You are on page 1of 133

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

wkdufwkdif;atmifwyfrSL;}uD;
&Jabmfwkdufatmif
trS w f w &
pmpk
uAsmpk
ESif;qDvGifjyifpmay
1

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

wkdufwkdif;atmifwyfrSL;}uD;
&Jabmfwkdufatmif

&Ja bmf (r)cif

ESif;qDvGifjyifpmayu xkwfa0onf
2014 ck/ rwfv
2

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

vGrf;ol@yef;acG
(ESpaf wGvawG tcsed f=umanmif;vkd@ &moDtaygif;awG b,fvakd jymif;ygap
usqHk;wJh &Jabmf taygif;awG toufaoG;awG vSLcJhoav a=omf
rarhEikd af y wrf;wumae ajzrajy vGrf;ol@yef;acG vSr;f vifhumyJae ) 2
(Armjynf ESpf&Snv
f &Snf c|wcf sKH usatmif ppftpkd;& zdEySd fcJhoav
b,f b 0 b,f c gwG i f ra=u wa,muf e J @ w a,muf [ m
toufudt
k yfum E$&J ygwhJ awmfvSeaf &;vrf;c&D;ay:rSmav usq;Hk olawG
rSef;ar#mfvd@k ae yef;acG qufvSrf;ae )2
(awmfvSefa&;vrf;c&D;uawmh r+yD;qH;k ao;wJh 'Dcsed fcgrmS av
wkd@&JabmfawG rSef;ar#mfcJhwJh atmifyef;ukdvnf; vSrf;umaeqJay
vGrf;&pfw&Jh Jabmftaygi;f awG opPm"dmef +rJcdik =f urav) 2
('Dae@ 'Dcsdefcgrav e,fcsJ@orm;eJ@ kyfao;kyfrsm;ukdawmh
vufpm;awmfacsygrav pdwrf mef wif;ae qxuf+zKd ;a0 wku
d zf @kd ta&;awG
t"dmefjyKrav aoG;pnf;um &Jabmftaygif;awG owWd+zdK;a0
pcef;wav#mufrmS av &efoltaygi;f acsre_ f;ypfr,fav ) 2
3

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

&Ja bmfwkdufa tmift m; *k% fj yKpmwrf;


&Jabmfwkd@
&Jabmftm;vH;k u cspcf ifav;pm;wJh &Jabmfwu
dk af tmif[m a&&Snf
tqkyaf &m*ga=umifh 2001 ZGefv 19 &ufae@wGif uG,fvGeo
f mG ;cJhyg+yD?
}uHhckdifwJh ygwD&yfwnfcsu&f +Sd yD; vkyef nf;vky[
f efrSm aysmah ysmif;wJh
&Jabmfwkdufatmif uG,fvGefoGm;jcif;[m ygwDeJ@ awmfvSefa&;twGuf
}uD;rm;wJh qHk;_H;r_w&yfjzpfygw,f?
ol[m ukd, fu sdK;rzufw Jh &moufyef awmfv Sefa&;orm;w
a,mufjzpfw,f? pum;enf;enf;ajym+yD; tvkyrf sm;rsm;vkyfwJh pdwfxm;
ESrd cfh s+yD; }uHch idk Zf o
JG wWd&w
Sd Jh ArmjynfuGejf rLepfygw&D @J om;aumif; &wemwOD;
jzpfw,f?
ygwDwGi;f rSm tvkyform; v,form;uvmwJh au'grsm;eJ@ +rdK@ae
ynmwwftv$mrSvmwJh au'grsm;t=um; aoG;pnf; nD!Gwrf u
_ kd tav;
tjrwfxm;&mrSm pHjyKavmufwJh acgif;aqmifaumifwa,muf jzpfw,f?
ol@woufwm[m ygwDawmfvSefa&;eJ@ vlrsdK;pHk Armjynfjynfol
awGtwGuf us&mwm0efukd r+iD;rjiL xrf;aqmif+yD; tvkyt
f au|;jyKcJhwJh
woufwm jzpfw,f?
4

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

ol[m zufqpf*syefawmfvSefa&;rSm yJcl;anmifukdif;wkdufyGJwGif


&Gyf&Gyfc|Hc|H yg0ifwkdufckdufcJhw,f?
jynfol@'Drdu
k a&pD awmfvSefa&;umvrSm 1948 ckEpS fwGif jynfol@
vGwfajrmufa&;wyfrawmf wyf&if; (5) 'k&if;rSL;tjzpf xrf;aqmif+yD;
yJcl;ckdif a0g+rdK@e,f ygwDaumfrwD0ifwOD;vnf; jzpfcJhw,f?
1949 ckESpfwiG f jynfo@l vw
G fajrmufa&;wyfrawmf 'kwyfr[mrSL;/
aemuf wyfr[mrSL;jzpfvm+yD; yJcl;ckdifygwDaumfrwD0ifwOD;vnf; jzpfcJh
w,f?
1950 ckESpw
f Gif jynfo@l wyfrawmfukd zGJ@pnf;wJhtcgrmS wyfr[m
rSL;/ aemufwyfr}uD; (3) &J@ 'kwyfrrSL;tjzpf wm0ef,lchw
J ,f?
onfhaemuf wkwfjynfrmhufpfveD if0g' ygwDausmif;wGif avhvm
cJhw,f?
1962 ckEpS fwGif Armjynfo@kd jyef0ifEkdifa&;udpPtwGuf AD,uferfok@d
oGm;a&muf+yD; aqG;aEG;cJhw,f? vmtdkrSwqifh Armjynf tajccHpcef;okd@
jyefvnfa&muf&SdcJhw,f?
1965-66 ckESpf umvwGif ygwDA[kd wkdufwdik ;f atmifwyf&@J wyf
rSL;}uD;tjzpf wm0ef,lcJhw,f?
ta&S@ajrmufppfa'o zGJ@pnf;+yD;aemufwGif Armjynfta&S@ajrmuf
a'ookd@ a&muf&v
Sd m+yD; ta&S@ajrmufa'o 'kwyfrSL;}uD;tjzpf xrf;aqmif
cJhw,f?
1975 ckESpf ygwAD [kdaumfrwDukd jyefvnfz@GJ pnf;wJhtcgrSm ol[m
A[kdaumfrwD0ifwOD; jzpfvm+yD; txl;vkyfief;ukd wm0ef,lcJhw,f?
1980 ckESpf Armjynftv,fydik ;f AsLkdukd zG@J pnf;wJt
h cgrSm ol[m
AsLkd&J@wyfrSL;}uD; jzpfvmcJhw,f?
cufcJyifyef;wJh tajctaeatmufrSm wm0efxrf;aqmif&if;
1983 ckESpfwGif Armjynftv,fykdif; &vvza'owGif OD;aESmufaoG;
a=umydwo
f nfh a&m*g&&S+d yD; aq;uko&ef wkwjf ynfod@k jyefvnf a&muf&Sd
cJhygw,f?
5

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

}uHhckdifwhJ ygwDpw
d f"mmwf&d+S yD; aemufq;Hk tcsdeftxd awmfveS fa&;
pdwf"mwfxufoefvSwJh &Jabmfwkdufatmif[m &Jabmftm;vHk;twGuf
avhvmtwk,lp&m pHerlemw&yftjzpf xm0pOf wnf&Sdaeygvdrfhr,f?
ol@udk od&=dS uwJh &JabmfawG rdwaf qGawG vlrsKd ;pHjk ynfoal wGuvnf; xm0pOf
wrf;w owd&ae=uygvdrfhr,f? a&&Snftaumiftxnf azmf=u&r,fh
r+yD;qHk;ao;wJh orkdif;ay;vkyfief;wm0efu kd usef&pfw Jh &Jabmfrsm;u
tm;aumif;csufawGukd avhvmtwk,l+yD; qwufxrf;ykd; tm;opfcGef
opfjzifh qufvuftaumiftxnf azmf=uygvdrfhr,f?
&Jabmf}uD;wm0efausyg+yD? at;csrf;pGm tem;,lygawmh?
&Jabmfwkdufatmif&J@ wkdufwikd f;atmifpdwf"mwf t"Ge@f &Snfygap?

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

&Ja bmf[ Grfa [mf psmyetcrf; tem;wGi f


ta&S@ajrmufykdif;ppfa'o ygwDaumfrwD
'ktwGif;a&;rSL;
ppfa 'o 'kwyfrSL;}uD; &Jabmfwkdufa tmif
ajym=um;wJh rdef@cGef;

&Jabmfwkd@
'Duae@ ArmjynfueG fjrLepfygw&D @J au'gaumif;/ ta&S@ajrmufykdif;
ppfa'o ppfOD;pD;Xme 'kXmerSL; usqk;H oGm;wJh &Jabmf[Graf [mftm; 0rf;enf;
a=uuGw
J Jh txdrf;trSwfudk u|efawmfwkd@wawG tvGef0rf;enf;a=uuGJpGm
jzifh jyKvkyaf ejcif; jzpfw,f?
&Jabmf[Graf [mf[m ygwDA[kdeJ@ ppfa'oygwDaumfrwD&J@ ta&;
}uD; wm0efay;csuft& igw@kd 6835 wyfzGJ@ukd acgi;f aqmif+yD; vm;[la'o
rkdi;f ykvkw
H 0kdufudk csDwuf+yD; tajccHa'oopf wkd;csJ@wnfaqmufa&; *k%f
ajymifwJh cufcJ}uD;av;wJh vkyfief;wm0ef xrf;aqmifaepOf 1976 ckESpf
{+yDv 12 &ufae@/ eHeuf 5 em&D 45 rdepfrSm aemifcrf;teD;w0dkuf ae&m
wGif &efoleJ@ awG@qHkwJhtcgrSm ukd,fwdik fOD;pD; nef=um;+yD; wkdufyGJqif&if;
*k%fa&mifajymifajrmufpGmjzifh usqHk;oGm;w,f? usqHk;oGm;csdefrSm ol[m
touf 41 ESpfom &Sdygao;w,f? usqHk;oGm;wJh owif;=um;&wJhtcg
ppfa'o&Sd uGefjrLepfygw0D iftm;vH;k / wyfrLS ;wyfom;tm;vH;k u igw@kd ygwD&J@
au'gaumif;wa,muf qHk;_H;oGm;wma=umifh tvGefyif pdwfxdckduf+yD;
0rf;enf; a=uuGJae=uygw,f?
7

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

&Jabmf[rG fa[mf uG,v


f Gew
f m[m igw@kd ygwDeJ@ wyfrawmftwGu/f
Armjynf jynfo@l vGwaf jrmufa&; ta&;awmfyHk twGuf tvGef}uD;rm;wJh
qHk;_H;epfemr_jzpfygw,f?
&Jabmf[Grfa[mfukd 0rf;enf;woaepOftcgrSm u|efawmfwkd@[m
ol@&@J ygwDtay: awmfvSefa&;eJ@ jynforl sm;&J@ ta&;awmfykt
H ay: twkdif;
rod opPm&Sdru
_ kd avhvm=u&r,f? ol@vdyk J ygweD @J awmfvSeaf &;u u|eaf wmf
wk@d ukd vkdtyfvkd@ awmif;qdkvm&if b,ftcsdef b,ftajctaerSmjzpfjzpf
bmtcsuftvufawmif;qkdcsufrSr&SdbJ awmfvSefa&;&J@ tusdK;ukd waoG
rwdr;f OD;xdyfyefxm;+yD; tvkdtyfq;Hk ae&mukd oGm;&r,f? a&S@wef; tusqk;H /
tqif;&Jtyifyef;qHk;ae&modk@ oGm;+yD; jynfolrsm;twGuf wkdufyGJ0ifum
Armjynf wjynfvHk; vHk;0 vGwfajrmufa&;twGuf uGefjrLepf0g'ta&;
awmfyHktwGuf &moufyef qH;k cef;wkid f wkdufyGJqifoGm;=u&r,f?
u|efawmfwd@k [m ol@&J@ b,f[mukd cspjf rwfEd;k &r,f/ b,f[mukd
rkef;wD;&GH&Sm&r,fqkdwJhtod/ &efigpnf;cGJjcm;EkdifwJh jywfom;wJh ypPnf;rJh
vlwef;pm;&yfwnfr_udk avhvm=u&r,f? ol@vydk J b,fo[
l m igwd@k &J@ &efol
vJ? b,fol[m igwd@k &J@ rdwfaqGvq
J dw
k m cGJjcm;em;vnfap&r,f? usqk;H
wJhtxd ygwDaemufvkdu f+yD; awmfvSefa&;vrf;a=umif;/ jynfolrsm;&J@
vrf;a=umif;twkdif; av#mufEkdifcJhwm[m ol@&J@woufwmtzkd@ *k%f,l
p&mygyJ? touf&SifaepOf }uD;jrwfw,f/ ao&ifvnf; *k%af &mifajymifyg
w,f? wcsdK@aomvlawGu ygwDqef@usifa&;/ wefjyefawmfvSefa&;/ jynf
olqef@usiaf &;vrf;a=umif; av#mufwm/ ao&rSm a=umufwm/ &efol@qD
'l;axmuftnH hcHw m/ jynfo l u kd &ef buftjzpfx m;wJ h opPmazmuf
orm;awGvkd r[kwb
f J 'grSr[kwf ukd,fusdK;twGuf ygwDeJ@ uif;uGmwm/
awmfvSefa&;ukd pGef@y,fvkdufwm 'grSr[kwf awmfvSefa&;ukd qHk;cef;wkdif
rvkyfvkdolawGeJ@ E_dif;,SOfvkduf&if xif&Sm;wJh rwljcm;em;csufw&yfygyJ?
u|efawmfwd@k ol@&J@ pdwaf &muk,
d yf g jynfo@l tusKd ;aqmifwhJ rGefjrwf
wJh pdwf"mwfukd avhvm=u&r,f? ol@vkdyJ kd;om;ajzmifhrwf usm;ukwf
usm;cJ yifyifyef;yef;eJ@ vkyfwJhvky[
f ef/ txuf&@J ne=f um;csufukd vkduef m
apmifhxdef;wm/ ukd,fusdK;riJhbJ awmfvSefa&;ta&;awmfyHkvkyfief;rsm;ukd

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

wufwufuu vkyfaqmifwJh pdwf"mwfu kd azmfxkwf=u&r,f? tdrf


axmifADZqkd&if qif;&Jom;v,form;jzpfw,f? awmfvSefa&;wJ yg0if+yD;
aemuf k;d k;d ukyu
f kyf qif;&Jyifyef;cH +cdK;+cHac| wmwJhvyk [
f ef azmfjyEkid cf w
Jh ,f?
vkyfom;jynfolawG&J@ tpOftvmrsm;ukd apmifhxdef;EkdifapcJhw,f? wcsdK@
aom vlawGvdk rdrb
d 0arhwmrsKd ;/ uGejf rLepfygw&D J@ &mxl;trnfc+H yD; rw&m;
wJhenf;vrf;jzifh OpPm"e&Sm}uHwmrsdK;/ tcGiafh umif;,l+yD; ppfajrjyifu odr;f &
wJh trsm;ykdifypPnf; tvGJoHk;pm;vkyfwmrsdK;/ ukefa&mif;ukef0,f arSmifckd
vkyfief;vkyfwmrsdK;/ rdrpd m;omufa&;ukd rufarmwJh &Sufp&maumif;vSwJh
tusifhqkdawGrsdK;vkyfwm r[kwfbl;?
u|efawmfw@kd [m ol@&J@ yuwd urBmhtjrifudk }udK;pm;jyKjyifEikd fwJh
wcsdefwnf;rSm rdrt
d wWbm0ukdvnf; jyKjyifEikd fwm rsKd ;ukd avhvm=u&r,f?
ol@vykd J acgif;aqmifau'g[m jynfolvx
l x
k H wynfhcHwmrsKd ;/ awmfvSefa&;
twGuf bmrqkdrod&if ESrd fhESdrhcf scs ar;wmrsdK;/ vlxke@J &if;&if;ES;D ES;D qufqH
aygif;oif;Ekdif+yD; vlxkukd*kpkdufwmrsdK; [ef}uD;yef}uD;rjyKwmrsdK;/ ukd
ynmoifv$wfwJhtcgrSm acgif;aqmifwOD;taejzifh omrefavhvma&;
ausmif;om;wOD;tjzpfc,
H lEkdifapcJh+yD;/ ausmif;&J@ pnf;H;k a&;pnf;urf;rsm;ukd
vkduef mapmifhxdef;Ekdifchw
J ,f? rdrdud,
k u
f dk a0zefa&;vkyf/ cGJjcrf;pdwfjzm Ekid fcJh
w,f? rdrd&@J csKd @,Gi;f csufukd &J&J}uD; jyifEkdifchw
J ,f? ygwDu ukd ta0;qHk;
tqif;&Jtyifyef;qHk;ae&mokd@ apv$wfwm0efay;wJhtcg olu kyf0wK
ypPnf;awG rufarmawmif;wwm r[kwfbJ/ oGm;cgeD; OuU}uD;armf&J@ vuf
a&G;pOfusr;f pmtkyf &a&;twGuf [kdvkdufar;'Dvu
kd f&SmeJ@ r&ru ,l aqmif
oGm;w,f? ygwD&J@ ay:vpDpmwrf;rsm; ,laqmifoGm;w,f? &Jabmf [Grf
a[mf[m a'oopfrSm opPm&SdpGmjzifh ygwD&@J vrf;pOfay:vpDrsm; taumif
txnfazmf&mrSm acgif;aqmifaumif;wa,mufjzpfw,f? 'g[m ol t
ouf&SifaewJhumvrSm rmhufpf0g'/ vDeif0g'/ armfpDwkef;tawG;tac:
rsm;ukd }udK;pm;avhvmwm jzpfw,f? OuUocifAodef;wif&J@ oGefoif
csufukd aumif;rGefpGm avhhvmaqmif&GufwmeJ@ cGJjcm;vkd@r&ygbl;? wcsdK
@aomvlawGvdk t&if;tES;D a[mif;ukdyJ ESpo
f drfhae+yD; [ef}uD;yef}uD;eJ@ um;
0gajymqkdaewmrsdK;/ rdrdukd,fukd txif}uD;aewmrsdK;/ bmrqkd rdrdajym
9

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

wmvkyfwmrSef&r,fqkdwmrsdK;/ txufacgif;aqmifr_ukd rsufpdxJrxm;


wmrsdK;awGukd azmfjywmr[kwfygbl;?
u|efawmfw@kd [m ol@&J@awmfvSefa&; taumif;jrif0g'ukd avhvm
=u&r,f? ol@vdyk J tcuftcJukd ra=umuf&GH@ rwkev
f _yfwm/ tcuf tcJukd
jrif+yD; rSeu
f efpGm oabmxm;Ekid f/ tcuftcJukd ausmfeif;wJh bmrxD pdwf
"mwfrsdK;ukd avhvm=u&r,f? tcuftcJ[m ol@udk aemufrqkwf apcJhb;l ?
ukd,fcE<ma&m*g&J@ xdckdufr_ukd pdwfxJrxm;bJ awmfvSefa&;vkyfief; vkyf
aep+rJyJ? }uHh}uhHckdifckdif awmfvSefa&;vkyfa&;yJ? b,fvkdavrkefwkdif;}uD;
ay:ayguaf pumrl }uH}h uHhcdik cf dik f &yfwnf+yD; tar#mftjrif&+Sd yD; awmfveS fa&;
tay: ,Hk=unfpdwfuawmh r,drf;,kdifcJhygbl;? wcsdK@aomvlawGvkd av
ukd=unfh+yD; wufrukdif+yD;/ avtvkdufvkdufwmrsdK;/ b,fnm,drf;,kdifae
wmrsKd ;/ awmfveS af &;[m rdrad cgi;f ay:a&mufvmwJt
h cg raumif;wJh avoH
awG atmf[pfwmrsKd ;/ 'gvJ=unfrh &/ [kv
d mvnf; pOf;pm;vk@d rayguw
f mrsdK;/
awmfvSefa&;oabmxm;ay: pdwfukeftm;ukef pdwf"mwfusqif;aewm/
awmfveS af &;a&S@tvm;tvm arSmifuG,fovkdv/kd ar#mfrSef;csuf r&Sdovkdvdk
jrifaewmrsdK; &Jabmf[Grfa[mf[m 'DvkdvlrsdK; r[kwfygbl;?
u|efawmfwkd@[m ol@&JawmfvSefa&;eJ@ tdrfaxmifa&;jy\em
tay:rSm rSefuefpGm ajz&Si;f EkdifwJh pdw"mwfrsKd ;ukd avh vm=u&r,f? ol@vykd J
ygwDeJ@ awmfveS af &;u vkt
d yfwht
J cgrmS rdru
d ,
kd u
f dk rSeu
f efpmG oabmxm;
apEkdif+yD; awmfvSefa&;eJ@ tdrfaxmifa&;&J@ qufqHr_rSm awmfvSefa&;[m
yxr/ usejf y\emawG[m awmfvSeaf &;&J@tusdK;ukd emcHwrJh GefjrwfwhJ pdwf
"mwfukd azmfxkwEf idk af p&r,f? ol@vykd J xyfwvJvJeJ@ rdrd&J@wkdufazmfwu
kd f
zufvnf;jzpf/ tdrfaxmifzufvnf;jzpfol tay: tjyeftvSeftm;ay; ul
nDr_ jyKvkyf+yD; b,fvdrk ek w
f ikd f;eJ@rqkd bmtcuftcJeJ@rqkd &ifqikd fae&ae&
}uHhckdifwhaJ wmf vSefa&; pdwf"mwf&Sdap&r,f? at;twlyltr# aotwl&iS f
ruGmqkdwJh oabmxm;pkdufxEl dik af p&r,f? &J&0J 0Hh hH awmfvSefa&;ukd qH;k cef;
wkdifqifE$JoGm;&r,f?
&Jabmf[rG af [mf[m opPm&S&d eSd J@ ygwDeJ@jynforl sm;&J@ ta&;awmf
yHkudk ukd,fusdK;riJhbJ rdro
d uf&cSd eG ftm;eJ@ toufudk ay;vSLcJw
h ,f? &Jabmf

10

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

rsm;&J@ =unfndKav;pm;r_ukd cH,lapcJhw,f?


&Jabmf[rG af [mf&@J woufwm[m }uH}h uHch idk f &efoel @J wdu
k yf JG qifEidk f
wJh woufwmyJ? pGJpJ+G rJ+rJ awmfveS af &;ukd qifEJE$ kdifwhJ woufwmygyJ?
&Jabmf[rG af [mf[m u|eaf wmfwekd J@ x0pOf uGu
J mG oGm;cJhyg+yD? u|ef
awmfwdk@[m 0rf;enf;a=uuGJr_ukd tiftm;tjzpf ajymif;vJap+yD; OuU
ocifAodef;wiftrSL;jyKwJh A[kdeJ@ ppfa'oygwDaumfrwD&J@ ywfywfvnfrSm
pnf;vHk;nDnGwf+yD; wkdufyGJ0ifum qufvufI usqHk;oGm;wJh tmZmenf
awG&@J r+yD;qHk;ao;whJ awmfvSefa&;vrf;a=umif;twkid f; csDwuf+yD; Armjynf
wjynfv Hk; vHk;0vGwfajrmufa&;twGu feJ@ uGefjrLepf0g'ta&;awmfyHk
atmifjrifa&;twGuf qHk;cef;wkdif vHk;yef;wkdufckduf=uygpkd@?
&Jabmf[Grfa[mf urBma=uaomfvnf; O'gef;wGifygap?

rS w f c suf ?
? (1) xkdpsmye tcrf;tem;ukd ta&S@ajrmufppfa'o/
ppfa&;avhusihu
f iG f;wGif 1976 ck arv (20) &ufae@u usif;yjyKvkycf w
Jh m
jzpfw,f?
(2) &Jabmf [Grfa[mqkdwm *sif;azmvlrsKd; &Jabmf
aygif v f q t'D ; jzpf + yD ; 1950 ck E S p f u p+yD ; &J a bmf a emf q k d i f ; eJ @ twl
w&kwjf ynfxJ 0ifa&muf vmcJhol jzpfw,f? 1968 ck/ Zefe0g&D (1) &ufu
pwifcJhwJh ta&S@ajrmufe,fpyf ppfa'o zGifhvSpfa&;wkduyf rGJ sm;rSm awmuf
av#muf yg0ifco
Jh l jzpfw,f?

11

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

Ak d v f w k d u f a tmif & J @ rd o m;pk x H ay;pmrsm;


ay;pm (1)
okd@
om;eJ@orD;
azaz txl;owd&pGmjzifh om;eJ@ orD;wk@d xH pm;a&;vkduw
f ,f? r=umcifu
arareJ@ om;wk@d orD;wk@d azazhxaH y;vku
d w
f Jh pmawGvnf; azazzwf&w,f?
araru azazhxaH &;wJph mxJrmS tdrt
f wGuf bmr# pdwfrylzk@d om;eJ@orD;
twGuf pdwfrylzkd@? om;eJ@ orD;uvnf; azazhpum;ukd em;axmifr,f/
avhvm a&;ukd }udK;pm;r,f/ ararhudk ulnrD ,fqw
dk pJh mawGukd azazzwf
vkdu&f awmh 0rf;omvkd@ rqHk;Ekid fbl;aygh? azazhxHpma&;wkdi;f om;eJ@orD;wkd@
vdrRm=uwmawG@awmh azazvnf; a&S@wef;rSm pdwfcspmG tvkyfvyk f Ekdiw
f m
aygh? aemifrSmvnf; om;eJ@orD;[m azazxH pma&;=uwJhtwkdif; quf
vuf}udK;pm; vkyfaqmifoGm;vdrfhr,fvkd@ azaz,Hk=unfw,f?
om;twGuf azazajymcsifwmuawmh avhvma&;ukd t&ifu
vkyd J }udK;pm;zkd@/ ausmif;uyGJuvGJvd@k tjcm;uyGJrsm; rvkdufzd@k qw
kd Jh arar
ajymwm azazvnf; oabmwlw ,f ? 'Dv kd ajym&wm om;twG u f
pmayaemufusrSm pkd;vkd@jzpfw,f?
orD;twGuf ajymcsifwmuawmh orD;[m avhvma&;vnf;
}udK;pm;w,f? rmrmhukdvnf; ulnw
D ,f? 'gayrJh orD; }udK;pm;jyifzkd@uawmh
tpm;taomuf a&G;cs,fwmjyifzkd@ vkdw,f? orD;usef;rma&;[m odyfr
aumif; ao;bl;? orD;usrRma&; aumif;vmatmif bmrqdk pm;yg? 'gro
S m
aemifrmS arareJ@ ukdukdwkd@ a&S@wef;ukd vmwJhtcg orD;vnf; vku
d f vmEkid f
rSm?
aemifv}l uHKrS azaz pmxyfa&;OD;r,f?
om;eJ@orD;&J@
azaz
3/ 2/ 82?

12

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

ay;pm(2)
om;
8/ 3/ 83?
cifatmif
azaz owd&pGmjzifh pma&;vkdufw,f? azazwkd@awmh acsmarm
pGmeJ@ vk&d mc&D;ok@d a&muf+yD; vkyfief;awG vkyaf e=u+yD?
azazhusef;rma&;vnf; aumif;ygw,f?
om;&J@ avhv ma&;tajctaeeJ@ usef;rma&;tajctaea&m
aumif;&J@vm;? rmrmhazazxH pma&;wkdif; rif;vnf;a&;/ rif;nDrvnf;
a&;ckdif;ayg?h azaz rif;twGuf t"du pk;d &drfwmawmh rif;&J@avhvma&;eJ@
rif;&J@a&S@a&;twGufyJ? azazuvnf; awmfvSefa&;wm0efawGa=umifh
om;orD;awGeJ@ t+rJtwlraeEkdif? rif;wdk@rmrmhu vnf; tvkyfrsm;?
om;orD;awGukd aumif;rGefpGm ynmay;zkd@ tcsdefr&jzpfaeawmh rif;wdk@
armifESr 2 OD; vlawmfvlaumif;awG jzpfvm rjzpfvmqkw
d mbJ azazht
aeeJ@ pkd;&drrf w
d mbJ? 'gayrJh ,cktxd om;a&morD;a&m vdrfrmw,f? rdb
pum; em;axmifw,f? rmrmhuvnf; t+rJwrf; rif; wkd@ukd ulnDaeawmh
azazvnf; a&S@wef;rSm pdwdcsrf;ompGmeJ@ tvkyfvkyfEkdifwmaygh? rif;nDr
ukdvnf; ulnaD emf?
rmrmhu tvkyfursm;/ ol@usef;rma&;tajccHuvnf; raumif;
qkdawmh wcgw&H zsm;wJhtcg om;taeeJ@ oufqkdif&mukd cGifhawmif;+yD;
rmrmeJ@ nDrav;udk jyefulnDaygh? rif;nDrudkvnf; olvkyfEkdifoavmuf
ckdi;f ay; okd@r[kwv
f #if }uD;vm&if bmr# rvkyfwwf jzpfaerSm
aemifvl}uHKrS xyfa&;OD;r,f?
oifh
azaz?
13

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

ay;pm(3)
okd@
orD;
azazowd&pGmjzifh pma&;vkdufw,f? azazuvnf; orD;wkd@eJ@
cGJvm+yD;aemuf ae@wkdif;yJ rtm;&bl;? c&D;xGufzd@k jyifqif&w,f? &Jabmf
awGe@J aqG;aEG;&wmawG vkyaf e&w,f? tvkyfrsm;vGef;vdk@ orD;xH pmr
a&;Ekid w
f mukd orD;cGiv
hf w
$ fygaemf? awmfveS af &;orm;awGqdw
k m 'Dvydk o
J rD;?
awmfvSefa&;twGuf tvkyfawGrsm;vm+yDqkd&if tJ'DtvkyfawGudk t&if
+yD;atmif vkyf+yD;rS rdrdtwGufjzpfwJh rmrmhwkd@/ orD;wdk@/ ukdudkwdk@ukd
owd&wJhta=umif;rsm; pma&;wmwdk@ukd aemufrS a&;&w,f? 'Dvkd pOf;
pm;wm[m aumif;rGefwJh tawG;tac:vkd@ac:w,f?
orD;vnf; }uD;vm&if azazwkd@ rmrmhwd@k vkd awmfveS af &; orm;
jzpf&rSmyJ? 'ga=umifh ,ckorD;[m i,fao;ayr,fh azazwkd@vykd J awmfveS f
a&;wm0efawG &Sdw,fodvm;? tJ'gu bmvJqkd&if orD;}uD;vmwJhtcg
awmfvSeaf &;vkyfief;awG aumif;aumif;vkyEf dik zf @dk twGuf ,ck orD;pmay
avhvmae&w,f r[kwfvm;? tJ'g awmfvSefa&;wm0efaygh? 'ga=umifh
avhvma&; udk }udK;pm;wm yifr/ upm;wm 'kw,
d jzpf&r,fr[kwfvm;?
azazajymwm [kwfa=umif;? azazuawmh orD;av; pmar;yGJ vkyfwkdif;
yxr&apcsifwmaygh? tdrfjyefa&muf&ifvnf; rmrmhukd ulnDzkd@ odwwf
w,fqkd&if azazuawmh tm;}uD; 0rf;omrSmaygh? 'Dvkd orD;&J@ owif;
aumif;awG =um;&&if azazjyefvmwkdif; orD;ukd csD;usL;rqHk;Ekdifb;l aygh?
orD;twGuf azazvkyfay;xm;wJh tdrfa&S@u opfcGyef;av;awG
yGif+yDvm;? jrefjrefyGifhatmif rkd;r&GmwJhae@qkd&if naewkdif; a&wcgwcg
avmif;ay;ayg?h rmrm}uD; tvkyfrtm;&if orD;u =uufuav;awGvnf;
0kdif;*kpkduf tpmau|;wmawG vkyfulOD;aygh?
azazc&D;rxGufcif tcsdef&u pmxyfa&;OD;r,f?
orD;&J@azaz?

14

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

v,form;uGefjrLepf
zdk;oH (vlxk)
v,form;ppfppfuae/ uGejf rLepfppfpjf zpfatmif
b,fpepfukad wmfveS /f b,ftopfux
kd al xmif
b,ftxpfawGwufvrS ;f &w,f
wu,fwrf;odcsifw,fq&dk if
ol@ta=umif;udak vhvmyg?
pum;udrk sm;rsm;rajym
ajymjyef&ifvnf;roG,0f u
kd f
wdu
k f u
kd -f wH;k wd
odwt
Jh wdik f;ajym/ ajymwJhtwdik ;f vkyf
[kwfw,fvk@d ox
l if&if
Sib
f &k ifukv
d nf;ra=umufwv
Jh }l uD;
15

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tm%mSipf pfocl ;kd awGukd


x,fx;kd ovdx
k ;kd / xGeo
f ;kH ovdrk e_ ;f
a&ajrqH;k wJt
h xd
pdwf'ek ;f 'ke;f cs/ wdu
k cf ku
d jf ycJhovdk
rdbjynfolawGukd
om;i,fvv
kd yk af u|;
aoG;ac|;awGay;vSLcJo
h ?l
omrefval wGtwGuf
omrefc&D;rav#mufyJ
omrefr[kwfwphJ eG @f vw
$ rf a_ wGvyk cf w
hJ hJ
omrefv,form;
yJc;l e,fom;}u;D udk
omrefuAsmwyk'ef @J om
*k%jf yKEdkiw
f hiJ g
tm;emrdyg&@J
olukid w
f t
hJ vHux
dk rf;
olqw
kd ahJ w;ud[
k pf&if;
&ifwiG ;f uol@ta=umif;
armif;wcsux
f kvu
kd yf gw,f
aomif;xdu
k rf mS [nf;apom;?
zdk;oH (vlxk)

16

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

&moDt aygif ;
b,fvkdy J ajymif;ygap
vGrf; aiG@a0qJ ?
armifvS0 if; (jrif;+cH)
rd;k rcEG,f
EG@J vs,rd f;cgvsuf
E_wq
f ufcsed f
ol
avsmif;pufomG ;cJ+h y?D
jr&mawm orkdi;f pOfrS
yJc;l k;d r&J@ rkew
f idk f;oH
tHrh ukefatmif xpfcsKef;nHqrJ mS
wku
d yf eJG @J twl
&Sio
f efvmcJw
h Jh ESvk;H om;wck ?
jr&mawmrS csw
D ufchw
J ,f
rJe,fawmifwef; ytk@d 0af wmifwef;rsm;
a&jym&pfoef; tif;av;uef
ae=umwk@d OD;armh&m rJZvDawmwef;
17

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

a0qkdi;f r_id f;ndK@ 0awmifwef;wk@d qD


olav#mufvSrf;cJh& c&D;&Snf
aoG;ac|;t&if;wnf&wJv
h rf;
wku
d fyaJG wGe@J yrf;wD;vsuf ?
awmifjrif}h uD;awG wvH;k +yD;wvH;k
zefcek o
f vkd ckeaf yguaf usmv
f m$ ;
yef;quform; Aswv
W dk
k;d rukad usmf
tif;av;rSm waxmufem;
rkd;ysHawmif}u;D awG ol@z0g;atmuf
A[ked @J ajymufusm;a'o
vGe;f &S,fovkd acgufw@kH acgujf yef
tzefzefu;l vl;cJw
h hJ
ol@&@J Ev
S k;H om;
bmom;eJ@rsm;
xkqpfxm;ygvrd hf ?
ol@Ev
S ;kH om;
pGr;f tm;}u;D jrifrh &_ @J Zmpfjrpf
ygwDuckd spf jynfoluckd spw
f hJ pdw"f mwfe@J
w&pyf tqufrjywfygav
tm;opfawG pdrx
fh Guaf ecJw
h ,f
EGm;oli,fvkd kd u
kd sKd ;usKd ;
wkid f;jynftusdK;ukd
xrf;yd;k xrf;ovkd o,fyd;k zd@k
ol@ycHk;kd; rmcJw
h ,f?
yJcl;k;d rukd +idK;rmefz@JG
18

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

acgi;f eJ@a0S@wu
dk cf hw
J hrJ ek fwidk ;f
ausmufwHwdik ;f awG wku
d fpm;Ekdicf ahJ yr,fh
jr&mawm&J@ A[kcd sufr
'kd@ol&Jaumif;awG&J@ tjrKaw &wem
eDjref;wJh ESvk;H om;awG
ozef;yifay:rS csw
d q
f JcG w
hJ mr[kwf
apmarmifEkw@kd wawG w,kw,
ykduaf xG;odr;f qnf;cJ=h uw,f?
tif;av;a&jyifrmS
olw@kd yk&H yd fv$mawG xif[yfqJ
a0[if,u
H
tjrifhysH pifa&mfiSufawG
jrifawG@Edik =f uw,f?
vGr;f ol@yef;acG
wa0a0eJ@
wrf;wumav
ajzrajybJ
'd@k &ifxrJ mS
ol &SdaeqJyg?
ol
tdy&f mxuf yufvuf
toHrxGuEf idk &f m
ESprf sm;pGmyg
ol@tmHrk mS
qkAd ,
D ufu oHr%dol&Jaumif; kyfyv
Hk m$
tm;ay;az;raerSm aocsmygw,f?
19

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

wcgu
0awmifwef;}u;D ay:rSm
wm0efc&D;eJ@ oljrif;pD;tvm
OD;xkyrf Sm =u,few
D vufvufe@J
usuo
f a&&SdpGm cHhnm;wJo
h @l ukd nejf y
tJ'g
wkdufwikd ;f atmif&J@ wyfrLS ;
&JpdwfeJ@ xl;jcm;*k%fajymifwJh wOD;
'kd@wyf&J@acgi;f aqmif Akv
d fwkdufatmifygvd@k
0 - vm;[l - tcg jynfolrsm;pGmtm;
igajym=um;&if; *k%f,cl zJh ;l wm
ckxd vGrf;qGwq
f J ?
armifvS0 if; (jrif;+cH)

20

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

wyfr SL ;}uD; &Jabmfw kdu fa tmift m; tav;eDj yKjcif;


&JabmfatmifEkdifOD;

ar#mv
f if[
h efrwl
jyefawG@onfwiG f
jyL;=unfrsuv
f ;kH rsm;ESihf
+yKH ;vsuo
f m;/ tm;&0rf;om
rsufEmS &$ifvef;
vufawGurf;vk@d vSr;f zufonf
ajymrxGuo
f nfh ol@toHa=umifh
u|eaf wmfcpH m;r_ v_u
d cf eJjzpfrad o;
ta&;rxm;Ekid yf g/ ol@tmHu
k
pma&;jyrS auseyf/ acgi;f wqwfqwfEiS hf
ol@&ifxJ rSwrf ad eyHkawG
a0a00g;0g; pum;awGjyefajym
vuf[efajc[efEiS hf
pdw"f mwfreS .
f
kycf E<mrSm/ a&m*g}u;D rm;
21

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

ol@wm0eftm;/ wm;qD;vku
d o
f nf?
ol@use;f rma&;
awG;jyefaomfrl
wm0efxrf;&if;
,k,
d iG ;f usKd ;ayguf/ aoG;a=umazmufum
OD;aESmufwGi;f aoG;0if
u,fcsdeyf if rrDyg
tmHak =umxd/ zdp;D ESyd pf uf
toHxu
G rf &/ jzpfomG ;onf
olum; ppfa&;a&S@aqmif
Akv
d w
f u
dk af tmifyifwnf;?
acgi;f aqmifa&S@omG ;/ rsm;rsm;vkyf eJeaJ jym
tajymxuf/ vufawG@yidk ;f yko
d ef
ordik ;f rSeu
f /dk qufyikd ;f jyefvSef
*syefzufqpf/ awmfveS pf pf0,f
yJc;l e,fw0ku
d f
anmifuidk ;f wku
d yf rGJ pS
ZGJebJe@J &J0pHh Gef@pm;
xifxif&mS ;&Sm; v_y&f mS ;wku
d yf J0G ifco
Jh ?l
48 ckESpf/ jynfwiG f;ppftprSm
a0g+rKd @e,fygwaD umfrwD0ifjzpfonf
ppfa&;wGiu
f m;
&if; 5 &if;rSL;wm0ef ausyeG fcJhonf
49 rSm 'kwyfr[mrSL;ESifh
yJc;l ckid faumfrwD
aemuf - yDt,fvaf t wyfr}uD; 3 .
22

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

'kwyfrrSL;}u;D wm0ef,cl o
hJ nf?
jynfyrSmvnf; avhvma&;vky&f if;yif
62 ckESpw
f Gif wzef
jynfawmfjyefa&;
AD,uferfEiS ahf qG;aEG;um
vmtdrk yS if/ jynfwiG ;f 0ifonf
62 rSonf 66 ckEpS ftxd
wduscikd +f rJ/ yJc;l k;d rwcGif
ppfqifrqdik ;f
wku
d w
f idk ;f atmifwyfrLS ;rSae
txl;qufom; rtm;0efydk
A[kdXmecGEJ Sifh yJc;l kd;rtwGuf
oG,q
f ufay;+y;D aemuf
ta&S@ajrmufa&muf&jyefum
75 ckEpS rf mS / ygwAD [kad umfrwDjzpfco
Jh nf
xkpd yfu;l rwfu;l / txl;wm0ef ,ljyefao;onf
xku
d mvrSwzef
ppfa'o. 'kwyfrLS ;wm0efxrf;onf
79 vrf;pOfcst+yD;
vycrSm wyfrLS ;}u;D wm0efxrf;&if;
ysu,
f iG f;[ku
d Ef rG ;f ruse;f rrm
a&m*gaAGazmuf/ OD;aESmufaoG;a=um aygu&f onf
ESpv
f &Sn=f um/ emwm&Snjf zpf
2001 ckESpw
f Gi;f wGif olu,
G fveG jf cif;jzpfonf
olueG jf rLepfacwfopfudk ,Ho
k vkd
jynfo@l 'rD u
dk a&pDuv
dk nf; ,H=k unf
jynfo@l awmfveS af &;rSm
wm0eftvDvD ayG@cso
D ,faqmif
23

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

Akv
d fwu
dk af tmifonf
vGe*f %
k af jymifonfh
acgi;f aqmifaumif;jzpfonfEiS t
fh nD
u|Eyfk w
f @kd tav;eDjyKvkdu&f ayonf?

