Gezi Parkı Eylemleri - Türkiye'de Toplanma Özgürlüğü Hakkı Şiddet Kullanılarak Engelleniyor

TRKYEDE TOPLANMA ZGRL HAKKI DDET KULLANILARAK ENGELLENYOR
GEZ PARKI EYLEMLER
Uluslararas Af rgt dnya apnda 150den fazla lke ve blgede 3 milyon yesi, destekisi ve aktivisti ile insan haklar ihlallerine kar kampanya yrten kresel bir harekettir. Vizyonumuz, her kiinin, nsan Haklar Evrensel Bildirgesi ve dier uluslararas insan haklar standartlarnda belirtilen btn insan haklarndan yararland bir dnyadr. Uluslararas Af rgt, hkmetlerden, siyasi ideolojilerden, ekonomik karlardan ve dinlerden bamsz olup, gelirlerini yelik aidatlarndan ve balardan salamaktadr.
lk bask 2013 Uluslararas Af rgt Yaynlar Uluslararas Sekretarya Peter Benenson House 1 Easton Street London WC1X 0DW United Kingdom Telif Haklar Uluslararas Af rgt Yaynlar 2013 ndeks: EUR 44/022/2013 Orjinal Dil: ngilizce Bask: Uluslararas Af rgt, Uluslararas Sekretarya, Birleik Krallk Tm haklar sakldr. Bu yaynn telif haklar sakldr, ancak, hak savunuculuu, kampanya ve eitim amacyla telif denmeksizin herhangi bir yntemle oaltlabilir ancak yeniden satlamaz. Telif haklar sahipleri yaynn etkisini deerlendirmek amacyla, her tr kullanmn kendilerine bildirilmesini istemektedirler. Bu durumlarn dndaki her tr kopyalama, tercme ve uyarlama iin yaynclardan yazl izin alnmas gerekmektedir. Bu durumlarda yaynclara bir cret denmesi gerekebilir. zin istemek ya da bu konuda bilgi talep etmek iin copyright@amnesty.orga bavurunuz. Kapak fotoraf: 31 Mays gn evik kuvvet sabaha kar Gezi Parkna mdahale ettikten sonra Taksim Meydannda tramvay duranda oturma eylemi yapan yzlerce kiiye saldrd. stanbul Tabipler Birliine gre yaklak 100 kii yaraland. Eren Aytu/Nar Photos
amnesty.org
NDEKLER
Giri ............................................................................................................................5 Uluslararas Af rgtnn Gezi Park eylemlerine tepkisi ..............................................7 Barl toplanma hakknn ihlali.....................................................................................9 Uluslararas ve ulusal hukukta barl toplanma hakknn korunmas ..............................9 Yetkililerin Gezi Park eylemlerine tepkisi ...................................................................12 Barl gsteri hakknn keyfi bir ekilde ihlal edilmesi................................................13 Taksim Meydan ve Gezi Parknda gsteri hakknn ihlal edilmesi .................................13 Kolluk kuvvetleri tarafndan hak ihlallerine yol aan g kullanm ...................................15 kence ve kt muamele konusunda uluslararas ve ulusal standartlar ve kolluk kuvvetleri tarafndan g kullanm ...........................................................................................17 Tazyikli su ..............................................................................................................18 Gz yaartc gaz ve biber gaz spreyi .........................................................................19 Plastik ve gerek mermi ...........................................................................................23 Resmi olmayan gzalt..............................................................................................24 Cinsel taciz .............................................................................................................25 Dvlme .................................................................................................................27 Polisin ihlallerine kar cezaszlk..................................................................................35 Faillerin tespit edilmesinin nndeki engeller .............................................................35 Resmi gzalt prosedrleri dndaki gzalt uygulamalar .............................................36 Etkin soruturma ve kovuturma eksiklii ...................................................................36 Eylemlere katlan ya da eylemleri dzenleyen kiilere ynelik gzaltlar, soruturmalar ve yarglamalar ...............................................................................................................40 Eylem alanlarndaki gzaltlar....................................................................................41
Eylemleri dzenleyenlerin hedef alnmas .................................................................. 42 Yarglamalar ........................................................................................................... 43 Eylemlerle ilgili haber yapan, gstericilere yardm eden ya da haklarn savunanlara ynelik saldrlar.................................................................................................................... 46 Salk personeli ...................................................................................................... 47 Revirlere baskn yaplmas .................................................................................... 47 Revirleri yasaya aykr gsterme abalar ................................................................. 48 Avukatlar................................................................................................................ 48 Gazeteciler ............................................................................................................. 49 Sosyal medya kullanclar ..................................................................................... 50 Sonular ve tavsiyeler ................................................................................................. 51 Trkiye yetkililerine tavsiyeler ................................................................................... 51 Trkiyeye toplumsal olaylara mdahale ekipman salayan lkelere tavsiyeler ............... 53 Ekler ......................................................................................................................... 54 Ek 1: Gezi Park eylemlerinin kronolojisi .................................................................... 54 Ek 2: Trkiyeye gsterilere mdahale ve ilgili ekipman salayan lkeler ...................... 59 Dipnotlar ................................................................................................................... 61
GEZ PARKI EYLEMLER Trkiyede toplanma zgrl hakk iddet kullanlarak engelleniyor
GR
Ne yazk ki, toplumun en temel demokratik ve insan hakk olan taleplerinin barl ve demokratik ekilde ortaya konmasna karn iktidar iddet, bask ve yasak politikalarna devam etmektedir. Tek bir yurttamzn burnunun kanamad, gerilimlerin ortadan kalkarak demokratik taleplerin dillendirilebildii bir toplumsal iklime bir an nce kavumak iin youn aba harcadmzn bilinmesini isteriz.
Taksim Dayanma Platformunun Babakan Yardmcs Blent Arn ile grtkten sonra yapt aklama, 5 Haziran 2013 1
Biz birka tane apulcunun, o insana gelip meydana gelip halkmz tahrik etmesine seyirci kalmayz. nk bu millet bize reyini verirken tarihimize sahip k diye verdi.
Babakan Recep Tayyip Erdoan, 2 Haziran 2013 2
30 Mays gn, polis, stanbulda birka yz kiilik evreci bir grubun dzenledii kk bir eyleme biber gaz olarak bilinen gz yaartc gaz kullanarak, iddet uygulayarak ve gstericilerin adrlarn yakarak mdahale etti. Eylemin amacna karn yetkililerin gsterdii bu ar tepki ilk kvlcm yakan olay oldu. Birka gn iinde, Trkiyenin balca ehirlerinde on binlerce kii sokaklara kt. Haziran aynn ortas itibariyle neredeyse Trkiyenin 81 ilinin her birine yaylan Gezi Park eylemlerine yz binlerce kii katld.3 Gezi Park eylemleri stanbulun merkezinde geriye kalan son yeil alanlardan biri olan Gezi Parknn, Taksim blgesinde yaplmas planlanan kentsel dnm projesi kapsamnda yklmasna kar uzun sredir devam eden bir kampanyann bir paras olarak balad. Proje kapsamnda 19. yzyl Osmanl Topu Klasnn bir replikas ile Babakan Recep Tayyip Erdoann syledii kadaryla bir alveri merkezi ve cami yaplmas planlanyordu. Tepkinin
ndeks: EUR 44/022/2013
Uluslararas Af rgt Ekim 2013
domasna neden olan sadece parkn yklacak olmas deil ayn zamanda dnm kararnn effaf olmayan bir ekilde alnm olmas. Birok kiiye gre bu sadece kentsel dnm projelerinin deil ayn zamanda muhalif grleri dinlemek konusunda isteksiz ya da bunlara sayg duymayan bir hkmetin genel bir zelliini yanstyor. Yetkililerin Gezi Parknda ilk toplanan grubun btnlne ynelik sert mdahalesi ve barl toplanma haklarn zor kullanarak tamamen engellemesi ile eylemler hzla lke geneline yayld. Genel olarak barl gsterilerde polisin yaygn bir ekilde gz yaartc gaz, tazyikli su, plastik mermi kullanmas ve gstericileri dvmesi tepkiyi artrd. Polis iddetine ve hkmetin tavrna ynelik dzenlenen gsterilerin yeniden polis iddeti ve hkmet tarafndan sert szlerle karlanmas bu durumun birka hafta iinde lke geneline yaylmasna neden oldu. Birlemi Milletler Genel Sekreteri de dahil olmak zere birok yetkilinin hkmeti iddeti durdurmaya armasna ramen, Babakan, eylemlerin devam etmesi durumunda daha sert mdahale edilecei tehdidinde bulundu.4 Haziran ay boyunca ve Temmuz aynn balarnda lke genelinde dzenlenen byk ve kapsaml gsteriler, Temmuz ay ortasnda ve Austos aynda daha seyrek ve daha az katlmla devam etti. Gezi Park eylemlerinin en youn olduu gnlerde, yetkililer pasif de olsa herhangi bir gsteriye hibir ekilde msamaha edilmeyeceini gsterdi. Taksim Meydannda tek bana sessiz bir ekilde eylem yapan kiiler bile duran adam olarak bilinen eyleme katldklar gerekesiyle gzaltna alnd. Temmuz aynda Babakan gstericilerle dayanmak iin tencere tava almann da su saylacan syledi. Trkiyede geleneksel bir eylem biimi olan tencere tavalara vurarak ses karma yntemine bavuranlardan en az birine dava ald biliniyor.5 Gstericilere ynelik iddet devam ederken, haber yapmak amacyla orada bulunan gazeteciler, yarallar tedavi eden doktorlar ve savunma haklarn stlenen avukatlar da gzaltna alnd ve keyfi bir ekilde kt muamaleye maruz kald.6 Yetkililer, polisin gstericilere ynelik keyfi kt muamelesini eletirmek yerine, polis iddetinden kaan gstericilere kaplarn aan i yeri sahiplerine tepki gstererek bunun cevapsz kalmayacan syledi ve Twitter ve Facebook gibi sosyal medya sitelerinin gstericiler ve onlar destekleyenler tarafndan mesaj iletmek iin kullanldn syleyerek bu siteleri knayan aklamalar yapt.7 Anaakm ulusal medya ise gsterilerle ilgili ok az haber yapt. Birok durumda hi haber yaplmazken, yapld durumlarda ise gstericilerin taleplerine yer verilmedi. CNN Trkn Trkiye genelinde eylemlerin devam ettii ilk hafta iinde yaynlad penguenlerle ilgili iki saatlik belgesel, gstericilerin ve genel olarak kamunun gznde ulusal medyann kendini sansr ediinin sembol haline geldi. Gezi Park eylemleri ardnda ar yaralar da brakt. Trk Tabipler Birlii 15 Temmuz gn yapt aklamada 10 Temmuz itibariyle gsterilerde 8,000den fazla kiinin yaralandn bildirdi.8 Austos aynn sonu itibariyle be kii ise hayatn kaybetti. Bu lmlerin nn polisin ar g kullanmas nedeniyle yaandn gsteren gl kantlar mevcut.9 ileri Bakanl 23 Haziran gn yapt aklamada yaklak 4,900 kiinin gzaltna alndn bildirdi. Austos aynn sonu itibariyle, polis eylemlere katldklar ya da eylemleri
ndeks: EUR 44/022/2013
dzenledikleri gerekesiyle birok kiiyi gzaltna almaya ve sorgulamaya devam ediyordu. Gsterileri dzenledikleri gerekesiyle sulanan dier kiiler gibi, 100den fazla sivil toplum kuruluu ve meslek grubunun oluturduu Taksim Dayanmann nde gelen yeleri hakknda da terrle mcadele yasalar uyarnca soruturmalar ald. Dier taraftan, polisin ihlale yol aan g kullanm ile ilgili iddialarn soruturulmas konusunda ise ok az ilerleme kaydedildi. Yetkililer tarafndan acil admlar atlmadka, polisin gcn ktye kullanmas ile ilgili iddialarn adalet nne karlmas uzak bir ihtimal gibi grnyor. Yetkililerin bugne kadar Gezi Park eylemlerine verdii tepki birok anlamda Trkiyede uzun sredir devam eden insan haklar ihlallerinin bir uzants gibi grlebilir. Polis iddeti kontrol edilmezken, barl toplanma hakk ihlal ediliyor, polis ar g kullanmna devam ediyor ve meru muhalif fikirlerin yarglanmasna devam ediliyor. Gezi Park eylemlerinin fark, bykl ve kapsam. Bu eylemler, bugne kadar katlan kii says, iki aydan fazla bir sre devam etmesi ve lke geneline yaylm olmas anlamnda ayr bir yer tutuyor. Eylemlere katlanlarn ounluu 20li yalarnda ve daha nce herhangi bir siyasi eyleme katlmam kiilerden oluuyor. Birou toplumun grece daha zengin kesimlerinden geliyor. Bu durum daha nce Krtlerin haklar gibi daha hassas konularda eylem yapan kiilerin maruz kaldklar insan haklar ihlalleri konusunda Trkiyede ok daha geni bir kesim iinde farkndalk yaratt. Her eyden nemlisi, Gezi Park eylemleri, yetkililerin barl toplumsal gsteri hakkna radikal bir ekilde daha farkl bir yaklam benimsemesi ihtiyacn gstermekte. Mevcut hkmet sokak eylemleri yoluyla ifade edilen farkl fikirleri hogr ile karlamay renmeli ve polisin yeterli eitim almasn ve bu tr eylemlerde hukuka uygun bir ekilde hareket etmesini salamal.
ULUSLARARASI AF RGTNN GEZ PARKI EYLEMLERNE TEPKS

Uluslararas Af rgt, eylemlerin balad ilk gnler boyunca, stanbul ofisini gnll doktorlarn yarallara ilk yardm mdahalesinde bulunabilmeleri iin kullanma at. rgt, ayrca polis tarafndan kullanlan yntemleri ve gstericiler tarafndan iddet kullanlp kullanlmadn incelemek iin stanbul ve Ankaradaki eylemleri izledi. Uluslararas Af rgt eylemlerin bandan itibaren yetkilileri hak ihlallerine son vermeye aran ve ayrca gstericilere barl bir ekilde devam etme arsnda bulunan aklamalarda bulundu. Bu rapor iin yaplan aratrmalar kapsamnda, eylemlere katlan aktivistlerle, sivil toplum kurulularnn ve meslek gruplarnn temsilcileriyle ve doktor, avukat ve gazetecilerle grld. Alan aratrmas, Haziran, Temmuz ve Austos aylar boyunca Ankara, Antakya, stanbul ve zmirde gerekletirildi ve dier ehirlerden kiilerle telefon grmeleri yapld. Uluslararas Af rgt eylemler ve yetkililerin tepkisi ile ilgili stanbul Valisi Hseyin Avni Mutlu ile de grt. Uluslararas Af rgt bu raporda Trkiye yetkililerini barl toplanma hakkna sayg duymaya ve gstericilere ve dier kiilere ynelik gereksiz, ar, keyfi ya da hak ihlaline yol aan g kullanlmamasn salamak konusunda ykmllklerini yerine getirmeye armaktadr. rgt, yetkilileri, polis tarafndan her trl kt muamele iddiasn etkin bir ekilde soruturmaya ve sorumlular adalet nne getirmeye armaktadr. Uluslararas Af rgt ayrca, yetkililere, eylemlere barl bir ekilde katlan, barl gsteri dzenleyen veya gstericilerin haklarn savunmak ya da eylemlere destek vermek iin meru eylemlerde
ndeks: EUR 44/022/2013
bulunan bireylerin yarglanmamalar arsnda bulunmaktadr. Uluslararas Af rgt sadece barl bir ekilde haklarn kulland iin cezaevine konan kiileri dnce sulusu olarak deerlendirecektir. Uluslararas Af rgt, Trkiye yetkilileri biber gaz spreyi, gz yaartc gaz ve plastik mermilerin usulsz kullanmlar konusunda etkin soruturmalar yrtnceye ve insan haklarn ihlal edecek ekilde kullanmlarn durdurmak iin etkin nlemler alncaya kadar, btn lkelerin Trkiyeye bu tehizatn satn durdurmas arsnda bulunmaktadr.
ndeks: EUR 44/022/2013
BARIIL TOPLANMA HAKKININ HLAL

Orada gn, drt gn, be gn bunlar kald. Yurt dndan dndm, baktm ki hala onlar orada duruyor, artk tahamml snrlarn amt. ileri Bakanma unu syledim: 24 saat ierisinde Atatrk Kltr Merkezini temizleyeceksiniz. Meydan temizleyeceksiniz ve ant temizleyeceksiniz, arkasndan da Gezi Parkn temizleyeceksiniz dedim. Diyorlar ki, polise talimat kim verdi? Ben verdim, ben verdim, evet. gal kuvvetlerini mi izleyecektik? Dnya zil takp oynasn diye bunu mu seyredecektik?
Babakann 24 Haziran 2013 gn Adalet ve Kalknma Partisi (AK Parti) destekilerine yapt konuma.10
Gezi Park eylemleri boyunca yetkililer defalarca ve keyfi bir ekilde barl toplanma hakkn ihlal etti. ounda eylemlerin neden engellendii konusunda bir aklama yaplmad; yapldnda ise uluslararas insan haklar hukuku ile uyumlu olmayan aklamalar yapld. Polisin hak ihlaline yol aan g kullanm ya da gstericiler hakknda haksz yarglamalar gibi bu raporda belgelenen insan haklar ihlallerinin ou yetkililerin barl toplanma hakkn tanmamasndan kaynaklanmaktadr.
ULUSLARARASI VE ULUSAL HUKUKTA BARIIL TOPLANMA HAKKININ KORUNMASI

Barl toplanma hakk nsan Haklar Evrensel Beyannamesi ve Trkiyenin taraf olduu 1966 Medeni ve Siyasi Haklara likin Uluslararas Szleme (MSHUS) ve 1950 Avrupa nsan Haklar ve Temel Haklar Szlemesi (AHS) gibi birok szlemede tannmaktadr. Bu hak ayn zamanda Trkiye Anayasas tarafndan da korunmaktadr.
ndeks: EUR 44/022/2013
10
Barl toplanma hakk demokratik toplumlarda temel -hatta byle bir toplumun temeli olarak grlen11- bir hak olarak tannmaktadr ve dier insan haklarnn kullanlabilmesi iin olduka nemli bir yere sahiptir.12 Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM) tarafndan birok vakada dile getirildii gibi, barl toplanma hakk hem kapal toplantlar hem kamusal gsterileri, hem duraan toplantlar hem de yryleri kapsamaktadr ve bu hak hem gsterilere katlan bireyler hem de gsterileri dzenleyenler tarafndan kullanlabilir.13 Uluslararas hukuk uyarnca, barl toplanma hakkna olaanst durumlarda dahi dokunulamaz. Bu hak ancak belli koullar altnda, belli nedenlerle kstlanabilir.14 Avrupa nsan Haklar Szlemesi barl toplanma hakknn demokratik bir toplumda, zorunlu tedbirler niteliinde olarak, ulusal guvenliin, kamu emniyetinin korunmas, kamu dzeninin salanmas ve su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlakn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas amalaryla ve ancak yasayla snrlanabileceini belirtmektedir.15 Barl gsterilerin uluslararas standartlara uygun bir ekilde dzenlenmesi konusunda detayl bilgiler BM Barl Toplanma ve Gsteri Yapma zgrl zel Raportrnn raporlarnda bulunabilir. Ayrca, Avrupa Gvenlik ve birlii rgt (AGT) ve Avrupa Konseyinin Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu (Venedik Komisyonu) Trkiye gibi AGTe ye lkeler iin barl toplanma zgrl konusunda kapsaml bir klavuz yaymlad.16 Yetkililer, genellikle, gstericilerin iledii iddia edilen iddet ieren fiillere dikkat ekti ve nceden bildirimde bulunulmamasn, eylemlerin datlmasna bir neden olarak gsterdi. Ancak, uluslararas insan haklar hukuku uyarnca bu nedenlerin hibiri toplanma hakknn engellenmesi iin yeterli deil. zel Raportrn de vurgulad gibi, Devletlerin uluslararas insan haklar hukuku uyarnca sadece barl gsterileri korumak deil ayn zamanda da bu hakkn kullanlabilmesini salamak konusunda pozitif ykmllkleri vardr... nceden planlanmam iddet ieren ve su tekil edebilecek dier fiiller nedeniyle, barl bir ekilde eylem yapan kiiler, barl toplanma hakkndan mahrum braklamaz.17 Bu gereklilik AGT Klavuzunda da belirtilmektedir. Buna gre bir gsteride kk bir grup tarafndan iddet kullanlmas (kkrtc bir dil kullanlmas da dahil), dier trl barl olan bir gsteriyi dorudan barl olmayan bir gsteriye dntrmez ve herhangi bir mdahale tm eylemi datmaktan ziyade iddet eyleminde bulunan kiilere ynelmelidir [] Dolaysyla kk bir grup gstericinin iddet eylemlerinde bulunmas btn eylemin datlmas ile sonulanamaz. Bu tr durumlarda, bu kk gruba mdahale edilebilir. Ayn ekilde eer ajan provakatrler barl bir gsteriye szarlarsa, yetkililer tm eylemi datmak ya da eylemin kanuna aykr olduunu ilan etmekten ziyade bu ajan provakatrleri alandan ayrmak iin gerekli admlar atmaldr.18 Klavuzda ayrca yle denilmektedir: Bir eyleme katlan ve iddet ieren bir fiilde bulunmayan kiiler, dierleri dzen bocuzu ya da iddet ieren fiillerde bulunsa bile yarglanmamal.19
ndeks: EUR 44/022/2013
11
Gstericilerin toplumsal bir gsteri dzenleme niyetleri konusunda yetkilileri bilgilendirmemesi ile ilgili olarak, bildirim gerekliliinin, izin verme sreci ile kartrlmamas gerektii hatrlatlmaldr. Trkiye Anayasasnn 34. Maddesine gre, herkes, nceden izin almadan, silahsz ve saldrsz toplant ve gsteri yry duzenleme hakkna sahiptir ve toplant ve gsteri yry hakk ancak, mill gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel saln ve genel ahlkn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas amacyla ve kanunla snrlanabilir.20 Anayasann 90. Maddesi temel hak ve zgrlkler konusunda uluslararas hkmlerin esas alnacan belirtir. Bu barl gsteri hakk konusunda uluslararas hukukun dorudan uygulanmas gereklililiini getirmektedir.21 2911 sayl Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu gsterilerle ilgili hem yetkililerin hem de gstericilerin uymas gereken kurallar dzenlemektedir. 22 Bu yasann kstlayc doas ve keyfi ve temelsiz bir ekilde uygulanmas (bkz. Eylemlere katlan ya da eylemleri dzenleyen kiilere ynelik gzaltlar, soruturmalar ve yarglamalar blm, sayfa 40) Trkiyede barl toplanma hakknn salanmasnn nnde byk bir engel tekil etmektedir. Yasann 3. Maddesinde, herkesin nceden izin almadan toplant ve gsteri yry dzenleme hakk olduu belirtilmektedir.23 Ancak 10. Maddeye gre toplant ve gsteri yry dzenleyen kiilerin, gsterinin amac, zaman ve yeri konusunda yetkilileri bilgilendirmesi gerekmektedir.24 23. Madde, toplant ya da gsterilerin kanuna aykr grlecei durumlar listelemektedir ve nceden bildirimde bulunulmamas durumu bu liste iinde yer almaktadr.25 Kanuna aykr toplant ve gsteriler, toplulua dalmalar uyarsnn yaplmasnn ardndan gerekirse zor kullanlarak datlr (24. Madde). 32. Maddeye gre kanuna aykr toplant veya gsteri yrylerine katlanlar, ihtara ve zor kullanmaya ramen dalmamakta srar ederlerse, alt aydan yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. Toplant ve gsteriyi dzenleyenler iin ise ceza yar orannda artrlr. Uluslararas insan haklar hukuku, bildirim gerekliliklerine izin vermektedir ancak bu tr gereklilikler barl gsteri hakkn fiilen snrlayacak ekilde detayl ve klfetli gereklilikler dayatmamal. AGT Barl Toplanma zgrl Klavuzunda da belirtildii gibi, ulusal mevzuatta, nceden bildirimin mmkn olmad durumlar iin, bu gerekliliin art koulmad istisnai durumlar ak bir ekilde ifade edilmelidir. nceden bildirimin yaplmamasyla ilgili makul nedenler sunulmam olsa bile yetkililer barl olduu srece kendiliinden gelien toplumsal gsterileri korumal ve kolaylatrmal.26 AHM Trkiyede barl gsterilerin datlmas konusunda alan davalarda defalarca nceden bildirim yaplmamasnn, barl bir gsteriyi engellemek iin yeterli olmadna kanaat getirdi. nceden bildirimin yaplmad bir eylem ile ilgili alan Oya Ataman/Trkiye davasnda, Mahkeme, toplanma zgrlnn temelinin korunabilmesi iin, gstericilerin iddet ieren herhangi bir fiilde bulunmad eylemlerde, yetkililerin barl gsterilere belli bir dereceye kadar hogr gstermesi gerektiini ifade etti. Mahkeme, polisin eyleme zor kullanarak mdahale etmesinin orantsz olduuna ve kamu dzeninin bozulmasn nlemek iin gerekli olmadna karar verdi ve dolaysyla yasalarn gerektirdii gibi nceden bildirimde bulunulmam olmasna ramen, eylemin datlmasnn toplanma zgrln ihlal ettiine kanaat getirdi.27
ndeks: EUR 44/022/2013
12
YETKLLERN GEZ PARKI EYLEMLERNE TEPKS

Gezi Park eylemlerinin balamasndan bu yana yetkililer - mnferit ya da kk istisnalar dnda - ulusal ve uluslararas hukuk uyarnca gvence altna alnan barl toplanma hakkn ak bir ekilde ihlal etti. Hkmet sklkla gstericilerin saiklerini, btnlklerini ve davranlarn gzden drme arayna girdi. Kamu grevlileri gstericileri apulcu olarak niteledi ve gsterilerin arkasnda marjinal ve hatta terrist gruplarn olduu iddiasnda bulundu. Yetkililer ayrca sklkla, arlkl olarak barl eylem yapan ve hatta polisin gsterileri datmak iin kulland iddet derecesi dnldnde olduka barl olan gstericileri iddet kullanmakla sulad. Barl toplanma hakknn uluslararas ve ulusal hukuk tarafndan tannan bir insan hakk olmasna ramen, yetkililer Gezi Park eylemlerini bir an nce durdurulmas gereken ve demokrasiyi tehdit eden bir durum olarak gsterdi.28 Bu iddia lke genelinde gsterilerin datlmas ve yasaklanmas iin bir mazeret olarak kullanld. Aada tartld gibi, Taksim Meydannda yaplan eylemler dnda, yetkililer Gezi Parkndaki gstericilerin toplanma haklarnn engellenmesini nadiren gerekelendirdi; uluslararas hukukta toplanma zgrlnn kstlanabilecei durumlara ise hi referans verilmedi (bkz. bir nceki blm). Bir aklama yaptklarnda ise polis ve yerel yetkililer genellikle eylemlere izinsiz olduklar gerekesiyle mdahale edildiini belirtti. Ancak, yukarda aktarld gibi Trkiye yasalarna gre toplumsal bir gsteri dzenlemek iin bildirim zorunluluu olmakla birlikte, bir onay sreci de bulunmamakadr. Bu gereklilik spontane bir ekilde dzenlenen gsterilerin tamamn izinsiz ve dolaysyla yasa d gsterecek ekilde (en azndan Trkiyenin uluslararas hukuk uyarnca sahip olduu ykmllkleri dorultusunda) uygulanamaz. Gsterilerin byk ounluu barl olmakla birlikte, gsterici olup olmad belli olmayan, ya da provokatr olmas muhtemel ok kk bir aznlk polise ta, ie ve farkl cisimler atmak ve kamu malna zarar vermek gibi iddet ieren eylemlerde bulundu. Bu tr eylemler toplanma zgrl kapsamnda deerlendirilemez ve polis, kamu gvenliini salamak ve kamu malna zarar verilmesini nlemek iin bu tr eylemlere mdahale edebilir. Ancak bu barl ounluun toplanma hakkna engel olmayacak ekilde yaplmaldr. Gezi Park eylemleri boyunca, yetkililer mnferit iddet vakalarn kullanarak eylemlerin (zor kullanlarak) datlmasn merulatrmaya alt. Ayrca, Uluslararas Af rgt hem kendi gzlemlerine hem de gsterileri takip eden farkl kiilerden ald bildirimlere dayanarak, iddet ieren eylemlerin, polisin barl gsterileri engellemek amacyla mdahale etmesinin ardndan yaanan atmalar sonucunda yaandna ahit olmutur; yani iddetin kronolojisi polis tarafndan iddia edilenin tam tersiydi; polisin barl gsterileri iddet kullanarak datmas mnferit iddet vakalarnn yaanmasna neden oldu. Polisin gsterilerin herhangi bir engelle karlamadan devam etmesine izin verdii az sayda durumda ise eylemler herhangi bir iddet olay yaanmadan ya da kamu malna zarar verilmeden devam etti. Bu durum da gstericilerin iddet kulland ve etrafa zarar verdikleri iddialarn geersiz klmaktadr. Kk ya da kitlesel gsterileri iddet kullanarak datmaya almalarnn yan sra, yetkililer insanlarn en pasif eylem biimlerinde yer alma hakkna bile engel olmaya alt. Bunlar arasnda duran adam eylemi, tencere ve tavalara vurmak ya da futbol malarnda slogan atmak gibi eylemler bulunmakta.29
ndeks: EUR 44/022/2013
13
BARIIL GSTER HAKKININ KEYF BR EKLDE HLAL EDLMES

