l do khu ng Thnh t chc, chng con i din cho Nh tr s 3 i tham d, gii nht ca chng con em li vinh d cho c Nh tr. M bit khng, lc vo thi, c lp con khng c bn no lm sai ng tc, hng ng rt nghim chnh. Tic qu, hm khng c m i xem. M: Tht ng tic, c iu m mun con k li t m cho m nghe. nh Nhi: Ti sao h m? M:C nhiu ci li lm y. Con th ngh xem, mun thng bo c tin tc cho m, trc tin con phi bit quan st, ng khng? Nu luyn tp nhiu ln, con s c c mt thi quen: bit nhn, bit ngh v bit trnh by. C vy, con s tin b r t chnh xc, phn ng nhanh y. M: Phi chm luyn tp mi c c nh vy ng khng con? nh Nhi: ng, m ! Hm nay chng con hc c mt bi ht mi, hay lm m . Con ht th m nghe nh? Thi cht, cu u tin con qun mt ri. M: Vy con ht t cu th hai vy. nh Nhi: Con ht nh! Ging nh chic cu ni hai ni. Ta i trn , mng hn h. n bn ta v t khp ni Cho bn, cho bn, xin cho bn! Nht Bn, qu hng ca mt tri.
132

nhanh.

nh Nhi: ng th, m ! Bay gi, trn lp thy gio thng khen con dng t

Hoan nghnh cc bn n nh ti. Mng ngy mng mt thng su ny. Bn nh khp ni trn th gii, V y chung mt mi nh vui

M: , hay lm! Cu u tin c phi l cu th ni v cu vng khng? nh Nhi: ng y, m ! Con nh ra ri, Mt chic cu vng vt ngang tri. Ging nh chic cu ni hai ni M: Thi, kt thc chuyn ny i con! Con phi luyn tp gii thiu chng trnh c m. Th by l ngy 23, l ngy m u hi din chng trnh vn ngh thiu nin nhi ng khu ng Thnh. Ngy mai m con mnh phi xem b phim Ghp ghnh (Phim truyn hnh nhiu tp ca Mexico) nn khng luyn c ri, ch cn ti nay thi. nh Nhi: Thi vy, m cho con ni nt tin cui cng, con ch xin m mt pht thi, m c nhn ng h i. Bt u nh! Tra nay khi n cm nh tr, con thy li mnh c hai vt cng cng, chn vo rng rt au. M: m xem no i ch, con sp thay rng ri y. Rng sa cha rng, rng khn mc ri. Thng thng, tr em phi 7 tui mi thay rng, con mi 6 tui m sao thay th nh? nh Nhi: Lp con c nhiu bn ang thay rng lm m , bn Mng Tiu, bn La Khi, bn Dng L Na, bn Hong K cc bn y u 6 tui m. Bc s Tng ni: Tr con trong cc gia nh ch c mt con c nui nng tt nn pht trin sm. M: , tht th ! Ny, n nh ri y, mi tiu th xung xe cho. Mt nm sau trong bi vit Qu trnh bin tp cun Mt ngy trn t nc Trung Hoa i mi, ti c c mt thng tin: Trong s 13.000 bi vit gi n Ban bin tp, cc tc gi gm mi la tui, t cc chu nhi ng 6-7 tui, n cc bc cao nin th gn trm tui Nhi ng 6-7 tui y chnh l nh Nhi.
133

Bi vit cu chng ti ln lt phi tri qua bn ln sng lc. V cc a phng nh Bc Kinh, Giang T, T Xuyn, Liu Ninh l nhng ni gi bi v nhiu nht, bi vy cng tc tuyn chn cng phi kht khe hn. Th m bi vit ca chng ti cui cng cng vt qua c, in c thnh sch cng vi 480 bi khc, vinh d c tr thnh mt mnh gng nh phn nh trung thc x hi Trung Quc thi hin i. c nh mt du chm ht, kt thc tui mu gio ca nh Nhi bng mt chin cng nh vy, qu thc ti thy rt hi lng.

134

CHNG NM Thi k tiu hc Xy dng tm hn v pht trin k nng

bi dng con gi tr thnh mt con ngi ti nng, ngay t u ti ngm h quyt tm, phi bng tt c kh nng ca mnh c gng nh Nhi c tip cn mt nn gio dc tt p nht. Th nhng, mt ngi m c thn, khng chc quyn, khng tin bc nh ti, cho con mnh c c mt nn gio dc tt p nht u phi l chuyn d. Khi nh Nhi trn 6 tui, rt may, S Gio dc thnh ph Thnh sa i li quy nh 7 tui mi c vo tiu hc nay thnh 6 tui c nhn vo tiu hc. iu gip ti trt b c mi lo canh cnh by lu nay l trong sut c mt nm tri, nh Nhi s lm g trong la tui t 6 n 7. Th nhng li c nhng ngun tin khc khin ti khng th yn tm Vi h thng gio dc thi by gi, cha m hc sinh mun xc nh c cht lng gio dc ca mt nh trng no ch c th cn c vo s lng hc sinh c tuyn c vo hc trong trng nhiu hay t; m s lng ny li do cp trn hn inh. Nhng trng tiu hc trng im ca thnh ph c s lng hc sinh c tuyn ng li khng gn nh ti, xt theo h khu th nh Nhi khng th vo nhng trng . Tr phi ti c th gip xng trng ca nhng trng trng im lin h c mi hng c th em li cho h mt vn ng tin h tr gio dc, th nh Nhi mi c th c nhn vo cc trng tiu hc c cht lng gio dc loi A . Th nhng i vi ti, mt nghn ng cn chng o u ra c, ni g n mt vn. Nu hon ton ch xt theo h khu, nh Nhi s phi hc mt trong hai trng c cht lng gio dc km nht ca Thnh . Hai trng tiu hc ny, hng nm ch c mt hai hc sinh c nhn vo hc trong cc trng trung hc trng im. S cn li phi theo hc hai trng trung hc c cht lng km nht Thnh , m nhng trng trung hc ny nhiu nm nay cha c mt hc sinh no thi i hc.
135

Mt tin nh vy khin ngi ta v cng lo lng. Trong bui lin hoan mng cho kho tt nghip Nh tr s 3, cc thy c gio yu cu ti i din cho cc bc cha m hc sinh ln pht biu. Khi y ti ni rt hng hn rng: "c gio dc ti Nh tr s 3, mt nh tr c cht lng gio dc loi A ny, l mt iu v cng may mn cho cc chu. ng tic l, i a s cc chu, k c chu nh Nhi nh ti, u khng th tip tc qua tui nin thiu mt trng tiu hc c cht lng gio dc loi A..." ginh ly mt sut ti cc trng tiu hc c cht lng gio dc tt cho con mnh, khi cc bc ph huynh ca cc chu va tt nghip Nh tr s 3 ny u phi tr ht ti nng. Mt ngi bn tt ca nh Nhi tn l ng ng (ci tn ny s xut hin nhiu ln trong nht k ca nh Nhi), gia nh st Hi kin hip vn ngh tnh, c quan ca cha bn y ng ra gii thiu cho tt c cc bn nh tui i hc tiu hc nm y c vo hc ti Trng tiu hc S Thng nghip, mt trng trng im ca khu ng Thnh. Trng tiu hc ny tuy khng bng cc trng tiu hc khc ca thnh ph, nhng mi nm cng c mi sut vo hc ti cc trng trung hc trng im. Nhng hc sinh tt nghip khc, cng c c hi vo hc ti cc trng trung hc c cht lng gio dc loi B hoc C. Li mt ngi bn tt khc ca nh Nhi, tn l Vng Ngc (ci tn ny cng s cn xut hin nhiu ln trong nht k ca nh Nhi), cha m u l cng nhn, ch cn bit i theo s phn. (Lc y, cha m Vng Ngc qu thng con gi mnh, c gng tm ra c mt gii php ring. l vn kin tr cho con gi theo hc lp hi ho ca c Vin, ly kt qu xut sc v m thut b p li s thiu ht trm trng v vn ho trong trng tiu hc. Cui cng khin con gi i theo con ng m thut. Hm va qua, ngy 26 thng 4 nm 2000, c tin ni rng: Trng trung hc bn cng thuc hc vin M thut T Xuyn c Vng Ngc vo hc ti Hc vin M thut T Xuyn. Vng Ngc l mt hnh mu , t trong kh khn tm ra li thot cho mnh). Ti khng mun chu theo s mnh, nhng cng khng c quyn cao chc trng c th vit l th tay gi n cc trng trng im trong thnh ph, n v ti cng khng c ti v quyn lc tin c cc chu n tui vo hc ti cc trng trng im ca tiu khu. Chnh trong lc cng ng b li y, mt ng
136

nghip ca ti, cng vi v anh ra tay cu gip. Hai v chng anh y ch ng lin h cho hai chu trong Ban bin tp chng ti c vo hc ti mt trng tiu hc mi c nng cp thnh trng trng im. Trng ny so vi trng tiu hc S Thng nghip xa hn nhiu. T nh ti phi i qua hai bn xe but, xung xe cn phi i mt on kh xa na mi n... Nhng, u im ca trng ny l, t ai rng ri, khng kh yn tnh hn nhiu so vi trng tiu hc S Thng nghip. Quan trng hn l, hng nm vn c 10 sut vo hcti cc trng trung hc trng im. S lng hc sinh y ng hn rt nhiu so vi trng tiu hc S thng nghip, mc cnh tranh ng nhin l s gay gt hn. Th nhng, du sao c c hi tt hn rt nhiu so vi khng c c hi. CHA VO TIU HC C MC TIU LN ANG CH Mc d, lun coi trng vic gio dc i vi nh Nhi, nhng t trc ti nay ti cha ngh c th rng, sau ny nh Nhi s lm ngh g. Ti ch bit, mi khi k cho nh Nhi nghe cc cu chuyn v cc nhn vt kit xut ng ty kim c, ti u c kkhen ngi h vi thi v cng khm phc: "H l nhng ngi c cng hin cho x hi loi ngi". ng thi ti cng khuyn khch nh Nhi : ln ln con cng phi c nhng cng hin cho x hi loi ngi. Vi s truyn th v truyn cm ca ti, ngy t rt nh, nh Nhi bit m c: "Ln ln con cng s tr thnh mt ngi c cng hin cho x hi loi ngi". Sut thi gian i lin h cho nh Nhi vo hc, ti u c gng mang nh Nhi i theo, ch yu l cho chu bit rng, thc hin c c m "ln ln s cng hin cho x hi loi ngi" th trc tin phi c tip nhn mt s gio dc tht tt. Thy ngi ln cng phi lao tm kh t,chy ngc chy xui, vt v ng ch v vic hc ca mnh, nh Nhi tuy cn rt nh nhng cng cm thy, c vo hc ti mt trng c s gio dc tt, tht l quan trng bit bao, v cng tht gian kh bit bao. V tnh cm, nh Nhi rt mun vn c tip tc hc cng bn Vng Ngc. Ti phi gii thch chu hiu: trng m bn Vng Ngc ri y s hc, mi nm ch c mt, hai sut c vo hc ti cc trng trung hc trng im thi. Cc ch tiu y rt d b cc bn "hc sinh ba tt ca tiu khu" c cng im chim
137

mt. nh Nhi ni: "Con s phn u c l hc sinh ba tt". Ti ni vi chu: "Con c quyt tm nh vy l tt lm, nhng tiu chun "ba tt" cng tht kh m xc nh, chng ta ch c th cnh tranh cng bng v hc tp m thi. Chng ta khng s cnh tranh, m ch s khng c c hi cnh tranh. M ch cn lm sao khi tt nghip con c tng im ng hng th 3 trong ton trng, th th trong ch tiu 10 ngi kia th no cng c tn con. V rng, mt nh trng nhiu nht cng ch c cng nhn hai, ba "hc sinh ba tt". Nhng li s rng con ng hng th 8, th 9, mt vi bn c u tin cng im lp tc s y con ra ngoi. Nu con khng vo c cc trng trung hc trng im, th con lm sao c th tip nhn c mt s gio dc tt nht. Mun c nhng cng hin cho x hi loi ngi, nh ng Andersen (mt nhn vt m nh Nhi lun sng bi), th cng kh khn bit bao". Trong sut c qu trnh trng thnh ca nh Nhi sau ny, nhng li ni trn li cho chu mt n tng v cng su sc. Bi v, ci l tng nhn sinh xa vi v ph phim ca chu, ln u tin c gii thch thnh mt mc tiu mang tnh giai on c th l "Phi c gng c xp th 3 trong ton im". Mc tiu c tnh cht giai on lun l ng lc ni ti thc y nh Nhi c gng hc tp.

BI DNG THI QUEN GIAO TIP M RNG CA S TM HN

Mi khi n trng, nh Nhi phi hai ln sang ng, v phi i qu mt nga t xe c lun tp np. C nm lp 1, mi ngy ti phi hai ln a n nh Nhi tn cng trng. Lc by gi, hnh phc nht ca ti l c tn mt thy nhNhi tung tng hoa vo dng cc bnnh hn h ti trng, cnh tng tht c ngha. Ti lun ngh rng, vo tiu hc chnh l bc i u tin trn chng ng bc vo x hi ca con mnh, cng l bc i u tin xa ri m. Ln u tin nh Nhi chia tay ti bc vo trng, cng chnh gi pht y, nh Nhi bt u phi mt mnh i mt vi mt th gii mi l. Mun trng thnh mt cch lnh mnh trong ci th gii m nh sng v bng m lun hin hu, hoa thm v c
138

di cng sinh tn y, ch da vo nhng iu hc nh s gio dc t sm, t lc 0 n 6 tui l hon ton khng c, nht l vi cc chu lp mt, ln u tin bc vo x hi. Ti cng cn phi hiu tht cn k mi vic ca nh Nhi, c c nhng s gip tht hu hiu v ng trng tm.

KH KHN U TIN: B CCH CHC QUYN LP TRNG

l vic xy ra sau khi vo hc c vi ba thng. trng, c tnh nhanh nhn ca nh Nhi c c gio ch nhim ch . Vo hc c my hm, c ch nhim cho nh Nhi lm quyn lp trng (lp trng chnh thc s c quyt nh sau khi vo hc 2 thng). Mi vo trng m c coi trng nh vy, m con ti rt vui mng, nhng ch t lu sau, nh Nhi lm mt lng c ch nhim v mt chuyn khng ng. l vo tit dy ng vn, c ch nhim hng dn hc sinh nh vn "i". Theo cch mi phi c l "-i-i", nhng c li c l "-ii". Vn c thi quen nh l thy sai phi sa ngay, nh Nhi lp tc gi ta ln pht biu. Trc c lp, chu ch ra cch nh vn sai ca c ch nhim, c t ra bc v vn khng nh c c ng. nh Nhi c mun tip tc tranh lun, nhng c bo ngi xung. C cho l nh Nhi t cao t mn, cch chc quyn lp trng ca nh Nhi. nh Nhi rt m c. Tan hc tr v nh, chu ni li chuyn vi ti. Trc tin, ti khng nh cch nh vn ca chu l ng, sau ti ni vi chu: "Ch ra cch pht m sai ca c ch nhim tuy khng phi l vic lm sai, nhng khng nn lm vic trc mt c lp. Th nht l, ngay lc by gi cha chc c gio nhn ra ci sai ca mnh, ch thy con chi tri, lm mt th din ca c. Cch lm kh lm cho c thay i c, con ch c th thay i cch lm ca mnh, ct sao c hiu qu tht tt. V nh, sau khi tan lp, t con n gp c ch nhim, khim tn xin c ch bo li, ri nhn a ra kin ca mnh, nu vy th s vic u n ni th ny". Suy ngh mt lt nh Nhi ni: "Con ngh khng c m , t nht c gio khng nn gin d v iu . Bi v, vic lm ca con u c lm mt th din ca c". nh Nhi li hi: "Vy th ti sao c gio sai c th khng phi sa, cn con sai
139

th bt con phi sa ngay?" Ti bt ci: "Con khng sa th n lc thi con s mt im, liu con c sa khng?". nh Nhi cng ci v ni: "Phi sa ch, m!" Nhn c hi , ti bo chu: "Nu c gio c vn g, lnh o nh trng phi c trch nhim gio dc. Ln sau gp nhng trng hp nh vy, tt nht con nn v ni vi m bit . Cn v ci chc quyn lp trng, coi nh l vic ri. Con nn nh ly bi hc y, mt tht bi nh vy c th s to ra c nhiu s thnh cng sau ny". Cu chuyn ca ti t s mu thun thy tr lin chuyn sang mt vn khc c tnh trit hc: "Ti sao t mt vic tht bi li c th to ra c nhng thnh cng v t mt thnh cng li l tin cho mt tht bi?..." Ti ging gii hi lu, nh Nhi lng nghe, dng nh mi ni oan c va ri u tan bin c. Th l xo tan c cn khng hong trong tm l ca nh Nhi. Nhng mu thun gia thy v tr kiu nh Nhi va ri, nu khng c s gip ca cc bc cha m, rt d li nhng vt thng lng cho tr, nh cng gy nn mt s ln ln trong quan nim phi tri, m nng c th to ra c mt tm l lun chng i trong lng tr. Nu khng gii quyt kp thi, sau ny s v cng kh khn. Vi phng chm "phng bnh hn cha bnh", phi nhanh chng gii quyt kp thi. Chng mt nm sau, nh Nhi li gp phi mt vn tng t, ln ny chu chn chn hn rt nhiu. Hm qua thy ging bi th: "Bui sm ma xun". Thy ni: "Tc gi bi ny l Mnh Ho Nhin, mt nh th i ng". Th nhng ti (nh Nhi) li nghe nhm thnh i Tng. V n nh ti vi hi m: "m oi, Mnh Ho Nhin l nh th i no m nh?" m ni: "i ng, con !" Th th thy gio ging sai ri, thy ni l i Tng". m bo: "Khng c th, nht nh l con nghe nhm ri". May qu, khng phi nh ln trc, ti khng ng ln tranh lun vi thy ngay ti lp.

140

BIT CHU NG NHNG LI GIM PHA V GIU CT, RN LUYN KH NNG THCH NG
T sau v tranh lun vi c gio v cch nh vn trn lp, thi ca c gio ch nhim i vi nh Nhi r rng khng c nh trc. trn lp, nh Nhi vn tch cc gi tay pht biu, nhng c gio rt t khi gi chu. Nhiu khi c lp khng ai tr li c nh Nhi xung phong ng ln tr li. khng khen, c li cn giu nh Nhi l "thch yng hng" (ting Thnh c ngha l thch chi tri, hoc "ch mnh em l yng hng nht"). C nhiu ln nh vy, tnh tch cc trong hc tp ca nh Nhi gim st i nhiu, chu bt u khng hng th lm vi tit hc ng vn. Ti khng em chuyn ny trao i vi c gio, m ch n phng yu cu nh Nhi phi iu chnh li thi v hnh vi ca mnh, mong mun qua vic ny bi dng kh nng thch ng ca chu. Bui tra hm , trong ba cm, nh Nhi ni vi ti: "T nay v sau, gi ng vn con khng thm pht biu na u". Ti hi chu: "Ti sao?". Chu k li nhng s vic trn lp cho ti nghe. Thc lng, ti rt khng tn thnh cch lm ca c gio, nhng gi uy tn cho cc thy c, ti ng v pha c gio gii thch cho cch lm . Ti ni vi nh Nhi: "C gio khng gi con, v c bit rng con hiu bi, v vy c ch gi nhng bn cha hiu bi, hoc khng tp trung ch nghe ging ng ln tr li cu hi. y l bin php nhc nh hc sinh phi tp trung ch nghe ging. Con tranh mt phn pht biu ca cc bn, c gio s khng kim tra c ai l ngi hiu bi..." "V vy, c mi ph bnh con..." nh Nhi hiu ra, vi tip li ti: "Vy theo m, sau ny con c nn gi tay pht biu na khng?" Ti hi li chu: "Theo con nn th no?" Suy ngh mt lt, nh Nhi ni: "Nu l cu hi n gin, cc bn u ua nhau tr li, th thi, con khng gi tay na. Nu l cu hi kh, cc bn u khng tr li c, m con bit tr li th con s gi tay xin pht biu. M thy th no?" ng nhin l ti thy tt qu ri, ti cn b sung thm: "Cu hi n gin con cng c gi tay , nhng khng cn quan tm n vic thy c gio c gi mnh hay khng, ch cn cc thy c bit rng mnh hiu bi th l c".
141

nh Nhi rt hi lng vi cch gii quyt y. Cch sa cha thi ca nh Nhi cng vi vic nh Nhi lun tr li tt cc cu hi kh, nn c gio ch nhim thay i thi vi nh Nhi. Ti thng ni vi nh Nhi rng, ngi Thnh c mt cu ni rt hay: "Ngi khn ngoan bit trch mnh, ngi khng khn ngoan ch bit on trch ngi khc". Nhng ngi h gp trc tr g ch bit trch ngi khc, trch hon cnh, th ch bit ch i mt ch tiu cc s thay i ca ngi khc, m chnh mnh li khng c kh nng lm ngi khc thay i. Th l mi kh khn ngy cng chng cht khng c gii quyt, k thit thi nht l chnh mnh. Mt ngi c ch tin th tch cc, lun bit ch ng tm ra bin php gii quyt vn , ch khng mt mc truy cu trch nhim ca ngi khc. Trong thi gian hc tiu hc, nh Nhi thng lng tng trc nhng s vic tng t nh vy, nhiu ln nc mt lng trng chu t hi: "Phi lm th no y?" Nhng qua nhiu nm th thch v rn luyn, ti khi chu vo hc trung hc, chu hnh thnh c mt nguyn tc cho mi hnh vi ca mnh l "phi bit t iu chnh mnh l chnh". Trong khi tho lun cc vn , nh Nhi bit ni c cu: "y khng phi vn m chng ta c th thay i c, th chng ta phi bit lm g ch..." Ngoi kh nng thch ng vi cc mi quan h x hi, kh nng thch ng vi hon cnh vt cht cng v cng quan trng. Ngay t nh, nh Nhi cng rn luyn c c kh nng ny. Khi nh Nhi cn ang hc lp mt, ti mt ngi lu ca mt n v khc ch cch ca s nh chng ti chng 5 mt, c mt cp thanh nin va chuyn n rt m ht karaoke. Hai thanh nin c sau ba cm ti li ht n tn khuya, loa m rt to, ging ht li khng ng nhc, nhng ngy cui tun li li ko bn b ht n tn na m. B con hng xm nhc nh, c ngi cn chi bi, h cng khng thm ti. nh Nhi thng bj nhng ting go tht y lm cho tm tr ri lon, khng th tp trung hc bi. Mi ln nh Nhi ku ca phn nn vi ti v chuyn ny, ti thng n tn ni vi con: "Chng ta khng c cch no lm cho h ngng ht, th chng ta
142

phi tm cch thch ng vi tnh trng ny thi. Nhn dp ny, con hy luyn tp kh nng chng li s quy nhiu. Con nn hc tp Mao Ch tch thi tr thng xuyn n ch rau qu ngi c sch ch ct rn luyn kh nng chng li s quy nhiu. Con nn hc tp Mao ch tch, luyn tp kh nng tp trung t tng trong iu kin n o no nhit". Thc ra, ti rt ght nhng hnh ng v thc nh vy, nhng ti lun phi t nhc mnh, khng l thi cm ght trc mt nh Nhi, ct l tng cng lng tin i vi vic rn luyn kh nng chng li s quy nhiu ca chu. ng thi cng yu cu chu khng ku ca phn nn g na, ng m phi phin lng. Ti bo nh Nhi: "Con phi lun t nhc nh mnh: "Cc ngi hy c ht i, ta vn tp trung t tng hc nh thng y!" C nh vy cho n lc t tng hon ton tp trung". Ngay t khi nh Nhi mi 6 tui, chu bt u bit s dng phng php tch cc iu chnh tm l, km nn tnh cm. iu ny c tc dng tt i vi vic tng cng kh nng chu ng v tm l ca chu. C khng t bc cha m ch coi trng u t cht xm v rn luyn k nng cho con mnh, h rt t ch n kh nng thch ng ca con. Thc ra, i vi s pht trin ca con ci sau ny, kh nng thch ng c ngha v cng quan trng. Bi v, kh nng thch ng vi mi trng sng ca mt con ngi nh th no, n c th quyt nh n kh nng pht huy ti nng v tr lc ca ngi . Cng vi s trng thnh v tui tc, s phong ph v tri thc, kh nng thch ng cng th hin r rng. Mt con ngi c kh nng thch ng v sinh l qu km n mt ni khc l th d thng b km n, mt ng, lm sao c th oht huy c ti nng mt cch bnh thng. C nhng ngi ti nng c tha, nhng ri vo hon cnh kh khn rc ri v quan h x hi, c mt i chng lm c vic g nn hn, mt trong nhng nguyn nhn l h thiu i mt kh nng thch ng vi x hi. iu ng mng l, kh nng thch ng ca nh Nhi rt tt, cho n nay, chu lun nhanh chng thch ng c vi hon cnh, lun gi c trng thi tm l bnh thng, pht huy kh nng vn c ca mnh.

143

BI DNG THI QUEN HC TP, RN LUYN TC PHONG C LP LM BI

i vi mt a tr tr lc bnh thng, th bi v ca nm lp 1 khng c g kh khn lm, ci kh l ngay t u hnh thnh mt thi quen hc tp tt. Rt may l, trc khi nh Nhi i hc, ti mua mt quyn sch rt hay, cun "Png php dy con chm ch hc hnh". Cun sch ny gip ti hc c cch lm th no cho con c c nhng thi quen hc tp tt. Ch tic rng, nm 1999, khi chuyn nh n ni mi, ti nh mt quyn sch y. Ngy mng 1 thng 5 nm nay, ti c i vng li ca hng sch Tn Hoa xem c loi sch no tng t nh vy, c th gip ti nh li nhng phng php khng. Tic rng trong ca hng, cc loi sch hng dn hc sinh lm bi chn p n cht y nh ni, th m tm khng ra ly mt quyn hng dn cha m bi dng cho con mt thi quen hc tp tt. Ti ch c th vit ra y mt vi phng php bi dng thi quen hc tp cho con, theo tr nh ca mnh: 1. Thi quen tn trng thi gian hc tp: Cn c vo c im sinh l ca tr con, mi thi on hc tp ca chng ch nn quy nh l 20 pht. Trc khi vo hc, ti lun nhc nh nh Nhi phi lm tt mi cng vic chun b, nh gt bt ch, tm sch v, ung nc v i tiu... Khi bt u hc tp, phi ht sc tp trung, khng c ri khi bn hc, khng c lm cc cng vic khc, ngi ln khng c lm n hay lm mt trt t, c vic g phi i con hc xong hy ni. Ngi ln tn trng thi gian hc tp ca con ci rt c li cho vic bi dng cho con c mt quan nim "thi gian hc tp l thing ling, l bt kh xm phm". Cha ca Witer, mt thn ng ngi c, bi dng cho con mt thi quen tn trng thi gian hc tp, chnh bng phng php . Khi Witer con ang hc, d c khch n chi, "Witer ang hc, xin ng i cho mt cht!" nh Nhi nhanh chng hc tp c thi quen, khi hc khng lm vic khc. Khi chu ang hc lp hai, c mt hm m vng nh, bng nhin c khch n chi. ng trn lan can gc 2 nhn xung, chu nhn ra l bn ca m, chu vi xung m ca mi khch vo nh. Chu trnh trng pha hai cc nc chanh mi
144

hai m con b khch ung... Ngi chi mt lt, nh Nhi thy n thi gian vit nht k trong ngy, chu lin mi b m c sch v a b chi lp ghp xy dng cho bn nh chi. Cn chu xin php ngi vo bn vit nht k. Trong nht k hm y chu vit v s kin mi xy ra trong gia nh: "Nh c khch". 2. Thi quen ngh ngi tch cc Ht 20 pht hc tp, cho tr ngh 5 pht. Ngh qa 5 pht, s khng c li cho vic ly li s tp trung ch cho vic hc tp tit tip theo, ngh cha 5 pht cng khng c li cho vic gii to s mt mi ca u c v th lc. Gi ngh, tr con phi ri khi bn hc, lm mt vi ng tc th dc nh nhng, hoc lm nhng vic vt m thi gian hc tp khng c lm. Khng nn cho tr con li bing ngi l mt ch hoc nm, trnh nh hng n trng thi tinh thn khi hc tp. nh Nhi sm c c khi nim ngh ngi l hot ng. Ti thng dy nh Nhi phi bit "kt hp ng tnh" cho ph hp trong qu trnh hc tp. nh Nhi thng khng tranh th lm bi tp trong 10 pht ra chi, chu thng tm cch rn luyn thn th. Bin php n gin nht l ln thang gc, chy t tng 1 n tng 3. Thi quen ny gip chu bit tranh th thi gian rn luyn thn th ngay trong nhng gi pht hc hnh vt v nht. Khi vo hc trong trng trung hc trng im, thi chy di 800 mt i vi nh Nhi l chuyn bnh thng. n nm th 3 bc cao trung, nh Nhi ginh c danh hiu qun qun mn chy c ly 400 mt n trong i hi th dc th thao ton trng, ch thiu cht na l lp c mt k lc mi cho nh trng. 3. Thi quen c lp lm bi Th nht l nh Nhi t mnh nm ly thi gian. Ti yu cu chu mi ln ngi vo bn hc phi t ng h bo thc trn bn, phi sp sn lch hc: my gi bt u hc, my gi bt u ngh, v phi vit r rng trn giy, t gic lm vic theo ng lch . Ti ni r vi nh Nhi: "Vic hc l vic ca con, con phi bit t gic hc cho tht tt, m ch n c con bng cch kim tra t xut thi". Lm nh vy ct l bi dng tnh t gic trong hc tp ca nh Nhi.

145

Th hai l, cho nh Nhi tp nghe bng cch nghe bng. Vic lm ny rt c li, trc tin l b t ghi ni dung hc tp vo bng cng l mt ln tp trung n tp. Thm na, ng tc ng m my ghi m lm cho b t tin cm thy mnh cng rt gii, c th kch thch s hng th trong khi vit. Cui cng l, dng mt th in trong gia nh lm dng hc tp lm cho b cm thy vic hc tp ca mnh u phi l tr chi. Ngoi ra, sau khi ghi xong ni dung hc tp vo bng, b c th trao li sch cho cha m ct gi, vic lm ny cho b cm thy cha m lun tn trng tnh trung thc ca mnh. 4. Thi quen s dng cc loi sch cng c ng tin cy Bt u t nm lp 1, ti cho nh Nhi s dng cc loi sch cng c chnh quy, ch yu l "T in Tn hoa", "T in Hn ng hin i", c lc cng s dng nhng t in c lin quan, trong b i t in "T hi". Gp ch mi, t mi, ti khng bao gi a ra p p sn cho nh Nhi, m yu cu chu trc tin phi tra c u sch cng c, ngay t u tm c nhng li gii thch chun xc trnh cho chu phi lu li trong u mt n tng mp m. nhng nm hc u, khi tra t in, ti chu t tm ra mt ch, cn phm gii thch ti vi chu cng xem. Sau ny, mi cng vic chu u t lm ly ri ni li cho ti nghe, qua vic ni li tc th y ct khc su n tng cho chu. Thi quen ny khng ch nhm bi dng cho nh Nhi mt tc phong hc tp thn trng nghim tc, m cn to ra mt thi quen cho nh Nhi, la chn cc t liu hng dn hc tp phi chn theo tiu chun "t m tinh". 5. Thi quen dm nhn thng vo sai lm Theo cch lm ca cun "Phng php dy con chm ch hc", ti khng cho nh Nhi dng hn ty ty xo i nhng ch sai, m phi dng bt khc mu khoanh trn li, mi ln nhn thy n s nhc nh mnh: ch ny d sai y. Nh vy s gim thiu c s ln mc li li sai. Ngoi ra, ti cn cho chu ng ring mt quyn "V sa sai", ghi vo nhng li sai thng gp v nhng p n ng. Thng xuyn n tp cng c hiu qu ca vic sa sai. Trc khi thi ton, ti yu cu nh Nhi em tt c nhng bi kim tra v bi tp nh ca mn ton

146

ra xem li, lm li nhng lm sai, ct cho nh Nhi khng mc li nhng sai lm c mt ln na. 6. Thi quen gi gn i mt Trc khi khng i hc, ti ging gii k cho chu v nguyn nhn v tc hi ca bnh cn th lm cho chu thy s v hu qu nghim trng ca cn th nng; bnh ny c th lm cho vng mc b tt xung. Ti thng xuyn nhc li vic ny, ct khc su n tng cho chu. Sau khi nh Nhi i hc, ti u nghim khc bt chu lun phi gi khong cch 30 xen - ti - mt gia mt v sch. Trc khi chu ln lp 4, ngoi th trng vn cha bn loi n bn chng cn th, ti dng bin php "truyn thng" l dng mt si dy vi chong vo c chu ri buc li pha sau gh phng chu ci st u vo sch, sau ti pht minh ra mt kiu khc l ng mt chic gi cm, buc chu phi gi ng c ly. Kh mt ni bi v ca chu thi k qu l mt gnh nng qu sc. ang hc hoc k 2 nm lp 4, chu b st cao phi ngh hc mt mt tun, th lc c khi phc li 1,5, nhng va i hc c my hm th lc li tt xung cn 0,6. Mc d khi i hc lp 5, ti mua c cho chu n bn chng cn th, nhng chu vn phi mang knh cn. may m nhiu nm nay, ti lun nhc nh chu phi gi gn i mt, hc k 2 lp 5 cn cha cn th cho chu bng cch chm cu sut na nm tri (vic cha bnh ny c tc dng gi c hin trng nh thi hc tiu hc). nh Nhi cn c c mt thi quen tt na l c sau 20 pht hc tp, th li cho mt nhn xa mt ln (d ch 5 giy). V vy bnh cn th ca chu cng khng tht nng lm. C LNG NH NHI, CHA DNG L NG MINH TIN CY Ma h nm 1988, gia nh chng ti c thm mt thnh vin, mt con ngi nho nh, hi hc, l cha dng ca nh Nhi, Trng Hn V. Anh l ng nghip ca ti, l bin tp cho mt t tp ch cp tnh. Anh khng ch coi nh Nhi l mt a con duy nht c chm sc, cng nh ti, anh rt coi trng vic gio dc t cht cho con. C c s chm sc chu o ca c ti v anh, c th ni y l mt iu may mn ln trong i nh Nhi.
147

Trng Hn V sinh ra trong mt gia nh c truyn thng vn ho gio dc. ng ni anh l mt nh th php rt giu kh tit dn tc. Cha anh thi tr cng tng hc i hc Bc Kinh, l mt tr thc chn chnh. M anh tng c l anh hng lao ng cp tnh, c mi ngi tn knh. S hun c thng xuyn truyn thng vn ho gia nh, khin cho Trng Hn V ngay t nh rt am hiu c hai nn vn ho rc r: vn ho trung Quc v vn ho Phng Ty, hiu bit rng v c bit c mt cch nhn kh c o. S tng tri trong cuc i khin anh hiu kh r vai tr ca cc bin php gio dc theo ngha rng, n c nh hng mng tnh quyt nh ti s thnh cng ca mt i ngi. Anh c ti t nhng chi tit nh nhn ra vic ln, nhiu nm v trc, anh c nhng nghin cu v d on v tng lai lp tr, xc thc kh cao. Anh c vai tr v cng quan trng i vi s thnh cng trong vic gio dc nh Nhi. c bit l, anh c mt nhn nh rt thnh thc rng: "Tin ca mt a tr bao gi cng quan trng hn tt c mi th". ng nghip v bn b hay hi kin anh vo nhng thi im then cht nht trong vic gio dc con ci h. Trng Hn V rt c kh nng v mn vt l, b lp cho ti nhng ch cn khim khuyt v b mn ny. Chnh nh anh m nh Nhi mi c c s say m, bin php v kh nng v b mn vt l ngay t thi tiu hc, to iu kin tt cho nh Nhi pht trin ton din. Hun luyn tng bc, tng phn do anh t ra cho nh Nhi khng ch nhanh chng nng cao c k nng hc tp m cn gp phn nho nn tm hn cho nh Nhi (iu ny ti s ni r phn sau). Thi gian nh Nhi hc trung hc, anh gp phn lm phong ph cuc sng tinh thn ca nh Nhi. Chnh bng nhng kin thc lch s x hi phong ph v nhng l gii su sc c o ca mnh, anh lm cho nh Nhi nhanh chng thnh thc hn v mt tu dng t tng, nn sau ny chu c nh gi rt cao c trong v ngoi nc. Ti sm thc c rng, nh Nhi cng ln th vai tr ca Trng Hn V cng quan trng. Ngh v lu di, ti ngh Hn V trong vng 1 nm sau khi chng ti ci nhau, anh phi xy dng c mi quan h tht tt vi nh Nhi,
148

du sao quan h gia cha dng v nh Nhi cng khng phi mi quan h mu tht. V vy, mun c c mi quan h tnh cm su sc nh rut tht, nu ch da vo mun chn thnh v nhng s hy sinh v t l cha . Cn phi suy ngh n phng php, thi c v k xo. Trc khi kt hn, ba ngi chng ti cng nhau i chi th diu ngoi ng, chi tr "bt co" do Trng Hn V v nh Nhi t t ra, hn na khi b tr phng mi, chng ti c bit dnh cho nh Nhi mt phng tht p... Nhng bc m , cng vi sch lc m ti bn bc vi Tng hn V l "nm u tin khng c trc tip tham gia vo vic dy d v qun l nh Nhi..." lm cho nh Nhi thy vui v v thoi mi khi sng vi cha dng, nn chu nhanh chng c cm tnh vi ngi cha dng trm tnh v nh nhn ngoi x hi, im m, hi hc trong gia nh. C c gn cha dng l nh Nhi khng ngt ting ci. Sau khi v c t lu,anh gp ring ti ph bnh: "Em qu nghim khc vi nh Nhi, i mt em lc no cng lun soi mi vo nhng khuyt im ca con, ni mt ln con cha nghe l vi mt ta tai, gim chn trn mt. Nh vy ch c th to thnh tm l chng i con, rt bt li cho vic hnh thnh tnh cch ca con". Ti nhn ra: "Anh ni rt ng, ch yu v my nm trc y em mt mnh nui dy con, qu bn rn, lm g c thi gian kin tr thuyt phc, nh phi dng bin php c tnh cng ch nh th. Em bit nh vy l khng tt, anh nn thng xuyn nhc nh em sa cha thi xu ". Trng Hn V ni: "Nhng i hi ca em i vi con u ng c, nhng khng nn qu nghim khc nh vy, nn gi vng nguyn tc ny: lp trng phi kin nh, thi phi mm do. hn na phi bit nm bt c mi vn , nhng trong mi giai on ch nn gii quyt mt vn ". Ti chp nhn li ph bnh ca anh, v bt u iu chnh thi i vi nh Nhi, chu vui ra mt. Khng hiu c nguyn nhn su xa, chu hi ti: "M thy khng? Cha va n lm c nh vui m nh!" V vic gio dc con, Trng Hn V khng bao gi tic tin. Nm 1987, trong lc mi ngi lng bng cn rt thp, anh dm b ra kh nhiu tin
149

mua v mt chic knh hin vi c lm qu tng nh Nhi nhn ngy k nim sinh nht ln th 6 ca chu. Chic knh hin vi c l ci mc quan trng trong qu trnh pht trin tr lc ca nh Nhi. T y, chu c th nhn thy c mt th gii nh xu m mt thng khng th nhn thy c. iu kch thch tnh hiu k v lng ham hiu bit ca nh Nhi. Trc y gp bt c iu g l chu hay hi: "Ti sao?", cn by gi nhng cu hi chu t ra chuyn sang hng mi, su sc v tinh vi hn. M ca anh cng rt qu nh Nhi, b gi tng chu cun sch "Mi vn cu hi". Chu rt thch cun sch ny. Tt c nhng vic lm trn u rt c li i vi lng say m tri thc khoa hc v ch quyt tm tm n ngn ngun mi s vt ca nh Nhi. Mi mt nm sau, khi nh Nhi nhn c giy bo ca Trng i hc Harvard, trong giy gi nhp hc y, nh trng yu cu nh Nhi phi vit mt bi t thut vi u : "Ai l ngi c nh hng quan trng nht i vi em. Hy k li nhng nh hng ". nh Nhi t nhin nh n chic knh hin vi c m chu c tng t thi cn nh, chu ly lm tiu im, vit mt bi t thut tht xc ng. ngha su xa ca k vt y, lc nh Nhi u thc c rng: nm ln 7 tui, ln u tin t chc k nim sinh nht cha dng ti nh mnh, cht nh n nim xc ng khi nhn c qu sinh nht ca cha dng mt nm trc y, trong quyn nht l m nh Nhi mi vit c my bi, chu vit tip my dng lm qu sinh nht tng li cha: "Hm nay l ngy sinh nht ba, con mun vit my dng nht k lm qu sinh nht: Ba em li nim vui cho con Chic knh hin vi m ba mua v cho con gip con nhn thy nhng vi khun hnh que trong i trng v nhng vi khun hnh cu trong qu nho. N cng gip con nhn thy qu trnh cht rn bin thnh cht lng v ngc li qu trnh cht lng bin thnh cht rn trong th nghim... M rt yu qu con, nhng m cha lm c nhng vic nh vy".

MT NGY MT VI CU, NHT K PHI VIT U

150

Vo u nm hc lp 2, nh Nhi ni vi ti: c ch nhim ngh c lp mi ngi hng tun vit hai bi nht k, c gio s sa bi cho, nhng y khng phi l bi tp bt buc, ai khng vit cng khng sao. Ti khng hi nh Nhi: "Con c vit hay khng?", m ch c c thi vui mng. Ti lc tm sch v, gi cho chu xem mc "Vit nht k rt c li cho hc tp" trong cun "Phng php dy con chm ch hc hnh", nh Nhi t ra rt thch th. Ti c lm nh vy l to cho nh Nhi mt thi quen lun bit tun theo s sp xp ca cha m, cng l kch thch s hng th vit nht k ca chu. i vi cc chu la tui ny, thi ca ngi ln lun l mt sc truyn cm hu hiu v cng l mt mnh lnh khng li. Ti v Trng Hn V thng s dng nhng phng thc giu sc thi tnh cm li cun nh Nhi t gic lm nhng cng vic cn nhiu sc, khng bao gi cho a tr cha hon ton chnh chn c v suy ngh ln cch nhn c tu la chn. nh Nhi vui v "bc vo cuc chi", nhng chu rt lo khng bit nn vit nh th no. Ti gi cho chu nn vit vi bi v k ngh h va ri. Th nhng, nhng chuyn trong c my thng ngh h th nhiu lm, ngh i ngh li, nh Nhi vn "lng tng nh g mc tc". Nhn c hi, ti dy chu "th thut chn ti": ch chn v vit nhng chuyn "c vn " m thi. ng thi, cng ch r cho chu bit nhng quy nh trong khi vit nht k: Tt nht l vit thnh nhng chuyn nh th v, khng vit nhng iu t nht hoc k l di dng "dy c ra dy mung" (rt khng c li cho vic vit tp lm vn sau ny). C th ch vit mt vi cu, nhng phi cho ngi c hiu c mnh nh ni g (yu cu nng cao kh nng hiu bit v kh nng biu t ngm ri). Cu chuyn di vit mt ngy cha xong th c th chia ra vit trong my ngy ( chun b cho nhng bi vit di sau ny) Nhng ch cha bit vit th cch qung ri ghi li phin m, sau ny tra cu in vo cng c. (v bn qu, c nhiu ch phin m n nay vn cha in vo c ch).
151

Nn vit thnh hng c ch sau ny sa nhng li sai. (ct l nh Nhi hc cch gii quyt nhng vn k thut). Nh vy, ln u tin nh Nhi vit mt chm nht k nh sau: Ngy 2 thng 9 Nh li nhng ngy h Nm hc lp 2 bt u, c gio Thnh bo chng ti vit nht k, y qu l mt tng hay. Ti cho rng y s l mt dp tt pht trin ti nng. Ti s vit my bi v nhng chuyn trong k ngh h, sau ny ln ln, xem li chc l th lm. Hom nay th vit bi u tin: 1. Cng vic ti thch nht: Trong thi gian ngh h cng vic ti thch nht l xem phim truyn hnh ng thoi nhiu tp, nh phim "Hong hu bng tuyt", "Ra b"...

Ngy 4 thng 9 2. Nhng cng vic ti khng thch: Nhng cng vic m ti ght nht l i "ng tra v phi ng lc 9 gi ti". Ti khng thch ng tra l v bui tra ti thch c sch, cn khng thch ng t 9 gi ti, v lc y ang c chng trnh truyn hnh rt hay. Nhng v hm sau phi dy sm i hc, nh phi ng thi.

Ngy 8 thng 9 3. Cng vic ti thch lm nht: Cng vic ti thch lm nht l xoa bp cho m. Cng m c quan tr v, ch cn thy m t ra mt mi ti lin xoa bp cho m ngay. m lng, xoa bp u gi, m rt thch, nh Nhi cng rt thch. Ti yu cu nh Nhi, mi bi nht k u phi c tiu , sau vit nhng vic xoay quanh tiu y ging nh vit tp lm vn. V vy phn ln nhng bi nht k ca nh Nhi u c tiu . Vic ny va cho nh Nhi c thi quen vit ng trng tm, va cho nh Nhi bit c th thut chn u . Nhng

152

k nng ny s gip nh Nhi ginh c im s cao trong cc k thi mn ng vn. V c bn, ti khng cn bit nh Nhi vit nhng g v vit th no, ti ch yu cu nh Nhi sau khi tm c ti ri th phi "nhanh chng bt tay vo vic ngay". Ti chu trch nhim xem li cho chu. Nu pht hin thy ch no vit sai, ti ly mc nh du pha di nh Nhi t tra cu v sa cha. C lc ti cng cho kin v mt vi cu vn, cn sa hay khng l tu chu. C iu nh Nhi lun coi trng kin ca ti, mc du c lc chu rt ngi khng mun sa, nhng ri chu cng nhn ni sa theo ti, cng c lc chu dt khot vit li mt bi khc. Cn phi nhn mnh rng, thi k hc tiu hc, vit nht k khng phi l i ph vi vic thi c, m ch nhm bi dng nng lc tng hp v nhng t cht tt p m thi. Tp lm vn chun b cho thi c, vic ny ln trung hc mi lm. T nm lp 2 tiu hc n nm th hai bc cao trung (trong sut 10 nm ), nh Nhi ngy no cng lu tm tm kim ti cho nht k ca mnh. Nm ny qua nm khc, vic tm kim ny rn luyn cho nh Nhi mt thi quen quan st thng xuyn v suy ngh thn trng. cng l mt trong nhng muc ch m chng ti yu cu nh Nhi phi ch vit v nhng sai st ca mnh. Vic ny ct nhm bi dng thi quen v kh nng t hi ci. Nhng ngy u tin, nh Nhi thng khng thch vit v nhng "vic xu" ca mnh, chng mt nm sau chu nhn ra rng: bit hi ci nhng sai lm ca mnh trn trang nht k l mt iu b ch. Th su, ngy 8 thng 5 nm 1988 (hc k II lp 2) Hm nay, ngi lt li nhng trang nht k, t trc n nay tng cng vit c 69 bi, trong c 33 bi k chuyn, cn 36 bi l vit v nhng sai st ca mnh. Mnh thy rng my bi u tin trong nht k, mnh vit v nhng iu t ngh ra thi cn nh. trong cc chuyn nh :"Bng hoa ti sao n c?", "Cng vic ti yu thch nht", "Nhng vic ti thch lm". "M phm", v bi "eo gng tay"...

153

Nhng bi vit tha nhn sai lm ca mnh, xem ra cng cha hay lm, th nhng n cng ghi li c nhng sai lm u tr ca ti trong thi th di, thng xuyn xem li n, cng l mt bi hc lm cho mnh khng bao gi mc li nhng sai lm tng t. Xem li nhng trang nht k ca mnh t trc n nay, c cm gic mnh lm c nhng vic mnh mun lm, c li thy tht c ngha. Nht k ca nh Nhi, t nhng ngy u ch vit c mt, hai cu, 4 nm sau chu vit c nhng bi di ti 4.500 ch, c cc thy c gio ht li ca ngi (ng nhin l phi phn ra vit trong my ngy lin). V d nh bi "Ri cng trng i xung nng thn". Thi gian ny cng c lc chu thch vit v lc ngi vit. Nhng khi ln lp 5, nhit tnh vit nht k ca chu li c khi ohc tr li. Ngay c vic lt gi li nhng trang nht k trc y, i vi nh Nhi cng l mt nim vui b ch. TCH CP CHUYN THNG NGY DNG XY THNH T CHT T ngy nh Nhi bt u ghi nht k,chng ti li c thm mt knh thng tin mi hiu v nh Nhi, ng thi cng c thm mt phng php mi gio dc nh Nhi. Bi v chng ti thng bo chu ch vit v "nhng chuyn ng vit nht". Nhng chuyn m chng ti khuyn nh Nhi nn vit vo nht k, u l nhng chuyn ng c coi trng v nn khng nh. Dn d, nhng t tng v quan nim ca chng ti nh hng su sc n tm hn chu. Nhng trang nht k ca nh Nhi cng v vy ghi li mt cch chn thc qu trnh pht trin t tng v tnh cm ca chu. Qu trnh , theo cch ni ngy nay chnh l qu trnh bi dg t cht. Vn mu cht l cc bc cha m phi lu tm mi lc, mi ni, khng c b qua bt c vic g, phi kin tr nguyn tc, thng nht quan im, nhng quy nh i vi con ci khng c thay i d ch mt ln, cho con ci khng hy vng cu may vi s nhn nhng ca cha m. Qu trnh ny lu di v phc tp, nhng khng h t nht kh khan. hy xem li nht k ca nh Nhi t nhng nm tiu hc, bn s thy c mt cch c th
154

v chn thc rng, tm hn ca nh Nhi cc k phong ph, c dng nn bi tng vin gch nh. Ngy 2 thng 11 (Khi nh Nhi 7 tui) Hm nay ti sng tc mt bn nhc, bn nhc ny khng phi l bn nhc bnh thng, l bn nhc u tin do ti t sng tc. Trn chic n in t, lc ti n phm en, lc ti n phm trng, lc li ho hai m lm mt... Tm li, l ti thy rt hay, ti lin ly my ghi m ra ghi li. Sau m bng cho m nghe. M ni: "Nghe hay lm! Con tua li bng i, lt na ba v, m cho ba nghe, chc ba vui lm". Ti tua li bng, ngi ch ba v m cho ba nghe. (Mc ch ch yu: Khuyn khch nhng hot ng sng to)

Ngy 3 thng 11 Trc khi i thi V ngy mai thi ri, nht k phi vit ngn thi. Ti nay, lm xong li tp ton, ti ngy xem i li thi bi phi vn, bit hn ngh 9 ngi gi ln u ging c i ng. thi). (Mc ch ch yu: Ngy thng phi bit vn dng thi gian hc tp, trc thnh

Ngy 4 thng 11 C mt ch Bi thi hm nay c mt ch ti khng vit c. Th m thy gio khng pht hin ra, cho nn ti vn c im ti a. Nhng trong lng lun y ny. Bi v, l ra ch c 19 im thi, th m ti vn c trn 20 im. ti ngh: c nn ni cho ba m bit khng nh? Suy ngh hi lu, ti quyt nh c ni ra. m khen ti tht th, cn ba th mng lm. (Mc ch ch yu: Kp thi ng vin nhng vic lm thnh tht, truyn th mt quan im o c tt. Mt kt qu khng phi do sc mnh lm ra, th d c l mt ni vng, cng khng thm ng n. Lm cho con ci bit t trnh xa nhng hnh vi xu nh tham lam v ni di).
155

Ngy 6 thng 11 Nhng vn c pht hin ra trong k thi C hai iu mi c pht hin ra qua k thi ny: mt l, hay qun ch; hai l, hay vit sai. Ch hai vic ny thi cng gay go ri. Ti sao li nh vy? Th ra cc bi lm nh, khng chu kim tra k li, n khi i thi, ng nhin l lm sai ri. V vy, t nay, cc bi lm nh phi kim tra li tht k. iu ny quan trng lm. (Mc ch ch yu: Hc cch phn tch vn , tng kt kinh nghim)

Ngy 15 thng 11 Bc th t Nht Bn Hm nay ba ti nhn c mt bc th t mt ngi bn Nht Bn. Trn phong b dn nm con tem th. Ti thy, mi chic tem th u c ghi con s 40. Ti cho rng l gi 4 ho mt chic tem. Ti nhm tnh, nh vy c thy l 2 ng. Ba ti bo: "y l tin Nht con , n v l ng ch khng phi l ho. 200 yn Nht tng ng vi 1 la ri, 1 la tng ng vi 8 ng nhn dn t. 1 la ri bng 12 nhn dn t". "Ba c th cho con nhng chic tem y c khng?" Ba ni: "c con !" Ti cn thn ly nhng chic tem th y. (Mc ch ch yu: Mun hiu bit nhiu, phi tch lu u u).

Ngy 10 thng 11 Truyn hnh vi nht k Chiu nay, va xem xong b phim "Gu con thot nn", th b phim "Li li" li bt u. Ti rt mun xem tip, lin ni vi m: "M i, con xem phim trc ri vit nht k sau cng c ch?" M ni: "Khng c, phi gi no vic y, vic hm nay ch ngy mai". Th l ti tt ti-vi, ngi vo bn, vit nht k. (Mc ch: Gio dc gi vng nguyn tc, hc trc chi sau). Ngy 30 thng 11
156

Li ha Ti nay, m gip ti kim tra li bi lm nh, bng m pht hin ra ch sai. Ti vi vng git ngay ly quyn v bi tp. M ni: "Khng c". Ti c b chy. Sau khi ti sa li ch sai y, a v li cho m kim tra. M y v ra, khng thm kim tra h na. Ba ni: "Con phi thnh tht xin li m i, m s tha cho". Suy ngh mt lt, ti quyt nh xin li m: "Con xin ha, ln sau con khng th na". M gt u ni: "Con ha vy, m yn tm ri". (Trng tm gio dc: Ch kim im khng cha , phi c bin php gip tr sa cha sai lm).

Ngy 26 thng 12 "Xng ng vi danh hiu" Hm nay l ngy th 2, bui sm ton trng tp trung lm l cho c. Thy hiu ph ln pht biu, thy ni v hai vic. Vic th nht, thy hi: "lp no c "c " v mt gi gn k lut, mi lp trng lp gi tay". Thy hiu ph li hi: "Nhng llp ny tht xng ng vi danh hiu hay cha? ngh cc lp cho ton trng bit v thnh tch ca mnh?" Sau thy hi tip: "Em no c th tr li c, "xng ng vi danh hiu" l th no?" Ti lp tc gi tay xin pht biu. Tht may, thy hiu ph gi ti. Ti bc ln trc mi-cr ni: "Tha thy! tc l danh hiu v thc t phi ph hp vi nhau !" Tr li xong, ti vi ri khi k i. Thy hiu ph ni: "Thy cm n. Em tr li rt ng!" V n nh ti k li chuyn ny vi m. M ni: "Con hy ghi vic ny vo nht k". (Trng tm gio dc: Dm xung phong lm nhng thi im then cht, l mt biu hin ng khen. Nhn dp ny, toi ging gii cho nh Nhi nghe v ngha tch cc ca cu thnh ng: "Mnh b go, bo b tin". Dng vin chu ch ng nm vng cng nhiu tri thc ch i nhng thi c to ln hn).

Ngy 28 thng 2
157

Nhm bn yu thch ca ht Chiu nay thy Hong, ngi ph trch i hp xng nh trng hi ti: "Ngoi em ra, lp 2B cn c em no thch tham gia i hp xng na khng?" Ti tr li: " em i hi xem sao..." Ti i xung gc, vo lp hi:"C bn no thch vo i hp xng khng?" Va hi xong, lp c hn 20 bn xung phong gi tay xin tham gia. Ti v cc bn cng i ln gc. Va n ca phng c n mt na trong s cc bn y b trn. Ti ngh rng cc bn y s. Ch cn khong 10 bn mnh dn bc vo phng. Thy Hong bo ti: "Em hy chn h thy ly my bn c ging ca tht tt". Chn i chn li, cui cng ti chn c 5 bn. (Trng tm gio dc: Khen ngi nh Nhi gip thy gio lm cng tc t chc. T nh lm quen vi vic ny, ln ln c nhiu trin vng). Ngy 2 thng 3 T gio dc Chiu nay ti v bn Linh Linh nh nhau. V ti nh, ti k li chuyn ny vi ba. Ba gio dc ti, ti ci li. M cng n dy bo ti, ti cng ci li. M tc qu bo ti: "Vy th con hy t bo mnh". Ti bt u t gio dc. Lc u thy rt bun ci, nhng ri ti cng t gic gio dc c mnh. M ni: "Sau ny, ta s thng xuyn dng phng php t gi dc". Xin b sung: hai a chng ti nh nhau v chuyn tranh ginh chi. Li xin b sung na: Ti gio dc bng cch t mnh tranh lun vi mnh. (Trng tm gio dc: T gio dc c th nng ln thnh t kim ch, l mt k nng "Tnh thng EQ" quan trng). Ngy 6 thng 3 Hi ng Sng nay i hc v, ti thy c mt ngi hi ngi khc ng n nh ng T Dng Thanh. Ngi kia ni: "Khng bit" Ti vi chy n ni vi ngi hi
158

ng: "Chu bit bc T, bc y l hng xm nh chu". Ti lin dn ngi n trc ca nh bc Dng Thanh. Ti ch vo : " y bc !" Ngi hi ng ni: "Bc cm n chu nh!" (Trng tm gio dc: Phi lun dy con thc cnh gic, phng bn bt cc, khng c dn ng cho ngi l. Tuy vy, cn bi dng phm cht sn sng gip ngi khc, th nn dng phng php khc hay hn).

Ngy 9 thng 3 Bi thuc b n ca ti Chiu nay, m b nhc u, ti lm cho m ti mt bi thuc b mt: ti mt cht nc vo mt l nc hoa dng ht nhng vn cn mi thm, cho thm mt t thuc nh rng ho tan trong nc, v thm mt cht kem dng da. Sau khi xc u, ti ly ra xoa ln u m v bt u xoa bp. M hi: "Con ang lm g vy?" Ti tr li: "Con ang cho m mt bi thuc b mt, m thy th no?" M ni: "M thy trong lng rt thoi mi". Ch mt lt sau m khi nhc u. (Trng tm gio dc: "Trm nghe khng bng mt thy", cu ni ny rt ng trong cuc sng, cng rt ng cho hc tp).

Ngy 17 thng 3 Phng php mi Chiu nay, m bo ti, t nay v sau m khng kim tra li bi lm nh ca con na u, m ch k cho mt ch, cng nhn con lm bi thi. Ti hi ngc nhin. Sau , ti ni vi m: "Nh bn Chung Nguy cng lm nh vy m !" M ni: "Th th chng ta cng hc t p kinh nghim c a h thi". (Trng tm gio dc: Cha m khng kim tra bi lm ca con trc khi thy c gio chm bi. Lm nh vy thy c gio bit c thc cht trnh ca con mnh, ng thi cng con thy c hu qu ca nhng vic lm thiu thn trng. Vic lm ny ch thch hp vi nhng hc sinh thc s say m hc tp). Ngy 21 thng 4
159

H tin Hm va ri y, trong gi thi, thy gio pht cho mi hc sinh mt t giy nhp. Ti thy p qu lin gi li sau ny lm diu. Ti khng dng n nhp bi. Kt qu, v bnh h tin, mun tit kim mt t giy nhp m kt qu bi thi b mt 13 im. Ti thm ha, sau ny ci g cn dng n th nht nh phi lm, d c phi tr gi nh th no cng khng c b. Ngoi ra, ti cng cn c mt khuyt im na l khi lm xong bi, rt li kim tra li. Sau ny, nu c sai lm g phi mnh dn ni vi ba m, v t tha nhn. Ti s c gng khng sau ny phm phi nhng sai lm nh vy na. Nhng sai lm phm m t ln r i khng bao gi phm li ln th hai. (Trng tm gio dc: Sau khi ging gii cho nh Nhi nghe r ngha cu: "Ch nn tham bt b mm", chu khng bao gi cn v chuyn li nhp bi m b mt im na. "Nhng sai lm phm mt ln ri, khng bao gi phm li ln th hai". iu ny dn dn tr thnh nguyn tc cho mi vic lm ca nh Nhi).

THY BIN PHP HAY, PHI P DNG NGAY

Do khng c vo hc ti cc trng tiu hc loi A, chng ti vn cha hon ton yn tm vi kt qu hc tp cao ca nh Nhi. Vo mt ngy th by, gia hc k II lp 2, ng ng, mt bn tt ca nh Nhi, hin ang hc Trng tiu hc S Thng Nghip n chi vi nh Nhi. Ti hi ng ng: "Chu c vit nht k khng?" ng ng ni: "Thy gio yu cu chng chu mi ngy phi b ra 30 pht vit mt bi nht k di 250 ch, tu vit ci g cng c". Ti thy bin php ny rt hay, lin bo nh Nhi lm theo. Ti cn b sung thm: nu cu chuyn qu di c th chia ra vit trong vi ngy, nu cu chuyn ngn qu, th mt ngy c th vit hai chuyn. Tm li, trong thi gian 30 pht vn phi vit 250 ch. Ti cho rng, vic hn ch s ch v thi gian nh vy buc nh Nhi phi suy ngh v vit tht nhanh, rt c li cho vic tp trung t tng, nng cao hiu sut t duy.

160

V ng ng lm nh vy, nn nh Nhi vui v chp nhn. Mt bi nht k by gi thng di gp i nhng bi trc y, v vy trong qu trnh su tp t liu, bt buc phi quan st k hn. T y, cng vic vit nht k ca nh Nhi bc sang giai on mi, ghi li qu trnh bi dng t cht tng hp rt sinh ng ca mnh.

Ngy 16 thng 5 Chiu nay, trn ng i rc v, ti nhn thy ba chic chu hng tr nh p tuyt vi. Trn mi chu u n c ba bng hoa. Ti ngh y khng c ong mt lm sao c th th phn c, th l ti quyt nh th phn nhn to cho chng. Ti cm nh mt bng hng c, r phn vo trong lng bn tay, sau ti vt nh mt bng hoa hng ci, cho non hoa ca n chm vo phn hoa c trong lng bn tay ti. C ln lt nh vy, ti th phn nhn to cho tt c cc bng hoa ci. Sau khi th phn xong cho my chu hng tr nh, ti li thy bn cnh c my chu sen lnh kim cng ang n hoa. Ti cht ngh : th ly phn c ca hng tr nh th phn nhn to cho sen lnh kim xem sao. Th l, ti li r phn c ca hoa hng trong lng bn tay, ri em n my chu hoa sen lnh kim, ti dc phn hng tr nh vo non ci ca hoa sen. Nh vy, ti lm thm c mt vic l lai ging hoa sen bng phng php th phn nhn to. M nhn xt: b ngoi hoa hng tr nh nh th no? Nhu c v nhu ci ca n c g khc nhau, lm th no phn bit c? Cha miu t c hoa sen lnh kim. Ti miu t qu trnh th phn sinh ng v c th, nu hoa cng miu t c nh th th tt bit bao. Xem ra, v qu trnh thao tc, tc gi ghi c kh r rng, cn vic quan st i tng thao tc cha c t t m. Cn phi hc cch miu t cc bi "Ch sc con" v "Con chim ch hng" trong sch gio khoa. Ch cn my cu t lm hin ln mt cch sng ng vt mnh miu t. iu mu cht l, khi quan st phi nhanh nhy tm ra c c im ca s vt.
161

(Trng tm gio dc: Ba nhit lit biu dng "hot ng khoa hc" cn mang nng tnh u tr y ca nh Nhi, cn ti ng vai tr ca mt c gio ng vn. Sau khi c li nhn xt ca ti, ch nht sau , nh Nhi b cng quan st k hai loi hoa , ly lm ti liu cho mt bi nht k khc. Sau my ngy, nh Nhi li vit mt bi nht k na c lin quan v hoa, ln ny chu tin b nhiu).

Ngy 22 thng 5 Chiu nay, trong gi ln lp ca "Nhm bn cng chung s thch", thy gio dy tp lm vn ly bi "Nhng bnh xe trong cuc sng" ca ti lm bi vn mu, c cho c lp nghe. Ti mng rn. Va tan hc, ti vi v tr v. Ti nh, ba m i lm cha v. Ti ngi vo bn l m bi tp v vit ch. Mt lt sau, ba i lm v, ti ni vi ba: con hm li cm ri. Ba ni s cm khng n, phi i vo go nu thm cm. Th l ti i vo go, ti nu thm mt ni cm mi. ng lc m cng tr v nh. M xung bp lm thc n, cn ti tr v phng ring lm tip cng vic ca mnh. n cm ti xong, ti vi em bi tp lm vn ra khoe m. Khng ng m ni: "Vit rt bnh thng. Bi ny m cng c ly lm bi mu, chng t rng trnh vit vn ca lp con cn km lm. Nh vy, chng qua ch l "b a chn ct c", "x m thng cht lm vua" m thi". (Trng tm gio dc: Khng nn qu coi trng nhng li khen r tin. Nh vn ni ting M, lc ng 8 tui cng c nhng chuyn tng t. Ln u tin ng lm c mt bi th, m tm tc khen: "Hay qu!" B th li ch: "D m!" Nhiu nm sau, ng cm thy rt mng v ngay t nh c nghe hai kin hon ton tri ngc nhau i vi cng mt tc phm u tay ca mnh. S vic dy cho ng bit: phi lun gi c trng thi cn bng trc nhng li khen ch kiu ca thin h, khng c v s ch bai ca ngi khc lm mt i dng kh ca mnh, v trc s tn dng m phi bit kim ch, khng c say sa t mn).

Ngy 3 thng 6. Th by
162

Chiu nay, bn ng ng i xe p n trc sn nh, gi ti, r i tp xe p. Ti bo bn ng ng, hy ln nh ti ti sp xp, xem c thi gian i xe p hay khng. V cn c bao nhiu. Bn ng ng lin kho xe li, leo cu thang gc ln nh, ti ngi vit mt thi gian biu, ni dung nh sau: Luyn vit ch: 60 pht Lm bi tp ng vn: 30 pht Lau nh: 15 pht Vit nht k: 60 pht Luyn n: 30 pht Tng cng l 3 gi 15 pht. Qu thi gian bui ti l 5 gi 55 pht (tr n ti v ngh ngi). Nh vy ti cn 1 gi 10 pht tp xe p. Ti v ng ng vui v xung lu. (Trng tm gio dc: nh Nhi bit cch sp xp thi gian ca mnh trong c mt giai on di, c n cui tun ti yu cu chu phi lp c mt bng thi gian biu chi tit cho c tun sau. Trc ht phi tr i nhng thi gian dng cho mi vic bt buc cho sinh hot hng ngy nh n ung, tm git, ng ngh, xem truyn hnh... xem cn bao nhiu thi gian lm vic. Sau li tnh ring hai ngy th by v ch nht, gip m lm vic vt trong gia nh, i chi xa hoc tip khch... Tr tt c cc khon i, th s bit c cn thi gian i chi hng ngy khng, v cn bao nhiu thi gian. i vi cc bc cha m, vic tnh ton k nh vy s trnh c vic lc no cng h ht con hc bi, bin vic hc tp ca con thnh vic "kh sai". Lm vic theo gi no vic ny rt c li cho vic nng cao hng th v hiu sut hc tp cho con). Ngy 1 thng 7. Ch nht. Tri ma Chiu nay, ba cho ti v ng ng cng tp din thuyt t 3 n 5 pht. Chng ti bt u c sch. Cun sch m ti c l cun B mt - mt tuyn tp cc chuyn l trn th gii. Ti chn bi Cc kiu ly hn tp din thuyt. Ti bt u k: Trn th gii c nhiu kiu ly hn.
163

Ly hn bng li th: mt s nc rp, khi mt ngi chng chn ght v mnh v c nh b v, th ch cn ch thng vo mt v mnh v ni lin ba ting: Ly hn, ly hn, ly hn. Th l c th ly hn. Ly hn bng cch ko t si dy: mt s nc pha Nam dy ni Hymalaya, sau khi ly nhau, cuc sng v chng khng ho hp, ch cn hai bn thun tnh ly hn, h c th ly mt si ch mng manh, ri v chng mi ngi nm mt u dy ko mnh. Si dy t, coi nh hon tt th tc ly hn. Ly hn qua bu in: to thun li cho nhng cp v chng tnh nguyn ly hn, chnh quyn a phng bang California ca M quy nh mt o lut cho php Ly hn qua ng bu in. Nhng cp v chng mun ly hn ch cn qua con ng bu in, np cho chnh quyn 40 -la M l c ph chun. Cn nhiu kiu ly hn k l khc, nhng thi gian ht.

Vit ra th nh vy, nhng thc ra khi ti k th cn lng tng lm, v c rt nhiu ch sai, nht l a danh v tn ngi nhiu lc ba ti khng nhn c, ci ngt ngho.

Ngy 2 thng 7. Th hai (tip) Sau khi ti k xong, th n lt ng ng. Bn y cng chn ly mt chuyn trong cun B mt nh trn ti va ni. Cu chuyn bn y k l chuyn mt ngi c su chic d dy, chm truyn Nhng iu b n trn c th con ngi. y cng l mt chuyn l. Mt bnh vin Java, Indonesia, va mi nhn vo mt bnh nhn nam, kh nng n ung ca anh ta tht k l. Sut ngy lc no cng ku i, v c ci g l n ngu n nghin, thm ch cn n c tm ga tri ging. Nhn vin phc v va ngc nhin va tc gin. Cha pht hin ra anh ta mc bnh g, h nht tr ui anh ta ra khi bnh vin Ti din thuyt ca ng ng cng chng hn ti l my, c iu nm thng v a anh bn y nh hn ti.

164

y l ln u tin chng ti tp din thuyt, tuy cha tht va , nhng rt vui.

(nh Nhi rt c ti n ni, chnh nh ngay t nh chu c hun luyn kh cng phu. Trng tm gio dc: Hnh thc gi l din thuyt ny cng l mt phng php hun luyn rt tch cc cho kh nng thng bo tin tc, pht biu kin trc hng trm con mt ang theo di, th nhng thi ngi din thuyt vn bnh tnh, ung dung, ni nng ch ng lu lot v dng suy ngh khng h ln ln. Sau ny, khi c phng vn ti M, nh Nhi pht huy rt tt kh nng ny).