&Ja bmfa tmifE kdi fO D;


20/ 9/ 2013?

24

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

vGwaf jrmufa&;ol&aJ umif;


(wyfrSL;}uD; &Jabmfwkdufatmifokd@
tav;jyKuAsm)
armifpkd;csdef
Ek d 0 if b m 16/ 2013?

2001 rSm
wku
d w
f idk ;f atmif wyfrLS ;}uD
&Jabmfwu
kd af tmif uG,v
f eG fcaJh ygh
2007 rwfvrSm
wyfrLS ;}uD;&J@ ZeD;onf
&Jabmf (r) cifeJ@
qHkqnf;jzpfc=hJ u?
xkpd Ofxu
J
wyfrSL;}u;D &J@ b0tpdwt
f ykid ;f
25

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

orkid ;f pmrsuEf mS rsm;


pwifzwf=um;rdcahJ yg?h
vlwidk ;f vlwidk ;f
acwforkid ;f eJ@ qufpyf
tawmrowf v_y&f Sm;usiv
f nf
aoonftxd
&yfwnfre_ J@ todw&m;
jcm;em;vGe;f pGm ?
vl,Ofaus;eJ@ vl@tkid f;tpkdi;f
jrifjh rwfol/ ,kwn
f ho
H l
odumQ wefz;dk }u;D rm;ole@J uif;rJo
h l
rwl jcm;em;=uw,fav?
e,fcsJ@qef@usifa&;
trsKd ;om;vGwaf jrmufa&;rSm
yg0ifvy_ &f mS ;vmcJh
i,f&,
G pf OfrmS yJ
ygwt
D vHawmfatmuf
twufuqH;k a&mufvmcJhol?
zufqpf*syef
awmfveS 0f &hH J
jynfo@l ppfyx
JG J
yJc;l e,f anmifuidk ;f wku
d yf u
JG p
xm0& awmfveS af &;orm;
ausmufom;ausmufwdik f
tckid ftrm pkdux
f cl o
Jh yl ?J
26

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

azmufjyefwhJ
tkypf ;kd zdEySd o
f l tqufqufudk
rsKd ;quftvkduf awmfveS w
f u
kd fcu
kd f&if;
q,fpEk Spaf wG jzwfoef;vm
wyf&if;rSL;/ 'kwyfrrSL;
wyfr[mrSL;
wku
d fwikd f;atmif wyfrLS ;}u;D
uGejf rLepfwyfrLS ;}u;D jzpfvmcJah v&J@?
pdwt
f awG; uGef&ufxJ
tvdv
k kd E_id ;f ,SOrf dvsuo
f m;jzpfchJ
ae0if;cg;yku
d af qmifwyfu
a=u;pm;wyfrrSL;
e,fpm;y,fpm; ppfya'o&mZfwidk ;f rSL;rsm;
ppfAsLku
d &ufrsm;pGm;
atmufzd tay:zm;
&mxltm%mwk;d a&; t"duxm;
ud,
k u
f sKd ;pD;yGm;
}u;D xGm;ckid cf zhH @kd
ppfwu
dk af y;ae& ppfAv
kd v
f yk af e&
jynfwiG ;f ppfe@J }u;D yGm;csr;f omatmif vky,
f =l u
awmifay:ajrjyef@ trsdK;om;vlxkukd owf&
zdEdyS t
f Ekid u
f si&hf
jc,fv,
S f tjrwfxkwf&
&ufpufveG f;av &mxl;wk;d av
ppfwyf[m rk;d ay:axmifrypf
vlxu
k dk wnfw
h nfhyJ ypfw,f
ypfcwfowfjzwfav bG@J x;l wk;d av;
27

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

qkwHqdyf txyfxyf &&Sdavaygh?


jynfwiG ;f ppftk;d yHak y:
aoG;acsmif;yifvx
J J
ppf&mZ0if aumifawGrmS
olc;dk "m;jrjzpfvm
ppftm%mqkdwm tjrwfxw
k af &;ud&d,m
usdusdwuf csrf;omvmcJ=h u
uGejf rLepfwyfr[mrSL;crsm
vlxkeJ@twl rGJaw qif;&JvSygbd
eykdifqdik fr_qkdwm ewd
vlxv
k w
G af jrmufz@dk
uke;f ke;f awmfveS af ecJ&h
rdom;pkta&; ab;csw
d fxm;&
pGe@f vw
$ t
f epfemcHc&hJ
ukd,u
f sKd ;pGef@&if; a&m*g&?
a=omf wku
d w
f ikd f;atmif
uGejf rLepfwyfrLS ;}u;D
&Jabmfwdu
k fatmif
a=uuGpJ &m aumif;vGe;f vS
Armjynforkid ;f rvSwmukd
'Dru
dk a&pD +ird ;f csr;f a&;&zk@d
trsKd ;om;vlxk vGwfajrmufz@kd
vlrp_ epfqd;k zsuo
f dr;f zk@d
uGefjrLepfppfAv
dk cf sLyfwd@k &@J
pdw"f mwfceG t
f m;owWed @J
ke;f uefawmfveS cf hJ
ukd,u
f sKd ;pGe@f ay;qyfchJ
28

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tJ'pD w
d "f mwf=u,fyiG hf
tJ'DceG t
f m; ZGo
J wWpd ed yf iG haf wGu
Armjynf awmfvSeaf &;tvHay:rSm
zl;yGiafh 0cJh awmufycJh
Armjynf tusn;f wef ppftrm&Gwf rsuEf mS xuf
+yKd ;jyufjc,fo qifjref;cJh
usaemfwd@k &ifxJ acgif;xufrSm
xm0& qifjref;&wJh pdwf=u,fyGiafh wGaygh?
wkdi;f jynfvGwaf jrmufa&;
toufay;xm; wku
d fyaJG wGxJrmS
av;eufwJh ,H=k unfcsux
f rJ mS
b0wckvk;H &Jabmf}uD; jrKyfEcSH aJh ygh
uk,
d u
f sdK;pGef ay;qyfveG ;f awmh
tjrwftpGe;f tjzpf a&m*gawG&vmaygh
wkdi;f jynf&@J om;aumif;&wemwkid ;f rSm
a&m*gtrsdK;rsKd ; &vmwm "rRwmyJ r[kwv
f m;?
okd@ayrifh
aorif;u &Jabmf}uD;&J@ toufukd vk,lomG ;w,f
ao&myg &Si&f myg ol&aJ umif;pdwf"mwftouf[m
usaemfwd@k vufxrJ mS t&,lxm;cJw
h ,faemf
urBmwnfoa&G@usef&pfchJ
aorif;u &Jabmf}uD;&J@
ESv;kH aoG;ckeo
f u
H dk &yfqidk f;ypfchJ
usaemfwd@k &ifxJrSm
&Jabmf}u;D vGwfajrmufa&; &ifcek o
f [
H m
w&Hrvyf yJhwifxyf
puUef@rjywf&Sifoefaeav&J@ &Jabmf}u;D a&?
29

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

a=uuGJr_ bmompum;vH;k
onfuAsmyef;wuH;k eJ@
OD;nGw*f g&0jyKvku
d yf gw,f &Jabmf}uD;?

armifpkd;csdef
Ekd0ifbm 16/ 2013?

30

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

vl a oaomf v nf ; emrnf r aool r sm;


at;cspf

Akv
d w
f du
k fatmifqdw
k m
yJc;l k;d reJ@ ta&S@ajrmuf
Ekdiif t
Hh ausmf
ypPn;f rJah wmfveS af &;orm;
80 ckEpS u
f mvydik ;f
tv,fydik f; AsLkdqif;
&Sr;f jynfwcGif v_y&f Sm;
yifavmif;w0kduf tajcjyK
vlxu
k dk pnf;H;k um
ppftm%m&Sipf epfukd
acsr_ef;zk@d jyifqif
jynfolcspfwJh olyif?
31

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

&JabmfawGav;pm;
tm;uscifrif
ol@udyk gcif?

wkduyf cGJ &D;


qufIESiw
f ek ;f
avjzwfrv_yEf ikd f
ajymufusm;cGirf S
tajccHa'oyk@d
aq;Hrk SmyJ tk;d xkwfch&J ?

r+y;D qH;k ao;wJh awmfveS af &;c&D;


ol@rSm ZeD;eJ@ om;orD; 2 OD;usefcw
Jh ,f?
ruseo
f nfrmS OpPm"e
useo
f nfrmS
awmfvSepf dwf"mwfyg?

?
at;cspf
14-2-2004?

32

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

awmfvSe fa &;armfuGef;xJrS &Jabmfw kdufa tmif


ausmf a qG
y*k;d k;d rqdw
k mpdr;f jrnKd @rid_ ;f / eufid_ ;f awmawmif
aygu,fo,HZmw/ pHv
k ifvSwJh
tv,f;kd r&J@ wae&mayg?h
y*k;d k;d r[m/ wcsdew
f cgu
Armjynfoal wG&@J / zufqpf*syefawmfveS fa&;
atmifajrjzpfczhJ ;l w,f?
y*k;d k;d r[m/ wcsdew
f cgu
Armjynforkid ;f opfu/dk zGiv
hf pS x
f q
k pfz@dk
ppftm%m&Sipf epfe@J
azmufjyefa&;tpkd;&tqufqufudk
awmfvSeyf keu
f ef/ aoewfoaH wG
wjynfv;Hk [de;f nH/ b0ufv#aH pcJw
h hJ
tzdEydS cf w
H idk ;f &if;om;aygi;f pH&k @J
b0vGwaf jrmufa&;jzpfwhJ
Armjynfopfudk aqmif=uOf;vmr,fh
jynfo@l 'rD u
dk a&pDawmfveS af &;ukd

33

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

a&S@aqmifnefjycJhwJh
ArmjynfueG jf rLepfygw&D @J
A[kXd mecsKyftajcpku
d &f m
tcsuftjcmae&mvnf; jzpfczhJ ;l w,f?
'Dae&m[m/ wcsed w
f cgu
teDa&mifrsKd ;quf/ awmfveS af &;ysKd ;yifrsm;
&Sio
f ef}u;D xGm;/ rsKd ;yGm;ul;quf
jyef@ymG ;a&;twGuf
rmhupf v
f eD if0g'wuUov
fdk rf mS
oabmw&m;a&;ynm&nfE@kd
aomufp@kd z@kd / ta&S@wdik f;okd@
rdcifygwu
D yk@d v$wcf hzJ ;l w,f?
ynmjynfph kH
tawG@t}uKH / ukv
H Hk u,f0
yHpk rH sdK;pH/k omefrsdK;pHek @J
rdcif&ifciG fx/H jyefa&mufvmwJh
awmfveS af &;rsKd ;qufrsm;ukd
aEG;axG;v_u
d v
f pJS mG
'Dae&mrSm }udKqkcd zhJ ;l w,f?
jyefa&mufvmwJh
awmfveS af &;rsKd ;qufxJrmS
&Jabmfwdu
k fatmif
olvJ ygchw
J ,f?

34

ol[m (1962) rSm


vmtku
d jdk zwf/ AD,uferfujdk zwf
rJacgifukdjzwf/ oHviG fjzwf

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

&Jo;kH &Jpw
d "f mwf &ifrmS yku
d +f yD;
tcuftcJausmv
f m$ ;
atmifyt
JG &,lqw
kd hJ
k;d r&J@pw
d "f mwfe@J
&Sr;f k;d rukd ausmjf zwf
y*d;k A[kXd mecsKyfukd ajccscw
hJ ,f?
k;d r[m &efo0l ikd ;f ywfxm;wJ=h um;rSm
&Jo;kH &Jpw
d "f mwf
wkduw
f dik ;f atmifpw
d "f mwfawG
txGwt
f xdyaf &mufaewJu
h mv
'DumvrSm
k;d rA[kXd mecsKyfu
Akdvw
f u
dk af tmifudk
wkdufwkdif;atmif wyf&J@
wyfrLS ;}u;D wm0efudk
,H=k unfpw
d cf spmG
(65-66) rSm tyfEiS ;f cJw
h ,f/
tJ'u
D mv
k;d rrSm/ wk;d yGm;cJw
h ,f
wkduw
f idk ;f atmifwyfz@JG rsm;?
tJ'aD emufrmS
A[kdXmecGJ tajcpkduf&m
&Sr;f k;d reJ@/ y*d;k k;d r A[kXd mecsKyft=um;
vGe;f xk;d oGm;vm/ txl;qufom;tjzpf
aq;vkyo
f m; q&mwifat;toGief @J
tif;av;a'ow0ku
d rf mS
ppftpk;d & a=u;pm;wyfrsm;ukd wku
d yf 0JG if&if;
vlxt
k =um; pnf;H;k v_y&f mS ;cJw
h ,f?

35

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

1968 aemufyidk f;
ta&S@ajrmufe,fpyf tajccHppfa'o
zGihv
f Spaf y:ayguv
f mwJt
h cg
ppfa'o&J@ 'kwyfrLS ; 0rfzpk pfvif1tjzpf
e,fpyftajccHa'orSm
}u;D xGm;vmwJh
wkid ;f &if;om;vlrsKd ;aygi;f pHyk g0ifwhJ
wyfrawmfukd acgi;f aqmif&jyefw,f?
1975 rwfv/ k;d rrSm
OuUocifZif
twGif;a&;rSL; ocifcspw
f d@k
ygwDeJ@ jynfot
l wGuf
toufaoG;ac|;ay;quf
awmfveS fa&;ukd urn;f xk;d oGm;wJhtcg
wAkdvfus wAkdvfwuf a&S@qufcsDwufzd@k
OuUocifAode;f wif a&S@aqmifwhJ
A[kad umfrwDay:aygufvmwJt
h cg
ol[m A[kad umfrwDtzG@J 0if jzpfvmw,f?
txl;vkyif ef;ukd wm0ef,l&ol jzpfvmw,f?
&9 vrf;pOft&
A[kXd mecGJrsm; ay:ayguv
f mwJt
h cg
ol[m ygwDu tyfESif;vmwJh
tv,fyidk ;f A[kXd mecG&J @J
wyfrLS ;wm0ef xrf;aqmif&jyefw,f?

36

XmecGJ wyfrLS ;wm0efudk xrf;yk;d &if;


e,fpyfA[kd tajccHa'oeJ@

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tv,fyidk ;f A[kXd mecGt


J =um;
qif;csw
D ufcsv
D y_ &f mS ;&if;eJ@
&Sr;f jynfawmifwef;rsm;&J@wae&m
&vvza'orSm/ cufc=J urf;wrf;vSwhJ
awmfvSeaf &;b0twGi;f / ke;f uefvy_ &f mS ;&if;
qk;d 0g;jyif;xefvw
S hJ
OD;aESmufaoG;a=umydwaf &m*g cHpm;&+yD;
0kid ;f ywfxm;wJh
&efol@wyfrsm;ukd xk;d azmuf
aq;ukocH,zl @dk
(83) rSm e,fpyfudk jyefwufvmcJ&h w,f?
e,fpyftajccHa'orSm
rdcifygwD&@J tvHawmfatmufrmS
wzufEidk fi&H @J tultnDatmufrmS
ZeD;oufxm;eJ@ vlrr,fom;orD;rsm;&J@
az;rulnrD e_ @J
rajymEkid rf qkEd idk af wmhayr,fh
v_y&f mS ;Ekid w
f hJ cE<muk,
d fudk
tm;xkwv
f y_ &f mS ;&if;
rdom;pkb0ukd ay;quf&if;eJ@
awmfveS fa&;toH/ vlxt
k oH
wku
d fyt
JG oHudk em;pGi&fh if;
b0&Sifoef cJ&h w,f?
awmfveS af &;c&D;/ twuftqif;
tauG@taumuf/ twlav#mufvrS f;cJ&h wJh
yxrrsKd ;quf &Jabmf}u;D rsm;&J@
rdom;pkrsm;eJ@twl/ tem;pcef;rSm
tjyeftvSef aEG;axG;r_e@J / b0&Sio
f efz@kd

37

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

v_y&f mS ;ke;f uefaewke;f / temhyqkyq


f w
dk hJ
tqkyu
f ifqmu/ kww
f &uf 0ifa&muf
xkd;ESufvmjyefawmhvJ
vufrwaxmifaxmife@J / t+yKH ;rysuf
t_H;ray;bJ/ 18 ESpv
f ;kH vH;k
ESvk;H ckef&yfonftxd wku
d yf q
JG uf0w
hH ho
J l ?
ckawmh - ol[m
olcspw
f hJ trdjynf/ olcspw
f hJ jynfol
olcspfwyJh gwD/ olcspw
f Jh &Jabmfrsm;eJ@
olcspw
f hJ rdom;pku/dk cGcJ mG xm;&pf+yD;
usaemfw@kd xyH g;u
xm0& xGucf mG oGm;cJah yrJh
us&mae&m/ us&mwm0efudk
pum;enf;enf;ajym/ tvkyrf sm;rsm;vkyf
pdwx
f m;ESrd chf s+y;D
tm;vH;k eJ@ pnf;vH;k nDnw
G rf u
_ dk
tav;tjrwfjyK&mrSm
twk,&l avmufatmif
pHerlempku
d x
f cl w
hJ hJ
ygwD&J@ acgif;aqmifaumif;wa,muftjzpf
awmfveS fa&;armfueG f; urn;f xkqpfco
Jh l
ol Akv
d fwkduaf tmifukd
tav;eDjyKvku
d yf gw,f
xm0pOf O'ge;f wGif&pfygapaomf? ?
ausmf a qG
pufwifbm 11/ 2013?
38

&Si f; csuf-1-0rfzkppfv if( wkw fp um;)-'kw yfrSL ;0rf

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

u|efrcifyGef;onf&J@
b0wykdif;wp

&Ja bmf (r)cif


u|efrcifyGef;onf[m u|efreJ@ om;orD;awGudk cGJcGmoGm;cJ@wm
(19-6-2010)&ufqk&d if 10 ESpfwif;wif;jynfhcyJh g+yD? tcsdefawG vawG &uf
awGajymif;cJah yr,fh u|efrwkd@Ev
S k;H om;xJrSmb,fvrdk S arhaysmufr&Edkifygbl;?
(19-6-2001)ae@eeH uf 9 em&Dcsderf Sm ol[m u|efrwd@k e@J tpOfxm0& cGJ
cGmoGm;cJh+yD; at;csrf;pGm jidrf;csrf;pGm tem;,loGm;cJhyg+yD?
u|efrb0udk tvif;a&mifxJ ac:aqmifay;cJhwm vrf;jyay;cJw
h m
u|efr&J@cifyeG f;onfyg? vd_uv
f jSJ cif; azmfa&Gjcif; yGifhvif;k;d om;jcif; jzLpif
jcif;awG &Sdzdk@ tajccHvrf;nefwnfaqmufay;cJhwm u|efrcifyGef;onfyg?
u|efrcifyGe;f onf&@J b0wydkif;wpqdkwhaJ cgi;f pOfwyf+yD; azmfjyvdkwmu u|ef
reJ@awG@qpkH OfumveJ@aemufq;Hk cGJcGmoGm;wJh tcsdefyidk ;f txd ole@J ywfouf+yD;
u|efrxdawG@cpH m;&wJh yHk&dyaf wGudk pdwx
f JrSm&SdwJhtwdik f; trSwfw& *k%fjyK
a&;zG J@vdku fygw,f?u|efr wdk@ygwDe J@awmfv Se fa&;xJrSm acgif;aqmifawG
&JabmfawGusqk;H oGm;=uwJh ol&Jaumif;awGtrsm;}uD;yg? tm;vHk;u ygwDeJ@
awmfvSeaf &;twGi;f rSm ol@tcef;u ol@wm0efe@J olvyk af qmifoGm;=u
39

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

wmcsnf;yg? wcsKd @azmfjyEdik fovdk razmfjyEdkifwJhol&aJ umif;awGvnf; renf;


vSygbl;? wu,fxdawG@cpH m;csufawGukd yJajymjyvdk@&ygw,f? 'gh a=umifh
u|efrcifyGef;onfta=umif;udk b0Zmwfvrf;wcktaeeJ@ wifjya&;om;
vdu
k f&ygw,f?
u|efr[m tif;olav;wa,mufyg? ynma&;uawmh oli,f
wef; atmif+yD;ausmif;qufrwufc&Jh ygbl;? tif;oltif;om;wdk@&J@ b0qdk
wm acwfqdk;pepfqdk;atmufrSm b,fvdkrS rvSyEdkifygbl;?
u|efreJ@ol pawG@wm 1964- 65 avmufuvd@k xifygw,f? u|efr
wdk@tdrfeD;csif;tpfrwa,muf(ygwDpnf;Hka&;tzGJ@0if) u ol@qDudkxrif;
ydk@wJhtcgrSmtazmftjzpfvdkufoGm;&ygw,f? ygwDu&Jabmfvdk@ajymjyyg
w,f? emrnfvnf;rodygb;l ? ol[m at;aq;wnf+idrf wnf=unfcHhnm;
wJh vlwa,mufv@kd cHpm;rdygw,f? ol@tvkyt
f ukid fvnf; rodygb;l ? aemuf
ol@ udu
k |efr rawG@&awmhygb;l ?
vtenf;i,f=umawmh ola&mufvmjyefygw,f? 'Dwacguaf wmh
tdrfeD;csif;tpfru oleJ@rdwfqufay;ygw,f? ol[m aq;rSL;wa,muf
jzpfa=umif;? q&mudw
k ifat;vdk@ ac:a=umif;? zsm;&ifem&if ol@udk ac:yg
wJh? aemufydkif; u|efrwdk@a'orSm vlxkawG rrmrusef;jzpf&if wtdrf0if
wtdrx
f Guf aq;vdu
k f ukoay;aewmudk r=umc% awG@& wwf ygw,f?
'DvdkeJ@ tif;av;a'orSm q&mudkwifat;[m aq;ukowm aumif;
a=umif;/ pdwfoabmxm;jynfh0a=umif;/ wm0ef,lpdwf&Sda=umif; zsm;&if/
em&ifol@udkac:=uygvdk@ajymae=uygw,f? u|efrwdk@tif;oltif;om;awG
[m q&morm;wa,muftaeeJ@ ol@udk cifrifav;pm;=uygw,f?
40

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

ta=umif;wdu
k q
f idk fw,f qd&k rvm;yJ? tarzsm;awmh q&m aq;
vmukoay;&ygw,f? t'Dvdke@J q&meJ@ u|efrwdk@ro
d m;pk cifrif&if;ES;D cJh&
ygw,f? 1965 ckEpS af emufyikd ;f ygwaD jratmuf pnf;H;k a&;tzG@J awG tif;av;
a'oudk a&muf&Sdvmygw,f? u|efrwdk@ tdrfuv
dk nf; &JabmfawG 0ifxu
G f
oGm;vm=uygw,f? wcgwav tpnf;ta0;jyKvkyfavh&Sdygw,f? u|efr
uq,fausmfouft&G,fom &Sdygao;w,f? bmrS em;rvnfao;ygbl;?
pdwfr0ifpm;ao;ygbl;? taru usyef;tvkyo
f r wa,mufyg? u|erf u
toufi,f&G,fao;ayr,fh aq;vdyforvkyf+yD; udk,fh0rf;pmtwGufv;Hk yef;
ae&vdk@ EdkifiHa&;qdkwm bmr#em;rvnfao;yg? eHeufrsufESmopf+yD;wm
eJ@aq;vdyfcHo
k Gm;&ygw,f? xrif;xkyfukt
d aruvdu
k yf @dk ay;+yD; taruvnf;
ae0ifr dk;csKyfw J@ txd tvkyfv ky f&ygw,f? wae@ tarxyfzsm;awm@
olaq;ukay;ygw,f? 'ga=umifh u|efrwdk@rdom;pkawGuol@udk ydkrdkcifrif
av;pm;=uygw,f? u|erf uol@ukd OD;av; q&m udw
k ifat;vd@k ac:ygw,f?
wae@rSm u|efrudpk nf;&Hk;a&;pygawm@w,f? Edkiif Ha&;udk vltrsm;
em;vnfEkid w
f hJ pum;eJ@ajymygw,f? tvkyfawGyifyef;}uD;pGmeJ@ rd;k csKyfae0if
vkyf&vnf;b0uracsmifv nfEdkifbl;? qif;&J+rJqif;&Jaewm/ rif;qdk;
rif;npfa=umifjh zpfw,f? v,form;awG pyg;pdku+f yD; xrif;0atmif rpm;&
wmvnf; 'Drif;qdk;rif;npfa=umifhjzpfw,f? txl;ojzifh trsdK;orD;awG
&J@ b0[m ydkrdkcsKyfcs,fcHae&w,f? trsdK;om;rsm;[mvnf; zdEySd fcsKyfcs,rf _
udk cHae=u&w,f? trsdK;orD;rsm;&J@ b0[maiG0,fu|eaf wGvkjd zpfaew,f?
tJ'Db0u vGwfajrmufatmif &ke;f xGufEidk fzdk@ ygwDtzG@J tpnf;xJ udk,w
f idk f
yg0if&r,f? ygwD[m qif;&Jom;jynfolvlxkawGudk vGwfajrmufatmif
tusdK;jyKwJ@tzGJ@tpnf;jzpfw,fvdk@ajymjyygw,f?
olu'Dvdkajymjyawmh udk,fh&yf&GmxJrSm tdrfaxmifonf trsdK;
orD;rsm;&J@b0[m cifyeG f;onf&J@ qJqk&d ku
d Ef Sufru
_ kcd &H wmawGjrifawG@vm
ygw,f? u|efrtaz&SdwHk;uqdk&if tarhukd r=umc%&du
k fESuf wwfygw,f?
Edkiif Ha&;oabmw&m;awGudk em;rvnfcJhawmh b0tusdK;ay;raumif;vd@k /
rdef;rjzpfvdk@-vkd@ ,lqcJ@ygw,f?
41

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

&JabmfawGu aqG;aEG;wmawGrsm;vmawmh EdkifiHa&;udk wjznf;


jznf; pdwf0ifpm;vmygw,f? u|efrwdk@tdrfem;utrsdK;orD;wcdsK@ ygwDxJ
0ifomG ;=u+yD; ab;vG,ftdwaf wGvG,u
f m w&Gm0ifw&GmxGuf aq;uko
&if; trsdK;orD;b0vGwfajrmufa&;w&m; a[m=uygw,f? u|efrvnf;
olwdk@eJ@xdawG@wmrsm;awmh pdwftm;wufuvmygw,f? aq;vdyf twl
vdyfwJholi,fcsi;f awGukd trsKd ;orD;awG&@J b0 zdESyd cf H&yku
H kd wqifjh yefajymjy
ygw,f? tJ'aD wmh olw@dk wawGvnf; pdwf0ifpm;vm=uygw,f? ygwDpnf;Hk;
a&;tzG@J 0ifawGe@J olw@dk wawG cifrifvmygw,f? u|erf wdk@[m ygwrD S vdt
k yf
wmawGudk 0dkif;0ef;ulnDay;&ygw,f? xrif;xkyf/ aq;vdyfpojzifh vdk
tyfovdk ydk@ay;&ygw,f? tJ'Dvkd ygwDvkyfief;rsm;rSm yg0ifaqmif&u
G f&wJh
twGuf ydkrdkpdwfyg0ifpm;vmygw,f?
OD;av;q&mudkwifat;vnf; tif;av;a'orSm tif;oltif;om;
rsm;aexdkifovdk wom;wnf;jzpfatmif aexdkifygw,f? ol@udktif;om;
wa,mufvk0d wfpm;xm;wm r=umc%awG@&wwfygw,f? vlxkukv
d nf;
oabmxm;jynfh0pGmeJ@ aq;ukoay;wwfygw,f? 'ga=umifh tif;oltif;
om;rsm;&J@ av;pm;cspfcifr_udk cH,l&ygw,f? pm;p&m&Sd&ifvnf; rarh=u
ygbl;? aexdkifraumif;&ifvnf; q&mudkwifat;udkac:ay;ygvk@d wzGzG ajym
+yD; wrf;wwwf=uygw,f?
wcgu tjzpftysufwck ,ae@txd u|erf em;xJrmS =um;a,mif
aeygao;w,f? tzGm;}uD;wa,mufu ol@udkawG@awmh q&mwifat;
&,f eifb,foGm;aewmvJ/ eifapmapmvm&if igha,mufsm;aorSm
r[kwb
f ;l vdk@ajym+yD; tm;&yg;& idk&Smw,f? tJ'Dtcsdeu
f p+yD; ol@udk kad o
av;pm;cJhygw,f? ol[m b,fvdktcuftcJyJ&Sd&Sd vlxkeJ@xm0& wom;
wnf;usatmif aexdkifusifh}uHvkyfaqmifcJhwmawG arhr&Edkifygbl;?
u|erf wyfx0J if&wJh &nf&G,fcsufuawmh trsdK;orD;rsm;b0 vGwf
ajrmufa&;&zdk@ udk,fwdkifyg0ifr,fqdkwJh pdwf"mwf&,f/ ol@udk oHa,mZOf
wG,fwmr_&,fa=umifh jzpfygw,f? u|efr[m 196& -ck ZGefvydik f; rSmawmf
vSefa&;xJ0ifa&mufcJhygw,f? u|efrudkolu aq;wyfzGJ@rStrsdK;orD;rsm;eJ@
wGJay;+yD; aq;xdk;/ tylwdkif;/ aoG;csdefpwJh aq;ynm&yfrsm;udk oif,lap

42

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

ygw,f? wcgw&H olu,


dk fwdkif oif=um;ay;ygw,f? aoewfwyfjzKwf pwJh
vkyfief;rsm;udk ud,
k fwdkifpw
d f&Snpf mG oifay;ygw,f? u|efr awmfvSeaf &;xJ
a&muf+yD; r=umcif(196& -=o*kwv
f ydik ;f )tif;av;a'oudk &efou
l xdk;ppf
qifvmygw,f? 'ga=umifh u|efrwdk@wzGJ@vHk; tif;av;rSmraeEdkifawmhbJ
awmifay:a'oudk ajymif;a&$@cJh&ygw,f?
u|efrtaeeJ@ awmfvSefa&;xJa&mufcgpvnf;jzpf EdkifiHa&; &ifh
usufr_vnf; r&Sdao;awmh tcuftcJawGeJ@}uHKawG@&ygw,f? 'Dvdk tcuf
tcJawGawG@wdkif; rsuf&nfus+yD;tdrfjyefcsif pdwfay:cJhygw,f? olu az;r
ac:aqmifcJhygw,f? ulnDtm;ay;ygw,f? &efol@xdk;ppfjyif;xefr_a=umifh
yifyef;qif;&Jr_rsm;awG@}uHK&ygw,f? r&ifhusuaf o;wJh u|efr[m 'Dtcuf
tcJrsm;udk ol&J@ tm;ay;r_a=umifh ausmfv$m;Edik fcJhygw,f? ol[mpdw&f Snf+yD;
pnf;H;k a&;aumif;wJh ygwaD cgi;f aqmifaumif;wa,mufjzpfygw,f? u|erf &J@
b0udk vrf;rSefa&mufatmif ydk@aqmifay;wJh acgif;aqmifjzpfygw,f? 'g
a=umifhu|efrtaeeJ@cifyGef;onfqdkwmxuf oHa,mZOf}uD;rm;wJh acgif;
aqmifjzpfvdk@ kdaoav;pm;jrwfEdk;r_u ydk+yD;tav;uJygw,f?
wyf x Ja &muf+ yD; wJh aemuf tcsde f tenf ; i,f =umvmwJ h tcg
pcef;wGif; EdkifiHa&; aqG;aEG;yGJawGrSm yg0ifcJh&ygw,f? u|efr rSwfrdwmu
olu,
dk fwdkif bmomjyefxm;wJhjynfoludt
k vkyt
f au|;jyKqkdwhJ aqmif;
yg;udka&S;OD;pGm avhvm&ygw,f? jynfoludk tvkyftau|;jyKw,fqdkwm
tpp t&m&m pGef@v$wf tepfemcH&r,f? jynfolawG vGwfajrmufa&;
twGuf toufay;vSL&r,f? pcef;wGif;rSm Edik if Ha&;ynmay;r_rsm; r=um
c%jyKvkyfygw,f? au'gacgi;f aqmifrsm; ygw0D ifrsm;u u|efrudk ynmay;/
ulnDaz;r=uygw,f? oabmw&m;eJ@vufawG@ aygi;f pyf+yD; vufawG@ b0
rSm vkyaf qmifcidk f;ygw,f? ygw&D J@ynmay;r_eJ@ vufawG@b0cHpm;&wJh b0
awG aygif;pyf+yD; EdkifiaH &; todw&m;&ifhusuv
f mygw,f? tJ'Dtcsed fup+yD;
tcuftcJrsm;awG@wdkif;pdwf"mwfrusawmhygbl;? tdrfudkvnf; rjyefcsif
awmh y g? awmf v S e f a &;ajymuf u sm;e,f a jrawG r S m trsd K ;orD ; acgif ;
aqmifrsm;eJ@wm0ef,l aqmif&GufchyJ gw,f? jyif;xef cufcJvSaom &efol@
xdk;ppfrsm; =um;rSmvnf; oleJ@twl ausmfjzwfv_yf&Sm;cJh&ygw,f?
43