Yetkililerin Gezi Park eylemleri kapsamndaki barl toplantlarn devam etmesi ya da engellenmesi konusunda aldklar kararlar kendi iinde tutarl olmad gibi barl toplanma hakk konusunda mevcut uluslararas standartlara da uymamaktadr. Kararlarn zamana ve yere gre deiiklik gstermesi ve ne tr bir gsteri olduundan bamsz alnmas yetkililerin konuya keyfi yaklamn gstermektedir. Eylemlerin balad ilk hafta boyunca (31 Mays 2 Haziran) zmirdeki gsterileri engellemek amacyla polis tarafndan mdahale edilirken, bu tarihten sonraki eylemler Austos aynn sonu itibariyle mdahale olmadan dzenlendi. Polisin stanbulda Taksim Meydanndaki kitlesel gsterileri engellemeye alt iki gnn ardndan 1 Haziran gn geri ekilmesiyle, meydanda 11 Hazirana kadar barl gsteriler dzenlendi. 11 Haziran akam polis, binlerce kiinin kamp kurduu Taksim Meydanna bitiik Gezi Parkna mdahale etti ve 15 Haziran gn park zor kullanlarak boaltld. stanbulda 15 Haziran ve Austos sonu arasnda dzenlenen gsterilerin bir ksmmdahalesiz gerekleirken, bazlar polis mdahalesi ile karlat. Eylemlere bu ekilde farkl tepkiler verilmesi konusunda ise herhangi bir aklama yaplmad gibi gereke de gsterilmedi. Ankarann Kzlay dahil birok semtinde Haziran ayndan Temmuz aynn ortasna kadar genellikle akam 21.00den sonra balayan eylemlere polis ilk gnden itibaren neredeyse her gn iddet kullanarak mdahale etti. stanbul ve zmirde ise gsteriler mdahale edilmeden ara ara devam etti. Ankaradaki eylemler daha sonra Dikmen gibi ehrin dier semtlerine yayld.Bu eylemlerin de devam etmesine izin verilmedi ve eylemler zor kullanlarak datld. Antakyada Haziran ayndan Temmuz aynn ortasna kadar neredeyse her gece sokak eylemleri dzenlendi. Eylemler Austos ay boyunca daha seyrek bir ekilde devam etti. Antakyadaki gsterilerin ounun barl bir ekilde getii ancak kolluk grevlilerinin eylemlere son vermek iin zor kullanmasnn ardndan eylemlerin polisle atmalara dnt bildirildi. Ayn ekilde, Eskiehir ve Tunceli/Dersim gibi Trkiye genelinde birok ehirde dzenlenen barl gsteriler herhangi bir aklama yaplmadan ya da gereke sunulmadan defalarca datld.
TAKSM MEYDANI VE GEZ PARKINDA GSTER HAKKININ HLAL EDLMES

Gstericilerin polisin Taksim Meydanndan ekilmesinin ardndan meydan 11 gn boyunca barl bir ekilde igal etmelerinin ardndan, meydan 11 Haziran sabah zor kullanlarak boaltld. stanbulun ve lkenin dier blgelerinin aksine, Taksim Meydanndaki barl gsterilere mdahale konusunda yetkililer tarafndan eitli gerekeler sunuldu, ancak bu aklamalar mdahaleden sonra yapld. stanbul Valisi tarafndan yaplan aklamalarda polisin gsterilere mdahalesinin nedeninin meydandaki ant heykele ve Atatrk Kltr Merkezinin n duvarna aslan yasal olmayan rgtlere ait afiler olduu belirtildi. Vali ayrca gstericiler tarafndan iddet ieren eylemlerde bulunulduuna dair aklamalar yapt.30 Vali, Uluslararas Af rgt temsilcileriyle Gezi Eylemleri ile ilgili yapt grmede de herhangi bir kanta dayandrmadan benzer referanslarda bulundu.31 Meydann boaltlmasnn ardndan, yetkililer Taksim Meydannda hibir eyleme izin verilmeyecei konusunda uyarda bulundu.32 Taksim Meydannn boaltlmasn takiben,15 Haziran gn, Gezi Park da, bir ksm eylemlerin bandan bu yana parkta kamp kuran ve 30 Maysta parkn
ndeks: EUR 44/022/2013
14
boaltlmasndan sonra parka geri dnen gstericiler datlarak boaltld Bu mdahaleden sonra Gezi Park 8 Temmuza kadar halka kapal kald. O zamandan raporun yazld tarihe kadar yetkililer sk sk eylemlerin devam etmesine izin vermedi ve eylemleri zor kullanarak datt. Uluslararas Af rgt, yetkililerin Taksim Meydan ve Gezi Parkn boaltmak iin gerekletirdii mdahalenin gereksiz ve orantsz olduunu ve barl gsteri hakknn ihlal edildiini dnmektedir. Uluslararas Af rgt, Taksim Meydannn 11 Haziran gn zor kullanarak boaltlmas ile ilgili, afilerin tek bana ulusal gvenlik nedeniyle eyleme mdahale gerekesi olarak kullanlamayacan dnmektedir. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi daha nce Trkiye yetkilileri tarafndan hukuksuz olarak grlen benzer afilerin almasnn ifade zgrl hakk snrlar iinde olduuna kanaat getirmiti.33 Kamu dzenini salama gereklilii iddias ile ilgili, meydan boaltmak iin g kullanmnn ardndan az saydaki birka kiinin polis aralarna molotof kokteyli atmak gibi iddet ieren eylemlerde bulunduu grlmtr. Ancak, bu tr eylemleri gerekletiren kiilere ynelmek iin herhangi bir aba sarfedilmedi ve bunun yerine yetkililer tm eylemi datmaya ve meydanda herhangi bir eylem giriimini engellemeye devam etti.34 Taksim Meydanndaki gsterilerle ilgili olarak AGTin toplanma zgrl konusundaki klavuzunun u maddesine referans verilebilir: "Ticari etkinlikler ya da ara ve yaya trafii gibi toplumsal gsteriler de kamusal alannn meru bir kullanmdr."35 Bu ilke ayn zamanda Trkiye ile ilgili bir davada Avrupa nsan Haklar Mahkemesi tarafndan da dile getirildi.36 Taksim Meydannn corafi plan ve nemli bir gei alan olduu dnldnde, yetkililerin gstericilerin yollar kapatmamas, bal yollarda trafiin aknn ya da meydandaki otobs ya da metro duraklarna eriimin engellenmemesi gibi baz makul koullarn yerine getirilmesini istemesi meru olabilir, ancak Taksim Meydannda gsterileri tamamen yasaklamaktansa, dier alternatif nlemlerin alnmas yetkilililerin amalar ile daha orantl olurdu. Uluslararas Af rgt, yetkililerin Gezi Parkn boaltma kararlar ile ilgili, mahkemenin bu blgedeki kentsel dnm projesini durdurma kararn hatrlatmaktadr. Dolaysyla yetkililerin boaltma kararn, gstericilerin buradaki almalara engel olduklarn syleyerek merulatrmaya almalar mmkn deildir.37 Uluslararas Af rgt parkn igali devam ettike, p atm ve kirlilik gibi halk sal sorunlar konusunda meru sorular olabileceinin farkndadr ancak bu tr konular yetkililer ve gstericiler arasnda diyalog kurularak zlebilir. Uluslararas Af rgt 14 Haziran gn yetkililerin parktaki gstericilerle grecekleri ynndeki aklamalar memnuniyetle karlad.38 Ancak, yetkililerin 15 Haziran gn herhangi bir gereke gstermeden ve barl toplanma zgrl hakkn ihlal ederek barl gsteriye mdahale etmesi znt vericidir.
ndeks: EUR 44/022/2013
15
KOLLUK KUVVETLER TARAFINDAN HAK HLALLERNE YOL AAN G KULLANIMI

Ben zellikle bu eylemlere bugn destek veren tm vatandalarmzdan rica ediyorum. Ltfen evlerine dnsnler. u saatten sonra orada bulunan her kiiyi devlet maalesef terr rgtnn mensubu olarak deerlendirmek zorunda kalacaktr.
Avrupa Birlii Bakan ve Bamzakereci Egemen Ba, 15 Haziran 201339
Yetkililerin Gezi Park eylemlerine tepkisi, eylemler boyunca kolluk kuvvetlerinin ihlallere yol aan ve keyfi g kullanm ile tanmlanabilir. Gstericilere ynelik polis iddeti son bir nesil boyunca u an olduu kadar ok dile getirilmemiti. Trk Tabipler Birlii 10 Temmuz itibariyle eylemlerde 8,000den fazla kiinin yaralandn ve bunlardan 61inin ar yaral olduunu bildirdi. 11 kii gzn kaybederken, 104 kii ar kafa travmas yaad.40 ileri Bakanl da eylemler boyunca 600den fazla polisin yaralandn belirtti.41 Eylemler srasnda biri polis olmak zere be kii hayatn kaybetti ve gstericinin lmne polisin ar g kullanmnn neden olduuna dair gl kantlar mevcut. Bir kii polis tarafndan sklan bir kurunla hayatn kaybederken, bir baka gsterici dvlerek hayatn kaybetti. Bu kiilerin lm ile sulananlar arasnda polisler de bulunuyor. nc gsterici ise eylemde bana ald yara sonucu hayatn kaybetti. Grg tanklar, polis tarafndan ksa mesafeden atlan gz yaartc gaz kapslnn bana isabet ettiini sylyor. Grg tanklarnn ifadelerine gre dier iki lm ise eylemler srasnda yaanan kazalar sonucu gerekleti.42 Eylemlere katlan doktorlar, avukatlar ve aktivistler, Uluslararas Af rgtne eylemlere katldklarnn ortaya kaca ve keyfi gzalt ve yarglamalara maruz kalacaklar korkusuyla yaralanan birok kiinin hastanelere bavurmadn syledi (bkz. Eylemlerle ilgili haber yapan, gstericilere yardm eden ya da haklarn savunanlara ynelik saldrlar blm, sayfa 46). Bu raporda belgelenen polis iddeti vakalar arasnda, gazeteciler gibi iini yapan ya da eylemlere katlmayan kiilerin maruz kald ok sayda iddet vakas bulunuyor. Daha nce siyasi eylemlere katlmam genlerin de aralarnda olduu birok gsterici, Uluslararas Af rgtne polis iddetine maruz kaldklarnn raporda gemesini istemediklerini ve
ndeks: EUR 44/022/2013
16
kendilerine dava alaca korkusuyla ikayette bulunmadklarn belirtti. Eylemlerin balad ilk gnden itibaren polis, aka gereksiz ve orantsz bir ekilde ve bireysel ya da kolektif iddet ieren fiillere kar deil, barl gstericileri datmak amacyla tazyikli su, biber gaz spreyi ve gz yaartc gaz kulland. Televizyonda, internette ve sosyal medya araclyla saysz kt muamele grnts paylald. Sivil giyimli polisler ve polisle birlikte hareket eden kiiler de dahil olmak zere polisin gstericileri sokak aralarnda dvd grntler yaynland. Eylemler srasnda grevlerini yerine getiren gazeteciler, doktorlar ve avukatlar da polis tarafndan iddete maruz kalanlar arasndayd. Polis tarafndan gzaltna alnan kadnlarn ou Uluslararas Af rgtne kolluk kuvvetleri tarafndan szl cinsel tacize maruz kaldklarn syledi. Hemen hemen hepsi cinsel hakarete, cinsel iddet tehdidine (bkz. Eylem Karada ve Deniz Erahin vakalar, sayfa 25 ve 26) ve baz vakalarda ise fiziksel cinsel tacize maruz kaldklarn bildirdi. Mevcut video grntlerinin ve aada belgelenen vakalarn birou kolluk kuvvetlerinin sadece eylemi datmak ya da mnferit iddet ieren fiilleri durdurmak iin deil ayn zamanda cezalandrc bir ekilde eylem alanndan kaanlara kar ya da eyleme katlmayan ancak o alanda skp kalm kk gruplara kar da zor kullandn gsteriyor. Polisin yaygn ve sistematik bir ekilde iddet uygulamasna ramen, yetkililer polisin mdahalesini vmeye devam etti. Babakan Recep Tayyip Erdoan uluslararas toplumun polis iddetinin dizginlenmesi konusundaki arlarna kulak tkad. Aksine, daha cretkar bir biimde polisin daha fazla g kullanacan syledi ve polisin gsterilere mdahalesini destan yazmak olarak niteledi.43 Gezi Park eylemleri srecinde polisin ar g kullanmas, yeterince eitim almam ve yeterince denetlenmeyen polis memurlarnn g kullanmalar ynnde talimat verildiinde, ayrm yapmakszn g kullanmaya tevik edildiklerinde ve tespit edilmeyeceklerini ya da yarglanmayacaklarn bilmeleri durumunda neler yaanacan gsterdi. Uluslararas Af rgt, yetkililere, tm ikence ve kt muamele ve kolluk kuvvetleri tarafndan keyfi ya da hak ihlaline yol aan g kullanld iddialarnn etkin bir ekilde soruturulmas ve sorumlularn adil yarglanma usullerine uygun bir ekilde adalet nne karlmas arsnda bulunmaktadr. Uluslararas Af rgt ayrca yetkilileri, bundan sonra yaplacak mdahalelerde, polisin ikence ve kt muamele konusunda mutlak yasaa uymasn ve ancak gerekli durumlarda, orantl ve uluslararas standartlara uygun bir ekilde zor kullanmasn salamaya armaktadr. Kitlesel gsterilerde kolluk kuvvetlerinin toplumsal olaylara mdahale aralaryla iledii yaygn insan haklar ihlallerinden dolay, Uluslararas Af rgt, bata Trkiyeye toplumsal olaylara mdahale tehizat salayan Brezilya, Belika, in, ek Cumhuriyeti, Hong Kong, Hindistan, srail, Gney Kore, Birleik Krallk ve Amerika Birleik Devletleri (Detaylar iin Ek 2ye baknz) olmak zere btn lkeleri Trkiyeye toplumsal olaylara mdahale iin kullanlan her trl kimyasal madde ve kinetik etkili frlatclarn satn durdurmaya armaktadr. Trkiye yetkilileri polisin hak ihlallerine yol aan ya da keyfi g kullanmna ynelik derhal, bamsz ve tarafsz soruturma balatncaya ve toplumsal olaylara mdahale aralarnn uluslararas standartlara uygun bir ekilde kullanlmasn salayana kadar, bu yasak devam etmelidir.
ndeks: EUR 44/022/2013
17
KENCE VE KT MUAMELE KONUSUNDA ULUSLARARASI VE ULUSAL STANDARTLAR VE KOLLUK KUVVETLER TARAFINDAN G KULLANIMI
kence ve dier kt muamele uluslararas teaml hukuku tarafndan yasaklanmtr. Bu yasak nsan Haklar Evrensel Beyannamesi, Uluslararas Medeni ve Siyasi Haklar Szlemesinin 7. Maddesi, Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 3. Maddesi, BM kence ve Dier Zalimane, nsanlk D ve Onur Krc Muamele veya Cezaya Kar Szleme ve kence ve nsanlk D ve Kltc Muamele ve Cezann nlenmesine ilikin Avrupa Szlemesinde de dile getirilmitir.44 Birlemi Milletler Kolluk Kuvvetleri Tarafndan Kuvvet ve Ateli Silah Kullanlmas Hakknda Temel lkelere gre kolluk kuvvetleri yaam hakk ya da ikence ve kt muameleye uramama hakk gibi insan haklarn ihlal etmeyecek ekilde yasalara uygun bir ekilde zor kullanabilir. Bu ilkelere gre polis zor kullanmadan nce iddet iermeyen yollara bavurmal ve ancak dier yollarn etkisiz kald ve istenen amaca ulalmasn salayamayaca durumlarda ve gereken en asgari dzeyde kullanlmasn gerektirmektedir. Temel lkelerin 13. ve 14. Maddesi yledir: Yasal olmayan ancak iddet iermeyen gsterilerin datlmas srasnda, kolluk kuvvetleri g kullanmndan uzak durmal ya da bunun yaplamad durumlarda ise g kullanmn gerekli en asgari dzeye snrlamallar. Kolluk kuvvetleri, iddet ieren gsterilerin datlmas srasnda, sadece daha az tehlikeli olan aralarn kullanlmasnn mmkn olmad durumlarda ve ancak gerekli en asgari dzeyde ateli silah kullanmal. Kolluk kuvvetleri 9. Maddede belirtilen koullar dnda ateli silah kullanmamal. (Yani ancak hayati bir riske ya da hayati tehlike ieren bir yaralanmay nlemek iin kullanlmasnn kanlmaz olduu durumlarda). Eer yasal snrlar ierisinde zor kullanmak kanlmaz bir hale gelmise, BM Temel lkeleri polisin bunu snrl, hedeflenen amaca uygun, zarar ve yaralanmalar asgari dzeye indirecek ekilde kullanmasn ve yaralanan ya da etkilenen kiilere mmkn olan en ksa zamanda tbbi yardm sunulmasn salamasn gerektirmektedir. Temel lkelere gre ayrca hkmetler, kolluk kuvvetlerinin keyfi ve ar bir ekilde g ve ateli silah kullanmasna ulusal yasalar uyarnca cezai yaptrmlar getirmelidir.45 Trkiye Anayasasnn 17. Maddesi ikenceyi yasaklamaktadr ve Trk Ceza Kanununda da ikence su saylmaktadr. Polisin Vazife ve Salahiyetleri Kanununun 16. Maddesi ise kolluk kuvvetleri tarafndan g kullanlabilecek durumlar tanmlamakta ve orantl g kullanlmas gerektiini belirtmektedir.
ndeks: EUR 44/022/2013
18
ldrclk dzeyi daha az silahlarn kullanm Birlemi Milletler Kolluk Kuvvetleri Tarafndan Kuvvet ve Ateli Silah Kullanlmas Hakknda Temel lkeleri ldrclk dzeyi daha az olarak bilinen ve ar yaralanmalara ya da lme neden olan silah, cephane ve plastik mermi, gz yaartc gaz (sklan ya da frlatlan kimyasal maddeler), ses ve k fiei ve cop gibi toplumsal olaylara mdahale aralarnn yasal olarak kullanmn da dzenlemektedir. Zrhl aralarn kullanmn kolaylatrd bu tr silahlar gstericilere ynelik kullanldnda olduka tehlikeli olabilir. Dolaysyla, toplumsal bir gsteriyi datmak iin kullanlan aralarn ok dikkatli bir ekilde gzden geirilmesi ve sadece gerekli, orantl, yasal ve hesap verilebilir bir ekilde kullanlmas gerekmektedir. ldrclk dzeyi daha az olan aralar kullanan polislerin, bu tr bir gcn meru kullanm konusunda profesyonel standartlara uygun bir ekilde zel olarak eitim grm ve emir komuta zinciri altnda olmas gerekmektedir. Kimyasal maddeler ve bunlarn kullanlaca aralar farkllk gstermektedir ve iddet tehdidi oluturan bir kalabal datmak amacyla hkmetler tarafndan asgari dzeyde kullanlmas iin onaylanmaktadr. Bu tr kimyasal maddeler, salkl yetikinlerde bile, boulma, yanma, kusma, gzde sulanmaya yol aabilmekte ve yksek oranlarda, mevcut bir hastal olan kiilere ynelik kullanld durumlarda ya da bir frlatc ile yksek hzda atlmas sonucu kafaya isabet etmesi durumunda ar yaralanma ve lme neden olabilir. Dolaysyla, CS ya da biber gaz spreyi gibi kimyasal maddeler, insanlar bir alanda sktklar zaman ve gstericilerin ya da yoldan geenlerin salnda kalc etki brakacak ekilde (rnein ok yakn mesafeden ya da gstericilerin dorudan vcutlarn hedefleyecek ekilde) kullanlmamal. ounlukla lastik ya da plastikten yaplan ve frlatld hz nedeniyle etki eden cisimler kolluk kuvvetlerinin lmcl g kullanmadan kiileri hareket edemez hale getirebilmesini ve verilen ac ile kiinin riayet etmesini amalamaktadr. Tbbi almalar bu tr cisimlerin baa ya da vcudun st blgesine isabet etmesi durumunda lm ya da ar yaralanma tehlikesi barndrdn gstermektedir. Baz almalara gre kadnlarn, genlerin ve ocuklarn plastik ya da lastik cisimlerden zellikle kafatas, gz, beyin, akcier, karacier ya da dalak gibi blgelerden zarar grme riskleri erkeklere gre daha yksek. Bu tr cisimlerin yaralanmalara neden olma ihtimali piyasada olan silahlarn doru ya da gvenilir olmamas nedeniyle daha yksek.46 Kolluk kuvvetleri nefsi mdafa ya da dierlerini savunma durumlarnda sadece onaylanm mdahale aralarn kullanmal.47 Yakn mesafede lm ya da yaralanma riskini azaltmak iin, kolluk kuvvetleri bu aralar klavuzlarda belirtilen asgari en gvenli mesafeden kullanmal. Klavuzlar, daha az tehlikeli dier alternatiflerde nlenemeyecek dorudan hayati bir tehlike olmad srece, bu tr aralarn bundan daha yakn bir mesafede kullanmn ya da belden yukar sklmasn yasaklamal.
TAZYKL SU
Tazyikli su, Gezi Park eylemlerinin balangcndan bu yana eylemleri datmak iin en ok kullanlan aralardan biri oldu. TOMA (Toplumsal Olaylara Mdahale Arac) olarak bilinen aralar en fazla kullanlanlar arasndayd. Bu aralar reten irket, aralarn su, kimyasal gaz, boya, kpk ya da bunlarn karmn skmak iin kullanlabildiini belirtiyor.48 13 Austos
ndeks: EUR 44/022/2013
19
gn 60 tazyikli su fkrtma aracnn daha sipari verildii bildirildi.49 Akrep olarak bilinen daha kk aralar da tazyikli su skmak iin kullanlabiliyor ve bu aralar da Gezi Park eylemleri boyunca polis tarafndan youn olarak kullanld. Uluslararas Af rgtnn takip ettii eylemlerde, barl gstericilere ynelik sklkla ve gereksiz bir ekilde saatlerce tazyikli su skld grld. Bunun dnda polisten kaan gstericilerin yan sra, eylem alanna yakn ya da kenarda duran kiilere ynelik de tazyikli suyun cezalandrc bir ekilde kullanld grld. Tazyikli suyun binalarn iine saklanan kiilere ynelik dorudan kullanld, kap ve pencere aralarndan ve revirlere skld grld. Tazyikli suyun bu ekilde kullanld vakalar arasnda 15 Haziran gn Taksim Meydanna yakn Alman Hastanesi, 16 Haziran gn Harbiyede bulunan doktorlarn revirlerde yaral gstericileri tedavi ettii Divan Oteli ve 16 Haziran gn Point Oteline yaplan mdahaleler bulunmaktadr.50 Uluslararas Af rgtnn grt doktorlar tazyikli suyun neden olduu yaralanmalarn sudan kaynaklandn ve dme ya da deride yanklara neden olduunu syledi. Ayrca, Gezi Park eylemleri srasnda kullanlan tazyikli suya kimyasal madde katldna dair de gl kantlar mevcut. Bu durum tazyikli suyun keyfi kullanmndan kaynaklanan yaralanmalar daha da artrd. Doktorlar TOMAlardan sklan suyun derinin tahri olmasna ve birinci derece yana neden olduunu syledi. stanbul Valisi ise suya ila katldn kabul ederken, kimyasal madde katld iddialarn reddetti.51 Suya kartrlacak kimyasal madde reten bir irket, yanklarn suya fazla miktarda kimyasal madde kartrlmasndan kaynaklanm olabileceini syledi.52 Divan Otelinde tazyikli suya maruz kalan kiiler Uluslararas Af rgtne yaptklar aklamada suya maruz kaldklar srada hemen yanma hissi duyduklarn ve ardndan saatler boyunca derilerinde kzarklk kaldn belirtti. Yabanc bir gazeteci Uluslararas Af rgtne daha nce gz yaartc gaza maruz kalmad halde, Divan Otelinde tazyikli su skldktan sonra vcudunda yanklar olutuunu aktard. Ayr bir vakada, Point Oteldeki bir kii Uluslararas Af rgt ile yapt grmede otelin kapsnda tazyikli su sklmasnn hemen ardndan, lobideki kiilerin ksrmeye baladklarn ve nefessiz kaldklarn syledi.
GZ YAARTICI GAZ VE BBER GAZI SPREY