KHNG GP THY GII, VN PHI L MT TR GII

Theo chng ti c bit, v cng qua thc t hc tp ca nh Nhi, tuyt di cc thy c gio m chng ti gp u yu ngnh yu ngh, ht lng v hc sinh. Cho n nay chng ti vn lun knh trng v bit n cc thy c gio . C rt t cc thy c gio vn cha thc s tn tm vi ngh nghip, gp phi nhng thy c gio , qu l iu khng may mn i vi hc sinh. Nhng nu cc bc cha m c nhng bin php hu hiu b p li nhng s thit thi , th con ci h vn c th tr thnh tr gii, con ngoan. My nm u bc tiu hc, nh Nhi cha gp c vn may. Do s tip nhn hc sinh theo a bn ng k h khu, nn khng c vo hc mt trng nh mun, cht vt lm mi xin c vo mt trng tiu hc loi trung bnh, nhng li khng may gp phi mt c gio ng vn kim ch nhim lp, mt c gio chayn tm vi ngh dy hc. phi chm bi, trong c hai nm lp 2 v lp 3, phn ln bi tp nh ca hc sinh, c u cho chp li nguyn xi bi kho. gi uy tn cho c, ti lun thc giuc nh Nhi phi c gng hon thnh nhng nhim v hc tp t hiu qu y. Du sao, i vi hc sinh tiu hc, thi quen tn trng thy c gio cn quan trng hn c nhng kin thc m cc chu hc c thy c. Quyt khng th v mt s thiu trch nhim ca mt thy c no , nh Nhi coi thng c nhng yu cu ng n ca cc thy c gio ni chung. Ch khi no vic lm ca Thy c gio c nh hng xu trc tip n hc
165

sinh, chng ti mi rn e con ci bng cch vic ny ba m s trc tip n xin vi thy c gio, ch khng cho php con t chi b nhng i hi ca thy c. V nh, cui hc k II lp 2, trc khi thi c ch nhim yu cu hc sinh phi chp li bi kho ca c mt hc k. Mt mnh lnh rt khng hp l nh vy, ng nhin l chng ti khng th cho nh Nhi chp hnh. Nu khng cn thi gian u hc cc b mn khc, kt qu thi c s th no. Nhng khi gii thch cho nh Nhi, ti khng bnh phm v cng khng t thi phn i, ch ni: M s vit giy xin vi c gio cho con c min chp bi kho m ch tp trung hc t mi, v mt cn qu yu. Chc c gio s ng thi. Do trong c nm, vic dy d hc sinh ca c ch nhim cha lm ht trch nhim, cho nn kt qu thi ca b mn do c ph trch khng c nh . V vy, c tm cch tng im cho hc tr bng bin php cn c vo nng lc hc tp thc t v tinh thn hng hi pht biu trn lp ca mt s hc sinh. Do , kt qu ng vn cui hc k II lp 2 ca nh Nhi thc t ch khong 90 im, c tng cho thnh 98 im. cho nh Nhi c nhn thc ng v kt qu thi c ca mnh, hm nhn c giy bo kt qu thi, chng ti phi gii thch ngay theo hng tch cc cho nh Nhi v vic lm ca c gio: C gio tng im cho con v con thi qu km (hi hc sinh lp 1, lp 2 phi t 95 im mi c coi l thi ). C s con chn nn bun phin. Sau ti hi chu: Khi thi vo i hc, liu c ai dm mnh tay cho con thm im khng? nh Nhi suy ngh ri ni: Chc khng m ! Ba ni thm: Khng nhng khng , m ch cn thiu na im tn con phi ng di hng trm ngn bn khc. Cng nh vy con ch cn c ln na im, tn con cng s ng trn hng trm hng ngn bn khc ri. Trn thc t, hng nm ch v hn km nhau na im m c hng trm hng ngn th sinh hoc thi i hc hoc thi trt. Ti ni vi nh Nhi: Mun c c kt qu thi tht tt, th t mnh phi t ra nhng yu cu tht cao. Thi xa trung quc c mt cu ni rt hay rng: Php h k thng, c k trung d Ba lin gii thch: Cu ni c ngha l : t ra yu cu tht cao, kt qu vic lm c th ch loi trung bnh; t ra yu cu
166

 mc trung bnh, th kt qu lm vic ch loi km. Sau ba cn ly mt vi dn chng c th chng minh cu ni l ng nh Nhi sau sa nghe, nghe xong lin biu th quyt tm: Con cng s php h k thng. Ti mng qu m cht con vo lng, khen con c ch v bo: con c th Php h k thng, m s dn con n hc tp kinh nghim ca anh L Hng. L Hng l con trai mt ngi bn ng nghip ca ti, chu rt say m hc tp, im hc tp v im o c u xp loi gii. u nm nay, chu va c nh trng tin c cho i hc ti mt trng trung hc trng im vo loi s mt, s hai ca tnh T Xuyn. Sau ny, sau su nm hc tp ti trng trung hc, L Hng c trng i hc Bc Kinh tuyn thng v c thnh tch hc tp xut sc, ng th ba trong k thi gii vn ton tnh T Xuyn. M chu, c gio Ng rt c kinh nghim c trong vic dy hc trng v gio dc con ci nh. C mi k ngh php hng nm, ti u dn nh Nhi n nh anh L Hng chi, chu c ngi thc vic thc. Nhng li khuyn bo ca c gio Ng v nhng bi hc sng ng ca anh L Hng gip nh Nhi gim c bao on ng vng. Hn na, cn tp cho chu mt thi quen: thy ngi hn mnh phi ch ng khim tn hc hi v lun ly h lm gng noi theo. C gio Ng ni vi nh Nhi, nm lp 3 l nm c s phn ho r rt v trnh ca hc sinh. Nguyn nhn ca s phn ho l do t cht tr lc ca tng ngi v c s tri thc do hai nm lp 1 v lp 2 to dng nn. khc su n tng cho nh Nhi, ti c hi c gio Ng: Theo c, c s ca b mn ng vn l g? C tr li: C s ca mn ng vn khng c g khc ngoi ba vic: hc ch, ghp t v t cu. Ti li hi: Phi chng hc sinh ch phi nghe thy ging l , cn mun lm mt hc sinh xut sc th phi bit ch ng m rng kin thc ca mnh. Tip li c, ti hi li nh Nhi: Con cng ang phn u c l hc sinh xut sc, ng khng? Vy th k ngh php ny, hai m con s tp trung luyn tp ghp t v t cu nh.

167

Tc dng tch cc ca mt tm gng sng v nhng li gi m ca cc bc ph huynh, xa nay lun l mt sc mnh d lun, hiu qu nht. Trong khng kh ci m y, nh Nhi tip thu mt cch thoi mi v vui v. Sau khi t tng thng, nhit tnh hc tp ng vn c, trong k ngh h ca lp 2, hng ngy nh Nhi vn theo ti n c quan. Ti ngi c bn tho, cn nh Nhi ngi bn cnh, tp ghp t. Ti yu cu chu, mi ch phi ghp c 4 t. Mi khi b khng ngh ra c, chu li xin m cho vay t. Cng c th ch ghp c mt hay hai t, ti cng gii thch cho chu v trng hp c bit ny. Trn ng i lm hoc tr v nh, ri c nhng khi ti bn lm cm, chu thng quanh qun bn ti, tay vn cm quyn v tp ghp t, ly nhng t ghp tp t cu. Mi khi hiu lm ngha ca t hoc t cu sai, ti thng ngt li chu, ging gii ti ch. Sau bt chu nhc li cho ti nghe. Ti cn c quy nh mi vi nh Nhi: nu nghe c t mi no hoc mt cch ni mi, chu phi t gic nhc li ba ln. Vic t hc trong k ngh h ny tht c hiu qu. Chu khng ch hc c cc t mt ch to ra bn t mi nm c tnh a ngha ca mi ch Hn, m cn hnh thnh c quan nim: K ngh h chnh l mt trm tip du quan trng i tip nhng chng ng sp ti. Sau ny c mi k ngh h, nh Nhi u nui mt hy vng: Phi c mt bc tin mi trong k ngh h ny, c gng hon thnh nhng nhim v hc tp m cha m giao cho. Cng cn ni thm rng, ngoi nhng bi tp do nh trng quy nh, khng bao gi chng ti giao cho chu nhng bi tp tng t, m bng cc hnh thc luyn tp khc nh nhng v rt c hiu qu, c gng gip nh Nhi pht trin cc k nng hc tp. V vic ny, sau y cn c dp k t m hn.

LP V K LUT, C NHIU THI XU, NHNG KHNG C NG LO A DUA

Nm hc lp 3, nm hc m s phn ho v trnh hc sinh ngy cng r rt. Nhng hc sinh do thnh tch hc tp nhng nm hc trc m c ng u lp, nay dn dn t ra ui sc, nhng ring nh Nhi th vn gi c v tr ng u
168

v im trung bnh ca tt c cc mn. C gio ch nhim lp ny gn y li cng t ra khng yn tm vi ngh nghip. Trong thi gian bt u n tp cui hc k I lp 3, c ni thng vi hc sinh rng: cc em phi t n tp ly mn vn ca hc k ny, bi v cng sp thi ri (c ang hc ngoi ng ti chc), c cng phi lo vic n tp ca c. Cc ph huynh rt bt bnh trc thi v trch nhim ca c. Khi bt u vo hc k II, cc ph huynh u nht tr lm n ngh nh trng phi thay c ch nhim. nh trng chp thun, b tr mt thy gio dy vn v lm ch nhim lp. C ch nhim c b nh trng thi hnh k lut: tc quyn dy mn vn, buc phi dy cc mn ph khc nhng nm u bc tiu hc. Vic hnh thnh cho hc sinh thi quen hc tp tt l mt vic cc k quan trng, nhng do c ch nhim thiu trch nhim v thiu c nhit tnh ngh nghip trong thi gian di: lp 1 v lp 2, v vy lp 3 ny tr thnh mt lp v k lut, bt tr. Do bung lng qun l, to cho lp ny c nhng thi quen rt xu, nh khi ln lp thy ging c ging, hc tr t do a nghch v ni chuyn. nh Nhi nhiu ln phn nn rng: C dng tai nghe, cng khng nghe thy ang ni g. Thy ch nhim mi v, ang trong qu trnh tm hiu lp chun b ra i sch. Nht k ca nh Nhi c on vit: Chiu nay, ln u tin ti cm thy, lm mt cn b lp tht l vt v. Bi v trc y chng ti cng ging nh mi bn, khng c lm nhng vic khc mi ngi. n tn chiu nay, mi nghe thy ch nhim ph bin, cn b lp phi lm nhiu vic qu. Thy gio mi phi b c mt tun l, khng dy bi, ch chnh n k lut cho lp. Sau tun lp li bt u vo hc, nhng tht khng ng, lp vn v k lut nh trc, thy phi cho ngh hc. Chng ti rt lo lng, nhng khng bit lm nh th no, nh phi ni vi nh Nhi: Khi thy khng ging bi, con t c bi trc, ri lm nhng bi tp. Nhng khn ni, bn sau nh Nhi l mt cu b v cng nghch ngm, khng dt tc th li ko o nh Nhi, lm sao c th tp trung t hc c. Nu c mch thy gio, th bn y ch t ra nghim tc ngay lc thi. Thy va quay lng i, cu ta cng nghch hn.
169

V vic ny m nh Nhi lun bun bc, v chng ti tht l kh x. Trong ba cm chng ti ni vi nh Nhi: Nhn lc lm bi tp lm vn, con xin thy cho i ch. Ba ni: Thy gio no cng thch nhng hc sinh nhit tnh hc tp, ch cn con vit ra c mt cch chn thc v c th ni kh khng th tp trung t tng ca con, v biu th quyt tm, nu c i ch chc chn con s hc tt hn. Ba tin rng thy gio s p ng nguyn vng ca con, m con cng chng thit hi g. Vi ngh th lm xem sao, nh Nhi vit c mt bi vn tht ngy th v xc ng. Kt qu l, ngay sau khi chm xong bi vn , thy ch nhim sp xp cho bn trai nghch ngm v mt bn n cng nghch ngm khng km xung ngi dy bn cui lp. Tip sau, thy cho tt c cc hc sinh ch nghe ging ln ngi my dy bn u, nhng em no t tp trung ch cho ngi dy bn sau. Cn mt bin php na, mi tit thy ch ging 10 pht, cn li, thy dng duy tr k lut. C vy, nn mt trt t dn c tho g. Khng lm y bi tp cng l mt chuyn bnh thng lp nh Nhi. Hin tng xu c nh hng khng tt i vi nh Nhi. C ln, nh Nhi li bing khng lm bi tp ton nh. Khng ng hm sau thy gio kim tra v bi tp v chm ngay ti ch. nh Nhi phi ni di l qun v bi tp nh. Theo kinh nghim, thy thy r s thc, ni: Qun v bi tp nh tc l khng lm bi tp, phi lm b ngay ti lp. Ngy mai, mi cha m n gp ti. nh Nhi rt hi hn v s vic ny, chu ghi vo nht k: V n nh, ti ni li chuyn ny vi ba. Ba bt ti phi k t m li t u. Nghe ti k xong ba ni: Nhng s vic nh th ny con phm my ln ri?, ti du ba, ni: Ch c ln ny thi ! Ba bo ti hy nh li xem, cn ni: Ba cn s thnh thc con. Suy ngh mt lt ti tr li: Va ri con du ba, s thc l nhiu ln con khng lm bi tp nh. Sau ti ngi nhm li, ri ni cho ba nghe tng s ln ti khng lm bi tp nh (k c s ln b pht hin v s ln khng b pht hin). ng lc ti (Lu V Hoa) tr v nh. Ti hi ngay, c chuyn g xy ra. Ba bun ru ni: nh Nhi khng lm bi tp, cn ni di! Ti lm nh Nhi mt ci, ri gin di bc vo phng trong, khng thm ni nng g vi con. Ba
170

chn nn th di: Tri! Ti sao con phi ni di ngi khc ch? S phn ng ca chng ti lm cho nh Nhi thc s hi hn v xu h. Chu c ci u sng gia nh, khng bit lm th no. Lc by gi ti mi ni: sai lm, cn ng y lm g na? Khng mau mau i lm cng vic ca con i? (Gip m lm nhng vic vt trong nh). Nghe ti ni vy, nh Nhi vi chy vo nh v sinh ly dng c lau nh. Hm y chu lau nh cn thn hn tt c mi ngy. Khi nh Nhi lau nh v c khi n cm ti vn t ra lnh nht vi chu. Cho n tn lc n cm xong, ti mi hi: nh Nhi, vic ny nn x l th no? nh Nhi ni: Con ch ngh rng, sau ny con s lm ht mi bi tp nh, khng li bing na. n y, v chng ti mi n tn ging gii cho chu nghe, ch yu chu hiu c hai iu: 1. Lm ngi phi sng theo nguyn tc, khng c a dua ua i, mt vic sai khng bao gi v c nhiu ngi lm m bin thnh ng c; 2. Li bing l nguyn nhn ca mun vic xu xa, c bit bao ngi ch v li bing v la di m bc vo con ng ti li. Cui hc k I nm lp 3, ln u tin nh Nhiginh c danh hiu hc sinh 3 tt ca ton trng. Trc y, chu mi ch l hc sinh 3 tt ca c lp. chc mng chu, ti dn chu i chp mt bc nh ci hp mt, em v dn bng vng danh d ca nh trng. Cng sng trong mt mi trng kh khn phc tp, nhng ngi quyt ch vn ln s dm chp nhn th thch v chin thng, cn nhng k nht nht v bung xui, mc cho dng i a y th kh lng bt ra khi dng xoy c nghit .

RN LUYN TNG PHN, BIN HP TP VI VNG THNH THN TRNG

Theo ch trng ca ba: mi giai on ch nn gii quyt mt vn ch yu. Lm th no xc nh c mc tiu ch yu trc mt? CHng ti thng vn dng l lun thanh g ngn: mt chic thng g c th cha c bao nhiu nc, l do thanh g ngn nht trn thnh thng quyt nh, ni di thanh ngn , th r rng dung lng tng ln.
171

L lun thanh g ngn rt c tc dng, mau chng tr thnh cng c l lun quen thuc ca nh Nhi. Chng ti v chu thng xuyn cng tm ra thanh g ngn chu, thiu u b y, tm mi cch ni di thanh g ngn . nhng nm u bc tiu hc, mt trong nhng thanh g ngn ca nh Nhi l tnh hp tp vi vng. Nhn chung, cc chu b thng minh nhanh nhn, thng thiu s kin tr thn trng. R rng c tha kh nng lm mt bi tp, th nhng ch v mt vi sai st nh m b mt im. iu ny chng t sc tp trung ch trong i no ca chu cn thiu s kin tr v bn b. Do gy tr ngi cho vic nng cao trnh chung. S hp tp vi vng ca nh Nhi ch yu th hin cch tnh ton, mi ln thi u mc phi nhng sai lm do hp tp vi vng, lm cho mn ton t khi t c im ti a. Hoc l nhp ng ri, nhng chp li th sai, nh vit 35 thnh 53; hoc l phc tp th khng sai m n gin th li sai, nh 3 + 2 = 8; hoc l khi cng tr, ch s khng t thng hng, s thp phn qun khng nh du phy Sau khi phn tch k mt vi trng hp sai lm trong bi lm v bi thi ca nh Nhi, chng ti rt ra c mt kt lun quan trng: S hp tp vi vng ca nh Nhi khng phi vn thi m l nng lc. l thiu nng lc th khng th ch da vo ph bnh v qu trch, m phi da vo nhng bin php rn luyn hu hiu. Th l, trong k ngh h ca lp 3, ba lp ra cho nh Nhi mt chng trnh rn luyn chuyn bit nhm to thi quen lun thn trng t m cho nh Nhi: tp chp li s in thoi. Ba ly ra mt cun Danh ba in thoi ca thnh ph Thnh qu hn, lt ra mt trng no , ri nhn ng h bm giy, yu cu nh Nhi phi chp tht nhanh, xem trong 1 pht chp c bao nhiu s. Ba quy nh tay tri ch vo s, tay phi chp tht nhanh, ht mt pht ng h dng li. Sau cho nh Nhi t i chiu, nu c ch sai th phi luyn thm 10 pht na. Nu 3 ln u chp ng, th coi nh hon thnh nhim v trc k hoch. Hnh thc rn luyn ny khng c thng, nu c thng th cng ch l mt trng v tay ca ba khi nh Nhi chp khng sai, v khi chp sai th c hai ba con
172

u sut xoa hi tic. Nh vy, chnh bn thn s tin b trong rn luyn l ngun vui ca c hai cha con. Cng ging nh s phn u vn ln trong hc tp v trong cc k thi u ca nh Nhi sau ny, bn thn thnh tch tt l mt phn thng qu bu ri, phn thng vt cht c th c, c th khng; khng thnh vn quan trng. Ti cho rng, phng thc cng luyn tp vn khng mu thun vi vic rn luyn thi quen c lp lm bi. Bi v khi luyn tp chuyn bit, vai tr ca ngi ln l mt hun luyn vin ngoi sn c; mc ch l trong mt thi gian ngn phi thnh thc c mt k nng no .Nu khng c s tham gia ca ngi ln, th vic luyn tp ny s tr thnh kh khan t nht, ngay c nhng a tr ln tui, nu kh nng t kim ch cn km cng kh m kin tr luyn tp c lu, ng ni g n cc chu hc sinh mi tm, chn tui. Nhng ch cn c s tham gia ca ngi ln, cng vic luyn tp kh khan t nht kia lp tc bin thnh mt tr chi y hng th, cc chu s vui v kin tr t th sc mnh. Cn ch l thi gian cho mi ln hun luyn khng c qu di, tt nht kt thc khi cn ang hng th. Cuc hun luyn chuyn bit u tin (chp s in thoi) ch yu rn luyn cho nh Nhi mt k nng sao chp tht nhanh v chnh xc. Cuc hun luyn chuyn bit th hai l: cng tr cc con s trong b bi t-l-kh, mc ch l rn luyn k nng tnh nhm nhanh v chun xc. Mt ln tnh c chng ti c cun Tun bo vn trch trong c chuyn : Mt gia nh con ci u gii ton, c n my ngi con u c gii thng trong cc cuc thi ton Olymlic. Cc ngi con gii ton ny u s dng bin php tnh nhm qun bi t-l-kh vi tc nhanh rn luyn u c ton hc ca mnh. Bin php l : trc tin loi b i cc qun bi J, Q, K trong b bi, sau tro trn bi ln, bm ng h, bt u cng nhm cc con s nhng qun bi c lt ln, xem trong thi gian nht nh cng c bao nhiu qun bi. Ba bm ng h cho nh Nhi luyn tp theo cch . Lc bt u, tay chn nh nhi c cung c ln, cng n my chc giy ng h m vn c cng sai. Ch sau my ngy ngn ngi ba cng luyn tp vi nh Nhi, tc chnh xc
173

 tng ln r rt. Trn c s ba cn dy cho nh Nhi nhng th thut tng nhanh tc . Sau hn 10 ngy, nh Nhi c th cng ht cc con s trong b bi ch trong my giy. Sau ny nh Nhi coi vic luyn tp ny l mt tr chi th dc u c, mi ngy u cng tr nhm qun bi n ba ln, n mc khng cn u c suy ngh lm, nhng vn c lm ng. Loi hnh th dc u c ny c duy tr n nhng nm theo hc s trung. ng nhin, qun bi c tng ln n con s 40, v hnh thc cng vo chuyn sang tr i. Tc tnh ton ca nh Nhi qu thc lm ti hoa mt. Mc tiu nng cao tnh chun xc trong tnh ton t c ng k hn, ba v nh Nhi u vui mng khn t.

NHNG CU CHUYN MI CA BA GP PHN NHO NN NN TM HN CON GI

Trng Hn V c bin php tt v mt nng cao k nng hc tp cho con, nhng anh lun nhn mnh, k nng thuc phm tr "php lut" cng tc l khn kho v th thut. Trong mi quan h gia "c" v "ti", phi lun gi vng nguyn tc "chn thnh l gc, khn kho l ngn". V vy, iu m anh bn khon suy ngh nhiu nht l lm th no xy dng tm hn nh Nhi. Ba l ngi nhiu nm nghin cu v tm l tui nhi ng, ba hiu rt r k chuyn l mt th thut quan trng dn dt tm hn tr th. Khi va mi nhp vo gia nh chng ti, ba cn cha bit kh nng tip thu ca nh Nhi ra sao, ba nh tm nhng cu chuyn c trn gi sch ca nh Nhi. y c rt nhiu tc phm ni ting v ng thoi v nhng cun truyn dn gian trong v ngoi nc. Nhng h ba c cm bt k cun no ln, nh Nhi li ra sc lc u nh mt con lc lc: "Truyn ny con nghe k ri, truyn kia con cng nghe ri, con cn bit k li na c. Con mun nghe nhng cu chuyn mi!" Th th ba bit cch ri. Suy ngh mt lt, ri ba k cho nh Nhi nghe chuyn "Yn t i s nc S", mt cu chuyn lch s m nh Nhi cha c nghe bao gi. Con ngi thp b, cc k thng minh v khi hi ca nc T y, vi mt tm lng trung thnh tuyt i vi T quc, ng p tan mi m mu thm c mun gy kh khn v lm nhc nc T ca c bn vua ti nc S, bo v s tn nghim ca T quc, hon thnh xut sc s mnh i s ca mnh.
174

y l cu chuyn u tin ba k cho nh Nhi nghe. n nhng on gay cn, nh Nhi c trn xoe i mt, thp thm lo s cho v s gi c dng ngi thp b ca nc T, mt mnh gia by lang si. V nh Nhi ci nh nc n khi ba k n nhng on khi hi. Nhng khi nim mi nh: tnh yu T quc, lng tin vo sc mnh tr tu ca loi ngi, s tn nghim ca nhn cch, tinh thn bt chp mi gian nguy hon thnh s mnh thing ling... cng l nhng phm cht m ba lun mong mun nh Nhi c c, tt c nhng ci nh nhng ht ma lng l ti mt tm hn non nt ca nh Nhi. Vn c tm nhn xa, ba ch trng: nhng mn n tinh thn m chng ti cung cp cho nh Nhi phi l nhng mn n c ly t kho tng vn ho v cng phong ph ca Trung Quc v phng Ty, hn na bit kt hp hi ho nhng tinh hoa ca hai nn vn ho y, nho nn nn mt th gii ni tm hon m nht cho nh Nhi. Theo cch suy ngh , ba chn la t trong nhng b sch ca mnh, tm ra nhng mn n tinh thn b ch cho nh Nhi. ng thi ba cng t t ra cho mnh nhng nguyn tc nh sau: 1. nhng cu chuyn k phi l nhng chuyn v ngi tht vic tht ly t cc tc phm ni ting c kim ng ty, m nh hng ca n lm cho con ci sut i khng qun. 2. D chuyn l bi hay hi, nhn vt chnh l chnh ngha hay phi ngha, nhng hng i ca cu chuyn phi l hng i ln, quyt khng cho con c thi tiu cc sau khi c nhng cu chuyn . Theo d tnh , ba thc s bt tay vo vic, trong u ba hin ln c mt danh mc di cc cu chuyn d nh k. Ba chn truyn, tng chng nh rt d dng, nhng k thc u phi tri qua mt s sng lc rt k cng. Nh khi k cu chuyn th nht cho nh Nhi nghe, trong u c ba lc y hin ln rt nhiu cu chuyn ni v nhng con ngi thng minh trc tuyt xa nay Trung Quc, nhng ba li chn cu chuyn "Yn T i s nc T", bi v ba khng mun sau ny nh Nhi s tr thnh mt con
175

ngi hp hi ch k, vn vt m thiu i mt l tng cao c, mt ch qut cng. Ba ni: trong cuc sng thc t, loi ngi hp hi ch k y s khng lm nn tr trng g, cn thua c nhng thng ngc, nhng bit chn cht lm n. Sut su nm rng r ba k cho nh Nhi nghe bit bao nhiu chuyn. Trc khi nh Nhi hc s trung phi vo hn trong trng , th nghe ba k chuyn l mt ni dung khng th thiu trong cuc sng ca nh Nhi. Khi k chuyn ba thng khng cu n c phi k u u t u n cui m nm chc trng im, hoc nhng tnh tit c ngha nht i vi nh Nhi. nhng on ny, ba dng phng php "c t" khc su n tng cho nh Nhi. Khi k chuyn danh tng chng Nht Thch K Quang, ba nhn mnh vo on k v thi nin thiu ca ng... Mt hm cu b K Quang i mt i giy mi rt p, cu thch ch i qua ca nh khch, khng ng cha cu trong thy, gi git li. Cha nghim mt qu trch: "Mi t tui u m thch n din nh vy, cha tht khng bng lng. Tui nh th ny, ln ln c t chc quyn trnh sao khi tham lam, tn c, n chi ng im". Ni ri cha bt tho giy ra, x nt ngay trc mt rn thi xa hoa, chng din. i vi ba, k chuyn cho nh Nhi nghe l mt cng vic v cng thch th. nh Nhi khng phi l mt "chic ng h v thc trn nc nh ngh vinAnh quc", c nh th mi ku, m l mt "t giy trng trong", mt cht nh sng li ti cng chiu lt. "Tit mc k chuyn trn ging ng" ko di gn su nm, cho n khi nh Nhi vo hc trng ngoi ng, phi ni tr mi kt thc. Nhng nhng o l m ba dy cng truyn th cho nh Nhi qua nhng cu chuyn sinh ng v hp dn kia th ngy cng n su bm r trong lng nh Nhi.

TP VIT CM TNG SAU KHI C SCH, PHT TRIN T DUY L TNH

Ma h nm lp 3, ti yu cu nh Nhi, mi bi nht k phi vit ti 500 t. Mt hm, tri rt nng, ngoi vic c sch v lm bi tp, nh Nhi khng mun
176

lm thm mt vic g na. Chau bun ru hi ti: "M i, nht k hm nay vit ci g nh?" Ti gi : "Sao con khng vit cm tng ca con v cun sch hm nay con va c?" nh Nhi lp tc vui ngay, bt ti dy cho cch vit. Ti bo chu, trc tin hy vit v cc nhn vt trong sch m con c n tng su sc nht, c vit nh con ang k chuyn cho bn nghe. Ti ni vi nh Nhi, con nn tham kho phn "Li m u' v phn "V thanh" trong mi cun sch, ni chung u c li gii thiu bnh lun v cun sch ca cc nh ph bnh. Con c th hon ton vit nhng suy ngh ca con, cng c th mn li bnh lun nhng phn trong sch. Phi ch xem cc tc gi tm tt gii thiu cc nhn vt v cc tnh tit trong sch mt cch chun xc, bng ngn ng cht lc nh th no, nhng du sao tt nht l nn dng li ca mnh vit. T trc ti nay, tr em c sch thng ch ch n ct truyn, chng my khi n cc phn "Li ni u" v "V thanh" trong sch. nh Nhi cng vy, nhng vit c cm tng, nh Nhi bt u ch c cc phn bnh lun vn hc c ng nh trn. tm c nhng ni dung cn thit trong mt b i bnh lun hng nghn ch y, nh Nhi khng ch c mt ln m c c, hn na cn phi cn phi bit sng lc, la chn. iu ny khng ch trc tip gip nh Nhi hiu su hn v sng tc ca tc gi, cn gip chu lm quen trc vi kiu vn ngh lun, v quan trng hn c l n thc y mnh m qu trnh pht trin t duy l tnh ca nh Nhi. Trn thc t, bi t thut ca nh Nhi vit khi d thi vo Trng i hc Harvard l mt th vn kt hp gia vn t thut v vn cm tng. So snh gia hai bi vn cm tng m nh Nhi vit sm nht vi hai bi vn cm tng vit cui thi tiu hc ca nh Nhi, c th thy r t duy l tnh ca nh Nhi dn dn thnh thc. Ngy 6 thng 7 nm 1990. Ch nht. Tri hng nng. "Bng ma trong mng" Ti va c cun truyn ni ting "Bng ma trong mng". y l cun sch ng thoi rt th v do nh vn ni ting Frank Bame sng tc. Nhng nhn vt ch yu trong cun sch ny l: Tayfoo, Jack B ng, Tiu phu thp v ngi nm rm..
177

Tayfoo sinh ra ti vng Ause, nhng li sng ti t nc Ngi tm phng Bc. y tt c mi th u mu tm. Ti rt thch cu b Tayfoo ny, v bn y tht tt bng v tht th, cm ght s gian t qu qui v sng bnh ng vi mi ngi... Jack B ng l mt nhn vt c ci u c lm bng qu b ng, trn c khc mt, mi, mm. Ci u y c cm trn mt thanh g di lm thn mnh v chn tay. Tayfoo cho n hnh th, cn Lawmobie cho n tm hn. Ti thy nhn vt Jack B ng rt hi hc, sut ngy lun lm bm nhng cu ni ca ra u vo u. Hn na cc khp tay chn hay b hng v bn tay thnh thong li rng ri, trng tht bun ci. Cn Tiu Phu Thp l mt nhn vt c to thnh bi cc mnh st nh hn gn li. N c mt tri tim bng mt cc g trn sn , tri tim, y l do mt thy ph thu tng. Ti rt thch Tiu Phu Thp, v hong ca vng quc Ngi Vng ny, bi v trong sut c cu chuyn, Tiu Phu Thp lun t ra hin lnh n hu, a lm vic thin v dng cm u tranh vi k c. Ngi nm rm l mt hnh nm bn ngoi lm bng vi, bn trong c nht y rm, ci u ca n c nht y mn ca v inh st, thy ph thy cho n ci u ny. Ti rt khm phc Ngi Nm Rm, bi v trong lc nguy him, ci u ca Ngi Nm Rm ngh ra c kh nhiu bin php gii quyt. y l nhng nhn vt li cho ti nhiu n tng nht trong cun sch ny. y cn c nhng nhn vt khc na nh Con Nc N, Nga Ca G... Nhng v bi nht k ny hn 500 t ri, ti khng vit na.

Ngy 9 thng 7 nm 1990. th hai. Tri ma to. Nu ti cng c c mt vin thuc c... Thuc c l mt loi thuc v cng k diu trong cun truyn "Bng ma trong mng". c vin thuc y, ch cn ung xong ri bt u kp i t 1 n 17, sau ni ln c nguyn ca mnh, th lp tc c nguyn y tr thnh hin thc. Th nhng m kp i n s 17 cng khng phi l chuyn d dng. Bi v
178

17 l s l, khng m c n s 17, th cng khng thc hin c c mun ca mnh, lm th no y? Ti ngh ra c mt cch, ti bt u m t mt na ca con s 1, ri ln lt 1,3,5,7,9,11,13,15,17. Bn thy, tht l d phi khng? Ti ngh, nu ti c c mt vin thuc c , th c mun u tin ca ti l c c 100 vin nh th. Nh vy ti c th c c 100 c mun c thc hin. V nu c ri, ti s ung tip vin th hai, m n 17 ri ni: "Ti mun c mt b qun o v mt i giy nh ca c gi da en mc trong v hi". V c mun th ba ca ti l: "Ti mun tr thnh ngi giu tri thc nht th gii". c mun th t s l: "c cho c nh ti mi mi tr trung, mi mi khng cht". Ti thng hi ba m ti c nhng c mun g? Ba ni: "Ba mun sau ny s tr thnh ngi c ch". M ni: "M mun con ngi ta khng cn n m vn sng c" Sau ba li thay i kin, by gi ba c: "c cho tt c nhng ngi tt trn i u tr thnh nhng ngi ti gii nht" M cng thay i kin, m c: "c cho trn i ny, khng c k cp, khng c ngi xu bng". Cn ti cng c thm: th nht l tt c sch trn gi ca ti u bin thnh sch mi. Th hai l: c rt nhiu tin, mun mua ci g cng c. Cun sch ny mua cch y 3 nm, lc ti mi hc lp 1, ch bit c dm ba ch, v vy ln u tin ti bit chuyn ny l do m ti c cho nghe.

Ngy 1 thng 8 nm 1991 Cm ngh sau khi c quyn 80 nm thi cn i Nghe ni, trong nhng nm cui cng ca triu i Mn Thanh, trn mt t bo ca Singapor c v mt bc tranh bim ho: bn ngoi mt ngi nh tranh c nt, l th my cy cn ci, xiu vo, ngoi tri ma rt to, trong nh nc di t tung. Bn di bc tranh c ghi hai ch Trung Quc. Lc by gi ti chng hiu g, Trung Quc ti sao li nh vy? Cho n tn sau khi ti c cun 80 nm thi cn i,

179

ti mi hiu ra rng, Trung Quc trong sut 80 nm thi cn i l thi k thi nt nht ca x hi phong kin. N cng ging nh ngi nh tranh dt nt kia. Thi , trnh vn ho, t tng ca ngi Trung Hoa v cng lc hu. Bn thng tr phong kin vn tn Mnh T v Khng T l nhng bc thnh nhn. Nhng ngi c ch ngha trong thin h vn kh kh m nhng quyn sch c nt ca Khng T v Mnh T - nhng v nhn sng cch y hn 2000 nm, v t tng ca h vn dng li thi k hn 1000 nm v trc, c chng ch c mt cht pht trin khng ng k. Lc by gi, ngi Trung Quc cng chng hiu bit g v th gii. H v bn Trung Quc theo s tng tng ch quan ca mnh. H cho rng cc nc trn th gii nh Anh, Nga cng ch nh b nh nc Cao Ly (Triu Tin) m thi. Trn tm bn , Trung Quc c v chnh gia, v rt to, bn xung quanh l nhng hn o nh li ti. l nhng nc Anh, Nga C mt cu chuyn rt nc ci: Vo nhng nm nin hiu o Quang, c mt li bun ngi B o Nha n Trung Quc, khi i qua hi quan, ni r rng mnh n y t t nc B o Nha, ngi bn ly ra mt tm bn th gii c v theo tiu chun quc t, a cho vin quan trn i xem. Th nhng vin quan ny xem khng hiu, bn dn ngi li bun n ph. Ngi B o Nha c nhn ni ch vo tm bn thuyt minh t m cho cc quan trong ph nghe, nhng cc quan trong ph va trng vo tm bn n gin ng ng, ln ting qut tho: y l ci kh g vy, hy xem bn ca nh i Thanh chng ta y! Ni ri, h bn ly ra tm bn i Thanh ti va k. Ngi B o Nha kia trng thy, tht l d khc d ci! V t tng vn ho ca Trung Quc qu lc hu, cho nn khoa hc k thut cng chng sao tin b c. Trong khi cc nc c y nhng tu ho, tu thu, sng my, pho to th Trung Quc vn ang dng thi k s dng gio, mc, xe nga v thuyn g Do khoa hc k thut lc hu, nn nn quc phng ca Trung Quc cng lc hu theo. Qun i Mn Thanh ch c th i trn p cc cuc khi ngha nng dn, nu phi nh nhau vi qun i nc ngoi th tht l bi thm. Mt thn vng ca triu nh Tng Cch Lm Tm, trong nhng nm nin hiu o Quang, c ln
180

em theo hn 3.000 k binh thin chin nht ca triu nh i giao chin vi qun Anh. Kt qu b sng to pho ln ca i phng nh cho tan tc ti bi. Ch cn c 7 ngi, 7 nga theo Tng Cch Lm Tm chy tho thn v ti kinh thnh. Tt c nhng ci u ni ln rng, Trung Quc lc hu so vi cc nc khc. Tnh trng lc hu l do ch chuyn ch ca x hi phong kin Trung Quc. c trng ca ch chuyn ch l ai nm c hong quyn th c t nc s l ti sn ring ca mnh, ngi y mun sao phi vy.

CH S LM CH NGI Y GING, I TM C HI CNH TRANH CAO

c s ch bo ca cha m, nh Nhi tin b rt nhanh, cui hc k I lp 4 ny chc chn s ng u lp. Chnh lc y, ci lp 4 v k lut ca chu li ngy cng quy ph hn. Vo u nm hc, nh trng iu mt c gio dy vn rt c nng lc v lm ch nhim lp 4 ny. n u hc k II, nh trng li b tr c thm chc trng phng hnh chnh. Cc ph huynh hc sinh u cho nh vy l nh trng b lng lp ny. Chng ti rt hiu, do trnh chung u thp, s ng u lp ca nh Nhi c l ch tng ng vi cc chu ng th 20 ca cc trng trng im. Mun kch thch nh Nhi c c tin b ln hn na, cn phi t nh Nhi trong mt mi trng c s cnh tranh trnh cao hn. Th l chng ti bt u phi ngh n vic b tin ra chy chuyn trng cho chu. D cho l khng gp c thy gii hn, nhng t nht cng phi chn cho chu mt trng gn nh, mi ngy s tit kim c hai gi i li, dnh cho chu t rn luyn. Nh vy, cng c li cho chu kh nhiu. Rt may, vo mt ngy cui tun, ng ng li n nh ti chi. Ti hi thm chu tnh hnh hc tp, chu vui v v t ho ni vi ti: c gio ch nhim, Liu L Qunh, l mt ch nhim rt gii. Lp chu c cng nhn l Tp th u t, lp chu c hai bn va chuyn trng i ng ng rt thch nhn c hi ny Lu Dic nh chuyn n hc cng lp vi chu.

181

Trng Hn V vn c thi quen gp c hi tt khng bao gi b l. Th l anh bo ti phi lp tc n nh ng ng tm hiu thm. Cha m ng ng ca ngi c ch nhim ht li. Trng Hn V sau khi nghe ti k li, lp tc quyt nh: phi tm ngay v gp c gio Liu. c s gip rt tn tnh ca cha m chu ng ng, ca c ch nhim Liu L Qunh v c gio Lu Hu Anh, Trng tiu hc S Thng Nghip ch thu ca chng ti cht t tin l ph chuyn trng c tnh cht tng trng. V th l ngay tun sau nh Nhi c theo hc lp c gio Liu. Vic chuyn trng ln ny c ngha quan trng v mt tm l ca nh Nhi, kt qu kim tra ln u lp mi, nh Nhi c xp th 17 trong c lp. Kt qu minh chng cho li ni ca ba m trc y l ng: hc gii s 1 lp v k lut cng ch l ch ngi y ging. Hiu c iu , nh Nhi s bit c t cao t mn l mt thi xu ng ch. Sau ny, nhiu ln, nh Nhi ginh c nhng thnh tch m nhng ngi bnh thng s thy rt kiu hnh, nhng chu khng h b tnh t kiu y lm cho m mt. Bi chu qu quen thuc vi quan nim: Coi tt c nhng thnh tch mnh ginh c mi ch l con s 0. Ch c vy, mi t thc y phi c gng vn ln trong nhng cuc cnh tranh mc cao hn. Trng tiu hc S Thng nghip l trung tm o to hc sinh xut sc tham d cc cuc thi ton Olympic. y l kho bu tri thc m trc khi chuyn trng, nh Nhi cha h bit n. Sau khi chuyn trng chng ti ng vin chu hy mau chng np n xin nh trng cho vo hc lp o to c bit ny. Cc thy c gio u ngc nhin: Him c hc sinh ham hc nh th ny. c c gio Liu gii thiu, thy Ng Xun Dung ch nhim lp chuyn ton c cch tip nhn nh Nhi, v lp ny o to hc sinh gii ngay t lp 2. Hc tp c cng c sc hp dn ln i vi nh Nhi, vic hng dn cho nh Nhi v mn vt l, ba cng phi vn dng n nhng kh nng s trng ca mnh. Ch t lu sau (cng ging nh Hoa La Canh nm xa ot gii cp vng mn ton thi tiu hc), nh Nhi lao vo cuc tranh ti, v kt qu tht bt ng: chu ot gii nht cuc thi chuyn ton lp 4. Lc by gi ti cn ang
182

bnh vin H Bc, chm sc m ti va b m khi u trc trng. c tin chu ot gii cao, m ti vui mng ni: y qu l mt liu thuc c hiu i vi m! C th ni, chuyn trng v c vo lp chuyn l mt bc ngot quan trng trong tin trnh pht trin ca nh Nhi. Mc d lc by gi vn cha th tin on c mi s vic sau ny, nhng theo bn nng ti d cm c s pht trin tr lc ca nh Nhi s c bc t ph quan trng. Gii nht ca cuc thi chuyn ton kch thch mnh m hng th hc ton ca nh Nhi. T v sau, ngoi thi gian tt yu hc vn hc ra, nh Nhi dn phn ln thi gian cho mn ton vi tt c s say m hng th. Chng ti lun coi trng s c gng v mt ny ca nh Nhi. Mc d trng i hc, khoa hc t nhin v khoa hc x hi l nhng chuyn khoa tch bit, nhng ba vn lun nhn mnh rng: nhng hc sinh no gii c v khoa hc t nhin v khoa hc x hi, mi c tin rng m. Hung chi khi thi vo bc s trung, bt buc nh Nhi phi tht gii v mn ton, c vy mi m c cnh ca bc vo cc trng trung hc trng im. Vic hc tp ti cc trng chuyn lp chn thc s l mt in hnh cnh tranh trnh cao, nht l cuc o thi nghit ng cui lp 5. Phm vi cnh tranh vt ra khi cp nh trng, n l cuc ua tranh gia cc hc sinh xut sc trong ton khu vc. nh Nhi tuy ch l mt hc sinh gia ng nhp cuc so vi cc bn b trong lp chuyn, hc chm mt 2 nm 6 thng, nhng v mn ton, trong cc cuc thi ton ton quc t chc vo hc k II nm lp 6, nh Nhi ot gii nh ton thnh ph Thnh v ot gii ba ton tnh T Xuyn. Mt ln na li chng minh cho cu ni kh luyn, tt s thnh ti. Cng sc ca nh Nhi vi mn ton trng chuyn, c n p. T , chu hc tin b rt nhanh, thng hu ht cc i th trong k thi vo s trung, i thng vo trng trung hc trng im, ngay trong khi hc trung hc im s cc mn hc u c xp loi u. Hin nay, ti i hc Harvard, tuy mn Anh vn vn cha bng cc bn ngi M, nhng kt qu hc tp cc mn khoa hc x hi v khoa hc t nhin vn vng vng ng loi gii.
183

HC TP NG BA KIM - CHA VN T M V THN TRNG

Cng ging nh ton hc, vn hc cng cn c mt s tch t lu di, nhng cng c nhng k nng c th t c thng qua vic luyn tp chuyn bit. nng cao hiu qu, ba yu cu nh Nhi phi trit s dng bin php lm vn ming. Nh vy, vi thi gian lm mt bi vn vit, chu c th lm c gn chc bi vn ming. Nhng bi luyn tp: vit cng, tm ch , miu t chi tit, miu t ton cnh nh Nhi ch yu dng phng thc lm vn ming, trong sut c 3 nm bc s trung. Trc khi nh Nhi chuyn trng, ti cho chu ghi tn tham d cc cuc thi tp lm vn cp tiu hc, cp Ba Kim. Ti dn chu i thm Vin bo tng Ba Kim chu tham quan v tm ti vit. Tuy sau ny do chuyn trng chu khng ghi tn ng k li na, mt t cch d thi, nhng nhng g ti chun b cho chu trc y, vn c tc dng bt ng: nhng nt bt cha vn t m v thn trng trn nhng trang bn tho ca Ba Kim khin nh Nhi xua tan c ngh: rt ght r sot v cha li nhng bi vn lm. Mt trong nhng bi vn chun b gi i d thi ca nh Nhi l bi Bc th gi ng Ba Kim vit v qu trnh chuyn bin t tng ca mnh. ng Ba Kim v cng knh yu! Tha ng! Chu tn l Lu Dic nh, hc lp 4B trng tiu hc thnh ph Thnh . Qua bc th ng gi cho cc bn nh qu, chu c bit ng ang m nng, khng bit ng cha? L mt ng hng b bng, mt c gi nh tui ca ng, chu mong ng kho mnh sm tr v nhn qu hng ngy mt i mi! Hm nay, vit gi ng l th ny, chu mun ni vi ng mt iu b mt. Chu c mt khuyt im l rt ght cha cc bi tp lm vn. Th m m chu li c bt chu phi sot li nhiu ln v sa cha, tht chn cht i c! C mt ln nhp vn, chu dt khot khng chu vit cch dng, m chu ht ch m bt sa. ng nhin, cui cng chu khng th khng vit li bi vn theo yu cu ca m. Nhng trong lng vn m c, chu ngh thm: bn nhp cha hay khng cha cng chng lm sao! Nhng chu thc s nhn ra ci sai ca mnh t sau
184

khi chu c tn mt nhn thy cc trang bn tho ca ng Tu Vin. Hm , ti ngi nh T Vi ng c knh trong vn Tu Vin, chu nhn thy tp bn tho ca ng vit bi Thay li kt trong tp k s Tu tng lc ca ng, by trong t knh. Trn nhng trang bn tho y c rt nhiu ch ng t sa li cu vn, iu lm cho chu ngc nhin, ngh bng: Sao mt nh vn ln nh ng vit vn cng cn phi sa ? Chu t m lt gi xem ng cha vn nh th no. Chu thy c ch ban u ng vit l: Ti t ni vi mnh sau sa li l: Ti phi t an i mnh Li mt ch khc ng vit: Ti vit ri li dng, cui cng c sa li l: Ti vit ri li dng, dng ri li vit, v cui cng Nhng cu vn sa ri, r rng chun xc hn, sinh ng hn nhng cu c. Chu m th, trong s trang bn tho ch c 15 dng, m ng sa ti 10 ch. Con s ny lm chu suy ngh rt nhiu. Khi y qua nhng tm nh gii thiu v cuc i ng, chu c bit, ng l mt nh vn ni ting c mt thnh tu vn chng s. ng my ln c nhn gii thng vn hc quc t, th m i vi vn ca mnh ng vn cn lun cn trng t m nh vy, cn chu mi ch l mt hc sinh lp 4, ang trong thi k cn phi khc kh luyn rn, th m chu vit tp lm vn li t sa. Nh vy th sao c th thnh ti c? Ngh n y, chu t thy xu h ng . T by n nay, chu khng cn thy chn cng vic sa vn na, nhng bi tp lm vn ca chu c tin b r rng. Cc thy c gio vn thng xuyn ng vin chu, cn gii thiu nhng bi hay ca chu, gi i xin ng chuyn mc Vn m trn t Tin bui ti ca Thnh . Nu bi ca chu c ng, chu nht nh s biu ng t bo y. Tha ng Ba Kim! ng c gng gi gn sc kho, i tin vui mi ca mt a chu nh b qu hng, ng nh! Knh chc ng n Tt vui v, kho mnh di lu!

Ngy 12 thng ging nm 1991 Chu ca ng Lu Dic nh

185

C mun sa vn, nh Nhi bng cm thy vn t ng ca mnh sao m ngho nn qu vy, nht l khi miu t hnh ng v tm l nhn vt. Nhiu lc chu ra sc cu xin c vay ca m my t ct sa cu vn ca mnh c va . Ti bo chu: Con t cm thy kho t vng ca con tht l thiu thn, th sao con khng chu kh nhp hng? nh Nhi vui v ni: Hay qu, m bo ngay cho con cch nhp hng i! Ti tm c cun K xo vit vn m ng ngoi mua tng ti t lu, bo nh Nhi hy c phn bng t ng sp xp theo tng loi trong sch . c n bng Thn t, nh Nhi phi kinh ngc trc s phong ph, t nh v truyn cm tt ca loi t ny. Ti bo chu: Ch cn con thng xuyn cn c tch lu th ch my nm sau, vn t ca con c khi cn nhiu hn c trong sch ny y! Ci no dng trc, hc trc, cc bi tp lm vn trng tiu hc ch yu l k chuyn v t ngi, vy th trong u mnh phi tch lu chun b trc cc loi t ng v mt ny. C vy, con s khng thy b t khi vit vn. Trong k ngh ng nm 1991, nh Nhi ly thi gian vit nht k ca my ngy lin tch lu t ng miu t nhn vt. Trong my ngy , nh Nhi chp c hn mi trang cc t thuc loi ny. C gio Ng cng ni vi nh Nhi: Bi tp lm vn ca hc sinh tiu hc ch yu rn luyn cch vn dng t ng, khng s dng cha chun xc, m ch s vn t qu thiu m thi. T dng cha chnh xc th hc ln s trung cn phi luyn cho tht hon ho, nu trong bng mnh chng c ly my t, th hi ly g m luyn?

RI KHI CNG TRNG, I NNG THN, LUYN TP QUAN ST

K thi cui hc k I sau khi chuyn trng, trong bng xp hng, nh Nhi t s 17 ln n s 3. c hc lp chuyn, v mn ton, nh Nhi vn ln vt bc, cn mn vn cng c nhng tin b r rt, l nh s dn dt ca c gio Liu.

186

Chng ti cho rng, cht lng dy hc ca trng tiu hc khu Thng nghip ny, cng vi kt qu hc nm lp 4 ca nh Nhi, chng t vic hc tp ca nh Nhi ang i vo qu o. Trng tm ca nhng bc bi dng tip theo l phi chuyn sang m rng tm mt v tng cng tri thc x hi cho nh Nhi, to c s cho chu c nhng bc pht trin tng tc sau ny. Trong dp h lp 4 ca nh Nhi, bo ch c ng tin ngoi Thnh , gn y hnh thnh mt cnh ng trng hoa ti cung cp cho thnh ph. Chng ti quyt nh nhn ngh h cho nh Nhi i tham quan nhng lng trng hoa giu cht thi tnh ho , chu c tn mt nhn thy quang cnh sinh hot ca lng hoa ven , thu thp mt cht ti liu lm vn. Bui chiu i thm lng hoa ng nh c ghi li mt cch sinh ng v chn thc trong cun nht k ca nh Nhi. Ngy 4 thng 7 nm 1991 Cuc du hnh v lng hoa ven Ngh h ti v ba m cng v lng hoa Tam Thnh ngm hoa. Ti y chng ti gp c nhng con ngi hiu khch nhit tnh, v cng bit c nhiu iu mi l , kin thc ca ti c m rng r t nhiu. 1. Bc nng dn lng hoa Chng ti xung xe ti Cao im T (mt dy ph thuc lng Tam Thnh) nhn ra bn pha, ch thy my qun nh lo to by bn my th hoa qu lt vt nh mn, l v da hu, trn vch lip ca mt qun c dn mt t qung co: thu mua hoa bch lan nhng chng thy c mt bng hoa no. Nh pht hin ra mt chu lc mi ti mng r ko o m: M i! kia bn hoa ka! Ni xong, ti lin chy vi v pha , ba m cng vi ro bc i theo. Ba hi c hng hoa: Ch lm n cho hi rung hoa ch no ? C ni: C theo con ng ny i chng nm trm mt l n. i chng non na ting, chng ti ra khi dy ph , bn xung quanh l nhng tha rung rau qu xanh rn, ch c iu khng thy hoa u. Chng ti bn bc vi nhau xem nn tip tc i hay quay tr v. Va lc y, mt bc nng dn n mc xuynh xong, tay xch ln rau vt qua bn cnh chng ti: Chc cc bc n xem hoa phi khng? Ti vi tr li: ng y
187

bc ! Nhng lm sao khng thy c hoa? Bc ni: Cc bc n khng ng lc ri, phi sng sm c, sng sm hoa mi nhiu! M li hi: Th rung hoa ch no ? Bc nng dn tr li: y l i trng rau, khng c trng hoa, trng hoa l b pht y! Ti va nghe thy bun ci: H, nh qu tht lm chuyn l lng, trng hoa m cng b pht. Ba bo ti: Nh th gi l kinh t k hoch, con th ngh xem, nu t trng rau em ra trng hoa c, th ngi thnh ph ly rau u ra m n? Ti hiu ra, lin bt ci. M li hi li bc nng dn: Th sao bo ch vn ni rng y l lng hoa, m hoa c by bn Thnh , phn ln t y chuyn n c m? Bc nng dn ni: Cn mt i na chuyn trng la, hoa y l do i y trng ra. Nh ti thuc i trng hoa y. Ti vi hi: Vy chc chn, bc phi bit cnh ng hoa ch no ch ? Bc tr li: D nhin ti bit, c theo khc ng ny i xung, theo my ci ngi kia ka, th n thn Hnh Phc, i trng la trong thn Hnh Phc y. Ti thy th v: gi ng l khc, gi ngi l ci, tht hay! Nhng ti khng dm ni ra, ch ci nhon vi bc: Cm n bc ch ng ! Bc nng dn thch lm lin ni: Bc cho chu my bng hoa ny! Ni ri bc t ln xung t, chn ra bn bng hong lan sc nc hng thm, a cho ti v ni: Kim mt ci l to m t vo cho n ti. Ba vi vng chy xung ven ng ngt c mt tu l va to va xanh bic a cho m, m cn thn gi my bng hoa li ri a cho ti. M rt cm ng, thy ci ln trong tay bc nng dn cht y c chua , rt nng, lin ni: Bc ti xch gip mt tay! Ni xong, lin ly ci ln trong tay bc. Bc nng dn vui mng ni: Hai bc khch so qu! Sau khi chia tay vi bc nng dn, m ni vi ti: Ngi nh qu cht phc hn nhng ngi thnh ph. Con thy khng, bc nng dn vui v cho chng ta my bng hoa, th m chng ta khng ngh n vic ch ng trc xch ln cho bc. Phi y!, ti v ba cng ni. Nhng con ngi v s vic sau ny chng ti gp c cng chng thc cho iu .

Ngy 8 thng 7, tip theo

188

2.

Tng phm bt ng Chng ti vi v tr v nh, dc ng gp my tha rung trng ton cc i

o, d ang vi my, ti khng th khng ng li ngm nhn. Hoa cc i o tht l p! Trn mi cnh hoa mu vng sc , cnh hoa mm mi rc r, lung linh. Qu l mt v p m ngi. Ti lc tay m: M i! Con xin m, m mua cho con mt bng, to nht, nht kia ka, ch mt bng thi. M suy ngh mt lt ri ni: Thc ra, m khng phi khng mun mua cho con, nhng thng thng, nhng ngi bn hng khi thy tr con thch th h thng hay nng gi n mc v l, v cha m no m chng chiu con, t my cng phi mua. Th nhng, con thch th m vn c mua cho con mt bng. Ti hi c ch ang h hi vun trng ln mt lung t mi: C i! Cc i o bao nhiu mt bng ? C ngng u nhn ti, ri n tn ni: Chu c hi ly my bng i! Ni xong c li tip tc cm ci lm vic. Ti v m c ngy ra ng trn b, chng hiu th no, k thc cn cha tin tai mnh. C ngng u ln, thy chng ti khng h nhc nhch, c gic: C xung hi i chu! By gi ti mi cht hiu ra, mng r chy xung rung hoa, hi lin my bng ti thch nht. C ch vy tay bo ti: Li ng ny, chu! Ni ri, c lin sang lung bn cnh, ti tung tng chy theo. C hi cho ti ba bng ln, mt bng vng, hai bng . Ti cm hoa trn tay sung sng nh bt c vng. Nhng bng hoa ny, cnh hoa dy xt chng ln nhau, sc hoa rc r, mi cnh hoa mm mi u nh c vn di ra khoe sc, trng tht p. Thy ti thch qu, c ch li ni: Cho chu t chn, hi ly mt bng chu thch nht. Ti mng ra mt, ngm ngha hi lu, ti chn hi mt bng vng rc. Bng hoa ny cn cha n ht, gia bng vn cn mu thm, nhng cnh hoa bung ra th mu vng rc, s ho quyn gia hai mu vng, tht l p mt. Ti vui v ni rt nhiu li cm n c ch rung hoa tt bng . Trn ng v, chng ti c tm tc khen hoi: Nhng con ngi y tt tht, cho hoa li cn vui v nhit tnh. Gi nh thnh ph, nhng dp nh th

189

ny, chc h phi bp mnh l li. Ngi nh qu qu thc l tht th cht phc! Sau ny, nhng bng cc i o kia tn ri, nhng mi khi ngh v ngi nh qu, nhng o hoa trong lng ti th c mi mi n rc r v to hng thm ngt!

SAY SA HC V RN, NHNG KHNG MT TUI TH

Tch lu v chun b tri thc v kinh nghim cho mt tng lai tt p ca nh Nhi, chng ti lun kin tr theo hai nguyn tc: 1. V thi gian: Thi gian ngn nht, hiu sut cao nht; 2. V phng thc: u tin c tnh tui nhi ng. Hai nguyn tc ny lm nh Nhi lun bit kt hp ht sc cht ch gia hc v chi. Ngay t nh, nh Nhi him khi chi nhng tr chi v b; cc tr chi ca chu khng nhm rn luyn sc kho th cng nhm rn luyn nhng k nng cn thit cho hc tp. iu ny cng khng h tr ngi n vic vui chi tho thch ca nh Nhi, tri li cng lm cho tui th ca nh Nhi y ngha. Hy xem nh Nhi vui chi nh th no, ta s thy, mc du c s tinh khn gi dn hn cc bn cng trang la v tr lc, nhng nh Nhi vn l mt a tr ngy th hn hu.

Ngy 15 thng 7 (Khi 10 tui) Vt yu qu ca ti Trong cuc du hnh v lng hoa Tam Thnh va qua, ti bt c mt ch cnh cam to bng u ngn tay ci ngi ln trn cnh ng trng hoa. y l con cnh cam mu xanh ng. u xanh bic v bng long, lng mu nu thm, lm tm im nhng nt hoa mu nu nht. C tm lng hnh bu dc y ng nh ng thau mi khi c tia nng mt tri chiu ri. Ti tra t in T hi c bit cnh cam thuc loi cn trng cnh cng, khc vi ong mt l loi cn trng cnh mm. Khi v n nh, ti lin ly mt si ch mu xanh nht buc cht ngang lng cnh cam on gia chn th nht v i chn th hai, cho n khi bay i mt. Mi khi cnh cam bay, trc tin n m rng i cnh cng, i cnh mm bn trong
190

tip tc vn ra, ging nh hai li kim c rt ra khi v. Ti nm cht u dy, cho cnh cam t do bay ln. M nhn thy, bt ci: C ngy ch chi vi cnh cam, c lm nh con cnh cam l mt th nga bay thn thoi y! Ti thch ch: ng, ng, n l con nga bay, l con nga bay m ! Bui sm mi ngy, ti u chm nga trn sn thng. Ti th nga t trn tng ba xung, nu dy khng th ni thm cho nga xung n c vn hoa di tng mt. n ti, ti cho cnh cam vo trong bn hoa thp tam thi bo, y l cung in ca cnh cam. N thch ch lm, c b i b li, i th n cnh hoa, kht li ung nha cy . C ln con cnh cam t nhin bin mt, ti s qu, ngh rng n bay i ri, hoc cht, vi vng i tm khp ni. Cui cng ti tm thy n trn m xalng, con cnh cam ang ung dung nhn h do chi . Ti th pho nh nhm. Sao n li y th nh? Ti ngh k ci hc khe tng, ri qun khng ct i, khi bt n, cnh cam thy nh sng lin b ra. y l con nga qu ca ti, n em li cho ti nhiu iu th v!

Ngy 23 thng 7 Ci nhau Trong t ngh h ny, c mt ngy trong lng ti bng n ra mt cuc ci v kch lit, gia mt bn l ng dc vng v bn kia l ng l tr. ng dc vng gy s trc: Chu tht l bt hnh, ngh h ri m vn c vi u lm bi vn, vit ch, hc b li nhng kin thc t lp chuyn ton Olympic my nm v trc. Ti g m nh th, i chi c hn khng? ng l tr ci li: Nu chu c i chi, vy th cn ci mc tiu vo trng chuyn Olympic th sao? L no chu li khng mun tr thnh mt hc sinh xut sc hay sao? L no chu khng thch thi t 100 im hay sao? Thi, ngi xung hc i. ng dc vng ni: Ny, ng c d d n vo con ng thin tho . Ngi thy khng, nhng hc sinh khc ch thi c 80 im, m h chi a x lng, th m c ch nh ca chng ta, thi ton c nhng 99 im, c l do g m
191

li khng c chi bi thoi mi. Ngh h c ngha l ng cho , chi cho tha kia m! Ch ch! Tht l C ch, c ng nghe lo y ni lo y! ng l tr khuyn ti. Ai ni lo! Ai ni lo! ng ni lo th c. Ngh h, hc sinh no chng i chi, ti sao c ch nh ca chng ta li khng c i chi? ng dc vng ni ng l tr cng chng chu thua km: Hc l chnh, chi l ph. C ch nh, my nm nay c hc kh cng thng, hc n mc tng chng nh khng c thi gian th, vy m c vn cha b bi v dm cho n cht. C cng phi c hc nhiu hn na. Sau ny mi tr thnh con ngi c ch cho t nc. n y ng dc vng b qu, khng cn bit ni th no na, ng ht ln: Khng bit, y khng thm bit, y ch bit rng phi n chi, n chi mi l snh iu! H c th tranh ci nhau, cui cng cng chng i n kt qu g. Cn ti, qu thc cha bit nghe ai. Ti vit cuc tranh ci y ra y, mong cc bn xem xt: ai ng ai sai? Thc ra nh Nhi c cu tr li dt khot ri. C mt s bn b ch ci nh Nhi l sng mt t do, khng c thch chi l chi. nh Nhi tr li: By gi cc bn c t do, sut ngy lu lng chi bi, ti e rng mai kia cc bn c mun chi cng khng c, cn ti tuy by gi khng c chi thoi mi, nhng sau ny ti li thoi mi m chi.

TRC HY LM BN CA CON, SAU MI C TH LM THY CA CON

Nm 1991, khi nh Nhi mi c 10 tui, k hoch bi dng nh Nhi ca chng ti gp phi mt s quy ph gh gm v bt ng: nhng tp truyn tranh -r-mon ca Nht Bn nh mt by su bnh khng l o t trn vo th trng sch Trung Quc. Hu nh tt c cc hc sinh tiu hc Trung Quc u m mn n qun n qun ng trc nhng tp truyn tranh hoang ng y ca Nht. Nhng tp sch truyn cho thiu nhi truyn thng ca Trung Quc b n nh cho
192

ti t. nh Nhi cng b cun theo tro lu y. Tnh cnh vn ho b chm m y qua nht k ca nh Nhi chng ta cng c th thy c i phn.

Ngy 8 thng 8 C lp ti u say m v s t hon hc k II lp 4 ny, trn sp hng cc quy sch ln nh khp trong thnh ph, u u cng nhan nhn by bn cc b truyn tranh -r-mon nhiu tp, mt loi truyn khoa hc vin tng y tnh huyn thoi ca Nht Bn. Nhiu nht l b truyn Nhng v s t hon ca n thn. Chuyn k rng, bn cnh n thn Aten lun c mt on thiu nin dng cm bo v b, h l nhng v s t hon. Mi v s u c mt v tinh t ca ring mnh v mt b o thn bo v nhng v tinh t . V s no cng c nhng s trng c o v v ngh. Trong truyn c nm nhn vt chnh, c nm nhn vt u c s trng ring. Tinh Th c bi quyn nga sao bng, Nht Huy c bi quyn phng hong bay huyn o, Bng H c c m thi sn, T Long c bi v rng ln nh ni, cn Thun th c si dy xch v ch. Xem xong b truyn tranh Nhng v s t hon ca n thn y, cc bn trai lp ti ai cng thy m. i u h cng vung chn, ma tay h ht Thin m sao bng y! Hy nm th c m thi sn ny! y l phng hong bay H tho khn trn c ra, bo rng y l si dy v ch ca Thun, ri hai tay quay tt th l, ri li nhy bng v pha trc, bo l phng hong bay ln, nm cht ly tay m vng mt qu, th bo l rng ln nh ni Tht ra, khng ch c cc bn trai m -r-mon, m ngay c cc bn gi, vn xa nay rt ght chuyn m , th m cng b hng lot tp truyn tranh -rmon nh Ba ch em mt mo hoc Con gi ca dng sng Nla chim lnh c tm hn. nh Nhi cng rt nhit tnh gii thiu vi ti my b truyn tranh Nht Bn kiu nh vy, hy vng ti cng s chia vui vi chu trong nim say m nhng cun truyn tranh Nht Bn y.

193

y l ln u tin nh Nhi say m nhng cun sch ngoi phm vi gii thiu ca ti, nu ti x l khng tt, chc chn gia ti v nh Nhi s xut hin mt h su ngn cch u tin, bit u t s lm gin on lun c mi s giao lu gia hai m con sau ny. thy c tnh nghim trng ca vn , ti quyt nh dng i sch lm bn vi con trc, sau mi lm thy. Ch c gi c ting ni chung vi con, th mi c th tm c hi dn dt con vo con ng ng n. Th l, cng vi s say m ca con, ti cng tm c k kh nhiu b truyn tranh Nht Bn. C th ni rng, nhng tp truyn tranh Nht Bn ny c v hnh thc ln ni dung u c nhng ci hay v ci d rt in hnh. (Hi y cn cha nhp vo hoc in n tri php cc loi truyn tranh c tnh cht khiu dm kch dc hoc c v bo lc ca Nht Bn). iu lm ti ngi nht chnh l truyn tranh Nht Bn c mt sc ph hoi cc ln i vi thi quen c sch ca tr con. V hnh thc biu hin ca n l nhng bc tranh v bin ho v cng, v mt th ngn ng va gin n va cng thc, hon ton vt b ngn ng k chuyn mang tnh k chuyn chnh xc v sinh ng rt c li cho vic bi dng kh nng t duy v kh nng biu t ca tr em. Xem cc loi truyn ny, tr em ch cn bm st cc t tng thanh ngn nh: i!, i ch! c thuyt minh ngay ti ca ming cc nhn vt trong tranh theo di tnh tit cu chuyn. Trong u c cc em, ngoi nhng ting ku sc mi m nh Chm, Song phi, Tu m hu nh chng gi li c mt cu ni no hon chnh. Ti t hn na l, nhng ngi xut bn ra loi truyn tranh ny li chnh l nhng i cao th trong ngh bun bn kinh doanh, h ch bn vi gi hai ng mt quyn, nm quyn mt b, ni dung b trc c lin quan cht ch vi b sau, c nh vy h vt sch nhng ng tin l trong ti tr con v cp i khong thi gian rt t i dnh cho c truyn ca la tui hc tr. Nu c ko di tnh trng nh vy, trnh ngn ng ca dn tc Trung Hoa sau ny khng ngho nn cn ci i mi l chuyn l. Ti tuy trong lng rt lo, nhng khng ngn cm mt cch th bo vic chu thch xem truyn tranh Nht Bn. Tri li, cn t ra rt thch th, khng h c thnh kin cng chu bn bc v nhng nhn vt v tnh tit ca nhng cu chuyn . Hn na, ti cn bo chu hy ly nhng cu chuyn lm ti cho nht k,
194

nhn luyn tp cch miu t nhn vt v miu t cnh tng. Ti coi vic ny l mt cch tn dng b i trc khi hon ton vt b chng. Trong qu trnh phng ng tch cc , ti lun tm c hi phn cng. Sau my thng, nhng mn li nhun kch x kch thch truyn tranh Nht Bn ngy cng xut hin nhiu hn, xut bn ba bi hn. Ti chn ra my cun c nhiu cu sai, ch sai nht ch ra cho nh Nhi bit, ng thi cng lin h n tnh hnh thc t ca nh Nhi l gn y vit nht k, nhng li sai v cu ch ngy cng nhiu. nh Nhi tha nhn v thn phc ni: M c truyn tranh Nht Bn, r rng l lm cho trnh ng vn ngy mt sa st, t nay con khng bao gi c loi na. Ngay hm sau, m con ti nht nhnh c my chc quyn truyn tranh Nht Bn em bn cho b hng ng nt. Sau ny, cng c i ln nh Nhi mn ca bn v xem, nhng ch cn nhc qua, l chu khng xem na, v chu tha bit loi sch chng c tc dng g. Ngay c vic xem truyn hnh v ht nhng bi ht ang c lu hnh cng vy, trc tin ti lun phi l mt ngi bn rt bit ng cm vi nh Nhi, sau mi lm qun s cho chu c. Ti lun c gng c mt ting ni chung v s thch v th hiu ca chu. i vi tr con, quan tm n s thch ca chng nhn c s ng cm hn so vi vic quan tm n li ch ca chng. Ti v nh Nhi cng xem mt b phim hot hnh Jeane Jackter, va xem hai m cn va bnh lun vi nhau, v rt t nhin chu c mt bi cm ngh vit vo nht k. Cm ngh sau khi xem phim Jeane Jackter S d Jeane Jackter nh vy l do Jeane xem qu nhiu cc loi tiu thuyt kim hip, xem lc no cng n m mn c ngi, ri dn n thn kinh thc lon. Trc mt Jeane lc no cng l c mt th gii huyn o, ri theo s tng tng ch quan ca mnh, Jeane chm git lung tung bt k l ai. iu ny dy cho chng ta bit rng i vi mi vn u phi tht khch quan, khng bao gi c lm vic theo s tng tng ch quan ca mnh.

Ngy 13 thng 8
195

Mim ng yu My ngy nay trn ti-vi c chiu b phim hot hnh nhiu tp ca Nht Bn Mim. Trong phim c mt nhn vt l mt c b Mim, trong chic my tnh. Mim trong nh ca hai anh em ngi Nht tn l i Gii v Thanh T. M ni: B Mim tht l xu x! Nhng ti li khng cho rng nh vy. Ti thy Mim rt p, hn th na li rt thng minh, ci g cng bit. Mim gii thiu cho hai anh em i Gii v Thanh T bit ngun gc v qu trnh pht trin ca my bay, my nh, xe la v c nm mc na Mim cn dn i Gii, Thanh T v c ti ang ngi trc mn nh nh na i thm him Nam cc v Bc cc, i du chi trong th gii ca nh sng Mim chnh l s kt tinh ca tri thc, l hin thn ca tr tu, hn na Mim tnh tnh thng thn cng trc, c nhng phm cht tt p ca loi ngi. Ti rt mun c mt Mim. Nu c Mim ti s c c rt nhiu tri thc, ti s hiu bit nhiu hn, rng hn i vi th gii khoa hc, tri thc mun mu mun v. Nhng Mim ang Nht Bn, vy l c mun ca ti ch l o tng. Mt hm ti nghe thy trong phim ni: trong tri tim mi ngi u c Mim, vy c mun ca ti vn cn hy vng, nhng ti li ngh: Mim trong tri tim ngi, l no trong tri tim mi con ngi li khng c b t hon sng hay sao? Khng th nh vy c. Th th n l ci g? Ti vt c suy ngh, ng ri! Mim chnh l s khao kht hiu bit mi con ngi. i Gii v Thanh T h c iu g khng hiu li i hi Mim. iu chng ging nh vic i tm t liu hay sao? V n mch bo ti rng, mt con ngi nu c s khao kht hiu bit, th tng ngy tng gi h lun c trang b nhng tri thc mi, s tr thnh con ngi uyn bc.

NM CHT NC MI LM PHT, RN LUYN SC CHU NG

Ngay t u, Trng Hn V c d nh: mun sau ny nh Nhi ln ln s c trin vng tt p, th bt buc phi c sc chu ng hn ngi, nh vy mi c th vt qua c mi th thch, c v p lc tm l ln do dai ca c th.
196

S chu ng tuy rng cn cho mai sau, nhng phi c rn luyn ngay t by gi. Khi nh Nhi 10 tui, Trng Hn V bt u thc hin k hoch ny. Nhm nng cao kh nng chu ng ca nh Nhi, ma h nm lp 4 anh cho nh Nhi thc hin bi luyn sc chu ng c o: tay nm cht cc nc trong 1 pht. Dng c luyn tp y ca nh Nhi l mt cc nc c ly t trong t lnh ra. C mt sinh vin ni vi ti, ci tin nh Nhi c vo trng i hc Harvard v bi vit ni v cch luyn tp ny c ng trn bo, c nhiu sinh vin hiu k mun th sc theo cch tp ca nh Nhi. Nhng khng ai nm c trn 15 pht. Vy ti sao mt con ngi mn cm nh nh Nhi li c th vt qua c nhng th thch m ngi thng kh vt qua c? Hy nghe nh Nhi k li.

Ngy 19 thng 8 nm 1991 (Khi 10 tui) nh cc vi ba Ny! Ti k cho bn nghe nh, ti hm qua ti v ba ti chi tr nh cc y, kt qu l, ti thng ba mt quyn sch. u ui cu chuyn l th ny: Bui ti, ba ly t trong t lnh ra mt cc nc . Cc nc ny to hn mt vin pin i y. Ba bo ti: nh Nhi! Con c th cm cc nc ny trong vng 15 pht c khng? Nu cm c, ba s mua cho con mt quyn sch. Ti ni: Sao li khng, con vi ba nh cc nh! Nu con cm mi lm pht, ba phi mua sch cho con y. Tt nhin l ba ng . Ba cm ng h, ri h: Chun b! Bt u! Ti cm cc nc ln nm cht. Pht y tin, cm thy tm c, n pht th hai, ti thy au but thu xng, vi vng cm ngay ly l thuc, tp trung c nhng dng ch dn trn l, ct chuyn s ch ca mnh. Pht th ba, ti thy au n nh ngn vn mi kim m nhi vo tim, ti c to li ch dn trn l thuc t ni au. Pht th t, ti c cm gic nh ngi ti ng bng, t di, lc by gi ti cn cht hai hm
197

rng, cho ni au chuyn ln khoang ming v lun thm t ng vin: C gng, c gng! Pht th nm, c bn tay ti xm nht nht, khng cn cm gic au n na. Pht th su, ch thy t t. Pht th by, bn tay dng nh t di hn. Pht th tm, khng cn cm gic g na Cho n khi ba ti ni: Mi lm pht ri y! Ti bung nc , lc ny tan gn ht ch cn bng mt ngn chn ci. Ti nhy cng ln vui sng: Hoan h! Hoan h! Con thng ri! Th nhng nhn xung bn tay, ti thy mt mu tm ngt, s vo ci g cng cm thy bng rt. Ba vi m vi nc lnh cho ti ra tay. Va ngm tay trong nc ti va ni vi ba: Ba i! Ba hm nay khng gp may ri! Ba ni: Ba chng c g l khng gp may, tri li, con c mt ngh lc nh vy, chnh l ba ang gp may y. y ti thng mt quyn sch nh vy . Tht chng d dng cht no, phi khng bn?