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

u|efrcifyeG f;onf[m u|efrtay: awmif;qdck sufrsm; tvGejf rifh


rm; ygw,f? wcsdK@upd Prsm;rSm u|erf oabmraygufayr,fh }udK;pm; vdkuef m
aqmif&GufchyJ gw,f? tJ't
D csdeu
f mv tawmtwGif;rSm cifyeG f;onf[m
ta&;}uD;aomvkyfief;wm0ef rsm;tjyif pcef;wGif; taxGaxGudpPrsm;udk
wm0ef,lxm;&ygw,f?
cifyGef;onfu u|efrudk t+rJajymavh&SdwJhpum;wcGef;uawmh
uGejf rLepfygwD0ifawG[m tepfemcHp&m&Sd&if a&S@qk;H u tepfemcH&r,f?
tao;tr$m;up+yD; }uD;rm;wJht&mawGtxd tepfemcHEidk fatmif}udK; pm;
&r,f? pdwx
f m;ESdrhcf s&r,f wJh?
rsm;jym;vSwJh ta=umif;t&mrsm;rS om"u 2ck ajymjyygr,f?
pcef;wGif;rS trsdK;orD;rsm;udk t0wftpm;rsm;cGJa0ay;r_wm0ef aqmif&u
G f
&ygw,f? pcef;wGif;rS trsdK;orD;tm;vHk;udk OD;pGmac:+yD; ESpfouf&m ,lckdif;
ygw,f? aemufqHk;rS u|efrudkac:+yD;usefwm,lcdkif;ygw,f? u|efr pdwfxJ
rSmtrSwrf xm;ygb;l ? oloifay;xm;wJh tawG;tac:awGtwdik f; usiho
f k;H
wmwJh?
aemuf wcgu u|efrzsm;ygw,f? olaq;xd;k ay;ygw,f? tjcm;
&Jabmfrwa,mufuvnf; zsm;ygw,f? aq;uenf;aeawmh u|efrudk aq;
xdk; ray;awmhbJ tjcm;&Jabmfrudkom aq;qufxk;d ay;ygw,f? 'gawG[m
tao;tr$m;qdkayr,fh u|efrudkjrifhjrifhrm;rm; awmif;qdk+yD; cHEdkif&nf&Sd
atmif avhusihaf rG;jrLay;ygw,f? u|erf cifyeG ;f onf[m u|efrudk rcspfvk@d
r[kwfa=umif;oabmaygufygw,f? u|efrtwGufeJ@awmh cifyGef;onf&J@
vkyfief;rsm;udk b,fawmhrS rxdcdkufapcJhygbl;?
}uD;rm;wJhxdk;ppfumvtwGif; u|efreJ@twl ausmfjzwfcJhpOfu
cifyGef;onf[m ygwDrSay;tyfaomwm0efrsm;udk at;aq;wnfjidrfpGm
aqmif&GufchyJ gw,f? 1970 cku A[dkXmecGJudkwdkufcku
d w
f Jh &efolxd;k ppf[m
tvGejf yif;xefygw,f? tJ'D xd;k ppfumvtwGif; cifyGef;onf wm0eft&
c&D;xGufcgeD; pum;wcGef;rSm=um;cJhwmutajctae[m 'Dxuf ydkqdk;
vmEdik fw,f? b,fvdktajctaerSmyJjzpfjzpf/ pdwf"mwf}uHhckid pf mG eJ@ &yfwnf
oGm;yg? wu,fvdk@ igwdk@ wa,mufa,muf usqHk;oGm;cJhaomf rGefjrwf

44

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

w,fvk@d oabmxm;+yD; *k%,


f lygvdk@ rSm=um;cJw
h ,f? tJ'Dvkd olc&D; xGuf
oGm;+yD; tquftoG,f r&awmhygbl;? u|efr[m jyif;xefvSwJh xdk;ppf
twGif;rSm qif;&J'kuQtrsdK;rsdK;udk &ifqdkifjzwfausmfcJh&ygw,f?
aouHra&muf oufraysmufqdkwJhpum;vdkygyJ &efol@xdk;ppfrS
vGwfajrmufcJhygw,f? wjcm;rSm&Sw
d Jh acgif;aqmiftzGJ@eJ@ yl;aygi;f +yD; ta&S@
ajrmufppfa'o vGwfajrmufwJha'oudk ajymif;a&$@vm=uygw,f? u|efr
EdkifiHa&; oifwef;qif;cgeD;rSm ol[m rarsSmfvifyh J wm0efehjJ yefvnf a&muf&Sd
vm ygw,f? u|efrwdk@[m wESpaf usmfcGJcGmvd@k jyefvnfqq
Hk nf;wJhtcgrSm
acgif;aqmifrsm;&J@a&S@wGif ESpfOD;oabmwlvufrSwfa&;xdk;cJh=uygw,f?
1972 ck Ek0d ifbmvydik ;f rSmjzpfygw,f? vufxyf+yD;awmhvnf; twl aexdik f
&wm enf;ygw,f? ol[m r=umc% c&D;xGufae&ygw,f? ol@&@J vkyfief;
wm0efawG[m tifrwef ta&;}uD;ygw,f? vufxyf+yD;vtenf;i,f=um
awmh ol@Xmeudk ajymif;oGm;&ygw,f? u|efruawmh A[dkqufoG,f a&;rSm
tvkyv
f kyf&ygw,f? u|efrwdk@rSm wm0efudk,fpD xrf;aqmifae=u&ygw,f?
wa,mufvkyfief;udk wa,mufu pyfpkavhr&SdcJhygbl;? ygwD&J@ vSsdK@0Suf
udpPawGudk udk,fydkiftodeJ@ vdkufemapmifhxdef;&ygw,f? 'ga=umifh ol@&@J
ta&;}uD;wm0efrsm;udk u|efr bmrSsrodcJhyg? u|efr&J@ ESvHk;om;xJu
arhr&wJhta=umif;awGom a&;om;&ygw,f?
u|efrwdk@ vufxyf+yD;wJhaemuf ol[m u|efrudk awmif;qdkr_eJ@
ynmay;r_pHcsdef usqif;roGm;ygbl;? udk, fu sdK;pGefh tepfemcHa&;ygyJ?
u|efreJo
h l[m touft&G,u
f Gmjcm;+yD; ol@ZeD;rjzpfcifuyif tvdkvku
d rf _
rcHcJh&ygbl;? ol[m rleJ@qdkifwJhudpPawGrSm tavsSmhray;wwfwm u|efr
oabmayguf vufcHygw,f? wcsdK@tao;tr$m;udpPawGrSm rvdkufavsm
awmh u|efruol@udk oabmraygufbJ pdwfqdk;rdwmawGvnf; &Sdygw,f?
ta=umif;t&muav;2ck udkajymjyygOD;r,f?
ta&S @ajrmuf awmfv Se fa&;ae@ txd rf ;trSw ftaeeJh tpfr
(&JabmfaiG)wdk@ OD;aqmifwJh ESvHk;om;rD;tdrfjyZmwf ujyygw,f? rdrd
wdk@Xmeqdkif&mtvSnf@ =unf@cGifh&Sdygw,f? tJ'Dae@nu u|efrwdk@Xme t
vSnfhr[kwfao;ygbl;? u|efrcifyGef;onfuawmhwm0eft& wyfaygif;pk
45

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tzGJ @awG&daS evdk@ nwdki;f oGm;&ygw,f? u|efru tpfrudk vm=unf@r,f


vdk@ajymxm;awmh &ygw,f? ZmwfckHaemufrSm ol@udk&Smygvdk@ajymygw,f?
u|efrvnf; cifyGef;onfxGuo
f Gm;awmh uav; 2 a,mufac:+yD;ol@aemuf
uvdu
k yf gw,f? oluu|erf udk bmajymvJqadk wmh'Dnrif;wd@k Xme tvSnfh
r [kwfao;bl;wJh? roGm;eJ@ vdk@ajymygw,f? tJ'DwcgyJ ol@pum;udk
u|ef r em;raxmifw myg? tpf r eJ @ vnf ; ajymxm;w,f ? uav;awG
uvnf; =unfhcsifaeawmh oGm;=unfhvdkufygw,f? tdrfjyefa&mufawmh
a0zefcH&ygw,f aemufudk'grsdK;rvkyfygeJ@? eif'Dvdkvkyf&if iguolrsm;udk
b,fvkyd nmay;rvJvdk@ ajymygw,f? u|efrvnf; olajymwm rSefaewmeJ@
u|efrrSm;ygw,fvdk@0efcHvdkufygw,f?
aemufwckuawmh a&S@wef;xGufwJh acgi;f aqmifawGudk apmifw
xnfpD ay;ygw,f? wjcm;tdrfaxmifonf &Jabmfru ajymjyrSod&ygw,f?
u|efrwd@k uav;awGrSmvnf; apmifxx
l l r&Sdygbl;? tJ'DapmifudpPar;awmh
ol@&@J udk,f&H &Jabmfav;awGudk w0ufpD qkw+f zJ ay;vdkuyf gowJh? u|efr
cifyGef;onf&J@ oabmxm;eJh tawG;tac:awG[m rdrd rdom;pkx uf
atmufajc&JabmfawGukd ydrk dk aEG;axG;r_ay;cJw
h myg? 'ga=umifh u|erf cifyGef;
onfu dk udk,f&H&Jabmfav;awGrSp+yD; vkyfazmfudkifzuf &JabmfawGxd
cifrifav;pm;=uygw,f? cifyeG ;f onf&@J u,
kd f&&H JabmfawG[mvlrsKd ;pkawGrsm;
ygw,f? yGifhvif;kd;om;=uygw,f? u|efreJ@pum;pyfrdwdkif; cifyGef;onf
eJ@a&S@wef;udk oGm;vmv_yf&Sm;cJph Ofu b,fvdk*kpu
dk fyk/H b,fae&ma&muf
a&muf/ a&mufwaJh e&mrSm qif;&Jyifyef;cH+yD; vlxek @J wom;wnf;usatmif
aexdkifusifh}uHa=umif;pwmawG ajymjy=uygw,f? 'Dvdk &JabmfawGqD
uol@&J@aumif;owif;awG =um;&jyefawmh ol@ta=umif;udk em;vnf&
cufcw
Jh mawG[m cifyeG f;onftwGuf 0rf;om=unfEl;r_eJ@*k%f,lryd gw,f?
aemufwckuawmh orD;av; 4 ESpft&G,fwek f;u em;jynf wnf
vdk@ r=umc% cGJ&ygw,f? 'Dawmh u|efruol@udk orD;udkaq;uko&ef
wifjycdkif;ygw,f? olu bmrSrajymawmh/ orD;av;udk rcspb
f ;l vm;qdkawmh
b,fvadk jymvdkufwmvJ/ igh &ifucdk GJjyvdkufcsifygw,fwJh? u|efr ol@udk
oabmaygufyg+yD?

46

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

om;eJ@ orD;udk odwwfwt


hJ &G,u
f p+yD; jrifrh m;wJh awmif;qdrk a_ wGe@J
avhusiho
f if=um;ay;cJhygw,f? om;orD;rsm;eJ@ywfoufwJh ta=umif;t&m
rsm;udk ajymjyygOD;r,f? u|efrwdk@A[dk&kH;rSm udk,f'l;udk,fc|ef+cdK;+cHac|wm
wJhtaeeJ@ ajymif;zl;eJ@qef/ uZGe;f OeJ@qef a&mpm;=u&ygw,f? tJ'Dwke;f u
orD;av;u 5 ESpforD;yJ&Sdygao;w,f? orD;av;u ajymif;zl;pm;&wm
rsm;awmh ajymif;zl;aphawGukd a&G;xkwfvku
d af wmh xrif;enf;enf;yJ useyf g
awmhw,f? uav;u r0awmhbl;ayg?h tJ'ga=umifh orD;u tazudak r;yg
w,f? azaz&J@xrif;yHkpHudk azaztjyifxGufvdk@rpm;jzpfwJhtcg orD;
wdk@omG ;,lvdk@ &rvm;wJh? tJ'Dvv
dk kyfv@dk r&bl;/ usefwh&J JabmfawG pm;
ygapwJh ? wu,fvnf; trSefygyJ? ol rpm;jzpf&if oGm;r,l&bl;vdk@ rSmcJh
ygw,f?
r*FvmaqmifawGoGm;&if om;eJ@orD;udk o=um;vHk;awG trsm;
}uD; r,lcheJ @J ? wa,mufukd 2 vHk;xuf ydkr,lcheJ @J ? azazppfaq;rSmaemfvk@d
rSmvdkufygw,f? om;eJ@orD;vnf; tazhpum;em;axmifygw,f? wu,f
,lrvm&Jygbl;?
u|efrwdk@tcef;ab;u &duQmrSL;&Jabmfu orD;udkuGmaphwxkyf
ay;ygw,f? tJ'Dawmh orD;u OD;OD;-'DuGmaphuOD;OD;[mvm;/ trsm;
[mvm;vdk@ar;ygw,f? trsm;[mqd&k if r,l&J bl;? azazuajymxm;w,f?
trsm;[mqdk&if r,l&bl;wJh?
u|efrcifyGef;onf[m ta&S@ajrmufppfa'orSm 'kwyfrSL;taeeJ@
wm0efxrf;aqmifaewJhtcsdefrSm um;eJ@oGm;wmtifrwefrS enf;yg; yg
w,f? A[dkk;H eJ@au'gausmif;/ A[dk;Hk eJ@ em;avmh ajcusifoGm;ygw,f? wcg
u orD;av;u azazeJ@vdkufcsifw,fqdk+yD;em;avhudk vdkufoGm;ygw,f?
tdrfjyefa&mufawmh aemufazazeJ@ rvdkufawmhbl;wJ?h bmjzpfv@dk rvdu
k f
awmhwmvJvdk@ orD;udkar;awmh orD;uAdkufqmw,f? azazu [dkrSm
0ifaqG;aEG; 'DrmS 0ifaqG;aEG; Xmeuxrif;pm;ac:vnf; rpm;bl;ajymw,f?
orD;u azazudk ar;w,f? bmjzpfvk@d rpm;wmvJ? orD;Adkufqmw,f qdk
awmh? tdrfa&mufrSpm;? orD;uvdrRmygw,f? azazwdk@0ifpm;vdkuf&if
&JabmfawG xrif;r0bJ aerSmayghwh?J tjyefrSmorD;u Adu
k fqmw,fajym
47

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

awmh orD;udk ol@yckH;ay: xrf;jyefvmowJh?


aemufwckorD;ajymjywmu olrarhEdkifqHk;uawmh eHeufapm
apmazazc&D;xGuzf k@d jyifqifaewke;f rSm orD;u azazhvnfyif;zuf+yD; azaz
roGm;ygeJ@vdk@ idk+yD;ajymygw,f? orD;av; tJ'Dvdkrvkyf&bl;? &JabmfawG
azazudk apmifah e=u+yD? orD; pm}udK;pm;? ararhudk ulnD&r,fv@dk rSmcJw
h ,f?
tJ'Dwcg[m aemufqHk;ajymjcif;jzpfw,f? azazjyefvmawmh pum;rajym
Edkifawmhbl;vdk@ orD;uajymygw,f?
1982 aemufyidk f; ol&@J use;f rma&;[m odyfraumif;awmhygb;l ?
tJ'Dumv[m ygwD&@J ta&;}uD;umv jzpfygw,f? ol@wm0efuvnf; tif
rwef}uD;av;ygw,f? c&D;xGu fzdk@ae&mwae&mrSmjyifqifaeygw,f?
tJ'Dvdkjyifqifaewkef; ol[m2 cgavmuf rl;vJw,fvdk@ &JabmfawGajymjy
vdk@ od&ygw,f? ol[mc&D;rxGufjzpfao;wmeJ@ tdrfjyefvmawmh u|efr
a&S@rSmyJ rl;vJoGm;ygw,f? u|efruq&m0ef ajy;ac:awmh OuU q&m0ef
=unfh ay;ygw,f? a':_,Ofvnf; ygw,f? q&m0efu aq;oGm;ppfzdk@ t}uH
ay;ygw,f? olu udpPr&Sdygb;l ? 'Dvdkygy?J c%c%jzpfygw,f? aemufjyef
aumif;wmygyJ? ta&;r}uD;ygbl;vdk@ajymygw,f? tckvkd ta&;}uD;umv
rSm ay;xm;wJhwm0ef[mt"dujzpfw,f? jyefvmrSyJ aq;ppfygr,fvdk@
ajym+yD; c&D;xGufomG ;ygw,f? ol[mtajccHusef;rma&; aumif;w,fqk+d yD;
wcgrS aq;rppfbl;yg? aq;&kHrwufzl;yg?
u|efrcifyGef;onf [mwm0efeJ@ qif;oGm;+yD; a&m*gjzpfwJh owif;
tajctaeudk u|efruyJ a=u;eef;azmf&wJhtcsed frSm u|efr[m tkyf }udK;
jywfovdkjzpfoGm;+yD; a=u;eef;udk qufrazmfEdkifawmhygbl;? u|efrcifyGef;
onf u|erf acgif;aqmif[m pum;rajymEdkifawmhbJ 'kuQdw}uD; jzpfomG ;+yD
qdkawmhtdrfjyefajy;+yD; tm;&yg;&idkygawmhw,f? om;orD;awGudkvnf;
rajymEdkifawmhygbl;? OuUvnf; u|efrodoGm;+yDqdkawmh u|efrudk csuf
csif;ac: aqG;aEG;ygw,f? jyefaumif;vmyg+yD? 'Davmuftajctae rqdk;
ygbl;? r=umcifjyefvmawmhrSmyg? vrf;c&D;vkH+cHKa&;twGuf 'Du dpPu dk
b,fol@rS rajym&bl;? olrsm;awGodatmifridkeJ@? ygwD&J@awmif;qdkcsuf
twdkif; u|efrvdu
k fem+yD; }udwrf w
Sd fum ntcsdefryS J cdk;+yD;id&k ygw,f? u|efr

48

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

vnf; ol'DvdkjzpfoGm;vdrfhr,f rxifcJhygbl;?


a&S@wef;rSm tzufzufu yifyef;qif;&Jwt
Jh jyif ol@wm0efuvnf;
}uD;av;ygw,f? cifyeG ;f onf[m jyefvm+yD; aq;ppfzk@d usef;rma&;u tcGifh
ta&;ray;awmhygbl;? 1983ck=o*kwfv 15 &ufnrSm a&'D,dkowif;
em;axmif&if;eJ@ rl;vJoGm;w,fvk@d &JabmfawG ajymjyvd@k od&ygw,f? 'Dwcg
rl;vJ+yD;olajymovdk jyefraumif;vmawmhbJ udk,fwjcrf;ao+yD; pum;
rajymEdkifawmhygbl;? vdkufygoGm;wJh q&m0efrsm;eJ@ol[m wjcm;pDjzpfae
awmh tcsdefrD aq;0g;rukoEdik fwmuwa=umif;/ vrf;c&D;rSm &efol&@J wm;
qD; aESmifh,u
S fra_ wGa=umifh wdkuyf jGJ zpfaewmuwa=umif; ponfw@kd a=umifh
vdk&modk@ tcsdefrD ra&mufEdkifcJhygbl;? &JabmfawGu awmh tcuftcJ
rsm;=um;rS vdk&mc&D;udk ab;&efuif;atmif ydk@aqmifay;cJh=uygw,f?
u|efrcifyGef;onfa&muf&Sdvmygu }udKqdk&r,fqdkwmeJ@ nu
wnf;ujyifqif=u&ygw,f? u|efr[m acgif;aqmif&Jabmfrsm;eJ@twl
jrpfurf;ab;rSm oGm;}udK&ygw,f? oluacgif;aqmif &JabmfawGudk t+yHK;
av;eJ@}udKw,fqdkawmhu|efrpdwfxJrSmaysmfoGm;ygw,f? 'gayrJh u|efr
ol@tem;a&mufwJhtcg u|efrcifyGef;onf&J@ pum;rajymEdkifwJh tjzpfudk
jrifawG@&awmh u|efrpdwfawG b,fvjdk zpfomG ;rSef; rodawmhygbl;? jrpfurf;
yg;ay:ajy;wuf+yD; csHK;yGJcsidkrdygawmhw ,f? u|efrcifyGef;onf[m pdwf
"mwf}uHh cdkifoljzpfwJhtwGuf acgif;aqmif&Jabmfrsm;udk+yHK; +yD;E_wfquf
aewJhyHkudk u|efrrsufpdxJrSm ,ae@xdjrifa,mifaeygw,f?
u|efrcifyGef;onf[m rusef;rrm'kuQdwb0 a&mufoGm;awmh
ygwDtwGuf qHk;_H;r_}uD;w&yfjzpfovdk u|efrwdk@rdom;pktaeeJ@vnf; 0rf;
enf;rqHk;jzpf&ygw,f? tcsdefrD aq;ppfaq;ukor_ cH,l&&if 'DvdkjzpfrSmr
[kwfzl;vdk@ u|efrawG;rdygw,f?
ol c&D;rxGufcifuwnf;u a&m*gvuQ%mjyaeyg+yD? 'gayrJh
u|efrcifyGef;onf[m usef;rma&;xuf wm0efudk ydkrdktav;xm;wwf
oljzpfygw,f? ol[m udk,u
f sKd ;rzufbJ wm0efukd wdwu
d sus aqmif&Guw
f hJ
pdwf"mwf&Sdoljzpfjcif;a=umifh *k%f,lav;pm;rdygw,f?
u|efrcifyGe;f onf a&S@wef;ujyefvm+yD; ygwDu aq;ukoay;&ef
49

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

csufcsif; pDpOfaqmif&Guyf gw,f? ygwDrSacgif;aqmifrsm;/ &Jabmfrsm; tm;


vHk;[m cifyGef;onf jyefvnfaumif;vmr,fvk@d arSsmfvifh=uygw,f? u|efr
wdk@rdom;pkuvnf; aumif;vmr,fvdk@ ,Hk=unfar#mfvifhygw,f?
1984 ck azazmf0g&Dvydik f;rSm olaq;Hk pwifwufcyJh gw,f? tzuf
zufrS ppfaq;r_awG jyKvkyyf gw,f? 1984 rS 1986 avmufxd aq;Hk ay:rSm
aq;ukor_ cH,lygw,f? aemufq;Hk q&m0ef&J@ aq;ppfcsufrSwfwrf;uawmh
tcsdefaemufusoGm;+yD OD;aESmufxJu aoG;a=um[m aygufxGufoGm;+yD;
tJ'DaoG;a=um[m ajcmufcrf;ukefum tmkaH =umawGudk zdxm;vdk@jyef r
aumif;Edkifygbl;wJh? q&m0ef&J@pum;=um;&awmh u|efrar#mfvifhcsufawG
bmrSjzpfrvmawmhygbl;?
u|ef r [mcif y G e f ; onf u sef ; rma&;/ om;orD ; awG t a&;awG
wm0ef}uD;av;vm+yDvdk@ awG;rd+yD; pdwfxdcdkuf&ygw,f? ol@tajctae
[mwd;k wufrvmojzifh aq;&Hrk Smqufvuf raevdkawmhyg? 'ga=umifh aq;
Hkuqif;zdk@ jyifqifygawmhw,f? aq;HkrSqif;zdk@ jyifqifaewJhtcsdefrSm
qdki&f macgif;aqmifu u|efrudk vma&mufaqG;aEG;ygw,f? zsm;em &Jabmf
rsm; touf}uD;&Jabmfrsm; tem;,lEdkifwJh ESpfzufay:vpD owfrSwfcsuf
&Sad =umif;/ u|efrcifyGef;onf usef;rma&;tajctaeeJ@/ vufawG@tajct
ae xnfhoGif;pOf;pm;zdk@aqG;aEG;ygw,f? tJ'DudpPeJ@ywfoufvdk@ u|efrrSm
acgif;udkufp&mjzpfvm+yD; cifyGef;onf&J@ oabmxm;ar;vdk@vnf; r&yg?
orD;av;eJ@widk fyif&atmifuvnf; orD;av;u i,fao;w,f? u|efrrSm
rtdyEf idk f rpm;EdkifwhJ &ufawG/ nawGrsm;vmygw,f? u|erf cifyGe;f onfu
pum;rajymEdkifawmh ydk+yD;pdwfqif;&J&ygw,f?
aemufawmh u|efrpOf;pm;rdygw,f? cifyGef;onftajctaeu
vlrv_yf&Sm;Edkiaf yr,fh pum;ajymEdik af o;&if ygwDtwGuf tvkyfvkyf Edkiyf g
ao;w,f? tckawmh cifyGef;onfusef;rma&;tajctaeu ygwDtwGuf
vHk;0 tvkyfrvkyfEdkifawmhygbl;? owfrSwfxm;wJhay:vpDt& oltem;
,lvdkuf&if ygwDtwGuf wm0efr}uD;av;awmhygbl;? tJ'Dvdk pOf;pm;+yD;
pdwfraumif;jcif;rsm;pGmeJ@trdygwD&ifcGifrS cGJcGmcJh&ygw,f?
1986 ck=o*kwv
f ydki;f rSm ay:vpDowfrSwfcsuftwdik f; u|erf cif

50

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

yGef;onf usef;rma&;tajctaet& tem;,lzdk@ qHk;jzwfvdkuf&ygw,f?


wavsmS ufv;kH ygwD&@J &ifciG af tmufrSm tyltyifr&Sb
d J ay;tyfwhJ wm0efukd
}udK;pm;aqmif&GufcJhwJhu|efr[m jAKef;pm;}uD; ygwDacgif;aqmifr_eJh &Jabmf
rsm;udkcGJcGmcJh&ygw,f? 0rf;enf;pdwfxdcdkufvdk@rqHk;awmhygbl;?
tJ'Dtcsdefup+yD;u|efr[m wm0ef}uD;av; vmygawmhw,f? yJh
udkirf ygwJh avSuav;wpif;vdkyJ cifyGef;onfjyKpk&wJhwm0ef/ om;orD;awG
jyKpkysdK;axmif&r,fh wm0efawGeJ@ tawmfke;f uef&r,fv@dk awG;aerdygw,f?
&&SdwJhaxmufyHhaiGuav;eJ@ rdom;pk pm;0wfaea&;/ cifyGef;onf usef;rm
a&;p&dw/f uav;awGynmoifp&dwpf wJh toHk;p&dwfawGukd pDrHcef@cGJ&wm
tawmfpdwfqif;&J'kuQa&mufygw,f? u|efrcifyGef;onf[m pum;rajym
EdkifwJhtwGuf oGefoifqHk;rjcif;rjyKEdkifawmhyg? wdkifyifp&muvnf; r&Sd?
pum; uvnf;raygu?f a0;vHvw
S Jh twGi;f ydki;f a'orSm oGm;a&muf tem;
,l&wmjzpfygw,f? rdrd rdom;pkukd wm0ef,x
l m;wJh XmerSwyg; todrw
d f
aqG qdw
k mr&Syd gb;l ? u|erf rSma&mufcgpuae@wikd ;f idk ae&ygw,f? ud,
k ahf e&m
a[mif;udk jyefvmcsifwJhtxdygyJ?
tJ'DtcsdefrSm qdkif&macgif;aqmifrS pmwapmifay;ydk@vmygw,f?
rdrda&muf&SdwJhae&mrSm cifyGef;onfw m0ef/ om;orD;wm0efu dk aus
yefatmif }udK;pm;vkyu
f idk foGm;yg? tJ'g[m ygwDwm0efjzpfw,f/ bm t
cuftcJyJawG@awG@/ }udK;pm;jzwfausmfoGm;ygvdk@tm;ay;nef=um;ygw,f?
[kwfygw,f? u|efrrSm ygwD&J@ ynmay;r_eJ@ cifyGef;onf&J@ oGefoif
qHk;rr_awGtay: tajccH&d+S yD;om;rdk@ }uKkHawG@vm&wJh tcuftcJreS forSsudk
}udK;pm;ausmfjzwfEdkifcJhygw,f?
u|efrwdk@ a&mufo Gm;wJhae&m[m &moDOwktawmf qdk;&Gm;
ygw,f? aqmif;&moDrSm tvGeaf t;ygw,f? aEG&moDrmS yljyif;+yD; av
vnf; tvGew
f u
dk fygw,f? u|efrcifyGef;onf[m yljyif;qdk;&Gm;vSwJh &moD
Owk'%fudk rr_yJ ol@&@J uk,
d w
f jcrf;aoaewJh ud,
k fcE<m}uD;udk wzufqGJxm;
+yD; avhusifhcef;vkyfygw,f? &moDOwk'%fuvnf; tawmfcH&ygw,f?
u|efrcifyeG f;onfudk rusef;rmpOf up+yD; u|efrjyKpkcyJh gw,f? ol[m pdwf
"mwfus+yD; pdwftm;i,fwyhJ kH b,fawmhrS rawG@&ygbl;? nnf;nLjcif; r&Sw
d Jh
51

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tjyif tjcm;&JabmfawGukd vuf[efajc[efeJ@ *kwpdkuf ar;jref;aeygao;


w,f?
wu,fawmh ol@a0'emcHpm;ae&wm[m roufomvSygbl;? ol@
rsufpda&S@rSm ZeD;om;orD;awGudk jrifae& awG@ae&ayr,fh pum;ajym r
xGufawmh b,favmufaevd@k cufrvJ? u|efr ol@udk=unfh +yD;oem;rdw,f?
oluawmht+yHK;rsufESmeJ@ tm;ay;ae&Smw,f?
1993ck atmufwkdbmvydkif;rSm u|efrwd@k &J@ acgif;aqmif rdom;pk
wcsdK@awG[m wkwfjynf ulrif;rSmtem;,laexdki=f uzdk@ ajymif;a&$@vm=u
ygw,f? u|efrwkd@vnf; olwkd@eJ@ twlaexkdifzkd@ tJ'Dae&mukd a&$@ajymif;
aexkid fcJh=uygw,f? ygwDacgi;f aqmifro
d m;pktcsKd @eJ@ twljyefvnf ae xkid f
cGi&fh awmhh udk,fhrdcif&ifcGix
f J jyefa&mufovdk cHpm;&ygw,f? cifyGe;f onf
vnf; aysmfaeygw,f? ol[mpum;rajymEdkifayr,fh vuf[efajc [efeJ@
&J a bmf a wG t a=umif ; ud k ar;aewwf y gw,f ? ol & J @ pd w f " mwf
}uHhcdkifr_[m ae&mwdkif;rSm azmfjyaeygw,f?
aemufydkif;usawmh cifyGef;onf&J@ a&m*gawGu wrsdK;+yD;wrsdK;
qufwku
d f jzpfvmygawmhw,f? r=umc% aq;Hw
k ufae&ygw,f? rsupf d
cGJ&wmuwrsdK;/ tlydwfqdk@wmuwzkHjzpfaeygw,f? qD;tdrfrSm ausmuf
wnfvk@d cGJ&ygao;w,f? qD;roGm;Edkifawmh ydkuf}uD;xnfh+yD; qD;csLay;&wJh
tcg u|efrrSm ol@udk r=unf@&ufEdkifatmif cHpm;cJh&ygw,f? ol@cE<mud,
k f
ay:rSm ac|;oD;ac|;aygufawGeJ@ usw
d frSdwfcpH m;ae&&Smygw,f? u|erf cifyGef;
onfvkd oabmxm;jynfh0/ pdwfxm;aumif;wJholwa,mufrSm 'Dvdk
jyif;xefwhaJ 0'emawG bmvdk@rsm; cHpm;ae&ygvdrfhrvJv@dk awG;awm aerdyg
w,f? ol'Dvkcd Hpm;ae&wmawGudk u|erf r#a0cHpm;vdk@&&if u|erf om ZeD;
onfwa,muftaeeJ@ cHpm;vdkufcsifygw,f?
tarajymzl;wJh pum;udjk yefvnf=um; a,mifrdygw,f? uH=urRm
u acvdk@vm;? b00fau;a=umifhvm;? tu,fI 0fau;&Sdygv#ifvnf;
ajyygapvdk@ qkawmif;rdygw,f? u|efrqkawmif;rjynfhcJhygbl;? bk&m;
tavmif;arsmufrif;[m tcuftcJaygif; ajrmufjrm;pGmudk ausmfv$m;cJh
&ygw,f? u|efrcifyGef;onf[mvnf; 96 yg;a&m*ga0'emawG ol@cE<mrSm

52

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

pGJuyfaevdk@ }uD;pGmaom qif;&Jr_rsm;ukd cHpm;ae&ygw,f? aq;ppf+yD; xGuf


vmwJt
h ajzuawmh tqkwfuifqmjzpfae+yD; cE<mudk,fwckvk;H jyef@aewJh
twGuf cGJpdwv
f @dk r&awmhygbl;wJh ?
'kuQawGu qufwku
d fygyJ? b,fvdkrSrwwfEdkifawmhygbl;? usvm
wJh rsuf&nfukd okw+f yD; u|efrqHk;jzwfcsuw
f ckcsvu
dk fygw,f? u|efrcifyGef;
onfudkf jyKpk&r,fhwm0ef[m u|efr&J@wm0efom jzpfygw,f? u|efr[m
ol@udk aemufqk;H tcsed x
f d taumif;qH;k jyKpkomG ;&rSm jzpfygw,f? om;eJ@orD;
udkawmh tazhtwGufryl=ueJ@? udk,b
fh 0a&S@a&;twGuf tvkyu
f }dk udK;pm;
vkyf=u? tajctae 'Dxufw;dk vm&if tarta=umif;=um;r,fvdk@ ajym
xm; &ygw,f? u|erf cifyeG ;f onf[m tqkwu
f ifqmjzpf+yD;aemuf a&m*g
a0'em&J@zpd D;r_a=umifh ukwifay:rS vH;k 0rxEdkiaf wmhyg? uifqma&m*gqkw
d m
tvGefemusiu
f ku
d cf +J yD; jyif;xefwaJh 0'emwrsKd ;jzpfygw,f? 'gayrJh u|erf cif
yGef;onf&@J pdw"f mwfckid rf moljzpfygw,f? a0'emudk cHpm;ae&ayr,fh tH=h o
p&maumif;avmufatmifnnf;nLjcif; r&Sdyg? vma&mufar;jref;=uwJh
&JabmfawGukd vufraxmifjy+yD; olaeaumif;ygw,f? pdwfrylyge@J vk@d vuf
umjyygw,f? &JabmfawGjyefomG ;awmh wzufvn
S +hf yD;emusirf _ udkusw
d rf dw
S f
cHpm;ae&&Smygw,f? u|efr ol@u=dk unf+h yD; 0rf;enf;cJh&ygw,f? tjcm;ae&m
rS&JabmfawGu zkef;qufar;vm&ifvnf; u|efru ol@tajctae raumif;
a=umif; ajymygu olr}udKufyg? vufumjy+yD;u|erf udk rajymcdkif;yg? ol@t
wGuf wjcm;olpdwfraumif;rjzpfapvdkyg? om;orD;awGac: ay;&rvm;
vdk@ar;awmh rac:&efajymygw,f? ol[mpdwf"mwf}uHhcdkifoljzpfygw,f?
u|ef r cif y G e f ; onf [ mb0wouf w mvH k ; k d ; om;jzLpif + yD ;
ygwDrSay;tyfaom wm0efawGudk }udK;pm;vkyfaqmifcJhygw,f? b,fvdkyJ
cufcw
J w
Jh m0efurdk qdk ZGJ&&Sd dS aqmif&u
G fygw,f? aexdik f raumif;pOfumv
rSm a&m*gaygi;f pkeH J@ pdwf"mwf}uHhcidk fpGm b0ukd kef;uef&if; tedpP a&mufomG ;
&&Smygw,f?
u|efrcifyeG f;onf[m 2001 ck ZGefv 19 &uf/ eHeuf 9 em&D
tcsdefrSm olcspfaom jynfolrsm;eJ@ EdkifiHawmf}uD;udk xm0&cGJcGmoGm;yg
w,f? ol[m at;jrjcif;jidrf;csr;f pGmeJ@ ygwD&@J wm0efrsm;rS tem;,lomG ;cJh
53

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

yg+yD?
u|efrcifyeG f;onf[m u|efreJ@ol@om;/orD;rsm;udk cGJcGmoGm;cJw
h m
10ESpfwif;wif;wdkifcJhyg+yD?