Tazyikli su gibi, gz yaartc gaz da Gezi Park eylemlerinin balad ilk gnlerden itibaren barl gstericilere ynelik defalarca ve gereksiz bir ekilde kullanld. Hkmet eylemlerin ilk 20 gn boyunca bir yllk stok olan 130,000 gaz kapslnn kullanldn ve stoklarn yenilenmesi iin sipari verileceini syledi.53 13 Austos gn 400,000 gaz kapsl siparii verildii haberleri yaymland.54 Daha nceki yllk tedarik oran ise 150,000 kapsl ile snrlyd.55 Haziran aynn sonunda ileri Bakanl gsterilerde gz yaartc gazn kullanlmasna ilikin aklama ieren bir genelge yaymlad. Valiliklere gnderilen genelge hakknda detayl haberler kt ancak genelge kamuya aklanmad.56 Genelgede Gezi Park eylemleri srasnda gz yaartc gazn kullanmndan kaynakl ihlallere de deinildi. Ancak alnan bilgilere gre, genelge gz yaartc gazn kapal alanlarda kullanm ya da gz yaartc gaz kapsllerinin silah gibi kullanlmas ile ilgili herhangi bir ynlendirme iermemektedir. Uluslararas Af rgt polisin genelge yaymlandktan sonra da gz yaartc gaz daha nceki eylemlerde
ndeks: EUR 44/022/2013
20
kulland gibi kullandna tank olmutur. Alnan bilgilere gre genelge u gereklilikleri iermektedir: Gz yaartc gaz kullanlmadan nce yksek sesle uyar yaplacak, ayrlmak isteyenlerin uzaklamasna frsat verilecek, gazl mdahaleden nce tazyikli su sklacak ve gazn etki alan dhilinde kre, hastane ve huzurevi gibi kurumlar bulunup bulunmadna dikkat edilecek. Genelgede ayrca kullanlan gaz trnn ve miktarnn belirlenmesinde, olay yerindeki en st rtbeli amirin yetkili ve sorumlu olaca, kontrolsz ve gereksiz kullanma izin verilmeyecei ve mdahale edilecek olan gruptaki yal, kadn ve engelli profili dikkate alnarak strateji belirlenecei belirtilmektedir. Dier maddelerde polise direnmeye son vermi kii veya gruplara ynelik kesinlikle gaz kullanlmayaca ve grubu tedirgin etmek iin gaz fiei yerine ses ve k fiei ya da yksek ses kartan dier mhimmat kullanlaca belirtilmektedir. Genelgede ayrca mdahale ve gzalt ilemlerinin kamera ile kayt altna alnaca belirtilmektedir. Uluslararas Af rgt, genelgenin yaynlanmasndan nce ve sonra, gz yaartc gazn barl gstericilere ynelik defalarca, uygun olmayan ve ar bir ekilde ve gstericilerin haklarn ihlal edecek ekilde kullanldna ahit oldu. Ayrca, polisten kaanlara, muhtemelen gsterici olduu dnlen kiilere ve eylem alanna yakn yerlerde yoldan geenlere (bkz. Deniz Erahin vakas, sayfa 26), gstericilerin snd ev ya da iyerleri gibi binalara ve yarallarn tedavi edildii revirlere gz yaartc gaz atldna dair ok sayda haber, fotoraf ve video bulunmaktadr. Polisin gz yaartc gaz kapsllerini defalarca gstericilere doru silah gibi yatay bir ekilde skt grld. Eylemlerde yaralananlarn byk bir ksm yakn mesafeden frlatlan gaz kapsllerinden dolay yaraland. Trkiye nsan Haklar Vakf Uluslararas Af rgtne, vakfa yaplan rehabilitasyon bavurularnn yzde 60nn gaz kapsllerinden kaynakl yaralanmalar olduunu ve bunun dier eylemlerle kyaslandnda ok yksek bir oran olduunu belirtti.57 Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Trkiyede daha nceki eylemlerde polisin gz yaartc gaz kullanmnn ar olduuna kanaat getirdi. Yaa v.Trkiye davasnda, Mahkeme Diyarbakrda 2006 ylnda dzenlenen gsteriler srasnda polis tarafndan dorudan kafasna gz yaartc gaz kapsl frlatlan bir kiinin davasn inceledi. Mahkeme polisin yeterli eitim almadn ve eylemlerde gz yaartc gazn nasl kullanlacana dair yeterli yasal dzenlemeler olmadna kanaat getirdi. Mahkeme, polisin eyleminin AHSin 3. Maddesini (ikence ve dier kt muamele yasa) ihlal ettiine karar verdi.58 AHM gz yaartc gaz ve biber gaz spreyi kullanmnn daha nce baka vakalarda da insan haklar ihlallerine neden olduuna kanaat getirmiti. rnein Ali Gne v.Trkiye davasnda Mahkeme bavuruyu yapan kiinin yzne biber gaz sklmasnn AHSin 3. Maddesini ihlal ettiine kanaat getirmiti.59 Buna benzer vakalar Gezi Park eylemlerinde de yaygn olarak yaand. Biber gaz skmak iin kullanlan aralar barl gstericilere ynelik ar ve uygun olmayan ekillerde kullanld. Uluslararas Af rgtnn grt kiiler polisin biber gazn eylem alannda yakaladklar gstericilerin gzlerine sktn belirtti (bkz. Deniz Erahin ve Massimiliano Goitom vakalar, sayfa 26 ve 23). 28 Mays gn Gezi Parknn boaltlmas iin yaplan ilk mdahale srasnda ekilen bir fotoraf polisin parkta duran ve polise ynelik herhangi bir tehdit tekil etmeyen bir kadnn yzne biber gaz sktn gsteriyor. Bu kii daha sonra polis iddetinin bir sembol haline geldi.
ndeks: EUR 44/022/2013
21
Gz yaartc gazn ar kullanmnn ierdii ciddi tehlikeler Abdullah Cmert vakasnda ak bir ekilde grlebilir. Abdullah Cmert 3 Haziran gn Antakyada bir eylemde kendisine frlatlan bir gaz kapsl sonucu yaraland ve 4 Haziranda hayatn kaybetti. Grg tanklarna gre Cmert, bir polisin yakn mesafeden att gz yaartc gaz kapsl ile bandan vuruldu. Devran Demirciolu eyleme kardei Erdoan Demirciolu ve Abdullah Cmert ile birlikte gitmiti. Olay yle aktard: O gn mitinge kii gittik, Abdullah Cmert, ben ve Erdoan kardeimle oradaydk. Erdoan yarm saat bizimle kaldktan sonra bizden ayrlmak sureti ile eve doru yola kt. Olaylar balamamt, herkesin bildii jandarma sosyal tesislerinin nnde kaldrmda gstericilerden uzak bir yerde oturuyorduk. Birden gaz bombalarnn sesi gelmeye balad. Hemen caddenin aasnda barikat kurmu polisler bizim tarafa doru gaz bombalar atmaya balad. Oradan hzla Armutlu Camisinin arka kapsnn ald yoldan doruca Uur Mumcu Bulvarna doru hzla komaya baladk ve olayn yaand sokaa getik. Burada beklemeye baladk ve sokan kesinden caddeyi izliyorduk. TOMA arac cadde zerinde gidip geliyordu. Bir ara durup bizim tarafa doru su skt ama etkilenmedik. Cadde zerinde seyir halinde olan akrepler her sokan nne geldiinde gaz bombas atyorlard. Ksa bir sre sonra koyu renkli bir akrep sokan banda durdu. Abdullah ve ben sokan kesinden sadece ne yaptn merakla izliyorduk. Birden akrepten tam olarak tanmlayamadm ama silah sesine benzer ve biber gaznn ate seslerini duydum. Bir biber gaz bamn 20-25 cm yaknndan geti. O anda kamak iin kafam evirdim ve Abdullah kardeimin yere dtn grdm. Bir anda btn yer kan glne dnd. Hzla stmze atlan gaz bombalar devam ederken bir an bile beklemeden mdahale edip bana tanpon yapmaya altm ve evredeki insanlardan yardm istedim. Austos itibariyle Abdullah Cmertin lm ile ilgili alan adli soruturma devam ediyordu. Ancak olayn zerinden ay gemesine ramen, o gn olay yerinde olan polislerin ifadesi hala alnmad. Aada belgelenen vakalar gz yaartc gaz kapsllerinin ne ekilde frlatldn ve yakn mesafeden isteyerek ya da istemeyerek ba hizasnda atlan kapsllerin ar yaralanmalara yol atn gsteriyor. Gazeteci Ahmet k Gezi Park eylemleri ile ilgili haber yapt srada polisin att gaz kapslleri nedeniyle iki defa bandan yaraland. Uluslararas Af rgtne, 31 Mays gn sabah saat 09.00 gibi bilgi toplamak iin kurulan bir heyetin paras olarak Gezi Parkna girmeye alan milletvekilinin yannda durduunu syledi. niformal bir polis tarafndan gaz kapslnn 10 metre uzaklktan frlatldn ve bana isabet ettiini aktard. Ahmet kn bandan kan akt srada ekilen fotoraflar sosyal medyada yaygn bir ekilde paylald.60 Ahmet k Uluslararas Af rgtne,
ndeks: EUR 44/022/2013
22
vurulduktan sonra bayldn ve Taksim lk Yardm Hastanesinde tedavi edildiini, bir buuk gn sonra taburcu edildiini anlatt. Ahmet k, ayrca16 Haziran gn Taksim Meydannda yaanan olaylarn fotoraflarn ektii srada ikinci defa vurulduunu anlatt. k, Uluslararas Af rgtne alann kalabalk olmadn ve dorudan hedef alndn dndn syledi. Vurulduu srada boynunda asl olan ve gazeteci olduunun kolaylkla anlalmasna salayan iki byk fotoraf makinesi tadn belirtti. Yaklak 20 metre teden frlatlan bir gaz kapsl ile bann arkasndan vurulduunu syledi. k, gaz kapslnn isabet ettii sava gazetecilerinin takt trdeki kasknda bulunan kapsl izini Uluslararas Af rgtne gsterdi. Ahmet k, takt kask sayesinde ciddi bir ekilde yaralanmaktan ya da lmekten kurtuldu. stanbul Yldz Teknik niversitesinde aratrmac olarak grev yapan Burak nveren Uluslararas Af rgtne 1 Haziran gn Beiktata evinin yaknndaki bir eylemde olduu srada polisin att bir gaz kapsl ile yaralandn anlatt.61 Burak nveren, eylem sesleri geldiini ve birka saat sonra ne olduuna bakmak iin seslerin geldii yere doru gittiini syledi. Gece yaklak 22.00 gibi 50 ila 100 gstericinin polise direndiini ve polisin tazyikli su ve gz yaartc gaz ile karlk verdiini belirtti. Gstericilerin polise kfr ettiklerini ancak herhangi iddet ieren bir fiile ahit olmadn belirtti. Yaklak 10 dakika sonra polisin hibir uyar yapmadan gstericilere doru ilerlediini syledi. nveren, Uluslarararas Af rgtne, polisten uzaklamak iin dndn, ancak o srada sol gzne gaz kapsl isabet ettiini ve yere dtn anlatt. Tanmad drt kiinin onu ili Etfal Devlet Hastanesine gtrdn ve aceleyle ameliyata alndn aktard. Bir hafta sonra doktorlarn sol gzn kaybettiini sylediklerini anlatt. ki hafta sonra hastaneden taburcu edildiini ancak tedavisinin hala devam ettiini aktaran nveren, polisin gaz kapsln bilerek yzne attn dndn syledi. Burak nveren Uluslararas Af rgtne, su duyurusunda bulunduunu ancak Austos ay itibariyle savclktan soruturma alp almadna dair herhangi bir haber gelmediini ve ifade vermeye de arlmadn syledi. stanbulda dans retmeni olan Umur Can Erahin, 1 Haziran akam Beiktata bann sol tarafndan gaz kapsl ile vuruldu. Umur Can Erahin Uluslararas Af rgtne babas ile birlikte Taksim Meydannda olduunu, o srada Beiktata polis mdahalesinin olduunu duyduklarn ve ne olduunu grmek iin oraya gitmeye karar verdiini syledi. Beiktaa vardnda, kendisine metre uzaklktan tazyikli su skldn ve 150-200 kadar polisin gstericilere gz yaartc gaz sktklarn belirtti. Her yerde gz yaartc gaz olduunu aktaran Erahin kamaya altn ancak 20 metre uzaklktan bana gz yaartc gaz kapsl isabet ettiini syledi. Erahin yere dtn ve iki dakika boyunca etrafndaki gaz nedeniyle yerde kaldn syledi. Daha sonra birinin gelip onu kaldrdn ve alt-yedi metre srklediini syleyen Erahin, bir sre sonra bacaklarn hareket ettirecek gibi hissettiinde bir otele doru kotuunu aktard. Doktorlar daha sonra Erahine beyin kanamas ve kafa travmas geirdiini syledi. Kafatasnda yaklak be ya da alt atlak bulunuyordu. O gece youn bakmda tutuldu. Uluslararas Af rgt ile grt srada, olayn zerinden drt hafta gemiti ancak Erahinin ba ars ve denge sorunu devam ediyordu. Ankarada ankaya Belediyesinde temizlik grevlisi olarak alan Muharrem Dalsrenin bana 3 Haziran gn gaz kapsl isabet etti. Dalsren Uluslararas Af rgtne Belediyeden temizlik aletlerini almak iin ktn ve Kzlay Meydanna yakn Ziya
ndeks: EUR 44/022/2013
23
Gkalp Caddesi ile Selanik Caddesinin kesinde bulunduunu ve o srada eylemin devam ettiini syledi. Akrepteki bir polisin dorudan kendisini hedefleyerek 20 metre teden gaz kapsl frlattn belirten Dalsren baka yne baktn ancak kapsln gzne isabet ettiini syledi. Dalsren, yakndaki Hacettepe niversitesi Hastanesine kaldrld ve orada bir ameliyat geirdi. Ancak doktorlar Dalsrenin grme yetisini kaybetmesine engel olamad. Dalsren olayn ardndan 38 gn boyunca ie gidemedi. Uluslararas Af rgt ile 31 Temmuz gn grt srada tedavisi hala devam ediyordu ve protez gz taklacakt. 4 Temmuz gn su duyurusunda bulundu ancak Austos aynn sonu itibariyle savclktan henz bir cevap kmamt. 14 yandaki Berkin Elvan, 16 Haziran gn stanbulda Okmeydanndaki evinin yaknnda polisin att bir gaz kapsl ile yaraland. Elvan saat 07.00-07.30 aras evinden kmt. Sabahn o erken saatinde bile darda eylemler sryordu ve ok sayda evik kuvvet polisi ve TOMA bulunuyordu. Babas Uluslararas Af rgtne Berkin Elvann ara sokaktan eylemin yapld ana caddeye ktn ve o srada 20-25 metre uzaklktan bana gaz kapsl isabet ettiini syledi. Ailesinin olaydan saat 07.30 civar haberi oldu. Elvan, Okmeydan Eitim ve Aratrma Hastanesine gtrld ve orada acil beyin ameliyatna alnd. Ayn gn beyin kanamasn nlemek iin ikinci bir ameliyata alnd ancak Berkin Elvan 16 Hazirandan bu yana komada. 27 yandaki Massimiliano Goitom, Uluslararas Af rgtne 12 Haziran gn sabaha kar 02.00 sularnda Taksim civarnda polis saldrsna uradn anlatt. ki talyan arkadamla birlikte Gezi Parkndan ayrlmtk, stiklal Caddesi yaknlarndaydk. Bir grup polis yanmza geldi, gstericileri aryor gibilerdi. Onlara yabanc olduumu ve bamsz bir medya kuruluu iin altm syledim. Arkadalarmdan biri kat, polis ona gaz kapsl frlatt ama demedi. Polis sonra gitmemize izin verdi. kimiz kaldmz hostele doru yrmeye devam ettik. Daha sonra ikinci bir grup polis bizi grd ve be ya da alt metre uzaklktan biber gaz kapsl frlatt. 20-30 cm bamn zerinden geti. Ara bir sokaa doru kamaya baladk. Ellerim havada turist, talyan, basn diye baryordum. Baka bir grup polis bizi yakalad, anlamadm bir eyler barmaya balad ve ikimizi yere frlatt. Arkadam dizlerinin zerindeydi, suratna tekme attlar ve gzlerinin iine biber gaz sktlar. Ben kalkmay baardm ama bana da yzmden 10 cm uzaklktan dorudan gzlerime doru biber gaz sktlar. Daha sonra bizi brakp gittiler. Hibir ey gremiyordum, daha sonra baka bir grup arkadala bulutuk ve birlikte hostele gittik. Birka gn getikten sonra bile grmde hala sorunlar vard. Beyolu Gz Hastanesine gittim. Gz damlas ve antibiyotik verdiler. Massimiliano Goitom 16 Austos gn Uluslararas Af rgt ile grt srada gzlerinden birinin hala kt olduunu ve eskisi gibi gremediini syledi.
PLASTK VE GEREK MERM

Uluslararas Af rgtne hem barl gsterilerde, hem de polis ve gstericiler arasnda atma yaanan durumlarda plastik mermi kullanldna dair ok sayda bildirimde bulunuldu. Dier taraftan, Gezi Park eylemleri boyunca polisler tarafndan ok az vakada gerek mermi kullanld bildirildi (ancak Ethem Sarslk polis tarafndan gerek mermi kullanlarak vurulmutu. Bkz. sayfa 37). Doktorlar plastik mermilerin eylem alanlarndaki yaralanmalarn temel nedenlerinden biri olduunu belirtiyor. Endie veren dier bir nokta da
ndeks: EUR 44/022/2013
24
aada Hlya Arslan vakasnda olduu gibi plastik mermilerin yakn mesafeden ba ve vcudun st noktalarn hedef alarak sklmas. niversiteden yeni mezun olan Hlya Arslan, parka mdahalenin olduu 11 Haziran gn annesi ile Gezi Parkndayd. Polis mdahalesi srasnda maruz kald iddetten dolay sa gzn kaybetti. Ayrca burnu krld. Doktorlar Hlya Arslann yzndeki yaralarn plastik mermi kullanm ile uyumlu olduunu syledi. Hlya Arslan Uluslararas Af rgtne annesi ile birka gn parkta kaldklarn ama o gn sadece park ziyaret ettiklerini syledi. Ko Finans irketinde ilk i gnnn ardndan akam saat 19.00 gibi annesi ile bulumutu. Hlya Arslan parktaki polis mdahalesini yle anlatt: Akam saat 21.00 gibi elektrikler kesildi. Sadan soldan parka biber gaz atlyordu. Her taraftan patlama sesi geliyordu. Hibir uyar yaplmamt. Annemin kalp rahatszl var. Kalp krizi geirdiini sand. Parkn merkezinde ok sayda insan vard. Biz de daha gvenli olaca dncesiyle oraya gittik. ki erkek kardeim de parkn dier tarafndalard. Hlya vurulma ann yle anlatyor: Arkamda p kutusu vard. Biber gazndan dolay kendimi ok kt hissediyordum, kutunun arkasna getim. Sanrm yaklak 10-15 metre teden iki kez ate edildi. Karanlkt o yzden sadece silahtan kan atei grdm. Yanmdaki bir arkadam etrafta ate eden sivil giyimli kiiler olduunu syledi. Plastik mermi ile sa gzmden vuruldum, burnum da krld. ok fazla kan kaybettim. Parktaki revire gtrldm. Bilincimi kaybetmemek iin uratm ve srekli annemin adn ve telefon numarasn tekrarladm. Bir ambulans arld ve ili Etfal Hastanesine gtrldm. Hlya Arslanin tedavisi 28 Haziran gn Uluslararas Af rgt ile grt srada hala devam ediyordu ve kendisine protez bir gz taklacakt.
RESM OLMAYAN GZALTI