Ngy 4-6 thng 3 nm 1992 (Lc 11 tui) nh cc vi m Tra nay, ti v m cng chi tr thi ng king chn. Ti nh li hi mi ln 3, m dn ti i xem mt b phim ma ba-l M, phim Bc ngot. T , ti rt m ma ba-l, nu m khng cho, ti khng chu i ng. M ni: Hc ma ba-l kh lm con , con khng hc c u. Nhng ti vn c i i hc bng c. M bt ci bo: Nu con vn lan can, ng king chn theo t th kim k c lp 15 pht, m s ng cho con i hc ma ba-l. Ti hng hi lm ng t th v bt u ng, ai ng mi ng c nm pht, lin ng khyu. Hm nay, by nm, nh li chuyn c, cm thy tht l th v. Ti nhc li chuyn y cho m nghe, hai m con cng ci. Cho n hm nay, tuy ti khng cn ngh n chuyn ma ba-l, nhng vn cha chu thua. Th l ti ni vi m: Con nh cc li vi m, ln ny con xin ng hn 30 pht! Hay qu! m ho hng ni: Nu con lm c, m s mua tng con mt mn qu hp vi ti tin ca m. Nghe m ni vy, ti mng qu, lin vn vo t sch, co chn ng theo t th kim k c lp (g ng mt chn). M vi ni: Thi thi! Con khng lm c u, tr phi con l ngh s ma Lng
198

L Bnh. Con c ng king c hai chn ly na ting ng h l tt lm ri! Ti lin b nt chn kia xung, ng king: Th cng d! Tuy ni vy, nhng trong lng vn lo, v trc nay cha ng th ny bao gi. Th l ti nh phi ni nc i: M, nht nh con s thng. M tr li: C c ngh lc cao, mi c sc chu ng do dai ca c th. Cu ni ca m khng nhng khng lm cho ti dao ng, m tri l i cng cng c lng quyt tm ca ti. M vn cho rng ti khng lm c, lin gi c ba n chng kin, cn ti hi ba: ai s thng. Ba ci: Theo ba, ln ny m s thng. Ti ci thm trong bng: Ba m ng qun, ba m hai ln thua con v nhng vic nh th ny ri y. Ln th nht, ba m nh cc vi con, ng mt t th kh, trong vng 30 pht, con thng. Ln th hai, con vi ba nh cc nm nc , kt qu, con cng thng. Ln no m con chng ot c gii thng ca ba m. Nghe ti ni vy, m bt ci: M cm thy, ti tin ca m ang b uy hip y. Mnh mm ni vy, k thc ti cm thy hai bp i ti bt u t t, lic nhn ng h: i ch! Mi c c 3 pht. Khng sao, khng sao! Ti thm ng vin. Tch tc, tch tc, ng gi thi gian hnh nh c tru tc ti, chm chp, l tng bc. Nm pht tri qua, bp i ti bt u au nhc. Ti vi gi mnh kho, ly trong ti o ra mt qu bng bay, phng mm thi, thi cng ri li x hi ra, c vy, ti c tnh chuyn trng tm ch ca mnh. Nhng tht khng may, trong khi thi ti v qu bng bay xung t. Lm th no by gi! Ti nhn ng h, hay lm, c 15 pht ri. Ti th pho nh nhm. Th nhng, chn tri bt u b chut rt, v cng ch lt sau chn phi cng vy, chut rt t cng c ngi, ti khng cn bng bay chuyn trng tm ch na, lin ngh ra mt cch: nhm c kt qu bnh phng ca nhng con s thng dng. Cch lm ny tht hiu nghim, ti dng nh qun c mi s au n ca c th Kin tr n cng tt thng li, ln th ba ti thng! Nhng cu chuyn trn chng minh, ngy t thi th u, nh Nhi c bi dng k nng v ch, v trong qu trnh trng thnh khng ngng cng c. Nh c ch kin cng y m trong khi nh Nhi va tch cc chun b thi vo i hc, ng thi va hc thi TOEFL v hon thnh 12 l n xin vo hc ti 12 trng i hc ca M. Mt gnh nng qu sc lin tc ko di trong my thng
199

tri nh vy, nu khng c ch kin cng, ngh lc do dai th lm sao c th chu ng ni!

BN TT CNG NHIU, KH NNG GIAO TIP CNG THNH THO

Cc nh tm l hc cho rng, quan h ca bn b v cng quan trng i vi s pht trin tnh cch ca tr em, tnh bn tui u th c mt tm quan trng tng ng vi s dy d v tnh thng ca cha m. Nhng ngi nh cao tng theo kiu cn h khp kn thnh th ngy nay, tuy c nhiu tr ngi trong vic giao lu kt bn ca tr em, nhng c cng to iu kin thun li cha m d dng chn bn cho con. Chng ti bit trit li dng iu kin thun li , cho nh Nhi c tip xc vi kh nhiu bn tt loi, ngay trong thi k mn cm nht, khi kh nng giao tip ca tr th bt u pht trin. Qua , chu c th tch lu c nhng kinh nghimqu bu trong vic kt thn vi cc bn cng trang la, nhng c nhng s trng v s thch khc nhau. iu ny rt quan trng i vi vic tng cng kh nng ho hp trong tnh cch ca nh Nhi. Cc nh tm l hc ch rng, thi k t 9 n 12 tui l thi k xy dng tnh bn ca tr con. Cc chu khng ch cn ch n nhng hnh vi bn ngoi ca bn, m chuyn sang quan tm n nhng t cht ni ti, v c trng tnh cch ca bn. Nhiu nh tm l hc coi giai on ny l c s cho tnh bn, tnh yu sau ny. H cho rng, tr em trong giai on ny nu khng tm c bn thn, th n tui thiu nin hoc khi trng thnh, cc chu cng rt kh tm c cho mnh mt ngi bn thn chn chnh. Trong giai on ny, s thn thit trong tnh cm gia chng c hnh thnh v cng c bi nhng hnh vi c th nh: cng chia ngt s bi, cng khc phc kh khn v gii quyt nhng mc m thng ngy Tnh bn thn thit sut i chng s khng qun, v c nhiu trng hp nhng i bn cn thn thit sut c cuc i. Trong c thi k tiu hc, nh Nhi ch yu ch c ba ngi bn thn, mt bn thuc loi thch vn ng l ng ng, bn ny thng hay r nh Nhi
200

p xe i chi ph, hoc trt bng, hoc ra bi bin xy nhng ngi nh lu trn bi ct. Mt bn thuc loi yu thch ngh thut Vng Ngc, bn ny thch cng nh Nhi v tranh hoc lm nhng th cng b t. V mt bn na ch say m hc tp, sng to l T Tnh. Bn ny thch bn bc vi nh Nhi mi chuyn v hc hnh v cch lm bo tng C gp nhau l hai chu li say sa vi nhng hot ng mang tnh sng to. Trong nhng trang nht k vit khi nh Nhi 10 tui, chu ghi li c nhng pht giy sung sng c cng vui chi vi nhng ngi bn thn y.

CHM LM THNH THI QUEN, TM CNG SNG, CH CNG BN

Ngay t lc mi ba tui, nh Nhi tu theo sc lc ca mnh lm nhng vic vt trong nh, nn np cn gi mi cho n khi chu hc xong lp 5. nh Nhi rt quen thuc vi cng vic lm mt ngi gip vic t hon cho ba m. Hng ngy, chu u t gic lau nh, ti hoa v rc, tuyt nhin khng nhim tnh chy li ca nhng cu m trong cc gia nh ch c mt con. Nu khi chu i hc v m ba m khng c nh, va t cp sch xung l chu t gic i lm bi tp, lm xong bi tp li ch ng xung bp gip m lm cm. nh Nhi rt hiu lm cc cng vic vt trong nh chnh l mt cch cha m bi dng chu c c mt thi quen tt, mc ch ch yu l rn luyn chu c c c tnh cn thn, lng kin nhn v tinh thn trch nhim cao. Mi ln gip m lm mt cng vic g c bit, l chu li c thm mt ti vit nht k. i vi lao ng chn tay, chu lun ch ng t gic, hn na cn coi lao ng l mt nim vui.

Ngy 1 thng 10 nm 1991 (Lc 10 tui) Vt vng da Nh ng m tng trn nh chng ti, c nh sp i M. Trc khi i, ng l m b hai vi da mui sang cho nh ti. C nh chng ti u thch n da mui,
201

nhng khng c thi gian lm. V trc khi i ra nc ngoi, c nh u v cng bn rn nn ng m khng c thi gian thay nc mui cho da, nn trn mi vi da u ni ln mt lp vng mng mu trng. Lp vng ny l do nhng vi khun trong khng kh ri vo vi da to nn. Ngi T Xuyn gi l sinh hoa. Ti hm qua, m c sch, tm c mt cch tr loi vng ny, theo sch th phi ly mt si dy thp v mt mnh vi lm thnh ci vt. M bo ti: nh Nhi, m cho con mt t liu vit vn, con c ng khng? Con hy ly ci vt ny vt ht vng mng trong vi da ra. Ti nhn li, tung tng chy trc vo nh bp, gic m: M! M b h con vi da ny t trn mt bn kia. M b gip ti vi da t ln trn bn, ri m np vi, mi chua hp dn lm ti thy chy c nc di. M dy ti cch vt vng da, ri ng cnh nhn ti lm. Ti cm ci vt, th vo ming vi ri nh nh ht nhng lp vng mng mu trng ni ln trn mt nc. Lp vng mng v tan, c ci vt bm y vng trng. Ti em vt ra vi nc ra sch, ri nhng vo ni nc si ang t trn bp l. Mt lt sau, ti quay li hi m: M oi! Nh th c cha? M rt hi lng: c ri, lm nh vy l rt tt! Ni xong m yn tm i ra ngoi. Ti quay li tip tc vt vng da. Thy lp vng bm c trn thnh vi, ti ly n pin ra soi, ri cn thn ly vt quay my vng quanh thnh vi, cho n khi tht sch mi thi. Gn thnh vi vn ang cn mt t vng c tnh chy trn, ti a vt n u l n nhanh chn chy trc, ti quay vt n u, cui cng ti cng bt c ht. Ti mi m nghim thu, m ni: Sch ri! Nh vy, con li hc c mt cch lm na nh. nh Nhi khng chn vic, bo lm vic g cng vui v lm ngay, d vic cn s kho lo hay cn sc lc. Ch cn m sp xp thi gian v hng dn cch lm. C nhng vic cc bn khc khng khi no chu lm, nh lau ra tng vin gch men lt trn thnh tng nh v sinh, nhng giao cho nh Nhi chu vn vui v lm ngay.

202

Ngy 26 thng 8 nm 1992 (Lc 11 tui) Ti yu hoa lan Lm hoa, xin lm mt nhnh lan. Hng thm man mc, dng thanh nhn y l cu th ca L Bch, nh th ln i ng. Cu th th hin lng yu qu hoa lan ca nh th. Trc lan can nh ti cng c mt chu lan, ti thch lm. Hoa lan cu nh ti thuc ging hu lan, n vo ma h. C mt hm, ti ti hoa, bng thy chu lan nh ln mt chic n nh, ti mng qu, ht tong ln: M i! Ba i!Hoa lan nh ta c n ri T , ngy no ti cng phi n thm hoa n my ln, xem n ln cao hay cha, n thnh hoa cha. Ngy qua ngy, ci n lan nho nh , nay vn cao chng hai gang tay, ri my ngy sau , bng c mi thm thoang thoang trong nh, ti ngh bng: L no Ti vi chy li pha chu lan. i! Hoa lan n ri, hoa lan n ri! Hay qu! Hoan h! Ti mng qu c nhy tng tng. Hoa lan ph nhng cnh mm mu vng nht chnh gia, trn mi cnh hoa c im nhng chm hng, trng chng khc g mt chic ngai vng bng hoa vy. Chic chu hoa c im chm hng y, tht ging nh mt tm thm mu bc ti ngai vng. Mi hoa lan nh nh m ngy ngt, d lm say m lng ngi. T , ti cng thy yu chu lan, ngy no cng tm cho hoa, mi ln tm xong ti u ng li ngm ngha hi lu. Nhng chic l mm mi hnh thoi cn ng li nhng git nc long lanh nh ht ngc, cng tn thm v p u un m thanh cao. C ln, ti nhn thy trn mt chic l xanh non c my con su nh, m vi i mua thuc v cha bnh cho lan. Hoa lan em li nim vui cho c nh. C ln m gin ti, hai m con u rt bun, th m mi hoa lan thoang thong trong nh lm cho m ngui gin. V ti cng nhn ra li ca mnh, chy n xin li m. Hoa lan lm cho gia nh ti trn y sinh kh. Ti yu qu hoa lan, mong hoa lan s em li nhiu nim vui cho gia nh khc.

203

TH HIN S XU H V Y NY: THNG YU BA M

Lm tr con bit t xu h v bn khon y ny v nhng sai lm ca mnh l mt bin php gio dc v cng hu hiu. N c th lm cho tr c kh nng t sn sinh ra mt loi cht khng ngay t lng mnh, sau ny c th chng li mi hnh vi sai lm lm cho mnh thy xu h. Nm nh Nhi ln 10 tui, chu trng thnh nhanh chng v nhiu mt. Nhng du sao vn ch l mt a tr c nhiu lc nghch ngm rt di dt. Mi ln nh vy, chng ti u rt ch n cch thc v mc ph bnh, mong sao sau ny chu c th bin nhng p lc t bn ngoi y thnh quy chun hnh vi ngay ti lng mnh. Chng ti cho rng, khi no nh Nhi bit t xu h, t bn khon y ny trc nhng vic lm khng ng ca mnh, th tm l ca chu mi chnh thc bt u chn chn. Ti cn nh rt r, nm ti khong 17 tui, mi ln ngh n thy gio h T, ti u cm thy mnh cn phi c gng rt nhiu, phi lm tt hn na. Ti lun mong mun nh Nhi cng c c nhng s th nghim v tm l nh vy. S mong mun y ca chng ti thnh hin thc vo mt ngy h nm nh Nhi hc lp 4.

Ngy 20 thng 8 nm 1991 (Lc 10 tui) Xu h n cm sng xong, m ti ra ch mua rau, trong nh ch cn c mt mnh ti. Thu dn bt a xong, ti vo phng ring chun b lm bi tp lm vn. Nhn trc nhn sau, i mt ti bt gp mt ngn t lun ng kn bn di t sch. Ti ngh: khng bit trong chic ngn t kia nhng g, hm nay nhn lc ba i lm, m i ch, mnh th m ra xem, bit u chng kim c my quyn sch hay c. Cng ngh ti cng t m v thch th, th l vic lm bi tp lm vn ti qun bng i t lc no! Ti h hc b chic hp cc tng bn cnh t sch ra xa, ri li y chic hm con t trc t sch sang bn cnh. Sau , vi s t m y thch th, ti m ngn t , trong t ti om chng nhn thy ci g. Th l ti thn trng b chic n
204

bn trn nc t t xung t, cm in, n bt sng. Ti ngi bt xung t, ci u nhn vo bn trong. i nhng chng sch cao ngt, xp cht bn trong, ti mng qu! Bng nhin ti nghe thy ting kho lch cch ku, ti git bn c mnh, ngh bng: Thi cht ri! M v. i tht l en i! Ti cn ang lng tng, th m ng sng ngay trc mt. Thy ngn t di b m toang, cn ti ang ngi trc ca t, m ti lin hiu ra mi vic. M nghim nt mt ni vi ti: Th ra, ngi ln khng nh, con hc hnh nh th phi khng? Ni ri m gin d mnh my c vo chic hp giy. Ti bit, m nh nh ti, nhng khng n, nn trt gin vo chic thng v ti kia. M lm mt ci, th di ri quay i. Ti c ngi ngy trc t sch, xu h v hi hn v cng: mnh khng nn lng ph thi gian nh vy, ba m tm mi cch, dnh cho mnh tng pht tng gi, th m mnh li lng ph thi gian nhiu nh vy. Tht c li vi ba m v cng. Cng ngh, ti li cng thy xu h v n hn v cng. Th l ti ng dy ct n bn, b hp giy li ch c, ri quay li bn hc, bt u bi tp lm vn.

nh Nhi bt u c hiu bit, cng c hiu bit, nh Nhi cng yu thng cha m. Ma h nm sau, cha khi bnh cho ba, nh Nhi ln li i khp ni tm thy bc thuc bc cho ba. Hnh nh mt chu b mi 11 tui, mt mnh p xe gia tri nng chang chang i tm thuc cha bnh cho ba. l mt trong nhng k nim m p nht trong lng ba m.

Ngy 24 thng 7 nm 1991 (lc 11 tui) Mua thuc cho ba Gia k ngh h, trn mt ba bng mc ln hai ci nht tht to, au nhc. Thy vy, ti r t mun c cch no gip ba gim bt s au n. Mt hm, ba bo ti n hiu thuc bc bc cho ba my thang thuc cha nht. Ti vng li. Ba ly bt k n: a hnh hoa ta 3 khc; hoa cc di 3 khc ct 3 thang. Ti hi ba: Ba khc l th no h ba? Ba ni: l 3 gam Con hiu ri ba .
205

Ti cm n thuc v a ch my hiu thuc bc ba vit cho ti, nhy ln xe p phng i. u tin, n hiu thuc ng Nhn ng, ti hi ngi bn hng, c nhng loi thuc nh trong n khng, c tr li l khng c. Ti li p xe n hiu thuc khc gn bu in, h cng tr li l khng c. Ti hi nn ch, song ngh n s au n ca ba, thy hng hi ln, li p xe n mt hiu thuc gn ng t ph ng i. Ti a n thuc cho c bn hng hi: C i! y c nhng loi thuc nh trong n ny khng ? C bn hng c n thuc ri tr li ngay: C y Cm n c! C lm n ct cho chu ba thang !, ti ang nh ly tin tr c, c lin y tr n thuc, ri ni: Khng phi tr tin y, sang quy bn kia. Ti m c trong bng ngh: Thi phc v y sao km th. Tr tin xong, ti hi c bn hng, ly thuc u , c ta sng ging: i y! Ti ngh: Nh cc c chia lm 3 thang cho chu c khng ? Ci g? Khng c. Ti nh ni tip, nhng nhn thy b mt sng sng ci nhau ca c ta, ti nh nn nhn, ng sang mt bn. Ly thuc, ly thuc ny Ch lt sau c ting qut ln nh vy. Ti vi chy li ly thuc. Khi quay ra ti cn nghe thy c y chi tc mt cu. Ti chng thm chp, ch ngh bng: Con ngi ny tht l khng gi hng theo yu cu ca khch, li cn chi by, h! Nhng thi, cui cng ti mua c thuc cho ba. l iu ti sung sng nht.

Cng khn ln hiu bit, nh Nhi cng ch hc hi ba m tng li n ting ni. Chu bit ch ng tip thu nhng ci hay ci p t trong cch c x ca ba m t hon thin mnh.

206

VT QUA NHNG TH THCH LN LAO, NH NHI C VO HC TRNG NGOI NG

Theo thng l t nhiu nm nay, trng tiu hc m nh Nhi ang theo hc, mi nm u c 10 ch tiu c gii thiu vo hc trong cc trng trung hc trng im, tiu chun xt duyt l tng s im thi tt nghip cui cp. Nm nay 1993, nm nh Nhi tt nghip tiu hc, theo s ln lt phn cng, trng tiu hoch ca nh Nhi s c gii thiu hc sinh vo hc Trng trung hc s 7 Thnh , mt trng trng im m nh Nhi vn hng khao kht. c t cch c gii thiu, nh Nhi phi phn u sut su nm tri. C nm lp 5 v nm lp 6 chu u ng th 3 trong c lp. Ring nm lp 6, chu lp c mt k tch l: Tt c cc bi kim tra ton u t c im ti a: 100 im. Tt c nhng du hiu , chng t rng, cn nhng thng li to ln ang pha trc. Nhng khng ng, vo ng dp ngh ng nm lp 6, bng c mt tin n lm mi ngi u phi tht vng sng s: chnh sch tuyn chn hc sinh tiu hc vo bc hc s trung nm nay Thnh s c mt s thay i quan trng, phng thc gii thiu nhng hc sinh tiu hc xut sc vo hc thng ti cc trng trung hc trng im b ph b, thay vo l mt phng thc mi do my tnh sp xp. Tt c nhng hc sinh tt nghip tiu hc, bt k kt qu thi tt nghip tt xu th no, u c ghi cho mt m s. My tnh cn c vo nguyn tc sp xp theo khu vc, sp xp hc sinh vo cc trng trung hc gn nh nht. Tht ng bun, gn nh chng ti ch c my trng trung hc m sut my nm gn y khng c hc sinh no i hc. Chng ti nm np lo u, i ch xem liu c s thay i no na khng, v hy vng nhng li n i kia ch l n nhm. Nhng li n i do my tnh bt thm li l s tht. i vi nhng hc sinh xut sc ang hy vng c gii thiu vo nhng trng c cht lng cao, qu l mt n tri ging. D th no cng u do my tnh phn cng, vy th mi s c gng no cn c ch g u! Vi bn hc sinh gii lp nh Nhi bng sinh ra chn nn. Thi gian hng ngy, l ra phi di mi kinh s, h li lao u vo nhng vic khng
207

u nh xem phim nh, xem bng video, h xem sut ngy m, ln n lp vn cn say sa k li cho cc bn b nghe na. nh Nhi l ngi hiu bit hn cc bn cng lp. V vy, ni bun ca nh Nhi cng su nng hn. y l c sc ln u tin trong i nh Nhi, khng ging nh ln b trut chc quyn lp trng nm xa, ch cn thay i trng thi tm l l c th gii quyt c vn . Ln ny, nh Nhi bun hn nhiu, khng cn nghe thy nhng ting ht ting ci, ru rt sut ngy ca nh Nhi na. V chng ti cng lo lng nhng bit rng, trong lc ny, lng tin ca chng ti c ngha cc k quan trng i vi chu. Ba ng vin nh Nhi: Hc sinh tt s c hc trong trng tt, l quy lut. Ti cng ng vin chu: Con khng nn v cha nhn thy c m b d vic an li, nn nh rng, thi c ch n vi nhng ngi c u c sn sng n nhn. Chng ti ky vng qua s vp vp ln ny, nh Nhi s hc c cch lm th no vt qua c nhng giai on kh khn ca cuc i. Cho d ngi khc khi gp phi kh khn c th s ri b mc tiu, nhng nh Nhi d th no cng phi kin tr phn u cho l tng ca mnh. Sau vi ln ni chuyn, nh Nhi trn tnh li c, c gng lao u vo nhng cng vic cha nhn thy c tia hy vng c th no, li tip tc gm nhm cc ton kh ca trng chuyn ton Olympic theo k hoch, m cn chm ch hn trc y. Chng ti c ln bo chu: Khi ngi khc khng lm, mnh lm, chng phi rt d thnh cng hay sao? Chng ti khng chu khoanh tay ngi ch, m bt tay hnh ng ngay, cng chy cht, nh v, nghe ngng khp ni. Kt qu l pht hin ra, ngoi bin php my tnh bt thm, cng cn mt c hi khc l b tin ra chn trng. Cc trng trung hc trng im t gi qu cao t mt vn ri n hai vn ri ng, tu tng trng cho mi hc sinh xut sc ngoi khu vc. Np tin cng khng c coi l xong, ri cn phi qua k thi tuyn kh ngt ngho, th m mi mt trng trng im ch c c hn chc ch tiu cho hc sinh ngoi khu vc, nhng hc sinh np tin, i vo thi li ng nh kin c.
208

Vn cn hai trng na, nhng ting tm cha tht ni tri lm thi by gi. l trng trung hc s 48, ln u tin chiu sinh mt lp Anh vn v mt trng na l Trng Chuyn ng Thnh mi c thnh lp. Bn nm nay, trng Chuyn ng Thnh l mt trong 14 trng do B Gio dc thnh lp trn phm vi ton quc. Lc by gi, kho hc sinh u tin mi vo hc nm th nht bc cao trung, cha c c xt trong cuc th thch khc nghit thi vo i hc, cha c c ting tm nh cc trng khc lin tc nhiu nm c hc sinh u trong cc k thi vo i hc. Hn na, trng ny li i hi, ngay t nm u bc s trung hc sinh phi vo ni tr. iu ny qu thc khng hp dn lm i vi chng ti. Ti rt lo l: nh Nhi xa nh qu sm, hn na phi ni tr quanh nm nh vy, s mt i c hi c cha m dy d thng xuyn v kp thi. Lm th no by gi? u t cho gio dc, t trc ti nay chng ti cha bao gi tic cng tic ca. Cn vic thi tuyn, nh Nhi ch cn chu kh hn cht na l c th sc cnh tranh. Th nhng, thi vo trng no s c li nhiu nht cho s pht trin sau ny ca nh Nhi? Ti dng nh ri vo s dy v au kh nh ln trc y t b k hoch bi dng thn ng. Sau khi suy ngh n o sut na thng tri, anh Trng Hn V hnh nh c c mt quyt nh, anh ni: Ch cn Trung Quc vn tip tc ci cch m ca, th ngoi ng chc chn s ngy cng c v tr quan trng. Anh tin rng chng ta c y kh nng dn dt nh Nhi, con n s d dng tri qua su nm ni tr. D cui cng nh Nhi c th thi vo trng no chng na, nhng by gi nhng trng no ta cm thy c, c cho nh Nhi ghi tn d thi. Nhng li ni ca anh lm ti thy yn tm hn. V khi quyt nh ri th nh Nhi cng thm bn rn. Va tt nghip tiu hc xong, gi li cng ngi ra chun b cho mt cuc th thch mi. Nm , cuc cnh tranh thi vo Trng Chuyn ng Thnh khc lit cha tng thy. Do Hiu ng thc p ca bin php my tnh sp xp mi c ban ra, hng lot hc sinh va tt nghip tiu hc thuc loi gii, u a n chen ln trc cng trng ny. Cc chu rt sn sng lao vo mt cuc u bng

209

chnh thc lc ca mnh, thot khi s phn do my tnh nh ot. n trc ngy thi, s hc sinh ghi tn d thi ln ti hn 6.000 ngi. Hn 6.000 th sinh m ch ly c 120, t l vo ch c 1,8%. y s l mt cuc chin u ny la, v cng l cuc chin u gay go nht t trc n nay ca nh Nhi. Mt khc, kt qu ca cuc chin u ny s lm cho hn mt trm hc sinh xut sc nht tp trung ti mt ch, hnh thnh nn mt tp th c t cht gio dc cao. y l mt m vng tr lng cao ca ti nguyn gio dc. V y cng l mt c hi him c i vi nh Nhi. Nu nh Nhi c may mn c hc cng nhng ti nng kit xut , trong s ganh ua khch l ln nhau, s to ra mt hiu ng cng hng cc tt. Trng Trung hc Chuyn ng Thnh bng nhin cao gi. ch quyt tm v tinh thn hng hi ca c nh u c ng vin. Chng ti t k hoch cho nh Nhi: Thi vit phi c gng vt ln hng u, thi ni phi chim gii nht. V nh Nhi l mt hc sinh trng chuy n ton Olympic thuc loi gia ng nhp cuc, cho nn trong cc k thi Olympic nh Nhi ch t c gii ba trong ton tnh T Xuyn. im thi vit chc chn khng th bng cc bn c gii nht, gii nh. Chng ti nhn nh rng, ch mnh ca chu l thi ni. Kt qu, vi thnh tch im thi ni hn im thi vit l 10, nh Nhi t cch vo thi ni. t c im cao trong thi ni, chng ti hng dn cho nh Nhi phi chun b y . Ba mua cho nh Nhi nhng cun bng hc ting Anh tt nh t, cn thn sa tng m cho chu. Trc khi thi hai ngy, m cn hng dn cho nh Nhi t th tr li: nt mt phi ra sao, t th phi nh th no th hin lng tin t ch trc mt ban gim kho. nh Nhi rm rp lm theo, khng nhng th cn bit ch ng ng ph theo nguyn tc m chng ti rn luyn cho chu. Bc chun b khi u l kh thun li. Hm nh Nhi i thi, ba cng phi trc tip ra trn, n tn trng thi c v cho con gi. Hm tri li ma, ba phi ng i ma bn ngoi phng thi sut hn hai ting ng h. n hm thi ni, th tri li nng nh la, m li thay ba i c v cho nh Nhi. nh Nhi thy l, hi:
210

Ti sao trong cc cuc thi Olympic, ba m u con p xe mt mnh, m ln ny c ba v m u phi i theo? Ba ni: C nhng lc cn thit, cng phi dng dao git tru m g, ct m bo khng c nhng sai st ngoi mun. Cu ni ny li mt n tng su sc cho nh Nhi. Sau ny qua nhiu ln c nhc li, n tr thnh mt phong cch lm vic cn thn, chu o v thn trng ca chu. Trong nng vng rc r ca Thng 8 ma thu, Trng Chuyn ng nim yt bng danh sch im thi. Ti vi vng dn nh Nhi i xem kt qu. Thy gio ph trch pht giy bo nhp hc, ging knh r sot mt hi trn bng danh sch th sinh hi lu, ri ngng u ln ni: Lu Dic nh ri! ang trong trng thi tm l cng thng, hi hp i ch, nghe bo , chu vi li m chm ly ti va ci va nhy nht, khng nn c s vui mng ht tong ln: M i! ri, ri! Thy gio ph trch pht giy bo hnh nh cng vui ly, mt tay gi cao t giy bo, ti ci vi nh Nhi: Chu bit khng? T giy ny ca chu ng gi hai vn ri ng bc y! My nm sau khi nh Nhi np n xin vo trng i hc M, trong t Gii thiu s lc Trng i hc Harvard c mt cu ni lm cho nh Nhi nh ngay n k thi vo bc s trung nm no: i hc Harvard xin tng bn mt cu chm ngn: Khi thi c n, xin bn hy sn sng.

211

CHNG VI THI K S TRUNG C GNG GI VNG TIN LN

(Lu V Hoa t thut)

NI TR TRONG TRNG S TRUNG MT VI MU THUN VI GIO DC CA GIA NH

Trng Chuyn ng Thnh l mt trng ni tr khp kn. N sinh nm th nht bc s trung c sp xp tng lu p nht, mi phng c 8 hc sinh. Trc khi khai ging hai ngy, khi hc sinh vo nhn phng, nh trng cho php cha m hc sinh vo sp xp ging chiu cho con em mnh. T mt vic nh l sp xp ging chiu ny, chng ti nhn thy gia cch lm vic cu nh trng v s gio dc ti nh ca chng ti c ci g thiu s hi ho. Trc khi vo nh trng, chng ti dn nh Nhi: bi dng cho con c mt kh nng c lp, ngay t khi bc chn vo trng, mi vic trong cuc sng con phi t lm ly, k c vic sp xp ging chiu, ba m ch gip con khi tht cn thit. Ngay t nh nh Nhi c thi quen t mnh lm nhng cng vic ca mnh. Vo trng ln ny nh Nhi vn gi thi quen y. Sau khi chng ti cng vi nh Nhi chuyn chn chiu, mn m vo phng , thy cc bc cha m ca nhng hc sinh mi n tt bt sa sang ging chiu cho con gi mnh. Chng ti do d mt lt ri quyt nh c lm theo li giao hn trc vi nh Nhi l chu t lm ly. Ai ng, khi nh Nhi va leo ln ging cm khn lau nhng bi bm bm y cc cc mn, th mt bc ph huynh ging bn cnh vi kinh ngc ht ln: Ny, nguy him lm, xung i chu, y bc lau cho! Ni ri bc ta vi chy n lau h. Tnh trng ny th chng ti khng th ng yn c ri. Ti va ri

212

rt cm n bc hng xm tt bng, va bo nh Nhi xung ging, i lnh sch v, cn mnh lm tip cng vic bc hng xm, lau ging t gip nh Nhi. Ti va dn dp ch cho nh Nhi va cm thy c ci g bt n. Sut 12 nm qua, chng ti lun n trnh mi s quy nhiu v xung t ca mt h thng gio dc khc i vi nh Nhi, cn by gi th khng th trnh ni. Lc ny, tuy ti cn cha hiu nhng ngi bn cng phng vi nh Nhi, nhng ch qua vic dn dp ging chiu ny, ti nhn thy, nhng i hi ca cha m vi cc chu nh hn nhiu so vi nhng i hi ca chng ti i vi nh Nhi. Cng qua vic chuyn tr vi cc bc cha m y, chng ti cng cm thy, s nghim khc ca h ch yu th hin vic theo di tht st kt qu hc tp ca con ci, cn mi vic khc, h lm thay con tt c. So vi h, nhng yu cu v s rn luyn ca chng ti i vi nh Nhi t nh n nay, c th ni l qu h khc. Khi cn ang hc tiu hc, nh Nhi nhiu ln hi chng ti: Ti sao mi bn khc khng lm nh vy, m con th phi lm? Th nhng ln no chng ti cng gii thch cho chu hiu v tin phc, nn nh Nhi lun vui v chp nhn mi yu cu c v c bit y. By gi vo ni tr, ngy ngy nh Nhi chung sng vi cc bn, nhng hin thc v nn np mi s em li cho nh Nhi nhiu iu kh hiu, khi nh Nhi s khng c c nhng gii p kp thi. Nhng khc mc c tch t mi, cng thm vi tm l chng i m tui thanh xun thng c, sp n vi nh Nhi, khng bit ri y nh Nhi cn c nhng thay i ra sao? Trong sut c su nm ni tr, mi tun nh Nhi ch c sng vi cha m c 24 gi ng h, trong c n gi na thi gian dnh cho vic n ng, vy mc nh hng ca ba m i vi nh Nhi cn thp n mc no? Chng bao lu, s thay i ca nh Nhi chng t chng ti lo lng qu thc l khng tha. Ngay trong ngy ch nht u tin nh Nhi tr v nh, ti pht hin thy trong lc chu va n cm va vui v chuyn tr cng ba m, chu tin tay vt lun xng xu xung nn nh. Sau khi ti nhc nh, nh Nhi vi xin li ngay, nhng li nht mnh xng nm vo st giy ln. Ri ch mt lt sau, chu li

213

nm xng xung t, ti li nhc, chu li xin li Sau my ln nhc nh, nh Nhi t ra kh chu: - C lm sao u, m! trng chng con vn lm th! c ngi dn v sinh ri m! Mi ngi u lm nh vy, khng c ngha l lm nh vy l ng!

- Chuyn vt y m, c g u m m phi ni nhiu th? - S vic khng ln, nhng l mt thi quen khng tt, t nht l khng bit tn trng thnh qu lao ng ca ngi khc Khng nhn c ba cng phi cau my ni li. - Con mi ni tr c by ngy m nh mt mt thi quen tt m ba m dy con t khi mi trn 3 tui. L no li khng ng ni hay sao? - Chng ai nh ba m c, mt tun con mi c v nh mt ln, th m c mng m, bt b con mi, hu hu nh Nhi va khc va b chy vo nh v sinh, x nc o o tm gi, mc ti v ba chu ngoi lc u chn ngn. Ting khc bng tr thnh ting ht, nh Nhi va tm va ht, y l bin php thay i trng thi tm l nh Nhi mi pht minh ra. Mt lt sau, nh Nhi hai tay xoa mi tc t sng, bc ra, khun mt bng, v nng nu: Biabia! Mia mia! (y l cch gi thn yu ba chu v ti ca nh Nhi) Con bit ba m u ni rt ng, nhng chng hiu lm sao, con ch thch ci ba m Ni ri, hai trng mt hoe. y l lc m ti v ba d mm lng nht. Chng ti kin nhn ni vi chu: Ni lng ca con, ba m u rt hiu, con bit khng, con ang sp sa bc vo tui thanh xun, cc nh tm l gi tui thanh xun ca mt con ngi l thi k cai sa v tm l. l mt qu trnh pht trin bnh thng. ng ch l, tm l thch chng i trong giai on tui dy th ny s khin con lun chng i ba m mt cch m qung. kin cng ng n cng khng mun nghe li. Mong con nhn thc ra c c im tm l ca tui dy th ny, trnh phi i nhng on ng vng trong giai on hc s trung
214

nh Nhi nghe ra, kh gt u, u ym m gh ba m, ri khe kh ht, bc vo phng lm bi tp. Ti v ba chu th tri li, khng th thanh thn v t c nh chu. Chng ti d cm c rng, tui dy th v vic ni tr, hai nhn t ny s l mt tr lc to ln ngn cn s lin h v thng cm gia chng ti v nh Nhi, t nht cng trong sut c thi k hc trung hc. Nu gii quyt khng tt, nhng cuc tranh ci nh va ri s l chuyn cm ba trong gia nh chng ti. Qu nhin nh vy, ngay ngy hm sau, trong vic sp xp qun o cho nh Nhi vo trng, gia ti v chu li xy ra mt cuc tranh ci. Hm , tri ang nng nc, nhng ti c sp sn cho nh Nhi my b qun o di, phng tri ma lnh, nhng nh Nhi khng chu mang theo. Ba phi ng ra ho gii, nhng nh Nhi vn mt mc khng nghe, chu ni: Cho d tri c lnh, con cng khng cn ba m mang qun o cho con! Ba ni vi ti, by gi l lc mnh phi tu vic nhng b, phi nm chc vic ln, th lng vic nh. Nhng vic nh , d v n m b vp ng, cng cho nh Nhi c thm bi hc kinh nghim trong cuc sng. Ti min cng gt u. Ngy ch nht u tin nh vy . Ti thc s thy bun. Nhng tht khng ng, nh Nhi vn c thanh thn nh khng. Ti hm , trn trang nht k vit ngay khi chu tr li trng c on vit:

Tr v ri! Tr v ri! Ta tr v vi nh trng, vi tp th thn thng, vi i gia nh yu qu ca ta ri! Hm nay l ngy ch nht, ta, mt n sinh ni tr, ch c nh ng 25 gi 50 pht, li phi ra i. Ngi nh li, mi cm thy khng kh gia nh tht m p. Chiu qua, va bc chn vo nh, m m chm ly ta, cm ng ni: i! Con gy qu, mi c my ngy m sao gy qu vy? K thc, ti thy ti chng gy i cht no, ch v m thng ti qu nn ngh vy. Ri m hi ti th chuyn: n c c no khng? m ng c lnh khng? C bit git qun o khng? Tp qun s c vt v khng?... M c tu tt hi ht chuyn ny sang chuyn kia, lm ti cung c ln, khng bit tr li nh th no. Ti cm thy c

215

mt lung hi m p ang trn ngp ci lng mnh, mt s m p n ngt ngy bi c m yu. By gi ngi ngh li, cng vn ch l s quan tm rt bnh thng, hng ngy ca m, m trc y ti cho l chuyn ng nhin khng h . Khng hiu v sao, gi y ti thy qu l mt nim hnh phc. Trc khi v trng m c quanh qun bn ti, tu tt dn d ht chuyn ny sang chuyn n, c ba na, ba cng khuyn nh iu. Trc y nhng chuyn nh th ny ti thng t v khng vui, cho l ba m hay lm iu, v chuyn, nhng gi y th li khc, ti nhn ra c mt tnh yu thng tht l mnh lit ca ba m. Th nhng, t sau khi vo trng ni tr, nh Nhi lun khng mun by t s yu thng trc mt ngi thn. C l, chng t mnh l ngi ln. (Cng may c s un nn kp thi ca chng ti, t khi ln hc bc cao trung, nh Nhi khi phc li c nhng thi quen tt m chng ti rn luyn cho chu t hi nh). Cng ging nh cc bn cng trang la, trc mt ba m, nh Nhi lun giu i tnh cm yu thng lu luyn vi cha m qu l liu nh thi tr con. Th nhng, sc mnh ca mt thi quen tht l gh gm, ci thi quen lun mun trao i bn bc vi cha m c hnh thnh t nhiu nm nay, khin nh Nhi, nh mt bn nng, rt mun tm mt ai trao i tm tnh. Th l bng cch vit nht k, chu chn c ch nhim lp ca chu lm i tng c tm s nhng iu thm kn t y lng mnh.

C GIO GIU NHN CCH, CHM LO NH CHA M

Trng Chuyn ng Thnh c rt nhiu thy c tt, nh Nhi hc c cc thy c nhiu iu b ch. C gio ch nhim bc s trung ca nh Nhi, L Tn Vinh, l mt trong nhng thy c gio u t ca nh trng. C L dy ng vn, giu kinh nghim. trn lp, c say sa ging bi, ging ni m du thit tha, i mt truyn cm, khi c ging n nhng on vn xc ng, hc sinh di lp cng kh lng cm c nc mt. Nhng hc sinh do c o to, nhiu ngi t gii cao trong cc cuc thi vn ca thnh ph hay trong ton tnh
216

T Xuyn. C rt hiu, hc sinh trung hc l nhng a tr ang tp lm ngi ln, hay chng i t khng nh mnh. V vy, c rt nguyn tc, nhng cng ht lng thng yu hc sinh. iu ny rt c gi tr i vi s pht trin lnh mnh ca nh Nhi. L mt gio vin ch nhim giu kinh nghim, c L hiu r, phi bng cch no mi chim c tri tim hc sinh. Ngay tun l u tin sau ngy khai ging, c L yu cu hc sinh mi ngy phi np cho c mt bi vn vit di dng nht k nm bt kp thi s thay i t tng ca hc sinh. Qua , c tm cch gip cc em mau chnh thch nghi vi cuc sng hc tp kh cng thng trong trng. Trc khi np bi nht k u tin, c yu cu hc sinh hy vit mt on t gii thiu v mnh, nhm gip c nm c t tng v tnh cch ca tng em. S m u th v lm nh Nhi thy ho hng. Chu rt mong c L cng s l ngi bn tt ca mnh, ging nh c ch nhim ca chu thi tiu hc. Trong bi T gii thiu, nh Nhi say sa vit: Con h Lu, tn l Dic nh, nm nay 12 tui. Tnh con rt ci m, rt thch kt bn, lun cho rng c kt bn l mt nim vui ln nht ca i ngi, cho nn con rt mong c kt bn vi nhiu ngi. Khuyt im ln nht ca con l tnh tnh nng ny, nhng i vi bn b con rt thc lng. Con tin rng, chn g con s l nhng ngi bn tt ca nhau, lun ng vin v gip ln nhau. Tip theo , nh Nhi vit v ni kh nhc trong bui tp qun s u tin nh trng: Hm nay, i vi ti l mt ngy khng bnh thng, ngy u tin ti bc chn vo trng trung hc, bui bt u cho cuc sng ni tr trong nh trng, cng l ngy u tin ti tham gia hun luyn qun s. Nhng cng vic ngy hm nay gm c: l khai ging, tp qun s v tng v sinh, i vi ti, n tng su sc nht l tp qun s. V vic tp qun s, ti c nghe nhiu ri. Th nhng, hm nay c chnh thc tham gia, mt cm gic tht l l, mi m Khi tp ng tc nhn phi
217

thng, ci c ca ti c cng , va ni va au, rt kh c ng. i, ti tht khng hiu ni, ti sao c phi lm ti nhau qu vy, ti cho rng ch cn t th ng l c ri, vic g c phi ng nghim mi th? Khi mi ngi ang c ngh ngi, cn mnh c phi tp li, cm thy rt kh chu. M hi nh nhi, lng mi gi au, phi mt di tri nng chang chang, cn ngi khc th ngi trong bng mt ni ci rm r. Lc ny, ch mong thy cho ngh sm, ch cn ao c g hn. Gi y, nhim v duy nht ca mnh l phi ng mt gic tht ngon, ly sc bc vo mt ngy mi na. i vi cu hi Ti sao phi lm kh nhau vy ca nh Nhi, c L khng h t ra pht , m cn ghi mt li khen bn l trang nht k: Trng tm ni bt, c c tnh! Vi li khen ny, ngay ngy hm sau, c L chim c cm tnh ca nh Nhi: Hm nay l bui hc th hai, ti ng dy sm, tp th dc, mua cm sng n, ri li tp qun s Mi cng vic cng gn nh ngy hm qua, cm gic mi l khng cn na. Li ph bnh ca c L trong bi nht k hm qua c lm ti nh mi. Ti sao mi li ph bnh bnh thng nh vy li in du n su m trong lng ti? Chnh v n ci b c nhng khc mc trong lng ti. Li nhn xt v nim vui v ni kh ca c lm ti bng tnh. Ti vn cho rng, luyn tp qun s l mt vic kh khan mt mi, chng c cht hng th no. Th nhng c gio li ni, nhn b ngoi, luyn tp qun s va kh va mt, chng th v g, th nhng chnh cng vic luyn tp qun s ny cho chng ta nhiu iu tt p. ng vy! Ti vn l mt c b c nung chiu, ch ng nghim vi pht ku kh m ln, th nhng mi qua hai ngy luyn tp gian kh, nay ti c th ng nghim vi chc pht m khng thy mi chn. Khng ch vi cc ng tc tp qun s, m cn nhiu mt khc cng c nhng tin b r rng. V d nh trc y c b hi st tay mt t l ti ht chu ri l ch, th m by gi d c b t tay vi vt t to hn ti vn c nn nhn, t bng b ly, khng khc t no. y khng phi l ci tt ca vic hun luyn qun s hay sao?Khi pht hin m nh
218

 cng rn trng thnh, trong lng tt nhin rt sung sng, s sung sng chng phi l mt nim vui hay sao? C gio ni, nim vui c nhiu loi, chi a, ngh ngi, xem ti-vi cng l nim vui, lm ngh dy hc nh c, hng ngy bit bao m hi tm sc v hc sinh thn yu, khi thy hc sinh mnh ti gii nn ngi, cng l mt nim vui, mt s kiu hnh. Nhng li ni ca c gio lm ti phi suy ngh rt nhiu, nh c gio m ti hiu c, nim vui trong s vt v, nim vui mi thc s l nim vui chn chnh! Xut pht t quan nim nim vui trong gian kh, sang ngy th ba, c L cho c lp tho lun vn Lm th no xng ng l mt hc sinh chn chnh Trng Chuyn ng? Qua tho lun, c lp i n mt quan im chung l: Ly gian kh lm nim vui, ly thng tin lm vinh d. Quan im chung cng l mt loi sc mnh, n c th bt buc ngi ta t nh gi nhng suy ngh v hnh vi ca mnh theo nhng tiu chun chung . Trong mt trng c c mt mi trng gio dc tt th nn np nh trng s n nh, hc sinh rt kh sinh h, cc bc ph huynh s lun cm thy yn lng. C L l mt con ngi ng n v cc k nghim khc, c va l mt ngi m hin t, cng va l mt ngi cha nghim ngh. Quan im gio dc ca c rt ph hp vi quan im gio dc ca v chng ti. Ly chuyn ngy ch nht u tin nh Nhi tr li nh lm th d. Hm , ti chun b cho nh Nhi my b qun o di phng tri lnh, nh Nhi mt mc khng mang theo. Sang ngy th ba, qu nhin tri lnh. Bng tnh thng yu hc tr ng mc, c L bin chuyn khng may tr thnh mt chuyn y ngha.

Sng sm hm nay, tri bng nhin tr lnh, ma c dm d, gi thi khng ngt, ci lnh lm ti khng sao ng tip c. Nhn ra ngoi, bu tri m u xm xt. T trong chn m b ra, ti cm thy tri lnh thu xng, bn tay t cng. M t qun o, lc li lung tung m chng tm u ra mt b qun o chng chi
219

vi ci lnh. Chng cn cch no khc, c bao nhiu qun o ma h, ti nh phi mc ht vo ri ln lp. Th m ngi vn c rung ln bn bt.

Sau tit hc th nht, thy ti lnh c lin ni vi ti: Con lnh lm phi khng? c gi bo Vng Gio (con gi ca c) ly cho con chic qun di! Cu ni lm cho ti m hn ln. Lt sau, Vng Gio mang qun o n cho ti, bn y cn nhit tnh gip ti mc thm qun m. Tuy ngi ti vn cn hi lnh, nhng trong lng th m p v cng. n tra, m ca Cung V Thanh, mt ngi bn cng phng vi ti, em cho ti v my bn khc cng phng qun o m. Nhng con ngi cha quen bit nhiu lm, sao h li tt vi ti nh vy? By gi th ti hiu ra ngha ch thc ca cu ni: Trn ci i ny u cng m p! Nhng thy c gio tt nh c L ca chng ti, trong trng Chuyn ng Thnh ny cn nhiu lm. H to thnh mt tp th gio vin va yu ngh, yu ngnh, va tinh thng v chuyn mn nghip v. H l nn mng, h l rng ct Trng Chuyn ng da vo m vn ln. Mi s tin b ca nh Nhi cng nh m c c. Nh c s tn tm dy d v lng yu tr thit tha ca cc thy c, cng thm s cn c, khim tn, ham hc ca nh Nhi, chng ti mi thc hin c mt k hoch mang tnh chin lc i vi nh Nhi l Phi gii quyt mi vn v hc tp ngay ti trng.

L GY TAI HO LN, MT BN SUT B M

Nm th nht bc s trung vo hc c chng na thng, bng xy ra mt chuyn m cho n nay ti vn thy rng mnh Trong lc ra chi gia gi, nh Nhi nh nhau vi mt bn cng lp, chu l tay nh b thng mt bn. Ti hm , khi ngi vo bn vit nht k m nh Nhi vn cha hn hon hn. S vic xy ra ngy hm nay, i vi ti, qu l mt bi hc v cng au n, mt s kin m ti phi nh sut i.

220

Trong gi ra chi sau tit th nht, khng hiu v sao, bn T c nhy quanh ti, va nhy va chi ra: LuLu Chi mt hi ri bn y ng li nhn ti ci khiu khch. Ngi ti si ln v tc, ti gi thng cnh cho bn y mt ci tt, no ng ti tt trt. Ti b mt n phn kch ca bn y, mt ci tt rt tai. Ti ngh bng: My v c chi tao, cha nh li c my, m my nh tao! Cng ngh cng tc, ti bn xng n, gi tay tt ln na, ln ny bn T. nhanh chng n u trnh n, nhng c n trng gia mt bn y. Khng thy T. ku la, ch thy hai tay bn y vi m mt, cn bn tay ti th rt bng. Bit T. b mt n au, tim p thnh thch, nhng ti vn c tnh b, tng l nh khng c chuyn g. Hn th ti cn bnh tnh quay lng i n ch my bn khc tn gu, nhng i mt vn lun lic nhn v pha bn T. Thy c v nh nhau, c L bn i n ch bn T. hi r l do. Ri ti bng thy c ln ting gi ti. Trng ngc ti cng p mnh d hn, nhng vn c lm ra v bnh tnh n ch c. Va nhn thy bn T., ti lnh ngi, i mt T. ngu, sng v, bn cnh cn c hai ch tm bm. Sau my li qu trch ti, c vi a bn T. n trm x gn . Lng ti lo lng ri bi Sau ba cm tra, c L gi ti vo phng khuyn gii, ri thng bo v vt thng ca bn T. C ni: Tnh hnh xu nht, c th c hai mt ca bn T. u hng. Nghe n y u c ti quay cung, trng ngc p lin hi, ti run s. Tri i, l no ch mt pht khng gi c bnh tnh ca ti, m bn T. c th b mt i hai mt? Tht l tn khc! Gi y bnh tnh bn T. lnh d th no cn cha bit c, phi i cho ch xung huyt y mt tan i th mi chn on c. Trong khi ch i ny, xin mi ngi hy lng nghe ting ni t y lng ti: d th no cng khng c tranh ci nhau v nhng chuyn vn vt hng ngy, ch mt pht giy nng ni rt c th gy nn ho ln! Ngoi vic rt kinh nghim ra, qu thc nh Nhi khng cn bit lm g hn na cho bn. Ch c ngi ln mi bit rng, lc ny u phi l lc ngi m rt kinh nghim.

221

T trm x tr v trng, c L lp tc gi in thoi thng bo cho cha m ca c hai hc sinh. Nghe c tin con gi mnh nh bn chy c mu mt, chng ti nh b st nh ngang tai: cc bn trong lp ca nh Nhi u l nhng a con c nht trong gia nh ch c mt con, vn nht c xy ra iu g, ngi ta s au kh sut i. D sao, s vic cng xy ra ri, vic u tin ca chng ti hin l n thm hi v tr tin vin ph, n xin li gia nh bn T., sau phi bng mi cch cu i mt cho chu T. Cha m chu T. li l nhng con ngi rt am hiu. Khi chng ti n la li xin li, m chu T. c nn dng nc mt, ch t trch con mnh l u tu tru chc ngi khc. Cn ng b li n tn an i chng ti: Khng sao u, cc bc ! Ch my ngy sau l khi y m! Chng ti ngh, cho php chng ti a chu n khm v cha bnh ti bnh vin thuc Trng i hc Y hoa ty. ng b ni: Bnh vin y xa lm, v li cng cha tht cn thit, c chu cha trm x gn y cng c. Ti v ba nh Nhi thit tha xin vi gia nh chu T. i cha mt bnh vin tt nht Thnh . Nu cha m chu T. bn cng tc, v chng chng ti xin c a i Bn bc hi lu, ri i n quyt nh: hai b m s a chu T. i bnh vin. Khm ln u, bc s nhn khoa ni, phi ch ch t mu trong y mt tan ht ri mi i khm li v kt lun c. Bc s cn ni : Nu ch t cc mao mch huyt qun m khng b tn thng vng mc, ch cn ngh ngi yn tnh khong 2 tun l l c th khi c v khng li di chng no. V sc phc hi ca tr con rt tt. Tt nhin, phi ung thuc khng sinh phng vim nhim. Giai on ny c bit cn ngn nga cm cm v khng c c ng mnh, trnh b xut huyt trong y mt. Rt may l b T. rt bit nghe li thy thuc, khng b cm cm, ln khm li sau 3 ngy nm tnh dng vn khng pht hin c tn thng trong y mt. Hai tun sau, bc s nhn khoa ti ci thng bo vi chng ti: Mt ca chu T. hon ton c hi phc. n lc y, chng ti sung sng nh chnh mt nh Nhi c sng tr li.
222

Trong thi gian b T. cn nm vin, c L nhn dp ny m mt t tnh thng yu bn b trong c lp. Trc c lp c ni: bn T. thy c tnh yu thng ca c lp, c ngh mi hc sinh hy dnh mt phn qu tng bn T., lp phi c mt on i biu n nh bn T. thm hi v tng qu. nh Nhi l i biu ng nhin trong nhm nm bn c c i thm hi y. Khi nh nhi nhn thy bn T. phi nm bt ng trn ging vi cun bng trng qun cht hai mt, nh Nhi khng nn ni nhng dng nc mt hi hn. Hm b T. khi bnh tr li trng, c L li nhn dp ny m tip mt t gio dc na v an ton lao ng. C mi ti ln bo co trc c lp. Ti vit mt bi bo co tht cng phu, hy vng qua dp ny mi hc sinh u nh c: Mi pht nng ni, tai ho c i! Ti bt u t cu chuyn i mt b T. c lnh ln tr li chng qua l s may mn, sau ti chuyn sang k cho mi ngi nghe mt cu chuyn bi thm khc: chuyn Mt qu m lm thay i s phn hai mng ngi. Nhn vt ti ni n l mt con ngi thc. l con trai ca mt cn b cao cp m cc bn y u bit c. Chng thanh nin ny gia ng gp mt ngi say ru, ngi ny v nh nc bt vo mt anh ta. Khng nn c tc gin, anh ta cho ngi say ru kia mt qu m tri ging, ngi say ru ng p u xung l ng, cht ngay ti ch. Cu con trai ca v cn b cao cp kia b i t v ti git ngi Sau khi ti k xong, c my hc sinh hng hi gi tay xin pht biu cm tng, trong c c nh Nhi v b T.. Tuy nhng l l ca cc chu cha c su sc nhng khi dy c mt s ng cm mnh lit trong lng cc bn cng la tui. C ngi pht biu v ngi nghe u ri nc mt. Trong s ng cm khng ni c thnh li y, mi hc sinh u nhn thc c mt iu va n gin nhng cng ht sc cao thng l: s sng tht qu bu nhng cng tht mng manh, chng ta, mi con ngi phi bit qu s sng ca chnh mnh v ng loi! y l ch thnh cng ca hi ngh chuyn ny.

223

TRI QUA MT ON NG VNG, XY DNG LI LNG T TIN

Cc bn cng kho ny vi nh Nhi u l nhng hc sinh xut sc, tng vt qua mt cuc sng lc cc k khc nghit ca Trng trung hc Chuyn ng Thnh vi t l o thi ti 98%. Nhng con chp vt qua c v mn ny c ba loi: 1. im thi ni v im thi vit u kh cao; 2. im thi vit rt cao; 3. Thi vit kh thp, cn im thi ni li rt cao. nh Nhi thuc loi th ba. D loi no, nhng hc sinh thi vo c trng Chuyn ng ny, trong nhng nm hc tiu hc u l nhng hc sinh xut sc ca lp, c nhiu chu l hc sinh duy nht ca ton trng vo chuyn ng. ni tp trung ton hc sinh xut sc nh vy, s xut sc trong cc trng tiu hc trc y, n giai on ny khng cn l xut sc na. Do nh trng sp xp th bc theo im s thi vit, nn v tr ca nh Nhi khi mi vo trng ch ng vo loi di trung bnh. Chng ti tng phn tch cho nh Nhi thy: Con vn hc trong trng tiu hc khng phi l c cht lng gio dc cao ca thnh ph Thnh , th m con c th chin thng nhiu i th tiu hc vo loi hng u trong cc cuc thi u ton thnh ph. iu chng t con rt c tim lc. By gi vo y, con bt u c tip nhn mt cht lng gio dc cao nh mi bn khc, li bt u mt cuc cnh tranh mi trn cng mt vch xut pht, ch cn con tip tc duy tr mt s c gng lin tc, hn ngi, chc chn con li tr thnh hc sinh xut sc trong cuc cnh tranh mi mc cao ny. Ti sao chng ti c tnh nhn mnh li tr thnh hc sinh xut sc nh vy? Bi v, trc mt chu vn cn mt cuc o thi nghim khc na khi chu hc xong bc s trung, thi vo bc cao trung. S hc sinh cng kho vi nh Nhi, k c s hc sinh c vo hc theo kt qu thi c, ln s hc sinh c cha m b tin cho theo hc, c thy 200 em, ch c 80 hc sinh c tip nhn vo hc cao trung theo ch tiu k hoch (c th vo hc theo cc lp cao trung thuc Trng Chuyn ng). Chen chn c vo hng ng 80 em may mn , cng c ngha l chc chn thi vo mt trng i hc trng im no . Trn thc t, nhng hc sinh
224

tt nghip trung hc ph thng cng kho ny vi nh Nhi ca Trng Chuyn ng, trm phn trm u thi vo cc trng i hc trng im, ngoi ra, trong cc lp tho thun m bo i hc c m thm na cng c nhiu hc sinh thi vo cc trng i hc trng im hoc mt vi chuyn khoa khc. Ngoi ra, cn mt nguyn nhn na: do s lng hc sinh trong mt lp hc Trung Quc thi qu ng, cc thy c gio khng iu kin quan tm chm sc ng u tt c cc hc sinh, nh phi dng bin php nm chc hai u, ko theo khc gia. Nu mun c cc thy c gio ch quan tm chm sc, phi tr thnh u n, c vy mi c ngi chn chm sc. Ngay t thi k tiu hc, nh Nhi hiu c iu ny, cng vi tm l thch ni tri c mi ngi ch n tui dy th, nh Nhi cn khao kht hn c ba m, cng khao kht c thy c gio v cc bn n bng thnh tch xut sc trong hc tp v rn luyn ca mnh. Nhng bn hc sinh c cng suy ngh khng phi ch c mt mnh nh Nhi. V vy s cnh tranh gia hc sinh cng kho cn quyt lit hn nhiu so vi thi tiu hc. Nhng ngy u, nh Nhi cn nhn thc kh tru tng v mt ny, v cng cha c mt s cm nhn tht c th. V vy k hoch hc tp cu nh Nhi vn nng v c mun ch cha phi l bin php. V hc tp khng c l l, phi c k hoch c th, phi nh mc phn u cho tng giai on. Ngoi ra, phi lm tt cng tc chun b bi mi, trn lp phi ch nghe ging, iu g khng hiu phi hi ngay. Trn lp phi ghi chp y , hc xong phi n tp li, c gng phi hiu bi su, trnh i ng vng. Ht mt giai on phi tng kt li, tin chc rng thnh tch hc tp ca mnh s ngy cng i ln. Trng Chuyn ng cn c mt yu cu c bit l, phi t lc cnh sinh trong cuc sng, phi lm tt c nhng vic cn lm theo ng k hoch, khng c bt xn, khng c l m b tr. V vy, mnh phi quyt tm sa cha khuyt im cu mnh: khng c nhng vic vt trong cuc sng v tnh ng tr hay qun. Va ri y, mnh vn qun tt chn ti phng tm.
225

Cn mt im na cng rt quan trng l mi ngi thng xuyn phi nhng nhin, gip ln nhau, cng st vai i ti. Mt k hoch hc tp trng rng nh vy ng nhin l chng c tc dng g. Cha y mt thng sau, nh Nhi phi ri rt ln bi cuc sng kh cng thng.

i! au u qu! Thi c lin min lm cho mnh au u mun cht i c. Ti nay t hc, nghe ni th t ny li thi Anh vn, u c c bng bng nh sp n. Mnh xem li t k hoch n tp thi, ti nay c th lm xong bi tp ton khong 20 pht, cn li hn mt ting, mnh s cng cc bn luyn nghe vit, n tp ng m, v tp ghp t cung gc Tra mai Cc em! Thi ton! Cu ni ca thy Vng lm o ln mi k hoch ca mnh. Ti d nh sau khi thi xong s vit nht k, thi gian khng cn nhiu. Nghe vit chng c my t, li phi tr v phng ng ri y. Bui t hc sm mai, mnh s hc ng vn, ch cn c tra mai, mnh s n cm tht nhanh, hy sinh c gic ng tra n tp. Ch kp suy ngh nhiu hn, ti vi u vo mn ton A,B,C,D bng tr thnh cng tr nhn chia. Nhng ti vn thp thm lo u Th l mn ton cng qua i. Ti li vi u vo trang nht k. i! Ch tic rng ti khng th thp n pin t hc Anh vn vo lc m khuya. Thc lng ti vn cha thch ng c vi nhp sng cng thng ny. Mt mt khng thi gian hc tp, mt khc nh Nhi li qu nhit tnh trong vic giao du b bn, c gp bn mi li huyn thuyn tr chuyn qun c thi gian. Chnh v khng bit sp xp hp l thi gian hc v chi, nn gn y nh Nhi kinh ngc nhn ra rng nhng k vng ln lao v hc tp ca mnh nay bt u xa st. Chiu nay, thi a l, mc tiu ca ti trong t thi c ny ch l 60 im mun nm. Bn thn ti cng khng ng rng ch ca mnh suy gim n vy. V mn a l, trc khi thi ti ch n tp c t no. y l ln u ti ri vo hon cnh ny. Trc y, khi i thi ti ch thy hi cng thng, ln ny lng ti trng rng. Ngy mai li thi mn sinh vt, ti phi trn tnh li tinh thn, m
226

nay phi n thi tht tt, sn sng vo thi. Quyt khng thm cnh 60 im mun nm ti din cc mn sinh vt v lch s. Nht k i, ta khng cn thi gian tip tc than th, phi tm bit ngi thi, ta i hc sinh vt y! Nhng biu hin y ca nh Nhi cho thy chu ang trn trt xung dc. Th l chng ti ch ng lin h vi c gio ch nhim. C ni: Lu Dic nh chng c khuyt im g ln u. Ch mi ti hay la c tn gu vi bn b. Chng ti v c ch nhim u c mt nhn thc chung l: mong mun c giao lu vi b bn, l c im ca la tui dy th. Th nhng qu thi gian ch c v, m nh Nhi khng phi ang hc yu ch v mun tng cng kh nng giao tip vi bn b. kp thi un nn nhng sai st ca nh Nhi, ti v ba chu phi i do sn vn ng nh trng gn 2 gi, ch cho bui t hc bui ti ca nh Nhi kt thc. Bui ti hm , chng ti truyn t li nhn xt ca c ch nhim cho nh Nhi nghe, hy vng nh Nhi sm chm dt tnh trng la c tn chuyn. Ti ni vi nh Nhi: Chi vi bn b cng c hai kiu, mt l t hon thin mnh, bng chng l nhng ci hay ci p ca mnh thu ht c nhng bn b tt khc. l kiu kt bn c tnh xy dng. Mt kiu khc l, kt bn chi bi cho qua ngy thng, khng ch lng ph thi gian ca mnh m cn lm lng ph thi gian ca ngi khc. y l kiu kt bn mang tnh chi bi. Kiu ny cha m v thy c gio khng tn thnh. Ba cng nhc nh nh Nhi: Ci thiu hin nay ca con l thiu thi gian hc tp ch khng phi thiu kh nng giao tip bn b. Khng nn lng ph thi gian vng ngc ca mnh vo nhng vic khng quan trng . C l, nh Nhi rt mun lm c gio hi lng, bui ni chuyn ny tht l sun s v rt c hiu qu. Ch t lu sau, thnh tch hc tp ca nh Nhi bt u c chiu hng i ln, li tr v vi thi quen n vc hc hay. Bui ti hm nay, sau khi kt thc bui t hc ting Anh, ti nghe c hai tin n nhm lm ti rt bc. Tin th nht, ni rng s d ti c im thi 10+1,5 l v
227

ti c s thng ng vi bn Cung V Tnh, ch thc lc ca ti th khng c nh th. Tin th hai: s d kt qu mn thi ting Anh ca lp A chng ti c tt nh vy, v lp ti cng c s thng ng vi Miss Trn (c gio Trn), mi ln c n trng m, c li gt u mt ci. i vi nhng li n nhm, khng ch mnh ti m c lp A ai nghe thy cng u tc gin. Bn Tng Quyn tc qu cn chi tc mt cu: ci thng cha v lim s ! Chi tc l khng c ri, nhng iu cng ni ln rng, c lp ti ai cng c lng t trng, ai cng mun gi th din cho lp mnh. C gio i! Trc mt hin tng nh vy, nn c mt thi bit nhn li mnh C th sa ngay, khng c th ly lm bi hc m trnh i, hay l pht l i h c?

Khng s ch ci (Ngy 15 thng 10 nm 1993) Hm nay li c my tit Gc ting Anh ti rt thch. Ti thng ng cnh Miss Trn, nghe c v my bn n sinh nm th ba bc s trung i thoi. Tuy nghe khng hiu g, nhng qua s biu cm bng tay v nt mt ca Miss Trn, cng vi mt cht t t vng m ti mi hc c, nh vy ti cng c th on ra ngha mt vi cu. V th ti rt thch nhng tit hc ngoi kho ny. T cm thy mnh kh hn so vi hi bt u vo hc, hi y ti ging nh mt anh ic xem phim. Qua nhng tit hc ti cng kht khao c hiu bit hn na, nim kht khao ngy cng chy bng. Cng hiu l m, cng mun hiu cho tng tn. C bn ch giu ti: Nghe chng hiu, li cn c ra sc m nghe. Ti p li: Chnh v nghe khng hiu mi cng phi c m nghe, phi lun lng tai nghe th mi dn dn s hiu, nu khng chu lng tai nghe th sut i cng chng hiu g. Ti cho rng, i vi ngoi ng, phi nghe nhiu, luyn nhiu mi c th gii c.

Quyt khng chu thua (Ngy 27 thng 11 nm 1993)

228

Ti hm nay, ti c xem cuc thi c thoi theo bi kho ting Anh do 24 tuyn th ca cc lp trn trnh din. Trn sn khu, c ngi trnh din t nhin, c ngi cn lng tng, cng c ngi nhm ln lung tung, ging ni cn run, pht m khng chun. Trong s 24 anh ch , c mt ch trnh by rt tt. Mt bn ng bn cnh ti phi tht ln: Qu tht mnh chu thua ch y. Ti li ngh khc: ti ch bi phc ch y thi ch ti khng chu thua. Ti ngh rng, mi ngi u nh nhau, ai cng c mt ci ming, mt ci li. Ti cng chng km ch y ci g, ch cn thc s c gng, th ti khng ch ui kp ch y m cn c th vt ch y c. Ch nn coi ch y l mt tm gng, ch quyt khng chu thua. Tc ng c cu Hng th l ngi thy tt nht. Kch thch hng th hc tp ca hc sinh, l mt bin php rt c hiu qu trong vic ging dy ting Anh ca Trng Chuyn ng. Chng ti cn nh, mt ngy cui tun trong hc k II nm th nht s trung, nh Nhi say sa k li cho ti nghe gn nh ton b tit luyn khu ng trn lp ca chu. Nh chi tr ht tip sc cc bn trong lp mi ngi mt cu xy dng nn mt cu chuyn kh di v cng kh l th bng ting Anh. Nhng bui dy hc nh vy tht l sinh ng l l th, trnh ting Anh ca nh Nhi v cc bn trong c lp c nng cao ln rt nhanh. gn nh cu Cm Giang trong thnh ph Thnh c mt ni rt ni ting, c gi l gc ting Anh. y cng l a im nh Nhi thng hay lui ti. Vo dp ngh h hay ngh ng, c vo ti cc ngy th ba v th su, y cht nch cc bn hc sinh cc cp t i hc, trung hc n tiu hc v c nhng v khch nc ngoi. H n y luyn ni ting Anh. sm nht l cc chu hc sinh lp di Trng Chuyn ng, v v mun nht l cc chu hc lp trn.Tu theo trnh , h chia thnh tng nhm hi thoi vi nhau v cc loi chuyn x hi. D mc no, kh nng nghe ni tt nht u l nhng hc sinh trng Chuyn ng. V d nh nm th nht bc s trung, trong khi nh Nhi c th ni chuyn vi mt gio s ngi M cu c cu chng hng ting ng h. Trong khi , mt hc sinh khc, cng hc nm th nht bc s trung mt trng trng im li khng th ni c mt cu no, v bn y khng th hiu c ngi i
229

thoi ni g (Phng php dy ting Anh Trng Chuyn ng c hiu qu nh vy, ti sao khng m rng ra cho tt c cc trng trung hc trong ton quc?) S say m hng th thc y nh Nhi bit ch ng i tm v tham kho cc phng php hc ngoi ng tt p dng cho mnh. Sau khi nh Nhi c vo hc ti trng i hc Harvard, c nhiu bn hc sinh khp ni trong c nc gi th n xin cho bit kinh nghim hc ngoi ng. Trng Chuyn ng cng ngh nh Nhi vit bi ph bin kinh nghim hc ting Anh. nh Nhi vit bi: My iu tm c v vic hc ting Anh. (Bi ny s gii thiu trong chng trnh nh Nhi hc cao trung)

COI TRNG TNH BN, HC CCH NHN NHNG

Cng vi s pht trin trong tui dy th, nhiu hc sinh trung hc cn lun au kh v cm gic c n chng ai chu hiu mnh, v lun trng ch c c mt ngi no bit hiu mnh. C bn trng ch thy c gio, c bn trng ch th h cha anh, c bn trng ch bn b cng trang la. Tm l con ngi ni chung l: ci c ri th cm thy bnh thng, m ch m c nhng ci g mnh cha c. Cng nh mi a con trong gia nh ch c mt con, ci m nh Nhi cm thy tha thi nht chnh l s quan tm ca cha m, ci thiu nht li l tnh bn. la tui ny, tnh bn nh mt cht ru nng lun lm cc chu say m. V nhim v hc tp qu nng n, c ch nhim v chng ti u nht ch ch trng khng nh Nhi lng ph qu nhiu thi gian vo vic giao du b bn, nhng nh vy khng c ngha l ngn cn nhu cu tm l rt bnh thng cu nh Nhi. tho mn kht vng giao du b bn, thnh thong chng ti vn to iu kin nh Nhi gp g cc bn thn c, dnh cho cc chu c thi gian v khng gian thch hp tnh bn c pht trin hn na v chiu su. Ngay t nh c gio dc c tnh coi trng tnh bn, trong nhng cuc gp g y tnh cm ca nh Nhi c th hin tht trong sng v cm ng.