&Ja bmf( r)cif

54

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

awmfv Se fa &;c&D;twGi f;rS


&Jabmfwkdufatmif&J@
yHk&dy frsm;

&J a bmf r apmjr

&J a bmf w if a t; (Ak d v f w k d u fa tmif ) /


q&m0ef A[k dX mecG J pcef ; rSL ;
ol@ukd tJ'Dwkef;u &Jabmfwifat;vdk@ ac:=uw,f?ol[m yDuif;jyef &J
abmfwa,mufjzpfw,f? tom;ndKndK/ ar;kd;um;um;/ rsufvHk;rsufzef
aumif;aumif;/ ESmwHay:ay:/ t&yfredrfrh jrifheJ@ }uHhckdifwhJ ukd,fae[ef xm;
&SdwhJ &Jabmfwa,mufjzpfw,f? kwfw&uf=unfhvdu
k &f if ukvm; &Jabmf
wa,mufrsm;vm;vk@d awmif xif&w,f? 'gayrJh ukvm; r[kwfygbl;? Arm
jynf atmufyikd f; yJcl;bufuvkd@od&w,f? ol@Zmwd twd tus ukdawmh
owdrxm;vkdufrdygbl;?
ol[m ArmjynfuGefjrLepfygwDxJudk zufqpf*syefawmfvSefa&;
umvu pwifyg0ifvmol &JabmfwOD;vnf; jzpfw,f? ygwDA[kdu wkwf
jynfokd@ rmhupf v
f Deif0g' avhvma&;twGuf apv$wfjcif; cH&olrsm; teuf
wOD;jzpfygw,f? wkwfjynf rmhufpv
f Deif0g' ausmif;qif; yDuif; jyefjzpf
ayr,hftvGefpdwfx m; ESdrfhcsoljzpfw,f? pum;enf;enf;om ajym+yD;
tvkyfrsm;rsm; vkyfwwfoljzpfw,f? t&m&m tepfemcHum ukd,fusdK;
pGef@+yD; u|efrwkd@&aJ bmftm;vH;k &J@ a&S@u pHjyvkyjf yoGm;olyg? ppfa&;/ EkdifiHa&;/
55

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

pnf;Hk;a&;pwmawGtjyif &JabmfawG&J@ usef;rma&;utp tm;vHk;ukd


olwm0ef,lcJhygw,f?
pnf ; H k ; a&;pG r f ; tm;aumif ; ol
tJ'DumvawGwkef;u tif;av;a'orSm tajcpkdufxm;wJh A[kd
XmecGJwm0efc/H ygwDA[kdaumfrwD EkdifiHa&;OD;aqmiftzGJ@0if b}uD; (ocif
wifxGef;)uvnf; pcef;rSL; &Jabmfwkdufatmifukd awmfawmf av;pm;yg
w,f? cspcf ifrv
_ nf; &Syd gw,f? ,H=k unftm;uk;d r_vnf; &Syd gw,f? b}uD;[m
ukd,fhukd,fukd,f awmif;qkdr_ tvGefjrifhygw,f? ZeD;onf tay:vnf;
awmif;qdkr_ jrifhrm;ol jzpfygw,f?
ZeD;onfa':wifrav;[m i,f&G,f oljzpf+yD;/ ynmwwf kyf&nf
acsmarmolwa,mufvnf; jzpfygw,f? ol@}uD;a':u om;orD; r&Sdvkd@
ac:,larG;pm;xm;wJh wOD;wnf;aomorD;rdk@ ol[m wtdrfvHk;rSm Akdvfjzpf
ygw,f? tvGefvnf; acwfrD Akv
d fqefvSol jzpfw,f? a&$ukdrpHrk uf/ olaX;
orD;qkdayr,fh vuf0wfvufpm;awG rpHkruf/ 0wfvnf;r0wfwwfyg?
vufywfem&D aumif;aumif;avmufomywf/ vufpGyfavmufom 0wf
wwfoyl g? ol rufarmwmu t0wfvSv/S aumif;aumif; acwftqefqk;H
'grsKd ;ukdrS }udKufvnf; }udKufw,f/ 0wfvnf; 0wfw,f? tpm; taomuf
vnf; aumif;aumif;rS pm;wwfolyg? pcef;rSmaevkd@ ysif;&if oDcsif;qkd
wmrsKd ; r[kwb
f J ol}udKufwJh oDcsif;ukd avc|efaewwfygw,f? ygwD acgif;
aqmifawG&J@ ZeD;awGxJrSm ol[m touf ti,fqHk;vnf; jzpfw,f?
omreft&yfol wa,mufyg? *syefacwfrSm b}uD;eJ@awG@+yD; arwWmr#cJh&mu
aemufq;Hk rSm cspfwmwckwnf;eJ@ awmckv
d mum b}uD; &S&d m ao#mifaemuf
qHxHk;yg armifac:&m vkdufvmol jzpfygw,f? ygvmwJh t0wftxnf
av;awG tkd;cGufav;awG a&mif;pm;+yD; ol@uav;awGukd rke@fyJoa&pm
0,fau|;w,f? [if;0,f csufpm;w,f? tJ'Dvkdvkyfwmukd b}uD;ocif
wifxGef;u r}udKufygbl;? 'Dawmh r=umc% ynmay; aqG;aEG;ygw,f?
jy\emu *smat;ol@tarkduf jzpfaeyHk&ygw,f? 'gukd pcef;rSL;&Jabmf
wifat;u uln+D yD; aqG;aEG;ay;/ pnf;Hk;ay;eJ@ jy\emawG[m wjznf;

56

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

jznf; tqifajypjyKvmygw,f?
aemufqHk;tajctaerSmawmh tvGefukd 0rf;omp&m aumif;yg
w,f? r (a':wifrav;)[m awmfvSefa&;orm;aumif;wa,muf/
ygwD0ifaumif;wa,mufjzpfvmygw,f?
'DvkdeJ@ 1970 ckESpfrSmawmh Akdvfae0if;ppftpkd;&&J@ rkd;vHk;[def;
xkd;ppftwGif;rSm cspfcifyGef;onfeJ@twl xkd;ppfukd owWd&SdpGm &J0HhpGmckcH&if
qkdi&f if; usqHk;oGm;cJh&mS ygw,f? tmZmenf&aJ bmf wa,muftjzpf 'Drkd
ua&pDta&;awmfyt
kH wGif; *k%af &mifajymifpmG ur`n;f xk;d oGm;cJyh gw,f?
'g[m Akdvfwkdfufatmif&J@ olrwlatmif ynmay; pnf;Hk;EkdifwJh
pGrf;&nf&J@ azmfjyr_w&yfq&kd if rrSm;ygbl;?
avh v ma&;twG u f wGe f ; tm;
u|efrwk@d tif;av;a'orSm v_y&f mS ;cJhpOfu vlxktwGif;rSm ygwD
u csrSwx
f m;wJhtwkdif; wl 4 wlt& usiho
f k;H &ygw,f? vlxek @J twlae/
twl p m;/ twl a vh v m/ twl v k y f & if ; vl x k tcuf t cJ u k d ul n D
aqmif&Guf wzufuvnf; aq;0g;ukoay;cJhwm a=umifh tJ'Da'orSm
&Jabmfwifat;(Akv
d fwkdufatmif)[m vlx&k J@ toJpGJ &JabmfjzpfcJhygw,f?
wu,fhtjzpftysufuav;wckukd azmfjyay;vkduf csifygw,f?
u|efrwk@d tm;vHk;[m xk;d ppfumvtwGif; vlxkpnf;H;k a&;vnf;
roGm;Ekdif/ wjcm;tvkyfawGtm;vH;k vnf; &yfqikd f;xm;&wmrd@k avhvm
a&;ukd zd+yD; wOD;csi;f a&m trsm;pkaygi;f yg }udK;pm;vkyfaecsed v
f nf; jzpfyg
w,f?
reufxrif;pm;+yD;&if tm;vHk;[m wdwfqdwf+idrfoufaewwf
ygw,f?
trsdK;orD;tzG@J uawmh xrif;pm;+yD;&if uk,
d fpD avhvma&;vky=f u
w,f? wcsKd @uawmh enf;enf;avmuf avhvm+yD;&if oef;&Sm=u/ t0wfpw
k f
xkwf+yD; csKyfaewwf=uw,f? tJ'DvkdtcsdefrSm pcef;rSL;vmawG@oGm;&ifrkd;uawmh &GmaewmyJ? wcsdK@uawmh rkd;&Gmwkef;[Jhqkd+yD; &Sdor#
tkd;cGuf ikwfqkyH grusef wHpuf+rdwfrSm a&cHxm;=uawmh wtdrfvHk;a&awG
57

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

jynfah ewmyJ? wcsKd @usawmh rkd;at;at; aq;vdyfuav;eJ@ rdSef;aevkduf&&if


aumif;rSmyJqd+k yD; a&cH&rSe;f awmif rodawmh bma&rS r&vkdufvd@k aomuf
p&m a&awmif r&Sb
d l;avvdk@ [moaESmajyma&if;eJh avhvma&; vkyfzd@k
aysmhaysmif;pGm ckvkd wkdufwGef;cJhzl;w,f?
wHpuf+rdwfu a&usvkd@ wpufcsi;f cH&if;u tk;d cGuaf wG jynfv
h m
ovkd avhvma&;[mvnf; tcGiho
f mwkef; wckcsif;avhvmrS rdr&d J@ oabm
w&m;ukd jynfhatmifjznfhEkdifrSmav wJh? 'g tJ'Dumvu A[kdXmecGJ
pcef;rSL; &Jabmfwkdufatmif&J@pum;? u|efr ckxufxd &ifxJpGJaewm?
avhvma&;vkyfzkd@ wkduw
f Gef;wJhpum;/ wGef;tm;wckrdk@ tcGiho
f mwkdi;f tck
csdefxd u|efravhvma&;ukd tqufrjywfavhvmaewkef;yJ?
jynf o l u k d tvky ft au|;jyK=u
pcef;xJrSm &Sdor# tvkyftm;vHk;ukd olwa,mufwnf; oDcsi;f w
at;at;eJ@ usKH ;+yD;vkyfaewwfw,f? acgif;aqmifwa,muftaeeJ@ &Sdor#
tvkyfawGu kd olw a,mufwnf; ukef;kef;vkyfaeawmh tpyxrrSm
ol@pdwf"mwfukd u|efr odyfoabmraygufygbl;? tcsdef=umvmawmh ol@
oabmxm;ukd od&Sdem;vnfvmygw,f?
ukd,fukd, fw kdifuvGJ&if usefvlawGtm;vHk;[m jynfo lawG
csnf;ygyJ? 'Daqmifyk'fuawmh Akdvfwdu
k af tmif&J@ vuf oHk;pum;yg? a=omf
'ga=umifh ol[m ae&mwkdi;f rSm rem;rae vlrsdK;ra&G; bmomra&G;/ usm;
rra&G; ulnDp&m&Sd&if ulnDomG ;wmygvm; vkd@ u|erf oabm ayguv
f m
ygw,f? ol&J@ ulnDra_ v;awGuawmh Oyrm -zsm;aewJhvlem&Jabmfwa,muf tcsrf;wufaew,fqkd
&if tedrhq
f ;kH tm;jzifh bmrS vkyrf ay;Ekid af wmif a&aEG;ylyal v;wcGuf avmuf
ukd r&&atmif &Smvmay;wwf/ wku
d fay;wwfwmrsdK;jzpfygw,f? ckducf u
kd f
wkefatmif tcsrf;wufaewJv
h lem[m tJ'Da&aEG;ylylav;ukd aomuf vku
d f
&wJhtcg tm;tifawG jyef&Sdvm+yD; aEG;axG;r_ukdyg ESpfodfrfhcHpm;vkduf&yg
w,f?
&JabmfawGtm;vHk; zsm;ae&if t0wfvpJ &m r&Sdawmhb;l ? 'Dvkd

58

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tcgrS m ol u usm;-rra&G ; &J a bmf t m;vH k ; &J @ t0wf a wG u k d


&Sm,lygw,f? trsdK;orD;awG&J@ t0wftxnfawG xrDawGqkd&ifawmh
jrav;udk tul tnDawmif; &Sm,lcikd ;f wwfygw,f? u|erf wkd@u tm;emvkd@
jyefawmif; &ifvnf; bmrS tm;emp&m &Supf &m rvkdbl;? tm;vHk;[m
vlcsif; twl wly?J usm;-r uGjJ ym;wmuvGJ&if tm;vH;k [m vlawGcsnf;yJ?
&Jabmf awGcsnf;yJ? jynfolawGcsnf;yJvkd@ ajymwwfygw,f? +yD;&if awmif
atmufrSm&SdwJh &duQmHkukd qif;oGm;+yD; av;axmifhoHyHk;wyHk;xJ usm;r
t0wfcGJraebJ tm;vH;k pkxnfhum &SdwJhqyfjym/ &or#eJ@ xnfhjyKwf wwf
ygw,f? wcgw&H qyfjymr&Sd&ifvnf; qyfjymoD; (EGm;ykw;D oD;) xnfhjyKwf/
acsmif;ab;rSm oDcsif;av; wat;at;eJ@ av#mfwmygyJ? +yD;&if acsmif;ab;
u csKH awGay:rSm wif vSr;f xm;wwfygw,f? naea&mufawmh tJ'v
D Srf;
xm;wJh t0wfawG ajcmufoGm;wmeJ@ qkdi&f m&JabmfawGxH jyefay; wwfyg
w,f?
tJ'Dvkd oleJ@ twlae jzwfoef;vm&if;eJ@ olajymaewJh ukd,f
ukd,f wkdifuvGJ&if tm;vH;k [m jynfolawGyJqkw
d Jh ol@&@J vufo;Hk pum;eJ@
jynfolukd tvkyfau|;jyK=uqkdw Jh oif=um;csufukd ykdoabmayguf
vmygw,f? wu,fawmh awmfvSefa&;orm;qkdwm tESpfcsKyfvkduf&if
jynfolukd tvkyftau|;jyKjcif;wrsdK;yJ r[kwfygvm;?
'ga=umifh OuUarmfu awmfvSeaf &;wyfzJ@G xJu rD;aoG;zkwf orm;
av; &Jabmfuse;f ppfwJh uG,fvGefawmh jynfol@ tusdK;aqmif=uqdkwJh
rdef@cGef;ajymum psmyerSm usef;ppfwJhukd *k%fjyKcJhw,fr[kwfvm;? awmf
vSefa&;wyfz@GJ twGi;f rSm b,fvt
kd vkyfvkyjf zpfjzpf awmfvSeaf &;ukd tusKd ;
jyKwm/ jynfou
l kd tusdK;jyKwm/ tvkyftau|;jyKwmcsnf;yJqkdwmukd av;
eufoabmaygufatmif pcef;rSL;&Jabmfwkdufatmifu vufawG@ twGif;
rSmvkyf jycJyh gw,f? 'Dvekd J@ awmfvSefa&;xJrSm tvkyrf a&G; us&m wm0efudk
u|efr vkyfwwf vmcJh&awmhw,f?
&Ja bmfa wGu kd ykd;arG; ovkd arG;&r,f
&JabmfawGudk ykd;arG;ovkd arG;&r,f? 'Dpum;[mvnf; tJ'Dum
59

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

vawGwke;f u pcef;rSL;&Jabmfwdu
k af tmif&J@ yg;pyfzsm;rSm r=umc% =um;
&wwfygw,f? 'Daqmifyk'ef J@tnD ol[m nifomaysmhaysmif;pGm usifh oHk;
wwfoyl g? ESdrfEdrS cf scs csOf;uyfajymqkdwwfol wOD;jzpfygw,f? teD;uyfqk;H
Oyrmwckukd jyygqkd&ifawmh u|efrukd,fwkdifcHpm;&r_wck &SdcJhzl;ygw,f?
tJ'guawmh xkd;ppfumvawGtwGi;f rSm jzpfaeayr,fh tcsed f
&&if &ovkd &JabmfawG avhvma&; vkyfavh&Sdwwfygw,f? u|efr[m
avhvma&;vkyf&if; tcsdef=umoGm;wmeJ@ awmifatmuf &duQmHkukdqif;
0g;ykd;eJ@ a&cyfay;ygw,f? rsufvHk;tanmif;ajywmeJ@ awmifay:jyefwuf/
tcdsef=umvm&if jyefem;/ Hk;cef;ukdoGm; Hk;tkyftvkyfrsm;ae&if Hk;tkyf&J@
vkyfief;awGukd ulnDvkyfukdifay;wwfygw,f?
'gayrJh wcgrSmawmh H;k tkyfeJ@ csufpu
f pm;aewmukd b}uD; ocif
wifxGef;u jrifoGm;awmh rapmjr -'gavmuf ta&;}uD;wJhtcsdefrSm csufpx
f ;kd aevkduw
f m
tcsdefawG odyfESajrmzkd@ aumif;vSw,fvkd@ ajymygw,f? ab;rSmvnf;
pcef;rSL;wOD;om &Sdygw,f? b}uD;[m pum;ajymcJygw,f? at;at;
aq;aq; aewwfolyg?
u|erf uvnf; tHhtm;oifhoGm;+yD; }udKwifpOf;pm;r_r&SdbJ tckvkd
aumufumiifum jyefajymvkdufygw,f?
'Duae@ u|efrwkd@ygwD&J@ au;a=umfoHu &efol@xkd;ppfukd rdrd
xkd;ppfeJ@ kdufcsdK;=uvkd@ ajymxm;w,f? +yD;awmh b}uD;wkd@yJ ygwD0ifwkdif;
ppfudk OD;pD;Ekid f&r,fv@dk awmif;qkx
d m;wmav? u|efru wyfrSL; wa,muf
vnf; r[kwfawmh ppfynmtwGuf csufpfxkd;aewmygvkd@ =uufacgif;
qdwrf cH wH@k jyefvdu
k frdygw,f?
rapmjruawmh vkyfawmhr,fvkd@ +yHK;+yHK;}uD;ajym+yD; b}uD;u
aemufxyf bmrSrajymawmhygbl;? pcef;rSL;uvnf; u|erf ukd rsuv
f ;Hk }uD;
jyL;=unfhaewmuvGJvd@k bmrSrajymyg? u|efrvnf; olwd@k ajymcsifwm&Sd&if
ajymygapqkd+yD; owif;pmawGukd [kdvSef'DvSefeJ@ tcsdeft=um}uD; =unfh
ae+yD;rS bm;wkdufukd jyefvmcJhygw,f?
aemufwae@ xrif;pm;+yD;awmh pcef;rSL;u u|efr&SdwJhqDvm+yD;

60

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

avat;at;eJ@ ajymygw,f?
rapmjr rae@u tjzpftysu[
f m azmfjyr_ raumif;bl;? b}uD;u
rapmjrtay: tifrwef ar#mfvifhcsuf}uD;rm;w,f? rapmjr[m omref
kd;kd;&Jabmfr[kwb
f l;? au'ga[mif;wa,muf? 'Dtjzpftysuu
f kd ab;u
&Jabmfav;awG od&if *,ufdu
k rf _ aumif;rSm r[kwfb;l
[kwyf gw,f &Jabmfwdu
k fatmif? u|erf vnf; bmrS pOf;pm;xm;
wmr&SdbJ aumufumiifum jyefajymvkdufrw
d myg? u|efr jyefpOf;pm;
=unfv
h u
kd fawmh 'Dvyk f[ef[m u|erf rSm;wmyg? u|efrtaeeJ@ b}uD;qDukd
at;at;aq;aq; oGm;+yD; u|efr trSm;ukd 0efcHyghr,f? aemifrSmvnf;
rjzpfap&ygbl;? b}uD;ukdvnf; jyefawmif;yefyghr,f(u|efr vufawG@rSm
vnf; a0zefa&;ay;cJhygw,f)?
at;Asm aumif;ygw,f? =um;&wm 0rf;omygw,f? aemifrSm
vnf; v_yf&mS ;r_wkdif; owdxm;ayghAsm? uJu|efawmfvnf; oGm;OD;r,fvdk@
ajymajymqkdqdk xjyefomG ;ygw,f?
wu,fvnf; pcef;rSL;taeeJ@ u|efr&J@ vkyf[efraumif;wmukd
a0zefaxmufjy ulnD&r,fw
h m0ef &Sdygw,f? 'gayrJh vufawG@rSm pcef;rSL;
wa,muftaeeJ@ txufpD;,l zdtm;ay;ajymwJhvkyf[ef vHk;0r&Sdyg? jy
\emukd csOf;uyf&mrSm tifrwef El;nHhodrfarG@aewm awG@&ygw,f?
a0zefa&;eJ@ rdru
d ,
kd fu,
kd f a0zefa&;qdkwm awmfveS fa&; wyfzJ@G 0if
wkdif; usifhoHk;&r,fhvkyf[efjzpfygw,f? 'gayrJh 'Dvkyf[efukd rSefuefpGm
rusiho
f k;H wwf&if tusdK;oufa&mufr_ raumif;jzpfum ygww
D Gif;/ wyfzJ@G
wGif; pnf;vHk;nDnGwfr_ukd xdckdufwwfygw,f?
&JabmfarmfpDwkef;u trSm;usL;vGefwJh&Jabmftay: a0zefa&;
vkyf&mrSm vlrrmukd aq;uku,fwif? rkd;zGJav; &Gmovkd usifhoHk;&
r,fvkd@ u|efrwkd@ukd oif=um;cJhygw,f?
u|efrwkd@pcef;rSL;&J@ vkyfaqmifcsufawG[mvnf; 'DvkdygyJvm;? ol
au;a=umfaeovkd &JabmfawGudk ykd;arG;ovkd arG;jrL&r,fqw
dk Jh au;a=umf
oHeJ@ vkyf[ef[m wxyfwnf;usae+yD; twk,lusio
fh ;Hk p&m tjzpf u|efr
b0wav#mufvHk; cH,l usifhoHk;EkdifcJhygw,f?
61

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

pnf; urf; &S d& Sd wm0ef o d o d


yefqef;qkdwm[m ygwDA[kdXmecsKyf/ ta&S@ajrmufppfa'o Xme
csKyfeJ@ tv,fykdif;AsLkd&J@ aemufwef;XmecsKyfwkd@ tckdiftrm Hk;pkduf&m
ae&mjzpfygw,f? tJ'DrmS ygwD&@J ae@xl; ae@jrwfawGjzpfwhJ ygwDwnf axmif
wJhae@ (815)/ vufeufukdifawmfvSefa&;ae@ (328)pwJh ae@awGrSm ya'
omuyGJrsm;/ aysmf&$ifyGJrsm;ukd tpnf;ta0;cef;r}uD;xJrSm wcrf;wem;
jyKvkyfavh&Sdygw,f? xkdenf;wl r[mrdwf&Jabmfrsm; a&mufvm&ifvnf;
uyGJrsm;jzifh {nfhcHazsmaf jzavh&dw
S wfygw,f? u|efr[m rlvu 0g'jzef@ csd
a&;rSm yg0ifvkyaf qmifcJhwJh au'ga[mif; wOD;jzpfv@kd yGJwkdif;rSm xJxJ0if0if
yg0ifv_yf&Sm;cJ&h olwOD;vkd@ qkd&if rrSm;ygbl;? tJ'Dvdyk JaG wGteuf uyGJ wckck
rSmyg?
wnyGJxGucf ge;D tcsdefavmufrSm udpPwckay:ygw,f? tJ'n
D u
tv,fykdif;AsLku
d a&mufvmwJh wyfrsm;ukd txl; zdwfac:jywJhyJyG g? yGu
J sif;
ywJh cef;rwckvk;H rSm ZmwfpifxufrS v#ypf pfrD;a&mifrsm;a=umifh a&$yv
GJ m
&Jabmfrsm;&J@ opf&u
G fpdrf;a&mif ,leaD zmif;rsm;eJ@ acgi;f xufrS OD;xkyrf sm;u
=u,feDa&mif wvufvufxaewmrk@d yGJcif;[m txl;yemwifh pnfum;
okduf+rdKufaeygw,f?
u|efr[m yGJxGufcgeD;+yDrdk@ bmawGvkdtyfrvJvkd@ 0wfpm;jyifqif
aewJh ZmwfcaHk emufykdif;u tcef;xJukd oGm;=unfh ppfaq;aecsdef? aemuf
bufayguu
f uif;orm;&Jabmfwa,mufu u|erf ukd vmac: aeygw,f?
q&mr jy\emjzpfaevkd@ vm&Sif;ay;ygOD;wJ?h u|erf csucf sif; vku
d f oGm;
vkduyf gw,f? tjzpfu 'Dvkdyg?
uav; 2 a,mufeJ@ Akv
d fwkdufatmifwk@d rdom;pkudu
k if;u wm;
xm;vkd@ ZmwfkcH ef;rxJ0ifcGihrf &bJ wHcg;0rSm &yfae& w,f? jrav;utpfra& om;eJ@orD;u yGJodyf=unfhcsifaewmrdk@ yGJcif;xJukd
vmwm? uif;uwm;xm;wm b,fvkdrS ajymvkd@r&bl;? uav;awGu
em;avmhu olwk@d oli,fcsif;awG tukefvm=unfh=uwmrd@k olwkd@uvnf;
odyf=unfhcsifaewm? ol@tazu wyfujzpfayr,fh tv,fydik ;f rSmqkdawmh
'Du&JabmfawGu rod=ubl;? u|erf u ajymjyr,fqdak wmh olu oabm

62

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

rwlb;l ? rajym&bl;wJh? 'geJ@ u|efrvnf; tpfrajymxm;wm owd&wmeJ@


uif;&Jabmfav;ukd ajymvkdufwm
(u|efrwkd@ yGJuwJhwcg yGJvufrSwfrsm;ukd XmecsKyfu kdufxm;+yD;
,lepfvkdufyGJv ufrSw frsm; xkw fa0ay;wm &Sdwwfw ,f? ol@&ufeJ@ol
,lepfvu
kd f yGJvm=unfh&ygw,f? Zmwfx
Hk J0ifwJh wHcg;rSm wif;usypf Gm t
apmifhxm;avh&Sdygw,f)?
u|erf u uif;&Jabmfrsm;eJ@ nEd id_ f;+yD; ac:oGif;zk@d vyk fawmh Akdvw
f u
kd f
atmifurapmjr u|efawmfhta=umif;awmh rajymeJ@aemf? tckvkd pnf;
urf;&Sdwm aumif;ygw,f? csD;usL;ay;&r,f? 'g[m tvGefaumif;wJh
pdwf"mwfjzpfw,f
[kwu
f Jh rajymygb;l ? u|efrac:vd@k &ygw,f? Akv
d w
f u
dk af tmifa&m
vkduf=unfhygOD;
[m - rjzpfbl;/ rjzpfbl;? u|efawmf tpD&ifcHpmawG wyHk}uD;
a&;ae&wm 'Dn r+yD;vkd@ rjzpfb;l
'Dn r=unfhEdik af o;vnf; aemufnawG &Sdygao;w,f
uJ- om;wk@d orD;wdk@ arareJ@ aumif;aumif;=unfhae&pf=uaemf/
azaztvkyf&Sdao;w,f
uJ rapmjr u|efawmf jyefr,f
jrav;a& ukd,jf yefr,faemf ajymajymqkq
d ekd @J Akv
d w
f u
dk af tmif
jyefoGm;ygw,f? jrav;uawmh rsufESmav; r=unfromeJ@ bmrS jyefr
ajymbJ 'DvkdyJ =unfhae&Smygw,f?
u|efrvnf; &Jabmfav;wa,mufukd XmecsKyf;Hk cef;xJu cHkwef;
vsm;i,fwvH;k ukd oGm;,lcikd f;vku
d f+yD; jrav;wkd@ rdom;pktwGuf yGJcif;xJrSm
aea&mwae&m ay;vku
d fygw,f?
jrav;uawmh rausreyfjzpfaewmukd tckvkd &ifziG fh&Smygw,f?
tpfr&,f OD;av;wifat;[mav ajym&qkd& odyfcufwm od
vm;? u|efru ajymw,f? 'DyGJuwm[m 'DnrSm tv,fykdif;AsLku
d wuf
vmwJh wyfu &JabmfawGukd }udKqkdwJhyGJ/ *k%fjyKwJhyGJ/ azsmfajzwJhyGJjzpfvkd@
63

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

u|efrvnf; vm=unfhwm cifAsm;eJ@vnf; qkdifwJhyGJjzpfw,f? wu,fu


cifAsm;ajymzkd@ rvkdbl;? u|efrajymjyrSmaygh? cifAsm;[m tv,fykdif;u
wyfrLS ;}uD; 0rfppfvifqkdwm oly?J 'gavmufajym&if &JabmfawGu vlukd
rodayr,fh tv,fykdif;u wyfrSL;}uD;qdkwmawmh odwmaygh? 0ifcGifhay;
rSmaygh? tJ'gukd u|efru ajymjyr,fqakd wmh rajym&bl;? olw@kd pnf;urf;ukd
pepfwus ukdifxm;wm igwkd@ av;pm;&r,fwJh?
at;-odygw,f? 'ga=umifh u|efrvnf; ac:wmyg? tck[m
vnf; aumif;ygw,f? xm;vku
d fyg? olvnf; acgif;aqmifqdak wmh uyGJucs
xm;wJh pnf;urf;ukd xdef;odrf;vkdufem ay;wm? aumif;ygw,f? aeyg
apuG,f? 'Dvekd @J tJ'Dnu ay:cJhwhjJ y\emukd at;at;aq;aq; ajz&Sif;
ay;vkduyf gw,f? jzpf&yfuav;uawmh 'gygyJ?
'gayrJh ygwD&J@ xdyfwef;acgif;aqmifwOD; wyfrSL;wOD;[m tajc
taet& csrSwfxm;wJh pnf;urf;ukdvkdufemwm/ pnf;urf;t& tvkyf
vkyfaewJh &JabmfawGukd av;av;pm;pm;qufqHwm/ pdwfxm; ESdrfhcswJh
vkyf[efaumif;awG[m twk,lp&mtjzpfeJ@ uyGJed*Hk;csKyfrSm owif; ar$;
usef&pfcJhzl;ygw,f?
ukd, fhw m0ef& Sd&m jref; r,f
ppfE kdi fz dk@ pdw f u ar#mfr Se f; &G, f
&Jabmfwdu
k af tmif tv,fykdif;AsLkd wyfrSL;}uD;tjzpf wm0ef us
pOfu c&D;rxGucf if use;f rma&;ppfaq;&mawG@&cSd sufawG[m odyrf aumif;
vSygbl;? q&m0efu c%em;zdk@ajymayr,fh &Jabmfwkdufatmifu vuf
rcHygbl;? 'ga=umifh aemufqHk;rSm q&m0efu cGifhjyKvkduf&ygw,f? t
v,fykdi;f ukq
d if;cgeD;usawmh ajcaxmufawGu vrf;aumif;aumif; oGm;
r& kd;kd; tdrfavSum;ukdawmif rwufEkdiw
f Jhtxd jzpfvmcJhygw,f?
tJ'Dtcsed frSm A[kdXmecsKyfu q&m0ef}uD;[m cGijfh yefaecsdejf zpfvd@k
u|efrwk@d ppfa'oaq;Hu
k kd tultnDawmif;ygw,f? tJ'gudk oGm;a&muf
ulnzD kd@ yxrqHk; wm0efay;tyfcH&olu u|efrjzpfygw,f?
'ga=umifh u|erf vnf; ae@pOfA[kd;Hk ukdoGm;/ aq;ukay;/ nae

64

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

ppfa'oaq;Hkukd jyefvm? A[kdXmecsKyfpcef;rSm wm0ef,laewJ aq;vkyf


om; &Jabmfr*smrkdi;f eJ@ nEd i_d f;wkid fyif ukoay;cJhw,f? 'Dvkd wvavmuf
oGm;a&mufukoay;vkdufawmh &Jabmfwdu
k af tmif tajctae awmfawmf
aumif;vmygw,f? ukenf;uawmh vkdtyfwJh pm;aq;/ xkd;aq;awGukd
ykHrSefoHk;+yD; aiGtyfpkdufay;wmeJ@ aygif;pyfukay;cJhygw,f? 'DvkdeJ@ Akdvf
wkdfufatmif&J@ usef;rma&;tajctae[m yHkrSefukd jyefa&mufvmawmh
u|efrwkd@tm;vHk;vnf; 0rf;ajrmuf0rf;om jzpfcJh&w,f? u|efru Akdvf
wkdufatmif usef;rma&; ykdrdkckdifrmvmatmif vwcsdK@ tenf;qHk; wv
avmuf jyeftem;,l+yD;rS awmfvSefa&;wm0efukd qufvufvkyfaqmifyg&ef
q&m0efwOD;taeeJ@ awmif;qkdzl;ygw,f? 'gayrJh olvufrcHygbl;?
rapmjrwd@k u &Jabmfcsif; apwemaumif;eJ@ t}uHjyKwmukd u|ef
awmf trsm;}uD; aus;Zl;wifygw,f? 'gayrJh &JabmfawG t}uHjyKwJhtwkdif;
rvkdufemEkdiw
f Jh u|eaf wmfhukd em;vnfay;=uyg? cGihv
f w
$ f=uygv@kd u|efawmf
awmif;yefygw,f? u|efawmfah e&mu pOf;pm;=unf=h uygOD;? owfrw
S fxm;
wJh tcsdef/ owfrSwfxm;wJhae&mukd tm;vHk;a&mufae=uyg+yD? wyfrSL;w
a,mufyJ tdrfu rxGuEf ikd fao;bl;qkad wmh aumif;EkdifygOD;rvm;? pOf;pm;
=uygOD;wJh?
ol@bufu jyefpOf;pm;=unfhvu
kd af wmhvnf; [kwyf gw,f? 'Dvdek J@yJ
u|efrwkd@vnf; aq;bufu t}uHjyKcsufukd vufav#mhvu
kd &f ygawmhw,f?
olvnf; r=umcifrmS yJ tv,fyikd f;AsLku
d kd wm0ef,&l ef qif;oGm;yg awmh
w,f?
AkdvfwkdufatmiftwGuf wckpdwfoufomp&m &apwmuawmh
ol[m usef;rma&;eJ@ ywfouf&if q&m0efpdwf"mwfeJ@ aygi;f pyfEdik +f yD; uk,
d f
wkdiv
f nf; *kpu
kd fwwfygw,f? tajccHtm;jzifhvnf; awmfawmf usef;rm
a&;aumif;olwa,mufyg? +yD;awmh tv,fydik ;f AsLkdrmS wm0efuswhJ q&m
0ef&aJ bmfawG[mvnf; tbufbufu awmfwhq
J &m0efawGjzpfv@dk pdwcf s
&ygw,f? olw@kd udv
k nf; Adv
k fwkdufatmif&@J use;f rma&;tajctaeukd jynfh
jynfhpHkpkH rdwq
f ufay;vkdufygw,f?
1983 ckESpx
f JrSmawmh olwm0efus&mae&mrSm wm0ef xrf;
65

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

aqmifae&if; OD;aESmufaoG;a=umydwfoGm;+yD; roGm;Ekdif rvmEkdif pum;


rajymEkid f usef;rma&; csKd @wJhoGm;vk@d A[kdXmecsKyf&&Sd m ZeD;eJ@ om;orD;rsm;
&Sd&mukd jyefa&mufvm+yD; aq;0g; ukor_ cH,l&if; tem;,lae&ygw,f?
tJ'u
D mvawGrSm u|erf vnf; &JabmfatmifvGifeJ@ vufxyf
&ufe;D vdk@ A[kdHk;u &Jabmfrsm; acgif;aqmifrsm;ukd r*FvmyGu
J kd ua&muf
csD ;jri fh=uyg&ef oGm;a&mufz dw f=um;&if; &Jabmfw kd u fatmifqDv nf;
0ifa&mufzdwf=um;cJhygw,f? (&JabmfatmifvGif[m ol@vufatmufrSm
wyfaygif;pk vkyfief;ukd tcsed fwykdi;f vkyfco
Jh lrkd@ olwkd@csif;uvnf; &if;ESD;+yD;
om;yg?) olu u|efrwkd@ 2 a,mufukd vufrwaxmifaxmife@J vkyfjy
vkduyf gw,f? t"dy`m,fuawmh oloabmwlygw,fqw
dk o
Jh abmygyJwh?J
olZeD;jrav;u t"ddy`m,fzGifhay;vkdufygw,f?
u|efrwkd@ 2 a,mufvnf; ol@udk pdwfraumif;pGmE_wfquf&if;
ol@xHu xGufcGmvmcJhygw,f? 'g[m ol@ukd u|efr aemufqHk;awG@vkduf
&jcif;qdkwmudkawmh tJ'Dwkef;u rodvkdufrdygbl;? r=umcifrSmyJ ol[m
rdom;pkeJ@twl wzufEkdiif H aq;uk&if; tem;,l&efxGufcGmoGm;cJhygw,f?
aemufq;Hk olu,
G fvGeo
f Gm;wJh 2001 ckEpS ftxd u|efrwkd@ wyfrLS ;/ u|erf wkd@
pcef;rSL;/ u|efrwkd@acgif;aqmifukd jyefrqHkEkdifcJhawmhygbl;? ol@&J@ aemuf
qHk;c&D;ukdvnf; ta=umif;trsdK;rsdK;a=umifh vkdufygykd@aqmifjcif;vnf;
rvkyfEkdifygbl;?
'gayrJh ol@&@J r+yD;qHk;ao;wJh awmfvSeaf &;wm0efukd use&f pfol &J
abmfrsm;eJ@twl qufvufo,faqmif&if;
- &J abmf w k du fatmif& J@ rG ef jrwf w J h tawG; tac:aumif ;rsm;/
vkyf[efaumif;rsm; xm0pOf O'gef;wGif&pfygap-vkd@ qENjyKvku
d f
ygw,f?
&J a bmf r apmjr
2013 Zefe0g&D 13 &uf?
66

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

usaemf}uHK cJh&zl;wJh
&Jabmfwkdufatmif

&Ja bmf a tmif a iG

&Jabmfwdu
k af tmifukd wyfrSL;wa,muftjzpfe@J jynfol@wyfrawmf&J@
wyfzJ@G toD;oD;rSm }uHzl;cJ=h uolawG rsm;ygvdrhrf ,f? u|efawmfuawmh ta&S@
ajrmuf ppfa'o&J@ Xmeuav;wckrmS tcsdefumvwkw
d ck }uHKcJzh ;l ygw,f?
1973 ckEpS u
f ek yf idk ;f rSm 0ajrmufckid /f ckid w
f yf&@J wyfrLS ;tjzpf wm0ef ,l
aeol ppfc|rf;&Jabmfa[mif;wa,mufjzpfwJh &Jabmf0if;aqG tdrfcGifhjyefawmh
ol@qrD Sm wm0efxrf;aewJh u|efawmfwd@k oli,fcsi;f ESpfa,mufvnf; oleJ@twl
jyefvmcJ=h uygw,f? ckid w
f yf&@J wyf&if;H;k u 0ajrmufckid f ;kH pku
d &f m rkid ;f arm+rKd @uae
ESpf&ufc&D;vrf;av#muf&wJh [kdyef/ yefvHk+rdK@rsm;eJ@ rsufESmcsif;qkdifrSm &SdaewJh
awmifwef;awGay:u ,efa,mfqkdwJh wkwf&GmrSm tajcpkdufxm;ygw,f?
ol@trd u
f uGwcf idk cf kid f ;kH pku
d &f m oHviG jf rpftaemufbufjcrf;rSm&Sw
d hJ wkw/f ucsi/f
&Srf;/ yavmif&Gmrsm; a&maESmwnf&SdaewJh wkwfArme,fpyf awmif=um;xJu
rkef;ukdqdw
k haJ e&mrSmyg? rkdif;armuae rke;f ukd ukd v0ufc&D; vrf;av#mufayr,fh
wifjrif;ay:rSm ausmyk;d tdwfeJ@ &duQmwif+yD; aoewfwvufom xrf;+yD;vrf;
av#mufc&hJ wmrk@d vlwa,muftwGuf odyf ryifyef;vSygb;l ? 0ajrmufckid w
f yfrmS
wESpaf vmufwm0efuspOftwGif; wawmifqif;wawmifwuf oGm;vm&wm
a=umifh usio
hf m;&cJw
h mvnf; ygvrd rhf ,fxifygw,f? 'DumvawGwek ;f u uGwcf idk /f
67