Uluslararas Af rgt, polis tarafndan yakalandktan sonra eylem alannda gstericilere ve dierlerine ynelik dayak ya da cinsel taciz gibi birok ihlalin yaanmasndan endie duymaktadrBirok vakada gstericiler sokakta gzaltna alnm ve saatler sonra, baz durumlarda kimlik tespiti yapldktan sonra serbest braklmtr. Uluslararas Af rgtne baz dier vakalarda gzaltna alnanlarn saatlerce polis ya da belediye otobslerinde bekletildiini ve ardndan ya serbest brakldn ya da resmi olarak gzaltna alnd bildirilmitir (bkz. Gkhan Biici ve Eylem Karada vakalar, sayfa 31 ve 25). Grece daha az sayda vakada ise polis tarafndan yakalanan kiiler resmi gzalt yeri olmayan binalarda ya da gzalt kayd yaplmadan resmi gzalt merkezlerinde tutulmulardr. Uluslararas Af rgt, Gezi Park eylemleri boyunca Trkiye genelinde birok ehirde polisin yakalad kiilerin resmi olmayan bir ekilde gzaltnda tutulmasnn olduka yaygn olmasndan kayg duymaktadr. Baz durumlarda resmi olmayan gzalt uygulamasna ok sayda gzalt olduu iin lojistik nedenlerle bavurulduu grlmektedir. Ancak bu tr gzaltlar, ayn zamanda gzda verme, keyfi gzalt ya da gzaltna alnanlarn avukatlara, aile yelerine ya da zorunlu salk kontrol gibi yasalar tarafndan korunan haklarna eriememesi iin kullanlmaktadr.
ndeks: EUR 44/022/2013
25
Uluslararas hukuk ve standartlar uyarnca, zgrlnden mahrum braklan herkesin, ailesine ve hukuki danmanlk hizmetine derhal eriim hakk vardr. Gzaltna alnan kiiler sadece resmi gzalt yerlerinde tutulmaldr. Uluslararas Af rgtnn yapt aratrma gsteriyor ki gzaltna alnan kiiler gizli ya da hikimseyle grtrlmeden gzalt yerlerinde tutulduunda ikence ve dier kt muamele gibi ihlallerin yaanma ihtimali daha da artmaktadr. Uluslararas Af rgt, Trkiye yetkililerini eylemler srasnda gzaltna alnan herkesin ya serbest braklmas ya da resmi bir gzalt merkezine alnmasn, avukata eriimini, ailelerinin haberdar edilmesini ve gzaltna alndktan hemen sonra bamsz salk kontrolne tabi tutulmasn salamaya armaktadr. Bu raporda belgelenen gayri resmi gzaltnda tutulan kiilerin vakalarna ek olarak, Deniz Kaptann yaadklar stanbul ve dier ehirlerde yaanan kt muamele ve ar g kullanmn rneklendiren nemli bir vaka. Deniz Kaptan gzaltna alnd srada kendisine yardmc olan avukat, Uluslararas Af rgtne 15 Haziran akam Kaptann Gezi Park yaknlarnda sivil giyimli polisler tarafndan yakalandn ve yaklak bir, bir-bir buuk saat boyunca tutulduunu anlatt. Avukat Uluslararas Af rgtne akam saat 22.00 sularnda sivil giyimli polislerin Kaptann ellerini plastik kelepelerle arkadan baladn ve Sizi filedik, bittiniz dediini aktard. Sivil giyimli olan polis Kaptana konumamasn ve etrafa bakmamasn syledi. Avukat, Kaptann Taksim Meydanndaki Atatrk Kltr Merkezinin yaknnda kimsenin gremeyecei panellerin arkasna gtrldn ve plastik kelepelerin izinin aradan gn gemesine ramen grlebildiini belirtti. Sivil giyimli olan polis cebinden kimlik kartn alarak genel bilgi toplama (GBT) yaptrd.62 Sivil giyimli olanlardan birinin Master da yapm pezevenk! dediini aktard. Yaklak 20 dakika sonra sivil giyimli polis meyve ba ile kelepeyi kesti ama onu bir saat daha orada beklettiler. Ardndan sivil giyimli polis cep telefonu ile fotorafn ekti ve onu kestirme sokaktan Gmsuyuna doru gtrd ve gitmesini syledi. Avukat Uluslararas Af rgtne sivil giyimli polislerin kimlik kartn vermediklerini ve kayp ilan vermesini sylediklerini aktard.
CNSEL TACZ
Uluslararas Af rgt, gzaltna alnan birok kadnn yakalandklar srada erkek polisler tarafndan cinsel tacizle tehdit edildiklerine dair ve iki cinsel taciz iddias konusunda bildirimler ald. Aada aktarlan iki vakann madurlar bu iddialar polise de bildirerek su duyurusunda bulundu. En az bir vakann, Eylem Karadan ikayetinin u aamada polis tarafndan olmasa da yetkililerce dikkate alnd grlyor. Her iki vakada da polis ya iddiay yazmay reddetti ya da ikayette bulunan kiinin karakterine hakaret etti. Hem fiziksel hem de szl cinsel taciz vakalarnn ok az bildirimde bulunulmas muhtemel. Eylem Karada Uluslararas Af rgtne 26 Haziran gn Ankarann Dikmen semtinde eylem alannda birka erkek polis tarafndan nasl gzaltna alndn, dvldn ve cinsel tacize uradn anlatt. lkadam Parknda bir kahvenin yannda 17 yandaki arkadam D.K. ile bulutum. ok fazla biber gaz vard ve eylemden dndmz iin dinlenecek bir yer aryorduk. Sabaha
ndeks: EUR 44/022/2013
26
kar saat 01.30 gibiydi. Sekiz sivil giyimli ama polis yelei giyen polis bize doru geldi ve kollarmzdan yakalad. Bizi akrebin olduu tarafa doru gtrd. Benim bama, D.K.nn da srtna vurdular. Neyle vurduklarn tam olarak bilmiyorum. Srekli kfrediyorlard. Polislerden birinin elini gsmde hissettim, bilerek yapt ok akt. Daha sonra kalamda ve cinsel organmn zerinde bir el hissettim. Beni zrhl araca bu ekilde koydular. Darda byle yapyorlarsa ierde bana neler yapabileceklerini dnerek ok korktum. Amirleri geldi ve Onlar ezin dedi. Polislerden biri neredeyse zerimde oturuyordu. Hibir ey sylemedim. Polis karakolu gzaltna alndmz yerden 10 dakika uzaklktayd ama bizi bir saat boyunca zrhl arata tuttular. Aratan darya gaz kapslleri frlatyorlard. Sonra bizi normal polis aralarna gtrdler, D.K.y birine, beni baka bir tanesine. Yanmda gzaltna alnan baka bir kadn daha vard. Otobste yaklak yarm saat bekledik. Bizi daha sonra Ankara l Emniyet Gvenlik ubesine gtrdler. Polis karakoluna vardmzda bize yeniden kfretmeye baladlar, Hain, erefsiz diyorlard. Beni salk kontrolne gtrdler. Doktora bana vurduklarn syledim ama herhangi bir iz olmad iin bunu yazamayacan syledi. Yaadm cinsel taciz ile ilgili bir ey sylemek istemedim. Polise ifademi verirken bana vurulduunu ve cinsel tacize uradm anlattm. ki gn sonra ayr bir su duyurusunda bulundum. Savclkta ifade verdim. Polis daha sonra benimle ilgili bir basn aklamas yaparak, defa gzaltna alndm ve her defasnda cinsel taciz iddiasnda bulunduumu sylediler. Gerekten defa gzaltna alndm ancak daha nce cinsel taciz yaadma dair bir iddiada bulunmamtm. Daha sonra Aile ve Sosyal Politika Bakanlndan destek verebileceklerini syledikleri bir telefon aldm. ileri Bakanlndan da konuyu soruturmak iin mffettilerin grevlendirildiini ve 19 Austosta onlara ifade vermem gerektiini sylediler. Deniz Erahin Uluslararas Af rgtne 16 Haziran gn Kzlayda polis tarafndan nasl cinsel tacize uradn anlatt. 16 Haziran gn Ethem Sarslkn (1 Haziran gn polis tarafndan vurularak ldrlen gsterici) cenazesinin yaplaca gn akam saat 18.00 gibiydi. Polis cenazenin yaplmasna izin vermedi, buna kar bir eylem yaplyordu. Eylemin iinde deildim, uzaktan izliyordum. GMA alveri merkezinin yannda iki kz arkadamla birlikte duruyorduk. Orada tanmadmz baka kiiler de vard, toplam saymz 20yi gemiyordu. Eylem, Gven Park ve Sakarya Caddesinde devam ediyordu. Bizim bulunduumuz yerde herhangi bir ey yoktu. Polis zrhl arac ile gelerek, hi uyar yapmadan bize doru biber gaz kapsl frlatmaya balad. Yksel Caddesine doru kotuk ama orada da evik kuvvet polisi vard. Koarken yere dtm. Polisin biri beni yakalad ve antam amam syledi. Arkadama copla vurdu. mz bir aradaydk. evik kuvvet polisi ayamzn dibine biber gaz bombas att ve gzlerimize biber gaz skt. Kamaya baladk. Ben tek bamaydm, arkadalarmn ne yne gittiini gremedim ama ben Karanfil Caddesine doru katm. nmde, arkamda her yerde polis vard. Biber gaz bombas ve ses bombas sesleri geliyordu. Bir evik kuvvet polisi antam ald ve at. inde beyaz toz maskesi, Talcid solsyonu (gz yaartc gazn etkisini gidermek iin) ve bir Trk bayra
ndeks: EUR 44/022/2013
27
vard. Bunlar grnce eylemde olduumu anladlar. Gven Parkn arkasnda gzaltna alnanlar tuttuklar yere gtrdler beni. Orospu, Domaltp sikecek btn polis seni gibi kfrler ediyorlard. Fotoraf eken gazeteciler vard ama polis yine de bana kfretmeye devam etti. Bir polis kalama dokundu. Yzne baktm, gaz maskesi takyordu. Ne yapyorsun diye sordum ancak devam etti. Fotorafm ektiler, hibir ey sylemedim. Polislerden biri Bu orospu niye konumuyor dedi. Ben Ne diyorsun dedim, Kes sesini diye cevap verdi. Kadn bir polis beni polis arabasna dayam ararken, polislerden biri bacaklarma tekme att, kafam iki defa cama vurdular. Gzaltna alnan drt kiiyle birlikte beni otobse bindirdiler. Saat akam 18.30-19.00 gibiydi. Bizi AnkaMallun yaknndaki Emniyet Genel Mdrlne gtrdler. Oraya gittiimizde bana vurduklarn, tacize uradm syledim. Ama sadece glp dalga getiler. 17si kadn 118 kiiydik. Erkekler bizden ok daha kt durumdayd, kyafetleri yrtlm, yzleri kan iinde. Polis bana atfedilen sulamalarn yazl olduu bir kat imzalatmaya alt. Her ey yazyordu, hkmeti ykmak, polise mukavamet, terr rgtne ye olmak, kamu malna zarar vermek, molotof atmak. Kad imzalamay reddettim. Salk kontrol olmam iin gtrdler beni. Doktora tekmelendiimi syledim. Bana hi bakmdan, bir eyimin olmadn syledi. 24 saatten fazla gzaltnda tutuldum, daha sonra uzatld. tiimiz her su ve yediimiz her ey iin bir kada imza atmamz istediler. Katta ayrca bir eylemde gzaltnda alndmz yazyordu. Polise ifade verdim ve su duyurusunda bulundum. Bana kfredildiini ve cinsel tacize uradm syledim. Polis bata bunu yazmad. Avukatm kendisi ile tartnca sonunda yazd.
DVLME
Uluslararas Af rgtnn alan aratrmas yapt Ankara, Antakya, stanbul ve zmirde ve eylemlerin yapld dier illerde ok sayda kt muamele vakas bildirildi. Uluslararas Af rgtne bildirilen kt muamele vakalar neredeyse tm eylem alanlarnda, polisin yakalama anlarnda, resmi olmayan gzalt yerlerinde ve resmi gzalt yerlerine gtrldkleri srada yaand. Uluslararas Af rgtne resmi gzalt yerlerinde ok az sayda kt muamele vakas iletildi. Birok vakada, polis dayaktan nce antalarnda afi, gaz maskesi gibi eyler ararken gsterici olduundan phelendikleri kiilere kt muamele uygulad (bkz. Deniz Erahin vakas sayfa 26). Ancak birok vakada eylem alanlarnda gstericilerin yan sra sokaktan geenlerin de rastgele dayak yedii belirtildi. Gazeteciler, avukatlar ya da doktorlar gibi grevlerini yapmak iin eylem alanlarnda bulunan kiiler de dvlenler arasndayd. Baz vakalarda sadece grevlerini yaptklar iin hedeflendiklerine dair kantlar mevcut (bkz. Eylemlerle ilgili haber yapan, gstericilere yardm eden ya da haklarn savunanlara ynelik saldrlar blm, sayfa 46). Uluslararas Af rgtnn grt kiiler gsterici olduundan phelenilen kiilerin arlkl olarak evik kuvvet polisi tarafndan dvldn ancak sivil polisler (ellerindeki polis telsizi ve coplardan anlalan) tarafndan da dayak yediklerini aktard. Polis cop, yumruk, tekme ile ya da dier ekillerde dvd. Kelepeler de kt muamele uygulamak iin kullanld. Baz vakalarda, polis olup olmad belli olmayan sivil giyimli kiiler de gstericileri dvenler arasndayd (bkz. Eskiehirde dvlen Ali smail Korkmaz vakas, sayfa 38. Korkmazn lmnden sorumlu tutulanlar arasnda hem siviller hem de bir polis var).
ndeks: EUR 44/022/2013
28
Doktorlar ve avukatlar Uluslararas Af rgtne ok sayda kiinin dayak yediini ancak eylemlere katldklar ortaya kar, gzaltna alnrlar ya da kar sulamalara maruz kalrlar korkusuyla su duyurusunda bulunmadklarn belirtti. Uluslarararas Af rgtne aklama yapan ok sayda kii su duyurusunda bulunmamalarnn bir dier nedeninin sorumlularn adalet nne getirilmesi konusunda hibir umutlarnn olmamas olduunu belirtti (bkz. Polisin ihlallerine kar cezaszlk blm, sayfa 35). 37 yandaki iki ocuk babas Hakan Yaman, 3 Haziran gn stanbulda evinin bulunduu Sargazi semtinde polis tarafndan dvld. Akam saat 22.30-23.00 gibi minibus ofr olan Hakan Yaman mesaisini bitirmi evine dnyordu. Arabasn evinden birka sokak teye park etti ve eve yrmeye balad. O srada Demokrasi Caddesinin yaknnda bir eylem yaplyordu. Yaman Uluslararas Af rgtne olay yle anlatt: Birka yz metre tede evik kuvvet polisini grdm. lk bata tazyikli su sktlar. Sonra karnma bir biber gaz kapsl geldi ama yere dmedim. Yaklak be polis gelip bana vurmaya balad. Bir tanesi gzme bir ey sokup gzm kard. O srada yerde hareket etmeden yatyordum. Bir tanesinin Bu gitti, tamamen bitirelim dediini duydum. Beni 10-20 metre kadar srkleyerek bir atee attlar. Sonra gittiler. Ateten srklenerek ktm. Daha sonra hastaneye kaldrldm. Adli tp raporuna gre Hakan Yaman bandan ve yznden ciddi ekilde yaraland. Burnu, elmack kemii ve enesi krld. Bir gzn tamamen kaybetti ve dier gznde yzde 80 gr kayb vard. Kafatasndan enesine kadar bir krk ve atee atld iin srtnda ikinci derece yank vard. Saldr srasnda bilincini kaybetti. Bir grg tan saldry cep telefonu ile kaydetti. Videoda iki evik kuvvet polisi TOMAnn yaknnda, drt polis de bir kiiyi atee srklerken grlyor. Hakan Yaman yle dedi: Beni ldrmeye altlar. Gsterici olduumu dndler ve beni ldrmeye altlar. Hakan Yaman cinayete teebbsten dava at. Austos sonu itibariyle Hakan Yaman ve polis savcla ifade vermek zere arld. Alper Merdolu, Taksim Dayanma Platformunda aktif bir rol stelenen Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birliine (TMMOB) bal Fizik Mhendisleri Odas stanbul ube ynetim kurulu yesi. Gezi Parknn boaltlmasnn ardndan, Taksim Dayanma 16 Haziran gn akam 19.00da basn aklamas arsnda bulundu. TMMOBa bal Fizik Mhendisleri Odasndan Alper Merdolu ve dier birka kii basn aklamasna katlmak zere yola ktlar ve Sraselviler Caddesinde 60 kadar polisle karlatlar. Alper Merdolu Uluslararas Af rgtne yapt aklamada polisin evredeki herkese saldrdn syledi. Alper Merdolu bazlar sivil giyimli yaklak be polis tarafndan cop, tekme ve yumruklarla dvld. evik kuvvet polisi ellerini arkadan metal kelepelerle balad ve suratna biber gaz [spreyi] skt. Yere dt srada tekmelendi ve yumrukland.
ndeks: EUR 44/022/2013
29
Alper Merdolu Taksim Meydannda evik kuvvet polisinin kulland otobslerin park ettii yere gtrld. Orada daha fazla dvldn ve biber gazna maruz kaldn syledi. Uluslararas Af rgtne: Ellerimi hissetmeyene kadar kelepeleri sktlar. Darda otobslerin arkasnda dvdkten sonra tekrar otobsn nne gtrp orada da dvdler. Sonra beni otobse bindirip arka tarafta dvmeye devam ettiler. Sonra dar karp, baka bir otobse bindirdiler ve orada da dvdler. Yaklak bir saat boyunca otobslerde tutuldum. Srekli dvp aileme tecavz tehdidi de dahil kfr ediyorlard. Alper Merdolu, 10-15 kii ile birlikte gzaltna alnan kiilerin tabi tutulduu rutin salk kontrol iin Haseki Hastanesine gtrld. Alper Merdolu Uluslararas Af rgtne muayene srasnda bir polisin de yannda olduunu syledi. Salk raporunda basit darpa maruz kald belirtildi. Doktor bir kulak zarnn patladn syledi ancak salk raporunda buna yer verilmemi. Raporda kulanda duyma zorluu, burun kprsnde morarma, ayanda ve dizlerinde yzeysel incinme, sol kolunda, omzunda ve srtnda morarma olduu yazl. Srt ve kafa tomografisi ekildi. Merdolu, muayenenin ardndan herhangi bir tedavi yaplmadn ya da nerilmediini syledi. Doktor ar kesici ila da yazmad. Merdolu daha sonra Fatihte Vatan Caddesindeki Emniyet Genel Mdrlne gtrld. Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununa aykr hareket ettii gerekesiyle 36 saat boyunca gzaltnda tutuldu. Uluslararas Af rgtne yapt aklamada hastaneye salk kontrolne gtrldnde, 17 Haziran akam gzaltna alndnda taklan kelepelerden dolay parmaklarn hissedemez hale geldiini syledi. 18 Haziran sabah salk kontrolnn ardndan, alayan Adliyesine gtrld, akam 21.00 gibi serbest brakld. Al Jazeerada alan iki gazeteci Kemal Soukdere ve Alper akc, Uluslararas Af rgtne 17 Haziran gn akam saat 22.30 civar polis tarafndan dvldklerini anlatt. Eimle bulutuk, Sti Cafye ay imeye gidecektik. stiklal Caddesinin aa tarafndan barma sesleri geldiini duyduk. O taraftan bir grup polisin bararak bize doru yaklatklarn farkettik. Fotoraf makinam karp fotoraf ekmek istedim. ki polisin bana doru kotuunu grdm. Hemen arkalarnda elinde kalkan ile baka bir polis daha vard. Yakamda Al Jazeera kart vard. Kartm gstererek basndan olduumu syledim. Elinde kalkan olan bana onunla vurdu ve duvara doru itti. -drt defa vurdu. Daha sonra samdan tutarak beni sokan ortasna doru ekti [Kemal Soukderenin uzun salar var]. Onlara srekli basndan olduumu sylyordum. ki polis iki taraftan kollarm tutarak beni eilmeye zorladlar, dierleri de coplarla vuruyordu ve srekli kfrediyorlard, orospu ocuu falan diyorlard. Sam eken polis bir avu sa kknden kopard. Bize medyadan olduumuz iin saldrdklarn dnyorum. Sanki Basndanm dedikten sonra daha ok vurmaya baladlar. Alper akc Uluslararas Af rgtne unlar anlatt: Beni Kemal kadar kt dvmediler. nce bizi ayrdlar. Bir polis elime vurdu ve fotoraf makinam bozuldu. Daha sonra makineyi onlara vermemi istediler. indeki kart onlara vereceimi syleyerek sakinletirmeye altm. Onlara kart verdikten sonra bir tanesi Tamam, kart aldm,
ndeks: EUR 44/022/2013
30
imdi devam edebilirsiniz dedi. Yani bizi daha ok dvebileceklerini syledi. Kemal Soukdere ve Alper akc stanbul Savclnda su duyurusunda bulundu ve kendilerini dven drt polisin tespit edilmesi iin bavuru yaptlar. Austos ay sonu itibariyle savclktan hala bir haber kmamt. 43 yanda bir spor salonunda eitmenlik yapan K.O. Uluslararas Af rgtne stanbulda eylem yaplan bir blgede olduu srada polis tarafndan dvldn anlatt. K.O., 16 Haziran 2013 gn len saat 14.30 gibi arkadalar ile bulumak iin Sraselviler Caddesi zerindeydi. Yaklak 1,000 kadar gsterici Taksim Meydanna ulamak iin yry yapyordu. Polis gz yaartc gaz ve tazyikli su ile grubu datmaya alyordu. K.O. caddenin Taksim Meydanna yakn ksmnda ciddi bir karklk olduunu, polis ve gstericiler arasnda bir atma km olduunu grd ve ters tarafa Firuzaaya doru yrmeye balad. Sivil giyimli bir polis birden suratna yumruk att. K.O. bandan geenleri yle anlatt: Direnmiyorum, vurmayn dedim. Be alt polis daha zerime ulland ve beni dvmeye balad. Yere dtm ve kendimi korumak iin cenin pozisyonu aldm. 10 cm uzaklktan yzme biber gaz sktlar. Hala yerde olduum srada ellerimi arkadan plastik kelepeyle baladlar ve Taksim Meydanna gtrdler. Tam olarak ka kii olduklarn hatrlamyorum ama ok sayda evik kuvvet polisi vard. Tekmeleyip, yumrukladlar ve kfrettiler. Bir noktada jenital blgemde kan olduunu farkettim. Penisimden kan geliyordu. K.O. Uluslararas Af rgtne akam saat 17.00 civar bir polis otobsne konduunu anlatt. Otobste 19 kii daha vard, bazlar otobste dvlmeye devam ediyordu. Orada yaklak iki saat bekletildik. Salk kontrol iin hastaneye gtrlmeden nce Vatan Caddesindeki Emniyet Genel Mdrlne gtrldk. Emniyet Mdrlnde bilincimi kaybetmeye baladm. Uzun bir sre sonra Haseki Hastanesine gtrldm. Doktor bana sivil bir polisin yannda bakt. Hi muayene etmeden, hibir sorunumun olmadn syledi. K.O. Uluslararas Af rgtne yeniden Emniyet Mdrlne gtrldn ancak kanama devam ettii iin tekrar hastaneye gtrldn syledi. Akam 18.00 civar, darbe nedeniyle idrar yolunda dem tehisi ile idrar torbasndan bir ameliyat yapld. 18 gn boyunca stent takldn ve bu nedenle alamadn aktard. Uluslararas Af rgt ile grt srada uzun vadeli bir salk sorunu yaayp yaamayaca henz belli deildi. 26 yanda mimarlk rencisi olan M.E., Uluslararas Af rgtne Beiktata bir revire malzeme gtrmeye alt srada eylem alanna yakn bir yerde polis tarafndan nasl dvldn anlatt. 2 Haziran akam M.E. evi yaral gstericilerin tedavisi iin revire evrilen Beiktataki bir arkadan arad ve ona bir eye ihtiyalar olup olmadn sordu. Gece saat 23.30 gibi onlara yemek gtrmek iin skdar-Beikta vapuruna bindi.
ndeks: EUR 44/022/2013
31
M.E. bandan geenleri yle anlatyor: Etrafta ok az insan vard ama her taraf gaz iindeydi. Vapurdan indiim gibi biber gazndan ok etkilendim, o yzden Baheehir niversitesindeki revire gittim. Orada renciler ilk yardmda bulundular, gzlerim iin losyon verdiler. Oradan arkadamn evine doru yola ktm. Polisin kapatmad bir sokak aryordum. Pazardan biber gaz bombas sesleri geliyordu ama ortalkta hi gsterici yoktu. Beikta bombotu. Yrdm srada yol kenarnda dinlenen dokuz ya da on evik kuvvet polisi vard, bana eve gitmemi sylediler. Sanrm gsterici olduumu sandlar. Yrmeye devam ettim. Sonra bana kfretmeye baladlar. Yaklak yedi polis birden zerime atlad. Dizlerimin zerine ktrp, ellerimi arkadan plastik kelepe ile baladlar. Yzme yumruk atp, srekli bacaklarm tekmelediler. Sonra beni kaldrp, ite kaka Kadkye giden vapurlarn olduu, nnde bir polis otobsnn olduu iskeleye doru gtrdler. Etrafta hi kamera yoktu. Oraya vardmzda beni yumruklamaya devam ettiler. Beni alt yedi kiinin daha olduu bir otobse koyduklarna saat 00.05 civaryd. Birinin burnu krlmt. Benim de gzm imi gibiydi. Gzaltnda olan baka biri tirtn karp bama basn uygulamak iin kulland. Polislere bamn kanadn syledi. Baka bir kadn da doktora gitmem gerektiini syledi. Ancak polisler hibir ey yapmad. Bizi dvdkleri srada plastik kelepeler kopmutu, yerine otobste metal kelepe taktlar. Orada iki saat tutuldum. Gzlerim srekli sulanyordu. Tamamen kanlanm gibi hissediyordum. Daha sonra beimizi vapurla Balata sonra da stinye Devlet Hastanesine gtrdler. Doktorla tek bama grmeme izin verilmedi, odada iki polis daha vard. Doktor beni muayene etmedi. Dayak yediimi syledim. Gzmn beyaz ksm tamamen kanlanmt. Bir hemire dizlerimi ve bam sargya ald. Sabah saat 05.20 gibi barodan gnll bir avukatla grtm. Polis avukatn yaralarmn fotorafn ekmesine izin vermedi. Dier gzaltnda tutulanlarla birlikte tekrar vapura bindirildik ve Beiktaa gtrldk, daha sonra da minibsle Beikta le Emniyet Mdrlne. Orada da iki saaat bekletildik. fademiz sabah saat 07.00de alnd. 07.30da da serbest brakldm. Gazeteci Gkhan Biici Uluslararas Af rgtne 16 Haziran gn stanbulda bir eylem srasnda dvldn syledi ve resmi olarak gzaltna alnmadan nce saatlerce gayri resmi bir ekilde gzaltnda tutuldu.63 Saat yaklak 16.00 gibi ili civarndaydm. Gezi Parknn boaltlmasnn ardndan henz bir gn gemiti ve gstericilerin yeniden Taksime kmas arlar yaplyordu. Rumeli Caddesi ve Halaskargazi Caddesinin kesinde, polisin yannda duruyordum. Her tarafta da gstericiler vard. Elimdeki kamerayla IMC TV iin ekim yapyordum. Boynumda IMC basn kart aslyd. Saat yaklak 17.30 gibi ube Mdr Yardmcs olan bir polis yanma geldi ve Sikerim seni basn dedi. Boynumdaki basn kartn yrtt. Gaz maskemi, kaskm ve iPadimi ald. Kaskmn ve maskemin zerine basarak ezdi. antam ap iindeki biber gazna kar kullanlan solsyonu yere dkt. Tam o srada bir gazeteci yanmza gelip fotoraflarn ekti ve beni basndan tandn syledi. O srada ben de kanal aradm ve sokakta gzaltna alndm syledim ve beni Taksimde polis karakoluna gtrebileceklerini syledim. Polis o srada gstericilere gaz skarak yeniden mdahale etmeye balamt. Hepsinin maskesi vard, ancak benimkini almt. Her taraf gaz iindeydi. ki tanesi beni yanlarnda 500 metre kadar srklediler.
ndeks: EUR 44/022/2013
32
Durduklar srada cep telefonumdan gzaltna alndma dair bir tweet attm. Kanal beni arad ve o srada bama gelenleri canl yaynda anlattm. Beni tutan evik kuvvet polisleri beni neden tuttuklarn bilmediklerini ancak amirlerinin yle istediini sylediler. O srada saat 18.30-19.00 olmutu. Avukatm ve kanaldan bir arkada yanma gelmek iin yola kmlard. Ben ve serbest alan baka bir fotoraf orada gzaltnda tutuluyorduk. Polis gstericilere yeniden mdahale etmeye balad ve bana da bir gaz maskesi verdi. O srada bir polis amiri geldi. Beni cep telefonumla fotoraf ekerken grdn ve ekemeyeceimi syledi. Ben de Gzaltnda mym? Beni iki saattir burada tutuyorsunuz diye sordum. O da Gtne sokarm telefonu diye karlk verdi. Baka bir polise Apartmana gtrn, iini bitirin dedi. Polis amiri bana vurmaya balad, iki polis de onunla birlikte yumruklarla, coplarla ve tekmelerle beni dvmeye baladlar. O srada gerekten ok korktum. Beni sokaktan bir apartmana gtrrlerse dayak yiyeceimi biliyordum. Elimden geldiince kendimi korumaya altm. Bam ve kasklarm korumaya alyordum. Ben gazeteciyim, ikence yapyorlar, bana yardm edin diye bardm. Etraftaki apartmanlardan beni duyanlar pencerelerinden bir eyler atmaya baladlar. Apartmanlardan birinde birisi polisler beni dvd srada grntleri kaydetti.64 Daha sonra dvmeyi braktlar ve plastik bir kelepe ile ellerimi arkadan baladlar. Polislerden birisi Seni ldrmek istiyorum ama buras yeri deil dedi. Daha sonra beni Ramada Otelinin darsna gtrdler ve polis otobsne bindirdiler. Bir tanesi ellerim arkada bal olduu srada suratma yumruk att. Otobste 12 kiiydik. Herkes dayak yemiti, suratlarnda kan vard. Bir polis otobse gelerek bizi coplarla dvmeye balad. Herkesin elleri arkadan kelepelenmiti. Ben Gazeteciyim, bunu yapamazsnz diye bardm. O srada saat yaklak 20.00-20.30 gibiydi. Otobstekiler ben alnmadan nce polislerin arabaya gelip herkesi dvdn syledi. Otobste olanlardan birinin astm vard ve ok kt durumdayd. Ambulans oradayd ve ambulanstan birisi bana bakt. Bamda yara vard ve kasmdan kan geliyordu. Bana ansl olduumu ve eer birka santimetre daha yakndan vursalard gzm kaybedeceimi syledi, ayn ekilde daha ar yaralansaydm testislerimin de patlayabileceini syledi. Polis elimdeki plastik kelepeleri metal olanlarla deitirdi ve otobs yola kt. nce Talimhanede Point Otelin nne iinde gzaltna alnan insanlarn olduu dier polis otobslerinin bulunduu yere gittik. Bizi daha sonra Taksim Meydannda Atatrk Kltr Merkezinin oraya, oradan da Karakye gtrdler. Orada otobsten birini kardlar. Polislerden birinin ofre n aaya, gaz atalm, gebersinler dedi. Ama yapmadlar. Oradan Dolmabaheye ve daha sonra Vatan Caddesi Emniyet Genel Mdrlne gittik. O srada saat 00.00-00.30 sularyd. Orada o srada gzaltna alnan insanlarn iinde olduu -drt otobs daha bulunuyordu. Oraya gittiimizde sivil giyimli bir polis otobse geldi ve Gkhan Biici burada m? diye sordu. Daha sonra kanaln bir milletvekili ile iletiime getiini ve konunun ileri Bakanna intikal ettirildiini rendim. Anlalan o ki ileri Bakan da lgileniyorum demi. Durum ileri Bakanna saat 21.00 gibi bildirilmi ancak saat boyunca nerede olduumu bulamamlar. O srada beni otobsten indirdiler ve ellerimdeki kelepeleri zdler. Gzaltna alnan ok sayda kii vard, aralarndan biri Cihangirdeki Alman Hastanesinden gzaltna
ndeks: EUR 44/022/2013
33
alnmt. Surat mosmordu ve imiti. Bana polisin elleri kelepeliyken suratn tekmelediini syledi. Salk kontrol iin beni gtrdler, oradan dndmde dier prosedrleri tamamlayarak hcreye koydular. Tm nezarethaneler dolu olduu iin beni Terrle Mcadele ubesine koydular. Pazartesi sabah saat yaklak 03.00 civaryd. Sal sabah savcla ifademi vermem iin beni alayan Adliyesine gtrdler. Uzun sre orada bekletildim, ifadesini vermek iin bekleyen ok sayda insan vard. Sra bana geldiinde, savc hazrd. Dayak yediim ann grntlerini izlemiti. ikayette bulunmak istediimi syledim. Ben ve dier birok kii gazeteci olduumuz iin dayak yedik. Bu sistematik bir uygulama. Gkhan Biici Uluslararas Af rgtne ayr bir su duyurusunda bulunduunu ancak Austos sonu itibariyle savclktan henz bir haber kmadn syledi. Eylem Dzyol ve Fulya Atalay, Uluslararas Af rgtne stanbulda eylem alanndan haber yaptklar srada polis tarafndan dvldklerini syledi. Her ikisi de gazeteci Gkhan Biici ile ayn gn ve ayn yerde dvldler. Uluslararas Af rgtne polisin bulunduu taraftan fotoraf ektikten sonra, gstericilerin bulunduu yere getiklerini sylediler. Saat yaklak 16.30 civaryd, polis tazyikli su ve biber gaz kullanarak barikatlar ykmaya balad. Gazdan dolay hibir ey gremiyorduk, beyaz bir bulut gibiydi. Gstericiler kayordu, biz de onlarla birlikte kamaya baladk. kimiz ve tanmadmz bir baka kii bir apartmana sndk. ya da drt evik kuvvet polisi bizim arkamzdan girdi, yanmzdaki kiiyi coplarla, tekmeler ve yumruklarla dvmeye baladlar. En fazla 20 yalarnda bir erkekti. Polise sar basn kartlarmz gsterdik. Kartlara baktlar ve sonra bizi de dvmeye baladlar. Bir tanesi salarm [Eylemin] ekti, bizi tekmeleyerek dvdler, sonra da apartmandan sokaa attlar. Polislerden biri Fulyann maskesini ald. Her yerde gaz vard. Srekli gazeteciyiz diyip durduk ama bizi dvmeye devam ettiler. Be-on dakika boyunca dayak yedik sanrm. Daha sonra polis geri ekildi ve bizi dvenler de onlarla birlikte geri ekildiler. Biber gazndan kamak iin elimizden geleni yaptk, eylemler devam ediyordu ve sokakta yrmek ok zordu. nce baka bir apartmana sndk ve orada 20-30 dakika kadar dinlendik. Benim evim yakndayd, saat 18.00 gibi eve varabildik. Sonraki gn vcudumuzdaki morluklar daha kt olmutu. Hastaneye gittik ve darp raporu aldk. Yaklak 10 gn sonra su duyurusunda bulunduk. Savclktan hala bir haber kmad.65 Radikal gazetesinde muhabir olarak alan Alp Bura Bahadr Gltekin Uluslararas Af rgtne yapt aklamada stanbulun Taksim semtindeki olaylarla ilgili haber yapt srada polis tarafndan nasl dvldn anlatt. 23 Haziran gn sabah saat 01.00 civaryd. stiklal Caddesine kan ara sokaklardan birindeydim. Polis biber gaz skt, ben de gstericilerin yannda kamaya alyordum yzmde gaz maskesi yoktu. Polis arkamzdan geliyordu. Ben Basnm dedim. Polis Sikerim basn diye karlk verdi ve copla vurup tekmelemeye balad. Yere dtm, o dierlerinin arkasndan gitti. Yanmdan geen dier polisler de vurmaya devam etti. Toplam yedi ya da sekiz polisten dayak yedim. Vcudumda dokuz ya da on dayak izi vard. Polis gittikten sonra yerden kalktm yakndaki bir lokantaya gidip masaya ktm. Arkadalarm aradm ve gelip beni oradan aldlar. Sonraki gn Baclar Medipol Hastanesine gidip darp raporu aldm. Sonra polislerin beni dvd sokaa gittim.
ndeks: EUR 44/022/2013
34
Orada bir esnafla grtm ve polisin beni ve dier birka kiiyi dverken gsteren kapal devre kamera grntlerini aldm.66 Polise kar su duyurusunda bulundum ve hala haber bekliyorum. Alp Bura Bahadr Gltekin 3 Austos gn Taksimde baka bir olayda polis tarafndan bir saat alkondu.67
ndeks: EUR 44/022/2013
35
POLSN HLALLERNE KARI CEZASIZLIK