230

Bui sng ch nht, ngi bn thn Vng Ngc ca ti n chi. Tnh cm ca chng ti rt su sc. Ngay t lc cn lp mu gio, hai chng ti khng di nhau na bc. Tnh n nay, i, c 9 nm ri. na thng khng gp nhau, hm nay gp li, vui mng bit bao! Bn Vng Ngc c l cng xc ng lm, m c bng. Chng ti tay nm tay, mt nhn mt, cng mm ci. Tim ti p rn rng, c bao iu mun ni m sao khng ni c nn li. Vng Ngc chc cng nh ti. Mt lc kh lu, Vng Ngc mi ni: Cho bn! Cho cu!, Bn c kho khng? T kho, bn c khe khng? H, h! C hai cng ci, khng kh nh nhm hn i. Vng Ngc k v cuc sng v vic hc tp ca mnh, ti cng vy. C hai u cm thy tht l mi l v thch th. Thi gian tri i tng pht, tng pht, tng gi n lc bn Vng Ngc phi v ri. Ti tin bn ra tn u ng. Hai a c nm cht tay nhau khng n ri xa: Th by tun sau li n chi nh? Phi n y! , n, n ch, nht nh t s n! Li hn c y gn cht hai tri tim chng ti vi nhau. trnh s phn tn tnh cm trong vic kt bn, v cng trnh cho chu chi thn vi nhng ngi bn xu, chng ti ni r quan im ca mnh vi nh Nhi: Ba m khng tn thnh vic con kt bn qua th t vi nhng ngi trong mc Tm bn trn bo ch, v cha m cng khng phn i vic trao i th t vi nhng ngi bn c, m cha m bit r. Bi v chng ti rt hiu tm trng sung sng kh ni thnh li ca con ci, khi chng nhn c nhng l th ca nhng ngi bn thn m chng hng mong nh. Bui tra hm nay, theo l thng ti li n hm th hc sinh xem mnh c th khng. Ti l ng lt gi chng th, ang nh quay v, bng nhn thy trn phong b mu vng sm c dng ch: Ngi nhn: Bn Lu Dic nh. Ti vi cm th, nhng do xc ng, tay run run, mi mi cm c. Nhn k li, qu nhin l th ca ti. Tht sung sng v bt ng. y chnh l l th ca T Tnh, bn thn ca ti. L th m ti hng mong i.

231

Ti vi bc phong b, sut na x rch c th. Ti c k tng dng, li l trong th gin d v mc mc, chng c cht no vn v hoa m, ch c tnh cm su nng. Lng ti m p, hai m nng bng. n ti, ly giy bt ra, ti nh trt ht tnh bn ang nng bng trong lng ln t giy trng. Nhng khng hiu sao, ti khng th no vit ni ly na dng, bn tay phi c run run nm cht ly qun bt Chng ti cho rng vn ti ci chn, thin, m, s th nghim su sc v tnh bn l iu v cng quan trng. gi vng v pht trin cc mi quan h bn b chn chnh, nh Nhi bt u thay i nhng thi quen khng c li cho s pht trin . Ti l mt ngi rt k tnh trong vic chn bn. C th ni rng, t b n gi tt c nhng ngi m ti cho rng c th lm bn c u tr thnh bn tt ca ti. Nhng by gi th li khc. Ngi bn ngi cng bn vi ti l Phan in in, hc rt gii, tnh tnh ci m, ng n, c th ni ti c vn ton, ng nhin rt c th chn lm bn thn c. Chng ti sut ngy ci ni, gn b vi nhau nh bng vi hnh, cng c lc ci nhau mt t, nhng ri li dn ho c ngay. Th nhng Chiu nay, tranh ly chic bnh bch quy trong tay ti, Phn n in nh ti my ci. Lt sau, nhn lc bn Phn khng , khi bn nh ngi xung chic gh u, ti nhanh chn gt chic gh sang bn, Phn in in lin ng ln ra t, hai mt hoe chc khc. Ti bng hong ln, vi ko bn y dy, ming lp bp: Xin li, xin li! ng gin mnh nh! Phn in in quay ngot ngi i, ti ra sc gii thch nhng bn y vn mt mc khng thm nghe. T hai chng ti, tuy vn ngi cng mt bn, nhng hu nh xa cch nhau, gia chng ti nh c mt tm knh mng ngn cch. Ti cm thy ngt ngt v cng. Xin hi cc bn, ti phi lm g by gi: Chng l li xo b nhng ngy thng p kia sao?

232

C gio L ph bn cnh bi nht k ny mt cu: T con s c c mt s la chn ng n! nh Nhi khng ph lng tin ca c gio, chu ch ng lm lnh vi Phan in in. Cui cng bng s chn thnh ci m, nh Nhi li c Phn in in tin yu thn thit. Qu trnh thay i cch i x trong quan h bn b va ri, lm cho nh Nhi kin nhn hn, cng lng hn. iu ng qu l, s t nghim khc vi mnh y khng phi v c s thc p ca cha m, m chnh t ni tm chu bit cn lng vi ngi.

K NGH NG, BAY XUNG PHNG NAM N VNG C KHU, THAM QUAN DU NGON
Vo k ngh ng nm th nht ca nh Nhi, mt ngi bn ca chng ti Qung Chu tn l L Quc Kiu, tha thit mi gia nh ti v nh anh n tt. Hai v chng chng ti bn bc c nn i hay khng. Ba ni: hin thi phm vi cuc sng ca nhNhi kh b hp, nhn chuyn i ny c th m mang c s hiu bit cho con, c th tch lu cho con mt cht t v vn sng. Th l nh Nhi, mt chu gi 1 tui, vi nhim v tham quan v tch lu vn sng c i du lch 10 ngy c ba c khu kinh t ni ting phng Nam: Qung Chu, Thm Quyn v Chu Hi. Trong chuyn i ny, nhng trang nht k ca chu dy thm vi bit bao k nim y ngha. Ch L l mt thng gia rt thnh cng trong s nghip, ngi thay ch tip n chng ti ti Thm Quyn l ch Trn, cng l mt con ngi giu c v thnh t. Chuyn bay v phng Nam ny qu l mt chuyn chi sang. Trc mt np sng xa hoa m nhiu ngi hng m c y, nh Nhi t ra rt thch th, nhng cng y l tr. Trong nhng trang nht k ca mt chu gi cha y 13 tui lc by gi, c mt ci nhn bnh tnh khcch quan, c ph phn. So vi thi xung nng thn nm chu ln 10 tui, c th thy nh Nhi t mt c b hay hi tr thnh mt c b c nhiu t duy. Qua cch suy ngh v nhn xt ca nh Nhi, cng c
233

th thy c trong tm hn ca chu ho tan kh nhun nhuyn nhng quan nim gi tr m ba m v nh trng bi dng by lu nay.

Ln u i my bay 10 gi 30 pht sng hm , ti cng ba m n sn bay. Sau khi vi v lm th tc, chng ti i vo hnh lang kim tra an ton. n y m con ti phi chia tay ba (v ba c vic bn, khng i Qung Chu c). Ti t va-li vo bng dy chuyn ca my kim tra an ton hnh l, li vi v chy sang ca kim tra an ton hnh khch nhn hnh l. Bng nghe thy nhng ting ci tt, tt, tt vang ln trong my, nhn vin kim tra gi ti li. H dng my d kim loi d i d li khp ngi ti. Ti lo qu, r rng mnh khng h c mt th hung kh no trong ngi, m ti sao li khng i qua c ca kim tra an ton. My d kim loi bng dng li ch ti qun ti, ting tt, tt, tt vn u u khng ngt. i, th ra ci dy cha kho. Pht hin ra, ti nh trt b c gnh nng trn vai, vi v chy i nhn hnh l. Sau ti ko m chy vo phng ch. Chy n ca ri mi cht nh ra l qun cha cho tm bit ba. Ti vi vng quay u li, nhn k m chng thy bng dng ba u. C l ch lu qu, ba tht vng b i ri. Sorry, father!. Ti bt gic th di hi hn, ri bc nhanh vo phng i. Do sng m dy c, ln u tin i my bay ti c chng kin cnh n tc ca 19 chuyn bay. T lc 6 gi sng, sng m my bay khng ct cnh c. Qua lp sng m vn nhn thy rt nhiu my bay ang u trn ng bng. Trong phng ch cht nch nhng ngi. n tn 11 gi 30 pht, loa phng thanh mi bt u thng bo cho hnh khch ln lt ln tng chuyn bay. Rt may, khi n lt chng ti, chuyn bay vn ng gi. Chic my bay m chng ti bay l chic Boeing 75T. Ti ngi s gh 21 hng F, phi trc cnh phi my bay, li st ngay ca s. Ti tht dy an ton, hiu k nhn ngc nhn xui. Mt lt sau, my bay bt u n my, ri lt nh trn ng bng. Bng nhin, mt sc mnh v hnh no p mnh ti vo thnh gh sau lng, th ra my bay ri khi ng bng bay vo khng trung. My bay
234

lc l xuyn qua nhng tng my bao ph trn bu tri lng cho. Lc y ti c cm gic mnh nh mt T thin i thnh ang ng vn gi v bay vo chn tng my. Vt qua lp my m, my bay ln n cao 10 ki-l-mt, ng bay bng m hn. Pha di su thm thm, cnh vt th bin ho l k, c lc ging nh bin, mnh mang phng lng, c lc ging nh ni, trng ip nhp nh, cng c lc ging nh trn Bc cc, trng tot mt muNhng cnh p honh trng k o, tht khng c bt no t xit. Ti say sa ngm nhn nhng quang cnh k th qua ca s my bay, cho n khi nh nng mt tri ri chiu lm chi mt, ti vi ko tm mn che ca s my bay, ang nh ngh ngi chc lt Hy xem ka, Pht quang! Ngi ngi pha trc ti bng ku ln v mng r. Ti vi ko tm mn che nng, nhn ra bn ngoi ch thy ngay phn sau my bay c mt vng ho quang by mu, hnh nh ang bm cht ly my bay cng bay trong khng trung. Ti vi quay sang bo m xem, m nhn mt lt, vui v ni: Thi con c xem i! Ti ngi gh st mt vo ca knh my bay, nhn vng ho quang ang nht dn, cho n lc hon ton mt ht. Ti sung sng th mt hi nh, xoay ngi m gh ly vai m, nhn vo mt m, ci nng nu, lng trn ngp tnh yu thng v s cm kch

Do chi trong vn ng vt hoang d Hm nay n Thm Quyn, mt ngi bn ca ch L mi m con ti cng gia nh ch i chi vn th. Ti ni nh vi m: Thnh ch c vn th ri hay sao? Con khng mun i u, xem ci khc hay hn. M ni: Bit lm sao h con! M cng khng mun i, nhng phi chiu lng c ch y ch. n vn th, thy trc cng c ghi mt dng ch ln mu ti: Vn ng vt hoang d. Ti ngh bng: hoang d ci cc g, nht cht trong lng st, cng gi l hoang d? H! Ti chen vo, m ng ang mua v vo ca, thy trn tm bng ghi r rng my ch: Mi v gi: 70 nhn dn t. Ti git mnh: G m t th, 70 ng mt v! Vi vng i hi m. M ni: Mc sng ca nhn dn c khu cao hn nhiu so vi ni a!
235

Theo dng ngi, chng ti i vo vn th, theo hng dn, chng ti i xe hi. M ni: , m hiu ra ri, y l vn th ng vt hoang d, nht ngi ch khng nht th y m! Nghe m ni, ti lp tc lin tng n vn ng vt hoang d Kennedy ni ting m ti c trong sch bo. Ai ng nc mnh cng c vn ng vt hoang. Kiu y ta y ch c xem qua mn nh nh. Ti bt u thy hng th. t bt u n my, nhn qua ca s t, ti nhn thy nhng ch cng xinh p ko chic ui di sc s ang ung dung i do trn nhng thm c xanh. Trn sn ni nhng c nai rng ng ang rt ui nhau a nghch. C nhng con chim rt to mu lng nh la ang ng mt chn lim dim ng. Tri bng ma, ma rc ht trn mt h trong vt, to thnh nhng vng trn sng nc, nhng ch thin nga trng thanh cao thong th bi trn mt h. Ti bt cht ngh n cu th ca nh th i ng, Lc Tn Vng: Lng trng trn nc bic, chn khua sng xanh Va ngm ngha, ti va ngh n nhng ng vt trong vn th Thnh , ngh n nhng i mt lun ng ngc nh v hn ca chng. Ti tuy cha c nhn tht r i mt ca nhng loi ng vt y, nhng c th tng tng c, i mt chng sng trong y sinh kh. Chng ti i vo khu th d. Nhng con s t cao ang c ph nhng b o gip vng ng nh, si nhng bc chn hng dng trng tht l oai v. t i vo khu nui h, va n ni gp ngay mt con h chn ng, n trng mt nhn, ri bng lao thng v pha xe chng ti, c xe hong hn. Bit khng lm g c, con h lng lng li sang v ng, trng mt nhn mt ln na ri b i. Ra khi vn th d, m bt gic tht ln: Ngi Thm Quyn qu l khng lm th thi, lm phi lm cho ra tr. T duy mi, u c mi, ng vy! V n khu vn c th i b c, tri bng ma to. V khng em theo o ma nn khng i xem tip c, nh phi tm bit khu vn th hoang d ny vi mt s tic nui khn ngui.

n Tiu Mai Sa do chi trn bi bin

236

Mng ba Tt, ch Trn v ch L li xe dn chng ti n Tiu Mai Sa ngm bin. Tuy vn cn trong nhng ngy ngh Tt, nhng sut dc ng c kh nhiu i xy dng bt u o ni. Nhng ngi lao ng ny c khc g Ngu cng di ni ngy xa. Ch c iu cng c lm vic ca nhng Nhu cng hin i ny, khng cn l cuc xng, thng mng na m nhng chic my khoan hin i. H k tha tinh thn v ch Ngu cng cn c khot ni ly v nhng xe y si xy nn nhng ngi nh cao tng lng ly. Hy nhn xem, qu ni ln th kia m b vt i mt na. i thm mt on na, trc mt hin ra c mt cng trng xy dng. Ch Trn ni: y l cng trng xy dng cu cng Dim in. Ch t lu sau ni y s tr thnh hi cng ln nht nc ta. Nhng chic cn cu mu qut chn, nhng chic my ng cc b tng mu xanh lc, nhng chic my ln ng mu vng chanh tt c u ang m m n my. Nhng c ch cng nhn xy dng m hi nh nhi, tt bt cn c. Xe va n bi bin Tiu Mai Sa, gi bin lng lng. Ti vn vai ht mt hi di cng lng ngc, khoan khoi thng thc ln gi trong lnh v hng v mn m ca bin. Nhng hi th u u ca thn gi lm cho c mt bin mnh mng, bng long v trong xanh kia cun ln mun ngn lp sng, lm cho bin c di lp sng m bng bc cng thm ln nhng tng nhp nh ven b. Ngi Thm Quyn qu l rt bit n chi! Bt gic ti tht ln. i, chng ta i chi tr p sng! Ch Trn ni vi chng ti. Ti tho giy, chn trn li xung vng nc nng ven bin. Lc th sc chn xung lp ct mn mng, mt ri, lc th l c chy nhy lung tung, c lc nhn chn chy theo nhng ln sng bin x b. Ch Trn xn qun li ra xa chm ch chp nh. Mt ln sng ln bng p n, vy ti t sng v hai ng qun ch Trn cng vy, c hai ch chu nhn nhau ci ha h. Mt c i cng on chng ti, c chy i chy li trn bi bin, li tng vt chn in trn ct, ch long sau, sng bin li xo nho tt c, c li tip tc lm li, va chy va ci cng vi ting sng op v b. Ch Trn ng bn ti, ni: n ma h, ngi n y tm bin mi
237

ng, nhng nh ngh v cc thn xm quanh y thng cht nch ngi. Ngi Thm Quyn c cu: Lm ht sc, chi ht mnh. Ti ngh, chnh v ngi ta bit lm ht sc cho nn h mi c iu kin chi ht mnh. C loi sch gio khoa no gio dc lng yu nc i vi tr con c hiu qu hn thc tin xy dng v sng to v cng phong ph v sinh ng ca nhn dn Trung Quc. Chnh nh s quan st tp trung, su sc v t m nh vy, khin cho khi nim v T quc vn rt tru tng ngy cng c th v sinh ng hn trong tri tim nh Nhi, lm chi tnh yu T quc ca nh Nhi ngy cng tha thit. Sau nhng ngy ngh Tt vui v y, c L c cho c lp nghe nhng trang nht k m nh Nhi ghi chp c trong chuyn i xa va ri. Bn cnh nhng dng nht k , c L ph: Rt c ngha, chuyn i va ri tht khng v ch!

KHNG LM MT CHIC MY HT BI CH NGUYN LM MT CON ONG MT CHUYN CN

T sau chuyn i du ngon v phng Nam, ti pht hin thy nh Nhi c nhng thay i kh r rt. Chu khng cn hay tu tt chuyn tr vi ti nh trc y. T nhin chu tr nn thch lng l quan st mt mnh, thch mt mnh trm t suy ngh. Thm ch, c lc b ti trch mng nng li, chu cng chng bun ci li, c lng l b i. V li nu nhng lc nh vy ch cn chu ci li mt cu, chc chn gia hai m con s tr thnh to chuyn. Khi hc nm th hai bc s trung, cng chnh l lc tm l chng i ca nh Nhi bc vo giai on cao tro nht. C nhng lc chu dm ci li c ti: Ai quy nh bt buc tr con c phi nghe li ngi ln? Thy c tnh cht ngim trng ca vn , ti nh nhng khuyn bo chu, hai m con cng c li cun K cng n np i vi hc sinh trung hc. T nh Nhi cng bit rng la hc sinh trung hc hin nay lun c tm l chng i. Nhng quan nim, nhng chun mc m cha m, cc thy c gio v c
238

x hi khng nh, li lun b xem thng, ch giu v bi xch trong gii hc sinh trung hc. Nguyn nhn tht gin n: ln trung hc ri, trng thnh ri, phi c tnh c lp ch. Nhng li khng bit nn th hin th no, th l h bn th hin c tnh v tnh c lp ca mnh bng cch xem thng tt c mi chun mc by lu nay x hi tha nhn. R rng, y ch c th l biu hin ca tnh u tr m thi. Ni vy ch sc mnh ca quy lut t nhin tht kh m cng li c. nh Nhi cng vy, trong lng lun bit rng, cha m ni nh vy l rt ng, nhng ngoi ming, bt k ng sai, c phi ci li ci , v hn th na, t lu chu khng cho chng ti xem nht k. V vic gio dc con trong la tui "chng i" , chng ti s gii thiu trong chng sau. Ni chung, cch suy ngh ca chng ti l phi qun c hai mt: mt l lun ng vin nh Nhi phi c lp suy ngh, phi bit t mnh phn bit c u l thin l c, tt, xu trong hc tp v cuc sng ca mnh. Mt khc, cha m phi ch ng iu chnh phng php gio dc ca mnh, nh Nhi d dng tip nhn nhng t tng v bin php ng n ca chng ti. Chng ti tin rng, nhng nn mng t tng m nh Nhi nh hnh c t nhng nm tiu hc khng d g b o ln, ch tin th mnh lit ca nh Nhi s thc y chu tm c nhng ngi thy mu mc nht. Cn vic s nh Nhi b nh hng bi bn b, chng ti lun nhc nh chu: nguyn l mt "con ong mt", chuyn cn, ch khng lm mt "chic my ht bi" v tri v gic. Mi tn my nm sau, chng ti mi c dp c li nhng trang nht k ca nh Nhi trong nhng nm hc bc s trung. Nhng trang nht k y chng t rng, cch lm cu chng ti l rt c hiu qu. Nhng s tm ti v suy ngh ca nh Nhi lun c c nhng kt lun nh chng ti hng mong mun. C c qu trnh , cho nn nhng quan nim t tng ng n ca nh Nhi khng cn l s sp t ca cha m v thy c gio na, m n chnh l kt qu cu mt s th nghim chnh bn thn nh Nhi. Chng ti khng c tham vng gii thiu tt c, m ch chn ra y my bi tiu biu m nh Nhi vit khi chu cn ang hc nm th hai bc s trung. Dng kh v s din
239

Dng kh, theo t in gii thch l kh phch dng cm, dm lm dm chu. Trong quan nim ca mi ngi, dng kh l s can m hn ngi, c th hin ra trong nhng gi pht nguy kch nht. K thc, trong cuc sng, dng kh ch no cng c. V nh, hm nay trong gi lm bi tp, yu cu ai lm xong trc t gic ng ln. Kt qu l, c nhiu bn lm xong bi ri, nhng khng ai dm ng ln. Nguyn nhn chnh l thiu t tin vi p n ca chnh mnh. Ti cng l mt trong nhng ngi lm bi xong ri, nhng khng c dng kh ng ln. Sau khi lm xong bi, ti ngh: "C nn ng dy hay khng". Nu p n ca mnh sai, th tht l xu mt! Tt nht, ch ng ln lm g. Sau ny c ngi mnh dn ng ln tr li, ti thy rng, p n ca mnh l ng. By gi ngh li, thy mnh lc sao m hn nht vy, ch s mnh sai, v nu sai - tht l mt mt. Tnh s din cui cng chin thng c dng kh. Cm thy xu h, v hm nay ti l mt k hn nht. Ngy mai, chc ti khng th na. Chm ch v li bing Trc y khng bit quyn sch no, ti c c mt cu kh ng nghnh: "Qut nh - mt cng vic kt hp c lao ng tr c v chn tay, va phi m hi cng sc trc mt thy c gio, li phi va ngh cch khng ai vt rc ba bi". iu ny hnh nh rt ng vi thc t. Khi c trng lm tng v sinh trong phng , th li khc, c nhng bn lun tm cch trn trnh. Ti ngh, chnh v bn y cha nhn thc c ng n tm quan trng ca lao ng: n khng ch phc v cho hc tp, m cn l s rn luyn ca chnh mnh, l s bi dng mt thi quen lao ng. Nu khng t nhn thc c iu , m ch lm vic v b bt buc hoc so hnh pht, ng nhin khng th no gii quyt c vn . Hng bin v k lut Hm nay trn lp, ti ngh cc bn chi tr "to n". Ti phn cng cc bn, ngi ng nguyn co, ngi ng vai b co, ngi ng lut s buc ti,
240

ngi ng lut s bo cha v c mt hi ng bi thm na. Chng ti mun thng qua tr chi ny rn luyn ti hng bin ca mi ngi. Cc bn trong lp ai cng hoan nghnh. C lp si ni hn ln nhao nhao tranh lun, khng ti no gi c trt t nh ban u. Ch ring cng vic "dp lon" y d a c mi ngi vo n np k lut mt n gi na thi gian. Qua ti thy rng, vn k lut l v cng quan trng. N chng khc g mt ci van an ton, gi cho vic hc tp v cng tc c tin hnh thun li. Vn m mi ngi hay b qua, lun cm thy g b v kh chu y, tht ra rt quan trng. Cng nh vy, nhng con ngi tng chng rt bnh thng, rt gin d, nhiu khi li l nhng con ngi siu phm nht. Siu phm nht Khi lm bi thi b st nhng vn cn lm, hin tng ny khng ch xy ra mt ln vi ti. Nhng li ngh rng, y ch l s thiu thn trng nht thi, ch cn ln sau thn trng hn t cht l c th trnh c thi m. K thc, ci gi l "nht thi" y chnh l ngn ngun ca mi sai lm. Coi sai lm l mt s ngu nhin, sao khng thy rng chnh l mt s "ngu nhin" tt yu. Khng ch vic b st thi, m cn nhiu sai st khc ti cng quy ti cho n ch l s "ngu nhin"... Nhng khi lm bi, u c d cng thng n u, c ai qun c tn mnh. Chnh v cha luyn tp thnh mt thi quen thun thc, ch u phi l mt s ngu nhin. Mt pht thnh cng, mi nm kh luyn. Mi nm kh luyn trnh cho bn rt nhiu s "ngu nhin".. Vic hc tp ca chng ta cng phi mt nhiu nm kh luyn, n khi cn g phi lo chuyn ngu nhin. ... loi b mi s "ngu nhin", phi thng xuyn luyn tp.

Tin bc v tnh bn Ch nht tun trc l ngy sinh nht ca mt ngi bn ti t thi tiu hc. V thi gian gp gp ti khng th n chc mng bn c, ch gi in thoi n chc mng. Bn y khoe vi ti, nm nay c nhiu qu lm, m ton loi t tin, qu tng thp nht cng mi my ng bc, cn c nhng mn qu n hn ba trm ng, loi mt trm ng th nhiu lm... Nghe xong ti bt gic ngh: chc
241

mng mt ngi bn sinh nht m phi tiu tn ca cha m my chc ng bc mua tng phm chng phi l xa x lm sao! C ngi vn cho rng, tng phm qu mi l thn thit. Ti li phn i kiu dng tin bc xy dng tnh bn. V rng tnh bn phi c xy dng trn c s hiu bit nhau, tin cy nhau ch khng th xy dng trn c s vt cht. Ti cng mong cc bn hy chng li kiu "tnh bn v tin" ny. Tnh bn phi c th hin bng nhng vic lm c th, ch khng th bng tin bc. Bi li vi hc tp Ngy mai, kho hc sinh chng ti t chc i bi. Ti vn ngh, chc mi ngi s hng hi lm, th m ch c cha y mt na s ngi ng k. Nhit tnh th thao ca lp ti mc tht ng bun! C nhiu bn ni: thi tit p nh th ny m i bi, th tht l ph. Ti khng tn thnh kin . Th thao rt c li cho sc kho, sc kho tt mi hc tp tt c. y l cch hc tt nht, ch khng phi sut ngy ch chi u vo sch v.

Ci u v cuc i Hm nay ti c c mt cu chuyn kh hay: nh tm l hc ngi M Barcon t chc mt "ba i tic cho thanh nin". ng yu cu mi ngi n d phi vit mt bn t gii thiu v mnh. C mt thanh nin v mt tht vng mang n np cho Barcon mt bn t gii thiu, trong t giy ch c ba ci du: "-!.". Ngi gii thch rng: "Du gch ngang (_) c ngha l anh ta c mt thi tung honh ngang dc, cn du chm than (!) m ch: mi vic u tht bi; cn du chm ht (.) tc l mi vic kt thc ri". Xem xong Barcon cng ghi li ba ci du khc ngay di : ",...?". nh tm l hc mun ng vin ngi thanh nin ang c t tng bun chn t ti : "Tui tr mi ch l mt qung ng ngn trong cuc i - ng biu th bng du phy (,); con ng pha trc ang cn di, tin li ang rng m, Barcon biu th bng nhng du chm lng (...); l no bn cha nghe ni rng: "S hi ci v bit phn u vn ln ca nhng k tm thng tht ng trn trng", hay sao? - l biu th ca du chm hi
242

(?)".

ng vy, trong cuc i ca mi con ngi ai ch tng chu tht bi, c nhiu ngi h c tht bi l li tht vng t ti, nhng con ngi trong kh khn, tht bi m vn lc quan tin tng tng lai ca mnh nh ng Barcon y khng phi l nhiu. Mun thnh cng, khng th thiu c nhng nim lc quan nh vy. Hc sinh nam v hc sinh n Vi chng ti, nm th ba bc s trung ch cn trong gang tc. C nhiu ngi ni, cc hc sinh n trong nm hc ny d b "suy st tt hu". Ti cho rng cu ni ny cng c l ca n. la tui ny, cc bn trai ch vic hc v hc, cn bn con gi chng ti c nhiu iu phi lo ngh! Nhng theo ti cng khng phi hon ton nh vy. Bi v, c bit bao tm gng rt thnh cng trong i nghip phi n chng ti, tin s, anh hng u phi thiu. iu chng cho cc bn tng thm lng t tin hay sao? Ti hon ton khng mun t tri mnh bi quan nim m i hay ni: "Con gi tc di nhng on ch, ri nht ch nn lng, cha nh ng". Ti mun em ht sc mnh ra phn u tranh ua. Cha bit kt cc nh th no, nhng ti vn rt tin bn thn mnh. Tc ng c cu: "Gi c cng, chng chng ph" kia m. Ti cng mong mun tt c ch em ph n chng ta, hy mnh dn vn ln, n cui i khng phi hi hn! Qu bo vi vn may Hm nay, ti nhn c mt bc th rt k l, cui th c k tn: "Lo pht gia". Trong th c ni ti phi chp li l th ny 20 bn v trong vng 96 ting ng h phi gi i ht cho cc ngi thn quen. Nu lm nh vy, ti s gp vn may, cn nh nu khng ti s b qu bo. Sau , ngi vit th cn ly ra hng lot v d chng minh. Nhng l th kiu ny, ti c nghe ni n vi ln. Lc y, ti tng t tin m ngh rng: nu mnh nhn c mt l th nh vy, mnh s coi nh mt t giy b i, em ra nhp ton. Nhng gi y qu thc mnh nhn c ri, mi bit rng n tht gh gm. Ti vn khng m tn, nhng c ngh n cu "ni trong chn mi ngy s b qu bo", lng thp thm khng yn. "c th c thing, c
243

king c lnh" l suy ngh ca s ng ngi v nhng s vic i loi nh th ny. Phi chng mnh c th lm xem, phng bt trc... Ngh i ngh li, ti quyt nh : c chp ra 20 bc th ny, c lm sao. Hy khoan, y chng phi mnh u hng t tng m tn d oan sao? Bin mnh thnh mt k n l ca n ? u ti bng vang ln cu ni . Ti nh cht tnh, phi ri, cc loi th tn kiu ny trit li dng tm l lo xy ra tai ho v ni c ao i vi vn may ca con ngi. C th y cng chnh l nguyn nhn cho t tng m tn d oan tn ti. Cui cng, ti dt khot x bc th y, khng th t hy vng ca mnh vo nhng s vin vng nh th. Tt c nhng ci gi l vn may, l phc phn u phi t s phn u ca chnh bn thn mnh.

244

CHNG BY: DIN V TRI XANH THM THM TRN U THAM GIA HOT NG X HI
Nu c bn hi chng ti: V chng anh ch khi no dp tt nim say m hng th chnh ng ca nh Nhi? Xin tr li ngay: Cha khi no, nhng chng ti vn lun ngn nh Nhi i vo con ng xng ca, ngh thut. Chng ti ngh rng, ci ngh ny, c c cht thnh cng no phn ln phi da vo ngi khc, phi da vo mt s ngu nhin. Chng ti khng mun thy con mnh phi c mt kt cc khng c sng sa lm nh nhiu din vin cng tng ni ting mt thi, n khi nhan sc tn phai, phi i lm cc ngh vt bng ngh thut. Chng ti lun coi trng mi c hi n vi nh Nhi. Ch cn c th gip nh Nhi m rng tm mt, rn luyn ti nng l chng ti to iu kin cho nh Nhi tham gia. Cng bit nhiu hiu rng, vn sng v kinh nghim cng nhiu, kh nng chng li nhng cm d thp hn cng mnh, cng m bo cho chu trnh c nhng sai lm c hi cho li ch lu di ca chu. V vy, khi nhn c in thoi mi nh Nhi tham gia din kch truyn hnh, chng ti khng t chi.

C DUYN VI KCH NI
Chuyn nh Nhi c chn ng vai c con gi ngi th trng trong b phim di nhiu tp Tri xanh thm thm trn u c th ni l mt s may mn, ngu nhin. Trc khi i truyn hnh trung ng dng v Tri xanh ny, ng Trn, trng Ban Vn ngh i truyn hnh T Xuyn, trong mt bui d hi mng L Ging sinh c t chc ti ngoi thnh ph tnh c gp nh Nhi v mt gio s
245

ngi M ang ging dy ti Trng Chuyn ng Thnh . H ni chuyn vi nhau rt vui v, cn chp c nh lu nim na. ng Trn rt thch tm nh ny, thng mang theo bn ngi. Vo khong hai nm sau, khi Thnh hng mai cn phng pht, sc hi ng rc r khoe ti, on lm phim i truyn hnh Trung ng do o din Chu Hon dn u t Bc Kinh v ti Thnh . Ngi phng bc v n y, h s nht l ma ng Thnh ngoi tri trong nh lnh nh nhau. V vy, ng Quch, ch nhim phim, mt con ngi khn ngoan, khi i tin trm, ng nhm ngay khch sn S in lc Thnh . y t phng bnh dn n phng cao cp u c l si hi. Th l c tng nm v tng su khch sn ny c on lm phim thu bao trong ba thng, tr thnh i bn doanh ca on trong sut thi k quay b phim Tri xanh ti Thnh . Mt hm, o din Chu Hon ni vi ng Trn, Trng ban Vn ngh i Truyn hnh T Xuyn: on lm phim ang mun tm mt nhn vt ng vai Tiu Bng, con gi vin th trng Hong Giang Bc, ng xem Thnh ny, trong s ngi quen bit c chu gi no ng c vai ny khng? ng Trn lin ngh ngay n Lu Dic nh. ng rt trong ti ra tm nh cho trong l Ging Sinh: ng xem chu b ny th no? o din cm bc nh ngm ngha mt lt, ni: c y, hnh dng thch hp. ng Trn ni vi o din: Lu Dic nh khi 5 tui ng vai din vin qun chng trong mt b phim do i Truyn hnh T Xuyn dn dng, ch c iu Lu Dic nh hin nay cn km 2 tui so vi nhn vt Tiu Bng m o din yu cu, khng bit c tr ngi khng? Khng sao, ng c a chu li y, o din tr li.

C NN NHN LI HAY KHNG?

ng Trn lp tc gi in thoi thng bo cho chng ti. Lc u, ti ngh rng, y ch l mt gnh ht nh no y mun tm mt chu b thch c ln sn khu, nn ti khc t. V chng ti khng mun cho nh Nhi bc vo con ng ngh thut, cng khng mun nh Nhi phi phi mt ln mn bc vi mt vai din phn din khin mi ngi ch, d c l nhn vt chnh cng khng. ng Trn vi gii
246

thch: Chu Hon l mt o din c ting tm ca i truyn hnh Trung ng, b phim kch truyn hnh Hong cui cng ca ng va ri c gii nht lin hoan phim ton quc. Nhn vt Tiu Bng, con gi vin th trng m ng mi nh Nhi sm vai l mt nhn vt chnh din Vy sao? Ti hi xiu lng, nhng vn cha tr li ngay, ti ngh cho xem kch bn ri mi quyt nh. Ti v ba ca nh Nhi thc trng m c mt mch ht cc on phn cnh ca 19 tp trong b phim truyn hnh Tri xanh. Kch bn miu t thnh cng cuc sng ng i phong ph v phc tp, tc gi dm nhn thng vo x hi ca chng ta vi dng kh ca mt ngi cch mng, vch trn nhng hin tng xu xa ang vn c trong x hi ca chng ta. Tm li, kch bn cp n nhng vn nng bng m ngi dn trong c nc ang quan tm. Chng ti cho rng y l mt kch bn rt hay, him c, n c ngha gio dc kh su sc v tinh thn cnh gic chnh tr. Chng ti tm thi quyt nh: nu thi gian phi ngh hc ng phim khng qu mt thng, v ln din th khng c vn g, chng ti chp nhn cho nh Nhi ng vai Tiu Bng.

LN U GP O DIN CHU HON

Nhn c in thoi ca nh Nhi, cui tun s t trng tr v nh. Va n cm ti xong, chu lin n khch sn S in lc tm o din Chu Hon. Gp c nh Nhi, o din v ch nhim phim u rt mng. ng ch nhim ni: Mi 14 tui m dng ngi cao nh th ny, rt hp vi vai con gi vin th trng. o din Chu Hon cng t v hi lng: c y, dng thanh t, kiu tc p, ng l mu ca mt hc sinh trung hc. Ti t m hi o din: Ti sao cc bc li chn Thnh quay b phim ni v phng bc Tri xanhny? ng gii thch: b phim ny nhiu nhn vt nam, t nhn vt n, nhng b phim nhiu nhn vt nam, cc cnh quay thng kh khan, t hp dn, nu quay phng bc th phi ch n thng 5, mi c c cnh p, cn by gi ang rt lnh, cnh vt cn ci khng t yu cu k thut. nh Nhi cng t m hi: min
247

nam ny c rt nhiu thnh ph p, sao bc ch chn Thnh ? ng ch nhim ni chen vo: y khng phi l b phim t hng, nn kinh ph rt l hn hp. Nu quay cc thnh ph vng duyn hi nh Qung Chu, Thng Hi ring tin n qu nng ri, cn u tin dng phim na. o din Chu Hon gii thiu s qua v nhn vt Tiu Bng m nh Nhi sp ng. Nghe xong nh Nhi t v phn khi v t tin: Chu tin rng, chu s th hin c nhn vt Tiu Bng. Mi vic u thun li nh vy, chng ti khng cn l do g t chi na.

CI C V CI MT
Trng ca nh Nhi rt ng h vic ny. C gio L cn c v nh Nhi: C gng m luyn tp, c s bo cc bn ging li bi cho con. Ban bin tp tp ch Sn khu v cuc sng cng ng ti khng phi n c quan lm vic trong thi gian ny, c thi gian theo nh Nhi i din xut. ng thi cng nhn tm hiu mt cht v cuc sng. Sau khi cc din vin cc ni khc v tp trung y , ng Vng Huy, ph o din, ngi ph trch triu tp din vin, thng bo cho cc din vin nh Thnh ngy gi tp trung quay th. Mt phng hp ln khch sn c b tr thm n sng rc v mt my quay phim. nh Nhi v cc din vin khc ln lt xut hin trn mn hnh theo di. o din chm ch nhn vo mn hnh, lun ming ra lnh cho cc ng nghip quay phim v ph trch nh sng tin gn, li xa, quay ton cnh, quay cn cnh Lc bt u, nh Nhi cn cha c t nhin lm trc nh sng chi mt v nhng nh mt nhn chm ch nhng ngi xung quanh. Nhng khi thy cc din vin khc u rt bnh tnh, t nhin, nh Nhi cng mau chng trn tnh c. Ti rt mun bit ti y nh Nhi s phi cng tc vi nhng ai, nn kho lo nh Ph o din gii thiu cho bit: Din vin l ai? S ng vai g? Qua li gii thiu, ti pht hin ngoi Cao Minh din vai b th Lm v Liu Kinh Sinh din vai H Ch Vin ra, cn c cc nhn vt chnh khc u l din vin a phng, rt t khi xut hin trn i Truyn hnh Trung ng. Ti ni nh vi ng Vng:
248

By gi lm phim ngi ta rt thng bit li dng ting tm ca cc minh tinh mn bc, sao cc ng li khng ngh vy? ng Vng cng ni nh vi ti: Chng ti cng ngh n vn ny. Nhng theo ca o din Chu Hon, phim Tri xanh ny vn c kch bn rt hay. V vy, ng mun nhn dp ny gii thiu vi cng chng trong c nc mt s khun mt mi, to cm gic mi l cho ngi xem, ng thi cng to c ting tm cho ngi din. Ti ng vi kin ca o din. Nh li trc y, khi o din Chu Hon chn Trn o Minh sm vai trong b phim kch truyn hnh Hong cui cng, lc by gi Hong o Minh cn cha c ting tm g. Ti li hi: Bc Kinh l ni nhn ti nh nc, ti sao cc bc li chn L Minh, mt ngh s nhn dn tnh Thim Ty ng vai Hong Giang Bc? ng Vng ni: Con ngi L Minh rt c gc cnh, khn gi chn ngy vi cch din quen thuc ca mt s minh tinh, chc h s rt thch cch din mi l ca L Minh. ng lc y, nh Nhi v L Minh va xong on quay th, cng bc ra. ng ni, ng rt hi lng vi a con gi ca mnh. B thy khng, i mt ca cha con ti ging nhau y ch? Ti thc s mng cho nh Nhi gp c dp may him c. Trc lc ng phim, qua ng b th trng ny, nh Nhi th nghim c nhng quan nim v c, mt m chng ti vn thng rn dy chu: C c, tt c mt, quy lut b tr m, ci g ng i th phi i.

KHUN MU SNG NG
lm ni bt c trng tnh cch ca ng th trng Hong Giang Bc trong phim Tri xanh, - ng Bc vn xut thn t tng lp bnh dn, gn b vi tng lp lao ng, - on lm phim chn mt ngi nh trong khu dn c ngoi thnh ph. Ngi nh ng th trng trong phim chnh l nh b Tng Thc Phng, nhn vin ngh hu ca Trng i hc Y Hoa Ty. nh Nhi c thc mc, khu dn c khng ly g lm giu c ny, ti sao li c mt ngi nh rng ri thong mt v thanh nh nh th no. Ti ng vin nh Nhi, nhn dp quay phim, con th d tm hiu xem sao. Nghe ni nh Nhi l hc sinh trng Chuyn ng, b Tng rt vui v v ngh hai b chu ni chuyn vi nhau bng ting Anh. Qua cuc trao
249

i th v , nh Nhi phn no gii p c iu thc mc trn ca mnh. Chu vit vo nht k: Gia nh b Tng, t triu Minh n nay 13 i u l nhng tr thc c ting tm. n b l i th 14. B tt nghip Trng i hc Y Hoa Ty, bit bn ngoi ng. B ginh c nhng hc v cao trong cc ngnh tm l hc v ngh thut cy cnh. Trc ngy gii phng, b dy tm l hc trong trng i hc Y Hoa Ty, sau gii phng, b chuyn sang lm ngh thit k vn hoa cy cnh trong nh trng. Nhng h sen, bi c, rng cy rm mt bn ng, nhng bn hoa chy dc cc li i, nhng vi phun nc, hn non b, v rt nhiu tng itrong Trng i hc Y Hoa Ty u l nhng cng trnh rt tm c ca b. Ngay vn hoa trc ca nh b, cng do b t thit k ri mn tin xy dng ngay t nhng ngy mi gii phng.Gi 80 tui, b vn nhanh nhn, ging ni vn kho. Chng b, ng Thun c l mt tin s y khoa, l hc v cao nht trong gii y hc thi by gi. Qua nghin cu, ng xc nh c H u hong l mt bnh di truyn, ti Qung Chu, ng cha khi cho nhiu ngi. V vy, ng c Mao Ch Tch ch thn tip kin, v c Th tng Chu n Lai m tic khon i. Con trai b tha k s nghip ca cha, tip tc nghin cu tm ra mt loi thuc c tr cn bnh H u hong ny, t l khi bnh t n 99%, mt cng hin quan trng trong ngnh y. V vy, cng nh cha, anh c Ch tch Giang Trch Dn tip kin v Th tng L Bng m tic khon i. Hin nay, cc chu trai, chu gi ca b phn ln u ang nc ngoi. Hai chu Nht, hai chu Canada, hai chu M, ch c mt chu ang Australia, h u l tin s khoa hc. B hin nay rt hnh phc, tuy rng tin bc khng nhiu m danh vng cng khng. Tin bc, danh li cht l ht, ch c sn phm tinh thn l vnh cu, tn ti lu di. Con chu b hin nay, chnh l mt loi sn phm tinh thn ca gia nh b. By gi cc chu b khn ln thnh ti, qu tht b l ngi hnh phc. on lm phim vn cm kch trc vic lm cao thng ca b l khng ly tin thu nh khi on mn cnh quay. H khng ng b ch nh n vn xunh xong ny li l mt gia nh i tr thc, ni tp trung kh nhiu nhn ti ca t nc. Mi ngi u tm tc thn phc: Thnh qu tht l mt thnh ph c truyn thng vn ho lu i, trong mt ng hm bnh thng nh th ny m c mt gia nh giu truyn thng vn ho nh vy!
250

T hnh nh ca b c Tng c , uyn thm v tng tri tr thnh khun mu sng ng nh Nhi m c.

BI HC V S CHN THNH
Trong khi ch i phu nhn ca ng Th trng, b Thng Bng v n Thnh , on lm phim tranh th quay xong nhng cnh khng c b xut hin. Sau khi n din vin Mc Ninh t Bc Kinh bay ti Thnh , nh Nhi mi ngy hu nh u phi lm vic vt v vi m gn 10 ting ng h. Rt thng ba Thnh , mi ngi u phi khoc ln mnh nhng chic o dy. Th m cc din vin vn phi mc nhng chic o ma xun ng phim, rt run cm cp. nh Nhi c ti chm sc, o din va h dng li l ti vi chy n khoc ln mnh chu chic o bng dy. i n khi cc ch quay phim chuyn xong my sang v tr mi, v ngi ph trch nh sng iu chnh xong n, ti li vi v cm o bng chy v ch c. B Mc Ninh thy vy c khen hoi: Trn i ny ch c ai tt hn m tht! Mc Ninh tham gia ng kh nhiu phim truyn hnh. B phim Quy tit thm s b ginh c gii thng din vin xut sc. Nhng c nh hng ln hn c l b phim V Tc Thin m ngh s Lu Hiu Khnh ng vai chnh, trong b phim ny b ng vai Hn quc phu nhn, ch gi V Tc Thin. C mt phng vin quen bit on rng, chc b phi kiu hnh lm khi c ng vai ny, v c theo phng vn vit ngay mt bi bo. c bi bo vit v mnh qu tht b khc d mu d, t b khng tr li phng vn v cng khng cho ai vit v mnh na. Ln ny cm ng trc s chm sc chn thnh ca ti, b ni: Thc t, ti tham gia ng vai trong b phim Tri xanh ny nh th no, cc ch u r, nu c nh vit g, c vit ng nh s tht l c ri! Qua cu chuyn nh Nhi thy c, ngi phng vin thiu trch nhim gy tn thng nh th no i vi i tng mnh vit. ng thi cng thy c sc mnh cm ho ca tm lng tn tu chn thnh. Tt c iu ny trn lp hc cc thy c t c iu kin cp. B phim Tri xanh thm thm trn u c quay rng r hn 4 thng ti cc
251

thnh ph nh Thnh , Giang nh Nhi lc tham gia ng phim, lc ngh. Tng cng c li, chu tham gia ng phim c gn mt thng. Gn mt thng tri vt v khin nh Nhi thy c ni gian nan vt v ca ngh nghip. Cm nhn ny c ghi trong nht k ca nh Nhi: Phim truyn hnh xem th thch, cn lm phim li rt cc kh. Ch mt cnh thi m phi quay n 5,6 ln mi c, ring chuyn b tr nh sng cho mt cnh quay phi mt hn chc pht, c khi hn na ting. Quay c mt cnh i ra khi nh lc sng sm, ch chiu trong 5 giy, th m phi quay ti bn nm chc pht. iu ny khin ti lin h n vic hc tp ca mnh, cng c nhng im rt ging nhau. Hc hnh vt v sut c nm tri, n k thi cui nm cng ch c my ting ng h. Hc c 6 nm trung hc, thi i hc cng ch trong mt hai ngy. Mi s thnh cng u c bt ngun t s phn u lu di v thng xuyn. Trong kch bn phn cnh, nhng cnh th hin tnh cm ca Tiu Bng, b m v ch Mn Giang chim t l kh ln. V c tc gi ln o din u s rng phim chng tiu cc thng kh khan cng nhc, nu khng a nhng trng on tnh cm mi mn vo, b phim s thiu sc hp dn, khng ng sau khi quay xong xem li, chnh ni dung chng tiu cc trong phim li c cc din vin th hin kh thnh cng, rt c kh nng thu ht c ngi xem. Nhng on trng tnh cm c a vo, nhiu ch li c tc dng ngc, lm long ch . Sau khi bn bc k cng, o din quyt nh, nh phi ct b mt s on tnh cm do nh Nhi, m v ch Mn Giang din xut, mc d nhng on ny din kh thnh cng. B phim Tri xanh t 19 tp rt gn li cn 17 tp, c nhiu cnh nh Nhi phi kh nhiu m hi v cng sc mi hon thnh c, th m vn b ct b, Sau khi sng lc k cng, b phim c ra mt cng chng, khn gi khp ni u nhit tnh hoan nghnh. i vi nh Nhi, c bao nhiu khn gi cn nh n ngi ng vai nhn vt Tiu Bng, iu khng quan trng. iu quan trng hn c l tinh thn lm vic khng k ngy m, khng qun ngi gian kh, khng tnh th lao ca mi thnh vin trong on lm phim, nh Nhi s khng bao gi qun c. V cng khng bao gi qun tinh thn hp tc, gip ln nhau ca nhiu ban ngnh, nhiu c

252

quan gip on lm phim hon thnh b phim chng tiu cc ny, nht l s gip ch tnh ca b con a phng ni on n dng cnh quay phim.

THM MT THU HOCH NA

B phim Tri xanh thm thm trn u c pht trn i truyn hnh gy nn mt ln sng d lun trong c nc. Gii bo ch Thnh lin c nhng bi vit tuyn truyn v nhng vn c lin quan n b phim ny. nh Nhi cng c mi ngi ch n nh mt tiu minh tinh mi xut hin. Thi gian , i n u nh Nhi cng gp phi nhng nh mt hiu k v hm m, c nhng li thn phc. Thy Ung Hng T, ph hiu trng Trng Chuyn ng cn cng khai biu dng: Hy nh nh Nhi, lm ngh thut nhng khng qun hc hnh! nh Nhi cha khi no t ra t mn, t c v s thnh cng ny. Trong suy ngh ca chu, ng phim Tri xanh ch l mt dp mnh c tham gia thc t vo x hi, hc hi x hi c nhiu hn. V sau khi tm bit on lm phim, tt c tr thnh qu kh. V vic ng phim, chu cng c nhng ch kin ring. Chu tm s vi mt ngi bn thn: D th no cng khng nn vo ci ngh ny, lng ph thi gian lm. Quay c mt cnh chiu trong mt vi pht, thi gian b tr nh sng v my quay cng mt i mt hai ting ng h. Mnh khng mun lng ph thi gian vng ngc ca mnh vo nhng vic nh th. Trong thi gian tham gia on lm phim, nh Nhi cng c ln nghe lm c ngi ln ni vi nhau v nhng chuyn mt tri ca x hi. Chu ghi vo nht k: Hm nay, nhn lc ri ri, cc c ch trong on lm phim ni chuyn vi nhau v nhng hin tng u ginh nhau ca cc ngi sao ln, ngi sao nh. Cc c ch k rng, ginh c mt vai din chnh trong mt b phim no , c nhng din vin khng t mt th on no. Ch cu chuyn cn c
253

chuyn sang c nhng gian ln la bp ngoi thng trng, c nhng chuyn a dua b , tham , phm php trong mt vi quan chc hin thi. Nghe c nhng chuyn tiu cc trong x hi ny, ti cng qu mn mi trng trong lnh di nhng mi trng thn yu. , ai c gng bn b s thnh cng, ai c ch vn ln s gp c c hi. mi ngi u bnh ng ganh ua, khng chu nhng nh hng ca cc nhn t khc ngoi x hi khng c s cnh tranh cng bng. Ti cm thy cuc i hc sinh tht l ng qu, ti phi bit trn trng tng giy pht ca on i gold age (nhng nm thng vng son) ny.

Ngoi vic hc c kh nhiu tri thc x hi trong qu trnh ng phim, iu thu hoch ln nht ca nh Nhi l pht hin ra tim lc hc tp ca mnh vncn rt mnh. nh Nhi u tn dng thi gian rnh ri trong khi tham gia lm phim t hc bi v, sau khi tr li trng, nh Nhi vn ng u lp trong k thi gia hc k. V iu ng mng hn l, ngay trong thi gian ng phim nh Nhi vn tranh th tham d Cuc thi kin thc vt l bc s trung ton quc, kt qu l chu ginh c gii nh.

254

CHNG TM: TNG PHM MI CA BA: GIO DC GIA NH TRONG THI K CHNG I
(T thut ca Trng Hn V)

PHNG B PHI T XA, VT QUA BI NGM

Lm th no nh Nhi c th vt qua c thi k chng i trong thi gian chu ang hc trung hc ny mt cch thun li? Ngay t khi nh Nhi cn ang hc tiu hc, chng ti suy ngh n vn ny. Trong qu trnh trng thnh ca mt a tr, thi k hc trung hc, t trc ti nay lun c coi l thi k nguy him nht v cng l thi k m cc bc cha m lun au u nht. Thi k ny tp trung vo giai on s trung. Nhiu thy c gio cho rng, hc tr giai on ny qu thc l nhng ch ngh con mi vc. Tr con trong thi k chng i ny thng c tm l mun ri xa cha m. C l, trong giai on ny cha m thng hay ku ca, bt b lm chng lun cm thy khng hi lng, rt mun tm thy nhng ngi bn cng la tui th l ni lng. S b tc trong tm hn khin cc chu lun cm thy c n. Hn na nhng kh khn trc tr trong s trng thnh cng khin cc chu thng b c ch v t ti. Cng vi s pht trin v th cht, cc chu cn ging nh k b nn bt u u tranh ginh quyn c lp, i cha m phi ni lng vng tay o p, tr li tay li con thuyn i ca mnh. Th nhng trn thc t, cn lu chng mi s khn ngoan v chn chn t mnh xc nh c phng hng cuc i mnh. Cc nh tm l hc v gio dc hc u nhn mnh, cc chu trong thi k hc
255

trung hc, ging nh ang i qua mt bi ngm cn nhng tay li vng vng y kinh nghim ca cha m. Nu nh mc cho con thuyn y t do tri ni trong khu vc ngm, rt d b vp ng lt thuyn hoc lc hng. C khng t cc chu i vo con ng lm li ngay trong giai on tui hoa ny. l nhng con thuyn bt hnh gia bi ngm. Cho d khng xy ra vn g ln lm, nhng s xung t thng xuyn gia cha m v con ci, cng ngy mt gay gt hn. Nhng thn tng v cha m c hnh thnh cc chu ngay t thi k th u, n by gi s ngy mt b m nht i qua nhng xung t hng ngy, thm ch bin thnh bo cha. Cc chu s rt khng hi lng, thm ch cn chng i ra mt vi cch qun thc ca cha m. V cc bc cha m cng s thy rng phng thc gio dc bng trch mng, ra lnh i vi cc chu qu thc khng cn hiu nghim na. Chng ti quyt tm hn ch n mc ti thiu nhng nhn t bt li trong thi k chng i ny nh Nhi. V vy, chng ti p dng phng php phng nga t xa (mt vi im ca phng php ny nhng chng trc c cp n). Sau khi nh Nhi vo hc s trung, chng ti t ng iu chnh phng thc gio dc, c gng duy tr mi lin h thng xuyn v nh hng ca chng ti i vi nh Nhi, nhm t hiu qu cao trong vic gio dc t tng, gip chu sm hnh thnh mt nhn sinh quan khoa hc v cao thng. S iu chnh kp thi ny, gip chng ti c c mt vi vic thnh cng.

BT U T VIC THNG XUYN QUAN TM N NGI KHC, XC LP CH HNG

S thnh cng ca mi con ngi, u c mt quy lut chung Ch hng l thy ca mi vic (Ch vi s chi soi) c ngha l: ch hng l ng lc quan trng cho mi s thnh cng trong s nghip. Mi trng sinh sng ca nhng a con c nht, nhn chung u c nhng nhn t bt li d lm cc chu ny sinh t tng mnh l trung tm ca c gia nh, t tng ny rt khng c li cho vic kh luyn thnh ti. Lun c quan tm sn sc, nhng chng ti lun phng nga nh Nhi s tr thnh mt con ngi ch k, mong mun chu l mt con ngi giu lng v tha, ho tm rng lng, bit nhn xa trng rng. Bi v xa nay nhng con ngi
256

lm nn nghip ln u l nhng con ngi c ch hng r rng, c hoi bo ln lao. Cn mi thi xu nh tham lam ti tin, ch k hi ngi, tnh ton chi li, hp hi thin cn u l k th ca mi s thnh cng. C s ca vic xc lp ch hng l g? Phi bt u t u xc lp ch hng cho con? Vic ny chng ti phi xc nh tht sm cho nh Nhi, nu mun s hon ton b ng. Ti tng thy, v cng phi tha nhn rng, d tm v lng tham cng l mt ng lc thc y lm nn s nghip. Th nhng ng lc mang trong mnh n qu nhiu, qu nng ci ti. V vy, n cng ch l mt chic v xe chay ng gn, hoc mt cht kch thch -ping trong thi u th thao, n gip con ngi ta n ch tht nhanh, nhng tn li cng nhanh. C nhiu ngi ting tm lng ly mt thi, cng ch v nguyn nhn y m s nghip v danh ting pht chc tan thnh my khi. D th no cng khng th i theo con ng ny c. Do , ti cho rng, xc nh ch hng cho nh Nhi phi bt u dy cho c hu bit quan tm n ngi khc. Mt a tr mt khi thc s quan tm n hnh phc ca ngi khc, nht nh l bit quan tm n nhng ni au ca nhng ngi khng c lin quan g n mnh, mi c th dt b c ci ti hp hi trong suy ngh v hnh ng, mi c th phng tm mt ra khi vng lun qun nhng li ch c nhn, nhn ra c th gii xung quanh, xy dng c vai tr v s mnh ca mnh trong th gii . C nh vy mi c dng kh v ngh lc phi thng lm nn s nghip. la tui nhi ng, ngi c nh Nhi hm m nht l Andersen, v ng li cho tt c tr con trn th gii bit bao chuyn ng thoi l th v hp dn. n tui thiu nin th nh Nhi li hm m nhng nh khoa hc v bc Li Phong bi v cc nh khoa hc lm cho nhn loi khng ngng tin ln, khng ngng hin i ho nn vn minh, cn bc Li Phong c mt i ch bit chm lo tn tu v ngi khc. S chm lo thi tiu hc v c trc na t c s t tng rt tt cho nh Nhi. Nhng xc nh c ch hng tht r rng, ch giai on tiu hc khng th lm xong c, ngay c giai on s trung cng vn ch l giai on chun b m thi. Nhng ti vn hy vng, giai on s trung s la giai on khi ng nh Nhi suy ngh v xc lp c ch hng
257

ca mnh. Cha m lun c thc suy ngh v iu , cn nh Nhi cng suy ngh v iu mt cch v thc. Ni theo cch ni ca cc nh tm l hc, tr con trong la tui dy th lun thch t m tm hiu v nhng lnh vc m chng cha c bit. Trong qu trnh tm ti , tnh nng ng ch quan ca tr c pht trin rt nhanh, ng thi cc chu lun c hng th v mt chuyn ngnh no . Trong bi nht k Nhng suy ngh l lng trong mt bui sm ma h vit trong dp ngh h nm th nht bc s trung ca nh Nhi, phn no th hin c tm trng : Sng sm hm nay, ang nm trn ging, ch hiu sao, ti cht nh n cu chuyn c ngi b thuc m vo trong hoa qu cho ngi khc n, i ngi m i th hnh hung. Chuyn ny mi c pht trn truyn hnh. Th m ti c nm suy ngh min man. Ngh rng, thuc m m trong tri cy rt d b pht hin. Nu hoa qu c th gy m cho con ngi, s rt kh pht hin ra. Ti cht nh, trong mt ln th nghim bi sinh vt, c gio pha mc vo l cm hoa, ri cm mt bng hoa hng bch. t lu sau, cc gn l v c cc cnh hoa cng hng ln. ! Vy th mnh c th dng dung dch thuc m ti cho cy n qu, r cy s ht ln nui qu, hi nc bay i, thuc m s ng li trong tri cy. Chc chn ai n phi tri cy s b gy m. Cc loi thuc khng sinh khc cng c th lm theo cch . Nh vy, s c cc loi tri cy tr bnh, nh to cha ho, cam cha cm Lc y, ai m chng mun n thuc? Nhng ti sao ngi ta khng lm nh? ! Mnh hiu ra ri. Nu ti cy bng nc thuc, nng dung dch thuc tt s cao hn nng trong t bo thc vt, nh vy t bo s b mt nc v kh ho. Nhng nhnh hoa trong phng th nghim chng nhanh kh ho hay sao? Ti vn vai ngi dy, bt ci v nhng suy ngh v vn ca mnh. Nhng nu khng hc sinh vt th lm g c nhng suy ngh th v nh th! on nht k Nhng suy ngh bui sm nh mt gic mng gia ban ngy y ca nh Nhi chng minh cho mt nhn nh chung ca chng ti l: nh Nhi khng c nng khiu khoa hc t nhin. Bi v chu cha c biu hin hng th nghin cu mt cch say sa v kin tr v khoa hc t nhin. Th nhng, mt bi nht k khc vit sau chng hai mi hm, v nhiu s vic khc sau lm chng ti mt ln na khng nh: v khoa hc x hi, nh Nhi th hin mt s
258

say m mnh lit c chiu hng pht trin lu di. Khi i rc, ti thng gp mt b gi nht rc, c l l mt b gi sng c n, trng tht ng thng! Nu khng c n, th gi c nh th ti g phi lm mt cng vic va bn thu va nng nhc n nh vy? Mt hm trn ng tan hc v nh, ti li gp b lo y, ang khom lng co bi trong cc thng rc bn thu v hi thi. Mi tc bc ri bi bi li sau gy, khun mt vng ch y nhng np nhn, tt c nh u mun ni ln s vt v v au kh ca cuc i. B mc mt chic vy rch nt, chn i giy ba-ta b i, ngn chn ci th hn ra ngoi Khng nn c xc ng, ti i n bn b, t m hi: B i! B gi th ri, cn lm nhng cng vic ny lm g? B chm ri, ngng u nhn ti, ri lc u th di: Lm m sng chu ! Th b khng c con ? C ch! B c ba trai, mt gi, tt c thnh gia tht c ri. Th ra b khng phi l b gi c n, ti ngh vy, ri hi tip: Th sao b khng nh vui vy vi con chu c hn khng? Vi con chu ? B nhc li, ri n mt n ci au kh: Chng n u c gia nh ring c ri, c a no thm ngh n m u, cng ch c a no mun nui b gi m yu ny. Chng n u coi b l b i. B tuy gi nhng vn cn sc kho, vn cn phi n ung, khng lm vic ny, bit lm vic g hn. Nghe b k v nhng a con bt hiu y ca b, ti gin in ngi. Ti bo b: "B c th lm n kin h, h i x vi b nh th vy l phm php y!" - "i do!" B li th di no rut: "u l rut tht c m ai n lm vy. M c kin co th quan h m con li cng cng thng hn, hn na, chng cn dm ngng u ln nhn mt ai na!" Ti bt cht thy au nhi trong tim. Ti vi chy v nh, chn ly hai qu to to nht, chn nht, l php t vo tay b: "B i! Chu biu b hai qu to ny!" Tay b run run hai qu to, v cng xc ng, b khng ni c li no, lng l quay i. Tri tim ti c p lin hi. Ti ngh, trong x hi chng ta, mt x hi c truyn thng knh gi yu tr, hiu thun vi m cha, th m vn cn c nhng b gi nh th ny, khng c con ci quan tm chm sc. Lm li sng trong c n cc kh, th m lc no cng ngh v con, hy sinh tt c v con. Ti t hi: "Mnh c th lm c iu g cho nhng con ngi bt hnh y?"

259

Nhng cu chuyn v tnh cm nh vy cn bt gp kh nhiu trong nht k ca nh Nhi vit trong thi k hc trung hc. V nh ni lng thng cm i vi nhng em b b tht hc, trong bi "Mong cho ngy th 32 n sm", hoc nhc nh mi ngi hy quan tm n nn i trn th gii trong bi "Cm ngh sau khi nghe truyn "Ba tic ca nhng ngi i kht""... Mi ln c c nhng dng nht k ca nh Nhi, chng ti u tm cch bn lun thm v chu, chia s vi chu v nhng nim tm s , nhm biu dng chu v tm lng bit quan tm n th thi nhn tnh. Chng ti cho rng, quan tm n ngi khc, khng ch l ban pht n hu cho ngi ta mt cch n phng, m ngc li, nhng con ngi c nh Nhi quan tm y cho chu mt c hi chu t vt qua khi ci vng ch k c nhn n vi nhn qun. Chng ti phi cm n h rt nhiu. T ch bit quan tm n nhng ngi xung quanh, nh Nhi bit quan tm c n nhng vn ca t nc, ca th gii. y l c s rt tt nh Nhi xc lp ch hng ca mnh trong giai on ln hc cao trung.

Khuyn khch nh Nhi bit quan tm n ngi khc chng ti ng thi lun nhc nh chu, phi lun cnh gic vi nhng nhn t khng m bo an ton. Trong x hi y nhng cm by i vi tr con (nht l i vi cc chu gi), s cnh gic thng xuyn ny l mt iu kin ti thiu v bt buc cc chu ln ln, ng vng c trong cuc i.

YU NG SM? PHI BIT PHNG TRC LC MANH NHA

Trong hc sinh trung hc, hin tng yu ng sm kh ph bin, khi ti ang vit nhng dng ny, c mt b m ang au kh gi in cho ti k v vic a con gi ca b mi 12 tui sa vo con ng yu ng... i vi hc sinh trung hc, yu ng sm chnh l "ci hp Pandore" trong thn thoi Hy Lp. Nu ai m n ra, cc tai ho khng khip trong ci hp s o t bay ra tc oai tc qui. Yu ng sm c tc hi gh gm i vi tng lai ca tui tr. iu bt hnh l, d
260

mt trng hc c qun l gt gao n mc no i na, hin tng yu ng sm trong la tui hc sinh vn c xy ra. Hn na, trong cc trng trung hc hin nay, hin tng yu ng sm cn nghim trng hn nhiu so vi thi nh Nhi mi vo hc s trung. V vy, vic gip cho cc chu bit kho cht "ci hp Pandore" y li l mt iu v cng cn thit. Sau khi nh Nhi c vo hc Trng Chuyn ng khng lu, nh trng m hi ngh ph huynh hc sinh nm th nht. Trong hi ngh , c Trn, mt gio vin ch nhim giu kinh nghim, nu thng vn cc bc ph huynh cng suy ngh v phng: "... Cc c cc bc c ngh rng, trong sut 6 nm hc nh trng t nm th nht bc s trung t nm th nht bc s trung, n nm th ba bc cao trung, tip xc gn gi vi nhau, ai dm chc l khng c vn tnh cm. Chuyn yu ng sm trc tui trong hc sinh rt d xy ra". Cc v ph huynh tt thy u git mnh lo lng. Yu ng sm l mt vn ln m v chng ti lun canh cnh trong lng. Trong s hc sinh m ti tng lm ch nhim, c mt b gi vi i mt en trn sng rc, rt thng minh,th nhng n nm th hai bc s trung, mt hm ln u tin nhn c mt mnh giy ca mt bn trai a n. Ri t v sau l nhng bc th tnh ti tp qua li, tip n l nhng cuc hn h trong m ti. Th l thnh tch hc tp ca chu nh i cu trt, c trt hoi n mc phi lu ban. "Ngoi cuc th sng, trong cuc th qung", chu b ngoi tai mi li khuyn bo ch tnh. phng chuyn ny xay ra vi nh Nhi, v chng ti tn kh nhiu thi gian bn bc, c tm ra nguyn nhn v bin php phng nga. Chng ti nhn nh rng, c ba nguyn nhn dn n vic yu ng qu sm: Trc tin, tm l tr con c pht trin n mt mc nht nh, chng s ny sinh mt cm xc thch nhng ngi khc gii, v sau l vn tnh cm s ny sinh. Hn hai nghn nm v trc, Kinh Thi ni: "C em mn mn o t. Bao chng trai tr thn th chy theo". Trai gi yu nhau l bn tnh t nhin tt yu ca con ngi. Mu cht ca vn l ch thi ca chu trc s rung ng ca tri tim non tr nh th no. V cha m ch cn c bin php ng n, s c nh hng tch cc i vi thi ng x ca cc chu. Th hai, phim nh, nhng tiu thuyt tnh yu st mt, v c nhng bi ht n non y ry khp ni c
261

nh hng tiu cc thc y cc chu bc vo con ng yu ng qu sm. Th ba, nh hng tiu cc ngay trong mt s b bn cng trang la, cng c tc dng khng th coi thng. Khi chuyn cc chu yu ng trong la tui hc tr tr thnh chuyn ph bin, chuyn bnh thng, khi nhng tm gng vn c bn b hm m nh nhng hc sinh xut sc, nhng "lin anh, lin ch" trong gii hc sinh cng lao vo nhng cuc yu ng trc tui, tt nhin s tc ng v sc li cun ca n i vi tm l cc chu tht l ng s. Nhng "tm gng" c sc mnh gh gm lm. Chnh trong lc , nu li c mt anh chng khng n ni ng ght lm xut hin, ri nhng mnh giy hn h thm mi nc hoa, li nhng bc th tnh st mt, trong c rt nhiu nhng cu th trch dn d lm xc ng nhng tri tim non tr, thm vo l nhng nh mt m ui, nhng n ci khu gi, v rt nhiu s chm sc n cn ng lc... Lm sao nhng tri tim non nt kia khng gc ng, iu chng c g l l. Khi mt a tr trt sa vo con ng yu ng qu sm, khuyn nh chng dng li l mt iu rt kh. Bin php hiu qu l phi "phng nga t xa". Bit vy, nn chng ti cng quyt nh "m chin dch phng nga t xa cho nh Nhi".