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

ukd;uef@ckdief J@ 0ajrmufckid fawG[m ae@pOfae@wkdif; tzGJ@toD;oD;[m wm0ef


toD;oD;eJ@ oGm;ae=uwmrk@d vrf;c&D;wav#muf waxmufem;wJ&h mG wkid ;f rSm wn
wnf;ckzd @kd tdrv
f w
G &f mS &wmawmif cyfcufcufyg? 0awmifckid b
f ufu yefqef;rSm
tajcpkdufr,fh ta&S@ajrmufppfa'oHk;eJ@ Xmetopf/ wyftopfawG wkd;csJ@
zG@J pnf;&mrSm oGm;a&mufwm0ef,zl @kd rdcif,el pfa[mif;awGuae au'g&aJ bmfrsm;
xkwEf w
k +f y;D ay;yk@d ae=u&csed jf zpfygw,f? 'Dumvu ArmjynfueG jf rLepfygw&D @J wyf
awG[m 0e,fbufukd xk;d azmufw;kd csJ@ aecsed fjzpf+yD; vGecf w
Jh Jh wvavmufuyJ
rkid ;f ,ef;+rKd @udk odr;f wJh wku
d yf aJG tmifjrif+y;D csed v
f nf; jzpfwmrk@d &Jabmfwidk ;f avmuf
wufuae=uwmyg? 'Da'o[m wkwef ,fpyfa'ojzpf+yD; vlrsKd ;vnf;pHyk gw,f?
ArmeJ@ Armjynfayguf wkwt
f rsKd ;om;rsm;u tenf;pkjzpf+y;D &Sr;f / ucsi/f yavmif/
vDa&Sm/ 0eJ@ wkwfvlrsdK;awGu trsm;pkjzpfw,f? vlrsdK;pHk trsdK;om; trsdK;o
rD;&Jabmfrsm; uk,
d afh usmykd;tdwef J@ aoewfu,
kd fpD xrf;+yD; wawmifqif; w
awmifwuf ukd,w
f m0efus&m ae&mtoD;oD;ukd &$ifvef;wufupGm oGm;vm
=uwJh tm;wufp&m jrifuiG ;f [m tJ'u
D mv&J@ yHu
k m;csyfjzpfygw,f?
vrf;c&D;wav#muf &JabmfawG wm0efopfe@J XmeopfawGqD oGm;vm
ae=uwm awG@jrifae&ayr,fh 'Dc&D;[m ukd,fvnf; olwd@k vdyk J wm0efopfeJ@
XmeopfwckqD csw
D ufaerSe;f rodc=hJ uygb;l ? rke;f ukad &muf+y;D wywfavmuft=um
wnaecif;rSm u|efawmfwkd@ &SdaewJh &Jabmf0if;aqGtrd fukd vlEpS fa,muf cyf
oGufoGuf av#mufvmygw,f? wa,mufu twl awmckdvmwJh oli,f
csi;f &Jabmfyg? useftouf}uD;&Jabmf}uD;ukdawmh rjrifz;l ygbl;? &Jabmf0if;aqGeJ@
ajymqkd=u E_wq
f uf=urS &Jabmfwu
kd fatmifqkdwm od&ygw,f? vlvwfykdif;
t&G,/f tom;ndKndK/ rsuEf Smxm;csKd +yD; udk,cf E<m wkww
f kwf ckdifcdik ef J@ usef;rm
oefprG ;f yH&k +dS y;D / v_y&f mS ;yHk oGuv
f ufzswv
f wfoOl ;D tjzpf owdxm;rdvu
dk yf gw,f?
E_wfqufpum; ajymqkd+yD;=uwmeJ@ &Jabmfwu
kd fatmifu u|efawmf olwkd@ 2
a,mufukd vmac:wmyJqkd+yD; ajymygw,f? 'DawmhrS &Jabmf0if;aqGu ol'D
wacguftjyefrSm wyfr[m 12 zG@J pnf;&rSmrk@d u|eaf wmfwd@k 2 a,mufukd toHk;
vkad =umif;/ ray;csiaf =umif; jyefaqG;aEG; aeygw,f? 'gayrJhJ txuftzG@J tpnf;&J@
qHk;jzwfcsufeJ@ vkyfief;vkdt yfcsufukd &Jabmfwkdufatmifu &Sif;jyawmh
oabmwlvkdufygw,f? 'DawmhrS &Jabmfwkdufatmifu wcgwnf;vkdufcJh=u
awmhqkd+yD; ypPnf;odrf;ckdif;ygw,f? u|efawmfwkd@vnf; &Jabmf0if;aqGxH

68

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

olwyfqifxm;wJh aoewfrsm;tyfESH+yD; E_wfqufum ausmykd;tdwfukd ykd;+yD;


vku
d fcJh=uygw,f? pcef;a&mufwmeJ@ pcef;wGif;&Sw
d Jh &Jabmfrsm;ukd ac:,lum
awG@qHkrdwq
f ufay;+yD; &Jabmfwkdufatmifu pcef;&Sd&J abmfrsm;eJ@twl aexkid f
jzwfoef;zk@d tckid ftrmvkyif ef;udpP aemifrS aqG;aEG;r,fvkd@ ajymygw,f? pcef;
wGi;f rSm uk,
d o
f o
d l awGa&m/ rodoal wGa&m vlrsKd ;pHyk gy?J ucsi?f wkw/f &Sr;f ujym;/
Armjynfaygufwkwef @J Arm&JabmfawG &Sdygw,f?
'DvkdeJ@ &Jabmfwkdufatmifwm0ef,lwJh vkyfief;awGxJu wckjzpfwJh
A[kt
d vkyt
f zG@J pcef;ukd a&mufc=hJ uygw,f? 'DXme u ppfa'o/ ckid /f +rK@d e,fwyfe@J
vkyfief;awGroufqdik w
f hJ A[k&d J@oD;jcm;vkyfief;udpPrsm;ukd vkyfukdifaqmif&Gufzd@k
zGJ@xm;wmyg? vkyif ef;pHkygw,f? tckdit
f rmvkyfief;wm0ef&drS S wm0efay;r,fh &J
abmfukd ac:,laqG;aEG; wm0efay;wmjzpfygw,f? &JabmftoD;oD;[m ukd,fh
wm0efrt
S y usef&aJ bmf&@J vyk if ef;udpP rod=u/ rar;=u&ygb;l ? wm0efuscsderf mS
vkdtyfovkd c&D;xGuf=u&+yD; wm0efr&SdcsdefrmS pcef;wGif;rSm &Jabmfwdik ;f twl
aexkid f jzwfoef;=u&ygw,f? vkyif ef;wm0efu oD;jcm;pDjzpf=u+y;D ygwb
D 0eJ@ ae
xkdifpm;aomufr_b0jzwfoef;r_u twlwljzpfygw,f? pcef;wGif; aexkdifpOf
tkyfcsKyfrw
_ m0efukd pcef;rSL;jzpfwhJ ppfc|r;f &Jabmfa[mif; &Jabmfjr&ifu wm0ef
,lygw,f?
pcef;&J@ yHkrSefvnfywfr_u reuftdyf&mx 0DpDr_wfoHeJ@ pygw,f?
r=umcifrmS pcef;rSL;eJ@ nEd id_ ;f xm;r_t& wae@twGuf wm0efuswhJ wm0efrLS ;u
'Dae@vyk fz@dk pDpOfxm;wJh tvkyrf sm;ukd pDrcH ef@caJG y;ygw,f? 'DprD rH t
_ & xrif;csuzf @kd
wm0ef usw&hJ aJ bmfrsm;rSty use&f aJ bmfrsm;tm;vH;k tvkypf =uwmygy?J reuf
cif;wem&Davmuf tvkyv
f yk =f u+y;D reufpm xrif;pm;em;um ae@buftwGuf
vkyfp&m&Sdwm xyfrHcef@cGJ+yD; vkyf=uwmyg? tvkyrf &Sdwht
J cgawmh tem;,lum
uk,
d v
f yk pf &m&Sw
d m vky=f uwmygy?J tvkyu
f awmh pHyk gw,f? aexkid pf m;aomuf
r_twGuf vkt
d yfwv
hJ yk if ef; tm;vH;k ygy?J awmwk;d awmifwuf+y;D xif;ckw/f 0g;ckw/f
xif;xrf;0g;xrf;wmygovkd ukd,faezkd@ vkdtyfwJh tkd;tdrfjyKjyifwm/ wkd;csJ@
aqmufvkyfwmvnf; &Sdygw,f? pm;zkd@aomufzdk@ &duQmxrf;wm/ [if;oD;
[if;&Gupf u
dk zf @kd ajrayguw
f m/ pkduw
f mysKd ;wmeJ@ uk,
d pf m;zk@d arG;xm;wJ=h uuf/ 0uf/
bJpwJ&dh p>mefawGtwGuf vkt
d yfor#vyk if ef; tm;vH;k ygy?J Ekid if aH &;vkyif ef;taeeJ@
ygwD uvmyfpnf;u a&G;cs,fowfrSwfay;wJh rmhufpf/ vDeif0g'/ armfpDwkef;
69

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

vufa&G;pifusrf;awGxJu aqmif;yg;rsm;ukd avhvm+yD; uvmyfpnf;&J@acgif;


aqmifrt
_ & wywfw}urd pf ak ygi;f avhvmaqG;aEG;wm &So
d vkd txuf&@J oD;jcm;
nef=um;csufrsm;/ rdef@cGef;rsm;/ EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_ tawG@t}uHKrsm;ukd avhvm
aqG;aEG;wm &Syd gw,f? wvw}udrf aexkdipf m;aomufr_ aqG;aEG;yGv
J ky+f yD; tjyef
tvSeaf 0zef t}uHay;wm xdef;nw
d m vkyfygw,f? naebufrSm 0goemt&
tm;upm;vky=f u+yD; nae xrif;pm;+yD;csed frSm teD;tem;&Sdpcef;rsm;qD oGm;
a&mufvnfywf=u+y;D tdycf sed rf wkid rf D pcef;a&mufatmif jyef=uygw,f? 'gu pcef;
wGi;f aexkid fr_&J@ a,bk,sypHk HygyJ?
&Jabmfwkdufatmifu pcef;rSm t+rJraeygbl;? wvrSm 2 }udrf 3
}udrfavmuf a&mufvmwwf+yD;/ a,bk,stm;jzifh w}udrv
f m&if 4 &uf 5
&ufavmuf pcef;rSm aeygw,f? tvkyfudpP&Sdae&ifawmh =umwwfygw,f?
olpcef;rSm &Sdaecsed rf mS reufcif; trsm;pkaygi;f vkyfuidk =f uwJh vkyif ef;wkid ;f rSm olyg
0ifygw,f? ajraygufcsdefqdk olvnf;trsm;enf;wl aysmfaysmyf g;yg; 0ifygwmygyJ?
ypPnf;tav;tyif xrf;=uyk;d =ucsed q
f v
kd nf; olygygw,f? Ekid fiHa&;avhvm aqG;
aEG;=ucsed rf mS vnf; yg0ifaqG;aEG;+y;D trsm;eJ@twl &if;&if;ES;D ES;D aexkid pf m;aomuf
ygw,f? 'Dvdk twljzwfoef;&if;eJ@ pcef;wGi;f &Jabmfrsm;&J@ pOf;pm;r_/ wdr;f nwrf a_ wG/
tm;aumif;csufeJ@ csdK@,Gif;r_awGukd avhvmxm;+yD; twltvkyfvkyf&if; em;
csdeaf wGrSm/ avhvma&;aqG;aEG;yGaJ wGrmS / aexkdifpm;aomufr_ aqG;aEG;yGJawGrSm
ayghaygyh g;yg; a0zefaxmufjywm/ xkwaf zmfcsD;usL;wm todtrSwf jyKwmawG
vkyw
f wfygw,f? u|eaf wmfw@dk +rKd @uvmwJh &JabmfawGu tv$mpHyk gw,f? tvkyf
orm;/ v,form;uvmwm ygovkd +rdK@aeqif;&Jom;eJ@ ynmwwf &Jabmf
rsm;vnf; ygygw,f? u|efawmfw@dk rmS wa,mufwrsKd ;qko
d vkd tm;aumif; csu/f
tm;enf;csuf ukd,fpD&Sd=uygw,f? ynmwwfrme/ wukd,faumif;qefr_/
um,vkyftm;pkdufxw
k v
f pkd dwf enf;yg;r_/ vpfb&,fusr/_ xifay:vkrd _/ tepf
emcHpdw/f tyifyef;cHpdwf tm;enf;r_pojzifh tm;enf;csufawGvnf; tenf;eJ@
trsm; &S=d uygw,f? &Jabmfwdu
k fatmifu u|eaf wmfw@kd vdk +rKd @uvmol ausmif;
om;vli,fawG&J@ oabmobm0eJ@ 'Dvkdtm;enf;csufawGudk aumif;aumif;
oabmayguf+yD; pcef;wGif;rSm twljzwfoef;um trSm;eJ@csdK@,Gif;csufawGukd
wjznf;jznf;csi;f a0zefaxmufjyum jyifqifwnfrh wfay;ygw,f? u|eaf wmfw@kd
twGuf 'Dvjdk zwf&if;eJ@ um,tvkyfra=umufawmhbJ a0zefcHEidk v
f m+yD; trSm;

70

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

&S&d ifvnf; 0efc&H u


J m jyif&v
J m=u+y;D &JabmfawGtwGi;f tjyeftvSef cspcf if &if;ES;D
um twlvufwJ+G yD; pnf;pnf;vHk;vH;k tvkyfvyk fwwfvm=uygw,f? ygwDukd
,Hk=unfpdwfeJ@ ygwDuay;tyfvmwJhwm0efawGukd tm;oGefcGefpkduf }udK;yrf;
xrf;&Guv
f pdk w
d af wG wkd;yGm;vmygw,f? ol u|eaf wmfw@kd e@J twl 'Dpcef;rSm
wESpaf usmfavmuf twlaecJhpOftwGif; vkyfco
Jh r# vkyif ef;tm;vH;k atmifjrifcJh
wmcsnf;ygy?J 75 ckESpx
f rJ Sm ta&S@ajrmufppfa'o&J@ 'kwyfrLS ;wm0ef,zl d@k ajymif;
a&$@oGm;awmh u|efawmfwkd@pcef;[m Ekd;=um;wufupGmeJ@ ygwDwm0efrsm;ukd
wufupGm xrf;aqmifz@kd t+rt
J qifoif&h adS ewJh &Jabmfrsm;eJ@ &$iv
f ef;wufupGm
usef&SdaecJhygw,f? 'DvkdtajctaersdK;a&mufatmif wnfaqmufoGm;EkdifcJh
wm[m &Jabmfwu
dk af tmif&@J atmifjrifrw
_ ckygy?J u|eaf wmfa&mufcgpu ygw0D if
3 OD;om &Scd hw
J Jh uvmyfpnf;[m olxGuo
f mG ;csdefrSm ygwD0ifopfawGe@J ygw0D if
av#mufv$m wifxm;olawG wk;d vmcJhygw,f?
u|efawmfw@kd wawG &Jabmfwu
kd fatmifeJ@ twl&aSd epOftwGif; oif,l
&&Sv
d u
dk w
f hJ ygwu
D dk ,H=k unfpw
d ef @J vky[
f ef aumif;awG[m u|eaf wmfw@dk jzwfoef;
r,fh awmfveS af &;c&D;wav#muf tvkyw
f m0efawGudk Ek;d =um;wufupGmeJ@ aumif;
rGefausyGefpGm xrf;aqmifEkdifapzkd@ }uD;rm;wJhtaxmuftuljzpfcJhw,fqkdwm
jzwf o ef ; &if ; yk d r d k o abmayguf c J h y gw,f ? awmf v S e f a &;wyf z G J @ wck r S m
yg0ifw&Jh Jabmfwikd f;/ ygw0D if&Jabmfa&m/ ygw0D if r[kwo
f l &JabmfawGyg Ek;d =um;
wufupGmeJ@ ukd,u
f s&mwm0efukd tpGr;f ukef }udK;yrf;vkyfukdifapvk&d if ygwD&J@
Ekdiif Ha&;vrf;pOfay:rSm ,Hk=unfpdwfcdik rf m+yD; jynfol@wyfrawmfom;wa,muf
&J@wm0ef/ ygw0D ifwa,muf&@J wm0efawGudk ausyGeaf tmif xrf;aqmifvdpk w
d f
jrifrh m;atmif wnfaqmuf xm;Ekdi&f rSm jzpfygw,f?
&Jabmfwdu
k af tmif[m u|eaf wmfwd@k e@J twl&SdaepOfrmS u|eaf wmfwd@k
&JabmfawGukd 'Dvkdpdwf"mwfawG pGJ+rJaeatmif avhusifhwnfaqmufcJhwmyg?
&JabmfawGrmS ygwhJ tm;enf;csuf/ csdK@,Gif;csuaf wGukd pGe@f ypf+yD; jynfo@l wyfr
awmfom;aumif;wa,mufvkd/ ygwD0ifaumif;wa,mufvdk &yfwnf+yD; ygwD
twGuf taumif;qH;k tvkyt
f au|;jyKoal wG jzpfvmatmif pnf;H;k wnf aqmuf
ay;cJw
h m jzpfygw,f? ol&@J vufawG@usus ygww
D nfaqmufomG ;wJv
h yk [
f ef[m
u|efawmfwkd@twGuf pHerlemwckygyJ? 'Dae@umv tajctaeopfrSm wkdufyGJ
omeftopfeJ@ qufvuf&yfwnf wku
d yf 0GJ ifaewJh Arm jynfueG jf rLepfygwD
71

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

twGuf 'Dvkd&Jabmfwkdufatmif&J@ vufawG@ususygwD wnfaqmufwJh


pdwf"mwfeJ@vkyf[ef[m qufvufvdt
k yf+yD; &Sifoefwkd;yGm;vmatmif }udK;pm;
oGm;&r,fvd@k ,H=k unfygw,f?
&JabmfatmifaiG
24 pufwifbm 2013?

72

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

Akdvfwkdufatmifokd@ trSwfw&
&Ja bmf (a':) OD; pde f
&Jabmf}uD;wkdufatmifta=umif; u|efr olwkd@eJ@ twlaecJhpOfu xdawG@
cHpm;&wmudk owd&or# ajymjyygrh ,f? &Jabmf}uD; wku
d af tmifudk u|erf wk@d u
OD;wku
d fv@dk yJ ac:=uygw,f?
u|erf wk@d ro
d m;pk 1979 ckEpS rf mS ygwAD [kd ;kH ukd a&mufuwnf;u Akv
d f
wku
d af tmifro
d m;pke@J twlwal e&w,fv@dk qkEd idk yf gw,f? 'gayrJh &Jabmf wku
d f
atmifuawmh pcef;rSm t+rrJ &Syd g? olu tv,fyidk ;f A[kd wyfrLS ;jzpfwt
hJ wGuf
wyfrmS yJ aewmrsm;ygw,f? tv,fyidk ;f wyf[m yefqef;eJ@ wem&Davmuf
a0;wJh em;avmh&GmrSm tajcpkdufygw,f? 'ga=umifh reufoGm; njyef
jzpfoGm;ygw,f? wcgwcgrSmqkd ol@rdom;pkukdyg ac:oGm;ygw,f? &Jabmf
wkduaf tmif[m A[kdaumfrwD0ifawGxJrSmvnf; toufti,fqk;H &Jabmf
wa,mufjzpfovkd ygwv
D yk if ef;awGuv
dk nf; tm;oGecf eG pf u
dk f wufwufuu
vkyaf qmifow
l OD;vnf;jzpf/ tzufzufrmS uk,
d u
f sKd ;rzufbJ vkyaf qmifojl zpf
w,fv@dk u|erf cH,yl gw,f?
73

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

ol@ZeD;eJ@vnf; cifygw,f? u|efrwk@d ESpaf ,muf[m tvkyf wm0ef


rwl=uvkd@ tvkyv
f yk fwt
hJ cg olu qku
d zf mXmeu/ u|erf u H;k tzG@J ujzpfv@dk
wae&mpD vkyf=u&wmjzpfayr,fh wjcm;udpPe@J oGm;vm&&ifawmh twlwl
oGm;vm=uygw,f? txl;ojzifh ygwaD e@/ vufeufuidk af wmfveS af &;ae@awGvdk
ae@}uD;&uf}uD;awGrmS ygwDA[kad umfrwDu OD;pD;wJh a[majym yGt
J crf;tem;
wufa&muf em;axmif&wmrsKd ;awGq&dk if twlwl oGm;&wwfygw,f? 'gt
h jyif
aps;0,fomG ;wm/ ky&f iS =f unfh oGm;wmwd@k rmS qdv
k nf; twlomG ;vmwwfwmrsKd ;
&Sw
d wfygw,f? tJ'g A[dXdk mecsKyf;kH rSm twlaepOfuyg?
&Jabmfwu
dk af tmif[m ol@ro
d m;pkuv
dk nf; tvGeo
f aH ,mZOf}uD;olw
a,mufyg? tm;&iftm;ovkd tdrrf u
_ pd t
P 00 ukd vkyyf gw,f? ol@ZeD; rcif[m
i,fpOfuyif awmfveS af &;xJa&mufol jzpfygw,f? awmfveS af &;xJ ra&muf
cifu ol@rd om;pktwGuf toufi,fi,fe@J rdom;pkwm0efudk xrf;aqmifc&hJ ol
trsdK;orD;wa,mufjzpfvkd@ tdrfr_udpPrsm;bufrSm odyfru|rf; usifvSol
wa,mufv@dk qkEd ikd yf gw,f? 'ga=umifh &Jabmfwu
dk af tmifu rdrt
d vkyw
f m0ef
tm;&iftm;ovkd ol@ZeD;&J@ tdrfaxmifrv
_ kyfief;rsm;ukd ulnv
D yk fay;wwf
ygw,f? tJ'v
D dk tdraf xmiftwGuf tdraf xmifO;D pD;aumif;wa,mufjzpfovdk
ygwDtwGufqkd/ jynfoltwGufqdk &Gyf&Gyfc|Hc|HvkyfwwfwJh wu,fhwyfrSL;
aumif;wa,mufv@kd u|erf cH,rl yd gw,f?
1982 ckEpS af vmufrmS awmh ol[m use;f rma&;enf;enf; qkw,
f w
k v
f m
wmukd =um;od&ygw,f? 'ga=umifh OuU q&m0efu aq;ppf+yD;rS c&D;xGu&f ef
ajymw,fvd@k od&ygw,f? 'gayrJh &Jabmfwkdufatmif[m olwm0efus&mukd
tjref oGm;a&muf wm0efxrf;aqmifa&;uko
d m pdwaf pmaewma=umifh aq;ppf
&efudk pdwrf 0ifpm;bJ olwm0efus&ma'oukd qif;oGm;ygawmhw,f? 'ga=umifh
rdr&d @J use;f rma&;raumif;ayr,fh *krpku
d t
f m;bJ tv,fyidk ;f A[kw
d yfrsm;eJ@twl
oHviG f taemufbufudk ul;oGm;cJyh gw,f?
ol w m0ef x rf ; aqmif & wJ h ae&m[m &ef o l y wf v nf 0 k d i f ; aewJ h
ajymufusm;a'ojzpfygw,f? rk;d xJavxJrmS wyfe@J t wl =urf;=urf;wrf;wrf;

74

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

v_yf&Sm;oGm;vmae&if;rSmawmh OD;wkdu[
f m usef;rma&;qkd;vm+yD; avjzwf
oGm;cJhygw,f? tJovkd use;f rma&; qdk;vmwJhtcsed frSm tcsdefru
D kovku
d f
Ekid &f ifawmh tajctae[m 'Davmufq;dk rSmr[kwb
f ;l vk@d ,lqygw,f? 'gayrJh
ygweD @J wyfu twwfEidk q
f ;kH tpGe;f uke}f uKd ;pm;cJah yr,fh &moDOwk qk;d 0g;aer_e@J
&efou
l tqufrjywfx;dk ppfqifae wma=umifh A[kXd mecsKy&f &dS m aemufwef;
ukd awmfawmfe@J ryk@d Eidk cf yhJ g? 3 v=umrS A[kXd mecsKyf ;kH ukd jyefa&mufvmEkid cf &hJ yg
w,f? tJ'DtcsdefrSmawmh &Jabmfwkdufatmif[m ukd,fwjcrf;aoovkd
jzpfomG ;+y;D pum;vnf;rajymwwfawmhyg? tJ'aD e@ ukd u|erf rarhEidk yf g? ol@ZeD;
rciftyg u|erf wk@d A[kd ;kH &Sd &Jabmftm;vH;k [m ol@ujdk rifvu
dk &f wmeJ@ ,lusKH ;r&
jzpf=u&ygw,f? 'Davmuf oefrmxGm;usKd if;+yD; zswzf swv
f wfvwf oGm;vm
v_y&f mS ;aewJo
h w
l a,muf[m jzpfrjS zpf&avjcif;vd@k pOf;pm;rd+y;D pdwx
f cd u
dk =f u
&ygw,f?
tJ'aD emufrmS awmh ol@ro
d m;pk[m wzufEidk if u
H dk aq;uko&ef xGucf mG
oGm;=uvkd@ u|efrwkd@wawGeJ@ ,m,D tvSrf;a0;oGm;cJh&ygw,f? 'gayrJh
&Jabmfwdu
k fatmif&J@ usef;rma&;uawmh e*kdtwkid f; jyefjzpfrvmawmhyg?
q&m0efawG ajymjycsuu
f awmh pum;ajymtmHak =umukd zdaevk@d pum;rajym
wwfawmhygw?hJ tJ't
D csed u
f aq;bufqidk &f muvnf; tck avmuf rwk;d wuf
ao;bl;vk@d qkrd ,fq&kd ifawmh qkEd dik fygw,f? tckqd&k ifawmh ukrsm;ukEikd v
f rd hf
rvm;vk@d jyefawG;aerdygao;w,f? bma=umifv
h Jqkad wmh tcku|erf aq;Hek @J
r=umr=um qufpyfae&/ aq;ukocHae&olwOD;taeeJ@ OD;aESmufxJu
tom;yku
d dk cGw
J mawmif cG+J y;D 15 &ufq&kd if aq;Hu
k qif;oGm;=uwmukd jrifawG@
ae&vdk@yg? &Jabmfwdu
k fatmifukd ESarsmvGe;f vdk@ awG;rdawG;&m awG;aerdwJh
u|erf &J@ tawG;awGyg?
aq;HkrmS umvwck uko+yD; aq;Hkuqif;awmhvnf; yefqef;ukd jyef
ra&mufawmhbJ A[kd&@J ciG jfh yKcsuft& wzufEikd fiHu +rdK@w+rdK@rSm oGm;a&muf
tem;,lapcJyh gw,f? olw@dk ajymjycsut
f & tJ'+D rKd @&@J ywf0ef;usi[
f m ausmufr;D
aoG;wGi;f awG rsm;vGe;f vd@k t+rJt@kH rid_ ;f aewwf+yD; wESpv
f ;kH rSmrS &moDOwku 3
75

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

v avmuf y J aevd k @ aumif ; w,f q d k w m =um;rd y gw,f ? tJ ' D r S m


olw@kd rdom;pk[m 10 ESpfausmfavmuf aexkdicf &Jh w,f? 1989 ckESpf e,fpyf
vlrsKd ;pkrsm; ykefuefwJh ta&;tcif;jzpf+yD;aemuf u|efrwk@d ro
d m;pk tygt0if
rdom;pkwcsdK@ wzufEkdifiHrSm vma&muf tem;,l&ygw,f? tJ'DawmhrS
olwkd@vnf; u|efrwkd@aexkdif&m ulrif;ukd vma&muf aygif;pnf;aexkdifzdk@
ajymif;a&$@a&muf&Sdvm+yD; u|erf wkd@ jyefvnf qHkpnf;rd=uwmjzpfygw,f?
tJ'Dvkd jyefvnfqHkpnf; twlaexkid f=uawmhvnf; u|erf u rcifwd@k
rdom;pktm; wwfEdik o
f avmuf ulnDcyJh gw,f? u|efrcifyGef;jzpfo/l &Jabmf
ausmfjruvnf; &Jabmfwkdufatmifukd &Jabmf&Jbufwa,mufvkdtjyif
nDi,fwa,mufvkdvnf; *k%mouf+yD; pmemcJhygw,f? u|efruvnf;
rcifudk nDrav;wa,mufvdk oabmxm;rdygw,f? wu,fvnf; rcif[m
u|erf nDrav;eJ@ oufw&l ,
G w
f rl @dk ykv
d @dk awmif pmemrdygw,f? 'gt
h jyif u|erf
wk@d [m awmfveS af &;xJrmS awmfveS af &;acgi;f aqmif &Jabmfrsm;eJ@ tdraf xmif
usorl sm;jzpfawmh b0wlxu
J b0wlrsm;jzpfygw,f? cifyGe;f onf awmfveS f
a&;acgi;f aqmif &Jabmfrsm;ukd jyKpak pmifah &Smuf&wJw
h m0efrmS wjcm; awmfveS f
a&; tdraf xmifrsm; cifyGe;f onfudk jyKpk&wmxuf trSefyJ wm0ef ykrd dk }uD;
av;ygw,f? &Jabmfrcif&@J cifyeG ;f onf &Jabmfwu
dk af tmifu 'kuw
dQ jzpfomG ;
ovkd u|efrcifyGef;onf &Jabmfausmfjruvnf; touft&G,faxmuf/
tkdrif;rpGrf;jzpfvmawmh acgif;aqmif&JabmfcifyGef;onfrsm;ukd jyKpkapmifh
a&Smuf&wJh tdraf xmifonfb0&J@ 'kuaQ wGudk tjyeftvSepf mem axmufxm;
em;vnfr+d yD; tjyeftvSef tm;ay;ulnD wGe;f tm; jzpfapcJ=h uygw,f?
ulrif;rSm aexkdifpOf aexkdifraumif;jzpf=uwJhtcg aq;Hkwuf=u&
&ifvnf; tcef;csif;uyfae=u&wmrd@k &Jabmf wkdufatmifta=umif; ykd+yD;
odvm&ygw,f? ol[m uk,
d w
f jcrf;om v_y&f mS ;Ekid +f y;D pum;vnf; rajymEkid yf g?
'gayrJh olem; =um;ygw,f? OD;aESmufvnf; trsm;tm;jzifh &Si;f ygw,f? 'ga=umifh
olrsm;ajymjy&if oloabmus&if acgi;f ndwjf y+y;D oabmrus&if acgi;f &rf;wm
vkyyf gw,f? ol[m olrsm;ukv
d nf; tm;emwwfygw,f? oltm;emwmyJjzpfjzpf
76

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

awmif;yef wmyJjzpfjzpf vufwzufukd ezl;ay:wif+yD; bk&m;&Sdckd;ovkd


vky+f yD; acgi;f ndwjf yygw,f? ol[m ol@xH olwyg;u vma&mufEw
_ q
f uf&if
t+rJ +yHK;E_wfqufygw,f? 'ga=umifhvnf; trsm;u ol@ukd cif=uygw,f?
'Dvv
dk el mrsKd ;ukv
d nf; trsm;u oem;=uifempdwaf wG rsm;=uygw,f?
u|efruawmh &Jabmfausmfjr aq;Hkwuf+yDqkd&if tkd;uav;wvHk;
,loGm;+yD; a&eHqDr;D zdkav;wcke@J &Jabmfausmfjrtm; csuaf u|;wJhtcgwkdif;
oludv
k nf; cGJa0au|;avh&dyS gw,f? tJovkd tcgrsdK;rSmqkd&if ol@xHk;pHtwkdif;
ezl;ay:vufwif+y;D aus;Zl;wifa=umif; vkyjf yygw,f? ol@udk wckck ulnv
D yk af y;
olwidk ;f udv
k nf; ol tJovkd wH@k jyefavh&w
dS mukv
d nf; u|erf owdxm;rdygw,f?
&Jabmfwdu
k fatmif[m uk,
d fcE<m}uD;xGm;ol wa,mufjzpf+yD; ol@ZeD;
rcifu ukd,cf E<mao;oljzpfvkd@ jyKpkapmifh a&Smuf&mrSm tcuftcJ &Sdvmvkd@
tulwa,muf iSm;xm;&ygw,f? 'ga=umifh tdru
f ae csujf yKw,
f v
l m au|;
arG;jyKpk Ekdifygw,f? u|efrrSmawmh &Jabmfausmfjraq;Hkwuf&if u|efryg
vku
d w
f uf+yD; jyKpak pmifah &Smuf&ygw,f? ta=umif;uawmh &Jabmfausmjf ru
tpm;taomufvnf; tvGeef nf;olvnf;jzpf/ oGm;awGuvnf; r0g;Ekid v
f @dk
oD;oef@csuaf y;&ygw,f/ tJ'w
D ek ;f u aq;Hak wGuvnf; tckvdk aq;H&k u
d mQ Hk
qdw
k mvnf; r&Sad o;yg? 'Dvedk @J u|erf wk@d acgi;f aqmif u|erf wk@d cifyeG ;f awGcrsm
touft&G,fawGuvnf; axmufvmawmh aq;HkeJ@ tdrfOD;=urf;jyifvkd
jzpfvmcJ&h ygw,f? wcgrmS awmh r=um;csiw
f hJ owif;wckudk =um;vm&ygw,f?
&Jabmfwu
dk af tmif aeraumif;vk@d aq;Hw
k uf+yD; ppfaq;&mrSm uifqmvkv
d dk
awG@&w,fqkd wJhowif;ukd =um;&w,f? 'gayrJh raocsmao;qdw
k m =um;&
jyefawmh r[kwyf gapeJ@v@dkbJ qkawmif;aewke;f rSmyJ &Jabmfrcif[m rsuEf mS rom
r,meJ@ tdrjf yefvmwm awG@&vk@d oGm;ar;jref;=unfah wmh OD;wku
d &f @J wjcrf;ao
aewJh tqkw[
f m uifqmjzpf+y;D vGeaf e+yq
D w
dk mukd odvu
dk &f ygw,f? jzpfrjS zpf
&avjcif;vk@d ,lusKH ;r&jzpf+yD; OD;wku
d }f uD;tm; yk+d yD;oem;pmemygw,f? 'gayrJh
jzpf+yDqrdk aS wmh twwfEidk q
f ;kH uko=uHo
k m &Sw
d mayg[
h k pdwx
f rJ mS yJ ajzodr&hf
ygw,f? ol@ZeD;rcifukdvnf; tm;vHk;u 0kdif;0ef;ulnD tm;ay;=uygw,f?
77

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

q&m0efawGuvnf; taemufwkdif; aq;omru wkwfAdaEmaq;eJ@yg


ol w k d @ wwf E k d i f o avmuf }ud K ;pm;uk o ay;=uygw,f ? 'D v k d e J @
tqkwu
f ifqmjzpfvd@k vGefaeolukd 2 ESpfcHatmifqx
GJ m;Ekdicf +Jh yD; 2001 ckEpS f
ZG e f v 19 &uf r S m awmh ol uG , f v G e f o G m ;cJ h y gw,f ? ol u G , f v G e f
oGm;cJw
h mukd u|efrwkd@tm;vHk;u ESajrm wo jzpf=u&ygw,f?
&Jabmfwu
dk af tmifvdk acgi;f aqmifau'gaumif;wa,muf/ wyfrLS ;aumif;
wa,muf ay:xGuv
f mzk@d qw
dk m cufcyJ gw,f? &Jabmfwu
dk af tmif[m i,fpOf
uwnf;u ygwaD cgi;f aqmifwhJ awmfveS af &;xJ yg0ifco
hJ jl zpfw,fqw
dk mvnf;
odc&Jh +yD; us&mwm0efudk }udK;pm;yrf;pm; xrf;aqmifwwfol jzpfwt
Jh jyif
wu,fu
h dk uk,
d u
f sKd ;rzufbJ trsm;tusKd ;twGuf toufudk ay;vSLoGm;ol
jzpfw,fvkd@ cH,yl gw,f? 'ga=umifh &JabmfwkdufatmiftwGuf av;pm;*k%f
,lrd+yD; &Jabmfwkdufatmif&J@ tm;aumif;csufrsm;ukd avhvmtwk,lEkdif
atmifvnf; }udK;pm;oGm;r,fv@kd uwdjyKvku
d yf gw,f?
ygwDtwGif;rSm &Jabmfwdu
k af tmifvkd au'gawG rsm;oxufrsm;rsm;
ay:xGe;f Ekid yf gapvk@d qENjyKvku
d yf gw,f?
&Jabmf(a':) OD;pdef
2013 ckESpf/ Ek0d ifbm 30 &uf?