Polisin gcn ktye kullanmas genel olarak belgelendirilmi olsa da bu ihlallerden sorumlu kiilerin adalet nne karlmas dk bir ihtimal olarak grlmektedir. Trkiye'deki polis memurlar uzun sredir, zellikle gsteriler sz konusu olduunda, kovuturmalara kar uygulamada cezaszlktan faydalanmtr.68 Kolluk kuvvetlerinin gerekletirdikleri ihlallere ynelik etkin soruturma ve kovuturmalarn ve gerekten bamsz ikayet mekanizmalarn eksikliine son yllarda Birlemi Milletler nsan Haklar Komisyonu ve kenceye Kar Komite tarafndan da dikkat ekilmitir.69 ikayetlerin ciddi ekilde soruturulmayaca ve etkin bir ekilde kovuturulmayacana dair uzun bir sredir var olan alglar ve ikayet edenlere ynelik kar davalar almasna dair yksek olaslkl risk birok maduru ihlalleri yetkililere bildirmekten alkoymaktadr. Gezi Park eylemleri konusundaki soruturmalar grnte devam etmektedir fakat soruturmalarn seyri konusunda gzlenen baz erken iaretler bilinen cezaszln devam edeceine iaret etmektedir. Az sayda baz istisnalar haricinde, resmi aklamalarda polise vgler dzlm ve polis memurlarnn yanl yapmaktan muaf olduklar ifade edilmitir.70 zellikle Babakan polisin yaptklarn cokulu bir ekilde savunmu ve "destan" olarak nitelemi, polisin iddet maduru olduunu belirtmitir.71 Gayri resmi gzalt ve polis memurlarnn yaygn bir ekilde kimliklerinin tespit edilmesini salayan kask numaralarn gizlemeleri gibi polis taktikleri de kovuturmalarn baarl bir ekilde tamamlanmas ihtimalini daha da zorlatran nedenlerdendir.72 Austos ay sonu itibariyle, bu raporda belgelenen vakalarda madur olan ve ikayette bulunan kiilerden yalnzca biri savclk tarafndan ifade vermeye arlmtr. Bavuruda bulunanlarn byk ounluu, mracaatlarnn ardndan herhangi bir haber almamtr. stanbul'daki savclar 11 Haziran'da kentteki polis iddetine ynelik resmi bir soruturma balattklarn aklad. Ancak, aradan ay gemesine ramen, ortada soruturmann ilerlediine dair bir herhangi bir iaret ya da polislerin ifade vermek zere arldklarna dair bir bilgi bulunmamaktadr.73 Trkiye'deki kolluk kuvvetleri grevlilerinin uzun sredir yararland cezaszlk, zor kullanlmas konusunda en st dzeylerde aldklar destek ve ar g kullanldnda kendileri adna nerilen bahaneler, phesiz ki Gezi Park protestolar srasnda yaanan polis ihlallerinin yaygnlamasna katkda bulunmutur.
FALLERN TESPT EDLMESNN NNDEK ENGELLER

Avrupa Polis Etii Ynetmelii gibi uluslararas standartlar, polis memurlarnn, grev bandayken, polis olduklarn gsteren ve bir eit kimlik tespitine imkan veren ekilde giyinmeleri gerektiini belirtmektedir.74 Trkiye yasalar grev bandaki polis memurlarna
ndeks: EUR 44/022/2013
36
byle bir ykmllk getirmemekte, ancak evik kuvvet polislerinin zerine numaralar olan kasklar giymelerini gerekli klmaktadr. Ancak bu gereklilik, sk sk ihmal edilmitir. evik kuvvet polislerinin kask giyerken bile, sk sk bu numaralar etiketlerle kapattklar ya da zerinde numara olmayan kasklar giydikleri grlmtr. Polis memurlar sklkla gaz maskeleri taktklarndan, video ve fotoraf delilleri zerinden kimlik tespitlerinin yaplmas da ou zaman olduka zor olmaktadr. Kimlik tespitine imkan veren iaretlerin yokluu ile birletiinde bu durum, polis memurlarnn, dier polis memurlarnn aleyhte ifade vermeleri haricinde, kovuturmaya uramasn pratik olarak imkansz klmaktadr. Polis memurlarnn gsterilere sk sk sivil kyafetler giyerek75 ya da yalnzca polis yelei giyerek mdahale ettikleri de gzlenmitir. Sivil polislere ek olarak, birok durumda sivillerin de gstericilere ynelik iddete katldklar, bunu yaparken polis tarafndan engellenmedikleri ve bazen de polis memurlaryla birlikte hareket ettikleri grlmtr (bkz. Ali smail Korkmaz vakas, sayfa 38).
RESM GZALTI PROSEDRLER DIINDAK GZALTI UYGULAMALARI

Kolluk kuvvetlerinin glerini ktye kullanmalar ile ilgili yukardaki blmde de belirtildii gibi, gzaltna alnanlarn birou serbest braklmadan nce sokakta ya da polis aralarnda tutulmulardr. Bu tr durumlarda, resmi gzaltna alnan kiilere uygulanabilecek bir yakna haber verilmesi, avukata ve tbbi muayeneye eriim ve gzalt merkezlerinin video kayd altnda olmas gibi koruma nlemleri sz konusu olmamakta ve bu da grevi ktye kullanma ihtimalini artrarak bu durumlarn tespitini daha da zorlatrmaktadr. Bir dizi vakada, polis memurlarnn, gayri resmi gzaltna, zellikle protestoculara ynelik kt muamelede bulunma amacyla bavurduklar grlmektedir (bkz. Gkhan Biici sayfa 31, M.E sayfa 30 ve Alper Merdolu sayfa 28). Gzaltna alnan kiilerle ilgili dier nlemler de gzard edilmitir. Gzaltna alnan kiilerin tbbi muayeneden geirilmesi genel olarak riayet edilen bir kural olmutur. Ancak, Uluslararas Af rgtne bilgi veren kiiler, birok vakada muayene srasnda polislerin de odada bulunduklarn ve doktorlarn kt muameleden ikayet eden kiilerin durumlarn incelemedikleri ve bu tr yaralanmalar tbbi raporlara geirmediklerini sylemitir (bkz. M.E. sayfa 30, Deniz Erahin sayfa 26, Alper Merdolu, sayfa 28).
ETKN SORUTURMA VE KOVUTURMA EKSKL

Uluslararas insan haklar standartlarna gre, kolluk kuvvetlerinin insan haklar ihlalleri ilediklerine dair tm iddialar, derhal, kapsaml, tarafsz ve etkin bir ekilde soruturulmaldr. Gezi Park eylemleri kapsamnda polis ihlallerine ynelik alan soruturmularla ilgili bir sonuca varmak iin henz ok erken olsa da, mevcut belirtiler durumun pek umut verici olmadn gsteriyor. Yukarda, kolluk kuvvetleri tarafndan ar g kullanlmas ile ilgili blmde aktarlan lmcl olmayan 20 yaralanma vakasnn, 16snda su duyurusunda bulunuldu. Austos sonu itibariyle savclk sadece bir tanesi ile ilgili ilem yapmt. Savclktan herhangi bir cevabn alnmad vakalarda, su duyurusunu yapan kiilerin avukatlar, savclk tarafndan tek bir grg tannn ya da polis memurunun bile tespit edilmediini syledi.
ndeks: EUR 44/022/2013
37
Buna karn, Uluslarararas Af rgt mevcut kantlar doru dzgn incelenmeden baz soruturmalarn kapand bilgisini edindi. rnein, E.O.nun avukat Uluslararas Af rgtne 1 Haziran gn zmirin Basmane semtinde polisin ar g kullanmas sonucu yaralanan mvekkili adna yapt ayrntl su duyurusunu gsterdi. E.O., bulunduu yerin yaknna atlan bir gaz kapsl sonucu bandan yaralandn syledi. Yaralanmann doktorlar tarafndan belgelenmi ve olayn yaand yer ve zamann dosyada belirtilmi olmasna ramen, avukat Uluslararas Af rgtne savcnn mvekkilinin ifadesini almadan takipsizlik karar verdiini syledi. Polisin ar g kullanmasndan kaynaklanan lm vakasndaki soruturmalar ile ilgili durum ise daha karmak. 3 Haziran gn Antakyada bir eylemde bandan yaralanan ve 4 Haziranda hayatn kaybeden Abdullah Cmert vakas (bkz. sayfa 21) yukarda ifade edilen gecikmelere bir rnek tekil ediyor: Austos sonu itibariyle olayn ardndan ay gemi olmasna ramen, olay yerindeki hibir polis memuru ifade vermek zere savcla arlmad. Aada aktarlan Ethem Sarslk vakasnda ise bir polis memuru hakknda olas en dk cezalar istenerek dava ald. Ayrca Ethem Sarslkn ailesinin ve muhtemel grg tanklarnn zerinde bask kurulduuna dair endie verici belirtiler mevcut. Ethem Sarslk 1 Haziran gn bir polis memuru tarafndan sklan gerek mermi ile bandan vuruldu. 14 Haziranda ise hayatn kaybetti. Ethem Sarslkn polis tarafndan vurulduu ann grntleri mevcut ve Sarslk vuran polis memurunun kask numarasnn grld video sosyal medya sitelerinde yaygn olarak paylald.76 Video polis memurunun dier evik kuvvet polislerinden ayrlarak ilerlediini, yerdeki bir gstericiye tekme attn ve etrafnda polise doru ta atan gstericilere kar silahn kararak ate ettiini gsteriyor. Videoda polisin el ate ettii, iki kurunu havaya birisini ise yere paralel bir ekilde skt grlyor. Ate ettii srada polis memurundan be metre uzaklkta duran Ethem Sarslk, bu nc kurun ile vuruldu. Savclar olay yerinde ilk incelemelerini ancak 7 Haziran gnnde gerekletirdi. Ate eden polisin kimlik tespiti ile ilgili herhangi bir sorun bulunmazken, olaydan ancak iki hafta sonra 14 Haziran gn gzaltna alnd ve ifadesinin alnmasnn ardndan ayn gn serbest brakld. Savclk polisin, gstericiler kendisine ta att srada iinde bulunduu durumdan dolay yanllkla ate ettiini iddia etti. Polis, Trk Ceza Kanununun 27. Maddesi olan meru savunmada snrn almas suretiye ldrmek suundan yarglanyor (Trk Ceza Kanununun 81. ve 27/1 Maddesi). Duruma hakimi, bir kamu grevlisinin grevini yapt srada iledii bir fiille ilgili yarglanabilmesi iin yetkililerden izin alnmas gerektiini syleyerek yarglamay durdurdu. Karar yksek mahkeme tarafndan geri evrildi. Austos sonu itibariyle dava henz balamamt. Ethem Sarslkn ailesinin avukat Uluslararas Af rgtne, bulduu grg
ndeks: EUR 44/022/2013
38
tannn biri hakknda eylemler srasnda iledikleri iddia edilen sularla ilikili olarak yakalama emri karldn, dierinin ise nce gzaltna alndn ve tutuklandn, sonradan serbest brakldn syledi. Ethem Sarslkn erkek ve kz kardei Uluslararas Af rgtne, Ethem Sarslkn komada olduu srada hastanede sivil polisler tarafndan tehdit edildiklerini syledi. Ayrca kardelerinin lmnn ardndan tanmadklar kiilerden tehdit telefonlar aldklarn belirttiler. Avukatlar tank olmak isteyen bir baka kiinin de tehdit ieren telefonlar almaya baladn syledi. Ethem Sarslkn ailesi Uluslararas Af rgtne, Ethem Sarslk hastanede komada olduu srada yazd iki duvar yazs nedeniyle Saslkn babas hakknda kamu malna zarar vermekten dava aldn belirtti. Bir Gezi Park eyleminde dvlerek ldrlen Ali smail Korkmaz vakas gstericilere iddet uygulamakla sulanan polis memurlarnn tespit edilmesinin nndeki engeller konusunda nemli bir rnek tekil etmektedir. Polis memurlarnn, sivil kyafetlerle ve zerlerinde polis olduklarn gsteren hibir iaret olmadan gstericilere iddet uyguladklar iddia edilmektedir. Polis, ayrca, sivil kiileri ynlendirmek ve onlarla birlikte hareket etmekle de sulanmaktadr. Korkmazn lmnn ardndan, yetkililer hibir polis memurunun saldrda bir rol olmadn syledi. Saldry gsteren video grntleri ise yok edildi. Sorumlularn tespit edilmesinin nndeki engellere ramen, olayla ilgili ok sayda kant topland ve soruturma ve yarglama srecinde ilerleme kaydedildi. phelilerin tespit edilmesi daha ok Korkmazn ailesinin ve avukatlarnn yrtt kampanya ve vakann medyada geni yer bulmas ile grg tanklarnn ortaya kmas sayesinde oldu. Soruturmada grevli savcnn da saldrnn kantlarn toplamada byk bir etkisi oldu. Eskiehirde yaayan Ali smail Korkmaz, 2 Haziran gn saat 23.00ten sonra bir Gezi Park eylemi srasnda ald darbeler nedeniyle hayatn kaybetti. Grg tanklar Korkmazn elleri sopal bir grup sivil giyimli kii tarafndan dvldn syledi. Ali smail Korkmaz dvenler arasnda sivil giyimli polis memurlarnn da olduuna dair ok sayda iddiaya ramen Eskiehir Valisinin polisin olayda bir rol olmadna dair aklama yapmas, polisin yetkililerden nasl destek aldn gsteriyor.77 Olayla ilgili kapal devre kamera grntlerinin bulunmasnda ok sayda engel ile karlald. Olayn gerekletii yerdeki iki kamerann ektii grntler, bozuk olduklar ya da o srada kaytta olmadklar iddiasyla savclara bata verilmedi. Daha sonra, frncda bulunan kamera kolluk kuvvetleri tarafndan savclara verildi ancak grntler zarar grmt ve saldry gsteren en nemli dakikalar silinmiti. Savc, polisin delilleri yok etme olasl ile ilgili bir soruturma balatt ancak daha sonra yapt bir aklamada grntlerin silinmesinden polisin deil sivillerin sorumlu olduunu syledi.78 Savcnn talebi zerine, jandarma silinen grntleri kurtarmay baard. Saldrnn gerekletii yerdeki otele ait ikinci kamerann grntlerine de eriilemedi. Ali smail Korkmazn dvld gece, bir sivil polisin otel mdrne kameray kapatmasn syledii ve ardndan grntlerin silindii iddia edildi.79 Bu kameradaki grntler ise hala kurtarlamad.
ndeks: EUR 44/022/2013
39
Elde edilen grntler ve olayn medyada geni yer bulmasnn ardndan ortaya kan grg tanklarnn ifadelerine dayanarak, 7 Austos gn Ali smail Korkmaz kasten ldrmek sulamasyla drt kii hakknda dava ald ve tutuklu yarglanyorlar. Drt pheli arasnda Terrle Mcadele ubesinde grevli bir polis memuru ve frnn sahibi bulunuyor.80 Polis ve sivillerden alnan ifadelerin ardndan soruturma devam etti. 24 Eyll gn Eskiehirde bir mahkeme savcnn iddianamesini kabul etti. Ali smail Korkmazn lmnde rol olan sekiz kii yarglanma olasl ile kar karya. phelilerin drd Terrle Mcadele ubesinde grevli sivil polis memuru, drd ise onlarla birlikte hareket eden sivillerden oluuyor.
ndeks: EUR 44/022/2013
40
EYLEMLERE KATILAN YA DA EYLEMLER DZENLEYEN KLERE YNELK GZALTILAR, SORUTURMALAR VE YARGILAMALAR

Bu eylemleri balatp ynlendirenlerin hkmeti devirmeyi ve grevden uzaklatrmay amaladklarn dnyorum. Ancak, devletin gvenlik gleri ve hkmetin basiretli davran bu heves iinde olanlarn amacna ulamasn engellemitir.
Adalet ve Kalknma Partisi Genel Bakan Yardmcs ve eski Adalet Bakan Mehmet Ali ahin, gstericilerin mr boyu hapis cezas ngren hkmeti devirmeye almak suundan yarglanmalar arsnda bulundu, 31 Temmuz 2013.81
Gezi Park eylemleri baladktan sonraki aylarda, polis ve savclar gstericilere soruturma amak ve sulamak konusunda, kolluk kuvvetlerinin grevini ktye kullanmasn nlemeye almaktan daha fazla gayret gsterdi. Binlerce kii eylem alanlarnda, ok sayda kii de lke genelinde polisin gsterilerin ardndan evlere dzenledikleri basknlarda gzaltna alnd. Her iki durumda da, gzaltna alnanlarn polise ya da savcya ifade vermeleri gerekti ve Gezi Park eylemlerine katlmakla, eylemleri dzenlemekle ya da gsteriler srasnda iddet ieren fiillerde bulunmakla sulandlar. Uluslararas Af rgt, bu gzaltlarn birounun ve bu kapsamda alan soruturmalarn barl toplanma hakkn kullanan kiileri hukuka aykr bir ekilde hedef aldn dnmektedir.
ndeks: EUR 44/022/2013
41
Uluslararas Af rgt, zellikle, eylemlere katlan sradan birok kiinin, katldklar eylem uluslararas hukuk uyarnca barl ve meru olmasna ramen, kanuna aykr bir eyleme katlanlarn ihtardan sonra kendiliinden dalmayp hkmet kuvvetleri tarafndan zor kullanlarak datlmasn su sayan yasa uyarnca yarglanma riski altnda olmasndan endie duymaktadr (Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun 32. Maddesi). Uluslararas Af rgt ayrca eylemleri dzenlemekle sulanan birok kii hakkndaki soruturmann terrle mcadele yasalar ve Ceza Kanununun 314. Maddesi olan yasa d rgt yelii, 220/6. Maddesi olan yasa d rgt adna su ilemek gibi ilgili sulamalar uyarnca yaplmasndan kayg duymaktadr. Ar cezalar olan bu maddeler devletin politikalarn eletiren kiileri ve ifade, rgtlenme ve toplanma zgrl haklar kapsamndaki fikirlerin ifade edilmesini yarglamak iin kullanlmaktadr.82 imdiye kadarki mevcut belirtiler Gezi Park eylemleri kapsamnda terrle mcadele yasalarnn keyfi bir ekilde kullanldn gstermektedir. Austos sonu itibariyle, vakalarn ounda soruturmalar devam ediyordu ve kann yarglama ile sonulanaca henz belli deildi. Ancak, Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun ihlal edildii iddiasyla birok dava ald.83 Almas muhtemel dier davalar iin kt bir rnek tekil eden bu mevcut durumda, Uluslararas Af rgtnn de inceledii iddianamelerde sunulan kantlar, sadece birka vaka hari, eylemlere katlm tesindeki fiillerden bahsetmemektedir.
EYLEM ALANLARINDAK GZALTILAR

ileri Bakanlnn istatistiklerine gre 24 Haziran itibariyle Trkiye genelinde Gezi Park eylemlerinde yaklak 4,900 kii gzaltna alnd. Bu gzaltlarn 3,400 eylemlerin balad ilk hafta olan 31 Mays ve 2 Haziran arasnda gerekleti.84 Ankara Barosu, Uluslararas Af rgtne eylemler srasnda gzaltna alnan 950 kiiye adli yardmda bulunduklarn syledi. Bu kiilerin 700 eylemlerin ilk haftasnda gzaltna alnanlardan oluurken, 585i sadece 2 Haziran gn yaplan gzaltlardan oluuyor. Baro, kendi avukat olan ya da baro avukat istemeyen kiiler de dahil toplam gzalt saysnn 1,200 ila 1,500 arasnda olabileceini sylyor.85 stanbul Barosu 1,200 kiiye adli yardmda bulunduunu belirtirken, zmir Barosu 538 kiiye adli yardm verdiini sylemektedir. Uluslararas Af rgt bu gzaltlarn ounun keyfi ve sadece barl toplanma hakkn kullanan kiilere ynelik olabileceinden endie duymaktadr. rnein, Uluslararas Af rgt, 16 Haziran gn Sraselvilerde ve Taksim Meydanna yakn ara sokaklarda ok sayda gzalt vakasnn yaandn gzlemledi. Bu vakalarn hibirinde, gzaltna alnan kiilerin iddet ieren bir fiilde bulunmad, ancak polislerin eylemlere katlan kiileri rastgele gzaltna ald grld. 16 Haziran gn bu blgede yakalanan K.O.nun gzaltna alnmas bu rneklerden sadece biri (bkz. sayfa 30). Uluslararas Af rgtne, barl bir ekilde eylemlere katlan ya da sadece eylem alannda bulunduu iin polisin gsterici sand birok kiinin keyfi bir ekilde gzaltna alndna dair saysz bildirimde bulunuldu (bkz. M.E. vakas sayfa 30, Deniz Kaptan, sayfa 25, Eylem Karada, sayfa 25 ve Deniz Erahin, sayfa 26). Uluslararas Af rgtne verilen bilgiye gre gzaltna alnan kiiler izinsiz gsteriye katlmakla ve polise grevini yaptrmamak iin direnmekle suland. Dier baz vakalarda gzaltna alnanlar iddialar temellendirecek herhangi bir kant olmakszn ta atmak, molotof
ndeks: EUR 44/022/2013
42
kokteyli atmak gibi iddet ieren fiillerde bulunmakla sulanyordu (bkz. Deniz Erahin vakas, sayfa 26). Ne kadar barl olursa olsun bir eyleme katlmann gzaltyla sonulanabileceini gsteren bir rnek de, polisin 17 Haziran gn Taksim Meydannda duran adam eylemine katld iin, sessiz ve tek bana durmak gibi bireysel eylemlerde bulunan en az 16 kiiyi gzaltna alm olmas.86 Ankara, Antakya, stanbul ve zmirdeki avukatlar, Uluslararas Af rgtne, polisin gzaltna alnan kiileri yanlarnda bir avukat bulunmakszn ifade vermeye zorladn ve baz durumlarda avukata eriimlerini saatlerce geciktirdiklerini, yemek, su ve tuvalet ihtiyalarn karlamadan saatlerce tuttuklarn syledi.
EYLEMLER DZENLEYENLERN HEDEF ALINMASI