Bin php ngn chn th nht l: phim nh v cc loi tiu thuyt tnh yu l nhng tr mua vui trong cuc sng, ch c th xem chng l nhng tr tiu khin, ch khng th coi l cun sch gio khoa cho cuc sng . L mt bin tp vin mt tp ch vn ngh, chng ti c iu kin thun li hn m nhiu ngi khng c: hiu qu trnh "sn xut ra mt minh tinh mn bc" hay mt tc phm vn ngh no . Chng ti t k hoch khuyn nh nh Nhi v trit l ca chng ti nh sau: phim nh, a ht v nhng cun tiu thuyt i tnh nhan nhn hin nay i vi nhng ngi sn xut ra chng cng ch l nhng th hng ho kinh doanh. Th l, cc ng ch ra sc t son trt phn, tuyn truyn qung co cho th sn phm c bit ca mnh, sao cho c tht nhiu ngi hm m say m sn phm ca h. Ti tin ca nhng ngi hm m chnh l ngun ti sn ca cc ng v ch cc cng ty. c rt nhiu chuyn nc ci v rt ng thng tm do
262

hu qu ca nhng th hng ho kinh doanh trn mang li. Nht Bn c qu nhiu ngi say m phim chuyn phng ty, t chc hi nhng ngi khng ly chng c "ni ting". Thm ch, c nhng ngi mun c ni ting hn liu mnh t st... Mi khi xy ra mt s kin bt hnh do hc i theo "mt" cc minh tinh nh vy, cc minh tinh chng h mt mt si lng chn, d lun x hi li mt ln si ng v cc ng b ch nhng cng ty li c dp ht bc nhiu hn. Ngoi ra, ngay t nh nh Nhi c c kh nhiu sch vit v nhng con ngi ni ting, c "gp g" vi loi cc "ngi sao", iu gip cho chu nhn thc r hn chn gi tr ca cc "ngi sao" bng l tr. Trn c s hng lot nhng s thc , nh Nhi bit cch la chn v c c mt quan im r rng: i vi cc loi ca khc ang lu hnh "ch c thch thi ch khng c say m", phi lun tnh to trc nhng ng ngm trong cc bi ht, khng c qu say m cho n dt mi li i. i vi cc loi tiu thuyt i tnh, nh Nhi vn khng h a thch. nh Nhi lun chn ght cc cnh phong hoa tuyt nguyt, bm l li trong cc tiu thuyt khng c my gi tr . Ngay t nh, nh Nhi c chng ti phn tch kh k v nhng loi tiu thuyt ri. Xem ra, mi trng gio dc pht huy tc dng m thm thm thu ca n. Trn c s , chng ti cho nh Nhi t rt ra kt lun. Chu dng bt vit vo mnh giy ri dn ngay trc bn hc cu: "Phim nh v cc loi tiu thuyt tnh yu ch l tr mua vui, ch c th xem chng l tr tiu khin ch khng c coi l sch gio khoa cho cuc sng". Li tnh kt nh mt bc tng chn khng cho cc nhn t ngoi lai xm nhp nh hnh n tnh cm ca nh Nhi. Tt c nhng sch bo, phim nh, bng a c ni dung khng lnh mnh u b y ra khi ca, trnh cho nh Nhi nhng cm d thp hn. Bin php ngn chn th hai: Chng ti khng nh vi chu rng, tr chi tnh yu i vo th d, rt ra tht kh. Mt ngy cui tun, nh Nhi t trng tr v nh, va gp ba m chu lin tu tt k v mt chuyn kh th v trng: "Ba m bit khng, lp con hm nay c mt bn nu ra mt sng kin: yu ng sm l rt c hi, cho nn, ng nhin l khng c yu ri. Nhng cng c th chi tr yu ng, ch yu
263

gi v thi. Nh vy va trnh c tc hi ca tnh yu qu sm, va c th c hng cht th v ca tnh yu. Ba m thy bn y ni chuyn c bun ci khng?" Chng ti u khng ai ci c, tri li bt u lo: i kh lu khng c chuyn yu ng sm, "con qu chn u" ny bt u xut hin ri sao? Xem ra, ci tr ngu bin ny cng chng c g hp dn nh Nhi cho lm. Ngay hm , chng ti cng ngi li bn lun vi nh Nhi: ... Ci l lun v yu gi v ca bn con, ba m e rng chnh anh ta cng cha hiu c rng, tr chi i vo th d m rt ra th tht l kh. Nu chi ri, mt khi mt bn khng tip tc chi na, th i phng s sinh lng hi hn, nh th ci v lin min, nng th tm cch hi nhau, git ngi tr th. Bo ch thng ng nhiu v n mng nh vy. Ai dm bo m rng, tr chi y ca mnh s khng kt thc bng nhiu s vic bi thm n nh vy? Hoc gi, bn ny vn mun chi tip, m bn kia li mun chm dt tr chi, ni au kh do b tht tnh s lm cho ngi ta thn tn ma di. Trn ng i hc chc con gp nhng c gi pht in, tc ri b mt bn, hoa cm y ngi, ch v trt chi tr yu ng, ri i phng thi vo i hc, cn mnh th thi trt, nh. Tht tnh m in, ng thng hay ng trch?" nh Nhi qu thc cha lng ht c nhng hu qu tai hi . Nghe xong chu i n kt lun: tr chi yu ng khng phi l tr a. Bin php ngn chn th ba: ng v s a nghch gn ghp ca bn b m t mnh bin a thnh tht, cng ng ngi khc v hiu lm m m mng ho huyn. Tuy vy, nhng vn cn c nhng hin tng ng ng. S quan tm ca nh Nhi i vi chuyn yu ng hnh nh ngy mt nhiu hn. Mi ln t trng tr v nh, nh Nhi thng k nhiu hn v nhng loi chuyn yu ng. t lu sau, chng ti cn nghe c mt cu chuyn c lin quan n nh Nhi. C gio ch nhim ni vi chng ti, nh Nhi c quan h kh gn gi vi mt bn trai trong lp. Ngi bn trai ny cng hi ni ting trong gii n sinh ca nh trng. S thn mt gia nh Nhi v ngi bn trai y to ra nhng ting x xo gn ghp trong lp. Chng ti lp tc nm bt ngay tnh hnh m c gio va cung cp. Chng ti nhn nh, chc chn nh Nhi cha thc s bc vo con ng yu ng qu sm. C l ch l
264

s mn nhau gia hc sinh nam v hc sinh n m thi. Cm thy c gn gi ni chuyn vi nhau l th v v mi l. Ngoi ra s ni ting ca ngi bn trai trong gii n sinh lm cho nh Nhi ni tnh t m. Chng ti quyt nh, nhn lc ht ging cn cha ny mm phi lp tc dp tt ngay. Gii quyt vn ngay t lc mi manh nha bao gi cng d dng hn. Ln ny th m ng ra gii quyt, ni nhng chuyn th ny vi con gi, m ni tin hn. Th l, ngay cui tun , m v nh Nhi c mt cuc ni chuyn kh di. M i thng vo vn , nhc li s phn nh ca c gio v cc bn vi nh Nhi. u tin m khng nh, nay s vic ca con cho n thi im ny coi nh cha c vn g. Th nhng, trong nam n thiu nin, c nhiu ngi yu nhau qu sm ch v bn b tru a gn ghp lung tung, ri chuyn a qu ho tht. Cng v vy, m c nhiu hc sinh hc s trung v tnh sa vo chuyn yu ng qu sm. Con phi hiu c iu . Bn thn mnh khng bao gi c bin chuyn a thnh chuyn tht. Ngoi ra, con cng phi c trnh ng ngi khc hiu lm, ngi ta m tng ho huyn. Trc y, m cng nhiu ln khn kho rn e, hn na thi ca m rt khch quan cho nn nh Nhi nghe li. Chu ng vi cch gii quyt ca chng ti l dng bin php dt khot v cng rn gii quyt vn . Ngay hm sau , chu bt u xa lnh ngi bn trai kia, khng cn cnh gn gi ci a nh trc na. Hn na, trong khi giao tip vi tt c cc bn trai khc, chu lun gi ng mc, v lun gi mt khonh cch nht nh. Bin php ngn chn th t: Yu ng sm tt s nh hng n mc tiu phn u ca c i ngi. Ngay t khi nh Nhi mi vo tiu hc, chng ti c bnh phm nhng hin tng yu ng trc tui c trnh chiu trn ti vi hoc c ng ti trn bo ch. Ngay trc mt, chu c mt n tng xu v vic yu ng qu sm. Sau khi vo trung hc, chng ti trc tip ging gii cho chu nghe v nhng hu qu tai hi cho vic yu ng qu sm: 1. Yu ng sm tt s nh hng n mc tiu phn u c i ngi. Trn thc t, c nhiu hc sinh trung hc khng lm ch c nhng tnh cm ngy th u tr ca mnh, b l nhiu c hi ng tic, n khi thi trt i hc, tnh yu ban u cng tan
265

v, by gi mi thy c tc hi. 2. Yu ng sm chng khc g mua trng p trong ti vi, khng th d on c rng n s n ra ci ging g. V rng hc sinh trung hc ang giai on hon ton cha xc nh c cuc i. cc chu nhng c trng tnh cch, o c, nhng kh nng sinh tn trong x hi, v ngh nghip trong tng lai hon ton cha xc nh. Bn cho rng ti trng ny s n ra thin nga, nhng li l trng qu, trng rn c, trng c su, khi y s th no? 3. Yu ng sm rt kh c c nhng kt cc m mn. Bi v, phm nhng vic g c bt u bng mt s say m m qung, tt nhin cng tnh, cng thy nhiu nhng ch d ca n, v th l sinh ra chn ght v rung ry. Hn na yu ng sm tt s lm tr ngi n vic hc hnh ca c hai bn, tr ngi n kh nng sinh tn trong x hi ca c hai bn. Cho d sau ny vn chung sng vi nhau, nhng v hc hnh l d, ngh nghip bt n, cuc sng kh khn, kh trnh khi s ay nghin cn rt ln nhau, lm sao c c hnh phc vn ton? 4. Yu ng sm cn tim n mt nguy c n mng. Khng tin sao? vng ng Bc va xy ra mt n mng nh th y. C mt hc sinh nm th ba bc cao trung, hc hnh cng bnh thng thi. Cng trong lp c mt hc sinh n hc rt gii, xut pht t tt ch ng n gip bn trai hc tp. Khng ng, ngi bn trai kia li lm tng l c ta c yu mnh. Th l ngy m yu vng nh thm. Khi ngi bn gi pht hin ra iu v bt u c nh xa lnh ngi bn trai. Ngh rng, bn gi c ngi yu khc, bn trai quyt ch bo th k ginh mt ngi yu trong tay mnh. Th l thm kch xy ra ngay trong lp hc. Chng trai "tht tnh" vc dao m cht ngi bn trai cng lp, m chng ta ngh l tnh ch ca mnh ri tin tay m lun ngi bn gi gip mnh hc tp, may m ch b thng phi i nm vin. ng thng thay, hai hc sinh b m thc ra li chng c tnh g vi nhau. Ci bnh si tnh thng hp hi v c chp ri dn n m qung v mt ht tnh ngi. l mt quy lut ng s. Ngoi vic ni chuyn c ch nh v nh Nhi, chng ti cn thng xuyn k cho chu nghe nhng chuyn lin quan n vic , ct nhm khc su n tng cho chu. S thc chng minh rng bin php "phng nga t xa" rt c hiu qu. Trong sut giai on hc trung hc, nh Nhi khng h sa vo vng bn yu ng qu sm, v vy tm hn v th
266

cht u pht trin lnh mnh, mc tiu phn u khng b xung t gia cha m v con ci e do

CON GI CNG P, S NGUY HIM CNG TNG

nh Nhi cng ln cng xinh, iu ny th hin r t khi chu cn nh tui. C nhiu ngi cho rng sc p l kho ca ci v tn ca ngi con gi. Cu ni ng l trong kh nhiu trng hp. C iu, s thc ngoi i li mch bo cho chng ti bit rng, trong nhiu trng hp li khng phi nh vy. C nhiu chu gi nt xinh v p li ng ngha vi mt tng lai trc tr v bt hnh. Nht l trong nn kinh t th trng, nhng cnh ng nh vy cng nhiu hn. Ni chung, ngi p t thnh ti, bi v s xinh p thng c nhiu ngi nung chiu yu qu, d lm cho cc chu va kiu cng va li bing. V c bn iu tc b i kh nng thnh ti ca cc chu. Khng c thc ti tt yu s dn n mt iu kh nguy him, l bt buc phi da dm vo ngi khc. Sc p cng ch l mt "ngun ti nguyn hu hn", tui th khng di, mt khi nhan sc tn phai, hoa tn nhu ra th bit da vo u tn ti. Sc p nhiu khi cng l nguyn nhn ca rt nhiu tai ho. Nhng cnh ng bi thng ny ta c th thy nhan nhn khp ni. Vy nn ngay t nh, chng ti tm mi cch khng cho nh Nhi qu chm lo n sc p ca mnh: Mt l, chnh ti (Trng Hn V), mt ngi cha ca chu, thng xuyn khen chu p chu lm quen vi nhng li khen ngi ca nhng ngi khc gii, sau ny c c nghe nhng li tn dng tng bc c dng ca nhng ngi con trai khc, chu s khng n ni phi ngt ngy khng cn bit n tri t l g trc nhng li ng mt . Hai l, c phi ni thng cho nh Nhi hiu rng, d c p my cng khng c cng thm im trong cc k thi c, bi vy, mun nn ngi, phi bit dn ht tm sc vo vic hc tp, rn luyn ti nng ca chnh mnh. Ba l, n mc phi tht gin d, tc tai khng kiu cch, khng phn son lo lot, i ng ni nng lun ng mc... Trnh ni tri ngi khc phi trng vo, nh
267

vy an ton cng c m bo. Chin lc ny qu tht rt c hiu qu. C iu nh Nhi cng ln, m ch da vo my bin php trn thi th cha . Nht l sau khi vo ni tr trong trng, cng hc ln cao, tn tui nh Nhi cng xut hin nhiu hn trn bng vng thi ua ca nh trng, "ting tm" cng ni tri hn. Nht l sau khi tham gia ng b phim truyn hnh nhiu tp "Tri xanh". c nhiu bn hc sinh lp di lun coi nh Nhi l mt tm gng phn u ca chnh mnh, ri li c nhiu con mt ca cc bn trai m ui nhn theo. Bn b gp nhau, c nhiu ngi phi tht ln: "nh Nhi , cu cng ln cng xinh!" Trong nhng tm thip chc mng nm mi, nhiu bn trai gi nh Nhi l "ngi p", v n nm hc cui bc s trung, nh Nhi c cc bn t cho ci tn l "nng tin c xinh p". C th ny chng my chc nh Nhi rt c th s sinh ra kiu cng v li bing. Mt khi mm bnh ny n su bm r, rt kh lng m dt ra c. Sng sut hn c vn l s dng bin php ngn chn t trc, phng nga t xa. Nu nhng bin php trc y ch mang tnh cht "phng bnh l chnh" c chiu hng n trnh, n by gi phi ra sc s dng n con dao phu thut ca bc s ngoi khoa, ct b cc ung nht c lin quan n "cn bnh sc p" nh Nhi c th ton tm ton lao vo vic hc hnh v rn luyn. Bng nhng iu tai nghe mt thy nhiu nm, ti bt u phn tch nguyn nhn ni ti ca hin tng "hng nhan bc mnh" nhng ngi con gi p c "cn bnh hng nhan" pht sinh ny n nh th no, n s to thnh nhng thi xu g, ri tng bc hu hoi c i mnh. Ti vit nhng iu t mnh tng kt y vo mt mnh giy, em dn ngay cnh trc gng soi. y l bin php "ni chuyn gin tip" ti thng s dng khi nh Nhi bc vo la tui "thch chng i". Lm nh vy nh Nhi mi ln chi tc soi gng u c th nhn thy v suy ngh: "Hng nhan thng bc mnh, ch yu t trch mnh Quen nung chiu t nh, ch k li kiu cng Thch n ngon mc p, bing hc li bing lm Thc ti th khng c, nhng li thch giu sang Kin thc th nng cn, li khng chu luyn rn Vic g cng khng bit, ch n din l quen. Da dm v mnh kho, ch ct c an nhn. Thch tng bc phnh nnh, chi b mi li khuyn
268

 ch th bc nhc, m lc th thp hn Kh khn thng nn ch, tht bi gc ng ln Mun cha cn bnh hng nhan, Thc ti thc lc phi luyn rn, Bao nhiu ham mun thp hn, Quyt tm gt b, gng ln bng ngi. Li cha m ni khng sai, C khng n mui, c thi s n." Trong khong hn mt nm sau , chng ti vn thng xuyn nhc nh chu chuyn ny, hn na cn dn chng ra hng lot chuyn ngi thc vic thc khc su n tng cho chu. Rn luyn cho mnh c thc lcj, thc ti l mc tiu chin lc mnh nh Nhi lun phn u. Sau ny, nhng ngh nghip m chu lun m c c nhiu ln thay i, khi mun lm mt nh khoa hc, lc li mun tr thnh c gio... nhng nhng mc tiu chin lc kia khng bao gi thay i.

C C PHNG PHP HC TP TT, NH NHI LUN NG U TRONG CC CUC CNH TRANH

Vi ch thi c hin nay, kt qu thi tt lun l mt iu ti quan trng trong vic thc hin l tng ca cuc i. Ngay c trong cc nc pht trin, kt qu thi tt vn c mt nh hng quan trng i vi tin ca hc sinh. Bi vy, kh nng v thnh tch hc tp lun chim mt tnh yu trng nht nh trong vic gio dc t cht cho hc tr. Mun cho nh Nhi c c mt kt qu hc tp tht tt trong giai on hc s trung, c th c hai cch c la chn nh sau: Mt l p dng bin php thc y, bi tp no kh, ba m gip nh Nhi gi , ging gii chu hiu v lm c, mn no yu s to mi iu kin ch o chu vn ln. Cha m lun sn sng nh mt i cu ho, u c ho hon l xng n ngay. Bin php ny tuy c gip nh Nhi nhanh chng t kt qu cao, song li thiu c s vng chc, mt khi lc thc y khng cn na, kt qu hc tp kh m gi vng c. Bin php l tng hn l, phi bi dng nh Nhi ch ng to ra mt ng lc thc y, tc l nh Nhi c y kh nng t gii
269

quyt c mi vn trong hc tp, v mt quyt tm ginh thng li trong mi cuc cnh tranh. Chng ti chn bin php ny. t c mc ch nh mong mun, chng ti tp trung bi dng cho nh Nhi my loi kh nng sau: Trc ht l kh nng t hc T bc s trung, hc sinh phi da vo kh nng t hc ca mnh, v cng ngy khi lng t hc cng phi gp bi. Nu bit nhn xa hn cht na, s thy rng trong thi i kinh t tri thc ny, s lc hu v i mi tri thc ang pht t n tc kinh ngi. C th nhng tri thc bn va hc c nm th nht bc i hc, khng i n khi bn tt nghip, nhng tri thc u tr thnh lc hu, li thi ri. i vi kh nhiu ngi, vic hc tp tr thnh nhim v sut i. iu t ra mt yu cu kh cao i vi kh nng t hc. C ln, c gio yu cu mi hc sinh hy tp vit mt on vn ng dng. T trc n nay, nh Nhi cha vit th loi ny bao gi, chu c loay hoay cn bt, lng tng nh g mc tc, khng bit nn vit th no. Hi lu, chu chy n tm ti, ti khng ging gii cho chu mt li no, ch lng lng rt ra t trn gi sch xung quyn Khi lun v th loi vn ng dng a cho chu. i! Ba khng nhm y ch! Va cm ly cun sch, nh Nhi ht hong ku ln y l sch dng cho sinh vin i hc, con mi hc s trung, ba khng nh ? Chnh vy, ba ang mun t ra yu cu rt cao i vi con, chng l quyn sch ny khng ng con c mt cht hay sao? Ti mm ci khch l con. B chc tc nh vy, nh Nhi cm ci c lun. u tin, c v nh b bt buc, sau dn chu hiu c i phn, ri ngy cng hng th hn. ! Th ra vic t hc chng c g gh gm lm. Chu thy vng tin hn vi kh nng t hc ca mnh. Sau ny cn nhiu ln nh th na, kh nng t hc ca nh Nhi tin b hn nhiu. iu ny c th c tc dng rt ln i vi vic nng cao thnh tch hc tp ca chu sau ny. Th hai l kh nng ghi nh Vic hc tp bc s trung c mt s khc bit rt ln so vi thi tiu hc. chnh l lng tri thc bt buc phi ghi nh tng ln
270

gp bi. Ln cao trung, ri ln i hc, c mi ln leo ln mt bc, ng nhin vic ghi nh cng phi tng cao. Nu khng nm c k nng ghi nh mt cch c h thng v khoa hc, chc chn vic hc tp s vt v hn nhiu m hiu qu khng cao. Ngay t khi hc lp nm, lp su bc tiu hc, nh Nhi bc u nm c mt s k nng ghi nh. Th nhng bc vo bc s trung, nhng cch ghi nh khng cn ph hp. V vy, ti ginh kh nhiu thi gian tng bc ging gii cn k cho chu v nguyn tc l lun, v thc hnh c th nhng k xo ghi nh m ti cht lc trong cuc sng v cng tc ca mnh. Khng nhng vy, ti bt nh Nhi phi ghi chp cn thn, th nht l chng nh v th hai l thc hnh nu c qun, th gi ra xem, cho n khi thnh thc. T v sau, nh Nhi bit t iu chnh v sp xp vic hc tp theo nguyn tc ghi nh khoa hc. V d, vic n tp bi v c cn thit n 16 gi trnh mi s lng qun. Gp hng lot nhng thut ng ging nhau phi bit phn loi v rt gn, trnh vic chim dng mt cch v ch khong khng gian ghi nh qu bu trong u. Gp mt bi tht di, phi bit phn on v tm ra nhng c trng khc nhau ca tng on, trnh nh my mc, c ra r nh cuc ku m kt qu chng c l bao Qu thi gian ca mi ngi l c hn. Nu bn c bin php ghi nh khoa hc, tt mt pht ca bn c th tc dng bng c gi. V vy, nu bit s dng thi gian c hiu qu, ng nhin qu thi gian ca bn cng c tng ln. Bn khng ch hon thnh tt cng vic ca mnh, m cn tit kim c kh nhiu thi gian lm nhng cng vic khc cn thit cho i. Bi vy, nm chc k nng ghi nh, c th coi l mt bin php c ngha chin lc. Th ba, hc c trng im cng l mt phng php hc tp khoa hc. Ti thc nghim, mt quyn gio trnh kinh t chnh tr hc dy khong 200 trang, mt ngi ln c tr nh tt cng phi mt 20 ngy mi c xong. Nhng n khi gp sch, nhm mt nh li, c khi chng nh c t g, m ch cn mt s n tng l m. Nhng nu hc theo cch c trng tm, trng im, bc th nht ch cn c k phn mc lc, nm c kt cu ca ton b gio trnh; bc th hai, c tip nhng tiu nh v c k nhng on in m ca tng phn, hiu c ni dung chnh ca tng phn y. Cng ni dung ca c hai phn y, nu vit ra cng cha y ba bn trang sch. Cho d
271

mt ngi c tr nh rt ti, cng vn nh c nhng trng tm mt cch d dng. Cui cng mi c k tng chng tit, nm c s lp lun v dn chng ca n. Kt qu ch mt khong chc hm, bn c th hiu v nh c nhng ni dung chnh ca cun gio trnh ny, bn c th yn tm d thi v im thi chc chn cng khng phi l thp. Ti sao cch hc c trng tm trng im ny li c hiu qu cao nh vy? V, y p dng phng php hc tp theo nguyn l ngn t thuc bc. V nh, nu bn em tt c vt, ca ci ca mt gia nh vt b bn trn nn nh, tt c ngn nh trng rt ng s. Bn mun tm mt th g trong ng vt y, chc s mt v cng, cng lc li cng ri rm hn. Th nhng nu bn bit phn bit cc loi cc vt y ri sp xp theo th t tng hng mc, ci no ng hm, ci no ng t Th no ra th y, khi cn dng n, mt cng lc li. Cch nh c trng tm, gn ging nh cch nh ca ngi bc thuc bc, trc tin phi ghi nh v tr ca cc ngn ko trong mt chic t tng c n hng trm . Sau nh n tng khu vc ng cc loi thuc g, ri nh n chng loi thuc ng trong tng ngn ko. Cui cng mi nh n tnh nng, xut x, s lng, cht lng ca tng loi thuc trong mi ngn ko. Ngoi vic hc ngoi ng phi ghi nh my mc ra, cc mn hc khc trong chng trnh trung hc v i hc u thch hp vi cch ghi nh ny, nht l i vi cc mn i hi s phn tch v suy lun nhiu. nh Nhi s dng kh hiu qu cch hc ny. Th t, thng xuyn lp l hng, cng l mt phng php hc tp c hiu qu. D l hc sinh gii, cng khng trnh khi c nhng l hng v kin thc trong qu trnh hc tp. Nu c m sch gio khoa ra d tm l hng, vic ny chng khc g m kim y b, chc chn s tm khng thy m ch t lm mnh mt thi gian. Bi v cc l hng trong kin thc thng l tn mn v khng nhiu, ch n khi dng n mi thy mnh b hng. Bi vy, bin php m chin dch d tm l khng thch hp. Chng ti yu cu nh Nhi phi c mt cun S tay ghi l hng bt k lc no, mn hc no h thy ch no cha nm chc phi ghi ngay li. Tr nh c tt my cng khng bng mt mu bt ch, tt c cc l hng v kin thc ri rc trong hng chc cun sch gio khoa dy cp, u tp trung trong mt cun s con. C n ri ta s tin hnh phn loi v tm cch san lp. Nh vy s thun li hn nhiu. nh Nhi s dng hiu qu bin php
272

hc tp ny. Cng cn phi ni thm l, vic p dng tt c nhng phng php trn, u c mt c s rt quan trng: s say m hc tp, khao kht vn ln ca chnh bn thn nh Nhi. Chnh nh n m nh Nhi mnh dn p dng mi bin php trong hc tp. ch v ngh lc y ca nh Nhi khin chng ti ch cn p dng chnh sch khen thng nh nhng i vi mi thnh tch hc tp ca nh Nhi. Ngay c nhng thnh tch c tm quan trng nh ot gii nh trong k thi vt l ton quc, chng ti cng ch mua cho chu mt hp bng video v mt cp cu lng lm k nim. Bi v, tinh thn l mt s n p xng ng nht i vi cng lao hc tp ca nh Nhi, n em li cho chu s sung sng v tho mn, khng mt th vt cht no c th so snh c. Ngoi ra, i vi cc vn cn tn ti trong qu trnh hc tp cc b mn c th ca nh Nhi, v c bn chng ti p dng phng chm khng dm chn vo vn ci ca ngi khc. V rng, bn thn nn gio dc Trung Quc ang trong qu trnh thm d v ci cch, nm no cng c nhng thay i nht nh. Nu khng trc tip nm trong ngnh gio dc, rt kh m nm vng c nhng thay i tinh vi v t nh ca n. Nu c m qung m ph o hoc bt b hc sinh theo np c ca mnh, trnh sao khi nhng s trt khp i vi cng vic ging dy nh trng, lm cho con ci thm lng tng, khng bit nn theo ai cho phi, nh vy l phn gio dc. iu quan trng hn na l, i ng gio vin trong Trng Chuyn ng l mt i ng gii v chuyn mn, va giu kinh nghim trong qun l. S say sa hc hi ca nh Nhi, cng vi nhng phng php hc tp m chng ti trang b cho chu, nh Nhi c sc gii quyt tt c mi vn hc tp ngay ti lp. Nh vy m chng ti c th tp trung ton b sc lc suy ngh cho vic bi dng nhiu t cht khc cho nh Nhi, ngoi hc tp, nh Nhi pht trin ton din v lnh mnh.

GII QUYT CC MI QUAN H BN B BNG THI HO NH V CHN CHN

Ngay t khi cn nh, nh Nhi c rn luyn c c mt thi quen lm bt c vic g cng phi ch n tnh hp l ca n. V quen nh vy, cho nn nh Nhi lun i hi ngi khc cng phi lm nh vy. Khi hc tiu hc cha
273

phi ni tr, nn vn ny cha th hin r rt lm. Sau khi vo ni tr trong trng Chuyn ng, tnh hnh khc.Hc sinh trong trng phi chung sng sut 24 gi trong ngy. Vic i x vi bn b, nh Nhi nhiu khi t ra thiu bnh tnh, thiu khoan dung v chn chn. Cc bn trong phng ca nh Nhi , lun lm tt cng tc v sinh, thng xuyn c chm im 10, th m c hai ngy lin ch c im 9. nh Nhi vn quen tnh cn thn, gn gng, ngy u tin cn c chu, sang n ngy th hai, khng th chu c na, nh Nhi lin gi hai bn cng phng, bn S. v bn L. n trch mng: Tun ny n phin hai bn trc nht, m hai bn lm v sinh nh th ? Cn lm th no na? Hai bn phn ng, nh Nhi tc qu, k ra hng lot nhng vic lm cha tt trch c hai bn. Trc nhng s thc qu r rng, hai bn S. v L. khng chi c, nhng m c khng vui. S phn ng ca hai bn cng phng lm nh Nhi nhn thy, hnh nh mnh c ci g cha n lm, nhng khng bit nn lm th no cho phi. Chu ghi chuyn ny vo nht k ri than th: Qu tht mnh chng bit nn x l nh th no i vi nhng loi s vic nh th ny. C ch nhim xem xong, ph sang bn cnh: Cn ch phng php. Li mt ln khc, xng phim ti liu ca Nga Mi c mt phng vin n trng quay phim. H quay mt tit hc ting Anh ca lp A. lp B ca nh Nhi, c nhiu bn ang nghn c trng ch, chc mm sau khi h quay xong lp A, th no cng n lt lp mnh. Th nhng, t lp A i ra, nhm phng vin thu dn c, i thng khng nhm n lp B. Cc bn lp B tht vng, c bn ht tong ln: Tht l bt cng!. nh Nhi cng nm trong s . Tan hc v phng , nh Nhi cn cha ht tc, lin em chuyn ny vit vo nht k: C lp chng con u bt bnh, ti sao quay lp A nhiu th m khng quay t lp chng con? Chng con cng khng thch ni ting, nhng i x phi cng bng ch! nh Nhi ln ting u tranh cho quyn li ca tp th. Cha ht, di bi nht k , nh Nhi cn v mt bc tranh minh ho: mi my ci u vi v mt tc gin, ming h hc, h to: Ti sao vy? Quyn nht k c gi ngay ti c ch nhim. Thc ra, s vic li rt gin n: mc ch ca nh trng l mi on lm phim n quay mt tit ging ca mt c gio dy ting Anh, m gio vin ny li khng dy lp nh Nhi, s vic khng lin quan g n lp B c. Nhng chuyn hay tc gin khng u y ca nh Nhi, khin ti
274

phi suy ngh. Mt ngi c hc thc, trc mt s vic hoc ngi mnh khng hi lng, phi c thi bnh tnh v ng mc. Bit cch no c hiu qu nht khin cho i tng hiu ra vn m t sa. Ch bit gin d ku ca, on tri on t l mt vic lm rt tm thng. Hn na, c nhiu vic d lm ta tc gin, nhng thc ra nhng vic vt chng c lin quan g n mnh, l ngi c kin thc, tt phi bit khoan dung lng. Nh yu nc Lm Tc T ni: Trm sng dn v bin c, i lng bin rng bao la! c khoan dung l mt nt p, sng ngi trong nn vn ho truyn thng ca Trung Quc. y cng l mt phm cht tt p m hu ht cc dn tc trn th gii u tha nhn. Hn na, khoan dung cn l mt t cht tm l khng th thiu i vi mt ngi lm nn s nghip. Ngi Trung Quc thng ni: Lng ngi qun t cha c trm thuyn, c rt nhiu trng i hc ni ting M trong vic o to nhn cch cho hc sinh i hi trc tin phi bit khoan dung. V mt ny, ngi ging gii cn k v thu trit nht chnh l ng Hng ng Minh, mt hc gi i Minh. Cun sch Thi cn m, mt kit tc ni v vic tu dng o c ca ng cp kh phong ph n nhng nghin cu su sc v tm l x hi, tng kt khi qut nhng quy lut cuc sng. Ring v phm cht khoan dung, ng c cch l gii khng ging vi nhiu ngi khc, ng ch ra mi quan h bin chng gia tnh khoan dung vi cc phm cht o c khc nh khoan dung c mi quan h mt thit vi lng nhn i, tnh ngay thng v phm cht lim khit. cng chnh l thi ng n m ti hng hy vng nh Nhi. bc s trung, nh Nhi hc c cht t c vn. Ti bn chn mt vi cu trong cun sch trn ca ng Hng ng Minh ghi li nh Nhi tham kho. Trong sch th mi bit khoan dung, nhn i th mi bit lng, sng sut th mi bit ng sai, ngay thng th mi khng thin lch. Ch trch ci sai ca ngi khc khng nn gay gt qu, ct sao ngi ta c th tip thu c; rn dy ngi khc ch nn qu cao siu, ct sao ngi ta c th lm theo c. Nc trong qu th khng c c, ngi yu ght rch ri qu th t bn dm gn. Ch cc nguyn tc khng, ng nhin cha , cn phi thng qua hng lot nhng s vic c th hiu c cch vn dng cc nguyn tc nh th no. Mi khi nh Nhi c iu g khng c bng lng hoc bun bc, chng
275

ti u nhn cc bui hp mt cui tun, dnh ra vi chc pht pht trin cho chu hiu. ng thi ch r nguyn nhn ca s vic, nn c thi nh th no l thch hp nht. Kh nng nhn thc ca nh Nhi kh tt, chu nhanh hiu ra vn . T nhng chuyn tc gin khng u dn t i. Sau ny, cng ngy chu cng t ra chn chn. Nht l sau khi chu hc cao trung, tm mt bit nhn rng hn, ton din hn. C ln, lp ca nh Nhi nh trnh din mt v kch c in, cc bn u c nh Nhi ng vai chnh, v nh Nhi tng ng phim truyn hnh. Th nhng nh Nhi ch ng xin nhn mt vai ph, ch ni mt vi cu trn sn khu. Chu v tm s vi chng ti: L mt ngi ng ra t chc din cc tiu phm bng ting Anh, con rt mong cho cc bn c dp pht huy ht s trng ca mnh, c vy hot ng ngoi kho mi c ngha thc. Phi bit r mi tr bp bm, m bo an ton cho chnh bn thn. Thc th l mt nt ng qu trong kho tng vn ho truyn thng Trung Hoa. Thc th khin mi ngi gn gi v thn thin, thc y s nghip mau chng thnh cng, lm cho cuc sng ca mnh trn y hng v m p ca tnh thn i. Ngay t hi cn nh, chng ti dy nh Nhi phi bit sng thc th. nh Nhi lun ghi nh iu , chng ti vit mt mnh giy, dn ngay trc bn hc ca chu vi cu: Thc th l cha qu qui, th on d c tinh vi n my, ri cng b l. Thc th khin ngi ta gn gi, th on s b ngi ta ch s v lnh xa. Th nhng thc th li l con dao hai li: i vi bt mc o c sa, i vi ma mc o giy, nu u, vi ai cng tht th th c lc gy nn i ho, nht l i vi con gi phi lun bit gi mnh. V mt ny, trong vic gio dc con ci, nhiu bc cha m cn rt m h v thng xem nh. Ch cn lt gi vi trang bo, hoc lt qua nhng chng trnh thi s trn ti-vi, ta d dng bt gp nhng mu tin tht rng mnh: Cch y vi nm thnh ph V Hn, mt n nghin cu sinh b mt c nh qu la bn cho mt g trai lng m ch bng mt chiu rt gin n, quen thuc: Ch hy tranh th i bun vi em chuyn ny, kim vi nghn ng n hc! Tham mt mn li v hnh, c nghin cu sinh kia sa vo cm by, chnh l v lng
276

tham v nh d c tin. Nm ngoi, Thnh , mt n sinh i hc tn Thiu n, tranh th k ngh h i lm thm kim tin n hc. C n ch lao ng bn cu Cu Nhn tm vic lm. C b mt con m mn khong 40 tui la gt, ni l a c i tm vic, m a c n mt lng qu tnh Sn Ty. y c b bn lm v mt ngi m ch. C khc lc cu xin, p u chng c, m m mn chng my may ng lng thng hi. Nhiu ln tm cch b trn, nhng khng thnh. Cui cng nh cam chu sng mt i tru nga, may cho c, trong chin dch chng bun bn ph n cui nm nay, c c cu thot. Nhng lc c c mang 6 thng. Cui nm, c Khu Khnh Trang, mt sinh vin gii ca i hc Bc Kinh, trn ng t Bc Kinh n phn hiu ca trng ti huyn Xng Bnh, chng may b mt bn cn hm hip cho n cht. V n ny lm chn ng c Trung Quc. Tht bi thm! V vy, chng ti lun nhc nh nh Nhi: Tai ho s p xung u mnh bt c lc no, nu khng bit cnh gic gi mnh. trnh cho nh Nhi nhng iu bt hnh nh trn, ngay t nh, chng ti dy cho nh Nhi cc cch t bo v mnh. Khi chu cn ang hc trng mu gio, chng ti dn: M khng bao gi nh bt c ai t trng mu gio v. V vy, ngoi m ra, bt c ai n n khng c i theo. Nhiu ln tp th to cho chu mt thi quen bit phng. Ngay t khi hc lp 2 bc tiu hc, nh Nhi phi mt mnh o hc bng -t but, mi tun 6 ngy, mi ngy 4 lt i v, bt k tri ma hay nng. nng cao tinh thn cnh gic cho chu, chng ti cng thng k cho chu nghe nhng chuyn la gt ph n ng trn bo hng ngy, phn tch k nhng th on la bp ca bn cn , v c nhng yu im m ph n d sa vo cm by. Chng ti tng kt cho chu thnh hai iu ngn gn: mt l khng i vo nhng ni cm thy khng an ton; hai l quyt khng c tham mi bt bng. Thng xuyn nhc nh nh Nhi chu c c thi quen cnh gic, bit trnh xa mi s cm d, bit phn bit u l li khen thc lng, u ch l nhng li ng mt y dng . Khi cn ang hc lp 4 bc tiu hc, c ln nh Nhi v mt bn trong lp i chi bn b sng Cm Ging, nh Nhi rt cnh gic trnh c s theo ui ca mt g thanh nin c en ti. Khi nh Nhi hc tiu hc, v v chng ti u bn cng tc, nn cc bui tra nh Nhi thng v nh mt mnh. phng mi bt trc, chng ti quy nh
277

vi chu: Khi con nh mt mnh, khng c m ca cho bt c ai vo nh. iu ny xem ra c v hi qu, nhng li rt quan trng. n khi chu vo lp s trung, dng ngi ngy mt ln khng khc g mt c gi ln. Lc ny, vn an ton cho chu cng phi ch trng. Ngoi vic phng tai nn giao thng v b bt cc, cn phi phng mi s la gt hm hi ca cnh con trai. Ngay t lc nh Nhi mi 3 tui, m tin hnh gio dc gii tnh cho nh Nhi, nn chu tip thu rt nhanh nhng li m rn bo. Ln u tin nghe nh Nhi hi: Tr con sinh ra nh th no? hoc Vic lm thiu o c l g?, m tr li nh Nhi theo cch cc chuyn gia gio dc t sm. Cc chuyn gia ny cho rng, ni vi con ci nhng thng thc khoa hc ngy cng sm, cng cng thng bao nhiu th nhng kch thch i vi tm l con ci cng t by nhiu. Mi ln ni chuyn ny vi nh Nhi, m u nhc nh: nhng chuyn nh th ny con ch c hi m thi, khng c ni vi ngi khc, nu khng ngi ta s bo con l xu tnh y. Quan nim ca mi ngi v vn ny tuy cha ng, nhng thnh thi quen kh sa. Tuy vy, m vn vui v tr li con bt c vn g. Nhng quy nh ny c tc dng rt tt, nh Nhi thoi mi v t tin trong vic tm hiu nhng iu cn bit v gii tnh; th hai, nh Nhi quen vi vic ni chuyn cng m v tt c nhng vic lin quan n gii tnh. H c thc mc g li hi m, v khng c ai ni chuyn ny vi nh Nhi su sc v t m c nh m. Nh vy, v mt tri thc gii tnh, nh Nhi c th trnh b ngi khc dn dt vo con ng nguy him. L mt ngi cha, nhim v ca ti l phi cho nh Nhi hiu c nhng c im tm l nam gii. Ti dng rt nhiu v d thc t ging cho chu hiu c rng, trnh xa mi s hiu lm v phin phc khng cn thit, con phi lun ch gi mt c ly thch hp vi tt c mi bn trai. iu ny, lm tng h s an ton cho nh Nhi mt cch hu hiu. Ai cng bit an ton l tin v l c s ca tt c mi chuyn lm khc.

278

CHA M CH NG IU CHNH PHNG PHP TNG CNG HN MI LIN H VI CON

C th ai s ni: Ti cng thng ging gii cho con nhng l l m anh ch thng ni, song chng hiu sao, con ti khng chu nghe li, chu lun ci li. Con cc bn vn lm nh th! ng vy, s phn ng y l chuyn rt bnh thng nhng a tr ang tui dy th. Ti sao nhng li ni thuc ng d tt ca chng ti, nh Nhi li lun nghe theo. V chng ti lun bit ch ng thay i phng php gio dc sao cho thch hp vi c im tm sinh l ca chu ang trong la tui dy th. 1. Trao i mi vn vi con trn tinh thn bnh ng. lm du i tm l lun thch ci li ca tr con trong thi k chng i, cha m cn phi khng c gio dc theo kiu mnh lnh. Phng php ny i vi bc tiu hc cng b coi l li thi. i vi con ci, cha m lun c thi bnh ng, khng phi l bnh ng trn li ni, m l bng hnh ng v suy ngh. 2. Ni chuyn vi con nh ang ni chuyn vi mt ng nghip ca mnh. m bo c s bnh ng, chng ti thng coi nh Nhi nh mt bn ng nghip ca mnh, thng thn trao i mi cng vic. Nh vy, s khng phi n trnh mt iu g, v cng khng phi lun n o tm c hi 3. i hi con ni chuyn vi b m nh ni chuyn vi cc thy c gio

trong trng Lm th no con ci khi l mt hc sinh trung hc vn lun bit coi trng kin ca b m? y cng l mt yu t quan trng gi c mi lin h thng xuyn vi con ci. Chng ti gio dc nh Nhi phi coi cha m nh c ch nhim trng. Bi v nhng hc sinh trung hc thng khng quan tm lm n vic lm mt lng cha m hay khng, nhng chng li rt s lm mt lng thy c
279

gio. Chng khng bao gi dm ngang nhin ci bng hoc t mt thi bt knh no i vi cc thy c gio. V vy, nhng s bt ho trong gia nh hu nh khng c. Trao i chuyn tr gia chng ti v nh Nhi v th m c hiu qu, thoi mi. 4. Kin tr ch i Ngi ng nghip ca mnh tr thnh ngi bn tri k Sau khi con ci lm quen vi vic trao i cng cha m mi cng vic theo kiu ngi ln, tt tnh yu thng ca cha m khng cn l mt th quyn lc c tnh p t na, m tri li chng s nhn ra rng tnh thn thin mi thc l ng qu, v khi y quan h theo kiu ng nghip rt t nhin s chuyn sang quan h theo kiu bn b. Nht l khi cc chu ang gp phi vn gay cn, cc chu s hon ton tin tng k cho bn nghe v cu xin li ch bo ca bn. Hin nay, tuy nh Nhi theo hc ti trng Harvard, nhng chu vn gi c thi quen thng xuyn trao i mi vic vi chng ti, bnh ng nh bn b. Mt khi con ci v cha m hnh thnh c thi quen trao i cng vic vi nhau bnh ng nh bn b, ng nhin c hai u thy c rng l mt iu tht hnh phc. 5. Bung lng tng phn, nm chnh b ph, tng bc trao quyn t ch

cho con tui thanh nin, ai cng thch c t lp, ai cng thch c gii phng khi vng tay cha m, lm vic g cng mun t mnh, khng mun ngi khc can thip vo. Nu hiu c tm l chung l nh vy, tt cha m i vi con ci cng bit bung lng tng phn. Cch lm ca chng ti l, nhng cng vic no m nh Nhi c th m bo lm c, hy cho chu t lm. Nh chuyn mc qun o hng ngy, trc y do m la chn v mc cho, nh ngy no th mc qun o no, i giy dp no By gi do nh Nhi t quyt nh, nhng bt buc phi theo ng nguyn tc ca m: Khng l lng lo lot, m phng b m. Lm nh vy, nhm bi dng kh nng t lo nhng chuyn trong cuc sng ca mnh, hn na cn gim bt c nhng s va chm khng cn thit. Khi gp mt vn phm phi nguyn tc nn va phi xem li nguyn tc, va phi tm bin php gii quyt. Bin php linh hot nhiu khi cn quan trng hn nhng nguyn tc cng nhc. Bi v bin php sai s lm tn thng n tnh cm, lc by gi,
280

nguyn tc c ng my cng chng c tc dng g. Th nhng quyt khng th v gi tnh cm m nhng b cho nhng sai lm ca con ci trong nhng vn c tnh nguyn tc quan trng, hu qu ca nhng sai lm s khng bao gi b p c. 6. Tha nhn c s cch bit gia hai th h, ly ci ging nhau lm chnh, s khc bit ch l ph, cng tn trng nhau. Chng ti thng t nhc nh mnh, tui thanh nin thng ham thch iu mi l, nht l nhng ci mcha m chng khng thch. Nu bn khng mun lm con ci bn bc mnh, tt nht khng nn t v xem thng nhng ci mi l m con bn ang thch. Ngay c nhng s vic bn mun ngn cm, trc tin bn hy c hiu v n , sau khi bn thc s nm c l l phn bc ri hy ni. C nhiu iu c th ni ht c vi bn b, nhng vi cha m, mt na li cng khng mun ni, l cn bnh chung ca tui thanh nin. Mt trong nhng nguyn nhn ca cn bnh l khng c chung s hng th vi cha m. Trong nhng trng hp nh th, tt nht l cho con ci coi mnh nh mt ngi bn ln tui, c iu g cng mun th l, v phi bit chia s nim hng th vi con, hn na bng s tng tri ca mnh, bn hy cho con bn thy rng, tm s vi m cn c ch hn nhiu so vi bn b. nh Nhi c th thoi mi ni mi chuyn vi chng ti, nhiu khi chng ti phi dng n bin php ng vng. nh Nhi thch ht nhng bi tnh ca gim dt, m buc lng cng phi hc ht theo, nh Nhi thch ht nhng bn nhc mi cht bm m , m cng phi ngi nghe cng nh Nhi, sau m la li phn tch ch ra nhng ch hay ch d ca nhng ci mi l ny, nh Nhi hiu ra m nghe theo m.

7.

Phi kin quyt thuyt phc, khng c nng ny vi vng. i vi con ci la tui mi ln, mc sai st g ta khng nn vi ch trch

nng li, phi bit tr chuyn v lng nghe s gii thch ca con, phi bit kin tr thuyt phc, ch khng nn cng bc chp hnh. Nu dng quyn ca cha m cng bc, tt con ci s khu phc, tm khng phc, bng mt khng bng lng, ni mt ng lm mt no. Cho nn nu s vic khng tht nghim trng v
281

cn kp lm, hy c gng ch i. Nhng yu cu ca cha m thc s c l, dn dn con ci tt cng s nhn thc ra v nghe theo. Cng c lc phi bit tm thi nhng b, Nhn v thp ton, ngc no ch c vt. C vy mi gi c mi quan h hi ho, tp trung gii quyt nhng vn quan trng hn. 8. Nn rn e t trc, phng bnh hn cha bnh. Bt k vic g, khng nn s vic xy ra ri mi yu cu con phi th ny, phi th kia, bn mun con ci nh th no, cn c s rn e khuyn bo t xa. Khng nn ch i n khi s vic xy ra ri, khi con mnh m chm trong s say m m qung, by gi mi ao to ba ln. Lm nh vy ch t la thm du, con cng lnh xa bn. Nhng bc cha m bit nhn xa trng rng u bit khn kho ngn chn ngay t khi s vic cn trong trng nc.

282

Chng 9 BC VO CAO TRUNG, TUI I CHN

(Lu V Hoa k)

Tt nghip s trung, nh Nhi vt qua mt cch nh nhng cuc thi khc nghit ch ly 50% th sinh vo lp cao trung ca Trng Chuyn ng, ng vi nguyn vng ca mnh. Chng ti quyt nh ngay mt mc tiu xa hn, l Trng Bc i (i hc Bc Kinh). Theo nguyn tc vt ln chnh mnh, chng ti cn c mt mc tiu b mt na, l khch l nh Nhi ot "trng nguyn." Do chnh sch tuyn sinh c ch trng phn phi bnh qun theo khu vc, cng mt ngnh ngh, th sinh Bc Kinh ch 600 im l , cn T Xuyn t 630 im cng khng hy vng g. Trc tnh trng , nh Nhi cng c mt suy ngh rt chn chn: "Khi iu kin khng thay i c, th chng ta s thch ng vi n!" C th hnh dung, cuc sng v hc tp cao trung sp ti l v cng cng thng!

CHA KHAI GING, HY "NP IN"

n ba nm gian kh sp ti, chng ti quyt nh to cho nh Nhi mt k ngh thoi mi, mt thng v H Bc thm b ngoi, cu m v anh ch em h hng bn ngoi, ri nhn trn ng i, lm mt cuc l hnh du ngon sn thu. Mt khc, i vn dm ng cng l mt c hi tt quan st x hi, hn na qua cuc i ny, nh Nhi c th tch lu c nhiu tri thc hn na lin quan n mn ng vn ca mnh. Trc khi ln ng, nh Nhi ch ng xut vi ti, trn ng v thm nh, gip chu rn luyn mn lm vn, pht hin t liu ban u, o su ch v b cc cng, s dng ngn ng. Ba Trng Hn V cn ni, nng cao hiu sut hc tp, cn phi rn luyn thm tp lm vn ming.
283

Hnh trnh ca chng ti l mt chuyn du lch y hp dn: T Thnh Trng Khnh - Tam Hip - V Hn - Ty An v Thnh . Trn ng i gp bit bao s vic, tip xc rt nhiu loi ngi khc nhau, nh Nhi cng pht hin c nhiu t liu. Ti yu cu chu tp dng 4 on ng trnh by s lc mt cu chuyn hon chnh, t luyn cho chu nng lc "to thnh bi". Do ming ni nhanh hn tay vit nhiu, nn trong cuc i ny, t ra chng ti cng lm c khong hn chc bi vn ming. Trong c nhng bi nh "Ni au ca dng sng m" ni v s nhim nghim trng ca Trng Giang; bi khm phc gng mt cng nhn bnh thng, phn u tr thnh mt chuyn gia my tnh; gng "i cu t hc thnh ti" m nhn chc v Xng trng mt x nghip c quc gia, hay bi "Mt du hc sinh nng dn n t Php" phn nh s ngc nhin trc mt nng dn Php xut thn l thc s , nhng v rt yu th php nn n du hc ti Trung Quc, hay bi "Tng gim c lim khit'' ca ngi ch Lu D Thch khng li dng quyn th mu cu li ch c nhn. Sau khi tr v Thnh , va lc t bo Hoa Ty pht hnh 100.000 bn, mi m mc "Thiu nin, tm nhn mun phng", nh Nhi lin chn ra 3 ti tm c nht vit thnh bi vn gi ti mc "Trong ngoi nh trng". Bo Thnh ph Hoa Ty ng lin hai bi ca nh Nhi ( y ch trch dch mt phn).

Ngn c chiu ca Thnh Qu Ma h nm nay, m a ti i du lch Tam Hip, trn ng i, hng lot ngn c chiu ca ngnh du lch khin ngi ta va gin va bun ci. Lc mua v cng Trng Khnh, gi v r rng cao hn rt nhiu gi v m chng ti c bit, nhng khng mt li gii thch. Trong nm v nm ra ca s, tr v i thuyn cn km theo mt v vo ca: "D c thnh - qu quc nht quan" (ca thnh ni ting nht ca nc qu) v phiu bo him du lch. Cng v kiu phc v "cng bc" , h cn thu thm 10% ci gi l phc v ph. Ti rt khng ng tnh vi nhng vic ny, nhng m ti ni: "D sao du lch Thnh Qu cng c con ". Khng ng rng chnh tm l tho hip lm nhiu du khch cha bc vo ca b la ri. Thuyn n Phong , chng ti n trc ph qu m
284

ph, ging nh ca vo Thnh Qu, mt ng gi gy t, lun ming ci ci ni ni mi mc: "Cc v qu khch, y l ni i vo Thnh Qu". Chng ti thy v ca ng ny khng ging v ca chng ti mua nn rt lo s mua nhm v, s khng c vo thnh. ng gi lp tc ko chng ti li mt ch, ri thc gic: "u nh nhau, u nh nhau, i nhanh ln!" Trong ph m ph y ry nhng tng bng g hoc bng t xu x, by la lit hai bn gc ng di hp v ti om. Ngi thuyt minh vi v mt nh tng, ging th thm, ni lin mt trng: "Khng phi lo, ch cn cc v t mt t tin y, th c th lm cho linh hn ngi thn mt ca cc v c min nhng hnh pht ny". Hnh nh, y khng tn ti "tin m ph" m l nhn dn t, tht l mn li ma qu la tin! Ra khi "ph ph", chng ti mi pht hin y chng phi l ca vo thnh qu m ch l mt im dng ngm phong cnh trn ng i m thi. i qua gc ph mi l "D c hnh", ni chng ti b la mua v vo ca, mi chic v vo ca 8 t, b ph m ph ny la mt 6 t. Ni du lch chnh ca Thnh Qu l "Qu quc thn cung" (Cung th thn nc qu) m phng theo kin trc c, gi v ti 40 nhn dn t. Ti v m thc khng thy hng th g vi nhng tng thn qu bng t y, lin tro ln ni Song Qu cy rp bng mt. ang i li gp mt im bn v chn ngang, by bin bn v vo ca ni, my khch du lch li ang b la mua v vo ng qu, cn chng ti bit tng chiu la nn ng hong bc vo ca ni. ......... Ln thu hoch "trc tip np in" ny, nh Nhi li ln na ng bi ca mnh ln bo ch (ln u l hc sinh nm th nht s trung, c gio L gip nh Nhi np bn tho. l bi lm vn lp "Mt s vic mi m", ng trn t bo cp tnh "Hc sinh trung hc c v vit", ch chnh l ph bnh ch ngha hnh thc trong hot ng hc tp Li Phong. Bi ny khng lu sau, c t bo pht hnh trn ton quc "Bo tuyn chn cc bi vit ca hc sinh trung hc" ng li. Thi gian , nh Nhi cn nhn c th ca hc sinh trung hc khp ni trn ton quc gi n, khng th tr li c ht, nhn y cng gi theo li chn thnh co li).
285

NHM MC CH CAO TRUNG, SM TM CCH I V TRI NGHIM

Theo li gii thiu ca cc phng vin v gio dc, nhiu bc cha m hc sinh n nm th ba cao trung mi bt u quan tm n vic hc tp ca con ci. Nh vy l rt mun. Kinh nghim ca chng ti l, "phi lo trc mt bc". L Hng, con mt bn ng nghip ca ti, s dng cun "Sch hng dn vo cao trung" ng k nguyn vng; cu b dng xong, tng li chng ti. Lc y nh Nhi mi bc vo nm th ba s trung, chng ti bt u nghin cu quy lut "" ca k thi vo cao trung. Nh vy nh Nhi sm c suy ngh, i vi loi thnh tch no th c vo trng i hc no, s chm sc v nhc nh ca ba m thc s c hiu qu. Hc tp kinh nghim ca ngi khc gip ch rt nhiu cho nh Nhi. thi vo cao trung thnh cng, chng ti nhiu ln tm hiu kinh nghim tt ca nhiu ngi khc, dn hnh thnh i sch hu hiu cho chnh mnh. Nh phn trc ni, t thi tiu hc, mi k ngh h ti u dn nh Nhi n chi nh ngi bn ng s, tm hiu qua ngi v ca ng l c gio Ng v kinh nghim v iu tm c nht ca h,cu con trai L Hng, hc tp v phm hnh rt tt. Nm 1995, trong k thi tt nghip cao trung t ti u, ng th ba ton tnh T Xuyn v mn vn. Nguyn vng th nht ca chu ng k vo trng Bc i, th T Xuyn ch c phn hai ch tiu v ly ngi khc, nhng cc thy c chiu sinh ca Trng Bc i cho rng bi lm ca chu rt u t, nn T Xuyn c c cch t cc ch tiu tnh khc b sung thm mt ch tiu na, lm cho c hai bn u mn nguyn. nh Nhi coi L Hng l tm gng hc tp ca mnh, sau khi L Hng thi vo Trng Bc i, nh Nhi cng coi trng vic trao i kinh nghim vi L Hng. Trong thi k s trung, kinh nghim ca L Hng c th tm tt vo ba ch "bi can nhiu", tc l phi tr b mi m hoc ca th gii bn ngoi v tm trng n nh. Kinh nghim ca L truyn cho nh Nhi thm sc mnh trong ba nm hc tp s trung. Trc khi v thm nh H Bc, chng ti rt mun n nh L Hng tranh th hc hi thm kinh nghim, to iu kin xy dng "quy hoch chin lc" cao trung. iu khng may l, k ngh h ny, L Hng cn
286

Bc Kinh cha tr v nh, nn nh hn vi m ca chu l khi no chng ti tr li, mong chu thu xp thi gian cho chng ti gp mt i ln. Tht bt ng, lc ang i trn du thuyn Tam Hip, sng Trng Giang, chng ti gp ng Tng, bn cng lp vi L Hng Trng Bc i, l "trng nguyn" mn vn thi cao trung nm 1995 tnh T Xuyn, bn cng trng vi nh Nhi. C iu ng Tng khng bit Lu Dic nh, nh Nhi cng ngi ch ng bt chuyn vi ng Tng. Lc , m li pht huy vai tr ca mnh, th l nh Nhi nhanh chng nm bt ly c hi hc hi kinh nghim ny v cn c mt ti lm vn th v: Cuc gp y may mn vi "trng nguyn" Thng by tht l ma du lch p, lc t bit sng i Ninh Vu Sn ch c 5 du thuyn i v V Hip. Ch ca chng ti vn ln lu hai ca chic thuyn hiu ng Long nhng v mun ngm trn ni Thn N ni ting, chng ti ln lu ba pha ui thuyn. Di ci nng chi chang chnh ng lm tan lp my mng nh la bao quanh N thn, dng nh lm mt i v thn b v huyn o. Lc ti v tnh quay u li, va thy mt sinh vin mc o phng trng, tay cm sch bc qua, dng ging nh ng Tng, trng nguyn mn vn k thi cao trung va qua ca Tnh T Xuyn, Ch tch Hi hc sinh trc y ca trng chng ti. Ti rt xc ng ni vi m. Trong cc bui to m ca ph huynh hc sinh, m ti nhiu ln nghe ting ng Tng, bit anh y hc tp rt cn c chm ch, cha tt nghip cao trung, s lng t n ting Anh vt qua nghin cu sinh. Ti cn bit anh sng rt gin d, c nm anh hu nh ch mc qun phc c. M ni vi ti: "Con sp vo nm th nht cao trung, c mun hc hi kinh nghim ca trng nguyn khng?" Ti rt thch nhng cha dm khng nh ngi mc o phng trng l ng Tng. M ni khng ngi, m hi cho. Anh chnh l ng Tng, hin hc khoa Thng mi quc t Trng Bc i, h nm nay anh y v mt vi ngi bn ch ng xin i kho st mt huyn nh, vng su tnh Thim Ty, nhn i mt vi ni na sau mi v thm nh. Cng rt may l khi Vu Sn, h ln ng chic thuyn hiu ng Long ca chng ti n Ba

287

ng vo thm him khe ni Thn Hu, nu khng kh c dp. Ch mt gi na l n Tam Hip, lm sao gp thm c na y? n Ba ng ch cn 20 pht na, ti tranh th thi gian "thnh gio" lun ng Tng mt lot vn hc tp. ng Tng rt nhit tnh gii p tng vn mt, t phng php hc tp cc mn n vic sp xp thi gian lm vic v ngh ngi. Anh ni tt c cm nhn ca mnh rt t m. Nhng kinh nghim qu bu gi rt su sc cho ti. V d, nng cao nng lc khu ng, trong thi gian hc cao trung, ng Tng mi ngy mt gi c to ting Anh (lc y L Dng, ngi gii nht ting Anh cn cha ai bit n); hy tp trung thi gian cho hc tp. Lc hc cao trung, tr thi gian tham gia cng tc Hi hc sinh, thng ngy anh u gim bt giao tip x hi, ht sc trnh dng thi gian vo cc cuc ni chuyn phim v b. Ra sc hc tp kinh nghim thnh cng ca ngi i trc, thi quen tch cc hc tp ch vt tri nht ca ngi khc ny lm cho nh Nhi t phi i ng vng. V sau, nh Nhi cng chn chn hn v t ngi i hc kinh nghim tr thnh ngi truyn th kinh nghim v lun sn sng hng dn ngi khc. Sau khi t Ty An tr v, ti nhiu ln khuyn nh Nhi tip tc n hc tp L Hng. L Hng cn c vo thc trng ca nh Nhi gp vi chu, nm th nht v nm th hai cao trung nn tp trung ch yu vo mn Ton hc, nm th ba t ph cc mn Lch s v Chnh tr. V nhng ngi hc gii vn u da vo Ton hc v ting Anh ko xa khong cch, hn na mun gii c Ton hc v ting Anh phi tch lu nhiu thi gian hn. Kinh nghim ca L Hng l: "Hc trc ht tt c cc mn, k thi no cng ". nh Nhi lm theo li khuyn ca L Hng, cc nh c k hoch hc tp cao trung. thc hin chin thut hc Ton hc trc ht, nh Nhi thi vo lp Ton hc Olympic cao trung, nghe thy gio xut sc nht tnh T Xuyn v dy Ton hc cao trung ging bi. Trong s 12 ln thi chnh thc giai on hc cao trung, nh Nhi vo tp 10 ngi ng u ca lp, hn km nhau v tng s im khng ng k, h thay nhau ng u lp. Quy lut c bn y l, ngi no pht huy mnh mn ton hc, v tr ng u bng l thuc v ngi . nh
288

Nhi quyt tm kh luyn mn ton hc nn chu hai ln c xp th nht v tng s im, my ln xp u v thnh tch mn hc. Ch nhim lp v lnh o trng u ly nh Nhi lm "ht ging trng nguyn", do c th thy tnh cht quan trng ca vic sm tm cch i v hc hc tp kinh nghim va qua.

C NHT K, BO HIU CHN

Sau khi vo hc cao trung, ti th by hng tun nh Nhi mi c th v nh. Tm git thoi mi xong, nh Nhi va n va ni chuyn vi chng ti, ging y hng th k v cc thy gio v cc bn hc. Ti linh cm thy nh Nhi thc s thay i. Nm th nht cao trung va qua c hai thng, nh Nhi lm mt vic khin ti ht sc bt ng. Chu a quyn nht k vn trc y ch a cho c ch nhim xem, t trc mt ti ni: "M rt mun c nht k con vit trng phi khng?" Ti ba nm nay khng c xem nht k ca nh Nhi, tm trng lc ny tht vui mng. Tuy chng ti bit nh Nhi gi y thay i nh bin thnh mt ngi khc, nhng c xem nht k nh Nhi vit t hi s trung n nay, khng cn g hnh phc hn, thy r nh Nhi t trong ni tm lnh hi c phng php gio dc ca chng ti. Ni chuyn vi nh Nhi ti c cm gic l con sui nh vi nhiu lc cn tr thi s trung nay bin thnh dng sng ln tun tro ngn dm. Mi ln ni chuyn nh vy thng ko di 2, 3 gi khng ht. Ch rng, su sc v ng cm, khin cho ti cm thy hu nh khng phi ni chuyn vi a con b bng ca mnh. nh Nhi bc vo chn ca tui i. Sau ny, lc nh trng yu cu nh Nhi gii thiu kinh nghim trng thnh ca mnh, nh Nhi c bit nhn mnh ngha ca nhng bui ni chuyn vi b m: Theo ti c bit rt nhiu hc sinh trung hc khi v nh thng ng ca li, cho rng khng c ting ni chung vi b m, b m nhc nh khng lt tai. l mt s lng ph thi gian, m lng ph thi gian tc l lng ph ln v ngun ca ci. B m l kho bu ln nht ca mi ngi. Giao lu nhiu ln v su sc vi b m l chm cha kho m kho bu . Giao lu ca b m, mt khc phi c
289

thi c nghe b m ni lm nim vui ca mnh. Li ph bnh ca b m thng l tng kt kinh nghim ca cuc i h nn c th gip chng ta t phi i ng vng. Dng li ni trong gia nh tc l: khng nn bt u t tr chi tr con y na. nh Nhi rt ght s cnh tranh c c v khng h k vi ngi khc. Lc hc nm th ba cao trung, chng ti cng vi b m L Hi Bi thu chung mt cn phng trc ca trng hai chu c iu kin yn tnh n tp bi v. Trong hn na nm cng nh, t hai i th cnh tranh quyt lit tr thnh i bn tri m. L Hi Bi sau khi thi vo i hc, trong bi "gi ngi bn thn M" ng trn bo "Gi th k" ca trng c mt chi tit tht xc ng: Chng ti cng nhau tho lun trit l nhn sinh, tranh lun v ngha cuc sng. Chng ti mun l chim i bng tung cnh. Chnh l bn, lm cho ti vt b c tnh cao ngo Cn nh mt ln, ti v tnh ngng u ln, va lc gp nh mt bn ang nhn ti m m, bn ni, ti ang ci, bn ni bn yu ting ci ca ti. Cho n hm nay, ti vn khng th no qun c nh mt m p ca bn, tng trng bao nhiu ngha. N lun c v ti, mang li cho ti nim tin, sc mnh, t v sau ti hay ci, v cn rc r nh nh mt tri! Nhng v d nh th cn rt nhiu. Cch suy ngh ca nh Nhi l K s bt dc, vt thi nhn (Ci g mnh khng mun khng nn lm cho ngi khc), ci mnh mun th lm cho ngi khc. Mnh cn gip , mnh nn gip ngi khc. C th dng thi rt chn chn i x vi ngi khc, ng nhin s tr thnh ngi c mi ngi mn thng.

THY GIO CAO TRUNG - NGI BN TRI K

C l v ti quen dng tiu chun qu cu ton yu cu nh Nhi, nn i vi s gi dn ca chu, ti cn xa mi bng s nhy cm ca c ch nhim lp. C gio Trng Hu Cm va l gio vin ch nhim va l gio vin mn Chnh tr ca nh Nhi, trong chuyn thm gia nh ti trc ngy khai ging, ln u tin tip xc vi nh Nhi, c khen: i ch! C b tht l tinh qu!
290

C gio Trng c tm lng ci m, tnh tnh thng thn, chuyn mn gii. Lc nh Nhi va nhp hc, c gio cng va c trng ko t ni khc v v giao lun trng trch trn. Sau ba nm, c a c c lp 53 hc sinh vo cc trng i hc trng im, trong c mt tp vo Trng Bc i v Phc n. Lp cn c mt ngi th hai mn Vn k thi cao trung tnh T Xuyn v Lu Dic nh c Trng i hc Harvard cp hc bng nhn hc. C gio Trng ln u lm ch nhim lp cao trung, lc mi n nhn nhim v ny cha c my kinh nghim, nhng c c thc nghin cu tm l hc sinh ca c. C bit su sc rng i vi la tui ny, lc ht ca s tn nhim so vi quyn uy mnh gp bi. Do vy, c coi vic kt bn vi cn b hc sinh l quan trng hng u. C cn mt la hc sinh gn b cht ch, hc tp v o c tt, ng tm hip lc xy dng lp thnh ci ni nhn ti. Mi ln gp nh Nhi c u trao i nhng iu m c ang rt quan tm. nh Nhi lm cn b nhiu nm, li l mt a tr c thi quen quan st, suy ngh v tng kt kinh nghim, nn lp trin khai bt c cng tc no u c ngay bin php gii quyt. Chu rt nhit tnh trao i tnh hnh, xut kin ngh vi c gio. Cc cuc trao i u rt tm u hp. Ni chuyn xong vi nh Nhi, c gio Trng cho chng ti bit: Trc khi n thm nh ng b, Hiu trng v cc thy gio gii thiu vi ti l Lu Dic nh hc tp v phm hnh tt, thng minh, thng thn hay gip bn, kh nng hot ng ngoi kho xut sc, c th chn lm cn b hc sinh. Hm nay, c gp v ni chuyn vi em, ti cn pht hin em cn chn chn hn rt nhiu bn cng la tui. Tc l gii cc vn phc tp v su suy ngh u vt rt xa cc bn cng trang la. S gio dc ca gia nh, ca ng b li cho ti mt n tng ht sc su sc. Ti quyt nh a nh Nhi l s mt trong nhng hc sinh c c bu chn cn b lp. Tng lai c b tht l sng sa. Thi ca c gio Trng to nh hng tch cc i vi nh Nhi. nh Nhi thng ni: Dng tm th c tm, dng tnh th tnh li!

291

 khng ph s tn nhim ca c gio Trng, trong cc mt hc tp, cng tc v sinh hot, nh Nhi cng i hi mnh phi nghim khc hn, trong qu trnh thc hin c m ca mnh, tnh ch ng v nng lc t khp mnh vo k lut lun c nng cao, khc kh c lc lm cc thy gio rt cm ng. Ngy l 15 khi hc nm th hai cao trung, nh trng cho ngh 3 ngy, i vi nhng c cu ni tr lu ngy trng, y r rng l mt c hi rt him c t do, v nh, n ngon, c ti-vi xem sut ngy, b m v ngi thn lun bn cnh. Cc thy c gio u lo lng bn tr lc bt t thc ( ni: nh vui qu khng mun v trng). Nhng nh Nhi v L Hi Bi hn nhau ch nh mt m l lp tc tr li trng. C gio Trng hi: V sao tr li trng sm th? nh Nhi v L Hi Bi u ni: u khng c ti-vi, khng b quy ry, hn na c vn g l hi c thy c. C gio Trng nhn hai a tr rt ngoan v hiu bit, trn y nim vui, d cho dp l ny n vi c cng chng thnh thi g. Trc mt tp th hc sinh u t nh vy, c gio Trng rt ch trng lm sao cho i ng hc sinh u t y gip c v ln nhau m khng loi tr nhau. C cn c vo c im tnh cch v thnh tch hc tp ca hc sinh, tnh ton k trong vic sp xp ch ngi, yu cu r rng nhng hc sinh kh gip hc sinh km vn ln. V mt ny, nh Nhi lm c gio rt vui lng: mt n sinh trong thi gian ngi chung bn vi nh Nhi, thnh tch hc tp c rt nhiu tin b. C gio Trng nhiu ln ni n s vic ny vi ti v ln no cng ni vi v mt ci vui rng r. nh Nhi cho rng mnh cng thu hoch c rt nhiu, c bn cng bn ny lm cho cc bn trc kia tip xc cha c nhiu, nay tnh bn cng gn cht v cng hiu bit nhau hn. Cng sng vi nh Nhi nh ngi bn tri k, khng phi ch c c gio ch nhim, c th ni mi thy, c gio dy nh Nhi u l thy gii, bn hin ca chu. Cc thy c u gip nh Nhi thc hin thi quen tt l quyt tm hiu n ngn ngun tri thc, khng b qua mt nghi vn no. C gio Trng phn tch: Lu Dic nh mong mun thy c gio v b m bit c nhng suy ngh thc s ca mnh. Em nhn vn mt cch bin chng, rt thch giao du vi ngi ln nn rt nhiu kin ngh v gii php tt c tip nhn. iu ny lm cho
292

nh Nhi pht trin, trng thnh lnh mnh, trong sng. Tim lc ca em cng c pht huy mnh m. Trong tp th ny cn c mt vi gio vin trung hc nc ngoi. nh Nhi v s thy c dy ngoi ng xy dng c tnh cm giao ho hu ngh. Trc khi nh Nhi thm M, Antony v v ging dy, sau khi h v nc, hai thanh nin ngi Anh, mt ngi cng l Antony v ngi kia l Lawlose n dy thay. Hai gio vin ny tnh cch khc l nhng gip nh Nhi ht sc v t. nh Nhi khng ch hc tp ting Anh chnh gc v tm hiu vn ho phng Ty m cn hc h nhng phm cht tt p na.

NH NHI T K LM SAO HC GII TING ANH

Ln cao trung, nh Nhi hc rt t gic, khng phi nhc nh cu no. Chu hc rt chm ch v rt coi trng phng php hc tp cho nn cc mn hc u t thnh tch tt. Nhng trong cc bc th c gi gi n, mi ngi u c bit thch th kinh nghim hc ngoi ng ca nh Nhi. Nhn y, chng ti cng gii thiu vi c gi bi tng kt "Nhng cm nhn tm c v hc ting Anh" ca nh Nhi theo yu cu ca thy hiu trng v cng t bi vit , chng ta c th thy s n lc ca nh Nhi vi cc mn hc khc. Nhng cm nhn tm c v hc ting Anh Ting Anh l mt mn hc c mi ngi rt coi trng. Trong thi k trung hc to dng c mt nn tng ting Anh tt l iu c mun chung ca chng ti. Lm sao hc tt ting Anh? Thy gio thng ni: "D chng ta cm ci ko xe, vn phi ngng u nhn ng". Di y, vi s gip ht lng ca thy gio v cc bn, ti tm ra con ng, nn vit li mi ngi cng tham kho.

1T cht tm l nh hng n hiu qu hc tp C nhn ni: "Hai bn nh nhau, ngi c dng kh s thng"; c u ni ny ct nhn mnh yu t tm l tt s to ra nh hng ln n hiu qu. iu ny vi cch nhn ca tm l hc hin i dng rt tng hp. Bn c th pht hin thy,
293

mc d mi ngi u hc trong cng mt phng hc, chu s gio hun ca cng mt thy gio, thm ch tr tu cng gn ging nhau, nhng hiu qu hc tp li rt khc nhau. Nhng ngi "ri xung yu km" chnh l do t cht tm l khc thng gy nn.

Lm th no iu chnh trng thi tm l ca mnh c? u tin cn phi gi vng thi n nh v tch cc i vi ngoi ng trong mt thi gian di. y c th phi quy t vo hai ch hng tm (bn ch). C iu s nh tm n l du, tng ming, tng ming mt, bn b cho n khi t mc tiu. Sau l, cn phi c nng lc t khp mnh vo mt k lut nht nh. n thi im n tp m khng n tp, qun quy lut v tnh nut i mt phn thnh qu ghi nh ca bn. Hot ng ngoi kho b thiu, khng thu xp b li, l hng cng ln thm. Cho nn cn phi c nng lc t khp mnh vo quy lut, bt buc mnh phi vn ng theo nguyn tc khoa hc.

2. Nhn, vit, c, nghe thuc. Luyn tp u s t c hiu qu cao Ni chung, mi ngi hc ting Anh u c nhng bin php ca ring mnh, c ngi ch thch lun ming c to, c ngi ch thch vi u xem bi, c ngi khng vit th khng nh c, c ngi khng nghe th khng hc c g. Nhng phng php tuy u c mt tc dng nht nh nhng khoa hc ghi nh qua nhng thc nghim chng minh rt chnh xc: vn dng tng hp mt, tai, ming, li mi c th lu gi nhanh v su nhng n tng khng th phai m trong v no. Hc ngoi ng c bit phi vn dng tng hp mi loi cm quan, nu khng s lm cho mn hc tr thnh ngoi ng tn ph, v nh ngoi ng cm, mt nhn m ming khng ni c, hoc ngoi ng ic, mi nghe pht hong, hai tai c.

3. T n sng v t n cht
294

Chng ta thng nghe ai hng hn: ch cn c mt hi l c thuc quyn t in mi my nghn, thm ch my vn t, cho rng nh th c th gii quyt mt cch d dng vn s lng t n. Nhng tht khng may l nhng ngi lm nh th phn ln u tht bi. c thuc nhiu ln t n vn cha cm r c vo no, nu khng qun ngay th cng s trn ln thnh mt m h ln. L v ci m h hc thuc u l nhng t n cht thot ly ra khi cu v bi kho. i no kh c c mt n tng g khi ghi nh theo kiu ny. Nh tm l hc ni ting Ibeanhouse tng ly bn thn mnh lm thc nghim i chiu, kt qu ghi nh 18 m tit khng c ngha phi mt 80 ln. Khng nhng th, ch cn hc n c t cht s rt kh nm vng cch dng linh hot ca n trong cu, do vy d c nh c mt s t cht, nhng t y cng ch thuc vo lp nhn s v tch s m thi. Lm th no t cht hi sinh? Bin php ca ti l hc thuc bi kho. Bi kho khng ch hn ch trong sch gio khoa, c th l bn tho bi ging, bnh lun tin tc tn vn Tm li, l nhng bi vn c th em nhng t n lnh lo bin thnh nhng cu chuyn sinh ng. Trong qu trnh hc thuc nhng on vn hon chnh, lp i lp li nhiu ln s khng ngng kch hot nhng t n c ghi nh li, cch dng ca n cng t nhin i vo ct tu. Trn thc t, nhng t i vo ct tu ny s hnh thnh ng cm: rt quan trng trong vic hc ngoi ng.