78

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

&J a bmfw kdu fa tmift a=umif ; waph w apmif;


(&Ja bmfw kdu fa tmif uG, fv Ge fj cif; 10 ESp fa jrmuf trSw fw &)
a'guf w mvS a usmf a Zm

tcdseu
f awmh 1983 'DZifbmvtwGif;
ae&muawmh wkwfArme,fpyfrsOf;tjzpf owfrSwfcH&wJherfhc
acsmif;ab; wkwfjynfbuftjcrf;rSm
u|efrwk@d wawG wkwef ,fpyf+rdK@ rHktmu a&mufvmr,fh vlrrm
wOD;udk apmifhqdik ;f ae=uygw,f? u|erf wkd@wawG qkd&mrSmawmh A[kdacgif;
aqmifwcsdK@eJ@ A[kdHk;u Hk;vkyfom;wcsdK@wkd@ jzpfygw,f? ygwDA[kd&J@ wm
0efay;csuft& Armjynf tv,fykdif;a'oukd ppfa&;wm0efcHtjzpf qif;
oGm;+yD; a&S@wef;wae&mrSm t}uD;tus,f rrmrusef;jzpfoGm;wJh Arm
jynfuGefjrLepfygwD A[kdaumfrwD0if &Jabmfwkdufatmifukd u|efrwkd@ }udK
qdkae=uwmyg? &Jabmfwu
kd fatmif[m t}uD;tus,f ruse;f rrmjzpfae
79

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

&mu wpHw
k &maumif;rGefvm+yD; c&D;oGm;vmEkdif+yDjzpfvkd@ tem;,l aq;uk
or_cH,lzkd@ A[kdXmecsKyf&Sd&m yefqef;ukd jyefvmwmjzpfygw,f?
u|efrwk@d 'Dacsmif;ab; ul;wkd@qdyfrmS apmif}h udKaepOfrSmyJ rHktm+rdK@
u xGufvmwJh yDuif;*spfwpD; qkdufa&mufvmygw,f? u|efrwkd@wawG
pdwfv_y&f mS ;pGmeJ@ =unfh_aepOfrmS yDuif;*sp&f J@ wHcg;ayguyf GifhoGm;+yD; &$if&i$ f
vef;vef; +yHK;+yHK;&$i&f $ief @J &Jabmfwu
kd fatmif&@J rsuEf mS udk awG@vu
kd &f ygw,f?
u|erf wk@d wawGu &Jabmfwdu
k fatmif jyefvnfuse;f rmvm+yDjzpfayr,fh jzpf
wkef;u t}uD;tus,fjzpfcJh+yD; ae@vm;nvm; jzpfch&J wJt
h a=umif;awG od
xm;&vkd@ &ifwxdwfxw
d feJ@ apmifh}udKae&wmyg? ol@ukd tckvdk vef;vef;
qef;qef; awG@vu
kd f&awmh u|efrwkd@tm;vHk; pdwfaygyh g; aysm&f $ifoGm;vku
d f
=uwmav?
'gayrJh u|efrwkd@ pdwfvufayghyg;oGm;&wm wc%ygyJ? &Jabmf
wkdufatmifukd ol@ukd,f&H&Jabmfu um;ay:u wGJcs&+yD; wkwfaumufeJ@
axmheif;axmheif; vrf;av#mufvm&+yD; ol@udk }udKqkad ewJv
h al wGudk w[J[J
&,farm+yD; vufqGJE_wfquf&mrSmawmh u|efrwkd@wawG tajctaeukd
&dyfrdvkduf=u+yD; &ifxJqdk@eifhoGm;=uygw,f?
&Jabmfwkdufatmif[m OD;aESmufaoG;a=umydwfqdk@oGm;&mrS t
wefi,faumif;rGefvmwJhtcg ukd,fwjcrf; (nmzuf) aooGm;+yD; pum;
yg rajymEkdifwt
Jh ajctae jzpfomG ;wmukd kww
f &uf oabmayguo
f mG ;=u
vkd@ jzpfygw,f?
olw[J[J&,farm+yD; E_wfqufaeayr,fh u|efrwdk@wawG rsuf
&nfuswJhvlu us/ rsuf&nf0JwJhvlu0JeJ@ b,folrS ol@ukdjyef+yD; olE_wf
qufovkd +yHK;+yHK;&$i&f $if jyefrE_wq
f ufEikd f=uygb;l ? 'D=um;xJu u|erf wkd@eJ@
twlwl ol@udv
k m}udKaewJh ol@ZeD;onf &Jabmfrcif[m ik+d yD; acsmif;urf;
yg;buf jzKef;ceJ ajy;xGuo
f Gm;vkd@ u|efrwk@d trsKd ;orD;&Jabmf 3 4 OD; ol@
aemuf ajy;vkduo
f Gm;&+yD; acsmharmhjyefac:vm&ygao;w,f? kwfw&uf
pdwfrxdef;Ekdif jzpfoGm;[efxlygw,f?
oluawmh ukd,w
f jcrf;ao+yD; pum;rajymEkid fawmhwJh ol@&J@ 'kuQd
wb0ukd usev
f rl sm; pdwx
f dckdufrmS pkd;vk@d vlwumukd &,farmE_wfquf+yD;

80

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

ol@&@J bmrxDpw
d f"mwfukd jyoaewmyg? rdrdcHpm;ae&wJh 'kuQxuf olwyg;
pdwfxdcdu
k frmS udk pkd;&drfwwfwJh ol@&J@ tajccHpdwf"mwfuv
kd nf; azmfjyae
ygw,f?
ol[m tJovkd vlrsKd ;yg?
u|efruawmh &JabmfwkdufatmifqdkwJh emrnf=um;vkduf&if
ol@tajccHpdwaf epdwx
f m;ukd taumif;qH;k zGihq
f djk yocJhwJh tJ'D erfch g acsmif;
ab;u u|efr}uHKcJhzl;wJh jrifuGif;ukdyJ t+rJowd&vkdufrdwwfygw,f?
wu,fawmh &Jabmfwkdufatmifudk 1978 ckESpf =o*kwv
f twGif;
u u|efrwk@d A[kd ;Hk uvlawG tm;vH;k ta&S@ajrmuf ppfa'oXmecsKyf&&Sd m
yefqef;ukd a&muf&v
Sd mpOfuwnf;u u|efr pwifod&Sd&if;ES;D cJhwmyg? olu
tJ'Dwke;f u ta&S@ajrmufppfa'o&J@ 'kwyfrLS ;yg? tvGefuse;f rma&; aumif;
+yD; ukd,fcE<muvnf; tvGefukd awmifhwif;ckdifrmolwOD;yg? A[kdacgif;
aqmifawGxrJ mS touft&G,t
f i,fq;Hk vlawGxrJ mS ygygw,f? ppf0wfpku
H dk
ususee oyfoyf&yf&yf t+rJ0wfqifxm;+yD; tvGefoGuv
f ufpmG oGm;vm
v_yf&Sm;aewmukdyJ awG@&wwfygw,f? wyfaygif;pkvkyfief;rsm;ukdvnf;
wm0ef,l&oljzpf+yD; wyfaygif;pk&Jabmfrsm;&J@ tvGefav;pm;jcif;ukd cH&ol
wOD;vnf; jzpfygw,f? atmufajc&Jabmfrsm;eJ@ qufqH&mrSmvnf;
tvGefpmempGm qufqHwwfoljzpfvdk@ ol@emrnf *k%fowif;u ar$;ae
wmyg?
olemrnfaumif;&wJhtxJrSm xyfyg0ifvm&wJh ta=umif;w
a=umif;uawmh olu ol@ro
d m;pktay: awmif;qkrd _jrifhrm;wmygyJ? ol@ZeD;
&Jabmfrcif[m ppfa'oXmecsKyf Hk;Xmewcku vkyfom;wOD;jzpf+yD; usef
&Jabmfrsm;eJ@ wef;wltvkyfwuf tvkyfqif;eJ@ tvGefESdrfhcspGm aexkdif
wwfo lyg? pm;awmhv nf; tJ'DHk;vkyfo m;&Jabmfrsm;eJ@ twlwl pm;
aomuf&ygw,f? tdrfrmS csujf yKwfpm;wm r&Sdygb;l ? olwkd@rSm armifcif
atmifqdkwhJ om;av;wOD;eJ@ cifcifat;qdkwJh orD;av;wOD; &Sdyg w,f?
om;armifcifatmifu ygwu
D zGihx
f m;wJh rlvwef;ausmif;rSm ausmif;tdyf
ausmif;pm;tjzpf oGm;ae+yD; tdrfrSmawmh ausmif;aezdk@ t&G,fra&muf
ao;wJh orD;av;yJ &Sdygw,f?
81

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

ppfa'oXmecsKyfk;H rSm ajymprSwfjyK&wJh tjzpftysuu


f av;w&yf
&SdcJhzl;ygw,f? XmecsKyfHk;[m ppfa'otoD;oD;u/ wyftoD;oD;u/ wyf
aygif;pk toD;oD;u &Jabmfrsm;vm=u+yD; ppfa'oacgif;aqmifrsm;eJ@ awG@
qHk+yD; tpD&ifc=H u/ tpnf;ta0; usif;y=ueJ@ t+rJvlpnfum;aewJhae&myg?
ukd,fhwyfu ukd,fha'ou ukd,fh&Jabmfrsm;eJ@ tpnf;ta0;rsm;rSm a&
aEG;=urf;uvGJvkd@ bmeJ@rS {nfch Havhr&Sad yr,fh wcgw&HrSvmwwfwhJ wyf
aygif;pk&Jabmfrsm;ukdawmh ae=umaphav;/ o=um;vHk;av;pwmrsm;eJ@
{nfhcHavh&Sdygw,f?
wae@wyfaygif;pkacgi;f aqmifwcsKd @eJ@ aqG;aEG;yGt
J +yD; {nfch aH qmifudk
&Sif;vif;aewJh Hk;vkyfom;&JabmfwOD;[m {nfcaH qmifeJ@ reD;ra0;rSm aqmh
upm;aewJh cifcifat;av;ukd {nfc&H mu usefaewJh ae=umaphav;wxkyf
ay;ygw,f? cifcifat;av;u yxrawmh 0rf;om;tm& vufvSrf;,lzkd@
jyifvkdufayr,fh csufcsif;yJ tJ'D&Jabmfukd 'Dvjkd yefar;ygw,f? tJ'DuGmaph
[m OD;OD;[mvm;/ trsm;ykdifvm;vkd@ jyefar;vkdufygw,f? tJ'D&aJ bmfu
b,fES,hf OD;OD;ykid f jzpfyghrvJ? trsm;ykdiaf yghvdk@ ajymvku
d fawmh cifcifat;
u vufuav; jyefyk foGm;+yD; ygyg(ol@tazukd olu ygygv@kd ac:ygw,f)
u trsm;ykdifypPnf;qdk r,l&bl;vkd@ rSmxm;w,fvkd@ ajym+yD; xGufoGm;
ygw,f? rke@f yJoa&pm &Sm;yg;vSwJh uav;wa,muftwGuf 'gukd jiif;y,fz@dk
b,favmufcufcJr,fqdkwm u|efrwkd@ awG;=unfhEkdifygw,f? 'gayrJh
'DcufcrJ u
_ kd &Jabmfwu
kd af tmif&J@ orD;av;u zathwkdufwGe;f csu/f oGefoif
csufeJ@ ausmfv$m;EkdifcJhygw,f?
'Dtjzpftysufuav;[m u|efrwkd@ &JabmfawGt=um; ajymprSwf
jyK+yD; usef&JabmfawGukdvnf; trsm;ykdifypPnf;awGudk tvGJoHk;pm;rvkyfzkd@
kdaowefzd;k xm;zkd@ ynmay;wJhjzpfpOfav; jzpfoGm;+yD; &Jabmfwu
kd af tmif&J@
*k%foduQm ykdrdkys@H ar$;oGm;yg awmhw,f?
wcgvnf; cifcifat;u t}uD;tus,f tzsm;awG wufygw,f?
em;uvnf; jynf,v
dk mygw,f? ppfa'o aq;H}k uD;u aq;Ht
k yk f q&mr}uD;
a':[,fvif (&Jabmfaemfqdik f;wyfrsm; wkwfjynfo@kd 0ifvmpOfu ygvmwJh
erfch rf;aq;Hrk S q&mr}uD;) [m vma&mufppfaq; =unfhu
_ o
k ay;cJhygw,f?

82

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tzsm;u awmfawmfeJ@rusawmh OD;aESmuftarS;yg;a&mif jzpfvmrSm pkd;


&dr&f wJt
h wGuf wzufEikd if u
H dk yk@d z@kd qHk;jzwf=uygw,f? &Jabmfwu
kd af tmifu
ol'DudpP bmrS ajymray;Ekid b
f l;? use&f Jabmf awGukd ukoovkd 'DrmS yJ &SdwJh
enf;emeJ@ ukygv@kd q&mr}uD; a':[,fvifudk ajymvku
d fygw,f?
&Jabmfrcif[m usef;rma&;aumif;ol r[kwyf gbl;? 'DorD;av;ukd
arG;wkef;uvnf; usef;rma&;tawmf ,k,
d Gif;aevk@d Akducf GJ+yD;arG;cJ&h wmyg?
'ga=umifhou
l ol@toufe@J &if;+yD; arG;vmcJ&h wJh orD;av; a&wdrfepfrSm
pkd;+yD; &Jabmfwkdufatmifudk idk,&kd efawG@ygawmhw,f? uav;ukd olcspfovkd
rcspfbl;vdk@vnf; qkdygw,f? 'Dwif &Jabmfwkdufatmif}uD;u rcif&,f
rif;ukd igh&ifom cGJjyvkdufcsifygawmhw,fvkd@ tjyif;txef tzsm;
wufaewJh orD;av;ukd aygifay:rSm ayG@xm;+yD; iko
d H}uD;eJ@ ajymvkdufwm
jrif&wJh =um;&wJhow
l ikd f; &ifxJ xdxcd u
kd fckduf jzpf&ygw,f?
&Jabmfwkdufatmifukd A[kdxd wufajymzkd@ b,fvkdrS ajymr&wJh
tqHk; q&mr}uD; a':[,fvifukd,fwdik f 'kOuUocifazwifh (xkdpOfu A
[kdaxmufyhaH &;Xme}uD; wm0efcH) ukd oGm;ajymtpD&ifcHvdk@ cifcifat;av;
wkwfjynfaq;Hkukd ykd@Ekdif+yD; toufu,fEkdifcJhygw,f?
tJovdk tjzpftysufrsdK;awG trsm;}uD; &Scd yJh gw,f? 'gawGa=umifh
&Jabmfwdu
k fatmif[m atmufajc&Jabmfrsm;t =um; emrnfaumif;&cJh+yD;
&Jabmfrsm;&J@ =unfndKav;pm;jcif;ukd cHcJh&wm jzpfygw,f?
&Jabmfw kdufatmif[m rdrdukd, frdrd awmif;qkdr_vnf; tifr
wefjrifhygw,f? tv,fydik ;f AsLdk rqif;cif A[kdk;H tdrfrmS aewke;f owdvpf
vJuszl;ygw,f? A[dkacgif;aqmifawGtygt0if &JabmfawG0dik ;f +yD; aq;t&if
oGm;ppfzkd@ wkdufwGef;wmukd vufrcHbJ tv,fykdif;a'o xkd;azmufa&;
ta&;}uD;wJhtwGuf tv,fykdif;qif;a&;uvnf; tukefjyifqif+yD;+yDjzpf
vkd@qkdwJh ta=umif;jycsufrsm;eJ@ twif;qif;oGm;wmyg? wu,fvkd@om
tJ'Dwke;f u aq;ppfomG ;cJh&if OD;aESmufaoG;a=umydwfr_ jzpfcsirf S jzpfrSmyg?
OD;aESmufwGif;&Sd a&m*gukd apmapmpD;pD;ukoEkdifcJhrSmyg?
&Jabmfwdu
k af tmif[m tJovkd rdrdukd,frrd d awmif;qkdrj_ rifhayr,fh
usef & J a bmf r sm;tay:rS m awmh tawmf e m;vnf r _ ay;Ek d i f o l w OD ; yg?
83

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tif;av;a'ow0kdu frSm olwm0ef,lpOfu tjzpftysufw csdK@ u|efr


jyef=um;zl;xm;wmawG &Sdygw,f? 1970 -71 ckESpf=um;rSmyg?
tJ'Dtif;av;a'o&J@ wm0efcH ocifwifxGef;&J@ZeD;onf a':
wifrav;[m cifyGef;onfaemufukd +rdK@ay:uae vkduv
f mcJhygw,f? Ekdiif H
a&;orm;vnf; r[kwf/ awmfvSefa&;orm;vnf; r[kwfbJ cifyGef;onf
tay: xm;&SdwhaJ rwWmeJ@ opPmw&m;a=umifhom vku
d fvmwmjzpf+yD; awmf
vSefa&;orm;wa,muf&J@ ZGJebJ cHEkdif&nf pwmawG r&Sd&Smygbl;? 'gukd
od&w
Sd Jh &Jabmfwkdufatmif[m usef&Jabmftaygi;f &J@ a':wifrav;tay:
rdrdwkd@eJ@twlwl awmif;qkdr_/ tJ'Dawmif;qkdr_awGtay: rvkdufemEkdifvdk@
tjrifr=unfvifr_ pwmawGudk 'kid cf Hajz&Sif;ay;+yD; use&f JabmfawGukd tusKd ;
ta=umif; em;vnfoabmaygufvmatmif ynmay;aqG;aEG;yg w,f?
a':wifrav; aea&;xkid af &; pm;aomufa&;utp oufawmifo
h ufom
jzpfatmifvnf; ulnDajz&Sif; ay;cJhzl;a=umif; u|efr =um;cJhzl;ygw,f?
u|efrukd,fawG@jzpf&yfuawmh awmckdcJh=uwJh azazeJ@ u|efrwkd@
armifESrawGaemuf ararvkdufvmwJhtcg bHk&duQmHku xrif;[if; pm;
&&SmwJh ararhukd u|efrwkd@wawG r=unfh&ufayr,fh bmrSrwwfEkdifbJ
rsufpdrSdwfaecJh&ygw,f? 'gayrJh azaz tpmtdrfaygufomG ;+yD; jyefaumif;
vmwJah emuf azazuse;f rma&;tajctaet& &dumQ xkwf+yD; tdrrf Sm csuf
pm;cGih&f cJhygw,f? araru tdr&f J@tjyifav;rSm a&yH;k ta[mif;ukd &$@H e@u
J idk +f yD;
vkyfay;xm;wJh rD;zkdav;rSm teD;tem;u &Sm&wJh xif;acsmif; av;awG
oHk;+yD; rD;ckdwvlvleJ@ xrif;[if;csuf&ygw,f?
'gukd A[kdHk; twuftqif;rSm jrifawG@ae&wJh &Jabmfwdu
k af tmif
[m raeomawmhbJ ol@tv,fykdif;AsLku
d &Jabmfav;awGeJ@ 0g;awGckwf
vm+yD; ararwkd@ tdyfcef;av;ab;rSm tzDav;cs+yD; rD;zkcd ef;av; aqmufay;
cJhygw,f? araruawmh &Jabmfwkdufatmifukd aus;Zl;wifrqHk;eJ@ t+rJ
arwWm ykd@+yD; tE&m,fuif;apa=umif; qkawmif;ay;avh&Sdwmukd u|efr
r=umc% awG@jrifcJh&ygw,f?
1984 ckE S pf tapmyk d if ; rS m &Ja bmf w k d u f atmif aq;uk o zkd @
wzufEkdifiHukd xGufoGm;cJhygw,f? ukd,fwjcrf;aowm =umoGm;+yDjzpfvkd@

84

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

'kuw
Qd b0ukdawmh jyefaumif;atmif rvkyfEdik af wmhygb;l ? u|efrwk@d e@J vnf;
uGJomG ;vkdufwm 1993 ckESpfusrS jyefqkcH Jh=u&ygw,f?
1989 ckESpf u|erf wkd@ e,fpyfta&;tcif;awG jzpf+yD;aemuf A[kd
acgif;aqmifrsm; (trsm;pk) tem;,lzkd@ qHk;jzwfvkdufwJhtwGuf u|efrwkd@
rdom;pk wzufEkdifix
H Ja&mufvm+yD; wkwftpkd;& ae&mcsxm;ay;wJh ,leef
jynfe,f ulrif;+rdK@ukd a&mufvmcJhygawmhw,f? tapmykdif;rSmuwnf;u
wae&mrSm tem;,laexdkifaewJh &Jabmfwkdufatmifwkd@ rdom;pk 1993
ckESpfrmS u|efrwkd@wawG&d&S m ulrif;ukd ajymif;a&$@a&mufvm+yD; u|efrwkd@eJ
twlwl yl;aygi;f aexkdicf =Jh uwm[m 2001 ckESpf ZGev
f 19 &ufae@ ol
uG,fvGef oGm;csed ftxdygy?J uG,v
f Gefcsderf Sm ol[m 73 ESpf&Sdyg+yD?
1983 ckESpfupvkd@ OD;aESmufaoG;a=umydwfoGm;+yD;uwnf;u
ukd,fwjcrf;ao+yD; pum;rajymEkdifwJh 'kuQdw}uD;tjzpf 18 ESpfwdwd ae
xkdifoGm;EkdifwJh ol&J@owWdZGJeJ@ pdwf"mwfukd oleJ@twlaerS oabmayguf
em;vnfryd gw,f? ol@rdom;pkeJ@ txl;ojzifh ZeD;onfrcif&@J twkid f;tq
}uD;rm;wJharwWmeJ@ *kwpkdujf yKpkr_ tm;ay;r_tjyif aq;ynm wkd; wufr_
awGa=umifv
h nf; yg0if ywfoufaeayr,fh ol&J@yifu,
kd f taumif; jrifpw
d f
"mwfeJ@ ckdifrm}uHkhckdifr_wdk@u ol touf&Sn&f Snf aeEkdifoGm;wm&J@ t"du
ta=umif;tcsuf jzpfaeygw,f?
u|efrwkd@ twlae=upOfrSm Armjynfu xl;jcm;wJh owif;awG
u|efrwk@d ygwD&J@ qufvufv_y&f Sm;r_awG/ tEkdifEkdifiHukd a&muf&SdoGm;=uwJh
u|efrwk@d Armjynfoal wG&J@ 'Dru
kd a&pD&&Sda&; v_y&f Sm;r_awGpwJh ol0rf;om
tm;wufEkdifr,fhowif;awG/ tcsuftvufawGukd u|efr ol@qDoGm;
zwfjywmawG/ ajymjywmawG vkyfygw,f? olu pum;jyefrajymEkid fayr,fh
acgif;wndwfndwfeJ@ em;axmifwwf+yD; pum;qHk;oGm;wmeJ@ vufrukd
axmifaxmifjywwfygw,f? tm;ay;wJhoabm/ aumif;w,fqdkwJh o
abmyg? pdwf"mwfwif tm;wif;xm;wm r[kwyf gb;l ? uk,
d cf E<mt&vnf;
t+rJavhusifhcef;vkyf/ vrf;av#mufeJ@ usef;rma&; aumif;aeatmif aexkid f
ygw,f?
aemufyikd ;f rSm ol@tqkyfrmS uifqma&m*g &Sdvma=umif; prf;oyf
85

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

awG@&v
dS mygw,f? e*du
k wnf;u uk,
d fwjcrf;ao 'kuw
dQ rSm uifqma&m*gyg
zdpD;vmcsdefrSm oltm;wif;xm;rxm;EkdifawmhbJ tdy&f mxJ vJygawmhw,f?
'gawmif ol @uk d aq;Hk r Sm b,fa wmh oG m ;ar;ar; vuf r waxmif
axmifygyJ? vlvpf&ifawmh wzufvSnfh+yD; wtif;tif;eJ@ wcgwav nnf;
nLoH =um;&ygw,f? uifqmqkdwm tvGeef musifwhaJ &m*gyaJ v? ol[m
b,favmuftcH&cufcuf tm;wif;+yD; aeaumif;vm; vkd@ ar;vkd@
uawmh acgi;f ndwjf yvkduf/ vufraxmifjyvku
d feJ@ aemufqHk;tcsdefxyd gyJ?
q,fausmfouft&G,f *syefawmfvSefa&;umvuwnf;upvkd@
ygwDx J a&muf & S d v m+yD ; omref q uf o m;&J abmf a v;b0uae A[k d
aumfrwDacgif;aqmif}uD;wOD;tjzpf a&muf&Sdvmonftxd b0wckvHk;
ygwDeJ@ awmfvSeaf &;tay: yHktyfxm;cJ+h yD; ukd,fprG f;&So
d r# ^m%fpGrf;&Sdor#
tusdK;aqmifchw
J hJ ygw&D J@ ta&;awmfykH oHr%dwyfom;aumif;}uD; &Jabmf
wkduaf tmif[m aemufqHk;xGufouftxd }uHhcdik af wmifhwif;pGmeJ@ aemifrsKd ;
quf tqufquf &JabmfawGukd tvGeaf umif;rGefwJh om"u vkyf &yfawG
ukd vufawG@jyo+yD; ynmay;cJhygw,f?
&Jabmfwkdufatmiftygt0if ygwD&J@ yxrrsdK;quf acgif;aqmif
awG av#mufvSrf;cJhwJhvrf;a=umif;twkdif; u|efrwkd@ rsdK;qufopf &Jabmf
rsm;uvnf; qufav#muf=uzkd@ oEMdmef csxm;=uygw,f?
&Jabmfwkdufatmif&J@ pdwf"mwf xm0pOft"Gef@&Snyf gap?
vS a usmf a Zm
15-8-2011?

86

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

u|efawmfodaom &Jabmfwkdufatmif

atmif a oG ;
ol @ uk d u |ef a wmf r awG @ jrif z l ; cif u wnf ; u u|ef a wmf w k d @ a'ou
jynfolawG&J@ajym=um;wmawG/ EkdifiHa&;pmtkyfawG/ ygwDeJ@ ywfoufwJh
pmtk y f p mapmif a wG zwf u wnf ; u ol @ emrnf u k d = um;zl ; cJ h y gw,f ?
yJ c l ; &k d ; rA[k d r S m wk d u f w k d i f ; atmif w yf z G J @ ES p f z G J @ &S d c J h y gw,f ? wk d f u f w k d i f ;
atmifwyfz@GJ (1) eJ@ (2)yg? oluwkdufwkdif;atmifwyfzJG@(2)&J@ wyfrSL;vkd@
u|efawmfrSwfom;rdygw,f (u|efawmfh rSwfom;csuf vGJcsifvnf; vGJEkdif
ygw,f)? +yD;awmh u|efawmf rSw frdo avmuf ol[myJcl;kd;rA[kdrSm
ol c spf c if w J h t d r f a xmif z uf u k d y gwD & J @ cG i f h j yKcsuf e J @ td r f a xmif j yK+yD ;
w&ufESp&f uf t=umrSmyJ ygwDA[ku
d wkwfEdik fio
H @kd rmhufp0f gavhvma&;
apv$wfjcif;cH&vdk@ tJ'Duwnf;uo@l tdrfaxmifzufeJ@cGJcGmcJh&olyg?
1978 ygwDA[kdu dku|efawmfa&mufawmhrS ol@ukdjrifzl;awG@zl;
&wmyg/ +yLH;&$ifazmfa&GwJhrsufESmxm;&Sdayr,fh tifrwefpum;enf;olyg?
bmyJjzpfjzpf u|efawmf uawmh &kd;om;wJhawmom;awGuckd spfcifwwfolrd@k
ol@udv
k nf; av;pm;cspcf ifrdygw,f? 'Dvekd J@ 1980 ckESpfrsm; tapmykdif;rSm
tv,fykdif;AsL&kdXmecGJukd &Srf;jynftv,fykdif; ausmuf*l &yfapmufa'
87

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

orSmtajccH+yD;zGiv
fh Spfzkd@ A[kd&J@q;kH jzwfcsut
f wkdi;f 'kOuU &Jabmf cifarmif
}uD;u XmecGJEdik fiHa&;rSL;/ &JabmfwkdufatmifuXmecGJ wyfrSL;tjzpfe@J A[kd
uae+yD;&Sr;f jynftv,fydik ;f ukdc&D;xGuf=uygw,f? tJ'Dc&D;rSm u|eaf wmfwd@k
ajratmufXmeu u|efawmfeJ@ &Jabmfwa,mufudk jynfwGif;jyef0ifz@kd wm
0efay;+yD; u|efawmfw@kd ukd &Jabmfwu
kd af tmif&J@ uif;wyfzGJ@rSm vkdufygapcJh
ygw,f? u|efawmfrSwrf daewmuawmh 'Dc&D;rSmu|eaf wmfwd@k wyfzJ@G }uD;[m
tawmf}uD;rm;wm ukdygy?J 4046 wyf&if;/ 108 ppfa'owyfzJ@G / &vvz
wyfzJ@G / uvvw wyfzJ@G / u,ef;jynfopfygww
D yfz@GJ e@J / u|efawmfw&kd J@ tJ'D
wyfzJ@G }uD;ukd vm}udK+yD;olw@dk a'oqk;H wJhtxd vkdufykd@ay;wJh &Sr;f jynfwyf
rawmfeJ@aygif;vkduf&if awmifwef;ay:u auG@aumufaewJhvrf;ray:rSm
tpdr;f a&mife*g;}uD;;waumif wGef@vdrf jzwfoef;aeovkdygyJ? ae@vnfykdif;
xrif;pm;csdefuvJGvkd@ waeukefvrf;av#mufygyJ? nykdif;rSmawmh &efol&Sd
&ma'ovnf;a&mufvm/ &efoleJ@vnf; eD;vmv@kd naepmawmif csuf
rpm;apbJ toifha0ay;xm;wJh&dumQ ajcmufawGukd vrf;av#muf&if; 0g;pm;
+yD; vG,v
f mwJh a&bl;xJua&aomufayg?h &dumQ ajcmufuvnf; pm;aumif;
ovm;rar;eJ@ ajymif;zl;&,f yJydpyf&,f ajryJ&,fukd tr_e@f }udwf/ o=um;eJ@
a&mar$ uspaf eatmifz+dyD; twkH;av;awGjzpfatmif vkyfxm;wmyg? av;
vufr wwkH;avmufqkd&if 0ygw,f? tdyfcsderf &yg? okH;em&Davmuf vrf;
av#muf+yD;&if 15 rdepfavmuftem;ay;ygw,f/ tJ'Dtcsdef 15 rdepf[m
u|efawmfw@kd tm;vk;H twGuf tdyrf ufxrJ Sm ewforD;awGeJ@awG@aecsed af ygh?
&Jabmfwkdufatmifuawmh warS;rSawmifrarS;ygbl;? awmifa0S;wkwf
aumufwacsmif;ukd ukdi&f if; wyfawGuykd J vkdupf pfaeygw,f/ ol@uif;wyf
&if;uvnf; vku
d fygvd@k aygh? 15 rdepfjynfh&if c&D;qufxGuzf @kd tdyfaysmaf e
wJhwyfawGudv
k kdufEd;_ ygw,f? awmfawmfeJ@ Ed_;vkd@ r&ygbl;? u|eaf wmf ol@ukd
cspfcifav;pm;wm vmyg+yDAsm? u|efawmfwkd@ csufcsif;Edk;vmawmh vl
waxmifavmuf&SdwJhwyfukd &efol@ ab;&efua0;atmif acgif;aqmif
aewJw
h yfrSL;u pdwfrwkb
d J bmajymovJqakd wmh (tif; 'Dwyfuvnf;/
w,f - tEd_;&cufwJh wyfygvm;) wJAh sm? [kwfygw,fAsm uGmrSmyg? ol
wyfrLS ; vkycf w
hJ hJ yJcl;&k;d rwyfuawmh (&efol ywfywfvnf 0kdi;f aewJh =um;rSm
88

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

v_yf&Sm;ae&wJh wyfukd;As) &efolukd ao&Jwkduf&JtEkdif,l&JwJh wyfukd;As?


tawG;tac:cH,lcsufu uGmw,fav? ol@ae&mrSmu|efawmfomqkd&if
wkwfaumufwacsmif;eJ@ vkduf du
k f+yD;E_d;aerdrSmyg? olu &JabmfawGudk cspw
f hJ
wyfrSL;yg? ol@twGufay;xm;wJhjrif;ukdvnf; b,fawmhrSrpD;ygbl;? vrf;
rav#mufEikd fwJh &JabmfawGudyk J ay;pD;wmyg? wyfzGJ@}uD; &Sr;f jynfe,fxJ0if
awmh tJvkdyJ &Jabmfrwa,muf(rjidrf;eD)aeraumif; vrf;rv#mufEdik fvkd@
ol@jrif;ukday;pD;ygw,f? &efol@a=u;eef;pufowif;rSm (&Srf;carmuf aqmif;
xm;aom trsKd ;orD;wa,muf acgif;aqmifwJhwyfzGJ@}uD;wzGJ@ &Sr;f jynfe,f
xJa&muf&Sdvmjcif;) wJAh sm? uGejf rLepfawGta=umif;rodwJh &efolu jrif;pD;
vm&if Adkvfvkd@xifwmukd;As? 'DvkdeJ@ ol@acgif;aqmifr_atmufrSm 'DwyfzGJ@
}uD;[m &Srf;jynftv,fydik ;f ukd acsmacsmarmarma&muf&Sdvm+yD;/ wyfaygif;
pkuvnf; ukd,fha'oukd,fjyef/ 108 ppfa'ou au'gawGeJ@ wyfawGukd
(1979) A[kdaumfrwDaqG;aEG;yGJpdwf"mwfcsjy+yD;/ tv,fykdif;AsLkdXmecGJukd
zGiv
fh SpfchyJ gw,f? u|efawmfvnf; u|efawmfh ajratmufvkyif ef;wm0eft&
atmufudq
k iff;+yD;awmh 1981 rSm tv,fyikd f;AsLku
d dk jyefa&mufvmygw,f?
tJ A[ku
d jdk yefz@dk jzpfvmawmh &Jabmfwu
dk af tmife@J twlo@l &@J uif;wyf&if;eJ@yJ
twlvkdufygjyefvmzk@d jzpfvmygw,f? A[ku
d t
kd jyefc&D;rSm oHviG jf rpful;cgeD;
avwjzL;jzL;wkdufaewJh oHvGifjrpftaemufbufurf;u awmifa=umw
ae&mrSm u|efawmfw@kd zsm;awmhrvkdjzpfaewmukd =unfh+yD; u|eaf wmfwd@k ukd
aq;wkdufcJhwJh&Jabmfwkdufatmifukd u|efawmfb,fvkdarhvkd@&ygrvJAsm?
tJ-tJvkdeJ@ oluA[kdaumfrwD0ifqkdawmh A[kdHk;rSmaeygw,f?
u|efawmfwd@k uvnf; ta=umif;udp&P rSd AS [kdk;H ukda&mufrS ol@ukd awG@&wm
aygh? 'Dvdek @J u|eaf wmfu 1983 ckESprf Sm+rd@ay:wacguf jyefqif;&jyefygw,f?
'Dwacgufuawmh ajrmufykdif;A[kdXmecGJbufu qif;ygw,f? jyef0ifvm
awmhvnf; tJ'DbufukdyJ jyef0ifvmwmyg? u|efawmfwkd@ajratmuftzGJ@
u &Jabmfav;ig;a,muf ajrmufykdif;A[kdXmecGJuae+yD; A[kdukdjyefvmcJ=h u
ygw,f? A[kda&mufzkd@ 15 &uftenf;qkH; vrf;av#muf&wmyg? 'DvkdeJ@
0awmifckid fukdjzwfcsderf Smawmh awmifa=umvrf;ray:rSm wyf&if;w&if;eJ@
twl&JabmfwkdufatmifukdawG@&ygw,f? u|efawmfhukdawG@&vkd@ 0rf;om
89

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

t,fv J &Sdayr,fh ol@rsufESmraumif;ygbl; ? u|efawmfhu kd vrf;ab;


wae&mukad c:oGm;+yD; u|efawmfw@k d jzwfvmcJw
h hcJ &D;pOfta=umif; ar;jref;
pkHprf;ygw,f? u|efawmfA[kd&Sd&myefqef;a&mufrS A[kdunef=um;vkd@
bdef;o,fvmwJw
h yfzw
GJ zGJ@uzkd rf;qD;zkd@ oGm;a&muf apmifhqkdif; ae&a=umif;
od&ygw,f?
ol u pum;enf; olj zpf v kd @ ol@&J @ cHpm;csufa wGu kda wmh u|ef
awmfvnf; rodEkdifchyJ gbl;? ol@ukd u|efawmfaemufqkH; awG@c&Jh wmuawmh
wkw fjynf/ ,leefjynfe,f +rdK@awmfcGefrif;rSmygyJ? u|efawfeJ@&Jabmf
wa,muf 1984 ck E S p f r S m cG e f r if ; +rd K @awmf u k d avh v ma&;c&D ; tjzpf
A[kduapvGwfcJhygw,f? avhvma&;vkyfief;aw+GyD;awmh cGefrif;rSm aq;&kH
wufaewJh &JabmfawGeJ@ acgif;aqmif&JabmfawGukd oGm;a&mufawG@qkHcGifh
&&SdcJhygw,f? tJ'DrSm&Jabmfwkdufatmifukd aemufqkH; awG@&jcif;ygyJ?
ol u |ef a wmf h u k d a wG @ awmh rsuf & nf a wG 0 J a eayr,f h pum;uawmh
rajymEkdifawmhygbl;? yg;pyffu olajymcsifwJhpum;awGu 0l;0l;0g;0g;awGyJ
xGufv mEkdifawmhwmyg? u|efawmfvnf; ol@vufukd qkyfukdifjzpfnpf
+yD;rsuf&nfawGyJuscJhwmyg?

atmif a oG ;

90

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

zd e yf w &H e J @ pum;ES p f c G e f ;
nd K [d e f ;
Tae&mum;
pum;a&$puf/ ykef;nufa&$avSmf/ uHhaumfa&$aoG;/ rkav;a&$+yHK;/
=uuf H k ; a&$ o m;/ cs,m;a&$ 0 g/ ZvwW m a&$ a yguf / yd a wmuf a &$ o if ; /
tif=uif;a&$xl/ ysOf;jzLa&$cufr&Sd?
Tae&mum; ppfom&S.
d ?