Austos sonu itibariyle, terrle mcadele yasalar ve ilgili maddeler uyarnca birok soruturma almt. Sulanan kiilere kar herhangi bir kant gsterilmezken, sorgulanan kiilere yneltilen sulamalar, eylemlere katldklar ya da eylemleri dzenledikleri iddia edilen kiilere kar terrle mcadele yasalarnn keyfi kullanmnn bir devam niteliindeydi. Gezi Park eylemlerinin lke geneline yaylmasndan bu yana, eylemleri dzenleyen ya da dzenledii iddia edilen ok sayda kii birok ehirde yaplan basknlar ve polis operasyonlar ile gzaltna alnd. Gzaltna alnanlarn bazlar Austos ay sonu itibariyle hala tutuklu durumdayd. Eylemleri dzenleyenler terrle ilgili sular da dahil olmak zere en ar sularla cezalandrlma riski altnda. Gzaltna alnanlarn ya da hakknda soruturma alanlarn kann mahkeme nne kaca belli deil. Ancak yetkililerin Gezi Park eylemlerinin hogr ile karlanmayaca konusunda ve eylemleri dzenleyenlerin ciddi bir risk altnda olduuna dair verdii mesaj olduka ak. Ankara Barosu, Uluslararas Af rgtne 1 Austos gn Ankaradaki eylemlerin ardndan 50 kiinin evlerinden gzaltna alndn ve bu kiilerin 35inin tutuklu yarglandn syledi. Austos sonu itibariyle, alt kii hala tutuklu yarglanmaktayd. Avukatlarn Uluslararas Af rgtne verdii bilgiye gre gzaltna alnanlar ve hakknda soruturma alanlar yasa d rgte ye olmak (314. Madde), yasa d rgt adna su ilemek (220/6. Madde), iddet kullanarak hkmeti devirmeye almak (312. Madde), ve kamu malna zarar vermek (152. Madde) ile sulanyor. Austos sonu itibariyle, herhangi bir dava almad ve karlan gizlilik kararlar nedeniyle avukatlar mvekkillerine ynelik sulamalara dair kantlar inceleyemedi.87 Avukatlar Uluslararas Af rgtne gzaltna alnanlarn Gezi Park eylemlerine katlmalar ve daha nce katldklar eylemlerle ilgili sorgulandklarn syledi. Antakyada avukatlar Uluslararas Af rgtne polisin Temmuz aynda gerekletirdii iki operasyonla birok kiiyi evlerinden gzaltna aldn syledi. 30 kii gzaltna alnrken, bunlarn 13 Austos sonu itibariyle tutuklu bulunuyordu. Hakknda soruturma alanlarn bazlarnn avukat Uluslararas Af rgtne mvekkillerinin yasa d rgt yelii (314. Madde) ile sulandklarn syledi. Avukatn verdii bilgiye gre soruturmada sunulan kantlar arasnda Facebook gibi sosyal medya sitelerinde yaplan paylamlar, evlerde yaplan aramalarda bulunan sol grl dergiler, eylemlerde ta attklarn gsterdii iddia edilen grntler ve fotoraflar ve sulanan kiilerin kaytl siyasi partiler ve derneklerle ilikisi bulunuyor. Avukat, Uluslararas Af rgtne savclarn mvekkilerini eylemlerdeki rolleri ile ilgili sorguladn syledi.
ndeks: EUR 44/022/2013
43
stanbulda Gezi Park eylemlerinin ardndan bir dizi gzalt yapld. Gzalt operasyonlarnn birinde Ezilenlerin Sosyalist Partisi (ESP)nin yeleri ve destekileri hedef alnd. Gzaltna alnanlarn avukatlar Uluslararas Af rgtne bu operasyon kapsamnda 69 kiinin gzaltna alndn ve 27sinin hala tutuklu bulunduunu ve 21 kii hakknda da tutuklama emri karldn syledi. Gezi Park eylemlerine ek olarak, 2012 ylnda yaanan alk grevi ile ilgili eylemler, 2013 ylnda stanbulda yaplan 1 Mays eylemleri ve bu sre iinde yaplan basn aklamalar ile ilgili de sorgulandlar. Tutuklu olanlar da dahil gzaltna alnanlar, Trkiyede yasaklanm olan sol silahl rgt, Marksist Leninist Komnist Parti (MKP)ye ye olmakla sulanyor. Avukatlarn Uluslararas Af rgtne verdii bilgiye gre gzaltna alnan kiilere eylem alannda olduklarn gsteren telefon kaytlar ve fotoraflar gsterildi. Yetkililer ayrca silah ve patlayc madde de bulduklarn iddia ediyor ancak bu iddialar sulanan kiiler tarafndan reddediliyor. Baka bir gzalt dalgas Sosyalist Demokrasi Partisi (SDP) yelerini ve destekilerini hedef ald. Avukatlarn Uluslararas Af rgtne verdii bilgiye gre 11 Haziran gn parti binasna ve evre yerlere yaplan basknlarda 72 kii gzaltna alnd. Gzaltna alnanlarn drd tutukland. Avukatlar, sorgulamaya alnan kiilerin zor kullanarak anayasal dzeni deitirmek (TCK 309. Madde), zor kullanak hkmeti devirmek (312. Madde) ile sulandn syledi. Tutuklanan drt kiiden biri Trk Ceza Kanununun 314. Maddesi olan yasa d rgt yelii ile, dier ise yasa d bir rgt adna su ilemek ile sulanyor (TCK 220/6. Madde). Yetkililer, gzaltna alnanlardan birinin Taksim Meydannda polise molotof kokteyli atarken fotorafnn ekildiini belirtiyor. Taksim Dayanmann yeleri de hedef alnan gruplar arasnda. Taksim Dayanma, Gezi Parknn yeniden yaplandrma planlarna kar muhalefeti organize eden ve 150 siyasi parti, sivil toplum kuruluu ve meslek kuruluunu temsil eden bir platform. Polis, 8 Temmuz gn parkn 15 Haziranda polis tarafndan boaltldktan sonra ksa bir sre kamuya ald gn Taksim Dayanma Platformunun 48 yesini, destekilerini Gezi Parkna armasnn ardndan gzaltna ald. Gzaltna alnanlar arasnda stanbul Tabipler Odas Bakan Ali erkezolu ve Mimarlar Odas Bakan Mcella Yapc da bulunmaktadr. Mahkeme, Ali erkezolu, Mcella Yapc ve dier 10 kiinin tutuklanmas talebini reddetti. Taksim Dayanmann yeleri Uluslararas Af rgtne eylemleri dzenlemeleri ile ilgili sorgulandklarn ve su rgt kurmakla sulandklarn syledi (TCK 220. Madde). zmirdeki avukatlar Uluslararas Af rgtne drt polis operasyonu sonucunda 65 kiinin gzaltna alndn, bunlarn 49unun Austos sonu itibariyle hala tutuklu olduunu belirtti. Tutuklu yarglananlarn 25i niversite rencisi. Gzaltna alnp braklanlar Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununa aykr davranmak ve grevli memura mukavemet etmekle (TCK 265. Madde) sulanyor. Hala tutuklu olanlar hakknda ayrca yasa d rgt adna su ilemek (TCK 220/6. Madde) sulamas getiriliyor.
YARGILAMALAR
Gezi Park eylemlerine katldklar iddiasyla birok kiiye dava almas, yetkililerin iddet ieren bir eyleme katlp katlmadklarna dair herhangi bir kant olmakszn kiileri sadece eyleme katldklar iin yarglama isteini gsteriyor. Gemite hakknda dava alan birok kii sadece eylemlere katlmakla sulanmt. ve iddet ieren fiillerde bulunduu iddia edilen kiiler hakknda da ounlukla herhangi bir kant bulunmamaktayd.
ndeks: EUR 44/022/2013
44
stanbulda Gezi Park eylemlerine katldklar iddia edilen kiilere ynelik birok dava ald. Uluslararas Af rgtnn inceledii davalardan biri, 29 Haziranda Taksimde bir Gezi Park eylemine katlan yedi kiiye ald. ou 20li yalarnn balarnda olan sanklar, Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun 32/1. Maddesi uyarnca kanuna aykr bir toplant veya yryten emir ve ihtardan sonra dalmamak ve TCK 265. Madde uyarnca kamu grevlisinin grevini yapmasn engellemekle ve TCK 125. Madde uyarnca kamu grevlisine hakeret etmekle sulanyor.88 Savcya gre, polis, (says belirtilmeyen) bir grup gstericinin dalmas iin birok defa ihtarda bulundu ve daha sonra polise ve yksek rtbeli devlet grevlilerine hakaret eden ve ta atan gstericilere ynelik g kulland. Savcya gre, kiiler hakknda sunulan kantlar, zerlerinde eldiven, toz maskesi, beyaz kask, siyah sprey boya, Taksim Dayanma yazl bir bez paras, gaz maskesi, deniz gzl ve kask olduunu gsteren, ya eylem alannda ekilmi ya da arama ve gzalt srasnda elde edilen fotoraflar. ki kii ayrca sapan ve ekmek ba bulundurmakla sulanyor ancak kendileri bu sulamalar reddediyor. Savc sanklarn hepsinin polise mukavemet ettiini, saldrdn, Babakana ve stanbuldaki kamu grevlilerine hakaret ettiini iddia ediyor ancak bu iddialarla ilgili bir kant sunulmad. Savc ayrca fotoraflarn incelenmesi sonucu sanklarn Gezi Park eylemlerine dzenli olarak katldklarnn ortaya ktn iddia etmektedir.89 Ankaradaki Gezi Park gstericilerine kar alan ilk dava da benzer sorunlar barndrmaktadr. Ankarada bir Gezi Park eylemi srasnda polis tarafndan vurulan Ethem Sarslkn cenazesine katldklar gerekesiyle 73 kiiye dava ald (bkz. sayfa 37). Uluslararas Af rgt, gstericilere kar alan bu davann, iddet ieren ya da su tekil eden herhangi bir eyleme katldklarna dair bir kanta dayandrlmadan, sadece cenaze yryne katldklar iin almasndan kayg duymaktadr. Gstericiler, Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun 32. Maddesi uyarnca yasal olmayan bir eyleme katlmakla ve ihtara ve zor kullanmaya ramen kolluk grevlilerine kar cebir veya tehdit kullanlarak direnilmesi ile sulanmaktadr. Yasaya gre bu su yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr.90 Sarslkn cenaze yrynn 16 Haziran gn Ankarada Cemevi 91nden balayp Kzlay merkezinden geerek Shhiyeye doru yaplmas planlanyordu. ddianameye gre, cenaze yryne, provokasyonlar ve istenmeyen olaylarn yaanmasn nlemek amacyla izin verilmedi.92 ddianamede ayrca cenaze gn saat 12.15 civar sesli uyar yapld, yryn Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununa aykr olduu ve says 1,500 olarak belirtilen grubun dalmas aksi takdirde zor kullanlaca uyars yapld belirtilmekteydi. ddianamede barl toplanma hakk konusundaki uluslararas insan haklar standartlarna referans verilmekte ancak saldr ya da iddet ieren bir gsterinin bu hak kapsamnda deerlendirilmeyecei belirtilmektedir.93 Bu kendiliinden gelien iddet ieren fiillerin ya da baz gstericilerin su saylan fiillerde bulunmasnn barl gstericileri barl toplanma hakkndan mahrum brakamayaca ynndeki uluslararas standartlarla elimektedir.94
ndeks: EUR 44/022/2013
45
Eylemleri datmak iin tazyikli su ve gz yaartc gaz kullanld ve hakknda dava alan 73 kii gzaltna alnd. ddianameye gre gstericilerden nn ta atarken ekilen video grntleri bulunuyor. Baka bir gstericinin ise elinde tala grntlendii iddia ediliyor. Geri kalan ise eylem alannda gz altna alndklar ve o srada yaplan aramada zerlerinde eylemin bir paras olduklarn gsteren malzemeler bulunduu iin yarglanyor. ddianameye gre bu malzemeler arasnda ta, gaz maskesi, deniz gzl, losyon (muhtemelen gz yaartc gazn etkisini gidermek iin kullanlan), limon, st ve sirke (gz yaartc gazn etkisini gidermek iin kullanlan dier svlar) bulunuyor. Davann ilk durumas 1 Kasm 2013 tarihinde yaplacak.
ndeks: EUR 44/022/2013
46
EYLEMLERLE LGL HABER YAPAN, GSTERCLERE YARDIM EDEN YA DA HAKLARINI SAVUNANLARA YNELK SALDIRILAR
st dzey hkmet yetkilileri ve dier kamu grevlileri gstericileri desteklediini dndkleri kiilere ynelik hakaret, eletiri ve tehditte bulundu. Eletiriye hedef olanlar arasnda gstericilere lojistik destek vermekle, olaylar medyada yanl yanstmakla ve hatta eylemleri dzenlemekle sulanan farkl grup ve mesleklere mensup kiiler vard. Ankarada savcla gnderilen ve yasal ve yasa d rgtlerin halk su ilemeye [] ve hkmete kar ayaklanmaya tevik ettiklerini iddia eden bir fezleke yetkililerin bak asn yanstan nemli bir rnek. Raporda eylemlere katlan ahslarn ounluunun rgtsel bir yap ierisinde olmamasndan dolay, hkmet kart basn-yayn kurulular, gazeteciler, sivil toplum rgtleri, taraftar gruplar ile sanat camias mensuplar ve marjinal gruplar tarafndan eyleme katlan ahslar kkrtlm ve ynlendirilmitir denilmektedir. Polis ayrca bu gruplarn yasa d eylemleri demokratik bir hak gibi yansttklarn ne srmektedir. Bu gruplar arasnda Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii (TMMOB), ada Hukukular Dernei (HD), Trk Tabipleri Birlii (TTB), Ankara Barosu, nsan Haklar Dernei (HD), Ankara Tabipler Odas (ATO) gibi sivil toplum kurulular sralanmakta ve bu kurulularn eylemci gruplara kamuoyu destei saladklar, yarg ve Ankara Emniyet Tekilat zerinde psikolojik bask oluturmaya altklar, gstericileri polisin ar g kullanm ile ilgili su duyurusunda bulunmaya tevik ettikleri iddia edilmitir. Rapor ayrca CNN, BBC, Economist, Al Jazeera gibi uluslararas yayn kurulularn eylemleri abartmak ya da arptmakla ve yanl haber yapmakla sulamaktadr.95 Hkmetin eletirisinin hedefinde olan gruplarn temsilcileri ayrca polis tarafndan eylem alanlarnda szl taciz, fiziksel iddet ve dier tr tehditlere maruz kalmlardr. Bu gruplar arasnda uluslararas medya ya da Trkiyede muhalif yayn kurulular iin alan gazeteciler, sosyal medya kullanclar, eylem alanlarnda yaralanan gstericilere ilk yardm hizmeti veren doktorlar ve hukuki danmanlk yapan ve gzaltna alnan kiileri temsil eden avukatlar bulunmaktadr. Kaan gstericilere kaplarn aan i yerleri de hkmet yetkilileri tarafndan hedef alnd. Gezi Parkna yakn olan Divan Oteli bunlarn banda geliyor. Babakan gstericilere bedava yiyecek verdii iddia edilen i yerlerinin yan sra, otel sahiplerini de sululara yataklk etmekle sulad.96 Bunun hemen ardndan Divan Otelinin sahibi olan Ko Holdinge ait irketin Temmuz aynda vergi denetimine tabi tutulmas ve hisselerinin bir milyar dolardan fazla deer kaybetmesi, hkmetin, Gezi Park eylemlerini desteklediini dnd iin irkete verdii bir tepki olduu dnlmektedir ancak hkmet bu iddiay reddetmektedir.97
ndeks: EUR 44/022/2013
47
SALIK PERSONEL
Gnll salk personelininin alt revirler eylem alanlarnda gerek hafif gerek ar yaralanan gstericilere ilk yardm hizmeti sunmada kilit bir rol oynad. Polisin kulland kimyasal maddeler, hzla frlatlan cisimler ya da dier tehlikeli aralar dnldnde revirler ayr bir nem kazand. Polisin uluslararas standartlarda da belirtilen, yarallara salk hizmetinin mmkn olan en ksa zamanda ulatrlmasn engellemesi nedeniyle revirlerin nemi daha da artt.98 Ankara ve zmirde doktorlar Uluslararas Af rgtne ambulanslarn gvenlik nedeniyle eylem alanlarna gitmediini syledi. Birok gsterici Uluslararas Af rgtne eylemlere katldklarnn ortaya kmas durumunda gzaltna alnmaktan ya da haklarnda dava almasndan korktuklar iin tedavi olmak amacyla hastaneye gidemediini syledi. Tm bunlar nedeniyle revirlere olan ihtiya daha da artt. Ankara, stanbul ve zmirde doktorlar, polisin revirleri bastn ve gstericilerin tbbi yardma erimelerini engellemek ve salk personelini yldrmak amacyla tehdit ettiini ve iddet uyguladn syledi. Eylem alanlarnda acil tbbi yardm veren salk personeli de gzaltna alnd.
REVRLERE BASKIN YAPILMASI

zmirde doktorlar zmir Tabipler Odas binasndaki revirin 2 Haziran gecesi polis tarafndan basldn bildirdi. Revirde alan doktor Dr. zlem Aydnn yaplan baskna tepki vermesi zerine polisin bana copla vurduu ve bandan yaraland bildirildi.99 Ayn gn Ankaradaki eitli revirlere de polis baskn yapld. Bir doktor Uluslararas Af rgtne O haftasonu kim beyaz nlk giymise hedef alnd. Biz de beyaz nlk giymeme karar aldk dedi. Doktorlar, Uluslararas Af rgtne, ilk basknn 2 Haziran gn saat 20.00 sularnda yapldn syledi. Kzlay Alveri Merkezinin giri katndaki revirin evik kuvvet tarafndan hedef alndn ve sivil polislerin bina ierisinde gz yaartc gaz sktn aktardlar. doktor grevlerini yaptklar srada polis tarafndan saldrya urad ve revirdeki be tp rencisi gzaltna alnd. Doktorlarn Ulusararas Af rgtne verdii bilgiye gre polis baskn srasnda revire snan ya da tedavi gren yaklak 100 kii vard ve ou polis tarafndan dvld. Tam da istendii gibi polis basknnn ardndan revir kapatld. Uluslararas Af rgt ayrca ayn gn saat 21.00 sularnda Mlkiyeliler Birliinin giri katndaki revire yaplan polis saldrsnn ardndan verilen zarar inceledi. Yaklak 40 salk personelinin hemen hemen ayn sayda yaraly tedavi ettii ve aralarnda kanamal ya da diki gerektiren yaras olan ar yaral hastalarn olduu belirtildi. Doktorlarn Uluslararas Af rgtne verdii bilgiye gre polis revirin penceresini krarak ieri gz yaartc gaz att. erisinin gz yaartc gaz ile dolmas nedeniyle binadan dar kaan kiilerin de polis tarafndan dvld belirtildi. Doktorlar ayrca polis baskn srasnda binann elektriklerinin de kesildiini ifade etti. Doktorlar, Uluslararas Af rgtne, ayn akam saat 22.00 sularnda Nazm Hikmet Kltr Merkezindeki revirin ayn ekilde polis basknna uradn syledi. Elektriklerin kesildiini, revirin kapsnn cam krlarak ieri iki gz yaartc gaz kapsl atld belirtildi. O srada revirde grev yapan yaklak 20 salk personeli ve benzer sayda yaral bulunmaktayd. Polisin ierdeki kiileri ve gaz nedeniyle dar kaanlar dvd bildirildi. Doktorlar
ndeks: EUR 44/022/2013
48
bitiikteki kafede aralarnda revirde tedavi grenlerin de bulunduu yaklak 100 kii olduunu ve onlarn da polis tarafndan dvldn anlatt. stanbulda da revirlerin giriinde ya da iinde gz yaartc gaz kullanld ve bunun yarallarn tedavisine engel olduu bildirildi. Haberler ve video grntleri 15 Haziran gn polisin Divan Otelindeki revirin giriinde gz yaartc gaz ve tazyikli su kullandn, ierideki kiilerin yzlerindeki maskeleri kardn ve gz yaartc gazn etkisini gidermek iin kullanlan losyonlara el koyduunu gsteriyor.100 Makine Mhendisleri Odas Uluslararas Af rgtne polisin 2 Haziran gn revir olarak kullanlan binalarnn ierisine gz yaartc gaz attn syledi. evik kuvvet polislerinin ieriye gz yaartc gaz kapsl atarken grntlendii video grntleri mevcut.101 stanbul Tabipler Odas Uluslararas Af rgtne 15 Haziran gn Harbiyedeki Ramada Otelindeki revirinin polis tarafndan hedef alndn ve oradaki salk personelinin grevlerini yapmasna engel olunduunu syledi. Beyaz nlk giyen iki kii gzaltna alnd ancak daha sonra alnan bilgilere gre bu kiilerin salk alan olmad ortaya kt. O esnada orada bulunan ve polisin saldrsna urayan avukatlardan biri de Burcu ztoprak (bkz:, Aadaki Avukatlar blm, sayfa 48). Polisin Taksim Meydanna yakn Alman Hastanesinin giriinde de tazyikli su kulland kayt altna alnd.102 stanbul Tabipler Odas ayrca Uluslararas Af rgtne doktor, bir di doktoru ve bir hemirenin tbbi malzeme tarken gzaltna alndn syledi.103
REVRLER YASAYA AYKIRI GSTERME ABALARI

14 Haziran gn, Salk Bakan revirlerin yasa d olduu ve revirlerde acil salk yardmnda bulunan salk personeli hakknda soruturma alabileceini syledi.104 Trk Tabipler Birlii, Salk Bakanna ihtiyac olan kiilere ilk yardm hizmeti vermemenin yasalar uyarnca cezai yaptrmlar olduunu hatrlatan sert bir cevap verdi.105 Bakanlk daha sonra Trk Tabipler Birliine yazl olarak alma saatleri iinde revirlerde alan doktorlar hakknda soruturma alabileceini bildirdi.106 Austos itibariyle revir amak iin resmi izin koulu getiren yasal deiiklikler Meclisin onayna sunulmutu.107
AVUKATLAR
Avukatlar, Gezi Park eylemleri boyunca gzaltna alnan ve iddete maruz kalan kiilere cretsiz danmanlk salamada nemli bir rol stlendi. Gstericilerin haklarn savunmak iin gsterdikleri abalar yetkililer tarafndan eitli ekillerde engellendi. Ankara, Antakya, stanbul ve zmirdeki avukatlar polisin uzun sreler boyunca gzaltna alnan kiilere ulamalarna engel olmaya altn bildirdi. Avukatlar ayrca Uluslararas Af rgtne polis tarafndan szl tacize uradklarn syledi. Ankara ve stanbuldaki avukatlar polisin hukuki danmanlk salamak ve gzaltlar takip edebilmek iin kurduu kriz masalarnn bulunduu baro binalarna girmeye altn ancak bu konuda baarsz olduunu aktard. Avukat Burcu ztoprak Uluslararas Af rgtne, 15 Haziran gn Ramada Otelde stanbul Barosu adna gzaltlar takip ettii srada, polisin kendisini yasa d bir rgt adna hareket etmekle suladn, hakaret ve saldrda bulunduunu syledi. 11 Haziran gn, stanbulda alayan Adliyesinde Gezi Park eylemleri boyunca yaanan polis iddetini knamak amacyla basn aklamas yapmaya alan kk bir grubun iinde olan iki avukat gzaltna alnd. Adliyedeki gzaltlar protesto eden ok daha fazla sayda bir grup avukat da gzaltna alnd ve Fatihte Vatan Caddesi zerindeki Emniyet Mdrlne gtrld. Toplam 49 avukat gzaltna alnd, bazlar polis tarafndan adliyeden srklenerek karld. Grup resmi gzalt prosedrleri henz tamamlanmadan, resmi gzalt kayd
ndeks: EUR 44/022/2013
49
yaplmadan ve avukatlarn gzaltna alnmas konusundaki yasal gereklilikler yerine getirilmeden 11 saat sonra serbest brakld.
GAZETECLER
Eylemlerle ilgili bamsz bir ekilde haber yaplmasnda gazetecilerin nemli bir rol bulunuyor. AGT Klavuzunda da belirtildii gibi Medya grntleri hem eylemleri dzenleyenler hem de kolluk kuvvetlerinin hesap verebilirlii asndan nemli bir yer tutmaktadr. Bu nedenle medyann eylemlere eriimi olmal ve polis operasyonlarnn da bunu kolaylatrmas gerekmektedir.108 Ancak brakn ilerini yapmay, gazetecilerin hakaretlere, engellemelere ve hatta fiziksel iddete maruz kaldklar ve ellerindeki grntlerin yok edildii bildirildi. ok sayda gazeteci Uluslararas Af rgtne eylemler srasnda grevlerini yaptklar iin polis tarafndan dvldn syledi (bkz: Gkhan Biici vakas, sayfa 31, Kemal Soukdere ve Alper akc vakalar, sayfa 29, Alp Bura Bahadr Gltekin vakas, sayfa 33, Eylem Dzyol ve Fulya Atalay vakalar, sayfa 33). 8 Temmuz gn, Snr Tanmayan Gazeteciler rgt Gezi Park eylemleri boyunca 54 gazetecinin kt muameleye maruz kaldn ve 34 gazetecinin de gzaltna alndn bildirdi. rgt, gzaltna alnanlar ve kt muameleye urayanlar arasnda uluslararas gazetecilerin de bulunduunu aktard. Gzaltna alnan gazetecilerden biri olan talya vatanda Mattia Cacciatori, Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununa aykr davranmakla ve polise mukavemet etmekle sulanyor.109 Cacciatori iki sutan da sulu bulunduu takdirde, yedi yl hapis cezas ile kar karya. Davann ilk durumasnn 1 Kasm 2013 tarihinde yaplmas bekleniyor. Gezi Park eylemleri boyunca hkmet medyaya ynelik imdiye dek grlmemi dzeyde saldrda bulundu. Hkmet zellikle uluslararas medyay hedef ald ve olaylar arptmakla ve gerginlii ykseltmekle sulad.110 Uluslararas yayn kurulular iin alan baz gazeteciler kimlii belirsiz kiilerden tehditler aldklarn syledi. Adalet ve Kalknma Partisinin Ankara Bykehir Belediye Bakan brahim Melih Gkekin, BBC Trkede alan bir gazeteciye kar balatt Twitter kampanyasnn ardndan, BBC, gvenilirliine darbe vurulmas ve gazetecilerine gz da verilmesi abalar ile ilgili kayglarn dile getirdi.111 Ulusal medya kurulular iin alan gazeteciler, hkmetin Gezi Park eylemlerine tepkisi ile ilgili eletirel habercilik yapmaktan kanmalar iin editrlerinden ve ticari karlar nedeniyle hkmet ile ilikileri olan medya patronlarndan bask grd. Trkiye Gazeteciler Sendikas 22 Temmuz gn yapt aklamada Gezi Park eylemleri ile ilgili yaptklar haberler nedeniyle 59 gazetecinin iini kaybettiini, bunlardan 22sinin iten karldn ve 37sinin ise istifa etmek zorunda kaldn syledi.112 Sonraki gn 23 Temmuzda, Yavuz Baydar, Gezi Park eylemleri ile ilgili medyann oto sansr uygulamas konusunda yapt eletiri nedeniyle, hkmet yanls Sabah gazetesindeki ombudsmanlk (okur temsilcilii) pozisyonundan karld.113 Bir hafta sonra, Trkiyenin en iyi bilinen ke yazarlarndan Can Dndar Milliyet gazetesindeki iinden karld ve iten karlan gazetecilerin saysnn 81e ulat bildirildi.114 Bu durum, Trkiyenin en iyi bilinen ve muhalif gazetecilerinin birounun hkmet ile iyi ilikiler kurmak isteyen medya patronlar tarafndan iten karlm olduu bir dnemde yaand.
ndeks: EUR 44/022/2013
50
SOSYAL MEDYA KULLANICILARI

Trkiyede anaakm medyann byk bir ksm tarafndan oto sansr uygulanmas nedeniyle, sosyal medya eylemlerde yaanan gelimelerle ilgili bilgi vermek ve eylemleri desteklemek isteyen kiiler iin nemli bir rol oynad. Hkmet sosyal medya irketlerine ve kullanclarna saldrrken, Babakan da Twitter denen bir bela var dedi.115 Hkmet tarafndan yaplan aklamalar Facebooktan kullanc bilgilerinin alndn ancak Twitterdan alnamadn gsterdi. Bu durum Facebooku Trkiye yetkilileri ile ibirlii yapmadklarna dair bir aklama yapmaya itti.116 Hkmet daha sonra bir aklama yaparak Twittern Trkiyede bir ofis amas gerektiini syledi ve hakaret gibi evrensel sulara kar yetkililerle ibirlii yapmaya ard.117 Hkmet daha sonra sosyal medyaya ynelik ve sosyal medya araclyla hakaret edilmesi konusunda yasal dzenleme yapmay dndn aklad.118 Austos sonu itibariyle 4 Haziranda zmirde gzaltna alnan 38 Twitter kullancsna ynelik alan soruturma devam etmekteydi. Hakknda soruturma alanlarn ounluu 18-27 yalar arasnda. Avukatlarn Uluslararas Af rgtne verdii bilgiye gre birou, 36 saat boyunca gzaltnda tutulduunu ve TCKnn 214. Maddesi uyarnca su ilemek iin tahrikte bulunmakla ve 217. Maddesi halk kanunlara uymamaya alenen tahrik etmekle sulanyor. Soruturma eylemlere destek niteliinde olan ve polisin gstericilere nerede mdahale ettii, yarallar, tbbi ihtiyalar ve eylem iin nerelerin gvenli olduu gibi bilgileri ieren tweetlere ynelik ald. Hakknda soruturma alanlarn bazlar sadece bir ya da iki tweet nedeniyle sulanyor. Polisin soruturma kapsamnda imdiye kadar referans verdii tweetlerin hibirinde iddete tevik ya da yasaklanm bir sylem bulunmamakta. Hatta tweetlerden biri aka gstericilere ta atmamalar arsnda bulunmaktadr. Uluslararas Af rgt Antakyada sosyal medya kullanclarna ynelik alan baka bir soruturmadan daha haberdar oldu. Avukatlarn Uluslararas Af rgtne verdii bilgiye gre zmirde atlan tweetlere benzer Facebook paylamlar nedeniyle yaklak 50 kiiye kar alan soruturmann devam ettiini syledi. Uluslararas Af rgt, sadece internet zerinden ifade zgrln barl bir ekilde kulland iin tutuklanan herkesi dnce sulusu olarak deerlendirecektir.
ndeks: EUR 44/022/2013
51
SONULAR VE TAVSYELER
Trkiye yetkililerinin Gezi Park eylemlerine gsterdii ar tepki, hem Trkiye iinde hem de lke dndaki birok kiiyi oka uratt. Bu durum, Adalet ve Kalknma Partisi hkmetinin sorumluluk sahibi ve insan haklarna saygl bir hkmet olma iddialarn zayflatt ve muhalif fikirlere kar ne kadar hogrsz olduunu gsterdi. Gezi Park eylem hareketinin bastrlmas srecinde byk bir ksm kapsaml olmak zere ok sayda insan haklar ihlalleri ilendi. Bunlar arasnda barl toplanma hakknn toptan ihlali ve yaam, zgrlk ve ikence ve kt muameleye uramama haklarnn ihlali bulunmakta. Polis ihlallerinin ok byk bir ksm imdiden cezasz kalacak gibi grnyor. Buna karn eylemlere katlmakla ya da eylemleri dzenlemekle sulanan kiiler karalamalara ve kt muameleye maruz kald ve imdi de haksz ya da abartl sulamalarla yarglanma riski ile kar karya bulunuyor. Doktorlar, avukatlar ve hatta iyeri sahipleri gibi gstericilere yardm eden kiiler de tehdit ve tacize maruz kald. Trkiye yetkilileri farkl bir yaklam izlemelidir. Barl toplumsal gsteri hakkna sayg duymal ve kolluk kuvvetlerinin gsterilerde hukuka uygun bir ekilde hareket etmelerini salamaldr. Bu balamda, Uluslararas Af rgt Trkiye yetkililerine aadaki tavsiyelerde bulunmaktadr.
TRKYE YETKLLERNE TAVSYELER

Uluslararas insan haklar hukuku uyarnca, Trkiyenin yetki alan iinde grlerini barl bir ekilde ifade etmek isteyen herkesin barl toplanma hakkn gvence altna aln
Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununu ve uygulann kapsaml bir ekilde gzden geirin. AGT Barl Toplanma zgrl Klavuzu gibi uluslararas hukuk ve standartlar uyarnca gerekli deiiklikleri yapn;
Terrle mcadale yasalar da dahil dier yasalarn barl gsteri dzenleme ya da barl gsterilere katlm haklarn kullanan kiilere kar kullanlmamasn salayn.
Hi kimsenin barl toplanma zgrl hakk kapsamnda olan eylemler nedeniyle gzaltna alnmamasn ya da yarglanmamasn salayn
Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununda, ihtar zerine dalmamak gibi (32. Madde), barl bir gsteriye katlm su sayan maddeleri kaldrn;
ndeks: EUR 44/022/2013
52
Gsteriye katlan baz kiiler iddet ieren ya da dzen bozan fiillerde bulunsa bile, iddet ieren bir fiilde bulunmayan ya da bu tr bir fiili tevik etmeyen dier kiilerin gzaltna alnmamas ya da yarglanmamasn salayn.
Gsteriler srasnda kolluk kuvvetlerinin tutumu