4. B tr khong cch n tp hp l, c th tit kim c thi gian. Nng cao hiu sut. Ting Anh, mt mn hc c lng ghi nh rt ln, ghi nh hu hiu l mt vn then cht. Nh khoa hc ni ting Mao D Thanh l mt ngi ghi nh rt siu vit. Ngi ta hi ng v b quyt ghi nh, cu tr li ca ng l : Lp li! Lp li! Lp li! Lp li c ngi ta xem l b m ca s hc tp. Khng lp li, tri thc nh c theo thi gian s b chi phi theo hiu sut qun, khng bao lu s ch cn li cm tha canh cn m thi. Cc nh tm l hc pht hin: thi gian gia
295

hai ln n tp, d t nht cng khng c di 30 pht, nhng phi t hn 16 ting ng h. L v trong tnh hung khi ta va nh chc c mt lot t n, nu trong 30 pht bt u n, khng nhng khng nng cao c hiu qu ghi nh, tri li cn hnh thnh s quy nhiu i vi qu trnh sinh l cng c ni dung ghi nh vn c ca i no, tht l li bt cp hi; cn nu sau 16 ting ng h mi n tp th s t b b qun tng i nhiu, gy ung ph cng sc.

5. Coi ting Anh l mt mn vn ho hc tp Ging nh khng hiu vn ho Trung Quc, khng l gii c cc cu trung dugn chi o (o trung dung), mc th thnh quy (kh kh gi ly l thi c), khng nm thng thc vn ho phng Ty rt kh gii thch th no l This is my Waterloo! (m ch mt ln tht bi cay ng ca ai ); lobbyist (ngi vn ng hnh lang) l loi ngi no ( y m ch cc nhn s hot ng bn ngoi ngh vin c tc ng ti cc chnh sch ca ngh vin), nhng ngi ny trc y l cc chnh khch hay lut s. Do , nu mun hc su, rng ting Anh cn phi xem ting Anh khng ch l mt ngn ng m phi nhn thc y l mt b mn vn ho! Theo ti ngh, trn quan im ny m xt, vic hc ting Anh l mt cng vic c sc hp dn k l.

LY LUYN BINH CUI CNG, QUYT LM NH S KH HNH

H nm 1997, nh trng b tr cho hc sinh lp cao trung 1 v 2 tp qun s trong 6 ngy, mong mun qua cuc hun luyn gian kh v cng cao ny, rn luyn cc chng trai, c gi c tm th vng vng nghnh n thi k hc tp v k thi cng thng sp ti. Ba Trng Hn V, trc y tng ni nhiu ln, c mt tin cng phi tm mt c hi cho nh Nhi luyn tp qun s, rn gia thm cho n. V th, y qu l mt dp him c. Chng ti ngh rng nh trng s chn mt ni rt gian kh hun luyn, khng ng a im li ni Thanh Thnh, mt ni danh lam thng cnh v l Vin iu dng y tin nghi ca qun i.
296

Lc i, nh Nhi v cc bn lun hoi nghi, ni iu dng v ngh mt qu tt ny, c th no ti luyn cho thn th v ch con ngi c sao? Ngy th hai sau khi khai mc, bn tr mi bit ch li hi thc s y. nh Nhi lc by gi sm xc lp cho mnh phi lun gi vng c nim vui trong gian kh. Vo hc k II nm th 3 s trung, nh Nhi ni vi ba chu, mun c thc hin theo phng thc nh s kh hnh hon thnh ba nm ri ti. Loi rn luyn theo kiu trui rn gn ct ny c th ni l mt th kch thch tinh thn trc t luyn binh cui cng. Vi tm trng tch cc ny, nh Nhi nhanh chng thch nghi vi cuc sng qun ng: khn trng v gian kh. Di ngi bt ca nh Nhi cuc sng bin thnh nim vui v b: t trong 3 bi ghi chp th v v t hun luyn qun s m nh Nhi chn ra di y, c th cho chng ta thy r nh Nhi v cc bn ca chu c mt sc sng mnh lit bit bao.

Dng ng chin s Hm nay l bi hc th nht ca t hun luyn qun s: luyn ng t th nghim ca ngi chin s. Trn thao trng c tng dy tng xanh bao quanh, chng ti theo yu cu ca i i trng kim gio vin chnh n t th, cc bn u tr nn hng hi phn chn. My bn thng ngy c coi l con ch, lc , tp con hm nay cng t v hin ngang hng dng lm. i i trng ni: Hm nay, trc tin hy tp ng mt ting ng h, xem n lm my ngi. Ai khng ng c th bo co ngay! Mt tri nh thiu t, cha n 5 pht c ngi bo co thua trn. Ti m hi t m lng, chn bt u au nhc. Thi gian ta nh con nhm nh nhch i nhch li i chn, ti khng mun b i. i! c ngi nn ma. D dy ti cng si ln. Ti cn rng, thm nhc i nhc li li ni ca i i trng: y l trn quyt u gia ch con ngi, cng l thi c t rn luyn ca mi ngi. xem cc bn t yu cu mnh nh th no? Ti va suy ngh va rng chu ng, bng nhin cm thy ton thn lnh tot, gia ngy nng nc m li
297

lnh rng mnh. C nhin vi pht, hai mt ti sm, ng vt v pha trc, ti lo s, mt ting bo co bt ra khi ming. Ngi di bng cy, ung vi ngm nc, ti mi thy tnh li. Nhn nhng vm l cy xanh sm, ti cm thy khng th b c ni ny, cnh ti, mt s bn ngh lu cng khng mun v. Tip tc luyn tp hay khng? Bt gic hi do d. Va ci u, nhng vt c tha tht di gc cy lm ti cht tnh ng: L no ti li mun nh loi c qu yu ui kia? Khng! Ti bt ng dy, mnh m hng v i ng ang nghim ng kia bc ti. Di nh nng chi chang, ti li cng cc bn ng thnh nhng hng cy tng. Bo ng! Tutu, tu, tu, tu. Hiu lnh tp hp khn cp, ph tan bu khng kh yn tnh ca m khuya. Theo ting bc chn vi v, ti ng trong i ng trn thao trng v ang mun mn m ti gii nh i mt cn m ng ca mnh. i i trng dn ging h mnh lnh: Chy hai cy s! Bt u chy! Chng ti chy trong mn m en, hai bn ng nh c bao nhiu ma qu gi nanh vut ui theo mnh, t nhin cm thy s hi khng th no l gii c, ti vi chy nho ln pha trc. i ! C ma! Khang Qu Qu bng nhin gh tai ti ku ln. A! Ti s run ln Ch h do ngi ta. C g ng s kia ch? Hng V va th hn hn va ni: - T b ma

cn ba ming m c cht u! chiu T cng b ma cn nm ming y, cng git cht c nm con ma! - H B Ny, cn thn ko bin thnh ma y Bao Ngc Tip ci ni thm - T m li. ! Trung i trng!) ca trung i trng y.

Thn ni tip theo. My a chng ti ni a ci vang, ni s hi tan bin. bin thnh ma, trc ht s n lun n pin ca cu y (Mt anh cm n pin Lm g th? Tt hu ri. Trung i trng va chy va mng chng ti.
298

Khang Qu Qu lin rt nghim tc tr li:

Bo co trung i trng, chng ti l b i ym tr cho i qun pha sau

tin ln. Chng ti va nh nhau rt kch lit vi my con ma, may m trung i trng n kp cu c my mng sng ca chng ti - ni lin mt hi di khin Khang Qu Qu khng nhn c na ci to ln Trung i trng nn ci, nghim ngh ni: Khng quy ph na, chy nhanh ln, ym h pha sau c ti.

Thi ht ui C mt ngy hc i ng lm chng ti mt r ngi, ang mun dng thi gian m nay th gin nhng li b gi ln hi trng tp hp. Li lm g na y Mi ngi th thm ngi theo tiu i, ai ny u u oi, bp vai m chn. n nh Trng Kch hng ngy rt si ni cng gc xung l m ng. i i trng nhn mi ngi mt lt ri ci rt t tin, ni to: Cc bn, sinh hot tinh thn ca mi ngi c phong ph thm, m

nay chng ta t chc cuc thi ht ui, ng khng? ....ng ! Khng kh bun t t nhin b ph tan, vui hn ln. Ti tuyn b, cc bn cao trung 1 l mt t, cao trung 2 l mt t. Cuc thi

bt u! i i trng va dt li, lp cao trung 1 chng ti ginh ht trc bi on kt l sc mnh. Lp cao trung 2 cng khng km, ht bi Khng c ng Cng Sn, khng c nc Trung Hoa mi. Cao trung 2 t ngi, thanh th c v ui hn. on Yn thy th mt bng, ht mnh bm tc, ng ngay pha trc ch ngi, ch huy cc bn ht bi ot gii thng ca nh trng i qun nng t . Ngay lp tc, cao trung 2 s kh dng tro, ht theo nhp tay ca c, lc bng, lc trm, vn ln chim th thng phong. T cao trung 1 ca chng ti l no b thua, ting ht Bo v Hong H th hin mnh m u th s ng nh ting sng v, bp c t cao trung 2. Cao trung 2 lin xut chiu mi, Triu Hy cm nhp ht bi Trn Kim Sn c Bc Kinh nhy mt iu ma

299

dn tc Tng tuyt vi. u Bng li biu din mn v thut trong ting ca hng trng ca bi Nam nhi phi t cng Ting ht dng ln nh lp lp sng bc , cuc thi t n cao tro. Trong nh mt mi ngi u lp lnh nim hng phn ro rc, ni mt nhc trc y khng bit bay i u ht.

THOT KHI U M BNG TNH DI TRI SAO

Nh tm l hc cho bit, cng vi vic s ngi vo i hc ngy cng nhiu, thi k thanh xun ca con ngi hin i cng ko di thm. Thi thanh xun s kt thc khi ngi thanh nin trng thnh bt u gnh vc trch nhim vi gia nh x hi. Trong giai on hc cao trung, nh Nhi v cc ban tng tng v s bn b ca cuc sng tng lai cng ngy cng nhiu. Cc chu thng kt hp trong lc luyn khu ng ting Anh, tho lun v cch nhn i vi cc kiu sng v mi loi ngh nghip, nhng r tng cn rt t ngi c c l tng v ch hng r rng vi tng lai cng nh cha nhn thc su sc tinh thn trch nhim i vi x hi. nh Nhi cng nh vy. T thi hc s trung, chng ti ch trng vn lp ch cho nh Nhi, by gi cng ni v ch vi nh Nhi nhiu hn: Con n bao gi mi gi c l ngi c ch ln y? nh Nhi cng lun trn tr trc vn ny. Nhng chu cng cho rng khng nn trch c chu, l v ch ln ca nhiu bn cng tui l thi vo u hc, m thi vo i hc i vi nh Nhi v cc bn l rt chc, cha hn l l tng. C th ni bt u t vic vo Trng Chuyn ng cao trung coi nh c vo trng u hc trng im. Hn na mng i hc ca cc chu ch l thay i iu kin sinh tn ca c nhn. nh Nhi cng khng cho l l tng. nh Nhi ch hm m nhng ngi sm say m vn hc, m thut v m nhc, i vi h, mi ngy thc hin c nim ham mun ca mnh tc l mi ngy tin dn n l tng.

300

Kht vng ca nh Nhi chnh l loi l tng ny, loi l tng m theo chu cm nhn s n lc mi ngy u c gi tr. Gian kh tm ti, cho n mt ngy, mt chui ngu nhin gy xc ng su sc tm hn, chu thc c s mnh lch s ca chnh mnh - lp ngi thi i.

Bng tnh Vo khong thi gian trc v sau sinh nht tui 16, ti thng ri vo tm trng kh hiu. Nhn b ngoi, ti vn cn mn, vui v nh ngy thng, mi ngy u lm bn vi nhng k hiu ton i s, t n ting Anh v giy k, cn lm thm cng tc cn b lp v Hi hc sinh, bn n ni khng cn thi gian git i tt. Tuy nhin, trong lng ti vn cm thy mt s trng tri v m mui. Ti khng th hiu c mnh v sao m n lc, do qun tnh hay do p lc ca hon cnh. Cui cng ti ngh ra, vn t lu bao bc ti, cho ti khi ma h n. Tun u tin sau khi t trng v nh, ti v ba m i tham quan vng sn xut hoa qu ca x. Lc trn xe, ti ang hng say ni v trng lp, t nhin, mt lung kh hi thi xc vo, ti vi vng bt ming li. Bn ng l mt ni rc d bn, vi hng trm ngi ang tranh ginh nht cc b i trong ni rc hi hm . Trc mt ti l mt em b, em ng mt mnh di chn ni rc a con mt bun b nhn ti, u tc ri b c ln vn giy, tay m mt con bp b vi ch cn mt cnh tay. Nhn thy on xe b ni rc chn li sp n my ln ng, b lin nhon ming ci rt ti v dng cnh tay cn li ca con bp b vy cho ti. Ti bun v hn trc cnh au lng . Na nm sau, ti li cng cha m nhc li cu chuyn ny. Ti p ng hi: Hpj cng l nhng con ngi, cng l nhng cng dn Trung Quc, v sao h li bi thm nh th? Ba m ni, vn ny rt phc tp, nu ti mun bit, nn tm hiu qua sch bo. Ti mua cun sch dy v ngu nghin c mt mt tun. Cn c vo nhng con s thng k v bo co phn tch nu ra trong cun sch ny, p n m ti rt ra c l: nhng con su rc ny ch l mt s nh trong lc lng lao ng d
301

tha to ln nng thn. H khng c vn, cng khng c vn ho v k thut. Trong giai on hin nay, nn kinh t cha pht trin, x hi khng c kh nng gip h. Trc khi Trung Quc giu c ln, h ch c th vt ln trong i ngho v phm ti m thi. Kt lun bt c d lm lng ti qun au. Ti mun Trung Quc nhanh chng giu ln, cp thit hn bao gi ht. Bc ra ban cng nhn bu tri y sao, trong mun vn ngi sao y nh c i mt y m c ca em b gi. Trong gi khc , ti xc ng mnh lit: nguyn em cuc sng ca mnh hin dng cho s nghip xy dng nn kinh t ca t nc. Ti cn phi ly tri thc vn ho khoa hc lm n by, to nhiu c hi c vic lm cho nhn dn, sng to tht nhiu ca ci cho x hi, cho tr em ngho kh u c i hc, cho nhng ngi cn cu tr c cu tr. Cm nhn v s mnh nng n ngy cng nh khc su vo tm khm ti. T y tr i, s n lc mi ngy ca ti u c gi tr v ngha mi.

302

CHNG 10
C MI THM HOA K, TH HIN R TI NNG
(Trch li k ca Lu Dic nh) Lu Dic nh vo hc cao trung, WBSE (Hi giao lu gia cc Trng trung hc Washington v Bc Kinh) a Thnh vo k hoch giao lu gia hc sinh trung hc ca Trung Quc v M, ch tiu ca on thm Washington u tin ca Thnh ch c mt ngi v do ch thn Ch tch WBSE, ngi Larry Simms n Trng Chuyn ng Thnh la chn trc tip. Nhn li, ln n thm Hoa K ny bt u t bui phng vn trc tip u c nhiu ngha quan trng, va l c hi nh Nhi t r nng lc, l dp tt nh Nh tip xc vi th gii bn ngoi, va l c hi kim nghim thnh qu bao nm bi dng t cht cho nh Nhi ca chng ti. Hng lot biu hin xut sc ca nh Nhi trong t thm Hoa K khin chng ti vui mng: Vng tht khng bao gi s th la, d l la ca Trung Quc hay la ca Hoa K. Lin quan ti ton b cuc tham quan ny hy nghe nh Nhi k li: Ma h nm 1997, chng ti ang trong thi k hun luyn qun s Thanh Thnh, Hiu trng n in thoi t Thnh n, gi ti v 4 bn khc tr v Thnh , ngh qua m hm sau tham gia cuc phng vn la chn trc tip mi sang thm Hoa K. Ngi M sp phng vn trc tip chng ti chnh l Ch tch Hi giao lu Trung hc Washington - Bc Kinh, ngi Larry Simms. Tin bt ng lm ti rt phn chn, c i cht cng thng. t phng nh bay trn ng Thnh Quan. Ti nhm mt, nhng khng ng c, ln gi ngt ngt ca thng 7 thi nh vo mi tc ngn ca ti. Khng bit ngi M trc tip phng vn chng ti l ai, nhng ti ngh ng nht nh l mt nhn vt quan trng, rt thn thit vi ngi Trung Quc. Cu chuyn k l c lin quan n ng Larry, sau cuc gp g trc tip ny ti mi dn dn bit c.
303

LN VN L TRNG THNH, KT MUN TNH HU NGH

Thng 10 nm 1993, tri thu trong sng, mt nhm 4 ngi M n du lch Trung Quc, tro ln thnh Bt t Lnh Bc Kinh. Mt v ngi cao to, c b tc mu lanh, i mt sc v hiu k. ng va rt kho, i trn ng thnh cao vng vo un ln m vn va xem va ni ci vui v. ng ta chnh l ngi Larry Simms. Larry t thi tr tt nghip Hc vin Lut Dartmouth thuc trng i hc Tennessee ni ting Hoa K. Da vo s ti hoa v cn c hn ngi, ng tr thnh nhn vt xut sc nht trong gii php lut ca Hoa K. Gia nm 1974 1975, ng tng gip vic cho mt quan to ti To n ti cao M. Nm 1976 1985, ng m nhim chc v tr l Tng kim st trng B T php M. Sau nm 1985, Larry t b ngch cng chc, chuyn tm vo cng vic lut s v gt hi c thnh cng to ln. ng khng nhng l mt lut s xut sc m cn l Ch tch y ban Lut php Quc gia trong Hip hi Lut s ton Hoa K, ng thi l mt thnh vin cao cp, mt ng ch ca Tng hi Lut s Gauseane thuc Tng hi i lut s th 6 th gii. Do c hi ngu nhin du lm Vn l trng thnh ln ny, v sau ng thnh lp mt t chc Giao lu hc sinh c quan h mt thit vi rt nhiu hc sinh Trung Quc. Trn Trng thnh ngy , ng gp mt on hc sinh trung hc ang theo thy gio dn ln Trng Thnh. on hc sinh ny ting Anh kh gii nn khi thy mt nhm bn ngi nc ngoi khng b qua c hi tt rn luyn khu ng. Cc bn mm ci, vy tay ch ng cho: Hello! Hello! Larry ci Khng ng m tr ni ting Anh kh lu lot ny, l hc sinh trng Chuyn ng pha ty Bc Kinh. Trc mt my ngi M, h i p rt tri chy, cuc trao i ko di ti 40 pht. Larry rt ngc nhin v trnh ting Anh ca m tr tt nh th! Sc sng mnh m, s thng minh hiu hc, tnh thn hu i vi ngi nc ngoi, lng kht vng mun hiu th gii bn ngoi ca cc bn lm rung ng mnh lit Larry, ln u tin t chn n Trung Quc.

304

Sau ln gp g tnh c , gi cho Larry mt tng. Mt Trung Quc ci cch m ca th hin r sc sng lm c th gii phi ch : Trung Quc ang tin bc vi s dn ng nht th gii, ngi Trung Quc thng minh ti tr. Sang th k XXI sp ti, quan h Trung - M s l mt trong nhng quan h chnh tr quan trng nht hnh tinh. Th h ny v th h sau c th gi vng c ho bnh, n nh chnh l da vo mi quan h ny. Hy lp tr hai nc tm hiu t nc v nhn dn ca nhau, cho h cng gp g, gn gi lu di quan h thn thit. l kt lun ca Larr y. Tr v M, sau rt nhiu c gng, thng 2 nm 1994, Larry thnh lp Hi Giao lu gia cc Trng trung hc Washington - Bc Kinh (vit tt l WBSE), mt t chc phi li nhun v ng m nhim chc Ch tch t chc ny. Tn ch ca Hi l thc y s giao lu gia thy v tr trng Trung hc gia hai nc Hoa K v Trung Quc, tng cng s hiu bit v tnh hu ngh. Lc , Larry tm nim l cch tt nht ng bo p x hi. WBSE va thnh lp bt u chuyn ng vi hiu qu cao: ch trong vng 2 nm ngn ngi, thng 4 nm 1994, on th nht gm 6 hc sinh v 4 thy gio ca Trng Chuyn ng pha Ty thnh ph Bc Kinh n Washington, th ca Hoa K, tham quan trong hai tun. Lc u, tham gia hot ng giao lu ch c mt Trng Chuyn ng khu pha Ty Bc Kinh, sau l trng Phc n. n nm 1998, trc lc ti i thm Hoa K, pha Trung Quc c hn 30 hc sinh v thy gio chia thnh 4 t tin hnh tham quan. Hc sinh v thy gio hai trng trung hc ni ting Washinhton l Trng Saint Louis v Trng Landtane cng sang thm li Trung Quc. Trng Chuyn ng khu pha ty Bc Kinh v Trng Chuyn ng Thnh l hai trng anh em u thuc h thng 14 trng do y ban Gio dc Quc Gia thnh lp. Lnh o hai trng lun c c higiao lu hc tp ln nhau, quan h tt p. u nm 1996, trong mt ln gp g bn b Bc Kinh, Hiu trng trng Chuyn ng pha Ty Bc Kinh Triu Thun Phng nhit tnh gii thiu ng Larry lm quen vi cc thy lnh o Trng Chuyn ng Thnh . ng Larry s b
305

tm hiu tnh hnh trng chng ti. Trong mt dp tnh c, ng Larry gp L Tuyt Mai, hc sinh ca trng chng ti thi u vo Bc i. L Tuyt Mai l mt trong nhng hc sinh u t ca trng chng ti. Nm 1995 vi thnh tch xut sc ng th nm mn vn hc trong ton tnh, L Tuyt Mai vo khoa Lut trng Bc i. Bn khng ch gii v ngoi ng, c ti ni chuyn m i vi rt nhiu vn cn c cch nhn rt c o, nhn thc ng bn cht s vic, khng bao gi d dng ng vi ngi khc. Ti tr v phm hnh ca L Tuyt Mai em li mt n tng rt su sc cho ng Larry. Th l Larry nhn li mi ca Ban lnh o Trng chng ti, vo thng 9 nm 1996 bay n Thnh . ng i vo tng phng hc, nghe cc bi ging ting Anh trong cc lp. Sau khi nghe trn lp, ng mi thy gio ting Anh ca cc lp v cn mi hai v gio vin ngoi ng ngi M, v chng ng b Antony v Helene n t Oklahoma cng to m. Larry rt khen ngi trnh dy ting Anh ca trng. Thng 10 nm 1996, hi ngh tng kt cng tc ging dy cui nm hc ca cc trng Chuyn ng trong ton quc hp ti Bc Kinh, gp dp Larry cng Bc Kinh, Hiu trng Ng v Hiu trng n ca chng ti gp ng Larry v chnh thc xut vi hy vng cc ch tiu ca WBSE cng pht trin n trng ti. ng Larry, nm r tnh hnh nh trng, t ra rt thch th v chp nhn trn nguyn tc, l biu hin cch lm vic rt thn trng v t nh ca ng Larry. Khi cha chn c hc sinh thch hp, ng cha vi vng tho thun.

BA NI VI TI: PHM S D TC LP (MI VIC CHUN B TT S THNH CNG)

Nm 1997, ng Larry quyt nh mi Trng Chuyn ng Thnh tham gia k hoch WBSE, tuyn chn trng ti mt hc sinh u nm 1998 ang hc cao trung nm th hai, tham gia on giao lu, n Hoa K. Nh trng thng qua bnh chn tng hp ca hai mt c, ti. Quyt nh 5 ng vin on i tham quan Hoa K, trong c ti,
306

ng

Larry

phng

vn

trc

tip.

Chng ti cha bit c c my ch tiu i Hoa K, nhng cn c vo ln tuyn chn trc tip ny, cng c th on l khng phi tt c 5 ngi cng i. R rng, phng vn trc tip c ngha l chp nhn s tranh ua. Ti ngh, tm trng ca mi ngi va cng thng va y hng phn. H u l cc bn c thnh tch ni bt trong nm hc. Ti thng tm thy nhiu vn ng hc tp mi bn. V nh, Vng Lan khng nhng rt gii khu ng ting Anh, cc mn hc khc cng hc rt nh nhng, nn mi ln thi u thoi mi vt ln trn im mi ngi khc; Phn im im, ngi cng bn vi ti thi s trung, mt mnh bn c chim u bng 3 ln. Sc nh ca bn lm ti ht sc n phc, bn li c s trng v th php na; L Hi Bi bt u t s trung lun dn u, xem rt nhiu sch vn hc, Phc hu thi thu kh t ho (trong u y th v sch cng l nguyn kh Trung Hoa m c); Lng Tinh ngoi mn ting Anh v cc mn khc u xut sc ra, bn cn l mt tay n dng cm rt gii. Ting n dng cm ca bn t n trnh chuyn nghip. Lc cha tt nghip tiu hc, ti nng chi n ca bn tng i cao t n cp 10 dng cm. Trc mt ti, cc bn u l nhng i th mnh, ti cm tng nh trong mt cuc thi u kch lit, ch bit thng cuc thi ch khng bit ni dung thi u l nhng g. Nhng vn khng bao gi d dng chu thua, ti rt thch dc ton lc cho cuc ua tranh cng bng , thua cng cam lng. Ti quyt nh, c gng n mc cao nht, cho d khng c chn cng khng cho ngi nc ngoi cho rng hc sinh ca trng trnh km. V nh, ti k li cho cha m nghe. Ba m u ni, y l mt dp tt v rt quan trng, cn hi ngy mai ti nh ni nhng g. i vi vn ny, thc ti cha ngh ti, my ngy hun luyn qun s cng thng mt mi, ch mun ng. Ti ngp di v ni: Hiu trng n nhc cc con c gng chun b tt mt cht. M lin hi theo lun: Vy con gi chun b c nhng g? C ngi ni nn xem thm lch s Hoa K, c my ni cao, h ln Ci g? m bt ph ci. Mt ngi M t xa xi vn dm n Thnh ni chuyn m ch nghe con ni cho h v nc M c my ni, my h ? Theo
307

m, do xut pht t s t m, h cng rt mun nghe cch nhn ca con v nc M. Ti ra mt cho tinh thn phn chn, mi ba ngi bn cnh, hi ng c cao kin g. Ti bit ba c nghin cu con ngi nhiu nc khc nhau, ba thng nu ra nhng sng kin khin ngi ta phi khm phc. Qu nhin, ba bt u ni v li cun ngay s ch ca hai m con ti, ging chc chn quen thuc: Ba ngh, tnh hu ngh gia nhn dn hai nc Trung Quc v Hoa K so vi tng tng ca ngi ta th cn su xa hn nhiu. Con cn nh, thi k khng Nht, Hoa K tng l nc vin tr ln nht cho Trung Quc, khng ch vin tr v kh n dc, thuc men, m cn rt nhiu phi cng Hoa K trc tip n Trung Quc tham chin nh Nht. Lc sn bay Tn Tn ca Thnh , c phi cng Hoa K ng qun. nh bi uy phong ca Nht, my bay Hoa K ct cnh t Thnh , nm bom vo t Nht ng ri! Ti cht bng tnh tip li ba Sau khi bn Nht ct t con ng Chu Min l tuyn giao thng quc t ca Trung Quc, i qun Phi H ca tng M Chainnator m nhn nhim v t Vn Nam bay thng n n , m tuyn giao thng mi nhn vin tr quc t. C nh th, ti li dng thi gian trc khi i ng, tho lun ht sc t m cc ch c th m thoi c: Hai nc Trung - M c nhiu s kin lch s ng ghi nh. Nhn dn hai nc Trung - M trong qu kh c tnh hu ngh, tng lai

cng cn cng c tnh hu ngh . Ngi M tin hnh hin i ho c nhiu kinh nghim phong ph, Trung

Quc hin nay cng ang cn nhng kinh nghim .

Ln ny ti l gii c r rng lung t duy ca ti, bit nn ni nhng iu g vi v lut s ngi M ny.

308

PHNG VN TRC TIP: LN U GP NGI LARRY

Hm sau n trng, tt c u yn tnh hn nhiu so vi tng tng ca ti. Thm ch khng h nhn thy d mt cht khng kh cng thng no. Ln u tin gp ngi Larry, ti cho ng rt lch s vi cm gic xa l: Mr. Simms. Ti bit ng ta l mt lut s Hoa K nhng trc tin khi nghe ging Anh - M ca ng ti cng thy thch th, ng n t th Washinton, ngi ni th ging chun ca min ng Hoa K. Mt vi thy gio cng ni: V lut s Hoa K ny, lc ging bi ging ging ni ca pht thanh vin i VOA (i pht thanh Hoa K). Trng Chuyn ng, nh gi ging ni ting Anh l mt s thch khng khi no li thi, thy gio v hc sinh u nh vy c. Tr nhng vic ni trn ra, s tp trung ch ca ti u t ht vo cuc phng vn sp ti. ng Larry rt tinh t trong vic dn dt cu chuyn, c l l c trng ca ngh lut s, lm ti cm thy rt nh nhng v thoi mi. Chng ti, lc th ni n cuc sng trng, tinh thn hc tp, cn m nhng ca khc th v vo cc cu chuyn trong nh trng, lc th ni n i bay th 14 ni ting ca tng Chinnator trong Th chin II v ng bay nguy him t Hymalaya n n . Ni ht cu chuyn ny, ti cht ngh ti mt vn , Hoa K l mt quc gia rt coi trng lut php, Trung Quc l nc ang hon thin php ch, khng bit trong thi k hin i ca Trung Quc, mi giao lu ny c tc dng nh th no? Larry ngng mt lt, hnh nh cm thy bt ng, nhng c l v ni n ngh nghip ca mnh, ng cng l r v thch th. Sau ny, i vi lut php Trung Quc, ng thc s c cch nhn rt sc so. ng cho rng, tp trung hon chnh h thng lut php l mt trong nhng iu kin tin quyt thc hin hin i ho Trung Quc. Gn 30 pht phng vn trc tip qua i rt nhanh. Ti khng cch no phn on c cui cng li cho ng n tng g. Cn c vo thi gian ni chuyn
309

di ngn, khng lm ngi ta my lc quan - thi gian ni chuyn ca ti khong na ting nhng thi gian ni chuyn ca hai bn khc tri li l 40 pht v gn mt ting ng h. Cn hai bn na, mt ngi ni na ting, ngi khc ni ch khong 20 pht. Sau ny, ng Larry ni, n tng th nht v ti trong ln phng vn trc tip l thy rt c bit v ngay lp tc gy c s ch ca ng. Nhng ngay trong ngy phng vn , bt k l trong qu trnh ni chuyn hay sau khi kt thc, ng khng h l ra n tng . Sau ngy phng vn, chng ti vi vng quay v Thanh Thnh, sut ngy luyn tp theo khu lnh ca ch huy, n ti mi ngi li t tp nhau k chuyn tiu lm. Khong thi gian rt vui v, ti qun i rt nhanh cuc gp g vi ngi M.

TR THNH NGI GP VN MAY

H tun thng tm ti ln nm th hai cao trung. Cuc sng ni tr trng nh ng h ln ht giy ct, c u u chuyn ng. Mt ngy cui thng 11, Hiu trng n gi ti ln Vn phng. ng trao cho ti mt l th chuyn bng ng hng khng t M gi n, trn phong b my hng ch c mu p vo mt ti: Ch tch Simms, Hi giao lu cc trng Trung hc Washington - Bc Kinh Ti v cng hi hp, tim p thnh thch v on ra, l th mi i thm Hoa K. Tht khng dm tin, ti thc s tr thnh lucky guy (ngi gp may mn)! Sau bui phng vn trc tip, ngi Simms ni vi tt c chng ti: Cc bn u rt xut sc, lc ny ti khng th quyt nh c. Sau khi quyt nh xong, ti s gi ngay th mi. My thng tri qua, ti bt u qun i th thn may mn bay n u trn vai ti. Khng nhng th, lc u Larry vn ch cho trng chng ti mt ch

310

tiu thm Hoa K, nay li tng thm thnh hai, u Bng lp cao trung 3 lt vo ch tiu ny, tr thnh mt ngi may mn na. Sau khi thm Hoa K v, ti mi c bit qu trnh chn c ti trong s 5 ng vin. Thng qua nhng bui phng vn trc tip ngy y, c 5 chng ti u li mt n tng su sc i vi Larry v trnh ting Anh, ng cm thy bt ng ngoi d kin ca mnh. Trc y, hoc t hoc nhiu, ng coi tnh T Xuyn chuyn sn xut gu mo ni ting l mt ni hoang vu, ngho i, khp kn v lc hu. Ln ni chuyn trc tip ny, thnh kin ca ng tiu tan. Qua 5 ngi chng ti, ng khng ch tm hiu thc lc c ca hc sinh trng chng ti, m cn thy r s chn thnh v cng bng ca Ban lnh o Trng Chuyn ng Thnh . Vi tp qun lm vic thn trng khng b qua mt s vic nh no, Larry cn c vo i tng bui phng vn xp th t 5 ngi chng ti t trn xung. Ti c xp th nht, L Bi Hi xp th hai. n thi im cn quyt nh, Larry v Ban lnh o ngi li cng nhau thng lng, cui cng ngi c chn i Hoa K l ai, ng hon ton yn tm ni: Mi hc sinh u rt gii, ngoi d kin ca ti, mi cc ng chn mt ngi. My v lnh o t chi. Nguyn nhn ca vic ny (y l do ti suy on) l i vi hc sinh t tay cc thy c bi dng, h u nm r thc lc ca mi ngi. H rt mun mi hc sinh u c c hi i tham quan, nay t tay xo tn 4 hc sinh kia, cc thy c khng th dn lng lm vic . H ngh ng Larry quyt nh. Th l Larry khng th t chi, ng rt quyn ghi chp ra, ch vo tn ti c xp v tr th nht ni: Nh vy Yiting Liu (Lu Dic nh) i nh? Ni n trng hp ca u Bng cng y kch tnh. Lc Larry n Thnh thc hin cuc phng vn, c mang theo cu con trai ang hc lp cao trung. Khi Larry bn lm vic vi chng ti, khng c thi gian chm sc con, bn nh lnh o nh trng b tr mt hc sinh nam lp cao trung 3 i theo con trai ng tham quan thnh ph Thnh . u Bng thng ngy hc rt xut sc lin c chn lm ngi cng i vi cu ta.

311

u Bng i vi con trai ca Larry sut 7 ting ng h. Do anh ni ting Anh lu lot, tri thc hiu bit rng, c ch du dng nn con trai ng Larry cm thy nh tm c bn c tri ni t khch. Cm gic ny cng gin tip tc ng n ngi Larry. Ri quyt nh cui cng nh chng ta c bit: c s thay i mang li nim vui n cho mi ngi.

HY CHO NG NGI M TM HIU CNG NHIU V TRUNG QUC

Trong thi gian n thm Hoa K, ti rt ngc nhin l khng t ngi M thiu hiu bit v Trung Quc. n tng ca nhiu ngi Hoa K i vi Trung Quc c nhin ch l nhng b phim ca Trng Ngh Mu quay vi bi cnh Trung Quc c. Cng khng trch c. i vi h, trong u ch cha y nhng tin tc nh th th cch nhn cng hnh thnh t y. C ngi Hoa K nhn thy b trang phc thng ngy ti mc trn ngi, t m hi: Lc Trung Quc cng mc nhng b qun o ny ? C l h cho rng Trung Quc ti mc o di vt trc ngn vi tay o hnh mng nga, thm ch cn b chn mi ph hp vi n tng ca h. Do vy, ti mun nhng ngi dn Hoa K ti c dp tip xc, tm hiu c cng nhiu v mt Trung Quc chn thc. Lc y, nhng mn qu m m ti tm chn cho c ch s dng. Mn qu m ti tng cho ng ch nh Taylor l mt sn phm th cng m ngh thu truyn thng ca T Xuyn: bc Mo vn b nga thu hai mt. Cng hay l v chng ng rt thch mo, lc ti va em bc tranh lng knh c hai mt thu, t ln gi, c nh ng Taylor u t m xm quanh, lt i lt li xem con mo rt sng ng vi nhng si len nhiu mu sc c thu hai mt nh th no? Nhn dp , ti gii thiu cho h bit 4 a phng thu ni ting ca Trung Quc, ni hi t rt nhiu ngh nhn th cng iu luyn: Bc Kinh, T Chu, Thc (T Xuyn) v Tng (H Nam).
312

Mn qu tng nh trng, ni n tip ti, l b tranh mu minh ho mt cu chuyn dn gian Trung Quc tuyt p. B tranh ny ngoi k thut s dng th php Trung Quc c phin m ting Hn, lp Trung vn ca nh trng hiu cu chuyn v t ni dung cu chuyn, hiu c lch s lu i v nn vn ho Trung Quc. Ti dng nhng bc tranh ct mang theo t chc mt bui gii thiu v phong tc dn gian Trung Quc nh lm vn thn, bnh tri, hm su sc ca ch phc vit ngc hc sinh Hoa K cm nhn c tm nguyn hng v mt cuc sng tt p, nhng thun phong, m tc y tnh cm th v ca nhn dn Trung Quc. Ti cn mang mt t tng phm nh khc nh khay bng trc an, dng li v quc ho (li v bng bt nho Trung Quc) v gu hoc tng, ho ln trn mt khay, qut hoa khc chm bng g thm c th gn vo b qut trang tr; hp c bn ng trang im nh nhn xinh xn bn ngoi c dn nhng bc tranh bng thn cy la mch rt tinh xo. Ti em chng tng cc thy c gio v cc bn trng hc Hoa K. C nhng gia nh tha thit mi chng ti n chi nh. Loi tng phm khin ti b nhiu cng sc v cng tm c nht l mt bn tnh bng ngc tng ngi Larry. Tng bn tnh ngc l m ti. M ni: Ngc l tng trng cho phm cht tinh thn ca ngi Trung Quc, bn tnh l tiu biu tuyt vi cho nn vn minh c xa ca ngi Trung Hoa, hn na i vi s pht trin ca nn kinh t c i Trung Quc, bn tnh cng ng gp khng nh. N dng mt phng thc ht sc n gin gii quyt vn s hc rt phc tp v l biu hin r rng tr tu ca ngi Trung Quc. Con bit s dng bn tnh, n lc y con c th thc hnh ng y xem y. M ti tm my ngy Thnh m khng tm c bn tnh ngc, lc nh thay th bng bn g nhng e s si qu. M li chy i tm mt ngy na, kt qu ti mt ca hng bn lu nim du lch, mua c bn tnh ngc c trung rt va . m rt phn khi, vit hai cu i trn hp bn tnh lc tng dch cho ngi Larry nghe: C hu ton bn khi Hoa H Kim hu in no hu ton cu.
313

(Thi xa, bn tnh c u tin Hoa H Ngy nay, my tnh c mt trn khp ton cu) (Hoa H: Tn gi nc Trung Hoa c)

Lc ti em tng ngi Larry bn tnh ngc, va phin dch i cu i va biu din bn tnh khin ng Larry t v v cng thch th v kinh ngc.

Ngoi vic dng qu tng gii thiu truyn thng vn ho Trung Quc, ti cn ch trng gii thiu vi ngi dn Hoa K tnh hnh Trung Quc hin nay v s thay i ca Trung Quc sau ci cch m ca. Lc c ngi hi v qu hng, ti lin ly bu thip mang theo t Thnh v k vi h, y l thnh ph ni ti . Dng sng ny c tn gi l Ph Nam, chng ti thng gi l dng sng m. Dc theo hai b sng l nhng vn hoa rng, cc to nh p, c tng Huy chng v cng trnh nh ca Lin Hip quc. Trong 20 nm li y, hu nh thnh ph no Trung Quc cng c nhng thay i ln lao. C nh ng Taylor i nhiu ni trn th gii nhng cha n Trung Quc. Ti ni vi h, mt chnh sch rt quan trng hin nay ca Trung Quc l hoan nghnh ngi nc ngoi n u t. Trung Quc l mt nc c tc pht trin nhanh, c rt nhiu c hi kinh doanh. Gi nhn cng Trung Quc rt r, thm ch nhng nhn ti c trnh cao, c o to tt, th lao cng thp hn Hoa K nhiu. Ti cn ni vi ng v s tin b ca nn php ch Trung Quc, tnh hnh mi trng u t, chnh sch u i vi kinh doanh ca ngi nc ngoi. Ti cn gii thiu vi ng s thnh cng ca nhng x nghip phng Ty Trung Quc. C mt ln ti ni ti cng ty P&G ca Hoa K cng l Cng ty Bo Khit sn xut du gi u lm tc nh v mm ni ting Trung Quc, va hay ngi Tng Gim c ca Cng ty l bn ca ng.
314

ng Taylor tm hiu ngy cng nhiu tnh hnh Trung Quc. C ln ng hi ti: Chu l mt hc sinh trung hc, lm sao bit c nhiu tnh hnh nh th? Ti tr li ng l, mt mt t trong sch gio khoa Trung Quc ti hc c nhng kin thc c bn, mt khc xut pht t hiu bit c nhn, hng ngy u ch n nhng tin tc nh th; c lc cn mua sch bo lin quan c na. Thi gian lu dn, s hiu bit cng nhiu thm ng Taylor na a na tht ci ni, hc sinh trung hc nh chu v sau ng c tng thng c. Ti ni vi ng, Trung Quc hc sinh trung hc ging nh ti rt nhiu. H quan tm n tin v vn mnh quc gia. V nh bn hc ca ti cng u nh vy. Lc ti sp ri Hoa K, ng Taylor ni vi ti, sp ti ng cng d nh sang Trung Quc u t trn th trng rng ln y c hi kinh doanh ny. V vy, ng rt mong con ca ng hc tt mn Trung vn.

THO LUN V N VI MT V THM PHN CAO CP CA HOA K

Theo ngi Larry, mun lm cho hc sinh trung hc hiu su sc Hoa K, To n ti cao l mt ni khng th khng n. y khng ch v To n Ti cao l ni ng lm vic, m quan trng hn, hon thin h thng lut php l mt tin ht sc quan trng khng th thiu ca bt c mt quc gia no mun thc hin hin i ho. Ging nh nhiu t chc c cu ca nh nc Hoa K nh Nh Trng, Quc hi, To n Ti cao t ti Washinhton cng quy nh mt ngy cng chng vo tham quan t do. Trong ngy tham quan , cc v thm phn cao cp t mnh xut hin tip n nhng ngi tham quan bnh thng, bao gm c thanh thiu nin, hc sinh ng thi thng qua cc loi s vic c th ging gii cho h hiu Hin php v lut php Hoa K.

315

Ngy hm y, mt trong s hc sinh Trung Quc chng ti v mt vi ngi trong s cc ng ch ngi M, di s hng dn ca ngi Larry, i tham quan To n Ti cao, gp ngi Antone Kennedy, mt thm phn cao cp. ng nhiu ln thm Trung Quc, cho nn i vi ng, vic hc sinh Trung Quc tho lun php lut Hoa K cng rt l th. Hm y, thm phn Kennedy ang ging cho mi ngi v mt v n gy tranh lun trong x hi: mt vic khm xt c kh nng lin quan n vic xm phm quyn ca con ngi. S kin ny lm cho ni b To n Ti cao kin khng nht tr. Qu trnh tm tt s vic nh sau. Mt chic t ang chy, vi phm php lut, b cnh st pht hin. Cnh st lp tc truy ui, chn chic xe li v yu cu tt c hnh khch trn xe xung ht kim tra v c 3 ngi trong s h tm c trn ngi c vt cm. V thm phn xut vi mi ngi l: ngi cnh st ny c c quyn nh vy khng? Trong khng kh rt nghim trang , ti dng cm ng ln vi ging bnh tnh ni: Ti cho rng cch lm ca ngi cnh st l sai, tip theo, ti bt u trnh by rt mch lc quan im ca mnh: trong s kin ny, ngi phm lut khng phi l tt c cc hnh khch m ch l ngi li xe. Li xe vi phm lut th phi trng pht theo php lut quy nh, nhng tt c cc hnh khch khng c sai phm. Khng c l do no bt tt c phi cng li xe chu chung hnh pht , d ch l xung xe kim tra. Thm phn Kennedy u tin rt ngc nhin, n lc nghe ti trnh by, v mt gin ra vui v. i ti ni ht quan im ca mnh, v thm phn khng nn xc ng, gi c hai tay ln tn thng: Great! (Rt gii!) Cch nhn ca ti cng ging nh em. Chng ta khng th v ngi cnh st ny khm c vt cm m c th cng nhn s kim tra vi phm php lut . y l iu khon Hin php ca chng ta bo v nhng cng dn Hoa K khng phi chu bt c s kim tra phi l no. Cuc tham quan kt thc, thm phn Kennedy vui v chp nh vi chng ti v trn bc nh ng t tay k tn ca mnh ri trao cho ti lm k nim. Sau s vic , ngi Larry lc vit th gii thiu ti du hc tip mi ni vi ti: Pht biu ca em lm cho tt c nhng ngi d hp u ngc nhin, k c ti, - mt chuyn gia lut php v l mt lut s lu nm trong ngh. L v xut pht im ca vic tho lun vn ny l Tu chnh n th 4 trong Hin php Hoa K, l mt iu
316

khon Hin php bo v cng dn Hoa K khng phi chu s kim tra phi php, nhng trong khi em cha hiu g v Tu chnh n, ch da vo nng lc t duy l gc m rt ra kt lun chnh xc. Larry cho rng quan im tho lun m ti trnh by ch t cng bng trnh sinh vin nm th hai Trng i hc lut chuyn khoa Hoa K. Hn na Larry cn ni, ting Anh ca ti s dng cht ch, t duy sc so, s biu t r rng v lu lot, bnh tnh, dng cm, tng cu u c im trng huyt chc nh inh ng ct li cho ng nhng n tng su sc.

NH MT TRN THNG P I TRUYN HNH HOA K

Washington thng 2, tri rt cm cm. My hc sinh Trung Quc chng ti thy quen thuc hn mt t i vi thnh ph, phong tc, tp qun v con ngi t nc ny. Gn ti, m 13 thng 2, thy ph trch on Dng Tiu Hng t nhin nhn c mt c in thoi ngn gn: 9 gi 20 pht sng ngy mai, i Truyn hnh Hoa K C-SPAN mi chng ti tham gia tit mc phng vn trc tip, hi chng ti c nhn li mi n d hay khng. i truyn hnh Hoa K C-SPAN rt hin i, ph sng khp nc M. Cc tit mc ca i t lu ni ting v c tnh chnh tr cc mnh. Li mi ny, i vi chng ti, nhng ngi mi n Hoa K 20 ngy, r rng l mt kh khn. Thy Dng Tiu Hng n chng cu kin, mi ngi u thy y l mt thch thc, ng nhin khng mun li bc. Sng sm ngy 14 thng 2, ngi dn chng trnh cn cha n, 4 hc sinh Trung Quc chng ti ngi rt nghim chnh phng phng vn trc tip. Ngi ph trch ho trang ca i truyn hnh ni vi chng ti, bui phng vn truyn hnh trc tip ca i thng c b tr vo thi im vng, v ngi M c thi quen, ngy ch nht bui sng ng mun, khi va m mt dy, lin bt ti0vi xem thi s, nn C-SPAN b tr tit mc hay nht vo thi im .
317

Bt u lm vi, sau li khai mc ngn gn ca ngi dn chng trnh v li cho hi hu ngh, ng dy in thoi nng vi khn gi c ni, in thoi cc ni trn t nc Hoa K gi v lm cho n tn hiu trong phng truyn trc tip nhp nhy lin tc, khng kh hin trng t nhin si ng, cng thng. Tuy trc y, bn thn ti cha bao gi tri qua tit mc truyn hnh trc tip ca Hoa K, nhng cng c nghe ni ti. Trong cc bui nh th, d l Tng thng cng b nhng ngi dn chng trnh v phng vin i lc lm cho lng tng. T Nixon n Bill Clinton u gp phi trng hp ny. Ta c th thy gai gc trong nhng cu hi t ra. Ngi dn chng trnh C-SPAN nh mt sinh vin tr, anh ta i vi chng ti thn thin, cn v nhng ngi gi ng dy nng s hi nhng vn g th kh m d kin c. Ging nh mi ln bc vo phng thi, ti ht th hai ln tht su, chun b nghnh n thch thc . Nhng cu hi ca cng chng M khng h king d bt c th g, qu nhin l danh bt h truyn. Mi bt u c khn gi hi, suy ngh ca chng ti i vi nhng s vic rc ri ca bn thn nc M: Cc bn i vi nhng chuyn tnh lng mn ca Tng thng Clinton nh th no? Mt v khn gi khc quan tm n tnh hnh vng vnh sau cuc chin hi: Cc bn nhn thy quan h sp ti gia M v Iraq nh th no? Chng ti thng tr li ht sc thoi mi i vi cc cu hi . Mt khn gi in t Tennessee ti, u tin anh ta dng ging Trung Quc khng c thnh tho lm m u Cho bn!, nhng vn anh ta nu ra c i cht chm ngi: Nm nm trc ti n Trung Quc v hc c mt mn v thut ca Trung Quc. Ti rt quan tm n s pht trin nhn quyn ca Trung Quc. Ti mun nh mt bn hc sinh Trung Quc c hiu bit v mn v thut ni cho bit cch nhn ca bn y v vn nhn quyn Trung Quc? Trong phng truyn hnh trc tip, mi nh mt u nhn v pha u Bng. u Bng tr li rt trm tnh: Mi ngi u bit, Trung Quc l mt nc dn s ng v c mt lch s lu i. T khi ci cch m ca n nay, nhn quyn ca chng ti tin nhng
318

bc rt di. Mi quc gia u c nhng c im khc nhau ca ring mnh. Tnh hnh nhn quyn ca chng ti cng ang theo s pht trin ca nn kinh t khng ngng c ci thin. Ti tin tng vi s n lc khng mt mi, vn nhn quyn ca nc chng ti s tin ti hon thin. Tt c nhn vin i truyn hnh c mt trong phng u v tay hoan nghnh cu tr li ca u Bng. H khng bit rng gia nh ni u Bng c gi tr trong thi gian tham quan Hoa K, thng thng c nhng cuc gp g vi cc chnh khch. Trong nhng ln gp g , vn u Bng phi tr li nhiu nht l vn nhn quyn Trung Quc. Lc cuc phng vn kt thc, ngi dn chng trnh nu mt vn chung cho chng ti, k hoch tng li lm g? C ngh n vic sang Hoa K hc i hc hay khng? Cc bn ti u ni rng, trong tng lai hy vng c a sang Hoa K hc i hc. Lc ngi dn chng trnh hi ti, ti bnh tnh tr li: Ti cha chun b sang Hoa K hc i hc. L v ti cho rng, mt ngi cn phi hc tt nn vn ho ca nc mnh trc tin, sau mi i hc tp nn vn ho ca nc khc. Tid nh sau ny s hot ng kinh t. Nhng lm kinh t quyt khng phi mun kim tht nhiu tin cho mnh m l v T quc ti cn c rt nhiu ngi cn gip . V nh nhng vng ngho kh, cn c rt nhiu tr em ngho, khng c tin nn khng th i hc. Ti hy vng bn thn trong tng lai c nng lc gip h. Nhng li ni trn u l nhng li chn thc, l v, t trc ti nay, ti cha h ngh n vic trc tip sang Hoa K hc h chnh quy, m c nh n giai on nghin cu sinh, thi vo danh sch du hc sinh ca nh nc. Lc y ti cng cha h bit c, na nm sau ngi Larry gii thiu trc tip v ngh ti c hng hc bng tr theo ch tiu i hc Hoa K, c th thc hin sm nh sang Hoa K ca mnh trc 4 nm trong k hoch ca cuc i. Hm phng vn trn truyn hnh, ti cng khng bit con gi ca ngi Taylor l Janes ngi trc mn hnh ti-vi, khi c nghe cu tr li ca ti, c rt cm ng. Khi tr v nh, c Janes m chm ly ti: Thanh nin Trung Quc tht phi thng! Vo tui nh th ny, tr em ca chng ti y, ch bit n s -c-la v kem,
319

cc bn, tri li bit suy ngh n nhng vn ca quc gia, suy ngh n trch nhim ca mnh vi nhn loi Ngi vui mng nht i vi thnh cng ca bui phng vn ny c l l ngi Larry. Khi ngi dn chng trnh i C-SPAN va ni li Cho tm bit!, ng ngi ngay bn ngoi phng truyn hnh trc tip ng ln h tht to: Rt gii! Rt gii! Ti t ho v s tuyn chn ca mnh. Ti ngh rng ngi Larry khng ch t ho v ng tuyn chn hc sinh trung hc ca Trung Quc, nhng cng t ho hn v ng chn ng s nghip ca mnh l cng c tnh thn thin, hu ngh gia nhn dn hai nc Trung - M.

HC SINH M HC LM THEO KIU LI PHONG

Theo s b tr ca ngi Larry, ngy th hai sau khi n Washington, ti v u Bng ln lt n thm trng Saint Louis v Landtane. Hai trng Hoa K ny u l trng trung hc hng u ca c khu th Washington. Th bc ca cc trng Washington i snh ngang vi cc trng trung hc ni ting thuc Trng Bc i Bc Kinh - Trng Thanh Hoa v 4 trng trung hc ca Bc Kinh. Dng ca ng Larry l lm cho chng ti quen thuc khun vin ca nh trng bt u tm hiu Hoa K. Chng ti s c thi gian gn mt thng hc tp sinh hot ging nh hc sinh t nc mnh tham quan. Trng Saint Louis ni ti hc, bi dng tnh thng yu v tinh thn trch nhim vi x hi, c mt lch trnh ging dy bt buc mi hc sinh phi hon thnh k hoch chuyn mn do t mnh xy dng. Tn gi ca loi k hoch chuyn mn ny l K hoch phc v vng. Mc tiu l bi dng hc sinh thnh cng dn c y trch nhim vi vng mnh sng v ton x hi, ng thi lm cho hc sinh hiu c ng n nhng ngi ang chung sng chung vi h trn th gii ny, c bit l nhng ngi c kh khn ang cn c gip , t m trng thnh v c c nhiu tnh thng yu hn na. K hoch ny ti gi l Hot ng hc tp theo gng Li Phong ca hc sinh Hoa K. Trng Saint
320

Louis quy nh nhng bin php ht sc cht ch cho k hoch ny, khi chp hnh cng rt nghim tc. Hc sinh trung hc ca Trung Quc cng phi hc tp Li Phong: gip ngi gi v ngi tn tt, tuyn truyn bo v mi trng. Nhng tnh tu tin cn tng i ph bin, thiu nhng quy nh c th, v nh lm th no, lm ci g, lm bao nhiu thi gian. Lm xong ai nh gi hiu qu. Tt c u khng c k hoch b tr cht ch, cng khng c mt chng trnh c nh. Nhng trng Saint Louis, thc hin k hoch vng l mt tiu chun cn thit, mt thnh tch ca hc sinh a ghi vo h s ca h, phng thc t chc cht ch. Trong con mt hiu trng v thy gio, hot ng phc v vng cng ging nh cc mn hc ting Anh, Th dc, S hc, Vt l, Ho hc khng c g khc nhau. Mt mn hc quan trng nu hc khng tt c th nh hng n vic hc sinh c nhn vo mt trng i hc ni ting, cn nu khng hon thnh ng thi gian quy nh nhim v phc v ca mnh th cng phi nm qu ng. Trc khi ti n thm Trng Saint Louis, k hoch phc v vng ca h trin khai c 10 nm. Ni dung hot ng l do t chc quyn lc cao nht ca nh trng, Hi ng Qun tr nh trng v cc nhn vin qun l khc, cha m hc sinh, thy gio, hc sinh cng nhau quy nh. Hc sinh t lp 9 n lp 11 mi nm yu cu thc hin cc hot ng phc v vng khng t hn 20 gi. Thi gian 3 nm cng li i vi nhim v ny khng t hn 60 gi. Mi hc sinh sau khi hon thnh k hoch hot ng phc v vng phi vit mt bn lun vn tng kt nhng hot ng tm c nht, lc hot ng phc v vng c 40 gi, hc sinh cn phi vit mt bi di 3 trang c ng du nh trng hoc trong cuc hp tng kt nm hc ln trnh by t 3 n 5 pht. Mi hc sinh Trng Saint Louis, sau khi c vo lp 9, vic u tin phi lm l k tn vo bn quy c c y cc iu khon vi ngi ph trch hot ng vng ca mnh. Trong quy c , quy nh t m v r rng ni dung hot ng v ngha v cc hc sinh phi gnh vc, s lng cng vic, thi gian hon thnh, bin php kim tra.
321

Ti pht hin thy ngi M c ti v xy dng hp ng v k kt cc hip nh. i vi mi mt s vic m h cho l quan trng, hu nh u c mt lc thc y t hp ng, hn na h cn thit k cc iu khon ht sc cht ch. Mt bn k kt phc v vng nho nh cng biu hin r rt c im y. Nu mt hc sinh no trong 3 nm cn n, khng hon thnh c nhim v hot ng vng quy nh th 5 thng trc khi tt nghip lp 12, bn phi tr n. Nu khng, ng mong g tm bng tt nghip cao trung. Hu qu ny s nghim trng hn, v ti Hoa K, nu khng c bng tt nghip cao trung s khng c mt trng i hc no nhn bn vo hc ht. ng nhin, khng c mt hc sinh no ca Trng Saint Louis sau khi trong 6, 7 nm nm mi my vn -la vo hc ph li dm mo him khng c trong tay tm bng tt nghip. Hc sinh Saint Louis i vi hot ng phc v vng t trc ti nay thc hin rt chu o, y tng iu khon nh nht. Nhng tuyt i a s hc sinh khng phi v s cc quy nh, quy c m v i vi bn thn h, hot ng ny c nim vui thch su sc. H ni, con ngi phi sng c ngha. Nu do s n lc ca bn m lm cho cuc sng ca ngi khc tt p ln, chnh vic l mt cm gic rt c y.

TH VIN C CNG NNG MNH n tng ca ti, Th vin trng trung hc l mt phng nh hp v cht chi, vi gi sch treo trn tng, mt s tp ch, my gi bo, mt ngi qun l sp ngh hu, va an len, va u oi tm sch cho hc sinh. Nhng nu bn mun mn sch, c l khng mn c g c. Th vin ring ca c gio Mathew thay i nh kin ca ti. Phi ni rng, kho sch ca th vin Trng Saint Louis rt phong ph, rng ri v sng sa. Mt phng ln khang trang, c rt nhiu ch ngi cho hc sinh c sch. Tt c sch u trn gi, mun xem loi no u t chn, nu cn thit sau khi ng
322

k, c th mang v nh c my tun. y khng nhng c sch, m cn c mt s lng sch in t, bng thu m, a quang, bng hnh Mt ngi yu tri thc vo y nh chut sa chnh go. Gio vin ph trch th vin ng thi cng l ngi hng dn hc sinh lm nghin cu khoa hc. Bn no cn t liu cho mn no, chun b cc Paper (lun vn) nh th no, cc thy gio c th xut nhng kin ngh rt c ch cho b n, nhanh chng tm cho bn mi t liu cn thit. Do cng tc y so vi nhng vn cn phi gii quyt ca cc thy gio bt k mn hc no u phc tp hn, cho nn cc gio vin cng tc th vin, i b phn u c tri thc phong ph ca rt nhiu mn hc. Phng thc lm bi tp ca hc sinh trung hc Hoa K khng ging nh hc sinh Trung Quc. Hc sinh Trung Quc thng l lm do gio vin ch nh, bi trong sch gio khoa v thng c p n do gio vin gi. Phn ln bi tp ca hc sinh Hoa K khng c p n chun, gio vin ch ra mt hoc ch nh hng nghin cu chung, cc vic cn li do hc sinh t mnh n lc gii quyt. Hc sinh phi c lp tra cu, su tp ti liu, chn vn nghin cu c th, sau rt ra kt lun ca mnh, gio vin cn c vo cho im. C lc kt lun ca hc sinh v gio vin khng ging nhau, nhng ch cn trnh by c l l cng c im cao. Khng v tri quan im vi thy m vt b kt lun ca hc sinh. Do vy, nng lc c lp su tp t liu v c lp nghin cu ca hc sinh Hoa K u rt mnh. Phng thc rn luyn ny lm cho mt s hc sinh u t ca Hoa K c th cn c vo pht hin ca mnh, nm vng im ch yu ca vn , tra tm n ngn ngun, lun lun xut c nhng sng kin c gi tr. S d ti mun nhn mnh hc sinh u t l v Hoa K cng nh Trung Quc, c khng t hc sinh li, ham thch chi m khng ham hc. C mt cu chuyn thc v tinh thn c lp nghin cu ca mt hc sinh u t Hoa K:

323

Nm 1999, Quc hi M thng qua mt ngh quyt c bit, tuyn dng em hc sinh nh v pht hin mt v n sai. V n xy ra trong Th chin II v em thc y v n c x li. Lc lm bi tp lch s nh, em tra cu t liu v pht hin ra vn ny. Trc thi im , t liu lch s mt mc cho rng trong thi k Th chin c mt tu M b m. Vin ch huy chin hm phi chu trch nhim. ng ra b truy t v b kt ti. Nhng em c ti liu pht hin ra mt im nghi vn v quyt tm lm r s thc, mit mi thu thp nhiu s kin ngoi gi hc. T i tm nhiu nhn chng, sau cng thu thp chng c ng tin cy, chng minh s v ti ca vin ch huy n. Quc hi Hoa K thng qua iu tra li cng nhn kt qu ca em hc sinh, lm cho vin ch huy hm oan na th k d qua i c phc hi danh d. V n ni ln rng, thng qua phng thc gio dc, r rng lm cho mt s hc sinh M chun b tt cho nng lc nghin cu vn v c lp suy ngh. Th vin ca nh gio Mathew tr thnh mt ni c hoan nghnh nht trng ca Trng Saint Louis. Nhng nh gio Mathew khng bng lng vi hin trng ny, ngoi vin tn dng ht cc t liu th vin hin c, b cn xy dng mt mng li th vin rt a dng, l mng Internet. Mng Internet khng phi l mt pht minh ca b, tra t liu trn mng t lu nh cm ba hng ngy trong gia nh ca hc sinh M. Nhng th vin trn mng ca trng Saint Louis cn ni vi mt s my ch h tr cung cp mt lng ln thng tin rt c ch i vi thy gio v hc sinh. Bn mun xem mt cun sch mi bn rt chy ? Bm nh vo chut trn my tnh c th thy ngay bng xp hng mi nht trong tun ny cc loi sch bn chy nht Hoa K, ngoi ra cn c li nhn xt ca cc nh ph bnh ni ting v ni dung ca cun sch. Nu bn mun xem bo ch t New York thi bo n Bu in Washington ch cn bn ni ra c tn bo th bn c th chn, khng nhng c th xem bo trong ngy, m cn c th xem bt k s bo no bn nh ng ngy xut bn. Sau khi c ht, nu mun mang ti liu v nh tham kho, nhn nt in, lp tc my in ngay ti liu bn ang cn.
324

Bn mun tm hiu v i hc ? Nhng bng xp loi i hc, nhng ti liu chi tit v i hc, bng danh sch cc trng i hc t t Tin tc nc M v th gii n mi hnh thc cp hc bng, u cng khai. Th vin ca gio vin con c lc thay thy gio ging nhiu iu b ch. Ngi vit vt v, tn nhiu cng sc. Mng th vin cung cp cho hc sinh hng vit lun vn v cn c nhng chuyn gia bt m cung cp thm nhng b quyt na.

TH VIN C CNG NNG MNH

n tng ca ti, Th vin trng trung hc l mt phng nh hp v cht chi, vi gi sch treo trn tng, mt s tp ch, my gi bo, mt ngi qun l sp ngh hu, va an len, va u oi tm sch cho hc sinh. Nhng nu bn mun mn sch, c l khng mn c g c. Th vin ring ca c gio Mathew thay i nh kin ca ti. Phi ni rng, kho sch ca th vin Trng Saint Louis rt phong ph, rng ri v sng sa. Mt phng ln khang trang, c rt nhiu ch ngi cho hc sinh c sch. Tt c sch u trn gi, mun xem loi no u t chn, nu cn thit sau khi ng k, c th mang v nh c my tun. y khng nhng c sch, m cn c mt s lng sch in t, bng thu m, a quang, bng hnh Mt ngi yu tri thc vo y nh chut sa chnh go. Gio vin ph trch th vin ng thi cng l ngi hng dn hc sinh lm nghin cu khoa hc. Bn no cn t liu cho mn no, chun b cc Paper (lun vn) nh th no, cc thy gio c th xut nhng kin ngh rt c ch cho bn, nhanh chng tm cho bn mi t liu cn thit. Do cng tc y so vi nhng vn cn phi gii quyt ca cc thy gio bt k mn hc no u phc tp hn, cho nn cc gio vin cng tc th vin, i b phn u c tri thc phong ph ca rt nhiu mn hc. Phng thc lm bi tp ca hc sinh trung hc Hoa K khng ging nh hc sinh Trung Quc. Hc sinh Trung Quc thng l lm do gio vin ch nh,
325

bi trong sch gio khoa v thng c p n do gio vin gi. Phn ln bi tp ca hc sinh Hoa K khng c p n chun, gio vin ch ra mt hoc ch nh hng nghin cu chung, cc vic cn li do hc sinh t mnh n lc gii quyt. Hc sinh phi c lp tra cu, su tp ti liu, chn vn nghin cu c th, sau rt ra kt lun ca mnh, gio vin cn c vo cho im. C lc kt lun ca hc sinh v gio vin khng ging nhau, nhng ch cn trnh by c l l cng c im cao. Khng v tri quan im vi thy m vt b kt lun ca hc sinh. Do vy, nng lc c lp su tp t liu v c lp nghin cu ca hc sinh Hoa K u rt mnh. Phng thc rn luyn ny lm cho mt s hc sinh u t ca Hoa K c th cn c vo pht hin ca mnh, nm vng im ch yu ca vn , tra tm n ngn ngun, lun lun xut c nhng sng kin c gi tr. S d ti mun nhn mnh hc sinh u t l v Hoa K cng nh Trung Quc, c khng t hc sinh li, ham thch chi m khng ham hc. C mt cu chuyn thc v tinh thn c lp nghin cu ca mt hc sinh u t Hoa K: Nm 1999, Quc hi M thng qua mt ngh quyt c bit, tuyn dng em hc sinh nh v pht hin mt v n sai. V n xy ra trong Th chin II v em thc y v n c x li. Lc lm bi tp lch s nh, em tra cu t liu v pht hin ra vn ny. Trc thi im , t liu lch s mt mc cho rng trong thi k Th chin c mt tu M b m. Vin ch huy chin hm phi chu trch nhim. ng ra b truy t v b kt ti. Nhng em c ti liu pht hin ra mt im nghi vn v quyt tm lm r s thc, mit mi thu thp nhiu s kin ngoi gi hc. T i tm nhiu nhn chng, sau cng thu thp chng c ng tin cy, chng minh s v ti ca vin ch huy n. Quc hi Hoa K thng qua iu tra li cng nhn kt qu ca em hc sinh, lm cho vin ch huy hm oan na th k d qua i c phc hi danh d. V n ni ln rng, thng qua phng thc gio dc, r rng lm cho mt s hc sinh M chun b tt cho nng lc nghin cu vn v c lp suy ngh.
326

Th vin ca nh gio Mathew tr thnh mt ni c hoan nghnh nht trng ca Trng Saint Louis. Nhng nh gio Mathew khng bng lng vi hin trng ny, ngoi vin tn dng ht cc t liu th vin hin c, b cn xy dng mt mng li th vin rt a dng, l mng Internet. Mng Internet khng phi l mt pht minh ca b, tra t liu trn mng t lu nh cm ba hng ngy trong gia nh ca hc sinh M. Nhng th vin trn mng ca trng Saint Louis cn ni vi mt s my ch h tr cung cp mt lng ln thng tin rt c ch i vi thy gio v hc sinh. Bn mun xem mt cun sch mi bn rt chy ? Bm nh vo chut trn my tnh c th thy ngay bng xp hng mi nht trong tun ny cc loi sch bn chy nht Hoa K, ngoi ra cn c li nhn xt ca cc nh ph bnh ni ting v ni dung ca cun sch. Nu bn mun xem bo ch t New York thi bo n Bu in Washington ch cn bn ni ra c tn bo th bn c th chn, khng nhng c th xem bo trong ngy, m cn c th xem bt k s bo no bn nh ng ngy xut bn. Sau khi c ht, nu mun mang ti liu v nh tham kho, nhn nt in, lp tc my in ngay ti liu bn ang cn. Bn mun tm hiu v i hc ? Nhng bng xp loi i hc, nhng ti liu chi tit v i hc, bng danh sch cc trng i hc t t Tin tc nc M v th gii n mi hnh thc cp hc bng, u cng khai. Th vin ca gio vin con c lc thay thy gio ging nhiu iu b ch. Ngi vit vt v, tn nhiu cng sc. Mng th vin cung cp cho hc sinh hng vit lun vn v cn c nhng chuyn gia bt m cung cp thm nhng b quyt na.

327

TI HC NGH GM TRNG SAINT LOUIS

n gi ln lp mn hc ngh thut. Trong cc bi ngh thut thc tin khin cho ta ri tr, phi chn mn hc no? V tranh sn du v iu khc ti cha hiu, ch c th chn mt loi ngh thut n gin nht, nh nn t th xem sao. Ti ngh l lm bnh ng nc cn c th c. Bi hc Ngh thut lm gm Trng Saint Louis tht th v. Mt nm t do, mm a ln bn gm ca ti. N khng chu bin thnh ci cc, bnh hoa hoc chic bnh ng nc kiu Rp c nh nh trn cc bc v lin hon thi nh m ti nh, tri li ming t c nh con rn mm ot, un i un li, sau nm lit, cng nh cht. Nu khng gng sc th khng th iu khin c n. C l mc ch ca ti ch l a chi, tnh tch cc cng cha c ng n. Ti ly mt nm t mm, trc tin dng tay nn thnh mt ming to hn bn tay, li ly mt nm t khc v thnh si t, p xung cho mng, sau dnh vo xung quanh mp ming t lc u, ging nh mt ci chn, x x chng khc g mt chi thi nguyn thu. Tc phm ngh thut gm u tin ca ti ra i nh th . Qut mt lp men v cho vo l nung. A! N khoc ln mnh mt sc men mu xanh lam nh vng. K thut kt dnh ca ti khng t, y cc b nhit cao trong l lm chy en. Ln th hai c kinh nghim hn, ti b ham mun lm ngh thut lp th, chuyn sang lm ngh thut phng. Ti nn ming t, gia lm nh hai qu tim t chng ln nhau, trn qu tim ln vit ch Mum (m) v trn qu tim nh vit ch Me (con). y l qu ti chun b mang v tng ba m. Khi v nc, ba m rt thch my tc phm nh bng gm do ti lm, em by trn b ca s. Ti cn nh, hi hc nm th ba tiu hc, ti c mt c gio m thut rt gii dy chng ti v tranh quc ho. C kho dn dt chng ti, ch trong thi gian mt bui hc chng ti v c con b rng Ty Tng. Mt nt mc c ngay mnh con b y lng, li chm mt git mc v tip c chic sng cong.
328

T , ti v cng say m quc ho. V nh ti lun biu din cho cha m xem: y l sng b, c ging khng m? y l chn b, y l Ba m va xem va gt u: Tt, tt, rt ging y. Ba cn mi mt sinh vin tt nghip chuyn v quc ho thuc Vin M thut Trng Khnh n xem tc phm ca ti. D hng th vi hi ho n u nhng gnh nng hc tp ngy cng ln. Bi tp nh mi m thng phi lm n 11 gi. Ti vn vng tin rng, nu c c hi c i theo mt thy dy v gii, nht nh ti khng phi l hc sinh chm tin. Tuy nhin, ti cng c c hi tr thnh ho s nghip d, lc nhn ri dng bt v th hin nhng cm nhn ca mnh i vi cuc sng.