108 ppfa'oEkdifiHa&;rSL; &Jabmf (OD;) jrrif;ESifhtzGJ@ukd ppfa'o


'kwyfrLS ;&Jabmf (OD;)jrifhEkdif (AkdvfvSaxG;/ atmuf&Srf;) u c&D;waxmuf
ta&mufvkdufykd@ygonf? xkdtzGJ@rSm wm0efjzifh ArmjynfuGefjrLepfygwD
ta&S@ajrmufppfa'ookd@ oGm;=urnfh tzGJ@jzpfonf? xkdtzG@J xJY u|efawmf
ygonf?
91

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

rdrdwd@k rmS aemifv/Hk aemif0;dk +rdK@e,frw


S qifh qufpyfe,fajrjzpfaom
SSPP +rdK@e,f wyfpdwE
f SifhtquftoG,f vkyfI ul;0ifvmcJo
h nf? +yD;v#if
olw@kd &Srf;wyf. A[kXd mecsKyfukd oGm;zkd@jzpfonf? SSPP e,fxJ a&muf
onfEiS fh tppt&m&m olwd@k uyJ wm0ef,l=uonf? &duQm/ owif;/ vrf;
a=umif;a&G;cs,fr_/ pcef;csr_rsm; txdyif?
u|efawmfw@kd onf xif;l;awm u|e;f awmukd jzwfcho
J nf? acsmif;/
prf;a&xGuw
f @kd udk jzwfco
Jh nf? v,fuGufprd f;pdrf;ESifh rD;_@d xm;aom awmif
,mrsm;ukd jzwfcJhonf? uGif;jyifxJu &Srf;&Gm}uD;oHk;av;&Gm 0if+yD; c%
&yfem;cJhonf? awG@jrif&onfh xk&d mG ol&Gmom;wk@d rmS at;at;vlvl&do
S nf?
olw@kd rmS uk,
d afh &+cH/ ukd,fha&armif;wGif/ ukd,fhawmif,mv,fuu
G fxJwiG f
acsmif;ab;awmtpyfwiG f ukd,fhae@pOf tr_upd Pukd vkyfaqmif+rJ vkyaf e
=uonf? jzwfoef;oGm;onfh u|efawmfw@kd wyfzJ@G ukd xl;xl;qef;qef; rjzpf?
xdwfxdwfjymjym rawG@/ ppfom;awGukd jrifom;us/ usifhom;&ae[ef&Sd
onf?
Armpum;ajymwmcsif;wlaomfv nf; &efo l@wyfu kd &Srf;wyf/
&Srf;&Jabmf/ &Srf;vlxku ppfref(Armwyf) vkd@ ac:=uonf? u|efawmf
wkd@ygwD. jynfol@wyfrawmfukdawmh ppfavmifvsrf(=u,feDwyf) vkd@
ac:wwf=uonf? awmvrf;c&D; oH;k av;&uf qufvm+yD;onfhtcg/ vSnf;
vrf;a[mif;wckw Gif tjyifpnf;ppfx Gu fv _yf&Sm;aeonfh SSPP A[dk
uif;wyfzGJ@i,fudk &Gm;om;rSwqifh tquftoG,f&cJo
h nf? olwkd@u 108
tzG@J ukd }udK,lac:oGm;zk@d &Sr;f A[ku
d v$wv
f u
dk o
f nf[k ajymqkdonfh twGuf
u|efawmfwkd@ ykdtqifajymoGm;=uonf?
aqmif;tukefaEGtul;/ aEGOD;av;jzpfonf? tpdrf;a&mifrsm;u
awmtkyfopfyif/ awmifwef;awmifukef;rsm;ukd zHk;v$rf;xm;qJ? aumif;
uifjymjym/ a&G@vsm;aeonfh wdrw
f u
dk jf zLjzL/ a&=unfprf;acsmif;av;. aw;
oHvGifviG f/ a&wHcGefusoH/ yifpnfopfcG=um;u &SOafh v;ESpfaumif/ a0[if
rSm ysH0Jaeonfh pGefiu
S fwaumif/ wcgwcg ,mwkdufem;u csKd;uloH/ EGm;c
avmufoH/ om;acsmho/H qdw+f idrfat;csrf;onfh &Gufcsi;f xdcwfoH
?

92

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tu,fIom/ tajrmufAHk;qH/ aoewfoHrsm;r&SdcJhv#if/ r=um;


&v#if b,favmufaumif;vku
d favrvJ[k qENav; wcku ESv;Hk OD; aESmuf
xJ ajy;0ifvmonf? Tokd@qv
kd #if
tdk aEGOD;
wESpfwm&J@ ysdKrspfcsdef?
tkd ysdKrspcf sed f
woufwm&J@ aEGO;D ?
Apfw m[l* kd; . uAsmpmom;av;onf u|ef awmfhE Sv H k;tdrf rS
kwfw&ufv#Husckefqif;vmonf? [kwfygonf? jynfwGif;ppf/ awmfvSef
ppfxu
J |efawmfw@kd . aEGOD;/ usaemfw@kd . ysKd rspfcsed fyif ?
awmifukef;wck. 0g;Hkopfikwfab;Y uif;tapmifhukd vSrf;jrif
vkduf&onfhtcg SSPP A[kdXmecsKyfpcef; a&muf+yD[k rSwfcsufcsvkdufrd
onf? prf;acsmif;av;twkdif; u|efawmfw kd@tzGJ@u qefwufav#muf
oGm;=uonf? ukef;ajyajywGif jzpfap/ a&pyf opf&dyfteD;wGifjzpfap/ [kdwpk/
'Dwpk/ ol@XmezGJ@pnf;yHkESifhol jzef@cGJae&m,l tvkyfvkyfae=uonf?
rkd;&moDr[kwo
f nfhtwGuf/ rkd;umwJrsm; rxkd;=u&? 0g;cH/k 0g;wef;/
0g;pifrsm; xkd;xm;=uonf? v,fuGif;a[mif;xJ rSm vl}uD;rsm;. jrif;rsm;
vm;rsm; v$wfxm;onfukd jrif&onf? wyfom;wcsKd @ua&csKd ;t0wfzGwf/
zdeyfav#maf e=uonf? TjrifuGif; _cif;u &efol@owif;rxl;yJ/ at;aq;
a=umif; cef@rSef;Ekdifonf? teD;tem;wGif &efol@ppfa=umif;v_y&f Sm;r_r&Sdqdk
onfudk jyaeonf?
15 rde pf cef@ av#mufv Sr f; +yD;onf ht cg/ t&dyf aumif; aumif;
ajruGufvyf us,fus,f0ef;0ef;wckwGif SSPP A[kdacgif; aqmifESpfOD;.
wJ}uD; ESpv
f ;Hk ukd awG@vu
kd f&onf? wJwvHk;ESifhwvH;k rSm vSr;f jrifEkdifonf?
a&pD;acsmif;av;u jcm;xm;ay;onf? Adkvrf SL;aqvif;ac: pkid f;vSatmif.
wJqD u|efawmfwkd@ukd t&ifac:oGm;onf? wJ}uD;a&S@rSm &Srf;&Jabmf ESpf
a,muf uif;,lxm;onf? t,faZ;&Sif;acG;}uD;ESpfaumifu wJab;teD;
93

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

rSm em;ckdaeonf? vlpdrf;udk jrifvkdufI xa[mifaeonf? ocif. trdef@


oHa=umifh +idrfoGm;onf?
E_wfcrf;arG;xlx}l uD; t&yftarmif; jrifhjrifhESihf Adv
kd frSL;aqvif;u
a&S@xGufvm+yD; }udKonf? ol@wJqD EkdifiHa&;rSL;ESihf 'kwyfrSL;ukd ac:oGm;onf?
usaemfwd@k u tjyifcyfvrS f;vSrf;rSm usefcJhonf? a&S@c&D;pOftwGuf ajymqkd
aqG;aEG;=urnfxifonf? aemufawmh AkdvfrSL;pHrdef;wJbuf ykd@ay;onf?
Akdvrf SL;pHred f;u EkdifiHa&;rSL;ESifh wyfrSL;ukd ygwD.wyfzGJ@wckonf oHvGiEf Sifh
erfhyef=um;Ya&mufae+yDjzpfa=umif; 'Dae@n 'DrSm em;+yD; reufzefreuf
xrif;pm;+yD; aemufc&D;qufrnfjzpfa=umif; ajymjyavonf? acgif;
aqmifvl}uD;tcsif;csif;t=um; ajymqkd+yD;oGm;onft
h cg olw@kd pDpOfay;onfh
ae&mukd u|efawmfwd@k oGm;=uonf?
aemufae@reufapmapm 108 ppfa'o 'kwyfrSL; OD;jrifhEkdifonf
wyfpw
k pkjzifh aemif0;kd / aemifvb
Hk uf jyefxGufcmG =uonf? tcsed af v; enf;
enf;&onfhtwGuf ukdpkd;jrifhu tazmf!dum u|efawmfhukdac:I AkdvfrSL;
pHrdef; wJqD oGm;a&mufvnfywf ygonf? ukdpd;k jrifhu &Srf;au'g wcsdK@ESifh
odu|rf;&if;ESD;onf?
AkdvfrSL;pHrdef;onf cGef=umEk/ cGeftkef;armifvkd/ AkdvfrSL;aqvif;/
AkdvfrSL;aqxifvkd acwfynmwwfjzpfonf? acwftjrif/ acwftawG;/
acwftod/ acwfynm A[kokwf&Sdonf? &Srf;wyf/ &SSrf;tzGJ@tpnf;ESifh
&Srf;vlxkwGif;Y tawmfhukd cspfcif av;pm;cH&oljzpfonf? tvkyftukdif/
taetxkdif/ rSefuefwduspnf;urf; }uD;onf[k =um;&zl;onf?
ta&S@ajrmufwufrnfh u|efawmfwkd@tpktzGJ@um; a'gif;awmxJ
a&mufaeaom usD;ESihq
f ifwo
l nf? OD;xkyf/ ppf0wfppfxnf/ zdeyfy;kd tdwfrSm
wyHkpH/ waoG;wqifwnf;r&Sd=u/ jynfol@wyfrawmf 0wfpkaH [mif; 0wfol
wcsdK@ ygonf? &efol@0wfpHk 0wfxm;ol wcsdK@vnf; &Sdonf? t&yfom;
ydwf=urf;zsOx
f nf/ &Sr;f abmif;bDeufjym 0wfxm;olvnf; ygonf? wlnrD _
r&Sd/ &Sdonfh wlnDr_wckrSm OD;xkyftrsdK;rsdK;ESifh carmufay:Y =u,feD
trSwfwq
H yd fudk rdrdwd@k bmom !yu
f yf csKyfoDxm;jcif;jzpfonf? trsm;pku
xlxlav;av;/ rmrmawmifhawmifhjzpfaom um;bD;om;a&tom;zdeyf

94

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

(a'otac: aqmif;ckdu)f ukd pD;xm;xm;=uonf?


AkdvfrSL;pHrdef;wJrS xGufjyefzkd@ tjyKwGif ol@axmufyHha&; &Jabmf
wOD;ukd olac:I u|efawmfESifh ukdpkd;jrift
h m; zdeyfw&HpD ay;vkdufygonf?
E_wfuvnf; Armvkd ckvq
kd o
dk nf? cifAsm;wkd@ oGm;&r,fh c&Dvrf;u a0;
vnf;a0;/ =urf;vnf;=urf;w,f? vrf;rSm tqifajyajyav;oGm;Ekdifzkd@
u|efawmfay;wmyg? wjcm;oabmxm; wjcm;t"dy`m,fr&Sdygbl;
tqifajyajyqdk onfh ol@tajymtqkdESihf tjyKtrlrmS kd;oavmuf xd&S
ygonf? &Srf;acgif;aqmifwOD;. tao;tr$m; udpPtay:u tuif;yg;r_
avm/ tvkduo
f rd _avm? pmemem;vnf tm;ay;r_avm? ynmwwfawG
tay: cspfcifwefzkd;xm;r_avm? wJrS vrf;av#muf xGufvmaom u|ef
awmhfajcaxmuftpHkukd rodrom iHk@=unfhrdonf?
ajctdwfAvmESifh wm,m(aqmif;ckdu)f zdeyf=um;u ajcaxmuf
wkd@rSm &$@H EGHzHknpfwkd@jzifh ayusHaevsu?f ajcmufcef;+yD; tqDrJh ywf=um;tuf
onfh zaemifh=um;u pyfzsif;zsif; emusifr_ukd trSwfjyef&vkdufonf?
awm}uD;acgiaf cgi0f ,f uk,
d w
f idk 0f ,fp;D &efrvG,u
f laom zdeyfw&H?
+rdK@jyu ajcz0g;EkEw
k acsmif;ukd aygif;xkyfaEG;axG; c&D;a0;ukd av#mufvrS f;
jrefqefaponfh zdeyfw&Hukd u|efawmfrsm;pGm wefz;kd xm;cJhygonf? xkzd deyf
w&HESifh aqmif;ckduzf deyfrsm;ukd uae@wkdif u|efawmf vGrf;aeygao;onf?
[kwyf gonf? xkdzdeyfw&Hukd rpD;bJ u|efawmfh ppfausmfykd;tdwfa[mif;xJ
xnfhodrf;um yefqef;txd xrf;cJhygonf?

jrLESif;uGJcsdew
f Gif oHvGifjrpfudk avS}uD;ESppf if;ESifh jzwful;=uonfh
acwfrDvufeufcJ,rf;tjynfhtpHkESihf ta&S@ajrmuf ppfa'ou wyfzGJ@i,f
wzGJ@onf &Srf;wyfzGJ@rS u|efawmfwkd@ukd vufcHac:aqmifvmonf?
a&pD;oefvo
S nfh oHviG jf rpfukd yxrqH;k t}udrf jrifch&J onf? yxr
qHk;t}udrf wlnDppf0wfp/Hk vufeufrsKd ;pHk/ ppfonf tajrmuftjrm;ESifh ygwD
wyfukdawG@}uHK&jcif;jzpfonf? yxrqHk;t}udrf ukd,fhvGwfajrmufajrukd
a&mufzl; eif;zl;jcif;jzpfonf? yxrqH;k t}udrf uif;rapmifh&yJ? pdwfcs vuf
95

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

cs/ aeem;tdypf uf&onfhb0ukd cHpm;vkduf&onf? yxrqHk;t}udrf tem


*wf. xGef;vif;awmufyr_/ rkd;aumif;. vGwfvyfus,fajymr_ukd &ifckef
awG@xdvkduf&onf?
yxrqHk;t}udrf yxraygif;rsm;pGm
v#Kd @0u
S af zmufxm;onfh ul;wk@d qdyf. awmvrf;av;twkid ;f +cHKukd
wkd;IauG@ywfI wjznf;jznf; awmifay:wuf=uonf? em&D twef=um
awmh tdrfajc}uJ}uJ 0&Gmav;wcsdK@ vrf;c&D;Y pawG@onf? xkdawmifay:
0rsm;onf taeqif;&J/ tpm;cufcJqyJ if/ acwfaemufusqJyif? oHvGifjrpf
ta&S@bufukd ul;jzwfonfESihf tm;vHk;.pdwo
f nf ayghyg;oGm;=u+yD? usaemf
onf vnf; tvif;/ ta&mif/ teH/h toHqo
kd nfh ppfowd av;&yfudv
k nf;
aumif;/ vufeufESifh vlt+rJtwl&Sdae&rnf? ukd,fESifha0;vHpGm rcGJxm;
&qkdaom ajymufusm;ppfpnf;urf; awmif;qkdcsuaf wGudk tomav; c%
av#mhxm;Ekdif+yD?
yef,ef;Y u|eaf wmfwd@k wntdyef m;cJ=h uonf? aemuf&uf quf
c&D;xGufcJhonf? at;at;rSefrSef &GmpOftwkdif; vmcJh=uonf? oHk;&uf
ajrmuf. naeykdi;f wGif yefqef;ukd a&mufonf? pnf;Hk;a&;XmecGJ wJwef;rSm
u|efawmfwd@k tzG@J udk ae&mcsay;onf? pnf;Hk;a&;XmecGrJ Sm Ekdiif Ha&; Xme}uD;
. acgif;aqmifr_ESifh 0ef;+cHxJY &Sdonf? 0g'jzef@csda&;/ tqkdtutzGJ@/
owif;pmapmif yHkESdyfvkyfief;tzGJ@/ Armpmoifausmif;wkd@ESifh wGJvsuf&Sd
onf? pkpkpnf;pnf;/ pnfpnfum;um; &Sdonf? Arm/ ucsif/ ukd;uef@/ 0/
&Srf;/ tkAd mvfq;D / aus;vufqif; wkwyf nmwwfponfh &Jabmfpk/H vlrsKd ;
pHkrsm; twl wm0ef,l tvkyfvyk fae=uonf?
EkdifiHa&;Xme}uD;rSL; &Jabmf(OD;) =unfh+ydKifu 0rf;omtm;&ESifh
OD;jrrif;ukd }udKonf? 0g;wef;cHk&n
S }f uD;wGif em;olem;/ xkdio
f x
l ikd f=uonf?
u|efawmfwkd@tzGJ@om;rsm;. a=umifa=umifusm;usm;/ aysmufaysmuf
=um;=um;/ t&yfom;t0wf 0wfxm;ol rsm;ukd jynfol@ppfESifhvufeuf
usnfqefvmxrf;olrsm;[kyif xif=uao;onf?
108 ppfa'oum; ta&S@ajrmufppfa'oESifh pmv#if tzufzuf/
tppt&m&mrSm uGm;jcm;vSygonf? ky0f wKypPnf;ykdif;rSm ykI
d odom jrif

96

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

om ygonf? txl;ojzifh tpk;d &i,fw&yfvkd tckdiftrm taqmuf ttHk


r&Sd? Hk;Xmepnf;a0;cef;r r&S?d wnf+idrfaom e,fajr+cH0ef;tdrcf ef;r&S/d um;
r&Sd/ ky&f Sifr&Sd/ aq;Hk*kda'gifr&Sd ?
a&aEG;wtkd;usufpm tcsdefavmufwGif/ wyfaygif;pkukef;/ au'g
ausmif;bufrS ta&S@ajrmufppfa'o 'kwyfrSL;&Jabmf (OD;) wkdufatmif
a&mufvmonf? EkdifiaH &;rSL; OD;jrrif;wd@k a&mufae+yDjzpfa=umif; XmecsKyf;Hk rS
ta=umif;=um;owif;ykd@I ol 0ifvmjcif;jzpfonf? ukd,f&H 0&Jabmf w
a,mufESifhjzpfonf? wyfrSL;wkdufatmifukd yxrqHk; t}udrfawG@zl;jcif;
jzpfonf? tom;ndKndK/ ukd,f&nfu,
kd fv;Hk u uspfuspfvspfvspf &Sdonf?
ppfom;qefonf/ awmfvSeaf &;orm;yDoonf? ol@tjyKtrlrSm oGufvuf
wnf+idrfonf? +yHK;+yHK;&$if&$ifESifh rwfwwf&yf&if; twef=um OD;jrrif;ESifh
pum;ajymonf? 'Dnaumif;aumif; tem;,l=uAsm/ tawmfc&D;yef;
vmcJ+h yD/ reufzefus&if &JabmfESpaf ,muf ol@qDv$wfzd@k / vlpm&if;vmay;zk@d /
&duQmt0wftpm; xkwfay;zk@d udk ajym+yD; E_wfqufjyefoGm;avonf? at;
at;rSefrSefyif?
aemufae@reufrSm ukdp;kd jrihfESifh u|efawmf/ wyfrLS ;wkdufatmifqDukd
oGm;=uonf? ta&S@ajrmufXmecsKyf 0ef;+cHt0if0wGif uif;&Jabmfwa,muf
uif;apmifhaeonf? tkwfuyfrkd;xm;onfh wxyftdrfwef;vsm;ukd awG@
vkdu f&onf? tpnf;a0;yGJ vkyfo nfh tcef;i,f. tv,feH&HY Arm
jynfajryHk}uD;wcsyf csdwfxm;onf? ygwD. vGwfajrmufa'oESifh ajymuf
usm;a'orsm;ukd teDa&mifaq;jc,fxm;onf? ab;eH&HwckwGif atmif
yGJowif;rsm;/ wyf&if;wyfzGJ@toD;oD;. wkduyf o
GJ wif;rsm; a&;om;0g' jzef@
xm;onf? wyfrSL;wkdufatmifukd pm;yGJcHk}uD;wvHk;wGif tvkyfv kyfae
onfudk awG@vdu
k &f onf? okd@aomfvnf; rvSrf;rurf;&Sd tdrfcef;av;a&S@rSm
rcif (wyfrSL;wku
d fatmifZeD;) ESihf orD;cifat;wkd@ukd awG@vkdufonft
h wGuf
ukdpkd;jrifhu t&ifoGm;+yD; E_wfqufygonf? aemufu u|efawmfvnf;
vkdufygoGm;onf?
wyfrSL;wkduaf tmifbuf jyefvn
S v
fh monft
h cg Hk;tkyfjzpfol q&m
&efu u|efawmfwkd@ukd c%xkdifapmifhckdif;+yD; a&aEG;=urf;cGufcs ay;onf?
97

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

wyfrSL;rSm tvkyfwck+yD;oGm;I u|eaf wmfw@kd ukd vSrf;ac:onf? axmufyHh


a&;ukef;oGm;+yD; ypPnf;&duQmxkwfzkd@ vufrSwfukday;onf? olodcsifonfh
ta=umif;av;awGudk enf;enf;ar;onf? u|efawmfw@kd 108 ppfa'o t
awG@ t}uHKukd enf;enf; ar;onf? w&if;wES;D ajymqkq
d ufqH vmonfhtcg
ol@pdwfESvHk;om;ESifh vkyf[efukd u|efawmfwpHkw&mawG@xdcHpm;vkduf&
onf?
aemufykdif;ygwDA[kdu tv,fykdif;A[kdXmecGJukd zGJ@pnf;vkdufonfh
tcsdew
f Gif u|efawmfonf wyfrSL;wkdufatmif. vufatmufrSm tvkyf
wm0ef usygonf? olESifhtwlwl eD;eD;uyfuyf tvkyfvkyf&onfhtcgrSm
Ttwkid f;yJ xdawG@ cHpm;&onf?
wyfrSL;wkdufatmifum; pum;enf;enf; ajym+yD; tvkyfrsm;rsm;
vkyo
f jl zpfonf? atmufvufi,fom; &JabmfawGudk wef;wl&nfwl qufqH
onf? em;vnfcGihv
f $wfwwfonf? rdrdukd,fud,
k f t"duxm; awmif;qkd
wwfonfh acgif;aqmifjzpfonf? kd;dk;usifh/ jrifhjrifh}uHonf? [efyef*kduf
r&Sdaom yk*~dKvfjzpfonf? yJcl;kd;rwkdufwkdif;atmif/ &JoHk;&Jqkdonfh
tpOftvm}uD;/ *k%o
f wif;}uD;onfh trSwfoauFwwkd@ESihf qufEG,af e
aom au'ga[mif;}uD;rkd@ qufqH&cufrnfrmrnf[k xifxm;Ekdifaomf
vnf; wu,fhvufawG@rSm rcufol/ rrmol/ aysmhaysmif;r_&Sdolyif jzpf
aeonf?

erfhcgacsmif;ab;em;u
wckaom naewGif ukdpkd;jrifhu wJpcef;xJY tem;,l&if; pmapmif
wcsdK@ukd zwf_avhvmaeonf? u|efawmfuawmh ae@vnfu av#mfzGyf
vSrf;xm;onfh tusabmif;bDukd kyfI acgufodrf;aeonf? ar#mfvifhr
xm;bJ wyfrSL;wkdufatmif a&mufvmonf? tvkyftm;I tanmif;
ajyvrf;av#mufxu
G v
f mjcif;jzpfrnf? uk,
d &f rH yg? wa,mufwnf;jzpfonf?
98

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

xkdifygwyfrLS ; ukdpd;k jrifhu qkdonf? ckwifvGwfav;wckay: xkid f


um cifAsm;wk@d bmvkdtyfao;vJ? vkw
d m&Sd&if ajymyg? A[kdu ta=umif;
r=um;cifrSm/ 'DrSmyJ apmifh&if; avhvmtem;,l&if;/ vkyfEkdifwmav;awG
vnf; vkyfaqmifay;ayghAsm vkd@ wyfrSL;u ajymvkdufygonf? vGwf
vGwfvyfvyf ajym=uonf? ta=umif;pHo
k nf? xkt
d ckduf wm,m (aqmif;
ckdu)f zdeyf pD;xm;onfh u|efawmfhukdjrifvkduf&onf? cifAsm;zdeyfr&ao;
bl;vm;? rawmfv@kd vm;vk@d wyfrLS ;wku
d af tmifu ar;avonf? ol@pum;
xJrSm pum; &Sdaeonf[k kwfw&uf cHpm;vkdu&f onf?
u|eaf wmf tm;vH;k &+yD wyfrLS ;/ zdeyfq&dk if ygwu
D ay;wJh ppfzdeyf
wifrubl;? vrf;rSm SSPP u AkdvfrSL;pHrdef;ay;vkdufwJh zdeyfw&Hyg &Sd
ao;w,fvkd@ jyefajz&if;acgif;&if;ab;c%csxm;onfh zdeyfw&ef ukdyg
xkwf jyvkdufao;onf? wyfrLS ;u tom acgif;av;ndw+f yD; +yHK;aeonf?
+yD; aemuf tckvkd ajymqkdavonf?
u|efawmfhtjrifrSm t&mtm;vHk;[m ol@wefzkd;eJ@ol&Sdygw,f?
'gayrJh oHk;oifhwJhtcsdeftcg oHk;oifhwJhae&mrSm roHk;&if/ 'g[m +cdK;+cHjcif;
r[kwfbl;? vlwa,muf[mvnf; raooifhwJhtcsdeftcg/ raooifhwJh
ae&mrSm ao0Hhwm[m &J&ifhjcif;vkd@ rqdkEkdifbl;? olbmukd ajymcsifrSef;
u|efawmf&dyfrdygonf? ol@pum;ESpfcGef;rSm u|efawmfhESvHk;aoG;a=umxJ
pD;0ifoGm;onf? ukdpkd;jrifhu wyfrSL;wkdufatmifukd ai;=unfhaerdonf?
wJwef;vsm;tjyifbufrS =uufawmifkduu
f pm;ae=uonfh 0kdif;u atmf
[pf &,farmoHwcsdK@ wJwGif;ajy;0ifvmonf?
u|efawmf wyfrSL;pum;ukd jyefIpOf;pm;awG;awm aerdonf?
u|efawmfhvkyfukdiaf qmif&GufrE_ Sifh jzwfoef;r_ukd jyefI pOf;pm; awG;awm
aeonf? rwlaom acgif;aqmif. rwlaom tajympum;ukd =um;ae&
onf? t&mudpPrsm;ukd ae&majymif; axmifhajymif;I pOf;pm;awG;awm
wwfatmif }udK;pm;csifvmonf?
wyfrLS ;. zdeyfw&H/ pum;ESpfcGef;ESihf ywfoufaom tawG@t}uHK
tjzpftysufonf u|efawmfhtwGuf &&Sdvkdufonfh oifcef;pmwckavm?
'grSr[kwf =unfhjrifr__axmifhwrsKd ;avm? 'grSr[kwf acgif;aqmifr_ tEk
99

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

ynmw&yfavm? u|eaf wmfwd@k oHk;a,mufom; pum;ajymaumif;aewke;f /


wyfrSL;wkdufatmif. ukd,f&H&Jabmf ta&;udpP&SdI XmecsKyfjyef&ef vm
a&mufta=umif;=um;ac:,lonfhtwGuf pum;jzwfvkduf&awmhonf?
wyfrLS ;onf u|efawmfw@kd ukd E_wfqufI tcef;xJrS xGucf GmoGm;avonf?
tcef;onf wdwfqdwfpGm usecf Jhonf?
nd K [d e f ;

100

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tif;av;a&uefomu awmfvSefwJh yef;aA'g

&J a bmf ( r)aiG

0rf ; enf ; 0rf ; om


ulrif;um;qdyfuae &Jabmfrsm;&Sd&m &yfuGufukd um;eJ@oGm;+yD;
tdrfteD;vrf;qHkrSm qif;um ypPnf;rsm;ukd cs+yD; twlygvmwJh uav;
awGu olw@kd tbGm;ukd vSrf;ac:aeygw,f? u|efruawmh b,fo@l udrk sm;
awG@&rvJvkd@ pOf;pm;+yD; vSrf;ar#mf=unfhaerdygw,f?
&JabmfawG &Sw
d ,fqw
kd Jh wkdufbufuae uav;rav;wa,muf
yg;pyfuvnf; tpfra& tpfra& eJ@ atmf+yD; vufESpfzuf
qef@wef;um upkefayguf ajy;v$m;vmaewmukd awG@&ygw,f? u|efr
tem;ukd a&mufvmawmh wcgwnf; tpfra&; vdk@ atmfvkduf+yD;
u|efrukd odr;f }uHK;zufvdu
k w
f m kwfw&ufvef@omG ;+yD; vJusrvkd jzpfomG ;
ygawmhw,f? tpfr tpfr u|efrav u|efr rrSwfrdawmh
bl;vm;vkd@ ajymawmhrS u|efr[m owd&vm+yD;
101

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

a=omf a=omf jrav; jrav; rif;-wkd@ukd vm}udK wmaygah v


[kwfvm;
[k w f w ,f tpf r u|ef r uk d a':OD ; pd e f u ajymw,f / tpf r
ygvmw,fwJh? 0rf;omvkdufwm tpfr&,f
at; at; u|erf vnf; 0rf;omwmygyJ? rar#mfvifb
h JeJ@
a&mufvm&wmavol@aus;Zl; a=umifhaygh? olu ac:vmvkd@ a&muf
vmwmavvdk@ ajymajymqkdqkd q&m0efrav; EG,hf bufukd vSrf;=unfh
vkdufygw,f?
EG,f q&m0efrav;u +yHK;+yHK;av; vkyu
f m =unfhaeygw,f?
[kwfygw,f? u|erf vkdq&dk if tckvdk awG@Eikd zf @dk qw
kd m tdyfruf rufz@dk
awmif rvG,fygbl;? wae&meJ@ wae&m c&D;uvnf; tvGefa0;/ ukd,hf yk f
b0/ uk,
d t
fh ajctaeeJ@qdk 'Davmufa0;wJh c&D;ukd b,fvrkd S rpOf;pm;0Hyh gbl;?
u|efr usef;rma&;raumif;vkd@ u|efrwkd@ &Jabmfq&m0efrav;qD
aq;oGm;ukaecsdef wae@rSm q&mrav; EG,fu
q&mr q&mr use;f rma&;vnf; raumif;bl;? toufvnf;
}uD;+yD ulrif;rSm&SdwhJ &JabmfawGeJ@ uGJaewm =um+yD? u|efr r=umcif tvkyf
udpPwckeJ@ ulrif;ukd oGm;zk@d &Sdw,f? tcGifhomwkef; u|efreJ@ twl vku
d fcJh
ygvm; wJh?
u|efr pOf;pm;vkdufygOD;r,fvkd@yJ ajymxm;vkdufygw,f?
oluawmh vkdufjzpfatmif vkdufzkd@yJ ajymaeygw,f? u|efru
ol@apwemudk av;pm;ygw,f? ol@rSm orD;av;u ausmif;r+yD;ao;bl;?
'gtwGuf u|efru pkd;&drfw,f? oluawmh ajym&Smw,f? uav;twGuf
bmrS rxdckdufygbl;? pdwfcsyg? jzpfEkdifvkd@ u|efru ac:wmygwJh? 'geJ@
u|efrwd@k ZeD;armifESH ESpfa,mufwdik yf if+yD; aemufqHk;rSm u|efrvkduo
f Gm;zkd@
qHk;jzwfcsuf usoGm;ygw,f?
[kwv
f m;? 0rf;omvku
d fwm tpfr&,f rEG,u
f v
dk nf; trsm;
}uD; aus;Zl;wifygw,f
102

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tdk 'gavmufvnf; r[kwfygb;l ? u|efrvnf; u|erf wwfEikd f


oavmuf enf;enf;yg;yg; ulnDwmyg
tkd wu,fyg rEG,&f ,f? t&rf;ukd aus;Zl;wifwmyJ? rEG,f
uom 'Dvdrk ac:cJ&h if tpfreJ@awG@z@kd qkw
d m vG,fwhu
J pd Pr[kwfygb;l ? u|efr
jzifh ikdawmif idkcsifw,f
jrav;[m i,fi,fwkef;uvkdyJ uav;[ef raysmuf/ i,frlr
aysmuf ajymaeygw,f?
uJ vm vm? teD;qH;k jzpfwJh a':OD;pdeftcef;ukd t&ifomG ;
&atmif? usefwJhtdrfawG jznf;jznf;rS oGm;wmaygh ajymajymqkdqkdeJ@
ypPnf;awG 0kdif;o,foGm;=uygw,f?
reufpmxrif;ukd a':OD;pdef (OD;ausmfjr/ &ckdifacgif;aqmif&J@ ZeD;)
tdrfrSmyJ aysmfaysmfyg;yg; pm;vkduf=uygw,f?
xrif;pm;+yD;rSyJ &Jabmfrsm;eJ@ at;at;aq;aq; awG@&ygw,f?
&Jabmfwkdif;[m 0rf;enf;0rf;omjzpf =uum rsuf&nfus&ygw,f? u|efr
vnf; 'Dtwkdif;jzpfum rsuf&nfus&ygw,f?
ntdy&f m0ifwt
Jh cg u|efr tdyfv@kd raysmfEdik b
f J jrav;eJ@ i,fpOfu
aecJ&h wJh jzpfpOfawGudk jyefvnfowd&um twdwfuyHk&dyaf wG[m wck+yD;
wck ay:vm+yD; yef;csDum;}uD;wcsyyf rm wjznf;jznf; r_ef0g;0g; ay:vm&m
u tcsdet
f enf;i,ftwGif;rSm vif;vuf=unfvifawmufyvm+yD; kyf&iS f
Zmwfvrf;wck =unfhae&ovkd cHpm;vmrdygawmhw,f?
a=u;rk H& d y f o Gi f
a=omf jrav; jrav;
oleJ@ u|erf yxrqHk;awG@&wmuawmh 1967 ckEpS f arvxJ ygwD
A[kdXmecGJ;Hk rSmyJ jzpfygw,f? u|efru 'kw,
d t}udrfjyefvnf awmckdum
rdcifA[kdXmecGJ&Sd&m tif;av;ukd a&mufcJh+yD; XmerSm u|efr rodao;wJh
q,fausmfouft&G,f rsufESmopf &Jabmfrav;wa,mufukd awG@&vkd@
r (ocifwifxGe;f &J@ ZeD; a':wifrav;) ukd ar;=unfrh dygw,f?
olu 'Dvdw
k hJ
103

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tif ; av;a&uef o mu awmf v S e f w J h yef ; aA'g


oluav;uawmh touf 15 ESpaf usmf 16 ESpfavmufom &SdrSm
aygh? tif;av;jynfolawG&J@ tajccHvlwef;pm;awGxJuvkd@ qkd&rSmaygh?
ol@touf 9 ESpf t&G,favmufrSm tazu qHk;oGm;awmh armifESrav;
ESpfa,muf[m tarrkqkd;rav;eJ@ qif;&Jusyfwnf;pGm aexkdifcJh&w,f?
taz&SdpOfw kef;uvnf; tazeJ@tar[m vkyftm;ukd t"du xm;+yD;
armifwxrf; r,fw&Gufqkdovkd wufnDvufnD usyef;}uHK&mtvkyfukd
vkyfukdifpm;cJh=u&wmrkd@ olwkd@rSm tzkd;wefypPnf;OpPm &wemqkdvkd@ orD;
av; wa,mufeJ@ om;av;wa,muf xGef;um;cJ+h yD; 'Dom;orD; &wem
av;awGyJ &Sdwmyg? wjcm;tzkd;wef ypPnf;OpPmqkv
d @kd a=omf a=omf
&Sdao;w,f? tarhbufu tbkd;u ay;xm;wJh uGrf;+cHi,fav;wck
&Sdao;w,f? (olrsm; uGrf;+cHawGu wcgcl;&if uGrf;yd\mcsdef q,ftcsdK@
&=uw,fwJh? 'DuGrf;+cHuav; uawmh uGrf;wcgcl;&if yd\mq,ftcsdK@
&zkd@qw
kd muawmh odyfrvG,af ybl;ayg?h xm;ygawmhav 'guvnf;
ypPnf;OpPmayyJ r[kwfygvm;?)
'guawmh jrav;wkd@rdom;pk&J@ ykdifqikd fr_awG tm;vHk;aygh?
jrav;[m tazr&Sd w Jh zwqkd ;av;b0eJ@ yJ rdcifrk qkd ;rav;
wa,mufwnf;u vufvkyv
f ufpm; vkyu
f ikd fau|;aewmukd armifav;eJ@
twl pm;ae&muae+yD; odem;vnfvmwJhtcg rdcifu jrav;wkd@ armifES
rukd ynma&;eJ@ ywfoufvkd@ rlvwef;ynmukefatmif oifapcsifayr,fh
jrav;u rae&ufawmhbJ 'kwd,wef;rSmyJ (touf 12 ESpt
f &G,f) ausmif;
uxGuf+yD; emrnf}uD;aq;vdyfcHkwckrSm tvkyf0if vkyfygw,f? aq;vdyf
vdyfwmukdvnf; wwfatmifoif,lw,f? b0wl aq;vdyforrsm;u
vnf; oem;=uifempGmeJ@ pdwf&n
S fvuf&Snf ulnDoifay;ygw,f? aq;vdyf
aumif;aumif; rvdyfwwfcif wzufwvrf;u 0ifaiGuav;&atmif aq;
vdyfxkyw
f m oif&ygw,f? aq;vdyfxkyw
f muvnf; aumif;aumif; xkyf
wwf&if waxmifpnf;wpnf;ukd aiG 3 usyf&ygw,f? wcsdK@ u|rf;usif
olrsm;tzkd@ wae@ukd aiG 10 0ef;usifavmuf&ygw,f? jrav;wkd@vkd odyf
rwwfao;wJh vufoifuav;awGuawmh aq;vdyfckyH kdif&iS f&J@ acgi;f yHkjzwf