Polis, olas atma ihtimalini hafifletmek ya da gerginliin trmanmasn nlemek iin, gsterileri planlayan ya da dzenleyen kiilerle aktif iletiim halinde olmal; Polisin gsterilere verecei tepki, herhangi bir mdahalenin atmay artrma riski varsa mdahale etmeme ihtimali de dahil olmak zere bir dizi seenei iermektedir. iddet ieren gsterilerin datlmas durumunda snrl oranda g kullanlmal ve sadece dier yntemlerin etkisiz kald ya da istenen amacn baarlmasnn mmkn olmad durumlarda kullanlmal; Polis, g kullanmadan nce atmay nlemek iin arabuluculuk ve mzakere yollarn kullanmal; Eer bakalarnn gvenliini salamak gibi durumlar nedeniyle g kullanmak kanlmazsa, Birlemi Milletler Kolluk Kuvvetleri Tarafndan Kuvvet ve Ateli Silah Kullanlmas Hakknda Temel lkelere uygun bir ekilde gerekli en asgari oranda kullanlmasn salayn; Uzman kurumlarla ibirlii halinde, gsterilere mdahale ve gsterileri snrlama aralarnn kullanm ile ilgili ayrntl bir klavuz hazrlayn ve klavuz hazrlanr hazrlanmaz yaymlayn; Ciddi yaralanma ya da lmle sonulanabilecek plastik mermi, gz yaartc gaz (sklan ya da frlatlan kimyasal maddeler), ses ve k fiei olarak da bilinen ses bombas, cop, tazyikli su ve zrhl aralarn, sadece eitim alm ve BM ve AGT gibi uluslararas kurumlarn meru g kullanm konusundaki ilkelerine uyumlu profesyonel standartlar uyarnca emir komuta zinciri altndaki ve ciddi eitimden gemi kolluk kuvvetleri tarafndan kullanlmasna izin verilmeli; Bir gsterinin datlmas amacyla kullanlan aralar dikkatli bir ekilde seilmeli ve sadece gerekli, orantl ve hesap verilebilir bir ekilde kullanlmal; Yetkililer bu tr aralarn kullanld her durumda, kullanmlarnn uluslararas hukukun gerektirdii gereklilik ve orantllk ilkelerine uygun olup olmadn incelemeli;
Yaral ya da mdahaleden etkilenmi kiilere mmkn olan en ksa zamanda destek ve tbbi yardmnn ulamasn salayn;
Gazetecilerin haber amacyla eylem alanlarnda bulunduklar srada herhangi bir engelle karlamadan ve gvenli bir ekilde grevlerini yapmalarn salayn; Resmi olmayan gzalt uygulamasna son verin ve gzaltna alnan herkesin gecikmeksizin resmi bir gzalt merkezine gnderilmesini ve avukatlara eriimlerini salayn;
ndeks: EUR 44/022/2013
53
Toplumsal olaylarda polis memurlarnn, kolluk grevlerini yerine getirirken, niformalarnn zerindeki kimlik kartlar, koruyucu kyafetleri de dahil olmak zere zel zrhlar ve kasklarnn zerindeki numaralarla tannabilir halde olmalarn salayn; Yakalama vekimlik kontrol yapma gibi kolluk grevlerini gerekletiren sivil giyimli polis memurlar muhatap olduklar kiilere ve gerekirse olaya ahit olan kiilere kendilerini tantmal.
Kolluk kuvvetleri tarafndan ilenen insan haklar ihlalleri ile mcadele edin
Devlet yetkilileri tarafndan ilendii iddia edilen tm kt muamele vakalarn etkili ve tarafsz bir ekilde soruturun; sorumlular adalet nne getirin;
Tm gzalt merkezlerine dzenli, nceden planlanmayan ve habersiz ziyaretler gerekletiren bamsz bir izleme mekanizmas oluturarak kenceye Kar Szlemeye Ek htiyari Protokol uygulayn;

Tamamen bamsz ve etkili bir polis ikayet mekanizmas oluturun. Bu mekanizma, zellikle, u zellikleri barndrmal:
Uzmanlam Polis Ombudsman veya Bamsz Polis ikayet Kurumu gibi kurum bnyesinde olmayan ve polis ile hibir yapsal ve rgtsel ba olmayan bir kamu kurumu olmal, Kurumun yeterli sayda alan olmal ve kurum, kolluk kuvvetleri tekilatna ye olmayan, yeterlii, tarafszl, uzmanl, bamszl ve drstl kabul gren uzmanlar tarafndan ynetilmeli. ikayetleri incelemek zere kendi bamsz uzman aratrmaclar olmal.
TRKYEYE TOPLUMSAL OLAYLARA MDAHALE EKPMANI SALAYAN LKELERE TAVSYELER:

Trkiye yetkilileri polisin keyfi ve ar g kullanmna ynelik derhal, bamsz ve tarafsz soruturma ancaya kadar ve toplumsal olaylara mdahale aralarn uluslararas hukuka uygun bir ekilde kullanacan gsterinceye kadar, Trkiyeye, kolluk kuvvetlerinin toplumsal olaylara mdahale iin kulland kimyasal madde ve hz yoluyla etki eden cisimlerin satn durdurun.
ndeks: EUR 44/022/2013
54
EKLER
EK 1: GEZ PARKI EYLEMLERNN KRONOLOJS
27 Mays Pazartesi Sivil toplum kurulular, siyasi gruplar ve meslek gruplarnn oluturduu bir koalisyon olan ve Taksimdeki kentsel dnm planlarna kar aktif bir ekilde kampanya yrten Taksim Dayanma Platformu, buldozerlerin gelmesinin ardndan Gezi Parknda toplanmaya balad. 28 Mays Sal Bir grup evreci gsterici Gezi Parknda barl bir oturma eylemi gerekletirdi. Polis park boaltmak iin ar g (gz yaartc gaz ve biber gaz spreyi) kulland. 29 Mays aramba Gezi Parkndaki gstericilere ynelik polisin ar g kullanmasna duyulan tepkinin ardndan, stanbulda gstericilerin says hzla artmaya balad. 30 Mays Perembe Sosyal medya ve haber sitelerinde, sabahn erken saatlerinde polisin Gezi Parknda kamp kuran gstericilerin adrlarn yaktn gsteren grntler paylald. Polis gstericileri datmak iin biber gaz ve tazyikli su kulland. Akam saatlerinde gstericilerin says ciddi oranda artmt. 31 Mays Cuma Polis sabah erken saatlerde barl gstericileri Gezi Parkndan karmak iin gz yaartc gaz ve tazyikli su dahil olmak zere ar g kullanarak mdahale etti. Polisin sert mdahalesi stanbulun merkezinde de akama kadar devam etti. Kitlesel gsteriler Ankara ve zmirin yan sra, Antakya, Eskiehir, Edirne, Bursa, Kocaeli, Samsun ve Adana gibi dier ehirlere de yayld. 1 Haziran Cumartesi Polis saat 17.00 sularnda Taksim Meydanndan ekildi ancak ehrin dier taraflarnda polis mdahalesi devam etti. Eylemler dier ehirlere yayldka, polis barl gstericilere ynelik ar g kullanmaya devam etti. Ankara, zmir ve Eskiehirde onbinlerce, Adana, Edirne, Samsun, Antakya, Trabzon, Bursa ve Kocaeli gibi dier ehirlerde binlerce gsterici ve polis arasnda atmalar kt.
ndeks: EUR 44/022/2013
55
2 Haziran Pazar Trkiye genelinde polisin ar g kullanm devam etti. Polis Ankara ve zmirde barl gstericilere gz yaartc gaz ve tazyikli su ile mdahale etti. Ankara ve zmirde polisin yaral gstericilerin tedavi edildii revirlere saldrd bildirildi. ileri Bakan Muammer Gler yapt aklamada lke genelinde 67 ilde alt gndr sren 235 eylemde 1,730 kiinin gzaltna alndn syledi. 4 Haziran Sal 22 yandaki Abdullah Cmert 3 Haziranda Antakyadaki bir eyleme polisin mdahale etmesinin ardndan bandan yaralanarak hayatn kaybetti. Grg ahitleri Cmertin polisin att gaz kapslnn bana isabet etmesi sonucu hayatn kaybettiini syledi. zmirde 38 kii Twitterda eylemlerle ilgili mesajlar paylat iin gzaltna alnd. 5 Haziran aramba Trk Tabipler Birlii, bata stanbul, Ankara, zmir ve Eskiehir olmak zere, lke genelinde 12 ehirde 4,355 kiinin yaralandn bildirdi. 7 Haziran Cuma Drt gnlk Kuzey Afrika ziyaretinden dnen Babakan Recep Tayyip Erdoan, stanbulda destekilerine bir konuma yapt. Babakan konumasnda eylemlerin yasa d olduunu, ou polis olmak zere yaklak 1,000 kiinin yaralandn ve eylemlere son verilmesi gerektiini syledi. Erdoan ayrca polisin ar g kulland durumlar olmu olabileceini de dile getirdi. 11 Haziran Sal Sabah polis Taksim Meydanndaki eyleme gz yaartc gaz ve tazyikli su kullanarak mdahale etti ve Taksim Meydannda 11 gn sren barl igal eylemine son verdi. Polis ve gstericiler arasndaki atmalar gn ve gece boyunca devam etti. leden sonra stanbul Valisi Hseyin Avni Mutlu Taksim Meydanna yaplan polis mdahalesini meydandaki ant heykelin ve civardaki binalarn zerindeki terrist rgtlere ait afileri gereke gstererek savundu. Gezi Parknda ise polis mdahalesi olmayacana dair sz verdi. Akamn erken saatlerinde polis gz yaartc gaz, tazyikli su ve plastik mermilerle Gezi Parkna mdahale etti. Bir grup avukatn stanbul alayan Adliyesinde Gezi Park eylemlerinde polis iddetini knamak iin basn aklamas yaparken gzaltna alnmasn protesto eden 45 avukat gzaltna alnd.
ndeks: EUR 44/022/2013
56
12 Haziran aramba Babakan Recep Tayyip Erdoan gstericilerin Gezi Parkn boaltmalar iin son bir uyar yaptn syledi. Sabahn erken saatlerinde polis Taksim Gezi Park revirine ve evresine gz yaartc gaz ile mdahale etti. 14 Haziran Cuma Ankarada 1 Haziran gn yaplan eylemlerde bir polis tarafndan sklan kurun ile bandan vurulan Ethem Sarslk hayatn kaybetti. 15 Haziran Cumartesi Polis Gezi Parknda barl igal eylemi yapan gstericileri gz yaartc gaz, tazyikli su ve plastik mermi kullanarak datt. Gstericilerin parka yeniden girmeleri engellendi. Polis Divan Otelinin giriinde tazyikli su ve gz yaartc gaz kulland ve otelin yaral gstericilerin tedavi edilmesi iin revir olarak kullanlan lobisini gz yaartc gazla doldurdu. 16 Haziran Pazar Polis, Ankarada Ethem Sarslkn cenaze yryne ar g kullanarak mdahale etti. 17 Haziran Pazartesi Akam saatlerinde sessiz bir durma eylemi olan duran adam eylemi balad ve hemen ardndan birok kii eyleme katld. Taksim Meydannda durma eylemi yapan en az 16 kii gzaltna alnd, yaklak sekiz saat sonra serbest brakld. Trk Tabipler Birlii ounluu stanbul, Ankara ve zmirde olmak zere lke genelinde 12 ehirde 7,478 kiinin yaralandn bildirdi. 22 Haziran Cumartesi Polis, Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birliindeki revirin iine ve etrafna gz yaartc gaz frlatt. 23 Haziran Pazar ileri Bakanl Trkiyenin 81 ilinin 79unda 2.5 milyon kiinin eylemlere katldn bildirdi. Bu sre boyunca yaklak 4,900 kii deien srelerle gzaltna alnd.
ndeks: EUR 44/022/2013
57
24 Haziran Pazartesi Babakan bir polis akademisinin mezuniyet treninde yapt konumada polisin Gezi Park eylemleri boyunca cesur, kahramanca bir tavr gsterdiini syleyerek onlar kutlad. Trk Tabipler Birlii istatistiklerine gre eylemlerin balamasndan bu yana 13 ehirde 8,038 kii yaraland. 8 Temmuz Pazartesi Gezi Parknn stanbul Valisi Hseyin Avni Mutlu tarafndan halka almasnn hemen ardndan gstericiler ve halktan dier kiiler park doldurdu. Ancak iki saat sonra polis parktan kmalar iin uyarda bulundu ve gz yaartc gaz ve plastik mermi kullanarak mdahale etti. Polis operasyonu parkn etrafndaki yerlere de yaylarak sabahn erken saatlerine kadar devam etti. Gezi Parkna barl bir ekilde girmek isteyen Taksim Dayanma temsilcileri de dahil olmak zere 50 kii gzaltna alnd. 10 Temmuz aramba 3 Haziran gn Eskiehirdeki bir eyleme polisin mdahale etmesinin ardndan kaarken sivil giyimli kiiler tarafndan acmaszca dvlen 19 yandaki Ali smail Korkmaz hayatn kaybetti. Biri polis olmak zere yakalanan be kii hakknda cinayet sulamasyla dava ald. 12 Temmuz Cuma 8 Temmuzda gzaltna alnan Taksim Dayanmann tm temsilcileri serbest brakld. 22 Temmuz Pazartesi Antakyada barl gstericilerin igal eylemi yapt Sevgi Park sabahn erken saatlerinde polis tarafndan boaltld. Polis Taksim Meydannda gstericilere ynelik ar g kulland. 26 Temmuz Cuma Savclar, Ankaradaki Gezi Park eylemlerine ynelik ilk iddianameyi tamamlad. Polis tarafndan vurularak ldrlen Ethem Sarslkn cenaze yryne katldklar gerekesiyle 73 kiiye dava ald. 1 Austos Perembe Ke yazar Can Dndar, Gezi Park eylemleri ile ilgili yazd yazlardan dolay Milliyet gazetesindeki iinden karld. Trkiye Gazeteciler Sendikas, Gezi Park eylemleri ile ilgili yaptklar haberler nedeniyle 81 gazetecinin iine son verildiini bildirdi.
ndeks: EUR 44/022/2013
58
3 Austos Cumartesi Gezi Parknn iinde ve etrafnda eylem yapmak isteyen kiilere, polis gz yaartc gaz, tazyikli su ve plastik mermi kullanarak mdahale etti. Polis mdahalesi gece boyunca devam etti. 19 Austos Pazartesi Antakyada polis Ali smail Korkmaz, lmnn 40. gnnde anmak isteyen gstericilere ynelik gz yaartc gaz ve tazyikli su kulland. 20 Austos Sal Polis, Gezi Park eylemleri boyunca yaanan polis iddetinin madurlarnn adalet araylarna dikkati ekmek iin Antalyadan stanbula yryen drt kiilik Adalet Yry grubuna ve gruba destek verenlere gz yaartc gaz ve ar g kullanarak mdahale etti.
ndeks: EUR 44/022/2013
59
EK 2: TRKYEYE GSTERLERE MDAHALE VE LGL EKPMANI SALAYAN LKELER

Uluslararas Af rgt, gstericilerin barl toplanma hakknn gvence altna alnabilmesi iin, Trkiye yetkilileri polisin keyfi ve ar g kullanm ile ilgili derhal, bamsz ve tarafsz soruturma ancaya ve bunun sonularn aklayncaya kadar, btn lkeleri Trkiyeye kimyasal madde ve hz yoluyla etki eden cisimlerin ve frlatclarn satn durdurmaya armaktadr. Aadaki lkeler Trkiyeye bu rnlerin satn yapanlar arasndadr: ABD 2013 ylnda Taksim Meydannda merkezi Homer Cityde bulunan ABD firmas Non Lethal Technologies Inc yapm ok sayda CS gz yaartc gaz kapsl bulundu. Belika Temmuz 2010da Trkiyeye biber gaz, sar boya ve plastik hz yoluyla etkili cisimlerin frlatlmasn salayan FN 303 silahlarnn satld duyuruldu ve bu rnlerin 2013 ylnda kullanld grld. Birleik Krallk 2011 yl Mays aynda 32,000 deerinde CS kapslnn sevkiyat iin ngiltere ve Trkiye arasnda bir lisans anlamas yapld. 2011 yl Aralk aynda, miktar belirtilmemi CS gaz, kk silahlar ve paralar dahil olmak zere toplumsal olaylara mdahale mhimmatnn sevkiyat iin lisans anlamas yapld. Brezilya Taksim Meydannda Brezilya retimi yeni gz yaartc gaz kapsllerinin bulunmasnn ardndan, Brezilya Dileri Bakanl, Brezilya irketlerinin Trkiyeye ldrc olmayan silah ihra ettiini syledi. Condor Non-Lethal Technologies SA irketi Haziran 2013te Trkiye gvenlik glerine gz yaartc gaz sattn dorulad. ek Cumhuriyeti 2010 ve 2011 ylnda ek Cumhuriyeti hkmetinin Trkiyeye belirtilmeyen miktarlarda ses ve k fiei silah ve biber gaz spreyi ihra ettii duyuruldu. in Zhejiang Huaan Security Equipment Co Ltd irketi 2006 ylnda Trkiyeye toplumsal olaylara mdahalede kullanlan koruyucu kyafetlerin satn yaptn syledi.
ndeks: EUR 44/022/2013
60
Gney Kore 2013 ylnda Trkiyede zerinde Gney Kore CNO Tech firmasnn iareti olan CS gz yaartc gaz fiei bulundu. Hindistan Tekanpur, Madhya Pradeshteki The Tear Smoke Unit (TSU) 2009 ylnda aralarnda Trkiyenin de olduu lkelerden byk miktarda sipari aldn syledi. 2007 ylnda TSU, Trkiyenin 10,025 gz yaartc gaz fiei satn aldn belirtti. Hong Kong Checkmate Industries irketi birok lkeye in yapm ara, frlatc, mhimmat ve koruyucu ekipman gibi toplumsal olaylara mdahale ekipman salamaktadr. 2013 ylnda irket Trkiyeyi ihra noktalarndan biri olarak listeledi ancak ne tr rnlerin satld belirtilmedi. srail Pulse Jet Tazyikli Su skma aracn reten srail firmas Beit Alfa Technologies / Beit Alfa Trailer Co., (BAT)n 2007 ylnda Trkiyeye tazyikli su skma arac satt ve Nurol Makinann BATn Trkiyedeki bayiisi olduu bildirildi. Trkiye Polisi ve Jandarma tarafndan kullanlan TOMA tazyikli su skma aralarnn Nurol Makina tarafndan retildii ancak grsel olarak BAT tarafndan retilenlere benzedii belirtiliyor.
ndeks: EUR 44/022/2013
61
DPNOTLAR
1
Bkz. Hrriyet, Taksim Dayanmasdan talep metni, 5 Haziran 2013.
http://www.hurriyet.com.tr/gundem/23439555.asp
2
Bkz. Bianet, Erdoan: Taksim'e Cami de Yapacaz, 2 Haziran 2013.
http://www.bianet.org/bianet/siyaset/147142-erdogan-taksim-e-cami-de-yapacagiz
3
Bkz. Radikal, Gezi eylemlerinin bilanosu akland, 23 Haziran 2013.
http://www.radikal.com.tr/turkiye/gezi_eylemlerinin_bilancosu_aciklandi-1138770
4
Bkz. Hrriyet Daily News, UN secretary-general urges calm and dialogue in Turkey protests, 11 Haziran
2013. http://www.hurriyetdailynews.com/un-secretary-general-urges-calm-and-dialogue-in-turkeyprotests.aspx?pageID=238&nid=48648; ve Genel Sekreterin Trkiyedeki durum zerine aklamas, 18 Haziran 2013. http://www.un.org/sg/statements/?nid=6913. Trkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu ile yapt grme srasnda Babakan yle bir aklama yapt: Yumrua kar yumruk sallamadk. Bundan sonra gvenlik gleri daha farkl davranacak. Yaplanlarn hesabn verecekler." http://www.akparti.org.tr/site/haberler/basbakan-erdoganin-18-hazirantarihli-tbmm-grup-toplantisi-konusmasinin-tam/46101
5
BBC Trke, Erdoan: Tencere, tava alanlar yargya tanmal, 21 Temmuz 2013.
http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2013/07/130721_erdogan_gezi.shtml. Tencere ve tava aldklar iin alan dava ile ilgili bkz Milliyet, Tencere-tavada ilk dava ald, 20 Austos 2013. http://gundem.milliyet.com.tr/tencere-tavada-ilk-dava-acildi/gundem/detay/1752224/default.htm
6 7
Bkz. sayfa 46 Bkz. Radikal, Babakan Erdoan: Twitter denen bir bela var, 2 Haziran 2013.
http://www.radikal.com.tr/politika/basbakan_erdogan_twitter_denen_bir_bela_var-1135952 Babakan Erdoan, 16 Haziran 2013 tarihinde Kazlemede yapt konumada unlar syledi: "Taksim Meydan'na 30 bin kumanyay kimlerin gnderdiini gayet iyi biliyoruz. Kendi otellerinde terr ile ibirlii yapanlar, yatrp kaldranlar da ok iyi biliyoruz. Bunlarn hesab sorulmayacak m? Bu hesab sormazsak, o zaman millet bizden hesap sorar. http://www.akparti.org.tr/site/haberler/biz-yuzde-yuzunhukumetiyiz/46043
8
Trk Tabipler Birlii, Gstericilerin Salk Durumlar, 15 Temmuz 2013.
http://www.ttb.org.tr/index.php/Haberler/veriler-3842.html
9
Bkz. Kolluk Kuvvetleri tarafndan hak ihlallerine yol aan g kullanm blm, sayfa 15 Babakann konuma metninin tamam: http://www.akparti.org.tr/site/haberler/basbakan-eroganin-
10
milli-iradeye-saygi-erzurum-mitingi-konusmasinin-tam-metn/46327.
11
Bkz. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Djavit An v. Trkiye (Bavuru no: 0652/92), 20 ubat 2003
tarihli karar, sayfa 19, paragraf 56, http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-60953; ve, Kokkinakis v. Yunanistan (Bavuru no. 14307/88), 25 Mays 1993 tarihli karar, sayfa 12, paragraf 31, http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-57827
12
Bkz. nsan Haklar Konseyi Karar 15/21, 2010 Ekim ayndan kabul edilen Toplanma ve rgtlenme
ndeks: EUR 44/022/2013
62
zgrl haklar (A/HRC/RES/15/21). http://ap.ohchr.org/documents/dpage_e.aspx?si=A/HRC/RES/15/21

13
Bkz. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Djavit An v. Trkiye (Bavuru no. 20652/92), 20 ubat 2003,
tarihli karar, sayfa 19, paragraf 56 http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-60953; ve Christians against Racism and Fascism v. ngiltere (Bavuru no. 8440/78), 16 Temmuz 1980 tarihli Komisyon karar, sayfa 148. http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-74286
14
BM nsan Haklar Komitesi 29 nolu Genel Yorumu, 31 Austos 2001, sayfa 3, paragraf 5.
http://www.unhchr.ch/tbs/doc.nsf/%28Symbol%29/71eba4be3974b4f7c1256ae200517361?Opendocu ment
15
Avrupa nsan Haklar Szlemesi, Madde 11(2) Bu haklarn kullanlmas, yasayla ngrulen ve
demokratik bir toplum iinde ulusal guvenliin, kamu guvenliinin korunmas, kamu duzeninin salanmas ve su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlakn veya bakalarnn hak ve zgurluklerinin korunmas iin gerekli olanlar dndaki snrlamalara tabi tutulamaz. Bu madde, silahl kuvvetler, kolluk kuvvetleri veya devlet idaresi mensuplarnca yukarda anlan haklarn kullanlmasna meru snrlamalar getirilmesine engel deildir. Ayn ekilde Uluslararas Medeni ve Siyasi Haklar Szlemesinin 21. Maddesi yle der: Bu hakkn kullanlmasna, yasalara uygun olarak konulmu ve demokratik bir toplumda ulusal gvenlik ya da kamu gvenlii, kamu dzeni bakmndan ve kamu salnn, genel ahlakn korunmas ya da bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas bakmndan gerekli olan snrlamalardan baka snrlama getirilemez.
16
Bkz. AGT, Barl Toplanma zgrl konusunda klavuz, 2010.
http://www.osce.org/odihr/73405?download=true
17
Bkz. zel Raportr Maina Kiainin barl toplanma ve rgtlenme zgrl konusundaki raporu,
A/HRC/23/39, 24 Nisan 2013, sayfa 14 paragraf 49. http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/RegularSession/Session23/A.HRC.23.39_EN.pdf. Ayrca bkz. AGT Klavuzu, 2.2, sayfa 15.
18
Bkz. AGT Klavuzunun 164 ve 167. Paragraflar. Ayrca bkz. toplanty dzenleyenler gerekli koullara
uymam olsa bile, barl toplantlarn kolaylatrlmas konusunda 131 ve 163. paragraflar.
19
AGT Klavuzu, sayfa 62, paragraf 111; Ayrca bkz. zel Raportr Maina Kiainin barl toplanma ve
rgtlenme zgrl konusundaki raporu, sayfa 20, paragraf 78.

20
7 Kasm 1982 ylnda yrle giren 2709 sayl Trkiye Cumhuriyeti Anayasas
34. Madde (17 Ekim 2001 tarihinde yaplan deiiklik) Herkes, nceden izin almadan, silahsz ve saldrsz toplant ve gsteri yuruyuu duzenleme hakkna sahiptir. Toplant ve gsteri yuruyuu hakk ancak, mill guvenlik, kamu duzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel saln ve genel ahlkn veya bakalarnn hak ve zgurluklerinin korunmas amacyla ve kanunla snrlanabilir. Toplant ve gsteri yuruyuu duzenleme hakknn kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usuller kanunda gsterilir.
21
90. Madde Turkiye Cumhuriyeti adna yabanc devletlerle ve milletleraras kurulularla yaplacak
andlamalarn onaylanmas, Turkiye Buyuk Millet Meclisinin onaylamay bir kanunla uygun bulmasna baldr. Ekonomik, ticar veya teknik ilikileri duzenleyen ve suresi bir yl amayan andlamalar, Devlet
ndeks: EUR 44/022/2013
63
Maliyesi bakmndan bir yuklenme getirmemek, kii hallerine ve Turklerin yabanc memleketlerdeki mulkiyet haklarna dokunmamak artyla, yaymlanma ile yururlue konabilir. Bu takdirde bu andlamalar, yaymlarndan balayarak iki ay iinde Turkiye Buyuk Millet Meclisinin bilgisine sunulur. Milletleraras bir andlamaya dayanan uygulama andlamalar ile kanunun verdii yetkiye dayanlarak yaplan ekonomik, ticar, teknik veya idar andlamalarn Turkiye Buyuk Millet Meclisince uygun bulunmas zorunluu yoktur; ancak, bu fkraya gre yaplan ekonomik, ticar veya zel kiilerin haklarn ilgilendiren andlamalar, yaymlanmadan yururlue konulamaz. Turk kanunlarna deiiklik getiren her turlu andlamalarn yaplmasnda birinci fkra hukmu uygulanr. Usulune gre yururlue konulmu milletleraras anlamalar kanun hukmundedir. Bunlar hakknda Anayasaya aykrlk iddias ile Anayasa Mahkemesine bavurulamaz. (Ek cumle: 7/5/2004-5170/7 md.) Usulune gre yururlue konulmu temel hak ve zgurluklere ilikin milletleraras anlamalarla kanunlarn ayn konuda farkl hukumler iermesi nedeniyle kabilecek uyumazlklarda milletleraras anlama hukumleri esas alnr.
22
6 Ekim 1983 ylnda yrle giren 2911 sayl Toplant ve Gsteri Yryleri Kanunu.
http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.5.2911&sourceXmlSearch=&MevzuatIliski=0
23
3. Madde Herkes, nceden izin almakszn, bu Kanun hkmlerine gre silahsz ve saldrsz olarak
kanunlarn su saymad belirli amalarla toplant ve gsteri yry dzenleme hakkna sahiptir.
24
Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun 10. Maddesine gre, toplant yaplabilmesi iin,
dzenleme kurulu yelerinin tamamnn imzalayacaklar bir bildirim, toplantnn yaplmasndan en az krksekiz saat nce ve alma saatleri iinde, toplantnn yaplaca yerin bal bulunduu valilik veya kaymakamla verilir. http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.5.2911&sourceXmlSearch=&MevzuatIliski=0
25
Bunlar arasnda, belirtilen gn ve saatten nce ya da sonra, ateli silahlar veya patlayc maddeler veya
her trl kesici, delici aletler veya ta, sopa, demir ve lastik ubuklar,boma teli veya zincir gibi bereleyici ve boucu aralar veya yakc, andrc, yaralayc eczalar veya dier her trl zehirler veya her trl sis, gaz ve benzeri maddeler ile yasad rgt ve topluluklara ait amblem ve iaret tanarak veya bu iaret ve amblemleri zerinde bulunduran niformay andrr giysiler giyilerek veya kimliklerini gizlemek amacyla yzlerini tamamen veya ksmen bez vesair unsurlarla rterek toplant ve gsteri yrylerine katlma ve kanunlarn su sayd nitelik tayan afi, pankart, dviz, resim, levha, ara ve gereler tanarak veya bu nitelikte sloganlar sylenerek veya ses cihazlar ile yaynlanarak yaplan toplant ve gsteri yryleri bulunmaktadr. http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.5.2911&sourceXmlSearch=&MevzuatIliski=0
26 27
Bkz. AGT Klavuzu, sayfa 15, paragraf 1 Bkz. Oya Ataman v. Trkiye davas, paragraf 38 - 44.
http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-78330
28
Bkz. Babakann 16 Haziran 2013te Kazleme mitingindeki konumas.
http://www.akparti.org.tr/site/haberler/biz-yuzde-yuzun-hukumetiyiz/46043
29
Duran adam eylemleri 17 Haziran gn sekiz saat boyunca Taksim Meydannda sessiz bir ekilde
duran Erdem Gndz tarafndan balatld ve ilerleyen gnlerde lke genelinde birok kii tarafndan benzer eylemler yapld. Eylem medyann byk ilgisini ekmiti. Bkz BBC Trke, Erdoan: Tencere, tava alanlar yargya tanmal, 21 Temmuz 2013.
ndeks: EUR 44/022/2013
64
http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2013/07/130721_erdogan_gezi.shtml; ve Bianet, Stadyumda Her Yer Taksim Her Yer Direni Yasa, 31 Temmuz 2013. http://www.bianet.org/bianet/spor/148864stadyumda-her-yer-taksim-her-yer-direnis-yasagi
30
Taksim Meydannn boaltlmasnn ardndan stanbul Valisi Hseyin Avni Mutlunun basn aklamas
iin baknz HaberTurk, Vali Mutlu'dan eylemcilerin ailelerine ar, 11 Haziran 2013.http://www.haberturk.com/gundem/haber/851715-vali-mutludan-eylemcilerin-ailelerine-cagri
31 32
Uluslararas Af rgt temsilcilerinin stanbul Valisi ile yapt grme, 11 Haziran 2013 Bkz. Sec Haber, Taksime k tamamen yasakland. Available at http://www.sechaber.com/taksime-
cikis-tamamen-yasaklandi/
33
Bkz. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Korkmaz v. Trkiye (Bavuru. 42590/98), 20 Aralk 2005
tarihli karar. Karar metni Franszcadr http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=00171721

34
AGT Klavuzunun 165. paragraf yle demektedir: Gsterilerin datlmas: Gsteriler barl
olduu srece, kolluk kuvvetleri tarafndan datlmamaldr. Gsteriler ancak son are olarak ve uluslararas standartlarn getirdii kurallar uyarnca datlmaldr. Bu kurallarn yasada belirtilmesine gerek yoktur ancak kolluk kuvvetlerini ynlendiren klavuzlarda belirtilmelidir, ve ulusal yasalar bu tr klavuzlarn yaynlanmasn salamaldr. Klavuzlar gsterilerin hangi koullarda datlabileceini ve bu izni kimin vereceini (rnein, sadece belli bir kdemdeki ya da st olan polisler) belirtmelidir.
35
Toplanma zgrlnn snrlanmas ile ilgili olarak paragraf 3.2: Kamusal alan. Ticari etkinlikler ya
da ara ve yaya trafii gibi toplumsal gsteriler de kamusal alannn meru bir kullanmdr. Herhangi bir snrlama getirilmesi dnldnde bu ilke teslim edilmelidir.
36
Bkz. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Balk ve dierleri v. Trkiye (Bavuru no. 25/02), 29 Kasm
2007 tarihli karar, paragraf 52. http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-83580

37
Bkz CNN Trk, Topu Klas'na durdurma karar, 31 Mays 2013.
http://www.cnnturk.com/2013/turkiye/05/31/topcu.kislasina.durdurma.karari/710259.0/index.html. Yrtmeyi durdurma karar 22 Haziran 2013 tarihinde geri evrildi.