MT LCH TRNH GING DY NGH THUT PHONG PH A DNG

Trng trung hc Hoa K c mn hc ngh thut m trng trung hc Trung Quc khng c. Mn hc ny rt c ch cho vic yu cu nng cao t cht ca hc sinh, bi dng nng lc sng to. Mn ngh thut ca Trng Saint Louis c chia thnh hai loi: bt buc v tu chn. Lch s ngh thut l mt mn hc bt buc trong nm hc. Hc sinh khng ch hc trong sch v, trn lp hc m cn thng xuyn thng thc rt nhiu tc phm c sc lu tr vin bo tng, c quan st nhng tc phm qu gi ca cc nh ngh thut ni ting, m rng tm nhn ca mnh. giai on ny ly tm hiu v thng thc lm ch o. Rt nhiu hc sinh trong thi gian ny c kch thch mnh m hng th su sc vi ngh thut. Trong tng lai, h khng nht nh phi tr thnh nh ngh thut hoc thng thc, mua bn cc tc phm ngh thut v gi nim ham thch ny lin tc cho n sut i.
329

Trong con mt ngi M, lch s pht trin ngh thut ch yu l pht trin s ca ngh thut phng ty. Ngh thut phng ng ch c xem nh mt mn ph khng quan trng. Cch nhn nh vy l qu cht hp, nhng phng thc dy lch s ca Trng Landtane tri li c th chp nhn c. Chng trnh ging dy bt u t cc bc ho trong hang ng ca ngi nguyn thu, tip n i tm ngun gc tng bc pht trin ca ngh thut phng ty, cc nh ngh thut quan trng v nhng tc phm tiu biu ca h. Khng ch ging dy cc tc phm m cn c s bin i thi i thc y tro lu thm m x hi nh th no. Thy gio bt u ging t thi tin s n nn vn minh v ngh thut rc r c Hy Lp ri n dng sng ngng tr di ng ng, bt cht hin ln nhng t sng cun cun thi Trung c, cc tc phm chi sng thi k Phc hng cho n ngh thut mun hnh mun v thi ng i. Hu nh mi bi hc u phi hp vi nhng b phim n chiu. Bi hc nh th lm cho hc sinh khng cm thy trng rng v n iu. i vi nhng hc sinh mun pht trin ngh thut, nh trng cn chun b cho h mn hc t chn cao hn na, mi tun ln lp 5 ln. Trong na hc k, hc sinh c th c 15 hc phn, lm cho h c th tham gia mn AP (Advaned placement) c kh rt cao v thng qua k thi ca mn hc ly c hc phn tng ng. im ny i vi h khi c vo i hc rt c li, khng nhng d dng c trng i hc ni ting nhn vo hc m trong qu trnh hc tp c mt s mn hc c min thi ly im hc phn. Thi k chn, t bn thn hc sinh chun b l chnh. Mi ngi u chn ci mnh cn, vui nim vui ca chnh mnh. Hc sn du khi tan lp, c ngi u loang l mu sn, khng h g. Hc lm gm c ngi y bn t, ng trc l nung, m hi ra nh tm, vui khng bit mt. Nu lm mt thi gian thy chn th c th xut vi thy i mn hc. Cc thy gio rt vui lng khng min cng. Hn na, d mi mn ngh thut thc tin u chuyn nghip ho nh th, nhng khng mn hc no a ra mt ch tiu cng bt buc hc sinh phi t n. y l mt phng thc hc tp khng h c mt sc p no, ch tin th v tim nng c khu gi, dn dt mi l lc thc y ln nht.
330

Lch trnh ging dy mn kch ca Trng Landtane cng ng c quan tm. Hot ng biu din trong trng hc ca h khng ging nh chng ta, tm thi tp hp hc sinh, tp mt tiu phm hoc mt on kch coi l mt loi vn ngh nghip d, khuy ng khng kh ca trng hc sau tr v lp vi sch v v bi tp. Trng Landtane lun xem mn kch l mt mn hc chnh thc. Hc sinh mi tun ch ln lp 3 ln. Ht mt nm hc s ginh c 1,5 hc phn. Hc sinh khi ln lp c th hc c rt nhiu k xo biu din c tnh chuyn nghip cao. Nh trng cho rng thu hoch ln nht ca hc sinh t trong mn kch l phng php hc biu hin mnh. Nhng vn ny i vi s pht trin bn thn trong tng lai, i vi vic nm chc vn hi bc trn con ng thnh t ca cuc i, s l mt tr lc ht sc to ln. Nghe ni, ng Ronald Reagan s d trng c tng thng M c lin quan rt nhiu n kinh nghim t biu hin mnh, nhiu nm tch lu c trong cuc sng ca mt din vin in nh, trc mt dn chng, ng tc chn tay u rt nhp nhng, to c cm tnh ca ng o c tri nn ginh c s phiu bu.

Nghe vy, e rng mi ngi li chy theo mn hc kch!?

MN MY TNH NG CH NH - TIU HACKER

Mn tin hc ca Trng Landtane cng rt cn cp. Trn thc t, n phn nh trnh ging dy v mn ny ca rt nhiu trng trung hc Hoa K. Lp tin hc nc ta, ti cm thy ni dung ging dy tuy nng cao, nhng ng dng vo thc t, cc tri thc c hc u khng cp nht. Ti kh thnh tho my tnh, do c ba thng ph o thm. Rt nhiu trng trung hc, tiu hc trong nc do thit k phn cng my tnh, iu kin u t ca thy rt hn ch nn ni dung ging dy hn ch trong mt phm vi rt hp, ch c th dy mt s c bn nh thit k lp trnh TRUE BASIC, h thng thao tc DOS, h thng qun l d liu FOXBASE, x l vn bn WPS
331

Xem lch trnh ging dy ny c th thy vic ging dy mn tin hc trong cc trng trung hc ca chng ta u l mt kiu hc tp theo khun mu c sn. Hc sinh trong nc, ch c lc ln lp hc mn tin hc mi c c hi thao tc my, lch trnh ging dy mn ny hng tun t, thi gian hc trn my li t hn, nn d hc n i hc, a s sinh vin thao tc my tnh cha thun thc, cn ni g n ng dng su v sng to. i vi cc Trng trung hc Landtane v Saint Louis ca M th hon ton ngc li. Trong phng my tnh ca trng, my c by ra vi s lng tng i ln, u trong trng thi m sn, bt k ai khi ngi xung u lp tc c th s dng. D i rt sm hoc rt mun, vn khng thay i. Nhiu hc sinh c my tnh xch tay ca mnh, ging nh ti xch xinh xn rt tin li. Mi hc sinh Trng Saint Louis v Landtane u c e-mail address (a ch th in t) ring rt thun tin lin lc vi nhau, trao i tin tc vi a ch khc trn mng d bt c ni no. Ngy th ba n Trng Saint Louis, ti c mt hm th in t ring. Trn mt my tnh dng h thng Linux, ti lin dng a ch ny gi v nc cho ba m bc th ngn v ch my gi sau nhn c th tr li ca ba m. l bc th th nht pht bng e-mail trong i ti. Cc bn hc sinh Hoa K ca ti hng ngy u rt t dng bt, thm ch c mt vi hc sinh khng bao gi mang theo bt. My tnh l bt ca h, lm xong bi, s dng my in, in ra l c th np bi c. Hc cao trung, bi tp nh ca hc sinh M tng ln rt nhiu, c khi gn thi gian i ng mi lm xong bi. Cc bi tp ny u phi hon thnh trn my tnh, thng phi truy cp trn mng Internet tra cu t liu. Trc khi ti ri Hoa K, nhiu bn hc sinh M gi bu thip ghi li chc ca h, dng ch vit khng c p, nguyn nhn l c nm h thngdng my tnh lm bi tp, c hi vit tay rt t, so vi th h trc h vit ch khng p, nhng thao tc my tnh li rt thun thc; rt nhiu bc cha m Hoa K u ly cc con ca mnh lm thy gio dy s dng my tnh. Nhng ngi ang hc nh trng Hoa K d l tiu hc, trung hc, i hc, truy cp Internet u min ph. Ti ngh y khng phi l khoe s hng hu ca
332

Hoa K, m ch l thc thi mt bin php quan trng c ngha su xa. Mt thi i ly Internet lm mn hc cho ng o mi ngi hc, tt nhin s chun b c cho h nn hc thc c su v dy, c nhn quan nhy bn v c tm lng rng m. Ni dung ca mn tin hc so vi kin thc chng ti - hc sinh Trung Quc hc, su hn nhiu. Trong ni dung ging dy ca h, ngoi tri thc phn cng v h thng thao tc phn mm thng thy, cn bao gm c phn ging dy nm vng phn mm Borland Turbo Pascal. y l mt loi ngn ng cao cp, thit k lp trnh rt rng ri hin nay. Trng Landtane dng thi gian hc ca hai hc k dy cho hc sinh t trong l lun v ng dng thc tin nm chc loi ngn ng ny. Rt nhiu hc sinh c c chic gy ny trong tay c th t mnh vit ra chng trnh tng i phc tp, pht huy mnh m thin ph ca bn thn v phng din my tnh.

Vic ny khin ti ngh n mt cu chuyn c thc. My nm trc, Cng ty my tnh Apple ting tm ca M t chc mt cuc trin lm vi quy m ln Boston trn b bin pha ng. Trong l khai mc, Tng Gim c t mnh m nhn vai tr ngi ch tr v trnh trng mi hai v khch mi c bit n d cuc trin lm. Hai ngi ny, mt v l Ph Tng Gim c th nht ca Cng ty NESTCAPE lng danh trn mng Internet. Bt ng nht l v th hai. l mt hc sinh tiu hc ch mi 12 tui, tn l Grey M. Miler, nghe ni nm y cn b n mc rng sa cha thay ht. Nhng cu b ny tri li l mt thn ng. Cu dng 20 pht ti hin trng biu din thuyt trnh trc quan cho mi ngi phn mm gio dc m mnh dng my tnh Apple khai thc. Ht ging gieo trn mt t, nh mt tri rc r, ting gi thi mang theo nhng ht ma mt m. Ht ging ny mm, ln dn. Bu tri y nng, gi v ma. Trong vn cy, hoa n, tri chn mng Thin nhin trn tr sc sng.

333

Ch trong 20 pht thc hnh ngn ngi vi thao tc thnh thc, hnh nh p tng tng phong ph, nhng t gii thch sinh ng v y ca cu lm cho hi trng vang dy ting reo h tn thng. Kt qu ca L Khai mc ngy hi ln y, M. Miller tr thnh ngi sao rc r, ph Tng Gim c c mng ni ton cu tr thnh ci bng ca cu. Trong ting v tay rm r, ng Tng Gim c Cng ty my tnh Apple mang mt b my tnh Apple kiu mi nht tng Miller. iu lm cho ngi ta bt ng hn c l bn thn Miller cng l mt ng ch. Cu thnh lp mt Cng ty tiu th phn mm gio dc v tr chi gii tr t mnh khai thc, cu cn thu mt vi bn khng ln hn mnh nhiu lm gip vic. Nm y, ch b Bill Gates 15 tui m mt cng ty, Miller c ui kp Bil l Gates trong tng lai hay khng? Nu ni Miller l kt qu to ln ca tr tu sm pht trin, trnh tng hp rt cao v gio dc tin hc ca Hoa K thc y ng dng my tnh v mng Internet cho gio dc. Gn y, c hai mc tiu quy m s nht, mt l thc hin mi hc sinh c mt b my tnh xch tay. Thc hin mc tiu ny c th lm cho rt nhiu hc sinh M vnh bit sch gio khoa in bng giy v bi lm bng bt mc, bc vo mt thi i rt phong ph a dng ca phn mm gio dc v sch in t; hai l lm cho mi phng hc trong ton quc u c ni mng Internet mi hc sinh Hoa K c th t trong cc mng ton cu truy cp tri thc, khai thc sc mnh tr tu. Thc hin c hai mc tiu nht nh s pht huy tc dng tng i ln vi nn gio dc Hoa K v ng thi thc y mnh m s pht trin vic ng dng my tnh trn ton nc M. Kt qu so snh vi h, thc s lm cho ngi ta sinh ra mt cm gic khng hong rt r rt. Trn mnh t ti tt v gio dc tin hc , Hoa K khng ch to ra mt lot nhng nghip ch xut sc v tin hc nh Bill Gates m cn c th d on n s l mt ng lc thc y pht trin ngy cng ln nn khoa hc k thut cao. Trong s c rt nhiu nhng vn ng cho chng ta hc tp. Ti Hoa K gn y xy ra hacker (tin tc) xm nhp vo my tnh. l ln mt hacker tr xm nhp vo phn mm ca Bill Gates. Hacker ca Hoa K vn l anh hng thi nin thiu. Tui nh lun lm nn nhng v n kinh thin ng a, lc th ph hoi mng ch ca Nh Trng, lc th gii m h thng ch huy
334

tuyt mt ca Lu Nm gc (To nh B Quc phng Hoa K). Nu khng dng mu k lp ra mt s vi-rt siu cp cha h c bit, tm ra phn mm hacker chuyn dng n cp b mt ca ngi khc th n cn quy ph lm cho thin h khng th an ton. Tui nh, gy ho ln tr thnh nh lut s 1 ca hacker. Hin tng ny, php lut ca M trng pht c bit nh i vi ngi v thnh nin phm ti v tin hc, khng gy c tc dng rn e ca lut php. Khng lu trc y, mt hacker 18 tui Colorado, v cng ri ngh, ly vic truy cp vo mng ch Internet lm th vui. Khi n xm nhp vo trang Web ca mt cng ty tn dng, bng nhin pht hin c t liu ca nh giu s mt th gii Bill Gates. Tn i Hacker t xng l Hoolathrew rt c . Sau khi ly cp c cc t liu tn dng ca Bill Gates, n lin a t liu vo mt trang Web c nhn theo a ch trn mng ca mt h dng Internet thuc Cng ty Truyn thanh ton quc NBC. Trong t liu cng khai , khng nhng bao gm cc m s tn dng ca Gates, cn bao gm c mt m cha kho tn dng na. Bn lm n bt hp php nht nh ht sc vui mng, sn sng li dng nhng t liu ny v mt m ln ti tin ca Gates. i hacker Hoolathrew khoe bn lnh gii m ca mnh trn mng Internet, cn cng khai tuyn b: Anh ta nh cp c t liu tn dng ca t nht 5.000 khch hng v trong vng hai ngy ti s em t liu cc tn dng ca 1.000 ngi khc a ln mng cng khai ai cng c th xem c. Khi nhng ti liu lin quan ti s an nguy kinh t ca rt nhiu ngi M c cng khai trn mng, nhng ngi chn chnh ti tp gi in thoi t co mi vic lm ca Cng ty Truyn thanh ton quc NBC. Cng ty ny nghe tin rt s hi, vi vng ng ngay mng ch. y l s kin lng tng th hai ca Cng ty W.J. gp phi trong gn na nm nay. Na nm trc, cng ty ny cung cp Hotmail (dch v bu in in t cho cc h dng trn mng) cng tng b hacker xm nhp v nh cp c t liu c nhn ca hng ngn h s dng. Sau , Cng ty ny tuyn b lp t xong mt m rt an ton trn mng Internet i ph vi s ph hoi ca hacker. Ai ng ln ny hacker li cng nhin th bn tay en vo tn ti tin ca ng ch ln Cng ty.

335

Hot ng ca hacker b ln n. Nhng ng sau ti c ca mt s hacker, chng ta c th thy c kh nng ng dng my tnh thnh tho ca thanh thiu nin M, d dng tung honh trn mng Internet. Tim lc rt di do ny vi s pht trin trong tng lai ca Hoa K, chc chn s c nh hng tch cc.

TRNG LANDTANE VI PHN THNG MUN MU

T bo tng Tin tc Landtane ca Trng Landtane, c mt tin l Ch tch Hi hc sinh Toms Shepperd c nhn phn thng thnh tu xut sc cp Trng sau mt nm hot ng. Hiu trng Shilstone ch thn quyt nh. Ti cm thy rt thch th vi cc loi phn thng do Trng Landtane lp ra. Ti tm c bo Tin tc Landtane do hc sinh t lm, thy mt chui danh sch c thng: Moutive v Hanter nhn c Phn thng vinh d thiu nin ca trng

i hc Harvard v Hc vin Dartmouth. y l mt phn thng rt c trng lng lin quan n t cht tng hp ca hc sinh. Chaffman nhn c Phn thng cho ngi phi hp tt. y l mt loi

phn thng tuyn dng nng lc phi hp, quan h giao tip. Trng Landtane cho rng, lm cho mi ngi cng tc c hi ho, nht tr l c biu hin ca ti nng lnh o. Nhng tr con nh th, trong tng lai c th lm nn i s. Colis Lewell nhn c Phn thng cng dn. y l loi phn thng

tuyn dng trch nhim x hi, khng c lin quan g vi thnh tch hc tp. Yanter Mabb nhn c Phn thng hot ng .y l loi phn thng

tuyn dng thnh tch hot ng ngoi kho. Chaffman v Vlaska, hai ngi nhn chung Phn thng quy phm o

c. y l phn thng khng lin quan n thnh tch hc tp, ch c quan h v

336

biu hin o c. D bn khng c kh nng m c th lm mt ngi tt, cng ng c khch l. Ti cn nhn c mt danh sch khen thng cp Trng sau y: Phn thng cng dn ca Cu lc b Ph huynh Trng Landtane, l phn thng khch l tinh thn trch nhim x hi ca hc sinh. Phn thng William Hallison l phn thng khch l t cht tng hp

ca hc sinh. Phn thng thnh tu hc tp ca hc sinh tt nghip Haffer Letchford.

y l phn thng khch l thnh tch hc tp ca hc sinh. Loi phn thng ny Trng Landtane ch c s t ngi nhn c. Phn thng Cu lc b c sch Saint Louis. y l phn thng chuyn

dng khen cc hc sinh c c nhiu sch hay. Phn thng c sch Booklike ca trng i hc Harvard. y l phn

thng cao nht ca gii bo ch Hoa K. Trng Landtane t ra phn thng ny nhm c v hc sinh t mua nhiu sch tt. Phn thng hot ng ca hc sinh trung hc William Lemons khch

l hc sinh pht trin ti nng th dc. Phn thng tinh thn hot ng ca cc hc sinh lp di William

Mouseway. Hc sinh cc lp di khng c chy nhanh, nhy khng cao, c em cng nht gan. khch l cc em, khi tp mnh dn hn, ch yu l tham d c ng hn nn t ra phn thng ny. .. Trn y u l phn thng cho nm th nht ca trng. Ngi c hng c chim trn 6% tng s hc sinh ton trng. Nu tnh s ngi c thng c nm hoc tt c cc lp th t l s ngi c thng cn rt ln. Cc loi thng ca Trng Saint Louis v Trng Landtane lp ra khc nhiu so vi cc trng trung hc v tiu hc nc ta (Trung Quc), h thc hin a nguyn ho vi mun sc mu phong ph trong khen thng ng thi t l c thng rt
337

rng. Nhng phn thng trc tip cho cc thnh tu v hc tp chim t l rt t. Nghe ni tuyt i a s cc trng trung hc ca Hoa K u nh vy. Thng nh th ny hoc nh th kia khng quan trng, ch cn phn thng c tc dng thc y hc sinh n lc tin ln, nh trng u tm mi bin php thc hin. Bt lun bn c mt cht kh nng no v t nguyn c gng hn ngi khc mt cht, u c c c hi nhn thng. V vy, hc sinh M khi lm vic g, h cng rt t tin. Nu c th c, cc trng trung tiu hc ca chng ta th ph b cc quy nh hin hnh xem sao. T trng n lp t ra cc loi thng. Tm mi cch cho tr em d b coi l bt tr cng c th nhiu ln nhn phn thng thm t tay cc thy c hoc Hiu trng trn trng trao. Mt lp hc t nht l trn na c hng nim vui sng, quang vinh ca s thnh cng. Trn con ng ca cc em, t nay nht nh s t tin v v vang hn.

SO SNH T CHT CA HC SINH TRUNG HC TRUNG QUC V HOA K Chuyn thm Hoa K sp kt thc. Cc thy c gio v bn hc Hoa K ghi bng nhng li tm bit y thn thin, h tng nhiu mn qu nh v nhn mnh: y l t tay mnh lm y. Hu nh h khng ni vy th khng biu t c tnh cm lc chia tay. Ti cng cm thy s cao tnh c o c nhn ca ngi M thm vo xng tu. Nhng g nghe v thy trong mt thng qua, li cho ti mt n tng su sc nht, khng phi l s giu c ca Hoa K. V mt ny trc khi ti Hoa K, ti nghe rt nhiu, sau khi n t nc ny ti cng hng ngy chng kin. Trn ng bay tr li qu hng, ti min man suy ngh, suy ngh cui cng chia ra thnh hai vn : nhng thnh tu vt cht do nhng con ngi nh th no sng to ra? V nhng con ngi ny c bi dng nh th no? Theo dng suy ngh ny, ti so snh t cht hc sinh trung hc hai nc Trung Quc v Hoa K. D c s so snh ny phn nhiu ch l nhng n tng trc tip
338

c nhn thy, nhng ti vn mun em n vit ra y, mong c th gip thm cht no trong mt nghin cu v vn gio dc t cht hin nay. 1. So snh t cht v th cht: Hc sinh Hoa K chim u th tng i ln. Th dc l mt mn hc quan trng trong nh trng Hoa K. Mi ngy bt u t 2, 3 gi chiu, hc sinh cc Trng Landtane v Saint Louis u s dng thi gian trn sn vn ng. Rn luyn th dc vi nhiu b mn, thm vo ch dinh dng y hp l lm cho hc sinh ln nhanh. Cc em gi cng rt say m th dc. Hc sinh th dc tt, hc tp cng tt mi c cc bn tn sng. Thn th cng trng s lm cho tinh thn di do lun c li cho vic bi dng tnh cch kin cng v ch tin th. Li ch ca s rn luyn thn th tht nhiu. Tri li, mt em b thn th yu ui, u oi, sc mnh ch cng d dng b tn tht. Trong nh trng chng ta (Trung Quc), thn hnh hc sinh u thon th nh cy gi, tuy dng ngi trn ln ngy cng nhiu, nhng s hc sinh c th hnh nh vn ng vin, c bp n nang, ng tc linh hot, t l thp, tc pht trin chm. Nu mi gia nh Trung Quc u xem vic rn luyn th dc cho con em quan trng nh cc mn Ng vn, Ton hc, nu vic coi trng mn th dc c th tr thnh mt chnh sch cng trong mi nh trng, chng ta nht nh xy p c nn tng vng chc cho tng lai dn tc Trung Hoa. 2. So snh nng lc hc tp: a s hc sinh Hoa K vt tri hn hc sinh Trung Quc Mt mt l cc gia nh Hoa K u rt coi trng bi dng nng lc hc tp cho con ci, mt khc c hi hc sinh Hoa K rn luyn nng lc hc tp cho con ci, mt khc c hi hc sinh Hoa K rn luyn nng lc c lp rt cao. Hu nh ngay t khi sinh ra, hc sinh Hoa K c thi quen t tay mnh lm. Rt t thy nhng tr em khng chia s cng vic vi gia nh, cc em khng lau xe th ct c. Nhng hc sinh cui cp tiu hc c th nhn lm ngi a bo nh tui cho cc h xung quanh nh mnh. Tin kim c khng nhiu nhng tui nh m hc i mt vi x hi, c lp x l cc vn ca cuc sng. n thi k trung hc,
339

chuyn hc sinh i lm thu tr thnh ph bin. Mi khi n k ngh h, trm bm xng du, tim n nhanh, ca hng siu th khp ni u c hc sinh trung hc lm vic. Sau k ngh, hc sinh thng kim c khong 2,3 ngn la. i vi hc sinh trung hc l mt khon ln. n tui , rt nhiu hc sinh trung hc tng i gi dn v t tin. So snh di y cho ta thy, hu ht b m trong cc gia nh Trung Quc thng coi vic c im tt l nhim v duy nht hng u ca con ci, mi cng vic gia nh, b m bao bin lm thay ht. Nh th khng phi gip m l tc b c hi bi dng nng lc cho tr. Kt qu ca vic lm ny thy r trong cuc ti gia cc th h sau ca Trung Quc v Nht Bn lm kinh ng ton quc my nm trc y trong cuc thi ua d ngoi trn tho nguyn Ni Mng, th h sau ca Trung Quc do s nung chiu qu mc ca b m nn thua ngi Nht. Kiu sng o em tn tay, cm bng tn ming, to nn t tng li sng da vo ngi khc, l im yu ch mng ca thi i chng ta ngy nay. Cc bc cha me thng ngy mun con mnh tr thnh rng l no khng th t lc nh dnh cho cc con nhiu c hi bay mt mnh sao? 3. Lng tri thc c bn: Hc sinh Trung Quc vt tri hn hc sinh Hoa K Trong nhng trng hp c th m ti nhn thy c, lng tri thc c bn ca hc sinh Trung Quc, c bit l v cc mn Ton hc, Vt l v Ho hc, nhiu hn lng tri thc c bn m hc sinh Hoa K nm c, nhng tri li phng php nm tri thc ca hc sinh Trung Quc khng ch ng linh hot, khng c tinh thn tm ti nh hc sinh Hoa K. Trong thi gian thm Hoa K, thy gio mn Ton hc t chc mt Cuc thi Ton hc Hu ngh quc t. C 10 thi, kh u nm trong gio trnh. Thi gian va ht, c kt qu rt nhanh nh sau: v lc ti ang hc nm th hai cao trung, c nhng phn toi cha c hc nn lm ng 6 , u Bng l hc sinh nm th ba cao trung lm c 8 , Nhim Kh Vn, hc sinh nm th ba cao trung Thng Hi lm ng c 10 , im cao nht cuc thi. V hc sinh M, mi nhn ton hc gii nht ca Trng Landtane cng ch lm c 4 , im s ca cc hc sinh M khc ng nhin cng thp hn.
340

Ti tip xc nhiu hc sinh Trung Quc ang du hc ti Hoa K, h u cn c, thnh tch hc tp u t. Nhng nhng hc sinh xut sc khng nht nh l hc sinh c s im cao. L v xut sc khng ch l do im s cao trong k thi, ch yu l da vo s sng to v tinh thn tm ti, nghin cu ca h. im ng ch l, hin nay ngi M cng ang nhn nhn li nn gio dc ca h, nhn thy trc y xem nh yu cu nm vng tri thc c bn l mt sai lm. Sai lm ny to nn gio dc c bn ca Hoa K lc hu so vi cc quc gia pht trin khc. Mt v tin s Nht Bn m ba m ti quen bit, nht nh khng gi con ci mnh sang du hc Hoa K, b cho rng, ti cc bc tiu hc Hoa K hc sinh khng nm vng bng hc sinh Nht Bn. Hoa K hin nay cng ang thc hin ci cch gio dc, nhm lp ch trng trc kia. 4.V tinh thn ng i: Hc sinh Trung Quc khng bng hc sinh Hoa K Ti thng nghe ni n t team spirit (tinh thn ng i) trn ming cc hc sinh Hoa K, tc l mun ni ti nng lc hoc thi ca mt c nhn cng hip ng vi mi ngi. Trong mt trn u bng r, nu ai t v ngc, mun mt mnh khoe ti vi k thut bng, lm cho i mnh phi chu thua, anh ta lin b mi ngi trch cho l khng c tinh thn ng i. Th dc v cc mn hot ng khc u l lp hc hc sinh Hoa K bi dng team spirit. D l Trng Saint Louis hay Trng Landtane, cc loi thi u thi u th dc trn ny tip trn khc, mt nm bn ma hu nh khng c tun no ngh. Nu thm vo vic hun luyn thng ngy, thi gian hc sinh Hoa K sng cng i l mt con s rt kh quan. Ngoi ra, cn cc i hot ng ngoi kho vi ngha rng, nh tiu t kch, i nhc, i ma, nhm c th i th, rt t hc sinh Hoa K khng tham gia hot ng nhm, i. Hot ng ny c mt tc dng to ln i vi vic bi dng cho h tp qun tt p hip ng cng tc vi mi ngi. M rng tinh thn ng i xem xt, nu i a s cng dn ca mt quc gia u c thi quen cng ngi khc hp tc cht ch, s gim bt rt nhiu tn tht ni b, to ra nhiu x nghip v on th pht trin mnh m lm cho x hi trn sc sng.
341

Ni c th hn, hc sinh trung, tiu hc ca Trung Quc do mt thi gian di ch quen mt mnh i mt vi sch v, thi c, thiu s hp tc lu di v cht ch vi cc bn hc, d to s m nht thc ng i, t nh hng n nng lc gn b vi ng s trn cng v cng tc sau , d pht sinh mu thun trong tp th khng ng c. Nh vy, trn bnh din x hi, to ra c sc mnh tng hp to ln v mnh m tht khng d dng. Trong hc sinh trung hc v tiu hc ca chng ta, tht c vic cn thit phi a nng lc hp tc xp vo mc tiu bi dng s mt hay khng, nhm to cho ni hm ca ch ngha tp th thay i c tnh xy dng?

5.

Tnh ch ng v tinh thn sng to: Hc sinh Hoa K ni chung mnh hn

hc sinh Trung Quc. Hc sinh Trung Quc khi lm vic g, trc ht phi xem c quy nh no tun theo hay khng, nhng hc sinh Hoa K biu hin rt phng khong. H quen suy ngh ch cn khng b m, mi vic u c th lm. Khi chi, chi ht mnh, lm vic g mun rt t s rng buc theo khun mu, dm ngh dm lm, d thnh cng. 6. Nng lc giao tip: Phn ln hc sinh Hoa K mnh hn hc sinh Trung Quc L v c hi giao tip ca hc sinh Hoa K c rt nhiu. u tin l trong nh trng cc t chc nhm, hi gm nhiu loi v c nhiu hot ng khc nhau. No l lm bo tng, t chc biu din, thi u th dc, rt nhiu th khin ngi ta nhn khng xu, c khng ht. Ngoi ra, hc sinh Hoa K rt thch cui tun t mnh t chc cc dng sinh hot tp th nh: gp mt bn b, m tic sinh nht Nhng vic ny lm cho hc sinh Hoa K trong giao tip lun lun c nh nhng, thoi mi, thnh tho hn hc sinh Trung Quc.

7. Kh nng t lm:Hc sinh Hoa K a s gii hn hc sinh Trung Quc

342

Trong ni v ngoi kho u c rt nhiu c hi hc sinh t mnh lm ly. Khng ch c rt nhiu thc nghim v cc hng mc thao tc trong ni kho c th lm, thm ch khi ti tham quan nh bo tng, phng trin lm, rt nhiu sn phm trin lm u cho php tr em s m, a y v c th thc hin cc thao tc na. Ngi M khi nh rt thch t mnh lm ly tt c mi vic, th l t nh bn tr cng tp c thi quen , nn c g thiu st ngi ln cng khng trch mng tr em.

8.Thi khc kh hc tp: Hc sinh cc trng ni ting Trung Quc v Hoa K u nh nhau Trong cc trng ni ting Saint Louis v Landtane, thi hc tp khc kh ca hc sinh Hoa K gn ging vi hc sinh cc trng ni ting Trung Quc m ti c bit. a s hc sinh sau gi ln lp t hc t 3 n 4 ting ng h. Nhng hc sinh Hoa K thng thng ch trng hng th vi cuc sng nhiu hn hc sinh Trung Quc. Nhn t kin cn hn ch ca ti, hc sinh Trung Quc v mt t cht hy cn lc hu so vi hc sinh Hoa K. Ti thnh tm hy vng y ch l hin tng tm thi. Vn ny dn n s coi trng cao trong cc tng lp x hi Trung Quc nn ti rt tin tng ngy gii quyt c vn cng khng cn xa na. Cn c vo quan st ca ti, gio dc t cht ca hc sinh Hoa K, ch yu da vo mc tiu hp l v mt ch hu hiu, quy ch li vo phn cng khng ln, phn ln phng php bi dng t cht ca h, trong nh trng chng ta u c th lm c. V d, thc hnh ch khen thng theo mc tiu a dng ho, ra sc y mnh hot ng th dc, thay i phng thc ging dy nhi nht bng phng thc gi m v tm ti, tng cng bi dng tinh thn hp tc, bi dng thc cng dn v tm lng cng c vi x hi ng thi cc bc cha m mun lm ngi c ch khng nht phi ngi i nh trng em li. S tri nghim ca bn thn ti chng minh, rt nhiu t cht tt p c th thng qua s gio dc ca gia nh bi dng vun p cho bn tr.
343

Hc sinh Trung Quc khng h ngu dt hn hc sinh u M. T tiu hc n i hc, trong rt nhiu trng trn t Hoa K, hc sinh Hoa du (ngi M gc Hoa) vn xp hng u. Do coi trng gio dc, dng di ngi Hoa Hoa K tr thnh mt tp th ln c tip nhn trnh gio dc bnh qun cao nht Hoa K, vt qua ngi Do Thi, d h l nhng ngi c tr Hoa K vo loi sm nht trc y v cn hn c hu du ngi Nht. Ti vng Quaker ca Hoa K, do tp hp c rt ng nhn vin khoa hc v k thut cao ngi Hoa , ting Hn tr thnh ngn ng cng tc ca nhiu cng ty Quaker. Nh vy, ch cn c mt h thng gio dc hu hiu, c mt c ch vn hnh tht tt, lm cho mc tiu gio dc t cht quy nh c thc hin, trong hc sinh trung tiu hc ca chng ta, nht nh s bi dng c mt s lng ln hc sinh c t cht cao.

344

CHNG 11 THCH THC I NGI, T PH HARVARD

(Li k ca Trng Hn V)

Trung tun thng 2 nm 1998, u Bng v nh Nhi ln my bay bay v nc. Lc cc chu cn trn bu tri i Ty Dng, th bo v ngi Larry bay v Trng Chuyn ng Thnh nhanh hn chuyn bay ca hc sinh nh trng. nh Nhi va v n nh, ngay m , phng vin cc bo n phng vn ly tin. Ngy hm sau bo Thnh bui chiu ngay trang u chy hng tt ln thm: Hc sinh trung hc Thnh Dung (tn gi khc cua Thnh ) thm M v mang vinh d tr v, cc bo khc cng ng thi ua nhau a tin. Bt k l gio vin, hc sinh ca Trng hay l ngi dn bnh thng u cho rng nhng biu hin xut sc ca h Hoa K mang li v vang cho thanh thiu nin v cho qu hng. u Bng v nh Nhi cng rt tch cc phi hp vi cc n v hu quan gii quyt tt mi vic, nhng rt lo lng. Ln thm Hoa K ny ngn ht c thng tri! Cc bn cao trung ba v cao trung hai i ht mt on ng di trn con ng thi i hc. H cn phi c gng ht sc nhanh chng ui kp cc bn.

LARRY HI: EM C MUN NHN THCH THC V PHA MNH KHNG?

Thng 6 nm 1998, nh Nhi ang bn rn vi k thi cao trung th nhn c bc th in t ca ngi Larry, ng dng li ni ngn gn thng ngy i thng vo s vic: Em nh, bo cho em mt tin tt lnh. Ti c bit Trng i hc Columbia v Hc vin Wellesley u c hc bng ton phn dnh cho hc sinh Trung Quc, ng nhin h ch nhn nhng hc sinh Trung Quc gii nht.

345

Khng bit em c mun nhn thch thc: trc tip xin sang Hoa K hc h chnh quy hay khng? R rng, nh Nhi c mun sang Hoa K hc hay khng, ngi Larry cn cha bit, l v khi tr li ng dy nng ca khn gi i truyn hnh C -SPAN ca Hoa K, ch mt mnh nh Nhi l hc sinh Trung Quc tr li l cha d nh sang Hoa K hc i hc. Trc khi nh Nhi i thm Hoa K, c nh chng ti trao i v vn hc i hc ca nh Nhi. Chng ti u nht tr l, n giai on nghin cu sinh ra nc ngoi mi thch hp. Cu tr li ca nh Nhi i Truyn hnh C-SPAN vi tng . V th, ngi Larry thy cn phi thm d kin ca nh Nhi trc. V bc th ca ngi Larry, nh Nhi vn cha nhc li kin ban u, cn t m thm: Theo ng, ti c my phn chc chn ginh c hc bng ton phn ca mt trng ni ting Hoa K? Ngi Larry tr li ngay sau : S thnh bi ca mt cuc tranh ua khng ph thuc vo bc th gii thiu ca ti m ch em c rt nhiu u th. Nhng hai hc sinh ti gii thiu trc y, sau khi c nhn vo hc u rt xut sc. Do vy, s gii thiu ca ti, v phng din nh trng c phn c tn nhim. Nhng khng phi l chc chn tuyt i. Loi tranh ua no cng c nhng yu t khng xc nh c r rng. Tip theo Larry phn tch ci li ci hi ca nh Nhi khi hc i hc Trung Quc v Hoa K. ng nhn thc rt r rng, nh Nhi nu trc tip xin hc mt trng chnh quy Hoa K s c li cho s pht trin trong tng lai. Ngi Larry vn l mt lut s lu nm trong ngh, thi quen ngh nghip khin ng khng th bt buc nh Nhi phi chp nhn nhng kin m ch hy vng nh Nhi suy ngh nghim tc i vi ngh ca ng. Lc y, nh Nhi mi 17 tui, quyt nh th no cn phi c s ng ca ngi bo lnh. Do , trn gc php lut, Larry khng b qua vic nh Nh i hi kin ba m. Sau khi bit c ni dung bc th ca ngi Larry, c ba ngi chng ti ht sc vui mng. Chng ti cm thy, thi ca Larry mt ln na chng thc tim lc pht trin ca nh Nhi. Tip theo, chng ti im tnh li. i sang Hoa K hc,
346

xt cho cng c quan h ti s thnh bi ca c mt i ngi, khng so snh li hi t m, khng th khinh sut quyt nh. Hung h, n lin quan ti rt nhiu vn . Mt khi quyt nh xut ngoi du hc, tt c cuc sng hin nay ca nh Nhi cn phi iu chnh sp xp li. Vic ny ht sc kh khn ging nh trng hp mt chic xe phng nh bay s phi r ngot gp sang mt hng khc. Li cn nhng iu kin lm n xin hc i hc Hoa K. Vic u tin phi vt qua, l thi TOEFL. Ngoi yu cu thnh tch u t v cc mt khc ra, Larry cng rt ch trng n thnh tch thi TOEFL. ng xut vu nh Nhi thnh tch phi t 640 im, v mun c hc bng ca mt trng i hc ni ting, cn phi t n s im nh th. qu l mt yu cu rt cao. Nu thi TOEFL khng tt hoc khng t nhng yu cu khc ca Trng Columbia v Hc vin Wellesley th phi lm nh th no. Larry cng khng qun ni thm v cch suy ngh ca ng, nu khng c trng i hc hng u thu nhn vo hc th cng khng coi l khng n hc Hoa K. Ngi Larry rt qu trng nhn ti, tnh v t cng ging nh Li Phong, tm lng tha thit v kin tr gip ht lng cng khng km g B Nhc ca Trung Quc. C iu, Larry cng ging nh rt nhiu ngi M khc, lm vic thng coi trng hiu sut v thnh qu. ng l ngi n tui tri thin mnh, nn cn nm vng thi gian lm mt s vic c gi tr cho i. Nu nh Nhi khng th chng minh c l thin l m, Larry cng nh ly lm tic m gch tn nh Nhi trong bn danh sch ca mnh. Do vo dp ny trc y, nh Nhi v chng ti u cho i hc nc ngoi l vic sau khi hc i hc chnh quy, thm ch nh Nhi ngoi vic b tr hc ting Anh trng, t trc ti nay cha chun b c g cho thi TOEFL, by gi nc n chn mi nhy, rt d b tht bi. Gn bc ti thm nm th ba cao trung, thi gian qu nh vng, vi vng xng vo cuc chin vi thi TOEFL, lm sao c th thi t thnh tch tt? Kin ngh ca Larry l mt c hi v cng l mt th thch khng t tiu chun th cng khng th t c g ht.
347

LA CHN KH KHN: C SANG HOA K HC I HC HAY KHNG?

Vn lm n xin hc i hc Hoa K, nh Nhi v chng ti c mt thi gian do d khng quyt nh c. Nguyn nhn chnh l v thi gian qu eo hp. nh Nhi sp vo lp cao trung nm th ba. Hc nm th ba cao trung Trng Chuyn ng Thnh , theo li ni ca nhng hc sinh tt nghip l thc hin l ra ti cho mt i ngi. Tt c nhng hc sinh tt nghip cao trung trc y do tri qua mt nm vt ln gian kh lm cho h c th t ho tuyn b, t nay khng c mt kh khn no ca i ngi m h khng th vt qua. S hc tp cng thng ca cao trung ba v th c xem nh l mt chm hoa m sc ca thi cao trung khng th no qun. Ch hc tp v ngh ngi ca nh trng rt cht ch v lin tc, yu cu mi hc sinh t 6 gi 30 pht sng u n thao trng rn luyn bui sng. Tip ngay sau , nhim v hc tp khn trng mi ngy nh c xe ln ng chy mi mit. Ngoi t pht ngh ngi sau ba cm tra v chiu ra, hc sinh hc mt mch n 10 gi 30 pht m. Sau khi kt thc bui ti, hc sinh cn t gic lm cuc xe m. Mi mt nm gian kh hc tp, sp n trn chin u cui cng, ai cng u gip nhau c ln hn na, bn xem thm sch n 12 gi, ti lm bi tp n 1 gi sng ri mi chu i ngh. C nh th, thiu ng tr thnh vn ph bin, nh Nhi lc hc n nm th ba cao trung, nu cng thm c thi gian ng gt lc bui tra, bnh qun mi ngy ng c 6 ting th cng l kh lm ri. Nu nh Nhi lm n xin hc Hoa K, lp tc phi ng thi tc chin trn hai mt trn. Nhim v ca nh trng, mt ch cng khng th thiu, nh vy c ngha l, mi ngy 6 gi 15 dy, 12 gi m ng. Mt khc cn phi in thm cc biu mu xin hc i hc Hoa K, xp ng li cng n c thc, v cng khng th thiu mt ch. Nh th n my gi mi c i ng?

348

Ngi Larry ch gii thiu nh Nhi xin vo hc trng i hc ni ting nhng nhng trng i hc ni ting hin nay cng trong tnh trng cung khng cu. i th cnh tranh l nhng hc sinh trung hc u t sn sng t lu Hoa K. Trong thi gian thm t nc ny, nh Nhi tn mt thy hc sinh Hoa K chun b tham gia k thi tt nghip trung hc ph thng nh th no. Do cc trng trung hc Hoa K khi hc xong mn no lin kim tra kt thc mn hc lun, khng ging nh Trung Quc tp trung bi trong 6 nm, n giai on cui cng mi thi tt nghip. T lp 11 (tng ng vi nm th hai cao trung), hc sinh trung hc Hoa K rt thoi mi. H ch cn tham gia cuc thi t cht hc sinh (SAT I) gm hai mn ting Anh v Ton hc l c iu kin thi vo i hc. Cuc ua tranh gia nh Nhi v hc sinh Hoa K nh cuc chy ua gia mt vn ng vin va chy va gi qu t vi mt vn ng vin gn nh chy c ly ngn, mi nhn thy bt li ch cha ni n thnh cng. Cho nn thi i hc trong nc l khng th b qua. V nh th, khng th khng i mt vi cc din trc sau u b ch nh, l mt iu ti k ca cc nh qun s t trc n nay, lm n xin hc i hc Hoa K hay khng tr thnh kh khn ln nht trc mt nh Nhi. Nhng by gi nh Nhi gi dn hn trc rt nhiu, chu bit phng php tm ra quyt nh ng n nht. Trong thi k s trung, chng ti thng ging gii nhiu ln cho nh Nhi: Lc ng trc s la chn quan trng, cn phi tp trung suy ngh, tranh th kin rng ri ca mi ngi. Chu lun lun ghi nh phng php ny. Gp vic quan trng chu thng hay t chc hp gia nh cho mi ngi u pht biu kin ca mnh. i khi mi s li hi u c xem xt k, chu mi quyt nh cui cng. S dng bin php ny, chu khng ch mt ln tho g c s vic tng chng nh b tay, gii quyt mt cch ngon lnh mi kin c tham kho. Chng ti nhiu ln hp gia nh, tuy khng nhanh chng t c quyt nh nhng lung suy ngh cng dn r rng hn. Do ngun ti lc ca gia nh ch c th xin c hc bng ton phn mt trng i hc ni ting, nu na hc bng cng kh thc hin c vic i hc v hc ph cn li i vi gia nh chng ti cng khng th gnh ni. Nm 1998, hc
349

ph Trng Harvard l 21.342 -la, cng thm tin phng , mua sch, bo him sc kho, ph ph hng ngy, tt c ln ti 31.250 -la. S tin ny cn cha tnh n khon sinh hot ph 3 thng h. Cc trng i hc khc i khi cng th. Trng i hc Columbia nm nay thu khong 33.296 -la, cn hn c Harvard, Trng Princeton thu 33.040 -la, Trng Cornell thp hn mt t cng phi np 31.952 -la. Bt k trng no, hng nm cng u thu 1/4 hc ph lm cho i b phn ngi Trung Quc sng bng lng kh thc hin vic i du hc nc ngoi c. Chng ti u khng mun nh Nhi n Hoa K lm thu, kim hc ph, i mt vi p lc sinh tn nng n, b kp gia hai tnh trng sc kho suy yu v hc tp cng thng, lm sao cn sc nm vng c tri thc na. c bit cn cn phi m bo an ton trc mi tai ho n tng. Hung chi nh Nhi rt coi trng vic hc i hc trong nc, thi u mt trng i hc tt, hc ht i hc chnh quy cng rt ng gi. Phong cch dy v hc chc chn ca cc trng i hc trong nc cng c th to cho nh Nhi mt nn tng vng vng sut i. trnh tnh trng xi hng bng khng, thi i hc trong nc l khng th b. Qua nhiu ln tho lun dn hnh thnh thng nht l: trong iu kin hin c, mt mt cn phi c chng mc khu dy tim nng ca nh Nhi, dng mt pht chia thnh my pht s dng, mt khc ba m phi c lm tht tt nhim v hu cn. Nu thi gian khng kp th lm th no? C th phi gim nh mc tiu thi trong nc, b yu cu vo hc Trng Bc i, lc cn s chun b thi vo trng i hc bnh thng. thc s l mt quyt nh bun vi nh Nhi, mi khi ngh n phi b c hi hc Trng Bc i, chu bun n ri nc mt. Mc ch ca nhng gi phi tr , tc l t ph vo trng i hc hng nht th gii, mt mc ch hu nh khng th vi ti c. Cho d tht bi, cng l mt i khng h n hn.

350

DNH - NGI CON GI TRUNG HOA MT TRNG NI TING HOA K

Cui thng 6, ngi Larry gi n mt th in t, bo cho nh Nhi mt tin mi: Dnh, mt hc sinh nm th hai Hc vin Wellesley s v Thnh thc tp h. Larry hy vng Dnh c th gip nh Nhi v ngn ng v cc mt khc. Khng lu sau, nh Nhi nhn c in thoi ca mt c gi, pht m ting ph thng rt chun. chnh l c Dnh va t Hoa K n Thnh v rt mun gp nh Nhi. Chng ti ni vi nh Nhi mi Dnh n nh chi, hy vng c gi xa b m ny c th cm thy m p nh nh. My hm sau, vo mt bui cui tun Dnh n. Tui ln hn nh Nhi mt t, ngi hi cao, nt mt thanh t, gi cho ta cm gic l mt c gi du dng trong sng. Dnh t lp 5 tiu hc theo b m di c sang Hoa K, sau nhp quc tch Hoa K. D ly tiu chun Trung Quc hay tiu chun Hoa K, Dnh cng l mt c gi xut chng. C n Hoa K lc 11 tui, trong thi gian 9 nm ngn ngi, t ting Anh ABC rt nhanh chng b xa tuyt i a s tr em Hoa K, d mi ln chiu sinh ch ly 500 hc sinh. Nu khng ni ting Anh, ch nhn b ngoi khng ai cho l Dnh ln ln Hoa K. C ngi, mm ci nh c b ngoan hng xm sang chi. Khng t ngi Trung Quc sau khi i ra nc ngoi v lu ngy khng ni ting Trung Quc, khng ch ging ni thay i m khi ni thng xut hin hin tng ht hi, khng pht m c. Nhng Dnh tri li, ni ting ph thng rt lu lot, t nhin. C ni vi chng ti l Hoa K thng xem bo ch Trung Quc nn Trung vn cn nh rt tt. C th thy c b m Dnh d di c sang Hoa K nhng vn hoi nim v qu hng, hn na cn rt sng sut khi Dnh tip nhn nn vn ho Hoa K, nhng vn gi c tnh yu vi vn ho Trung Hoa. Trn thc t, nhng a tr quen thuc ng thi hai ngn ng v vn ho so vi mt s em ngi Hoa cn M hn c ngi My, cng c t pht trin tt hn nhiu. Theo thi quen ngh nghip, ti rt hng th quan st thy Dnh c nh mt khng ging vi tr em gi bnh thng ca Trung Quc.
351

Phn ln tr em gi Trung Quc lc ni chuyn vi ngi khc, c bit vi ngi mi quen, rt t c thi quen nhn thng khng chp mt vo ngi ang tip chuyn, nhng Dnh khi ni chuyn thng chm ch nhn thng vo ngi i thoi, khng o nh mt. l thi quen thng thy ngi phng Ty, hn na nh mt y va thng thn li va chn thnh, gy cho ngi i thoi hiu c nhau. Dnh v nh Nhi mi gp m nh quen bit t lu, nhanh chng tr thnh bn. C n cui tun, nh Nhi t trng tr v nh u gi in thoi cho Dnh hn thi gian, mi n nh chi. C lc Dnh cng gi in thoi n, hi rt thng thn: Ti n nh bn, c c khng?

TRNG IVY LEAGUE V HC VIN MINICOLLEGES

Dnh gii thiu vi nh Nhi mt lot cc trng i hc Hoa K, l cc trng thuc loi nht. Xem iu kin ca cc trng danh ting y, cm tng mi ngi trng u lm tht tim. Sau khi Dnh gn gi, tm hiu thc lc ca nh Nhi thy nh Nhi c nng lc tip xc vi cc trng i hc . Trn i , cc trng i hc Dnh gii thiu c th chia thnh hai loi: mt loi l trng Ivy League ni ting, Harvard ng u, loi th hai l mt lot cc trng, hc vin khoa hc t nhin v nhn vn ni ting, Hoa K gi l Supper Minicolleges (Cc trng i hc mi ni siu cp). Ivy League ca Hoa K gi l nhm cc trng ni ting v hc thut uy tn v c ting rt sm min ng Bc Hoa K, gm c 8 trng: i hc Harvard, i hc Columbia, i hc Yale, i hc Princeton, i hc Pennsylvania, Hc vin Dartmouth, i hc Cornell, i hc Brown. Trong cc trng ny c rt nhiu trng c xa, c xy dng t thi Hoa K cn l thuc a ca Anh quc, trn nhng bc tng gch , cy thng xun (ting Anh l Ivy) leo b dy c v th Ivy tr thnh bit hiu ca nhng trng .

352

Trn bng xp hng cc trng i hc Hoa K tt c 8 trng i hc ny vn lun lun c xp vo loi trng i hc ngi sao hng u. Hc vin Literal Arts College l hc vin ch c hai mn khoa hc nhn vn v t nhin, cn ngi M dng t Supper Minicolleges ch mt s trng, hc vin v khoa hc nhn vn v khoa hc t nhin c quy m nh, rt ni ting v c lch s lu i vng ng Bc Hoa K nh Hc vin Wellesley , Hc vin Almount Reseater. Mini c ngha l rt nh, trong Hc vin Mount Holyoke ch c 2.054 ngi, tt c u l n sinh. Hc vin Wellesley c 2.300 hc sinh, u l n sinh. Hc vin Almount Reseater gm c nam v n sinh vin, quy m nh hn, ch c 1.600 sinh vin. Supper siu cp, l ch th bc tng i cao. D quy m khng ln lm, cng khng lp vin nghin cu sinh, nhng do trong thi gian mt, hai trm nm h xy dng c ting tm v hc thut lng ly, lc lng gio s hng hu, s nghip ging dy ca h o to nhng nhn vt c ngng m v hc thut, nhn c gii thng Nobel. Sinh vin ca cc trng ny, sau khi tt nghip a s u thi vo h nghin cu sinh, hoc tm c nhng vic lm rt tt. V th t trc ti nay, h l mc tiu cnh tranh ca nhng hc sinh gii nht Hoa K. Dnh ngh nh Nhi xin thi vo my trng loi Supperminicolleges. Trong cc trng i hc Dnh gii thiu cho nh Nhi, u tin l Hc vin Wellesley, ni c ang theo hc. Trng ny t trc ti nay c ngi dn Hoa K cng nhn l tt nht, l Hc vin n sinh mang mu sc qu tc. Phu nhn tng thng Kennedy, b Jackie Kennedy cng tt nghip trng ny. Nm b Tng M Linh v Tng Gii Thch do yu cu tranh th ngoi vin rng ri trong cc tng lp x hi Hoa K cho cuc chin tranh khng Nht Trung Quc c lin quan rt nhiu n vic b tt nghip v c s gio dc Hc vin ny. Hc vin Wellesley, o to rt nhiu ngi ni ting, gn y l v n Quc v khanh u tin trong lch s Hoa K, b Albright.

353

Ngoi ni ting nh vy, trng ny cn c nhiu im hp dn khc: nh trng i vi hc sinh hc ngh thc hin yu cu v tiu chun rt kht khe, lm cho cc hc sinh ni chung u t c trnh tng i cao. K hoch giao lu hc thut ca trng lm cho hc sinh c c hi c vo hc cc trng i hc tt nht Hoa K thu thp c nhng ch mnh hoc thnh cng ca ngi khc. Trong cc trng i hc giao lu vi Hc vin Wellesley, c c trng i hc Thanh Hoa ca Hoa K MIT l Hc vin c gii, khoa hc t nhin v khoa hc xy dng. Vn ny i vi mt ngi cha tho mn vi mn vn hc ni chung nh nh Nhi, c sc hp dn rt ln. nh Nhi hy vng trong qu trnh tm ti hc hi ca mnh c c mt trnh nht nh v khoa hc xy dng. Hc vin William Mounts l mt trong nhng hc vin ni ting lu i nht ca Hoa K. Gio s ca trng, t l nhn hc v tin s u cao hn cc trng i hc ni ting khc nh Harvard, Yale, Princeton v l mt trong cc trng nht nh v nhn vn v khoa hc t nhin ca Hoa K. T l gio s v hc sinh ca trng ny l 1/10 lm cho sinh vin ngoi gi ln lp cng c lng thi gian ln c tho lun cc vn hc thut vi cc gio s. Trong sinh vin ca trng, c ti 1/3 s sinh vin c ra nc ngoi hoc n mt ni khc thc hin k hoch nghin cu t mnh la chn, c hi cho sinh vin m mang tm nhn, c th ni nu mun l thc hin c. Hc vin Dartmouth l mt trng i hc cp ngi sao gii nht Hoa K, c xp hng th 8. Ting tm v hc thut ca trng c lit vo cp 5 sao cao nht. ng Hiu trng c ca trng ny xy dng cho nh trng truyn thng phng tm nhn ra th gii. i vi vic bi dng nhn ti, to iu kin cho h c bay nhy trn v i quc t l rt c li. Vi t tng ch o , rt nhiu mn hc ca trng u c c hi ra nc ngoi nghin cu. Hc trit hc c th sang Edinburgh ca Scotland, kch ngh c th sang London nc Anh, hc sinh vt n Trung M v quc o Carib, nghin cu chu n Trung Hoa v Nht Bn. Lm nh vy vic tm hiu th gii c ho ln vo trong qu trnh hc tp. Trng i hc Columbia cng l mc tiu ch yu m Larry kin ngh hc. Trong rt nhiu trng i hc hng mnh ca Hoa K, ting tm v hc thut v
354

xp hng ca trng, u t bc cao nht. Trong cc hiu trng ca trng xut hin Tng thng Dwight D. Eisenhower. Trong s gio s v hc sinh tt nghip ca trng, s ngi c nhn gii Nobel xp hng u trong cc trng i hc Hoa K, hn 56 ngi. Do a v u vit ca n nn yu cu ngun hc sinh ly vo rt cao, i vi hc sinh nc ngoi, ch ring im thi TOEFL thp nht cng phi t 600 im tr ln, cn nu mun c hc bng, yu cu cao i vi cc mn cng khng th tng tng c. Nhng trong cc trng i hc , khng c trng no hp dn i vi nh Nhi hn c i hc Harvard.

SC HP DN MNH M CA HARVARD
T tun bo Thi i ca Hoa K tng ly ti Nng cao 25 i tay ca Hoa K nhm bnh chn ra 25 ngi M c nh hng mnh nht ng i. Trong s nhng ngi c chn gm gio s, nh khoa hc, lnh t tn gio, chnh tr gia, ch doanh nghip, ngi sao in nh th cc gio s v cc cu sinh vin Harvard chim 7 ngi, hn 1/4 tng s. Ngun ti nguyn gio dc ca Harvard c tri hu i. Gio s v cc cu sinh vin ca trng l mt tp th c gii thng Nobel c t l cao nht th gii. Trn tuyn u cc lnh vc hc thut, trong cc phng th nghim thm d th gii huyn b ca t nhin, trn din n chnh tr y uy lc, trong ng o cc nh cng nghip k thut cao, ngnh u t ngn hng Rt nhiu cu sinh vin Harvard vi sc sng v tr tu di do lm cho nhng lnh vc m h hot ng trn y sc sng, lun pht trin. C c hi c hc Harvard thc l mt vinh d c bit, mt dp may him c. nh Nhi nu mun t c dp may , iu kin ti thiu nht l phi tn rt nhiu thi gian v tm huyt vo cng vic chun b, l v nh Nhi s bc vo mt trn u quyt lit vi nhng i th u l hc sinh tt nghip cao trung
355

thuc loi gii cc ni trn th gii v c Hoa K. Lc y, ci m nh Nhi thiu nhiu nht, chnh l thi gian. Bo thi vo Trng i hc Harvard hay khng, nh Nhi ang do d. Nhng Dnh ni: Nu khng xin vo Harvard, sau ny s hi hn. Th l nh Nhi lin ghi Trng Harvard vo danh sch. Larry c bit nh Nhi em phm vi xin thi t hai trng m rng thnh bn trng m cn bao gm c Harvard na, lin t thi ng tnh ng h. tng t ph vo cc trng hng nht th gii bin kin ngh ca Larry thnh k hoch ca bn thn nh Nhi. y l mc tiu lm ngi ta kinh ngc, cng l mt gnh nng v song.

THAM KHO V D TNH

tranh th thi gian, nh Nhi pht i mt lot th in t, lp mt danh sch xin vo hc, sau bt u trng cu kin ca chng ti i vi danh sch s b ri quy hoch li thnh mt danh sch tho ng hn, tip theo dng th quc t gi tng i cao xin biu mu v n xin nhp hc. Ba m thy th no? - nh Nhi ch vo bng danh sch hi. Cn con? - m nh Nhi hi li Con thch trng no trong bng ny? Bt k trng no! - nh Nhi tr li nh trc y, - c mt trng trong

bng ny nhn vo hc, con cng tho mn lm ri. Tht th, c th c bt k mt trng no nhn vo hc u lm cho ngi ta t ho. Ti xem li bng danh sch n my ln, th lng sc ca chu l bao nhiu. Xin vo mt trng i hc no u lin quan n tin i s c mt i nh Nhi, cn c mt s tnh ton rt chun xc. Bt lun l nh gi qu cao hay qu bo th u c th mang n nhng tn tht thc s. Nh vy, nh Nhi c chc chn c s trng ny nhn vo hay khng? Cn c vo kinh nghim my nm li y, i vi vn ny ti tin cn nm vng quy lut th s c cch a ra nhng phn on chun xc gii quyt s vic .
356

C nhn thng ni: Vn tr duy c chi trung, quyt thng thin l chi ngoi (n nh chin tranh l mt vic ht sc phc tp, cng u c th phn on trc c thng bi). Trc mt ti nh ang xem mt b phim di, tng s vic ca 10 nm v trc c hin ln dn. Ti nh gi li t m nhng biu hin ca nh Nhi trong ni kho v ngoi kho, hy cn nhng vic khng th hin trn bng thnh tch, nhng chnh l nhng t cht tt p khng th thiu c ca ngi thnh cng, trong lng dn dn thy vng tin. Ti nhn thy li nhn xt ca Dnh i vi nh Nhi l rt ng tin cy. nh Nhi hon ton c th cn c vo danh sch cc trng i hc ny ca Dnh quyt u. S vic sau ny chng t, trong bng danh sch cc trng i hc sng lc trn, s xc nh tng v tr ca nh Nhi l tng i chun xc. 11 trng i hc m nh Nhi bo d thi, i b phn (khong 70%) hoc l c th nhn nh Nhi vo hc hoc l nhn nh Nhi vo danh sch th sinh d b. C th ni, l mt thnh tch phi thng.

CN C THI TOEFL U?
Mt khi s vic c quyt nh, nh Nhi ni l lm ngay. Kh khn phi i mt u tin l cuc thi TOEFL. K hoch ca nh Nhi l, khi bt u ngh h lp tc bt tay vo chun b. Nhim v ca ti l gip nh Nhi ghi tn d thi. Chiu ngy 2 thng 7 ti v sm n Trng i hc T Xuyn, ni c trung tm thi ca T Xuyn thuc t chc phi hp thi nc ngoi ca Trung Quc ng y. n d thi TOEFL gm c cc th sinh d thi theo tiu chun nc ngoi GRE (graduate Record Examination Thi thnh tch nghin cu sinh), khng ch c T Xuyn cn c Vn Nam, Qu Chu v vng Ty Bc. Ngy hm , ti rt thoi mi, khng vi vng, ch n 4 gi chiu mi vo a im ghi tn. Trc ht xem thi gian thi TOEFL gn k nht, thi ngy 8 thng
357

8, nht nh l khng kp. Ln thi th hai? Cn sm, phi i n ngy 24 thng 10. Hy cn phi xem thi gian ht hn ghi tn. Ti git mnh, ngy 2 thng 7 ht hn m hm nay l 2 thng 7, ch cn mt gi na l ht. ng l qu thn xui khin. Thi gian TOEFL ln sau l 3 thng na: ngy 16 thng 1 nm sau. Nu i n thi im , thnh tch phi i n thng 3 nm 1999 mi gi n, nh vy qu thi hn ca i a s trng i hc Hoa K cho php, hu qu l l hn mt nm hc, cn mt vic khc ln hn l nh Nhi buc phi vt b ton b k hoch sang Hoa K hc i hc chnh quy. y l ln nguy him th nht trong qu trnh xin du hc nc ngoi ca nh Nhi. Khi hi tng li, n nhc nh chng ti, vic nh cng khng th xem thng. Ghi tn xong, ti bng cht ngh: nh Nhi thi TOEFL nh th no y?

Nu c thi gian, nh Nhi nht nh t c im cao v tim nng ngn ng l mc tiu t thi cn nh chng ti ch bi dng cho nh Nhi. Nng lc ngoi ng ca nh Nhi r rng vt tri hn ngi khc, hc rt nh nhng, y khng phi l ngu nhin m l kt qu bi dng t lc hy cn th u. Tp qun song ng xy dng t thi tr th, c th ng thi thc y s pht trin nng lc v tim lc ngn ng, l mt s thc khng cn nghi ng g na. nh Nhi tip thu loi rn luyn ny, v phng din ngn ng rt nhy bn, d cho trc khi hc s trung cha chnh thc hc ting Anh nhng khi vo trng Chuyn ng u d dng tr thnh xut sc v theo yu cu ca chng ti nhanh chng lm c: Ting Anh tri nht, khu ng lu lot, t nhin. Ngoi ra, chng ti cn tm hiu trnh ging dy ca Trng Chuyn ng Thnh . Hc sinh trng ny nm t vng so vi trung hc nhiu hn gp 10 ln, trn nn tng y, nh trng cn rt coi trng rn luyn nng lc ngh e v ni. Ngay t bui ln lp Ting Anh u tin ca nm th nht s trung, thy c gio yu cu hc sinh hnh thnh tp qun t duy bng ting Anh. Qua 6 nm hc, i b phn hc sinh ni ting Anh c th t n trnh khng cn thi gian suy ngh, so snh vi nhng hc sinh trc tin phi dng ting Hn phin dch ra ting Anh trong
358

u, r rng l tt hn rt nhiu. nh Nhi l hc sinh gii nht trong s , nn thi TOEFL t im cao l ng nhin. ng thi vi trnh ting Anh ca nh Nhi, c mt thy tai nghe nn chng ti phn on tng i khch quan. u nm 1998, trong thi gian thm Hoa K, nh Nhi n thm Hc vin Wellesley ni ting v ln lp nghe ging trng ny. Khi tit Kinh t hc vi m kt thc, thy gio ngi M thy mt hc sinh Trung Quc nghe ging rt chm ch, lin n bn nh Nhi hi: Cho em. Bi ti ging em nghe c hiu khng? Vng, em hiu c. - nh Nhi tr li, sau bnh tnh dng ting Anh ni

li mt cch hon chnh nhng ni dung quan trng m thy ging trn lp. Thy gio ngi M qu kinh ngc, khng ngt li khen ngi. Lc tham quan To n ti cao Hoa K Washington, nh Nhi tng tho lun vi thm phn cao cp Kennedy v mt v n dn quyn ang gy tranh lun To n ny. n tng su sc li cho ngi M ti bui gp, khng ch l t duy sc so v r rng m cn bao gm c khu ng ting Anh rt cht ch, khng h c mt sai st no ca nh Nhi. Sau ny, ngi Larry nhiu ln nhc li. Ngoi ra, khong mt thng trc khi Larry xut chu n Hoa K hc i hc, chng ti va tip xc vi mt gio vin mn tn gio hc ca Trng Landtane v l bn thn ca chng ti- Iry Johnson. B ni ting Anh min ng Hoa K rt chun. Ti ngi bn cnh quan st b Iry v nh Nhi ni chuyn, thnh thong li a vui, thy nh Nhi ni chuyn v nhng vn rt i thng, khu ng ting Anh kh tri chy. Trnh ni ting Anh lu lot ging nh chu ni ting Hn vy. D c mt nn tng rt vng, nhng khi xem t giy yu cu lng t ting Anh n thng 10 ca chng trnh TOEFL cng c phn lo ngi. Thi gian gp rt v lng t vng theo yu cu ca chng trnh thi TOEFL cn mt khong cch kh xa. Mun thi tt TOEFL, lng t vng phi t 8.000 n 10.000 t, trong khi

359

 lng t vng ca nh Nhi n thng 7 mi c c 5.000. Trong 2, 3 thng phi b sung thm 5.000 t na, li phi s dng thnh tho vi cc kh. nh Nhi hi chng ti: Ba m thy con c th thi c 600 im khng? Nghe khu kh c v cha tht t tin, chu mi 17 tui, mt gnh nng qu sc ca chu. Ting ci ca m ph tan bu khng kh : By gi tm thi cha bit. Nu t c 600 im, chng ta s n tim n mt ba tht ngon chc mng con.

NGHNH CHIN TOEFL, GIAN KH V MAY MN

Trong k ngh h nm th hai cao trung, thng nht sp xp li trng, hc b na thng. tranh th thi gian, ti n Ca hng sch ngoi vn mua cho nh Nhi mt quyn sch m rng lng t vng nh Nhi c trc. Trung tun thng 7, nh Nhi ngh h, t n Ca hng Sch ngoi vn mua my loi gio trnh, bng TOEFL tt nht m chu nhn thy, tranh th tng giy pht hc. Chu dng thi gian 15 ngy m rng t n, n Trung tm Du hc nc ngoi ca Trng i hc T Xuyn tham gia bui thi th TOEFL - lc ghi tn ln trc, ti cng ghi lun tn cho nh Nhi hc lp ph o thi TOEFL . Phng php ca lp ny ch c mt cch l dng thi TOEFL my ln trc thi th. l mt lp ph o m chng ti rt cn. Ln thi th th nht kt thc, nh Nhi ngn ti li hi: Ba on im ca con i? 570.- Ti c ni thp i mt cht. A! Sai ri. 613 im c!

Tip nh Nhi a cho ti t giy bo im, lng ti dng ln mt nim vui kh t. Lc ny kh nng i hc ca nh Nhi ti bt u c phn no tin tng.
360

Ln thi th ny nh Nhi cn th v pht hin ra mnh cn mt v kh b mt na - i vi nhng t cn cha nm vng, chu c th cn c vo ng cnh cu vn, mi phn cng on c tm chn. l do thu hoch c t ln thm Hoa K v. Trong thi gian thm Hoa K, hng ngy nh Nhi u ham m s dng ting Anh theo kiu M. Chu l ngi c ch, d i tham quan, phng vn rt khn trng, vn lun ch nng cao nng lc ni ting Anh - M ca mnh. Ch mt thng ngn ngi, chu khng ch quen thuc vi ging Anh - M m cn hc c rt nhiu phng thc biu t c hu ting Anh - M, v tnh rt c li cho cuc thi TOEFL. Cuc thi ln th hai, nh Nhi c 620 im, hai ln tip theo u c 630 im (im ti a l 677 im). T y n ngy thi TOEFL cn khng n 20 ngy. Kt qu ny cng lm cho nh Nhi tng thm lng t tin. Ti phn tch t m s im nh Nhi t c trong cc ln thi th TOEFL ny, ti pht hin chu mnh nht l phn th nht: bi nghe hiu, sai rt t. Phn th hai l kt cu biu t bng vn bn. S im ca phn ny chim hn mt na s im ca ton b bi thi TOEFL. nh Nhi mt im phn ln l y. Nhng ni chung, mt im l khng ng k. Nu ch trng t ph vo nhng tri thc c lin quan, c th tin ti gim nh c vic mt im. Phn thi th ba - c hiu v phn tch l ch mnh nht ca nh Nhi. Nhng L Hng, ngi sp tt nghip Bc i ni vi nh Nhi, im thi chnh thc ni chung thng thng thp hn thi th khong 10 30 im. nh Nhi mun t 640 im nh ngi Larry mong mun, cn phi c gng hn na. Vn u tin nh Nhi pht hin l gio trnh TOEFL hin nh Nhi c trong tay, km tnh thc dng, ging t, ng php nhiu, nhng i vi vn thc t trong TOEFL th cn ging rt t. Thc cht ca vic hc ngoi ng trong thc tin cn coi trng mt l lun, TOEFL li cng phi nh vy. Dng nhng gio ti ny chun b thi TOEFL sao c c hiu qu. Lm th no y? nh Nhi suy ngh thy cn phi thay ti liu mi, nhng u c loi gio ti ny, c l phi cu cu hc sinh gii L Hng Bc i. L Hng ni, Bc Kinh c th mua c ti liu tt v TOEFL, rt nhiu hc sinh
361

Bc i u s dng loi ti liu ny. M lin in thoi i Bc Kinh nh mt ngi bn thn L T Phn gip cho vic ny. B L mau nhanh chng mua c cc loi gio ti cn thit, ho tc gi ngay cho. Trong lc ch i ti liu mi, nh Nhi tranh th tng pht dng ti liu c m rng lng t vng. Hn mt tun sau, ti liu TOEFL cng vi 20 a km theo gi v. Lc ny, nh c chp cnh, nh Nhi y nhanh tin hc tp. Sau khi lp cao trung nm th ba khai ging, nh Nhi mun xin ngh hai thng t hc ting Anh, m chu gp lnh o nh trng my ln nhng cha c ph chun. kin ca nh trng ch yu l s xi hng bng khng v cng khng mun mt i mt ht ging trng nguyn, vn nm trong k hoch t ph vo Bc i, nhng ban gim hiu cui cng cng chp thun, mt tun l trc khi thi cn cho php nh Nhi khng phi ln lp. Gio vin ch nhim lp Trng Hu Cm trong thi k ny c bit ng h nh Nhi: cho php chu mi ti t hc ln phng ngh gio vin chun b thi TOEFL, c cn nh cc thy gio khc giup kinh nghim qu bu cho chu. nh Nhi nm vng tt c thi gian c th c, d ch 5, hay 3 pht cng cm ti liu thi TOEFL ln xem, eo tai nghe mt on. T hc ban m l mt khong thi gian ng qu. nh Nhi ngi bn bn lm vic ca c gio Trng, tranh th hc luyn v thnh tch tt nht khi t mnh lm bi thi th: cui cng t 670 im.

MI VIC CN BO HIM, LY MI THNG MT

Chng bao lu ti h tun thng 10. Cn c vo thc lc ca mnh, nh Nhi c th tham chin c ri. Trc khi thi, ti a chau i xem phng thi. Th sinh tham gia k thi ny ln ti nm su ngn ngi, ngi y Hi trng ln Trng i hc T xuyn. i a s u tt nghip chnh quy hoc tui ln, nh Nhi dng nh l ngi t tui nht trong s , nn rt c ch . Bn cnh chng ti l mt nghin cu
362

sinh Trng i hc T Xuyn, my ru nhn nhi, c v lo luyn. Anh ta pht hin nh Nhi l lp hu sinh, t m ni chuyn vi chu mt lc, ri quay sang hi ti: Con gai bc b th ny i ra nc ngoi, bc c yn tm khng? Ti va ci va gt u: Em cng c gng c, cn phi thch ng m! Ngy i thi, m cng vi nh Nhi n Trung tm thi TOEFL, ct trnh cho chu gp s c trn ng n ni thi c thun li. Gia nh chng ti c thi quen cc vic quan trng u phi c thm bo him. Nhng hm thi kt thc, tin tc nh Nhi mang v khng c tt lm. Chu m c bu mi ni: Xi quy qu. Trnh t k thi ny khc xa vi k thi th. Bo hi con, my m u lm khng tt. Lc lm phn th hai, t tng chun b mt cht cng khng c. Nhiu nm nay, sau khi thi xong mt mn nh Nhi vn hay phn nn, mnh lm khng tt, ny lm khng l tng, kia c th lm sai. Chng ti u hiu, y l biu hin lm vic g cng mun hon m ca nh Nhi. Phn ln cc trng hp trn khi c kt qu vn lun t tt. V th ln ny chng ti cng quen vi li ni . Nhng chng ti cng khng dm ch quan. Ln ny vn l mt cuc thi quan trng, thi khng tt th ton b k hoch s b ph sn. Chng ti th tin rng, k thi TOEFL ny khng tt ch khng th lc quan m qung, xy dng k hoch trn ct. Thnh tch ca k thi TOEFL ln ny sm nht cng phi n thng 12 mi c th thng qua in thoi vt i dng gi n. Ln thi TOEFL tip theo l sau hn hai thng nhng thi hn ghi tn ch sau 4 ngy na. Nu tht s ln ny thi khng tt th phi quyt nh ngay c cn phi thi mt ln na hay khng. Con nh th no? ti hi Thng Ging thi li ln na i, ba ! nh Nhi do d tr li. Ti bit chu do d l v sao ri, ph ghi tn thi TOEFL mi ln l 665 nhn dn t. nh Nhi l ngi con ngoan, chu mun thi li ln na nhng li khng mun ba m v mnh m tn tin vo nhng vic khng cn thit. c, ba s i ghi tn d thi cho con. Ti ci ng . D cho m ni rng
363

khng cn thit nhng vn ng h nh Nhi, chun b k ly mi thng mt. Nhng ngy ch i thnh tch thi TOEFL, Lu Dic nh phi tri qua hai thng rt bn rn, gian kh nht t trc ti nay. Mi ngy sau khi hon thnh tt c nhim v bt buc ca nh trng, nhng giy pht ngn ngi cn li gia gi hc, sau khi n cm, m khuya sau hiu lnh i ng Tt c u tp trung cho vic xin du hc. Rt nhiu loi biu mu, tng bi Essay (lm vn, tu bt). Bi ny cn 5.000 ch, bi kia cn 300 ch, cc loi yu cu thay i bt thng. Tng cu tng ch u suy i ngh li, cn nhc t n chun mc mi thi. V nh: Gi th bn vit mt t truyn di 300 trang, xin giao np trang 277; Gi th bn lm mt nhn vin tuyn sinh cn i hi mt vn g , bn hi vn g? T tr li, s ch khng hn ch; Bn i vi trin vng cuc sng nm th nht i hc. Lm th no nh trng bit n s tn ti ca bn?; Tho lun v mt vn , mt a phng, trong nc v nc ngoi m theo bn l quan trng v ng quan tm Nh trng hy vng thng qua vic nu ln rt nhiu loi vn t c mc ch l dng cc loi phng thc v thnh tch, s im, t liu khch quan khc tm hiu c bn. Vo nhng ngy thng n 3,4 gi sng nh Nhi mi i ng, c lc mt qu nc mt nh trn my tnh, nhng n sng m va gi dy, chu lin dy ngay n lp t hc. C nh th, chu cn rng chu ng, khng ch hon thnh k hoch xin du hc m cn t thnh tch ti u trong hc tp, khi thi ht lp cao trung v trong k thi i hc vn xp hng u. iu vui mng hn na l, thnh tch thi TOEFL Hoa K bo v t 640 im, theo yu cu cn thit. Gip nh Nhi kim tra li im thi TOEFL l ngi cu h ang l nghin cu sinh Hoa K. Trung tm phc v thi c v gio dc EST thuc c quan t chc thi TOEFL m mt ng dy in thoi chuyn v kim tra v tr li thng tin v vn ny. Qua in thoi ng di quc t mt 10 -la, c th bit c kt qu sm. Gn n lc tr li qua in thoi, ngi cu h lin ni vi EST va hi, in thoi vang ln 640 im lm nh Nhi vui mng khn t.

364

Hn na thng sau, ti n Trung tm thi ca Trng i hc T Xuyn nhn thng bo thnh tch thi TOEFL ca nh Nhi, nhn tin hi lun mt thy gio ca trung tm: Ln thi ny ca trung tm c bao nhiu ngi t s im 640? Rt t, ch mt hay hai phn trm l cng - thy gio tr li. Trong mt tp th ng hc sinh tt nghip chnh quy v nghin cu sinh, nh Nhi thi t thnh tch nh th ny tht l tuyt vi. Thy gio cn t m hi thm: Th con b ca bc c bao nhiu im? 640 Ti ci to y t ho tr li thy.

i cc c nh ot!

MT QUYT NH RT NG MNG
Theo th t in vo biu mu ca nh Nhi, Trng i hc Harvard vn xp sau cng l v biu mu ca Harvard rt nhiu. H yu cu v kin ngh th sinh cung cp ti liu u vt qua tt c cc trng khc. Cc trng khc c bit lu : khng nn gi c b giy chng nhn c thng, khng gi bng ghi m, bng ghi hnh Harvard, tri li tip nhn tt c cc loi c th chng minh c nng lc ca th sinh. Lc y, i vi cc trng trong mc tiu chn, cng vic lm n bt u ht sc bn rn. Tc vn chuyn ca nh Nhi t xe ch hng bin thnh xe ua. Ch tnh chuyn chy tht nhanh ch khng th dng li xem phng hng na. Thi gian ht hn np biu mu ca i hc Harvard kh c hy vng in kp. M chu v cng lo lng hi nh Nhi: C phi con quyt nh khng hc i hc Harvard na phi khng? Nu con ghi tn vo Harvard, rt c kh nng con khng c nhn vo hc.

Nhng nu con khng ghi tn vo Harvard con s n hn sut i! - nh Nhi ni.

365

nh nh th, nhng ti sao con khng in vo biu mu? M xem con cn c thi gian no u! nh Nhi m c,- Mi tun ch c ti

th by v nh con mi c dng my tnh, d khng tm khng ng cng khng th in ht chng y biu mu! Ni xong chu vi v i ngay. ng th!, by gi quyt nh thnh bi khng phi l s quyt tm m l vn thi gian. Xem ra, ba m ch lo lm mi vic sinh hot nh nht cho nh Nhi, cng khng th lo , m phi ngh ra mt bin php khc gip chu chy n ch. Nu nh Nhi c th mi ti tr v nh dng c my tnh trong vng my gi, sng sm hm sau li n trng kp bui t hc sng, c l s gii quyt c vn chng? Nh li cch trng kh xa, d i xe p hoc xe but, cng phi mt hn mt gi. Hn na sau bui t hc ban m ca nh Nhi, cng khng cn xe but na. Trong lc mt mi nh th, i xe p v khng an ton. M ngh ra mt phng n rt hay. Mi ngy m dng taxi a n chu, nh th hng ngy nh Nhi c thm 4 gi lm vic hu hiu, li rt an ton. Nghe ni vy, chu vui mng reo ln: M l mt thin ti! M ni: Vy con phi ghi tn vo Harvard! nh Nhi cm thy cch lm ca chng ti rt c l, lin gt u ng . Trc mt quyt nh trng i, d khng phi chu t quyt nh nhng chu rt nhy bn nm ly phng n v thc thi rt hon ho. n nh ngi Larry thng khen phn on ca nh Nhi v cng nhy cm v chun xc. C nh th, cc biu mu khai ca Harvard c hon thnh rt sm. i vi nh Nhi, xin vo Harvard thc s l mt quyt nh v cng hnh phc.

366

V KH B MT CA BA M
V sao trong hon cnh kh khn mun b, chng ti vn quyt tm to cho nh Nhi vt qua mi him nguy. Hn na cn ng h nh Nhi sm s dng tin hc chnh quy trong nc ca gia nh cho, dng vo vic khai thc cc hng mc xin du hc Hoa K? Nguyn nhn quan trng th nht l chng ti rt hiu nh Nhi c mt nng lc chu ng v tm l tri hn ngi bnh thng v c mt th cht rt bn b. y l mt t cht rt quan trng m t thi hc tiu hc, chng ti ch bi dng cho chu. Tuy nhin, lc y nh Nhi hy cn cha nh gi c gi tr quan trng ca t cht . Hi , chng ti d kin n mt ngy, chu s phi ng trc mt th thch i vi nng lc chu ng ti a. Th l chng ti dy d sm chu bi hc rn luyn sc chu ng ti a. Nhy dy, nm tuyt, chy b, bi c ly di. Mt ln li mt ln na, s sp xp c u n bnh thng nh th, to cho chu qua s ti luyn v sc chu ng ti a ca c th v tm l. V ri, trong dng chy v tnh ca thi gian, d v mt th lc hay tm l, nh Nhi dn dn c c sc chu ng rt bn b, do dai. Nguyn nhn th hai cng quan trng khng km l nng lc bo m cn c nh Nhi vt qua kh khn ginh thng li. Trong qu trnh nh Nhi xin hc i hc Hoa K, chng ti ht sc ch trng ch nh ra mt lot bin php khoa hc m bo hu cn v cng c tc dng gip rt quan trng. Nu khng, c l chu ch c th chu ng mt hai thng ri s x hi, phi t b cng vic v c m. C th trong thi gian hai thng, thng xuyn mi ngy chu ch ng 3, 4 gi, m vn c th hon thnh c vic hc tp vi hiu sut cao. Cc trnh t rt phc tp ca vic xin hc Hoa K thnh cng. Rt nhiu ngi quen bit nghe iu ny, u kinh ngc. Nu ng khng y thc l mt kh khn rt ln.

367

Nhng chng ti rt t tin khi thc hin mt lot bin php khoa hc hu hiu c th gip nh Nhi t mt trng thi mt nhc cc s du i mt cch tng i u. D mi ngy ch ng 3, 4 gi, lin tc trong 2, 3 thng, vn m bo hot ng u. Nhng bin php ny nghe c v gin n nhng hiu qu rt r rng. Bin php th nht l kin tr luyn th dc, d vt v mt nhc n u, mi ngy yu cu nh Nhi m bo mt s lng vn ng nht nh. L v khi hc tp cng thng, sc p chu ng ln nht khng phi l c bp m l i no. Nu mun lm cho i no gim mt nhc th cn phi thng qua hot ng th dc nhm lm gim s cng thng ca t bo no, thay i nim hng phn trong i no. i no ca con ngi l mt thit b t ng ho c bit. Lc mt mi qu , gn n gii hn chu ng, lin t ng chuyn sang trng thi t bo v, ging nh my lnh lc ph ti qu nng s t ng tt my. Trnh t ny ca i no c gi l c ch bo v. n giai on ny, i no t ng t chi lm nhiu, th l ny sinh s ngp di lin tc, hiu sut cng vic thp, m mng bun ng, chnh l bo v mnh khng b tn thng. nh Nhi tip thu l thuyt ca chng ti, d giai on cng thng no cng hng ngy tp chy u, gia gi hc ln xung cc cu thang hoc tp ng ln ngi xung. Kt hp gia ng v tnh, lm cho i no trong trng thi thay i hng phn trnh c hin tng t giy ct. Dinh dng cng l mt bin php hu hiu, nu ta so snh i no nh mt chic xe hi, vt cht dinh dng l nhin liu cho my chy pht in. V mt ny trong nhiu nm chng ti tm ti nhiu quy lut dn tr nn quen thuc, d dng ch bin cho ph hp. V n ung luyn thnh thi quen tt, thc hin nhu cu n ung theo khoa hc dinh dng. Bt u t lp mt, lp hai tiu hc, trong thc n tr em khc c th dng cc loi thc n ngon theo khu v, n theo kiu, nh Nhi c thi quen hi: Ba n hm nay c nhng abumin no? Trong qu trnh lm n xin du hc, chng ti c gng thc hin mt thc n rt b dng cho i no, gm nhiu cht anbumin v vitamin d tiu ho, ngoi ra tt c cc loi hoa qu u ra sch, tiu c, cm ln l n c ngay, va gim
368

bt thi gian vn an ton. Loi thc n ny lm cho u c ca nh Nhi lun tnh to, hot ng lanh li. Mt bin php khc m trc cp tc l dng tin mua thi gian. Trc y, vn l bi dng cho nh Nhi nng lc t lp, i hc hoc tr v u i xe but, mi ln t ti to n ti nh n qun o thc phm u t chu tm cch mang theo. By gi, mi bui ti hng ngy, m u n phng thng trc i nh Nhi ht bui hc cng i xe taxi v nh. nh Nhi va ln xe lin da vo vai m ng gt, mi ln c th ng c 15 pht, tit kim c 45 pht trn ng i. Nhng m chu l mt ngi c bn lnh, khng h v nh Nhi mt mi m lm dao ng lng quyt tm ca mnh. Tc ng c ni: T bt chng binh. Lc tr ang cn phi xung phong lm trn, ch cn khng lm cho giy ctb t, chng ta khng bao gi l tr phc tng s yu mm v thng cm ca ni tm. Do nhiu nm hun c tinh thn , nh Nhi bi dng c tnh cch mnh m, khng bao gi khut phc trc bt k mt kh khn no. Ngoi ra, trong nhng nm chng ti cn tm c thc phm dng sinh, hi phc sc khe rt cng hiu. Thng qua thc nghim nhiu ln ca bn thn mnh, nghe ni cc t ca M Tun Nhn, bao ln sng to nhng thnh tch tuyt vi v chy ng di, - mt nhn t quan trng l M Tun Nhn tm c phng thuc hay canh ba ba (bit thang) c tc dng hi phc mt mi nhanh. Chng ti pht hin ng l c mt s thc phm gim nh r rt s mt nhc ca i no, khin cho h chu ng c s hao ph v th lc v tr lc m ngi thng khng chu ng ni. iu ny lm cho nh Nhi trong qu trnh lm n xin du hc thm mnh m gp bi.

369

PHNG VN TRC TIP, C HI V THCH THC

Trn cc biu mu ca i hc Harvard c mt mc t chn: C mun c phng vn trc tip hay khng?. nh Nhi khng do d nh mt du ng trn . Chu rt mun c c hi gp trc tip i din ca Trng Harvard. Chu tin ngi phng vn trc tip ca Harvard c i mt tinh i. Rt nhiu trng i hc, trong danh sch ch nam chiu sinh u nhn mnh nhiu ln: Kin ngh phng vn trc tip v thm nh trng, Rt mong c phng vn trc tip v thm nh trng, Rt mong c phng vn trc tip. i vi nhn vin chiu sinh c kinh nghim, c lc ch 30 pht phng vn ngn ngi so vi mi my trang ti liu cn c th thuyt minh thuyt phc hn. Ngi phng vn trc tip (Interviewer) l ngi trc tip ni chuyn vi ngi c n xin hc trong cuc phng vn, cng l ngi c kt lun trc tip v mt con ngi c th no mun xin hc, ang ngi trc mt kia. H l tai v mt ca Hi ng chiu sinh, i vi vic c c nhn hay khng, h c nh hng khng th coi nh. Cho nn lc ny lm n xin du hc, c c hi c phng vn trc tip, bn nn ht sc thn trng. Phng vn trc tip ngi lm n xin hc, ni chung l ngi nh th no? Nu ngi lm n trc tip thm trng i hc, ngi phng vn trc tip ng nhin l quan chc ca Vn phng Chiu sinh trng ny. Nh vy trong nhiu trng hp, a im phng vn khng t chc trong khun vin nh trng, thm ch khng trn t Hoa K. Nu ngi xin hc cc ni tng i tp trung, cc trng i hc Hoa K cn c th gi my thy gio n hi mt vng, cn nu ngi xin hc trn khp ton cu, nh trng trc tip c gio vin n phng vn l rt kh khn. Th l, nhiu trng i hc Hoa K hnh thnh mt truyn thng dng hc sinh tt nghip ca trng lm ngi phng vn. Nhng tt nghip sinh va nm vng yu cu chiu sinh ca nh trng va c tnh cm su sc vi trng m, thc l nhng ngi c chn rt thch hp. Khch quan, cng bng l tin th nht khng th thiu. Trung tm Chiu sinh nm 1998 ca Trng i hc Harvard cng b h tn, in thoi, hp th in t ca hn 80 ngi phng vn trc tip ca hn 30
370

quc gia nm ngoi Hoa K v ni r ch c th sau ngy 15 thng 9 nm nay mi c th bt u lin h vi nhn dn c phng vn trc tip. Cc a im h phn b gm c qun o Bahamas, Sao Paulo v Costa Rica, nhng ng nht vn l cc nc pht trin phng Ty, ch ring c c 11 ngi xin c phng vn trc tip ca i hc Harvard, nhiu hn so vi s ngi c phng vn trc tip Chu Phi v Chu gp li. Vic ny trn thc t cng phn nh s lng v t l chiu sinh ca Trng Harvard trong cc nc khng ging nhau. Phng vn trc tip cui cng l phng vn nhng g? Rt nhiu hc sinh Trung Quc c c hi c phng vn trc tip rt ly lm hng th. Ni chung, l hon ton ging nh mt cuc ni chuyn phim tu hng, khng cu n hnh thc, khng hn ch ti. Nhng lc ny bn nn ch , ngi phng vn mt mt dng sc mt du dng lm cho bn gim cng thng, khch l bn ni ra nhng iu tai nghe mt thy v s tng tri ca bn thn, trnh by nhng suy ngh v kin gii ca bn, thnh thong un nn cu chuyn khi lch hng, mt khc rt ch lng nghe mi cu ni ca bn, tm cch i su tm hiu th gii ni tm, tim lc v nng lc tu dng ca bn Lc bn ra v, anh ta cn phi vit mt bo co t m k cho trng m v tt c nhng g anh ta quan st c bn, trong bao gm mt kt lun quan trng: Bn c thch hp vi trng hay khng? C th ni, phng vn trc tip l mt ln kim tra ton din trong khng kh nh nhng v thn thin. Ni tm li, ngi ph trch phng vn ca cc trng i hc ni ting l nhng ngi c cm gic nhy bn, sc so, nhiu kinh nghim, quan st ca h i vi ngi xin phng vn khng phi l ht sc su sc th cng l gn ng, mt chn, mt mi. V th kin ca h rt c trng m coi trng. Biu mu yu cu phng vn cn c vo thi gian gi n Harvard, nhng nhn vo t thng bo cng b ngi phng vn Harvard, ct ca Trung Quc ch nh mt ngi sao. iu ny c ngha l Harvard trc mt cha xc nh c ngi phng vn Trung Quc. nh Nhi trc cng yu cu c phng vn, nhng u c tr li: Xin li, cha tm c ngi phng vn Trung Quc.
371

Khng bit Harvard c th tm c ngi phng vn Trung Quc hay khng?

TN HIU VT QUA S TUYN

Tt c mi vic khc u ang hot ng bnh thng, th in t gi i gi li, biu ny biu khc yu cu in vo ri gi i, n mt ngy nhn c bc th gi bng my bay ca Trng Harvard bo tin, tt c ti liu c chp nhn. Nhng vn cha ni n vic sp xp ngi phng vn trc tip. iu ny lm cho mi ngi thy hi lo. Mt ngy u thng 2, Vn phng Chiu sinh ca Harvard gi mt bc th in t bn khon thng bo cho nh Nhi bit, h khng tm c tt nghip sinh ca Harvard Thnh lm ngi phng vn trc tip v hi nh Nhi c th n Thng Hi hoc Bc Kinh phng vn trc tip c khng, cn yu cu nh Nhi b sung mt bn lun vn Hi ng Chiu sinh tm hiu thm v trnh hc tp ca chu. Bc th ny lm cho chng ti va lo va mng, phn no c th thy qua sng lc s b nh Nhi gy c nh hng cho Vn phng Chiu sinh Harvard. Chng ti lp tc pht li bc th cho ngi Larry, phn ng ca ngi cn vui hn chng ti rt nhiu. ng lp tc hnh ng, nh nhng ngi M quen bit Bc Kinh v Thnh gip nh Nhi tra tm tt nghip sinh Harvard ang lm vic vng Ty Nam Trung Quc. ng bit chc l nh Nhi ang trong tnh trng thiu thi gian, mong nh Nhi gim bt mt s vic khc, chun b nhiu hn cho vic thi i hc. Chng ti cng nh bn b khp ni, hy vng tm c mt tt nghip sinh Harvard lm vic vng tng i gn thnh ph lm ngi phng vn. Trong lc chng ti sp c mt u mi trn in thoi ng di, th ngi Larry gi n mt th in t bo mt tin tc tt lnh, lm phn khi mi ngi.
372

Ti tm c mt tt nghip sinh Harvard V tt nghip sinh m ngi Larry tm c li ngay Thnh ! Anh ta l Joe (Joesheph Bookbinder) lm cng tc v vn ho bo ch. Joe tt nghip Harvard vo thp k 80. Thi ng x ca Joe ging nh nhng tt nghip sinh Harvard m chng ti tng tng l nng ng v si ni, i vi nn vn ho khng ging vi mnh lun c mt thi bao dung v thng cm ca ngi Harvard. Anh yu mn s nghip ca bn thn, tri thc uyn bc, tr tu, nhn hu v thnh khn. Lc hc Harvard c hng th su sc vi lch s v nn vn ho Trung Hoa, xc nh l sau ny s cng tc Trung Quc m mnh yu thch. Cng nh rt nhiu hc sinh Harvard, k hoch ca anh c thc hin. Tnh yu nng nn ca anh i vi nn vn ho Trung Quc cn biu hin trong vic la chn ngi bn i ca mnh: Tiu Lng, bn i ca Joe l mt ngi M gc Hoa sinh trng Hoa K y n tnh, hin thc, thng minh, c phong cch du dng nh nhn. Con nh ca h, Andrew, cng bt u hc c hai th ting Hn v Anh. Joe khng ch yu nn vn ho Trung Quc m cn c bit yu thch T Xuyn v Thnh . Anh cm thy Thnh i vi Bc Kinh, Thng Hi c mu sc v nhng s vt giu cht bin du, th hin ni hm vn ho lch s lu i ca t nc Trung Hoa. Lng yu mn T Xuyn cn lan sang c mi v m cay nng ca thc n T Xuyn. Ngoi ra, mt im khc rt quan trng l Joe tip xc vi rt nhiu ngi Trung Quc. Chng ti rt tin vic ny c th gip cho Joe trong qu trnh so snh pht hin ra c im mnh ca nh Nhi. ng thi chng ti cng tin vo nhng t cht tt p m chng ti bi dng c thi gian di cho nh Nhi. C th phng vn trc tip vi mt i biu Trng Harvard nh vy, ng nhin khng th no p hn, ch cn khng bit anh ta c thi gian phng vn trc tip hay khng.
373

Larry hi kin Joe, anh ta lp tc ng lm ngi phng vn nh Nhi. Mt vic ln nh th thnh cng. Tip theo, ngi Larry nhanh chng bo tin cho Vn phng Chiu sinh Harvard bit tnh hnh, a ch thng tin ca Joe, Harvard cng gi ngay cho Joe tt c ti liu cn thit cho cuc phng vn. Theo quy nh ca Harvard, ngi phng vn ch sau khi xem ht cc ti liu theo yu cu mi c th tin hnh phng vn. Trong thi gian ny c nh u nng lng ch i. Theo sp xp ca Vn phng Chiu sinh Harvard, bnh thng cc hc sinh nc ngoi xin vo Harvard, sm nht l ngy 15 thng 9 nm trc mi c th cng vi nhng ngi phng vn khp ni trn th gii quy nh ngy tin hnh phng vn. Hin ti gn h tun thng 2, ngy Hi ng Chiu sinh ca Harvard b phiu tho thun l vo thng 3, thi gian gn k, liu c kp khng?

PHNG VN TRC TIP: CNG O T NHIN THNH (C CNG MI ST C NGY NN KIM)

Cui cng ti liu gi ti, ngy phng vn cng thng nht vi Joe, ngy 22 thng 2, l ngy th hai, mng 8 nm mi sau Tt Nguyn n. Lc y, chng ti ang bn v c quan tp trung vt t, tho d nh c, xy phng mi. Sau Tt phi ct nc, ct in, hn na trong dp tt bu in khng gii quyt chuyn my in thoi, mi lin lc ca nh Nhi v e-mail vi cc trng i hc cng b ngng hot ng. V th, nh Nhi phi thc m thc hm hon thnh mt bn lun vn cui cng cho h s thi ln ny v gi i trc khi phi ngng my in thoi. Sau nh Nhi phi tr v ngay phng chng ti thu tr gn nh trng chun b bi cho k thi i hc. Ln phng vn ny, cng vic phi chun b khng nhiu lm l v cng tc chun b chng ti sm hon thnh mi my nm trc ri. Phng vn trc tip ging nh bi thi s hc c rt nhiu li gii, khng th d on trc i phng hi ci g. Nhng ch cn bn c s tch lu su sc, i phng quyt khng th khng nhn thy.
374

Ngy phng vn, m a nh Nhi n ni Joe cng tc ri tr v lm cc vic chuyn nh. Tri lnh gi, bn ngoi lnh thu xng, trong phng rt m p. Cuc phng vn trc tip gia Joe v nh Nhi tin hnh hai gi, Joe ni khng nhiu lm, nhng nghe rt chm ch. C lc anh ta a ra mt, hai vn hng cuc ni chuyn vo ch anh ta cm thy th v nht, sau cho nh Nhi thoi mi vo cc loi ti: trng hc, cc cm nhn t trc v gn y, v suy ngh, d nh, cng khng phi n trnh gian kh v kh khn tri qua Ni chuyn vi Joe trong khng kh thn mt khin cho nh Nhi ni c tt c nhng iu mun ni.

Thi gian tri i rt nhanh. Hai gi trong chp mt ht. Sau khi kt thc bui phng vn trc tip, Joe ni my thay cho suy ngh ca mnh, cng ging nh cch i x ca anh, thng thn v chn thnh: Ti tin rng em s cng hin nhiu cho Harvard Hy vng em s c Harvard nhn vo hc. Li ni chng t ln phng vn trc tip rt thnh cng. C th ni, phng vn trc tip lm cho nh Nhi nhch dn n Harvard. nh Nhi vi vng v ngay trng chun b thi i hc. Thi gian vo phng thi ch cn li va vn 4 thng. Qua ti rn trong t t ph vo Harvard, nh Nhi c mt nhn thc mi, chu cm thy c th kp tin cng dng mnh vo Bc i. i ch kt qu du hc hu nh l c quyn ca ba m. 90% ngi xin du hc, tht bi l kt cc khng th trnh khi. D trc mt giy cui cng, ai cng khng th bit ngi sao may mn ca Hi ng Chiu sinh s u trn nh u nhng ngi no, nhng ch t chng ti bit rng nh Nhi hon thnh rt xut sc nhng iu cn phi lm, khng c g ng phi h thn vi lng mnh nu tht bi. Hn mt thng sau, giai on mi trong cuc i ca nh Nhi bt u m rng. Nh li chc mng ca ngi Larry ni: Con gi ca ng b sp tung cnh bay vo bu tri mi, nghnh n thch thc mi!

375

Cnh bay mang theo li chc phc ca chng ti v cng mang theo k vng ca chng ti.

376

Ph lc PHNG PHP V KINH NGHIM XIN DU HC HOA K

(Trng Hn V tng hp)

TH GI TI TP HI V DU HC HOA K

Chu l mt hc sinh cao trung, chu cng mun nh Lu Dic nh. ng b c th cho chu bit, ghi tn vo hc i hc Hoa K cn lm nhng th tc g? Con gi ti nm nay thi vo Trng i hc, l hc sinh nm th nht khoa Kinh t. Chu rt mun ra nc ngoi du hc. L mt ngi cha, ti rt hy vng ng b ch bo cho. Chu l mt hc sinh nm th hai cao trung. Chu thy th tc i hc Hoa K rt phc tp, chu mun hi bc: Ghi tn nh th no? Lc no np n? Ti l sinh vin Trng i hc nm th, bn c th ni v kinh nghim thi TOEFL c khng? . Nhng cu hi nh vy vi s lng rt ln ti tp gi cho chng ti. Chng ti rt vui, ht sc c gng tr li lm va lng cc bn.

BIT NGI BIT TA, LI CHO THNH CNG

Lm n vo cc trng i hc Hoa K hay vo cc trng i hc phng Ty khc l mt h thng vn bn trnh t c lin quan. H thng gio dc Trung

377

Quc khng ging cc nc phng Ty, thm ch phng thc t duy cng rt khc nhau. Do to ra nhiu tr ngi i vi vic hc sinh Trung Quc xin vo hc cc trng i hc phng Ty. V d, mi hc sinh cao trung ca Trung Quc u bit ch c t thi i hc thng 7 thng nht trong c nc do nh nc t chc l con ng duy nht vo i hc chnh quy, do , mun hc i hc u phi np n d thi. Nhng Hoa K, thi i hc khng do nh nc t chc, nn xin vo i hc, ch vic nh in vo cc loi biu mu mi thy gio hoc Hiu trng nh trng vit th gii thiu, tham gia cc loi thi SAT v ACT do t nhn t chc cho nn ch quen vi khi nim lm n xin vo i hc ch khng phi np n thi vo i hc. Hc sinh Hoa K bt u t lp mt tiu hc lm quen vi h thng nh gi thnh tch v nng lc hc tp hon ton khc vi hc sinh Trung Quc. Ch ring v thnh tch hc tp, phng thc nh gi hc sinh ca bc tiu hc Hoa K so vi Trung Quc khc rt nhiu v rt phc tp. Ngoi thnh tch cn c nhiu ni dung khc nh hng n kt qu nh gi i vi hc sinh. Th nn, ngi Trung Quc lm n xin hc i hc Hoa K khng nm c h thng nh gi , trc nhng thut ng cha bao gi c nghe, cc ch ci vit tt, nhng yu cu mun hnh vn trng, nhng cu hi khng r hi g, nh lc vo m cung. Hu qu l n xin hc khng th trnh khi li lm v do trnh khc nhau nn mt phn quan trng b loi tr. V vy, c th xut hin cc hin tng: C mt s hc sinh Trung Quc thc cht rt u t, c qu trnh chun b lu di, thi TOEFL, GRE u t im cao. Lc xin vo cc trng i hc Hoa K cng c d kin nht nh thnh cng, nhng khng ng, kt qu li phi ng ngoi cc trng ni ting, ch c cc trng thp nhn vo. Nguyn nhn ti sao? Chnh l do cha tm hiu k h thng gio dc Hoa K, ch da trn h thng gio dc Trung Quc lm n.

378

Cn mt s hc sinh u t c trng ni ting nhn vo, hc bng cm chc trong tay nhng khi chun b th thc xut nhp cnh khng y , c s xut khi b quan chc lm th thc hi my vn , d khng b co buc l c khuynh hng di c th b coi l kh nng kinh t khng . Th l k hoch du hc gn xong th chu tht bi. Sai lm ca h l ch qu sm xem thng bo nhn vo hc l tiu ch ca vic du hc thnh cng. Nn khi lm n xin hc i hc Hoa K, cn ch trn gc cc h thng gio dc ca Hoa K v nn vn ho Hoa K suy ngh, lm r tt c cc hm c th trong tng chi tit c lin quan th phi i ng vng, nng cao hiu sut thng li ca mnh.

V d: Ni dung cc trng i hc Hoa K thng kho st i vi nhng ngi xin hc i hc Hoa K l g? Th no l thi SAT, ACR? Hc sinh Trung Quc ng trc nhng yu cu ca k thi SAT, ACR phi lm nh th no? Tc dng ca thnh tch thi TOEFL v GRE cui cng n u? Th gii thiu do ngi ni ting vit tt hay do cc thy gio ging dy vit tt hn? C mt s trng i hc yu cu counselor (C vn) vit th gii thiu, y mun ni ti ngi no? Xin ti tr kinh t nh th no? Biu mu CSS xin ti tr l g?...

N NI NO TRA CU T LIU V I HC NC NGOI?

n ni no tra cu tnh hnh c bn ca trng i hc v bin php lin h? Mt khi c nh du hc, bc u tin gp phi l vn ny. i vi mt s ngi, bin php rt gin n l mn sch th vin. Trong th vin tng i ln c th tm thy loi sch c lin quan n vic gii thiu cc trng i hc nc ngoi, khng ch gii thiu tnh hnh c bn ca trng v lch s, xp loi, cc chuyn ngnh c sc, quy m m cn cung cp cch lin h: a ch thng tin, in thoi, a ch th in t Ngi ham thch c th chn trng i hc m mnh hng th v theo sch hng dn tin hnh lin h.

379

Th vin ca nhiu trng i hc trong nc, cc th vin ln hn ca tnh, thnh ph u c loi sch t liu ny, c th tm c a ch v cc t liu khc v cc trng i hc mnh cn. i vi cc bn c th ln mng, tra tm t liu ny cng d dng hn. Trong biu mu in t: Mu n xin hc thng dng gii thiu trong quyn sch ny, cung cp ni dung v yu cu c bn v chiu sinh ca gn 200 trng i hc Hoa K, trong bao gm a ch, s in thoi, s Fax, a ch th in t, a ch trn mng, ngy ht hn chiu sinh, ph ghi tn ca trng. Bn c th cn c vo lin h ht sc thun tin vi cc trng i hc, xut yu cu xin hc. Biu mu in t ca Mu n xin hc thng dng ny c th truy cp vo a ch trn mng sau: http://www.petersons.com . Ngoi ra, nu thnh ph bn ang c Lnh s qun hoc i s qun Hoa K, cng c th n phng t liu ca c quan ny tra cu t liu. Nhng ni ny ni chung, mi tun u c thi gian m c nh, khi n cn mang theo chng minh th.

BA NGUYN TC CHN TRNG

Ti Hoa K c hn 3.000 trng i hc, lm th no chn c trng i hc thch hp vi mnh, mt ln nn chn my trng l va. y l mt vn m ngi xin du hc cn tnh ton k. Cn c vo kinh nghim ca chng ti, c ba nguyn tc nh hng n thnh bi tng i ln: mt - s lng cn tho ng; hai - cn o ngi may o; ba cn m rng th bc. V sao s lng cn tho ng? Mi ngi xin hc i hc nc ngoi, u c mt cm nhn ht sc su sc: vit, in vo cc biu mu xin hc mun hnh vn trng khng phi l mt cng vic nh nhng. Trong u c ngi Trung Quc, in vo cc biu mu nhiu lm cng ch l in vo mt hai trang giy m thi, nhng n xin hc Hoa K khng phi nh vy. Ni chung biu mu ca mt trng i hc l mt quyn sch dy. Nu em biu mu ca my trng xp li th s tr thnh mt ng ln ngay
380

trc mt v cng nng ln lng bn, lm cho bn khng th lm liu, khng th s xut. Yu cu in vo biu mu khng ch trong tnh hung bnh thng nh trn m cn mt khi lng ln vn bn ting Anh. Th l bn phi suy ngh khn trng, bn rn in vo biu, li chy thm ni ny ni kia chun b cc ti liu ph thm xut hin lin tc. Khng c khong thi gian 2, 3 thng kh lng lm xong. Nu bn ng trc tnh hnh khng th khng tham gia k thi i hc, nh vy, cng la chy thm du, kt qu c hai mt trn ng thi tc chin , phi i n khi ng biu mu in y v gi i, cm gic ca bn chc chn nh qua mt trn m nng, gy rc i. Hn na, v qu mt mi, cht lng ca vic in biu mu s b gim, nh hng trc tip n hiu qu ca vic xin hc. Trc tnh hnh , cn phi thu hp s trng l tt nht. S lng xin hc i hc nn hn ch khong 6 trng s gim nh gnh nng cho chng ta. Nu c c c th thm vi trng nhng phi m bo cht lng n xin hc. Xt n cng, Thng k thp ch, bt nh on k nht ch (Lm b thng mi ngn tay, khng bng cht i mt ngn). Cht lng cao so vi s lng nhiu, quan trng hn rt nhiu. l nguyn nhn ca nguyn tc s lng tho ng.

V sao phi o ngi may o? o ngi may o tc l phi cn c vo trnh thc t ca bn thn chn trng hc. D on phi chnh xc trnh thc t ca mnh l rt quan trng. N l mt trong nhng tin to cho du hc thnh cng. L v ti cao m li hc trng bnh thng, s lm cho bn khi phi vo hc mt trng khng hp vi thch ca mnh, bn khon mi sut cuc i. Tnh hnh cng ti t hn khi ti km m li ghi hc trng cht lng cao, trong tay khng c bt lm sao gt nn h, lm cho n xin hc ca bn cui cng b tht bi. Cn phi xc nh chnh xc ch ng ca mnh trong thc tin l rt kh khn. Nhng ch t cng phi xem n l mt mc tiu chin lc truy tm cng tc l c th gim nh c sai lm.
381

V sao phi m rng th bc? y l nhm vo nhng nhn t khng th xc nh trong qu trnh xin hc chn ly nhng i sch cn thit. Chng ti hi cc hc sinh Trung Quc c cc trng i hc ni ting nc ngoi nhn vo hc mt cu hi ging nhau: Trng ca bn thy c mt mnh no ca bn? V sao bn c trng nhn vo hc? Cu tr li hu nh u ging nhau: Ti cng khng bit v sao h li nhn ti vo hc; Ch l theo ng yu cu in vo biu mu ri gi i, ch khng bit c nhn nh th no. Chng ta thy, mt s hc sinh c th rt kh, khng th vo c trng ni ting, nhng mt s hc sinh khng bng h tri li, bt ng c nhn vo hc. Mt vi trng i hc ni ting Hoa K nhn hoc bc n xin vo hc l do tp th Hi ng tuyn sinh b phiu quyt nh. Nhng ngi gc cng trng i hc ny nm c quyn b phiu thng qua vic b phiu hnh thnh mt quyn lc, tc l mt nhn t khng th xc nh c. V d, tm hiu kt qu tuyn sinh nm 1999 ca Hc vin ni ting Wellesley, cm gic khng th d on c cng thm mnh m. Trong s hc sinh mi chiu sinh nm ca trng, ngoi vic c mt s n nhc cng vi-lng tr tui trnh din cho Hong gia Thu in v Na Uy, mt n tr l nghin cu cng tc ti Cc Hng khng du hnh v tr Hoa K, mt n qun qun a bay, iu khng th ngh ti l cn c mt v n o thut gia. T cht c bit l mt phn rt c nh trng coi trng.

Bit nhng iu ny, bn cm thy, i tay nm cht vn mnh ca bn l th bn nhn khng thy, nm khng ti. Tnh hung chc chn thc l khng c nhiu. V vy trnh tht bi bt ng, tt nht l m rng th bc cc trng xin hc, phn b u cc loi cao, trung bnh v loi thp hn. y cng ging nh qung li c, nm li rng ra mt t, kh nng bt c c s tng ln vi phn.

Xc nh c trng hc tc l c th c biu mu xin hc m bn ang cn.

382

LM TH NO C C BIU MU XIN HC?

Phng thc chiu sinh ca cc trng i hc np n xin hc vo trng m mnh mun ghi tn hc. Ch cn bit c a ch thng tin, bn c th trc tip vit th hoc gi th in t ti trng . Sau bn mun c biu mu n xin nhp hc mt trng i hc Hoa K cng rt gin n, ch cn trc tip vit th gi trng ni r yu cu ca bn (th in t khng c coi l n xin hc chnh thc), thuyt minh vi nh trng tnh hnh c bn ca bn (tui, gii tnh, trng hc, nm hc, a ch lin lc bng ting Anh, nguyn vng mun c hc trng ny v mun c biu mu xin hc). Nh trng s gi cho bn n xin nhp hc v gii thiu khi qut v nh trng, nhng ti liu ny u min ph. Ch cn sau khi c xong ti liu ca h, quyt nh chnh thc xin vo hc trng ny mi np khon l ph ghi tn, tip Vn phng chiu sinh s lm mt h s tuyn sinh chnh thc cho bn. S tin l ph ghi tn khng ging nhau tu theo th bc ca tng trng, ni chung l khong t 20 n 60 -la. a s cc trng i hc Hoa K u trc tip nhn hc sinh trn khp nc M v trn th gii. Do bn thn Hoa K l mt quc gia a dn tc, a nhn chng v trong s giao lu ca nn vn ho a nguyn thu c nhiu iu b ch, li thm Hoa K c mi lin h nhiu tng v rng ri vi cc nc khc nhau, cho nn rt nhiu trng i hc Hoa K u mun tuyn mt b phn hc sinh nc ngoi nhm gip cho vic bi dng nng lc giao tip ca hc sinh Hoa K vi nhng ngi c nn vn ho khc, ng thi trong cuc trong cuc giao lu vi rt nhiu nn vn ho s kch thch tr tu ca hc sinh pht trin mnh m. Cho nn, l mt hc sinh Trung Quc, khng phi lo lng v mnh l mt ngi nc ngoi m b c x lnh nht, tri li bn hon ton c th mnh dn xut n xin hc ca mnh. Nu bn c iu kin ln mng cng rt nhanh nhn c biu mu n xin hc ca cc trng i hc, l t mng Internet ti xung cc biu mu trn. Ni chung, nu bit c tn ca mt trng i hc bn c th tm trn mng v biu mu in t, nng cao c hiu sut n xin hc. Khi c thm mt ngi
383

s dng n, trng lin c th tit kim c khon chi, ngi lm n xin hc c th tit kim c thi gian, gim thiu sai st, l mt vic tt hai bn u c li. u im ca biu mu in t cng r rng, ch tn thi gian hn mi pht n my mi pht (xem quy nh tc truyn ti s liu trn mng) mnh c th truy cp c, dng my in, in ra ngay, sau lp tc bn c th in vo biu mu, in sai c th in li mt bn khc.

MU N XIN HC THNG DNG NHANH NHIU TT R

My nm gn y, theo mng lin lc quc t pht trin rm r v rng mnh m, Hoa K c mt s trng i hc lin kt vi nhau, ci tin qu trnh lm n v bin php chiu sinh ca h, nng cao hiu sut sinh vin. H dng biu xin hc in t, mang li li nhun cho ngi lm n. Biu xoin hc in t ny tc l Mu n xin hc thng dng (Common Application). Trong hn 3.000 trng cao ng, i hc, hc vin Hoa K s dng mu n xin hc thng dng ny c khong 200 trng, hc vin, trong bao gm mt s trng i hc v hc vin cp ngi sao. Trong s ny, ng u ng nhin l Trng Harvard, ngoi ra cn c Hc vin Dartmouth, i hc Kansas, Hc vin Wellesley S dng mu n xin hc thng dng c u vit g? Th nht, nhn c biu mu ny rt d dng v nhanh chng. Bt k bn u trn t nc, d trng m bn xin hc rt xa, ch cn bn dng my tnh ln mng th c th trong khong 10 pht hoc ti a l na gi truy cp c mu n xin hc thng dng m bn cn. i chiu th c th thy ngay tnh cht quan trng ca vn ny: t bt k mt thnh ph ln no Trung Quc gi th bng ng hng khng quc t n Hoa K, ni chung phi mt na thng, thm ch c khi c 20 ngy mi ti ni, nu c i v v th mt bao nhiu thi gian? Hoa K l mt quc gia rt ch trng hiu sut nhng khng bao gm h thng bu chnh. Do th ch qun l bu chnh, to
384

nn mt hiu qu lm cho ngi ta khng th tin c. Tnh trng ko di thi gian hoc nh mt bu kin u c th xy ra. Do , hu nh cc trng i hc Hoa K khi chiu sinh u dn cc th sinh xin hc: ngh cc ti liu xin hc ca cc bn mi bn chnh u nn in thm mt bn na lu tr, phng mt th cn c th in li, gi tip. Th hai, c th in li vi s lng ln. Mu n xin hc nh trng gi n ch c mt bn, nu khng s rt kh khn, nhng mu n xin hc thng dng th khng xy ra loi vn ny. Bn c th ung dung suy ngh trn my tnh, cha i cha li cho n khi tho mn mi thi. Sau kch mt ln vo chut, l c th in ra bao nhiu bn cng c. Tt c cc trng i hc Hoa K ng s dng Mu n xin hc thng dng u tip nhn cch thc v ni dung hon ton ging nhau, in xong mt bn c th s dng cho cc trng i hc trn. Hiu sut chng l khng phi l nng cao nhiu ln hay sao? Th ba, ph thm t liu thuyt minh c ch. Phn thuyt minh (Instruction) ca biu mu ny cn bao gm nhng phn quan trng nht v yu cu ca tuyn sinh ca mi trng i hc, nh ngy ht hn chiu sinh, ngy thng bo trng tuyn, thnh tch no chng minh, c xin cung cp ti tr kinh t hay khng, xin ti tr phi in vo biu no, c cn in n xin hc b sung hay khng. Nhng t liu ny u tra tm thoi mi, to cho ngi lm n rt thun li. Nu bn d nh dng mu n xin hc thng dng th ng thi phi lu vn n xin hc b sung (Supplement). V sao cn c n xin hc b sung? Nhng trng hp no cn c n xin hc b sung? Phng chm xy dng trng ca mi trng i hc phn ln u tng i c th ho, m khng nhn mnh n tiu chun thng nht ton quc. c im ny c th hin chnh sch chiu sinh c th ho c ci, rau ci, mi th mt thch, v th mi trng i hc u mun tm hiu tnh hnh ca ngi xin vo hc dn n cc trng khng ging nhau. Mi bn n xin hc thng dng ng nhin khng th bao gm c tt c yu cu mun hnh vn trng ca 200
385

trng i hc, nn nhng trng i hc cn cha tho mn vi mu n chung u thm nhiu phn b sung ph hp vi yu cu ca mnh dng tm hiu tnh hnh m trong bn chung cha cp n. Ni chung, cc trng i hc cn in cc t liu b sung, phn ln u c n xin hc b sung c in t ho, pht trn mng ca trng i hc , nhm cung cp cho ngi cn s dng. V th khi bn s dng mu n xin hc thng dng, bn nn ch trng i hc bn xin c yu cu phn b sung ny hay khng. Cng c mt vi trng i hc tuy trn mng khng c ng ti xung n xin hc b sung, nhng sau khi cc mu n xin hc thng dng ca bn gi n, trng i hc ny s ch ng gi tip cho bn n xin hc b sung cn thit, vic ny ng nhin l hon ton min ph. Ch cn cha ca mu n xin hc thng dng. Mu n xin hc thng dng cng c ch cha y . Vn l din bao ph cc trng cha rng, trc ht ch c khong 200 trng. Xem qua danh sch 200 trng i hc tip nhn mu n xin hc thng dng u c th thy y tp trung mt s cc trng cao ng, hc vin cp ngi sao v cp quc gia khc khng c trong . V nh trng MIT ni ting (trng c coi l nu khng c Trng MIT, sc mnh ca Hoa K s b gim st), Trng i hc Columbia (mt trong cc trng thuc nhm Ivy League), Trng i hc Standvard (Trng Khoa hc t nhin v xy dng ni ting), Trng i hc Georgetown (Trng ny c xp v tr cao trong cc trng i hc), i hc Brown (mt trong cc trng thuc nhm Ivy League), Trng i hc Yale (mt trong cc trng thuc nhm Ivy League), i hc Princeton (mt trong cc trng thuc nhm Ivy League) u cha s dng mu n xin hc thng dng.

YU CU GHI TN CA CC TRNG I HC HOA K

D c mt s c gi tng i quen thuc vi cc n xin hc i hc Hoa K, nhng hy cn nhiu c gi mi ln u tip xc vi vn xin du hc
386

Hoa K. Di y, xin ly v d v yu cu tuyn sinh trong mu n xin hc thng dng ca Trng i Hc Johns Hopkins, c gii thch tng mc.

JOHNS HOPKINS UNIVERSITY Johns Hopkins University, Baltimore, MD 21218.Coed$50. Deadlines: ED 11/15, notif 12/15; Reg 1/1, notif 4/15. Requires supplement; SAT I & SAT II, or ACT; counselor & teacher recom. Interview recommended; campus visit strongly encouraged. Phone: 410-516-8171. Fax: 410-516-6025; e-mail: gotojhu@jhu.edu; URL: www.jhu.edu/admis

Dch ni dung nh sau: Tn trng: Johns Hopkins University a ch thng tin: (admission office) Johns Hopkins University, Baltimore, MD 21218 USA Coed: (trng chung nam n) US $ 50 (chi ph ghi tn hc 50 -la). Deadlines (ngy ht hn ghi tn): ED 11/15 (= ngy nhn n xin hc sm nht, 15 thng 11). notif 12/15 (= ngy thng bo nhn n xin hc sm nht: ngy 15 thng 12); Reg 1/1 (= quy nh ngy ht hn np n xin hc: 1 thng 1), notif 4/15 (= nga thng bo v n xin hc: 15 thng 4).

Requires supplement (Yu cu in vo n xin hc b sung); SAT I & SAT II, or ACT (Yu cu np kt qu thi SAT I & SAT II hoc kt qu thi ACT. Hc sinh Trung Quc nu ni r Trung Quc khng t chc cc loi thi ny, ni chung c min np). Counselor & teacher recom (yu cu np th gii thiu ca ngi qun l nh trng hoc gio vin. Counselor y c th l Hiu trng trng trung hc hoc ph trch gio v nh trng).
387

Interview recommended (kin ngh vi nh trng c ngi phng vn lm phng vn chiu sinh trc tip, ng thi to cho trng tm hiu c bn thn tt hn. Nhng yu cu ny i vi hc sinh Trung Quc rt kh thc hin). Campus visit strongly encouraged (Rt mong bn n thm nh trng hai bn cng la chn).

Phone: 410-516-8171 (s in thoi ca Vn phng chiu sinh) Fax: 410-516-6025 (s Fax ca Vn phng chiu sinh) e-mail: gotojhu@jhu.edu (a ch th in t ca Vn phng chiu sinh) URL: www.jhu.edu/admis (a ch mng ca nh trng) Sau khi nm vng cc quy cch ny, xem thm mu n xin hc thng dng hoc yu cu tng t ca cc trng i hc khc ca Hoa K, vn xin hc s c gii quyt d dng hn.

V THI TOEFL
Thi TOEFL c cc bn quan tm nhiu trong th cc bn gi n, y xin gii thiu mt t v vn . TOEFL (Test of English as a Foreign Language - Kim tra ting Anh nh mt ngoi ng) lm mt ni dung quan trng cn phi kim tra khi cc trng cao ng, hc vin Hoa K tuyn cc th sinh cc quc gia khng s dng ting Anh nh ting m . N phn nh nng lc ng dng thc t ting Anh ca ngi xin hc ng thivi vic hc tp hng ngy cc trng i hc Hoa K l rt quan trng. Cc trng i hc khc nhau yu cu i vi TOEFL cng khc nhau. i vi hc sinh Trung Quc, mun c mt trng i hc chnh quy Hoa K nhn vo hc mt cch thun li, thnh tch thi TOEFL t yu cu l iu kin bt buc phi c. Nhng th bc khc nhau ca cc trng i hc Hoa K i vi yu cu thnh tch TOEFL cao, thp khng ging nhau. C trng ch yu cu
388

kin ngh np thnh tch TOEFL m khng quy nh c th s im. C trng li yu cu thnh tch thi TOEFL phi t trn 500 im, c trng ni ting li yu cu thnh tch TOEFL phi t khng di 600 im. Nu d nh xin hc bng cc loi cao, do s cnh tranh rt quyt lit nn thnh tch TOEFL vn phi thi t im cao hn na. Thnh tch TOEFL rt quan trng, nhng cng ch l tiu chun nh gi nng lc ngn ng ca bn m thi. Cho nn sau khi thnh tch TOEFL ca bn t n trnh m nh trng cn, nh trng khng phi ch xem c im TOEFL cao nht l nhn ngi vo hc m tng hp nh gi cc mt ton din ca th sinh, sau mi quyt nh. Thng c th thy hin tng, cng mt nh trng c th khng thu nhn mt hc sinh c thnh tch TOEFL t 670 im, tri li ly mt hc sinh khc ch t n 630 im. Xt n cng, t cht ton din cng quan trng hn nng lc ngn ng n thun. Thi TOEFL do ai t chc? Hoa K, thi TOEFL khng ch ti mt im. V nh, Vin nghin cu ca trng i hc Georgertown, Vin Nghin cu ting Anh ca Trng i hc Michigan u ang t chc thi TOEFL. Nhng hin nay trn th gii (bao gm c Trung Quc) ng thi cng l ni c cc trng i hc Hoa K rt hoan nghnh l k thi TOEFL c t chc ti Trung tm thi v gio dc EST thuc trng i hc Princeton Hoa K. Thng mi nm ch c 5 ln thi TOEFL, c hn 120 nc trn th gii tin hnh thi, s hc sinh bo d thi hng nm trn th gii c gn 10 vn ngi. thi TOEFL bao gm 3 phn ln: nghe hiu, ng php v nng lc hc hiu. c im thi l, s lng , mc tiu ni dung rng, thi gian thi ngn, cho nn tc tr li l rt quan trng. Hnh thc thi thng dng phng thc la chn, sau mt cu thng c 4 loi p n, cn phi la chn nhanh. Thi TOEFL thc hin bng my tnh l mt vn chnh thc a vo quy trnh ngn, th sinh Trung Quc v cc bc cha m cn ht sc coi trng. L v thi
389

TOEFL trn my tnh khng ch yu cu th sinh cn c mt nng lc ting Anh rt thnh tho, ng thi cng thng tho my tnh, thnh tho thao tc trn my vi tnh, thnh tho bn phm, tc truy cp nhanh cng l k nng c bn khng th thiu. Nhng chng ta cng chnh thc tin hnh thi TOEFL trn my tnh, c thi gian biu r rng T cch tham gia thi TOEFL l g? Khng i hi bt c t cch no. Bt k ai, ch cn t nguyn np l ph thi TOEFL. Bt k trnh ting Anh ca h nh th no u c t cch ghi tn d thi. Mun thi my ln cng c min l mi ln u phi np l ph. Kt qu thi thuc v chuyn c nhn. Khng c bn cho php, ngi khc khng c quyn tra tm. Cho nn bn khng cn phi lo lng thi khng tt s b b mt. Lc no bn thi thnh tch nh mun, li thng bo cho trung tm ETS, Trung tm s gi thnh tch ghi nhn c trong ln cui cng n trng i hc Hoa K bt k theo yu cu ca bn. Mi ln tham gia thi, Trung tm ETS c min ph cho bn gi thnh tch n 3 trng i hc, nu gi nhiu hn phi tr tin cho mi ln gi l 11 la th tc ph. Cc trng i hc Hoa K ch tip nhn thnh tch TOEFL do Trung tm ETS trc tip gi, cn do bn thn ngi xin hc gi, h s khng tha nhn. l mt bin php phng gian ln.

Tham gia thi TOEFL u? Tham gia thi TOEFL rt d dng. Ti cc thnh ph ln v nht l ti cc trng i hc ni ting cc thnh ph trc thuc Trung ng u c a im thi TOEFL. Bt c ngi no, ch cn t nguyn u c th np mt khon l ph thi, hai tm nh, ng k s chng minh th, in vo cc biu mu cn thit, n ngy thi quy nh vo d thi. C th sinh sau khi tham gia thi TOEFL, v nhiu nguyn nhn rt mun bit ngay kt qu thi ca mnh. C ngi lc in cc mu n xin hc cc trng i
390

hc Hoa K rt cn in cc thnh tch thi TOEFL, c ngi lo thnh tch ca mnh khng tt, mun bit sm d quyt nh c thi ln na hay khng. Do vy Trung tm ETS chuyn m cc loi in thoi dch v t vn bo kt qu thi, va c th tra tm qua in thoi, va c th thng qua my truyn in trc tip truyn bo kt qu, ph t vn mt ln l 10 -la, dng th tn dng ngoi hi tr. lm th no d tnh thnh tch thi TOEFL ca bn? Cn c kinh nghim c mt phng php n gin nh sau. Ti cc thnh ph ln trn ton quc, hu nh u c lp bi dng thi TOEFL, ngoi vic luyn cho hc vin nng lc v k xo khi thi TOEFL ra, mt ni dung quan trng khc l t chc thi th TOEFL. Ni dung thi th TOEFL l dng cc trc y s dng. Thng qua loi thi th nh th ny, bn c th trn i th tm hiu trnh TOEFL thc t ca mnh. Ch cn tham gia thi th, bn gi c mt trng thi tm l bnh thng, nh vy ni chung ly thnh tch thi th cao nht ca mnh tr i 10-30 im, i khi y l thnh tch TOEFL m bn thc t c th t c. Mt mt l v trong khi lm thi mi, c th gm mt s ni dung cha thng tho lm, mt khc tham d cuc thi tht s cm thy cng thng hn thi th, nn cng nh hng t nhiu n kt qu.

V THI GRE
Nu bn l mt tt nghip sinh i hc chnh quy, chun b ghi tn d thi vo Vin nghin cu sinh Hoa K hoc Canada, phn ln u phi d cuc thi GRE (Graduate Record Examination tc l Thi thnh tch nghin cu sinh). C mt s trng i hc i vi hc sinh nc ngoi xin hc chnh quy u ni r Hoan nghnh cc bn cung cp thnh tch thi GRE. Ni chung a s Vin nghin cu sinh i hc Hoa K u ly thnh tch GRE lm cn c quan trng nhn nghin cu sinh. Thi GRE cng l mt loi thi tiu chun ho do Trung tm thi ETS ca Hoa K thit lp ra. Trong nc, mi nm t chc 5 ln thi GRE, c im ghi tn v c im thi ging nh TOEFL. S ln

391

tham gia thi khng hn ch, do s th sinh c th tham gia nhiu ln thi cho n khi t c thnh tch va mi thi. Thi gian cho mi ln thi GRE l mt ngy. Bui sng l trc nghim hc lc, bao gm ting Anh v hai mn Ton hc v L-gc hc. Ni dung thi bui chiu l trc nghim chuyn ngnh, t chc chia thnh 20 ngnh ngh chuyn mn. Trong c 9 chuyn ngnh cn chia thnh b mn kho st. Mi th sinh u phi tham gia trc nghim nng lc l trc nghim chuyn ngnh m ngi nh xin vo hc. Nhn chung ni dung trc nghim nng lc khng kh lm. Cc hc sinh thuc tt c cc b mn u phi kim tra nh nhau. Nhng thnh tch ca mn Ton hc hay L-gc hc tt hay xu i vi th sinh v khoa hc t nhin v xy dng l rt quan trng. Cn thnh tch mn ting Anh gii hay km i vi th sinh khoa hc x hi cng c gi tr cao. Ni dung ch yu ca cc trc nghim chuyn ngnh l kin thc c bn c lin quan n chuyn ngnh , cho nn thnh tch ny tt hay xu s trc tip nh hng n kh nng nhn vo hay khng. L v quyn lc nhn nghin cu sinh ca cc trng i hc Hoa K khng phi thuc v nh trng m nm trong tay cc gio s chuyn ngnh v cc khoa hu quan. Mi gio s chuyn ngnh u c bit coi trng chuyn mn ca mnh, cho nn th sinh i vi trc nghim chuyn ngnh cng khng th i khi c.

V THI SAT V ACT

Hc sinh Trung Quc khi in vo n hc i hc Hoa K thng gp mt vn , hu nh hc vin, trng i hc no ca Hoa K cng u yu cu ngi lm n cung cp thnh tch thi Tiu chun ho nh SAT I, ACT, SAT II. Nhng thnh tch thi tiu chun ho l g? Cc hc vin, trng i hc Hoa K khi chiu sinh, tr nhng trng chuyn ngnh c th nh M thut, m nhc, Kin trc c k thi c t chc trc tip vi ngi hc ra, ni chung khng tin hnh k thi vo i hc. Hoa K cng
392

khng c k thi chung thng nht ton thnh ph hay ton tnh do chnh ph t chc, cng khng ging nh Trung Quc t chc thi i quy m thng nht trn ton quc mi nm mt ln ly vo cc trng i hc, cao ng. Ngoi ra, cc trng i hc Hoa K nhn v thng bo sm hn Trung Quc rt nhiu. C khi hc sinh cn ang hc lp 12 trung hc (tng ng nm th ba cao trung ca Trung Quc) thnh tch tt nghip ph thng trung hc cha c, thng bo nhn vo i hc gi n tay. Trong tnh hnh , trng i hc ng nhin khng th kim tra thnh tch tt nghip ph thng trung hc ca th sinh. Nhng Hoa K vn c mt s bin php kho st tri thc vn ho v trnh k nng ca hc sinh. l thnh tch tiu chun ho.

Danh mc thi tiu chun ho rt nhiu, trong SAT I (Scholastic aptitute Test Thi v t cht hc sinh) ph bin trn ton lnh th Hoa K, nhng khng ging thi i hc ca Trung Quc. Thi i hc ca Trung Quc l cng mt thi gian tin hnh thng nht trong c nc, cn thi SAT ca Hoa K cn c vo mi gi khc nhau, t ng sang Ty ln lt t chc thi. Do Hoa K chia thnh 4 mi gi, bt u thi sm nht l cc khu vc min ng, so vi khu vc min ty sm hn 3 gi. Cc mn thi cng ch c hai mn: Ting Anh v Ton hc. Thi SAT I mi nm c tham gia nhiu ln, c th chn ln t thnh tch tt nht in vo n. Thi i hc Trung Quc mi nm ch thi mt ln (hin nay ang th im mi nm thi hai ln), nhng Hoa K mi nm c 5 ln, th sinh c th tham d thi nhiu ln, nhng chn mt ln tt nht trong lm thnh tch chnh ca mnh. Nhng c trng i hc khng ly ln thi c thnh tch tt nht lm tiu chun chung m ly thnh tch bnh qun tt c cc cuc thi lm thnh tch ca hc sinh. Thi ACT (Anerucab College Test Thi vo trng i hc Hoa K). Loi thi ny khng ph bin nh SAT I, ch yu pht trin min Nam v khu vc min Trung Ty Hoa K. Ni dung thi cng gm hai mn ting Anh v Ton hc. Ngoi ra, cn c mt loi thi tiu chun ho thng thy na gi l SAT II (Achievement Test Thi v thnh tu). Ln thi ny kh hn hai ln trn, lin quan
393

n cc mn ton hc, Ho hc, Vt l v Ting Anh. Hc sinh c th cn c vo yu cu xut trong n xin hc i hc chn mt mn cn phi thi. Nhng tuyt i a s trng i hc Hoa K u khng dng SAT II lm cn c nhn vo hc hay khng m s dng sau khi hc sinh c vo hc xt min phi hc mt s mn c bn.

i vi yu cu thnh tch SAT I, ACT, SAT II xut trong n xin vo hc cc trng i hc Hoa K, hc sinh Trung Quc lm nh th no?

Tht ra bin php rt n gin, bn c th ni thng tnh hnh vi cc trng i hc mnh xin vo hc, nu r l v Trung Quc khng m cc k thi tiu chun ho nh trn, cho nn hc sinh Trung Quc khng th np c cc thnh tch . Nhiu trng i hc sau khi tm hiu tnh hnh (ng nhin h khng th tm hiu c ht mi ch gio dc trn th gii), ni chung h u thng cm v cho php hc sinh Trung Quc khng phi np cc bng thnh tch trn, ng thi h s thng qua nhng phng php khc kho st trnh thc ca ngi lm n.

QUY LUT CHUNG V XIN HC BNG

i vi rt nhiu hc sinh Trung Quc, i hc mt nc giu c vn phi gn b cht ch vi vic xin ti tr kinh t. Dng thu nhp ca ngi Trung Quc nh gi, t chi ph i hc r rng rt ng qu, nhng nu khng xin tr cp kinh t, nhiu ngi s khng i hc ni. Cc trng i hc Hoa K, bao gm c cc Vin Nghin cu sinh, cung cp ti tr kinh t hc sinh nc ngoi i th c nhng quy lut sau. Giai on chnh quy ti tr cho hc sinh nc ngoi rt t, ti tr hc bng ton phn li cng t hn, cho nn cuc cnh tranh rt quyt lit. Ngoi nhng hc sinh rt u t ra, ni chung ngi lm n khng d dng nhn c hc bng. Nhng y ch l i vi hc sinh nc ngoi. Cn nu l cng dn Hoa K th li
394

khc. Ly v d nh trng Princeton, d c nhng gia nh thu nhp hng nm cao n 15 vn -la, vn ti sn gia nh ln ti 40 vn -la vn c coi nh 2/3 hc sinh hin ang trng c mc vay di hn vi li xut thp. Hc xong i hc c th dn dn tr ht trong vng 10 nm. Mt s gia nh hc sinh Hoa K c thu nhp thp hn 4 vn -la, c bn khng phi ng gp g, c th yn tm hc trng ni ting cho n khi tt nghip. Cc loi ti tr u khng ghi thnh khon vay nhm min cho hc sinh phi chu gnh nng sau ny. Tin l bn phi l hc sinh u t. Nhng khi sang giai on nghin cu sinh, c hi cho hc sinh nc ngoi c ti tr tng ln r rt. L do l tng s vn do chnh ph Hoa K, cc x nghip v cc t chc c ngun vn ti tr khc hn vi giai on hc i hc chnh quy. Cc gio s thng nm quyn s dng kinh ph. i vi nhiu chuyn ngnh, hc sinh Trung Quc ch cn c nhn vo hc nghin cu sinh l c th nhn c ti tr kinh t vi mc hc bng khc nhau. Nhng c nhng chuyn ngnh khng nh th. V nh cc ngnh my tnh, y khoa, php lut d l cng dn Hoa K cng khng kim c ti tr kinh t, l v nh trng cho rng sau khi tt nghip, h c c hi kim c nhiu tin, do lc hc phi tr gi l mt vic ng nhin. Cn c vo quy lut trn, i sch ca chng ta phi nh th no?

i vi cc gia nh Trung Quc c thc lc kinh t ng nhin c th khng nhn s ti tr kinh t hn hp, ch cn cc iu kin khc thch hp d giai on hc chnh quy hay giai on hc nghin cu sinh u c th du hc. Nhng i vi hc sinh Trung Quc c nhiu hon cnh khc nhau, phi da vo hc bng nhng do giai on chnh quy, s hc bng li rt t th khng th chun b c hai tay. Trng hp nu nhn c hc bng r rng th qu tt ri, cn nu khng th nn hon thnh bi v chnh quy trong nc trc, sau li ra nc ngoi xin hc bng nghin cu sinh, vn l mt con ng ht sc rng ri. Cho nn i vi nhiu hc sinh Trung Quc, sau khi va tt nghip cao trung vi vng ra nc ngoi du hc, th xin lu , ng thi vi vic tch cc tranh
395

th xut ngoi, d th no cng khng nn d dng vt b c hi thi vo i hc trong nc.

CC LOI HC BNG
Hc bng cc trng i hc Hoa K, ni chnh xc l Ti tr kinh t (Financial Aid) tc l trng chp nhn cho bn min phi np mt s loi ph sinh hot, cho nn t ngun gc hc bng c th chia lm ba loi. Mt loi l do bn thn nh trng cp, ch yu l xem xt v thnh tch hc tp. Mt loi khc l hc bng t cc x nghip, cc t chc ngun vn, hoc t nhn cung cp hoc chnh ph ti tr, thng c iu kin tin quyt, nh ch cung cp cho cng dn Hoa K hoc c ch nh v chng tc, tui tc hoc gii tnh Tiu chun c chp nhn hc bng cng khng ch gii hn trong hc tp, c th nhn mnh n ti nng lnh o, tinh thn phc v vng, ngi c t cht c th (thin ph) Tt c u theo bn xut tin quy nh. i vi cc loi hc bng ny, iu kin c xc nh, nh trng c theo m lm. Hc sinh Trung Quc i Hoa K du hc thng xin ti tr theo 4 hnh thc di y. u tin l min hc ph (Tuition - Waiver), c trng xem l mt loi hc bng, c trng ring ra. Min ng hc ph d xin c nhng hc ph ch l mt phn trong tng s phi chi ph Hoa K. Loi th hai l hc bng ti tr (Fellowship). Ngoi vic min ng cc tp ph nh n , ph sch v ra, n cn gip ngi c hc bng mt s tin tiu vt. Nhng loi hc bng ny tng i qu. Cnh tranh nhn c hc bng ny rt quyt lit. Ngoi yu cu ngi xin hc bng phi c thnh tch cao v thi TOEFL, cn phi c thnh tch cao trong hc tp trong nc, th gii thiu c gi tr mnh. Th ba l hc bng (Scholarship). Thnh tch hc tp l cn c ch yu cp hc bng ny. Cng mt trng hc nhng li t ra vi loi hoc nhiu hc bng
396

khc nhau. S tin c th ca hc bng tu theo cc loi tp ph quy nh ca tng trng m khng ging nhau. Mc hc bng ni chung t hn hc bng ti tr, nhng t l nhn c hc bng li cao hn. Cui cng l hc bng h tr nghin cu v h tr ging dy (Research Assistantship and Teaching Assistantship). Tuyt i a s Vin nghin cu ca cc trng i hc Hoa K u c hai loi ti tr kinh t ny. Ngi lm n c th trc tip lin h ti Vin, Khoa cc trng i hc c lin quan c nhn ti liu thuyt minh v loi hc bng trn. Trong ti liu s ni r v t cch ngi lm n, th tc xin cp v s tin c hng.

TH TC XIN CP HC BNG
Trnh t xin cp hc bng khng c g phc tp, ch cn xem cc bng thnh tch c lin quan, cc biu mu n xin hc, th gii thiu gi n Vn phng Ti tr kinh t (Financial Aid Office) ca nh trng l c. Cng c trng do Vn phng Chiu sinh (Admisson Office) gii quyt. Bn cng c th gi th trc tip cho cc Khoa, Ban nghin cu ca nh trng, cng c thm thuyt minh r rng hn v bn. Sau khi tp trung y cc t liu ca ngi lm n xin hc, cc nhn vin cng tc hu quan s bt u tin hnh s thm, xem xt cc thnh tch hc tp v trc ca ngi lm n, thnh tch thi tiu chun ho nh TOEFL, GRE c t gii hn ra ca trng hay khng, nu thp di tiu chun th loi ra ngay. Khi h s ph hp vi tiu chun ti thiu s trnh cc ti liu ca bn ln Hi ng xem xt. n xin hc bng ca bn s c quyt nh theo kt qu b phiu ca Hi ng. Mt s trng i hc ni ting ca Hoa K, hc sinh mun xin vo hc u phi tri qua mt cuc cnh tranh rt kch lit. Do , mi khi c nhn vo hc, nh trng ni chung vi mc khc nhau u dnh cho bn hc bng. Hn na mt s Vin hoc Khoa do c kinh ph di do, nhng ngi xin lm nghin cu sinh hu nh ngi no cng c hc bng.

397

My vn cn lu khi in vo biu xin ti tr kinh t. Khi bn in vo cc biu mu c lin quan n n xin hc th khng nn ch in vo Biu mu ti tr kinh t (Financial Aid Form) m trong n xin hc phi in r rng nh yu cu xin ti tr kinh t. C trng cn quy nh r rng bng vn bn: nhng hc sinh khi nhp hc khng c n xin ti tr kinh t, v sau ch c trong trng hp gia nh pht sinh tnh hnh t bin rt ln mi c t cch xin ti tr kinh t. C trng hp cn quy nh c th hn: nhng hc sinh khi vo hc khng c n xin ti tr kinh t, trong thi gian 4 nm hc i hc u khng c xin tr cp hc bng. Nhn vin cng tc chiu sinh sau khi xem trong n xin hc c nh xin ti tr kinh t, nhiu trng i hc u gi n cho bn mt s biu mu CSS in vo np cho h tm hiu tnh hnh kinh t ca bn. Biu mu CSS l mt loi biu mu c tnh cht php nh do Trung tm v Hc bng ca Hoa K t ra. Tn c th ca biu mu ny l n xin ti tr kinh t ca hc sinh nc ngoi (Foreign Student Financial Aid Application). Ngoi mt s rt t ngoi l, hc sinh nc ngoi cn lm n xin ti tr kinh t ca trng i hc Hoa K u phi in vo biu mu ny. Ni dung cn in gm 6 phn: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Tnh hnh c bn ca bn thn ngi lm n Tnh hnh c bn ca b m ngi lm n Tnh hnh kinh t ca c nhn ngi lm n Tnh hnh ti sn ca b m ngi lm n Tnh hnh chi tiu ca gia nh ngi lm n Tnh hnh nhu cu ph tn gio dc

Tt c 30 vn c th, l mt dp tm hiu ton din tnh hnh kinh t v tnh hnh chung v gia nh ca ngi lm n v cng l mt trong nhng cn c quan trng c c hng hc bng hay khng.

398

Cc bn c gi thn mn, khi kt thc ton b cun sch chng ti rt chn thnh hy vng cun sch ny c c t hoc nhiu s gip i vi cc bn hoc con ci cc bn. Chng ti cng rt hoan nghnh bn gi th v cho chng ti bit cm ngh v kin ca bn i vi quyn sch.

a ch e-mail ca chng ti: tingfm@2911.net

399