38
Uluslararas Af rgt, Trkiye: Grmeler insan haklar krizini zmek iin memnuniyet verici bir
adm http://www.amnesty.org.tr/ai/node/2190
39
Bkz. Hrriyet, Egemen Ba'tan Taksim protestolaryla ilgili aklama, 16 Haziran 2013.
40 41
Bkz. Trk Tabipler Birlii, Gstericilerin Salk Durumlar, 15 Temmuz 2013. Bkz. Anadolu Ajans, Gezi Park iin referandum mmkn, 13 Haziran 2013.
http://www.aa.com.tr/tr/manset/192568--gezi-parki-icin-referandum-mumkun Gezi Park

42
Ethem Sarslk, Ankarada 1 Haziran gn yaplan bir eylem srasnda 9mm bir kurun ile bandan
vurularak ldrld. Abdullah Cmert (22) Antakyada yaplan bir eyleme polisin mdahale etmesinin ardndan 4 Haziran gn hayatn kaybetti. 3 Haziran gn yaplan polis mdahalesinde, Cmert bandan yaralanmt. Ali Ismail Korkmaz (19) Eskiehirde 3 Haziran gn yaplan bir eyleme polisin mdahalesinin ardndan kaarken sivil giyimli kiiler tarafndan dvlerek ldrld. Korkmazn beyin kanamas geirdii belirtildi ve 10 Temmuz gn hayatn kaybetti. Grg tanklarnn verdii bilgiye gre
ndeks: EUR 44/022/2013
65
Ali smail Korkmaz dvenler arasdna sivil giyimli polisler de bulunmaktayd. len dier iki kiiden biri Adanada 5 Haziran gn yapm aamasndaki bir kprde be metre ykseklikten derek len polis Mustafa Sar. Sar ertesi gn hayatn kaybetti. Sarnn kaan gstericileri kovalarken dt bildirildi. Mehmet Ayvalta (20) stanbulda 3 Haziran gn gstericiler arasna giren bir arabann arpmas sonucu hayatn kaybetti. Ayvalta ayn gn hastanede hayatn kaybetti. Bu iki lmn polis ve gstericiler arasnda yaanan atmalardan kaynaklanmad ve kaza olduu dnlyor.
43
Babakann Polis Akademisi mezuniyet treninde yapt konumann ayrntlar iin bkz Milliyet, Polis
destan yazd, 25 Haziran 2013. http://siyaset.milliyet.com.tr/polis-destanyazdi/siyaset/detay/1727367/default.htm

44
Trkiye ICCPR 23 Eyll 2003 tarihinde, AHSi 1954 tarihinde, kenceye kar Szlemeyi 2
Austos 1988 tarihinde onaylad.

45
Birlemi Milletler Kolluk Kuvvetleri tarafndan G ve Ateli Silah Kullanlmas Hakknda Temel
lkeler. http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/UseOfForceAndFirearms.aspx
46
Uluslararas Af rgt yakn bir zaman iinde ldrclk dzeyi az bu silahlarla ilgili bu ve dier
kantlara referans verecei ayrntl bir rapor yaymlayacak.

47
Bu Uluslararas Af rgt Fransa ubesinin ses ve k bombas kullanm ile ilgili nerilerine
dayanmaktadr. Bkz. Amnesty International, Lanceur de balles de dfense (de type Flashball). http://www.amnesty.fr/AI-en-action/Violences/Mauvais-traitements/Presentation/Lanceur-balles-defenseFlashball
48
Bkz. Nurol Makina ve Sanayi A., TOMA Riot Control Vehicle
http://www.nurolmakina.com.tr/en/products/internal-security/toma.html
49
Bkz. T24, Polise 400 bin biber gaz, 60 yeni TOMA geliyor, 13 August 2013.
http://t24.com.tr/haber/polise-400-bin-biber-gazi-60-yeni-toma-geliyor/236728
50
Videolar iin bkz. http://webtv.hurriyet.com.tr/20/50932/0/1/alman-hastanesi-ne-toma-li-
mudahale.aspx; ve http://www.youtube.com/watch?v=qfpGoi4chAU
51
Bkz. NTV, Vali Mutlu: lal su, kimyasal deil, 16 Haziran 2013.
http://www.ntvmsnbc.com/id/25449362/
52
Bkz. Hurriyet Daily News, Substance in water cannons in Gezi Park protests harmful and criminal,
experts say, 18 Haziran 2013. http://www.hurriyetdailynews.com/substance-in-water-cannons-in-gezipark-protests-harmful-and-criminal-experts-say.aspx?pageID=238&nid=49009

53
Bkz. Milliyet, Devletin gaz 20 gnde bitti, 19 Haziran 2013. http://gundem.milliyet.com.tr/devletin-
gazi-20-gunde-bitti/gundem/detay/1724846/default.htm
54
Bkz. T24, Polise 400 bin biber gaz, 60 yeni TOMA geliyor, 13 Austos 2013.
http://t24.com.tr/haber/polise-400-bin-biber-gazi-60-yeni-toma-geliyor/236728
55
Bkz. Milliyet, Devletin gaz 20 gnde bitti, 19 Haziran 2013. http://gundem.milliyet.com.tr/devletin-
gazi-20-gunde-bitti/gundem/detay/1724846/default.htm
56
Genelgede, gz yaartc gaz kullanlmadan nce yksek sesle uyar yaplarak, ayrlmak isteyenlerle
ilgisiz kiilerin uzaklamasna frsat verilecei ve gazn etki alan dhilinde okul, hastane, kre ve huzurevi gibi kurumlar bulunup bulunmadna dikkat edilmesi gerektii belirtiliyor. Bkz. BBC Trke,
ndeks: EUR 44/022/2013
66
Biber gaz kullanm konusunda genelge, 27 Haziran 2013. http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2013/06/130627_biber_gazi_genelgesi.shtml

57 58
Dr. ebnem Korur Fincanc ile 5 Austos tarihli grme Abdullah Yaa ve dierleri v. Trkiye (Bavuru no. 44827/08), 16 Temmuz 2013 tarihli karar, paragraf
48-50. http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-122368
59
Bkz. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Ali Gne v.Trkiye (Bavuru no. 9829/07), 10 Nisan 2012
tarihli karar. http://hudoc.echr.coe.int/sites/fra/pages/search.aspx?i=001-110262; Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, Abdullah Yaa ve dierleri v.Trkiye vakas (Bavuru no. 44827/08). Franszca karar metni http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-122368
60
rnein bkz. Gercek Gndem, Ahmet k bandan vuruldu, 31 Mays 2013.
http://www.gercekgundem.com/?p=548398
61 62
Burak nverenle grme, 19 Haziran 2013. Genel Bilgi Toplama, GBT olarak bilinen tarama srasnda, kiinin sabka kayd da dahil olmak zere
devlet tarafndan kayt altna alnm bilgileri incelenmektedir.

63 64 65 66
26 Haziran 2013 tarihli grme Video iin bkz. http://www.youtube.com/watch?v=eC9-Z7gw3DA Eylem Dzyol ve Fulya Atalay ile yaplan grme, 18 Temmuz 2013. Bkz Radikal, 'Gelen vurdu giden vurdu', 23 Haziran 2013.
http://www.radikal.com.tr/hayat/gelen_vurdu_giden_vurdu-1138794
67
Bkz Hrriyet, Alp Bura Bahadr Gltekin gzaltna alnd, 3 Austos 2013.
68
Bkz. Uluslararas Af rgt, Trkiye: The Entrenched Culture of Impunity Must End, 5 Temmuz 2007.
http://www.amnesty.org/en/library/info/EUR44/008/2007; Bkz. Uluslararas Af rgt, ocuk Haklar Evrenseldir: ocuklarn Terrle Mcadele Yasalar Altnda Adil Olmayan Yarglamalarna Son Verin, Haziran 2010 http://amnesty.org/en/library/asset/EUR44/011/2010/en/a8a060ec-e6b8-4a32-8c9bd564b11aca77/eur440112010tr.pdf
69
Bkz. nsan Haklar Komitesi, Trkiye'nin Balang Raporuna ilikin olarak 106. Oturumda kabul
edilen sonu gzlemleri, 13 Kasm 2012, paragraf 14. http://daccess-ddsny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G12/475/98/PDF/G1247598.pdf?OpenElement; ve kenceye Kar Komite, 45. Oturumda kabul edilen sonu gzlemleri, 20 Ocak 2011, paragraf 8. http://docstore.ohchr.org/SelfServices/FilesHandler.ashx?enc=6QkG1d%2fPPRiCAqhKb7yhsnvJXP2%2b 50OL9O36biF%2f9eatHQ7LHvsqWAd%2bzr%2b%2bHXK0D2ILPJaGWwJRuUgEAs7kwizhMPDMVAioTx k2eARyxYSuV9NLswm9MnrFSqmXLC4m
70
Bkz. BBC, Turkey protests resume in Istanbul after apology, 5 Haziran.
http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-22776946
71
Bkz. Milliyet, Polis destan yazd, 25 Haziran 2013. http://siyaset.milliyet.com.tr/polis-destan-
yazdi/siyaset/detay/1727367/default.htm
72
rnein, gzalt yerlerinin grnt kaytlarnn olmas zorunluluunu ve evik kuvvet polislerinin
ndeks: EUR 44/022/2013
67
kimliklerinin tespit edilmesini salayan kask numaras uygulamasn getiren yasalar kt muamele ile mcadelede olduka nemli olmutur.
73
Bkz Radikal, Gezi Park'nda polis iddetine soruturma ald, 11 Haziran 2013.
http://www.radikal.com.tr/turkiye/gezi_parkinda_polis_siddetine_sorusturma_acildi-1137182
74
Bkz Avrupa Konseyi, Avrupa Polis Etii Kurallar, Mart 2002.
http://polis.osce.org/library/f/2687/500/CoE-FRA-RPT-2687-EN-500
75
Bkz Radikal, zmir Emniyet Mdr 'sopallar' aklad: Sivil polisler, 4 Haziran 2013.
http://www.radikal.com.tr/turkiye/izmir_emniyet_muduru_sopalilari_acikladi_siviller-1136245#
76
Ethem Sarslkn vurulduu an gsteren video: http://webtv.hurriyet.com.tr/2/50629/0/1/ankara-
daki-gezi-parki-protestolarinda-ethem-sarisuluk-boyle-vuruldu.aspx
77
Eskiehir Valisi Gngr Azim Tuna ile CNN Trkte yaplan grme, 10 Temmuz 2013.
http://www.youtube.com/watch?v=umjCajKAzTw
78
Bkz. Bianet, Hasarl Grntleri Alan Emniyet Grevlilerine Soruturma, 10 Temmuz 2013.
http://bianet.org/bianet/insan-haklari/148385-hasarli-goruntuleri-alan-emniyet-gorevlilerine-sorusturma
79
Bkz. T24, Ali smail Korkmaz cinayetini ortaya karacak kameray sivil polis mi kapatt?, 21 Eyll
2013 http://m.t24.com.tr/haber/ali-ismail-korkmaz-cinayetini-ortaya-cikarak-kamerayi-sivil-polis-mikapatti/240119
80
Bkz. Milliyet, Ali smail cinayetinde fla gelime, 7 Austos 2013. http://gundem.milliyet.com.tr/ali-
ismail-cinayetinde-flas-gelisme/gundem/detay/1747227/default.htm
81
Bkz. Radikal, Mehmet Ali ahin: Gezi eylemleri mebbetlik su kapsamnda, 31 Temmuz 2013.
http://www.radikal.com.tr/turkiye/mehmet_ali_sahin_gezi_eylemleri_muebbetlik_suc_kapsaminda1144298
82
Bkz. Uluslararas Af rgt, Trkiye: fade zgrlnn Tam Zaman, Mart 2013, sayfa 17- 31.
http://www.amnesty.org.tr/ai/system/files/Ifade%20ozgurlugunun%20tam%20zamani%20_%20TR.pdf
83
Bkz. Radikal, Ali smail Korkmaz'n lmnde 6'nc adam, 26 Austos 2013.
http://webtv.radikal.com.tr/turkiye/4829/ali-ismail-korkmazin-olumunde-6inci-adam.aspx
84
Bkz. Radikal, Gezi eylemlerinin bilanosu akland, 23 Haziran 2013.
http://www.radikal.com.tr/turkiye/gezi_eylemlerinin_bilancosu_aciklandi-1138770
85 86
1 Austos 2013 tarihli grme Bkz BBC Trke, Kimdi peki bu #duranadam?, 18 Haziran 2013.
http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2013/06/130618_duranadam_kim.shtml
87
Gizlilik kararlar iddianamenin yaynlanmasndan nce savunma avukatlarna kantlarn ifasn
engeller. Bu tedbir, davadaki savcnn bavurusunun ardndan bir yarg tarafndan, Ceza Muhakemesi Kanununun 153. Maddesi uyarnca, delillerin ifasnn soruturmann amalarn tehlikeye atmas olasl ile gerekletirilir.
88 89
16 Temmuz 2013 tarihli, 2013/13024 sayl iddianame, sayfa 1-2 16 Temmuz 2013 tarihli, 2013/13024 sayl iddianame, sayfa 3
ndeks: EUR 44/022/2013
68
90 91
2911 sayl Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun 32/1. Maddesi. Cemevi Alevilerin ibadet yeridir. Alevilik Trkiyenin ounluunu oluturan ve camide ibadet yapan
Snnilerden farkl tr ibadetlerde bulunmaktadr.

92 93 94
26 Temmuz 2013 tarihli iddianame, 2013/493 esas numaral, sayfa 7 26 Temmuz 2013 tarihli iddianame, 2013/493 esas numaral, sayfa 9 Bkz. Barl Toplanma ve rgtlenme zgrl zel Raportr Maina Kiainin Raporu,
A/HRC/23/39, 24 Nisan 2013, sayfa 14 paragraf 49 http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/RegularSession/Session23/A.HRC.23.39_EN.pdf

95
Bkz. Cumhuriyet, Emniyet'ten snr aan fezleke, 3 Temmuz 2013.
http://www.cumhuriyet.com.tr/?hn=426416
96
Diyorlar ki otele polis saldrd durup dururken saldrmad. O meydanlarda polisle atanlar oraya
gitti. Orann sahipleri de onlara gzel bir ev sahiplii yapt. Orann peinden polis oraya girdi. Biliyorsunuz yasalarda yataklk etmek de sutur. Bu bir yataklk etme suudur aslnda. http://haber.gazetevatan.com/divan-otel-de-yataklik-etti/548619/9/siyaset
97
Bkz. Spiegel Online, Investors Nervous: Erdogans Witch Hunt Endangers Economy, 20 Austos 2013.
http://www.spiegel.de/international/business/erdogan-endangering-economy-with-financial-sector-witchhunt-a-917370.html
98
Birlemi Milletler Kolluk Kuvvetleri tarafndan Kuvvet ve Ateli Silah Kullanlmas Hakknda Temel
lkelerin 5. Maddesi yle demektedir: Hukuka uygun kuvvet ya da ateli silah kullanmnn kanlmaz olduu durumlarda, kolluk kuvvetleri aadaki ekillerde hareket etmelidir: (a) Kuvvet ve ateli silah kullanmn snrlayn ve suun ciddiyeti ve hedeflenen amacn meruiyetine gre hareket edin; (b) Verilen zarar ve yaralanmalar asgari dzeye indirin ve insan hayatna sayg duyun ve koruyun; (c) Yaralanan ya da eitli ekillerde etkilenen kiilere mmkn olan en ksa srede destek ve salk yardm yaplmasn salayn; (d) Yaralanan ya da eitli ekillerde etkilenen kiilerin ailelerine ya da yaknlarna mmkn olan en ksa srede haber verilmesini salayn.
99
Ayrca bkz. Trk Tabipler Birlii, zmirde Salk Hizmeti Sunan Meslektamza Polis Saldrs , 9
Haziran 2013. http://www.ttb.org.tr/index.php/Haberler/izmir-3853.html

100
15 Haziran akam polisin Divan Otelindeki gaz maskelerine ve gazn etkisini giderecek svlara el
koyduunu gsteren video: http://www.youtube.com/watch?v=V7-WDegwRtY

101 102
Video iin bkz. http://www.youtube.com/watch?v=x7jiJqpw5J0 Bkz Hrriyet TV, Alman Hastanesine TOMAl mdahale video, 16 Haziran 2013.
http://webtv.hurriyet.com.tr/20/50932/0/1/alman-hastanesi-ne-toma-li-mudahale.aspx
103 104
13 Austos tarihli grme Bkz Bianet, Gnll Doktorlara Soruturma!, 14 Haziran 2013. http://www.bianet.org/bianet/insan-
haklari/147570-gonullu-doktorlara-sorusturma
ndeks: EUR 44/022/2013
69
105
Bkz Trk Tabipler Birliinin basn aklamas, Gezi eylemcilerine gnll salk hizmeti, insani
yardm 'hukuki deil' mi?, 17 Haziran 2013. http://www.ttb.org.tr/index.php/Haberler/hukuki-3862.html

106 107
Mektup metni: http://sozcu.com.tr/2013/gundem/saglik-bakanligindan-revirlere-sorusturma.html Bkz. Hrriyet, Salktaki torba tasarya hekimlerden ar eletiri, 24 Haziran 2013.
http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/23575034.asp
108
Bkz. OSCE, Barl Toplanma zgrl zerine Klavuz, 2010, paragraf 169.
http://www.osce.org/odihr/73405?download=true
109
Bkz. Bianet, talyal Fotorafya 7 Yl Hapis stemiyle Dava Ald, 20 Temmuz.
http://www.bianet.org/bianet/insan-haklari/148615-italyali-fotografciya-7-yil-hapis-istemiyle-dava-acildi
110
Babakann 16 Haziran 2013 gn stanbulda miting konumasndan alnt
http://www.akparti.org.tr/site/haberler/biz-yuzde-yuzun-hukumetiyiz/46043
111
Bkz. BBC Media Centre, Statement regarding BBC reporters in Turkey, 24 Haziran 2013.
http://www.bbc.co.uk/mediacentre/statements/bbc-reporters-turkey.html
112
Bkz. Bianet, Gezi Direniinde 59 Gazeteci ten karld, stifaya Zorland, 22 Temmuz 2013.
http://www.bianet.org/bianet/medya/148636-gezi-direnisinde-59-gazeteci-isten-cikarildi-istifaya-zorlandi
113
Bkz. The Guardian, Turkish paper fires readers' editor after refusing to publish his columns, 24
Temmuz 2013. http://www.theguardian.com/media/greenslade/2013/jul/24/press-freedomturkey?guni=Article:in%20body%20link

114
Bkz. Radikal, Ve Can Dndar da gitti, 2 Austos 2013.
http://www.radikal.com.tr/turkiye/ve_can_dundar_da_gitti-1144521; ve BBC Trke, Trk medyasnda neler oluyor?, 12 Austos 2013. http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2013/08/130809_turkiye_basin_ozgurlugu.shtml
115
Bkz. NTV, Erdoan: Twitter denilen bir bela var, 2 Haziran 2013.
http://www.ntvmsnbc.com/id/25446690/
116 117
Bkz. Facebook Newsroom, Fact Check, 26 Haziran 2013. http://newsroom.fb.com/Fact-Check Bkz. Twittern Trkiyede ofis amas iin yasay deitireceiz, 26 Temmuz 2013.
http://www.zaman.com.tr/ekonomi_twitterin-turkiyede-ofis-acmasi-icin-yasayidegistirecegiz_2113925.html
118
Bkz. Hrriyet Daily News, Government working on draft to restrict social media in Turkey, 18 Haziran
2013. http://www.hurriyetdailynews.com/government-working-on-draft-to-restrict-social-media-inturkey.aspx?pageID=238&nid=48982
ndeks: EUR 44/022/2013
GEZ PARKI EYLEMLER
TRKYEDE TOPLANMA ZGRL HAKKI DDET KULLANILARAK ENGELLENYOR

30 Mays 2013 gn polis, stanbulun merkezindeki Gezi Parknn yklmasna kar eylem yapan bir grup gstericiyi parktan zorla kard. Toplanma zgrl hakknn ihlal edilmesi ve polisin kulland ar g kvlcm yakan ilk olay oldu ve hkmet kart gsteriler hzla Trkiyenin her tarafna yayld. Yetkililerin tepkisi ok sert ve orantszd. Polis birka ay boyunca defalarca gz yaartc gaz, tazyikli su ve dayak ile gereksiz ve ar g kullanarak barl gsterileri datt. Temmuz aynn ba itibariye 8,000den fazla kii yaralanmt. gstericinin lmnn polisin ar g kullanmasndan kaynaklandn gsteren gl kantlar mevcut. Bu tr ihlallerden sorumlu polisleri yarg nne getirmek iin henz ok az adm atlmken, binlerce gsterici gzaltna alnd, yzlercesi sadece eylemlere katldklar ya da eylemleri dzenledikleri gerekesiyle yarglanma riski ile kar karya. Olaylar belgeleyen, gstericileri destekleyen ya da haklarn savunan gazeteci, doktor ve avukatlar tutukland, tehdit edildi ve tacize maruz kald. Hkmetse buna kar sesini karanlar susturmaya ya da karalamaya alt. Bu rapor Gezi Park eylem hareketini bastrma srecinde yaanan insan haklar ihlallerini belgelemekte ve Trkiye hkmetini toplanma zgrlne sayg duymaya, polis idetini durdurmaya ve barl gstericilere kar adil olmayan yarglamalara son vermeye aryor.
amnesty.org
ndeks: EUR 44/022/2013 Ekim 2013

Gezi Parkı Eylemleri - Türkiye&#39;de Toplanma Özgürlüğü Hakkı Şiddet Kullanılarak Engelleniyor

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gezi Parkı Eylemleri - Türkiye&#39;de Toplanma Özgürlüğü Hakkı Şiddet Kullanılarak Engelleniyor

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRKYEDE TOPLANMA ZGRL HAKKI DDET KULLANILARAK ENGELLENYOR

GEZ PARKI EYLEMLER

ndeks: EUR 44/022/2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

ndeks: EUR 44/022/2013

ULUSLARARASI AF RGTNN GEZ PARKI EYLEMLERNE TEPKS

ndeks: EUR 44/022/2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

ndeks: EUR 44/022/2013

BARIIL TOPLANMA HAKKININ HLAL

ULUSLARARASI VE ULUSAL HUKUKTA BARIIL TOPLANMA HAKKININ KORUNMASI

ndeks: EUR 44/022/2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

ndeks: EUR 44/022/2013

ndeks: EUR 44/022/2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

YETKLLERN GEZ PARKI EYLEMLERNE TEPKS

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

ndeks: EUR 44/022/2013

BARIIL GSTER HAKKININ KEYF BR EKLDE HLAL EDLMES

TAKSM MEYDANI VE GEZ PARKINDA GSTER HAKKININ HLAL EDLMES

ndeks: EUR 44/022/2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

ndeks: EUR 44/022/2013

KOLLUK KUVVETLER TARAFINDAN HAK HLALLERNE YOL AAN G KULLANIMI

ndeks: EUR 44/022/2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

ndeks: EUR 44/022/2013

ndeks: EUR 44/022/2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

ndeks: EUR 44/022/2013

GZ YAARTICI GAZ VE BBER GAZI SPREY

ndeks: EUR 44/022/2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

ndeks: EUR 44/022/2013

ndeks: EUR 44/022/2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

ndeks: EUR 44/022/2013

PLASTK VE GEREK MERM

ndeks: EUR 44/022/2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

RESM OLMAYAN GZALTI

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

ndeks: EUR 44/022/2013

ndeks: EUR 44/022/2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

ndeks: EUR 44/022/2013

ndeks: EUR 44/022/2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

ndeks: EUR 44/022/2013

ndeks: EUR 44/022/2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

Uluslararas Af rgt Ekim 2013

ndeks: EUR 44/022/2013

Gezi Parkı Eylemleri - Türkiye'de Toplanma Özgürlüğü Hakkı Şiddet Kullanılarak Engelleniyor

Gezi Parkı Eylemleri - Türkiye'de Toplanma Özgürlüğü Hakkı Şiddet Kullanılarak Engelleniyor