104

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

wm cH&ygw,f? Oyrm- wae@ vkyt


f m;cu 4 5 usyzf d;k avmuf &Sdw,f
qkd&if aiG&Sif;ay;wJhtcg 3 usyfcJaG vmufyJ ay;wwfygw,f? aiG 3 usyfzd;k
avmuf +yD;&ifvnf; 2 usyf jym; 50 jym; 60 avmufyJ ay;wwfygw,f?
tjynfhay;zkd@vnf; rajym&J? avoHawmif r[&Jygbl;? nnf;wkd@vkyw
f m
rvSbl;/ raumif;bl;vkd@ ajym y,fvkduf&if aiGwjym;rS r&rSmukd awG;
a=umufae&ygw,f? b,favmufay;ay;/ ay;or# ,l& wJhb0yg? olu
tvky&f Sif olaX;r[kwfvm;? uk,
d &fh J@ xrif;&Sifqkdawmh aus;Zl;&Sifvyk for#
cH&rSmyg? vkyfom;tm;vHk;vnf; 'DvkdygyJ? naerkd;csKyfvkd@ tvkyfodrf;+yD;
tdrfjyefcgeD;+yDq&kd if &ifxJu w'dw'f dwfe@J ? vkyftm; caiG &+yD;rS &ifxJu
tylvHk;}uD; usoGm;+yD; tdru
f kd jyefEkdifygw,f?
vufv _yfrS yg;pyfv _y f& wJhb 0
jrav;[m &or#aiGav;ukd uspfu spfygatmifqkyf+yD; tdrfu kd
tajy;jyefvmum tarhukd 'Dae@ b,favmuf&cJhw,fqkdwmukd tm;&0rf;
omeJ@ ajymjy+yD; &vmwJhaiGav;ukd xrif;zk;d ,lygqk+d yD;ay; awmh tar&J@
qENtrSefu r,lcsifayr,fh rdom;pkwckvHk; yHkrSefxrif;00pm;zkd@u tar
wa,mufwnf; vkyfpmeJ@ rpm;avmufwmrkd@ r,l&ufayr,fh ,l&ygw,f?
+yD;awmhrS &vmwJhaiG tenf;trsm;ay:rlwnf+yD; wcgw&H aiGwusyf
avmuf/ wcgwavvnf; jym; 50/ jym; 60 avmuf jyefay;wwfygw,f?
t0wftpm; aumif;aumif;vSvSav; 0,fEkdifatmif aumif;aumif;pk
xm;/ ighorD;}udKufwmawG&if 0,faygh vkd@ ajym+yD; ae@pOf aiGenf;enf;
jyefay;wwfygw,f?
tarjyefay;wJhaiGav;ukyd J aumif;aumif;pkxm;+yD; oma&;ema&;
oGm;p&mvmp&m&Sd&if 0wfz@dk t0wftxnfav;ukd 0,f+yD; aumif;aumif;
odr;f xm;&ygw,f? uk,
d hrf Sm 0wfaumif;pm;vSqv
kd d@k aumif; aumif;&Sw
d mrS
r[kwfawmh &SdwJht0wftpm;av;ukdyJ aumif;aumif;odrf;xm;/ oli,f
csif;awGeJ@ tjyef tvSefvv
J S,f0wf (tar rodatmif) vkyf&ygw,f?
rkd;wGif;wae@rSm tar[m aumufpkdufvkdufoGm;wm waeukef
rkd;&Gmaew,f? aumufpdu
k t
f +yD; tartdrfjyefa&mufwJhtxd rk;d uoJ}uD;
105

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

rJ}uD; &Gmaewkef;yJ? tJ'Dvkdwaeukef rkd;pkdcJh&vkd@ tar[m om;orD;awG


twGuf xrif;csufzd@k awmif rcsufEdik af wmhbJ tcsr;f wufvmvk@d tdy&f m
xJ0if+yD; acgif;+rD;+cHK tdyfae&w,f? 'gvnf; tcsrf;u rajyao;bl;wJh?
nrdk;csKyfjyefvmrS jrav;tdrfjyefa&mufawmh wukd,fvk;H cspfcspf
awmufylae+yD; tzsm;wufaewJh tarhudk awG@vdu
k &f w,f? bk&m;pifay:rSm
tarodrf;xm;w,fqdw
k hJ aq; (q&marmif aq;eDr_e@f ) ukd ,l +yD; tarajym
wJhtwkdif; uGrf;&GufjyKwf&nf ylylav;eJ@ wku
d fay;ygw,f? aq;aomuf+yD;
wem&Davmuf&Sd awmh wukd,v
f ;Hk ac|;awG xGufvmvk@d jrav;u tarhukd
t0wfawG vJay;ygw,f? armifav;uawmh uav;obm0 ausmif;qif;
vnf; tdrfukd jyefra&mufao;bJ oli,fcsif;awGe@J vSnhyf wfupm;aewmrkd@
tdrrf mS jrav;wa,mufwnf; tarhudjk yKpkae&w,f? aemuf&ufawGvnf;
tvkyrf oGm;Ekid fawmhbJ 0ifaiGvnf; r&SdrkH u &Sw
d hpJ x
k m;wJah iGuav;awmif
wwdwed @J ukeyf g+yD? taru oufomw,fv@kd r&Sb
d J ae@a&mnyg acsmif;qk;d
ae+yD? tara&m jrav;wk@d yg wtdrfvk;H aumif;aumif; tdy&f w,fvkd@ r&Sd
awmhbl;?
wae@awmh uHtm;avsmfpGmyJ tif;av;a'orSm vSnfhvnfv_yf
&Sm;aewJh ygwDu q&m0ef &Jabmf wifat;u owif;&vk@d a&mufvm+yD;
tajctaeawG tjynfhtpHak r;um aq;ukay;ygawmhw,f? jrav;rSm tm;
ukd;p&mqkv
d dk tJ't
D arwa,mufyJ &Sdwmyg? taru usef;rma&; raumif;
tonf;toef jzpfaewmrdk@ ae@pOf'gukyd aJ wG;+yD; 0rf;enf;um rsuf&nfpuf
vufjzpfaewmukd &Jabmfwifat;[m jrif&+yD; oem;rdum wlrav;w
a,mufvkd oabmxm;um tm;ay;ESpfodrfhwwfygw,f?
&Gm OD;ausmif;u OD;yOPif ;}uD ;ukd v nf; tajctaetjynfhtpHk
oGm;a&mufav#mufxm;um tultnD awmif;ygw,f? OD;yOPif;}uD;u
vnf; &Jabmfwifat;&J@ av#mufxm;csufudk em;axmif+yD; vlemorD;jzpf
olukd vm=unfhw,f? ajr;av;(jrav;) ukd tm;ay;pum;ajym=um;&if;
pm;& r,fhaomuf&r,fhjzpfaewJh ajr;uav;awGukd oem;pdwfydkum
ausmif;xdkifbkef ;}uD;ukd jyefv nfav#mufx m;ay;w,f? ausmif;xkdif
bkef;bkef;uvnf; qefqDqm; [if;csufp&mrsm;eJ@ [if;zkd;aiG tenf;t

106

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

usOf;ukd ay;urf;pGef@}uJvkdufygw,f?
'DvkdeJ@ ygwDu q&m0ef &Jabmfwifat;&J@ aq;0g;uko ulnD
ay;r_eJ@ tarvnf; wjznf;jznf; aeaumif;vmygw,f? tm;aq;ukd
ta=umaq;a&m tom;aq;yg xk;d ay;um/ tm;&Sw
d Jh tpm;tpmudk awmh
bkef;}uD;ausmif;u ay;urf;pGef@}uJwmav;awGukd pm;&if;aomuf&if;eJ@
tar[m tjref emvefjyefxvmygw,f? jrav;wkd@ rdom;pkwckvHk;eJ@
q&m0ef&aJ bmfwifat;wk@d ykdr&kd if;ESD;um tjyeftvSef oHa,mZOf wG,fwm
vm=uygw,f?
tk%fOD;&J@ tvif;wef;
wae@? tJ'Dwae@[m jrav;&J@b0wauG@udk rar#mv
f ifhbJ ajymif;
vJypfvkduw
f Jh ae@wae@aygh?
tdrfa&S@cef;rSm tareJ@ pum;ajym&if; w_duf_duf ikdaewJh toH
wckukd =um;&vk@d xGuf=unfv
h du
k yf gw,f? [if- a':av;arygvm;? rsufESm
vnf; tndKtrnf;awGeJ@ bmjzpfvmwmygvdrfhvdk@ teD;uyfxkdif+yD; em;
axmif=unfhawmhrS jzpf&yfrSeu
f kd ckvkd em;vnfvkduf&ygw,f?
rae@u &GmxJrmS 0ufay:vk@d [if;pm;&atmifqd+k yD; wyd\m pyg;
eJ@ vJ+yD; 0,fxm;wm rae@nu [if;weyfcsufpm;+yD;+yD? tJ'gnu ol@
a,mufsm;[m oli,fcsif;awG ac:vm+yD; tarmajyqkdum t&uf0dkif;
axmifw,f? rdef;rukd tjrnf;vkyzf @kd awmif;awmh a':av;aru ajryJ a=umf
ay;w,f? ig;zGJav;awGvnf; a=umfay;ygw,f? 'geJ@wif rwif;wdrfEkdifbJ
a,mufsm;vkyfolu 0ufom;yg a=umfay;zdk@ awmif;awmh a':av;aru
'gavmufqkd&yg+yD/ 0ufom;u xrif;eJ@pm;zkd@ xm;wmyg? ray;Ekdifawmhbl;
ajym+yD; ray;bl;wJ?h tJ'g olawmif;wm ray;&aumif;vm;vkd@ t&ufu
vnf; rl;vmawmh aoG;uvnf; qlvmwmaygh? oli,fcsif;awG a&S@rSm
*kdux
f kwfcsiw
f mvnf; ygrSmaygh? rdef;rukd qJqd+k yD; qHyifq/GJ yg;kduf/ rsufESm
ukd vufo D;eJ@xdk; vkyfawmhwmyJwJh? tJ'ga=umifh a':av;aru ol@
a,mufsm; r&Sdckduf t0wfxkyfav;ykduf+yD; tpfrvkyfwJh (tareJ@ nDtpfr
w0rf;uGJawmfw,f)qD xGufajy;vmwmyg? taruvnf; aumif; aumif;
107

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

rGefrGef vufcHajymqkd acsmharmh+yD; vife@J r,m; v#meJ@oGm;wJ?h wcgw&H


jzpfwwfw,f? 'gudk abGr,leJ@? ukd,fwnfaqmufxm;wJh tdraf xmifa&;
b0ukd rzsuq
f ;D eJ@? aumif;aumif;rGefrGef tdrfukdjyef+yD; vkypf &m&Sdwm vkyf
vk@d jyefcidk f;ay;r,fh a':av;aru odrif ,fpw
d ef @J id,
k +kd yD; tpfru u|erf ukd
ac: xm;&rSm a=umufvkd@vm;vkd@ ajymaeawmh tarvnf; aemufxyf
bmrS rajymawmhbJ at;at;yJ aevku
d fygw,f?
naeusawmh a':av;ar&J@ a,mufsm;vkdufvm+yD; qJqkdkduf
ESuf+yD; jyefac:oGm;w,f? tarvnf; pdwfnpfnpfeJ@ bmrS rajymawmhbJ
aevku
d &f w,f?
'DrSmwif jrav;[m pOf;pm;p&mawG woD}uD; ay:vm+yD; a,m
ufsm;awGudk trkef;}uD; rkef;vmw,f? a':av;arukdvnf; odyfoem;
oGm;rdw,f? rdef;rawG&J@b0 qkd;vkdufwmyguvm;vkd@ awG;aerdw,f?
'D=um;xJ taru pdwfwkd&if ajymxGufvmwwfwJhpum;wcGef;udkvnf;
oGm;owd&vkduw
f ,f? tJ'gu tarpdwfwdv
k m&if eifw@kd vdk trawGukd
arG;&wm bmrS tusdK;r&Sdbl;? ighom;av; arG;&wmurS arG;vm+yDqkd
uwnf;u aqGrsdK;awGuvnf; 0kdif;+yD; zl;zl;r_wfwmcH&w,f? a[m
ouFef;EkdifwJh tcsdefusawmh ol@om;ukd &SifjyKay;awmh ukokdvfvnf; &
ao;w,f? eifwkd@ aomufrawGu bmtoHk;usvJ? ighom;av; }uD;vm
&if ighukd vkyfukdifau|;OD;rSm? eifwkd@arG;&wm 0rf;a&;pyfHkyJ? bmukokdvf
rSvnf; r&bl;? }uD;vm&if vif&+yD; vifaemuf vkduo
f mG ;+yD; vifudk bk&m;
vkyf uk;d uG,w
f myJ wwfwm? bmrS aomufoHk;rusbl;wJh? jrav;[m
tarhpum; jyef=um;a,mif+yD; rsuf&nfawGyg usvmw,f? [kwfw,f?
ygwDu ajymwm? OD;av;wifat;wkd@ w&m;a[mwmawG odyrf SefwmyJ?
'Dvkd0dkif;+yD; tESdrfcH&wJhb0rSm ae&wmxuf ukd, fhb0vGw f
ajrmufa &;twG u f uk d, f u kd , f w k d if wkd u f yG J 0 if & wm yk da umif ; w,f ?
ykdreS fw,f? ygwDu ajymw,fr[kwv
f m;? trsKd ;orD;b0 vGwfajrmufa&;
t wGuf trsdK;orD;awG ukd,fwkdif wkdufyJ0G if&r,fwJh?
awmf+yD 'Dae@up+yD; ygwDacgif;aqmifr_atmufrSm awmfvSefa&;
orm;b0ukd cH,l&wm ighb0twGuf rGejf rwfw,f? *k%fa&mifajymifw,f?

108

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

us&mwm0efukd ausyefatmif xrf;aqmif&if; jynfolvlxkukd tusKd ;jyK


oGm;awmhr,f? 'DnaerSmyJ jrav;[m oli,fcsif;jzpfol jrat;eJ@ twl
vl}uD;awG rodatmif xGufajy;um A[kXd mecGJ&d&S m pcef;ukd oGm;+yD; trsKd ;
orD;wyfzGJ@xJrSm wyfom;opfawGtjzpf cH,lvkdufygw,f?
xif r d a ,mif r S m ;
jrav;wa,muf trsdK;orD;b0vGwfajrmufa&;twGuf &nf
&G,fcsurf eS frSex
f m;+yD; awmfveS fa&;wyfzGJ@xJ 0ifomG ;wmukd &Gmu rdcifu
tp aqGrsdK;om;csif;awGtqHk; tm;vHk;u &Jabmfwifat; (q&m0ef) eJ@
}udKufvd@k vkduaf jy;oGm;w,fv@kd xifae=uw,f &JabmfawGuvnf; 'Dt
wkdi;f yJ xifxm;=uw,f? vtcsdKK@=umrS k;d kd;om;om; cifa=umif; od=u&
w,f? 'Dvedk J@ aevmcJh=u&if; 1969 ckESpu
f srS &J abmfwifat;u cspfa&;
qkdum jrav;uvnf; vufcHoabmwlvkd@ ygwDpnf;urf;twkdif; ygwD
uvmyfpnf;ukd pepfwus wifjyum cspfolrsm;tjzpf todtrSwfjyKwm
cHcJh=u&w,f?
jrwfav; pG, fa wmf ,kZ e uHha umf
yef;rsdK;av;pHkv Sygonf
*Ek di f t wG i f; }ud K if o if ; ygvk d @ aysmf
jrav; jrav;eJ@ ac:ae&if;u owd&vdk@ u|efru wae@rSm
pum;pyfrdvkd@ ar;=unfhygw,f?
jrav;qkdwJhemrnfav;u emrnf&if;vm; ac:vkd@ awmfawmff
aumif;wmyJ
r[kwfb;l tpfr&J@? awmfveS fa&;xJa&mufrS OD;av;wifat;u
ay;xm;wm? olu &Sif;jyw,f? tJ'Djrwfav;yef;[m vSvnf;vSw,f/
&eH@uvnf; awmfawmfar$;w,f? [kd ta0;uwnf;u yef;&eH@ukd &+yD;
pdw f&$ifv ef;tm;wufapw,f? 'ga=umifh rif;vnf; tJ'Dyef;av;vkdyJ
tawG;tac:uvnf; (pdwf"mwfuvnf;) t+rJwrf;vSyae+yD; ygwt
D wGuf
trsm;tusdK;twGuf tvkyftau|;jyKEkdif&ef toifh&Sdae+yD; ukd,fusdK;
109

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

rzufbJ us&mwm0efudk ausyefpmG xrf;aqmifEikd af tmif t+rJ}udK;pm;ygvd@k


rif;ukd t"du awmif;qkdcsifw,f? 'ga=umifh 'Dae@up+yD; rif;emrnfukd
jrwfav;vkd@ ay;vkdufr,f? 'Demrnftwkid ;f jzpfatmif rif;vnf; }udK;pm;
vdrfhr,fvkd@ ig,Hk=unfar#mfvifhrdw,fwJh?
tJ'g vlawGu rod=uawmh jrwfav;vkd@ rac:bJ jrav;
jrav; eJ@ ac:ae=uwmyg? u|efruvnf; &Sif;jy&mrSm &SufwmeJ@
r&Sif;awmhbl;? }udKufovkd ac:ygapvk@d ? oluawmh jrwfav;vkd@yJ ac:
ygw,fwJh?
at;av ukd,fcsif;odae&if +yD;wmyJ? olrsm;awG ac:wm
rac:wmu t"du r[kwfygb;l ? ukd,u
f ,
kd fwkdifu odxm;+yD; wefz;dk xm;/
'Dtwdkdif;jzpfatmif vkyfaqmifEkdifa&;u t"duusygw,f
[kwfygw,f tpfr&,f? u|efruvnf; 'DvkdyJ oabmxm;+yD;
}udK;pm;ygw,f? oljzpfcsiw
f pJh Hcsdefukd a&mufra&mufawmh rodygb;l ? u|efr
uawmh t+rJwrf;owdxm;+yD; }udK;pm;aeygw,f tpfr&,f
at; at; tJ'g aumif;ygw,f? }udK;pm;r_ atmifjrif
ygapvkd@yJ qENjyKygw,f
trS w f x if x if awmwG i f ; wae&mrS m
u|efrwdk@XmerSm &duQmjywfoGm;ygw,f? &duQmrSm t"duuswJh
qef r&Sad wmhwmyg? vlxak wG ukd,w
f ikd f tvkyfrsm;ae=uvkd@ qefraxmif;
Ekd if = uyg? (vuf q Hk eJ @ jzpf o vkd axmif ;pm;ae=uygw,f? ) 'ga=umif h
u|erf wk@d u vlxak wGvufqekH @J axmif;+yD; ay;wJq
h efudk r,lawmhb?J rdrw
d @dk
bmom axmif;pm;r,fqkd+yD; pyg;ukdyJ ,lygw,f? pyg;ukd aevSr;f +yD;yg+yD?
Akv
d fwdu
k fatmifu &GmxJrmS pyg;}udwfwhJ }udwfqkw
H ck &Sw
d ,f? tJ'gukd
oloGm;+yD; }udwrf ,f? qefv;Hk wD;jzpfrSm/ trsKd ;orD;awG ajcarmif;eJ@ qefzyG f
yg? jrefvnf; jrefw,fvk@d ajymw,f?
'gukd u|erf wkd@u oabm rwlyg? ta=umif;u Akdvw
f du
k af tmif
[m pcef;rSL;wa,muftaeeJ@ tvkyf tvGefrsm;ygw,f? pcef;&Sd &Jabmf
awG&@J usef;rma&;qkdi&f mukv
d nf; olyJ wm0ef,x
l m;ygw,f? 'D=um;xJu

110

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

zsm;aevk d @
rxEk d i f w J h & J a bmf a wG
t0wf v J p &mr&S d
ayawnpfywfae&ifvnf; olyJ a&aEG;w,f+yD; oef@&Sif;atmif olyJ
a&bwfwkdufay;w,f? +yD;awmh &JabmfawG&J@ t0wfawGukdvnf; olyJ
av#maf y;w,f? t0wfvJ ay;w,f?
'D=um;xJ u|efrwkd@ trsdK;orD;awG tukefvHk;zsm;+yD; vJaevkd@
xrif;csuw
f Jhol r&Sd&if olyJ rD;zkx
d J0if xrif;csuyf gw,f? tJ'v
D kd tvkyf
awGursm;/ rtm;rvyf jzpfaewwfwmrd@k u|erf wkd@u ol pyg; oGm;}udwf
rSmukd oabmrwlwmyg
oluvnf; u|efrwk@d wawG &GmxJ oGm;&rSmukd oabmrwlygb;l ?
ta=umif;u &efolu A[kdXmecGJukd teH@cHum qufwdu
k f vkdufxd;k ppfqif
aevk@d yg? 'DvkdeJ@ aqG;aEG;=u&if; aemufqk;H tajzwck &vmygw,f?
tJ'gu awmxJrmS &GmeJ@ wrkdiaf vmufa0;ygw,f? tJ'DrSm acsmif;
wck&Sd+yD; OD;}uD;wa,mufu a&armif;wck vkyfxm;ygw,f? &Gmuvnf;
oHk;ygw,f? u|erf wkd@ tJ'Darmif;ukd oGm;+yD; qefzyG farmif;axmif; vky=f u
zkd@ygyJ? oGm;r,fhvluawmh 2 a,muf/ u|efreJ@ jrav;yg? u|efrwkd@ 2
a,mufu tzsm;emvefxqkdayr,fh usefvlawGeJ@ E_dif;pm&if wpHkw&m
tm;&Sd+yD; v_yf&Sm;Ekid fygw,f? 'ga=umifh u|erf wkd@ awmif; qkdcsuu
f kd tm;vHk;
u oabmwlvkdufygw,f? reufpmxrif; apmapmpm;+yD; pyg;wwif;
avmuf0ifwJh y(awmif;) xJudk pyg;xnfh+yD; acgi;f rSmy (acgi;f rSm }udK;eJ@
okdi;f +yD; ykd;)um vufrSm qefaumwcsyfpu
D ikd f+yD; a&armif;&S&d mukd xGufcJh
ygw,f? &Jabmfwa,muf vkduyf d@k ygw,f?
a&mufyg+yD? wJa&m armif;pifyg oef@&Sif;oyf,yfvkd@ aeygw,f?
armif;qHku }uD;ygw,f? qef 4 +yDavmuf qHhygw,f? a&armif;qkdwmu
vlu axmif;ay;p&m rvkdyg? a&tm;eJ@yJ axmif;ygw,f? acsmif;a& cg;
avmuf&w
Sd Jh (q,fxm;wJah e&m rSm a&&[wfwckukd wyfqifxm;ygw,f?
a&&[wfu vlvufckyfwazmifavmuf jrifh+yD; vSnf;bD;}uD;vkd 0kdif;puf
pufjzpfygw,f? &[wfrSm wyfqifxm;wJh 'vufawGu tm;vHk; 0g;t
a=umeJ@ &uf+yD; wyfqif xm;wmyg? a&&[wf[m acsmif;a&pD;qif;r_a=umifh
w&pyfvnfae+yD; =unfhvkd@ tvGefvSygw,f)
111

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

u|efrwkd@ ESpfa,muf pyg;axmif; qefzGyf&if; pum;wajymajymeJ@


tvkyfawmh awmfawmf wGifyg w,f? u|efru qefjymwm/ pyg;jymwm
aumif;aumif; jymwwfygw,f? jrav;uawmh qefaum0kdi;f wm aumif;
aumif;wwfygw,f? qefxJrSm &So
d r# pyg;vHk;awG[m qefaumtv,frSm
yef;yGiafh v;vkd wufvmatmif vkyw
f wfygw,f? u|erf t}udr}f udrf }udK;pm;
ayr,fh r&ygb;l ? &So
d r#pyg;awG tay:awmh wufvmygw,f? tv,frSm
rpkbJ ab;E_wcf rf;rSm yef;ukH;yefxm;ovkd jzpfaeygw,f? (t&ifuvnf;
t}udrf}udrf }udK;pm;zl;ygw,f? r&ygbl;? olwd@k wwfwhv
J u
l ajymuawmh
qefaum0kdif;wJt
h cg u|efr&J@ b,fvufu ukid fwm enf; rrSefao;vkd@ 'D
vkdjzpfw,fvk@d ajymygw,f?) u|efr pdwftm;awmh rav#mhao;ygbl;? tcg
tcGihf oifhwdik ;f vkyf=unfw
h ,f? 'Dtwkid f; qufvyk o
f Gm;&if wae@ae@awmh
&&r,f vkd@pw
d fqHk;jzwfxm;ygw,f?
tJ'Dvkd pyg;axmif;qefzGyf&if;eJ@ owdvufvGwfjzpf+yD; jy\em
wckay:cJhygw,f? jzpf+yD;rS wjznf; jznf; awG;rd+yD; a=umufvu
kd fwm?
jzpfyHku 'Dvdyk g? a&&[wfu uswhaJ &ukd armif;&J@ ajceif;cGux
f Jukd
0ifvmatmif (armif;&Jajceif;cGufu EGm;pmxnfhwJh EGm;pmusif;vkd vkyf
xm;w,f? a&&[wfuuswJha&ukd armif;cGufxJa&mufatmif 10 ay
avmuf&SnfwJh 0g;yk;d ukdjcrf;xm;wJh 0g;jcrf;jym;wckeJ@ a&yku
d fvkd vkyf+yD; oG,f
xm;ygw,f? armif;&J@ ajceif;cGufxJ a&awGjynfhvmwkdi;f ajceif;cGuf[m
wGif;eufxJ edrfhus oGm;+yD; ajceif;cGufxJ&SdwJha&awG tm;vHk;ukd oGefcs
vkdufw,f? +yD;&if armif;wef[m ykHrSefjyefwufvmw,f? 'Dvkd yHkrSefjyef
wufvmwdik ;f armif;OD;u usnaf yG@wyfqifxm;wJhae&mu pyg; okd@r[kwf
qefukd yHkrSefaxmif;ay;wm jzpfaeygw,f? wu,fu armif;ukd &yfxm;
r,fqd&k if (1) a&wHav#mufukd v$x
J m;&r,f? (2) a&S@u armif;OD;ukd tay:
xkyfrSm csnfxm;wJh }udK;uGif;rSm csdwfxm;&r,f? tckawmh u|efrwkd@ t
vG,fenf;eJ@ a&wHav#mufukd rv$/J armif;OD;ukdvnf; }udK;rSmrcsdwfbJ armif;
usnfayG@ tvGwfwck ukd,l+yD; axmufxm;vku
d w
f ,f? tJ'v
D akd xmif;&if;
pum;wajymajymeJ@ zGyfxm;wJhqefukd qefaumxJ ,lxnfhaewmyg?
ajceif;armif;cGufxJ a&awG jynfhvmawmh wGif;xJedrfhusoGm;+yD;

112

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

a&awGo Ge fcsvkdu fw Jh a0gqkdw Jh toH} uD;eJ@ twl armif;OD;u


usvmwJh 'kef; qkdwJh toH}uD;a&m qefukd E_duf+yD;,laewJh jrav;&J@
trav;qkw
d Jh toHwd@k a=umifh ab;rSm xkid af ewJh u|efrukd,fwkdifvnf;
xd w f v ef @ oG m ;+yD ; k w f w &uf =uuf a o aooG m ;awmh w ,f ?
watmifhavmuf=umrS owd& vkd@ jrav;ukd =unfv
h u
kd fawmh armif;pifeJ@
wvH a vmuf a 0;wJ h a e&mrS m jrav;[m yuf v uf u av;vef + yD ;
vJusaewm jyefrxEkdifbJ atmfiakd eyg w,f? 'ge@J u|erf vnf; jrav;qD
uysmu,m ajy;oGm;+yD; qGx
J lay;vkduf awmhtpfra& emw,f tpfra& emw,f eJ@ atmfikdaewJh
jrav;udk ayG@xlvkduf+yD; at; at [kwfw,f emwmaygh emwm
aygh jrav; b,fem; emwmvJ tpfrukdjy tpfrvkyaf y;r,f
rematmif tpf r vk y f a y;r,f tpf r aygh q vk d @ 'D v k d j zpf & wm
tpfra=umifh 'Dvkdjzpf&wm wdwfyg wdwfyg nDrav;&,f
tpfrvkyfay;rSmaygh rikdygeJ@uG,fvk@d ajymvnf;ajym oljywJh ae&mukd
=unfhvkdufawmh yg;pyf&J@ b,fbuftxufem;rSm eD&JaewJh tay:,H
tom; enf;enf; pkwaf ewmukd awG@&ygw,f?
tJ'Dae&mvnf;[m txdukd rcHEkdifbl;wJh? bk&m; bk&m;
uH}uD;ay;vkd@omayg?h acgif;ay: wnfhwnfh armif;wke;f rsm; usoGm;&ifawmh
a&S@quf+yD; rawG;0Hhawmhygb;l ? u|efrav u|erf t}uD;jzpf+yD;awmh
ayghqvkd@ ol@crsm cHvkduf&&Smwm? tckvufiif; ta&;}uD;wmu olem
aewm aysmufzkd@u ta&;}uD;w,f? 'ga=umifh u|efracgif;u wbufukd
jzKwf+yD; tzsm;wzufukd vHk;um tHaiG@ay;um emwJhae&mukd tomav;
zday;ygw,f? enf;enf; =umvmawmh awmfawmfoufomvmw,f? pum;
vnf; ajymazmf&vmw,f? 'ge@J tm;wufvm+yD; quf+yD; usyfxkyf xkd;ay;
ygw,f? nae ae0ifcgeD;awmh jrav;u tpfr emwm awmfawmf ouf
omvm+yD? u|efrwkd@ pcef;jyef=u&atmif tpfr&,fwhJ ? 'ge@J u|erf vnf;
qefawGukd jym/ +yD;awmh armif;pifudk oef@&Sif;a&;vkyf+yD;awmh ESpaf ,muf
om; jyefvmcJh=uw,f?
vrf;ckvwfrSm pcef;u vm}udKaewJh &JabmfEpS fa,mufeJ@ awG@
113

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

w,f? u|efrwkd@ ESpfa,muf jyefa&mufcsdefrSm ra&mufvkd@ pkd;&drf+yD;


pcef;rSL;u v$w fv kdu f v kd@wJh u|efrwkd@ ,lv mwJh ypPn f;awGtm;vHk;
&JabmfESpfa,mufu ,lvkdufygw,f? u|efrwkd@ESpfa,muf vlvGwfawG
jzpf o G m ;+yD ; vrf ; oG m ;&if ; tjzpf t ysuf a wG ajymjyawmh
&JabmfEpS af ,muf[m [if [,f eJ@ pkyfwoyfoyfe@J jzpfae=uygw,f?
pcef;ukd jyefa&mufawmhvnf; &JabmfawG ukd tjzpftysuf ajymjyawmh
&JabmfawGtm;vHk;vnf; pdwfraumif; jzpfukef=uygw,f?
u|efrvnf; wzufu tjzpftysufawG ajymjy/ wzufu ukd,fh&J@
trSm; uk,
d &hf @J ay:qr_udk a0zefjyeJ@ uk,
d u
hf ,
dk u
f ,
dk f a0zefa&; vkyaf eygw,f?
jrav;wa,mufuawmh rsufESmi,fav;eJ@ xkdifaeygw,f? 'DtcsdefrSm
&Jabmfwa,mufu t&$ef;azmufygw,f?
[m- jrav;u e*ku
d vS+yD;om;yJ tckvkd cku
d frdvd@k yg;csdKifhav;
jzpfoGm;w,fqdv
k nf; tvSrSm t,Ofqifhawmh ykv
d Svmwmayghvk@d &,f
&,f armarm ajymvkdufawmh
tm;vHk;u at;[Jh -[kwfwmaygh [kwfwmaygh jrav;
eifidk raeeJ@ [Jh vkd@ 0dkif;ajym=uygw,f?
u|efrvnf; jAKef;ceJqdk u|efrwkd@ i,fi,fwkef;u OD;}uD;cufwJrSm
aumufopfpm;yGJvkyfawmh rif;orD;ukd ac:wm ukdukvm;}uD;u [mo
vkyf+yD; t&D;a':a&$yGifhukd ZmwfcHkay:uae vSrf;aemufawmh ta=umfonf
t&D;a':a&$yGifhu a'goxGuf+yD; vSrf;qJwmawG tm;vHk;ukd owd&+yD;
tjzpftysuaf wG jyef ajymjy&w,f? jzpfyHku 'Dvdyk g? aumufopfpm;yGJrSm
vlysuaf wGu rif;orD;av;awGudk qkid f;qif+h yD; wa,mufpD ac:xkwf&w,f?
tJ'DrSm ukduv
k m;}uD;u ol@tvSnhv
f nf; a&mufa&m
tvSwiG f t,Ofqifyh gwhJ tdkAsmh (yvk@d *s)d t&D;a':a&$yiG -fh ta=umf
wyGJ avmufay;yg vd@k [efeJ@yefeJ@ ajymvku
d fawmh bmajymaumif;rvJ
y&dowfu 0g;ceJ yGJusomG ;wm ywfwkwfvkd@awmif rEkdifbl;? 'DrSmwif
t&D;a':a&$yGifhu jAKef;ceJqkdawmh &SufoGm;w,fxifygw,f? wpcef;x
awmh w myJ ? ajymif ; zl ; zuf a q;vd y f } uD ; uk d tm;&yg;&zG m +yD ; [J h aoemav; rif;orD;ukd ac:wm eifh[meif aumif;aumif; rGefrGef

114

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

ac:ygvm;? bmvkd@ ighemrnfudk qGJxnf&h wmvJ -[if aoem av;&J@


w,fav igajymvku
d f&&if raumif;bl;? aemufxyf ajym =unfhprf;
igt
h a=umif; odoGm;atmif jyvku
d fr,f
[m t&D;&,f rvkyfygeJ@? u|efawmf awmif;yefygw,fAsm
aemufvnf; rajymawmhygbl;? wu,fyg? u|efawmf awmif;yefygw,f
ukduv
k m;}uD;u vuftyk fuav;csu
D m t&D;a':a&$yGihu
f dk awmif;yefvu
kd f
awmh t&D;a':a&$yGihv
f nf; auseyfoGm;w,f?
'Dta=umif;awG jyefajymjyawmh &JabmfawGvnf; ikdtm;xuf
&,ftm;oefqkdwmvkdjzpfoGm;w,f? jrav;vnf; rikdawmhygbl;?
&S r f ; awmif w ef ; rsm;ay:u
ajymuf u sm; ppf o nf b 0
u|efr 'kw,
d t}udrf vufeufuikd fawmfveS fa&;twGif; jyefvnf
a&muf&Sdvm+yD;aemuf 1967- 1970 ckESpftwGif;rSm rqvppftpkd;&&J@
xkd;ppf}uD;awGjzpfwJh armfEkdifxkd;ppf/ *VKefxkd;ppfeJ@ rkd;vHk;[def;xkd; ppfqdkwJh
xkd;ppf}uD; 3 ckudk &ifqdik f&ygw,f? 'DumvawGukd jrav;eJ@ u|erf twl
&ifqkdif jzwfoef;cJ&h w,f?
xkd;ppfumvtwGif; vlxkeJ@ tquftoG,fuvnf; tvGefukd
cJ&if;oGm;ygw,f? 'ga=umifh u|efr wk@d wawG[m awmeuf}uD;twGif;rSm
ckdv_H&if; &duQm+cdK;+cHac|wma&;twGuf w&uf xrif;weyfom cGJwrf;eJ@
pm;wJhpepfukd usifhoHk;cJh&w,f? ae@cif;awGrSmqdk&if ZD;jzLoD;/ zef;cg;oD;/
opfqdrfho;D / opft,foD;pwJh pm;vkd@&wmrSefor# cl;vkd@&wmcl;/ aumuf
vkd@&wmaumuf &or#tuke,
f lvm+yD; pcef;ukd a&mufrS tm;vH;k &vm
or#ukd tukefpk (uif;apmifhwJh&JabmfawGuvnf; udk,fhwm0ef+yD;wmeJ@
pm;vkd@& or# tm;vHk;ukd &Sm,lvmcJhw,f? a&bl;rSmvnf; a&tjynfh
o,f,lvmcJhao;w,f?) toD;awGukd yHkpHus/ a0ay;+yD; pm;=uygw,f?
a&ukdvnf; 'Dvdyk J wa,muf wiHkyJ cGw
J rf;pepfe@J aomuf&ygw,f? aomuf
aewkef;rSm a&ukd rsdKrcs=ubl;? ukd,hyf g;pyfwiG ;f rSm a&wiHkpm jynfh&if a&bl;
ukd aemufwa,mufxH vSr;f ay;+yD; rdrdyg;pyfwGif;rS a&ukd rsdKcs aomufyg
115

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

w,f? aemufwa,mufuvnf; 'DvkdyJvkyfw,f? vkyfaeus tvkyfjzpf


vmawmh a&wiHkpm aomuf&wm[mvnf; tusiv
hf kd jzpfomG ;awmh rcuf
awmhygbl;?
nae ae0ifoGm;awmhrS awmifwef;awGay:rSm awmifc;kd awG wa0
a0eJ@ tHk@umqkdif;vmygw,f? 'Dtcsed rf S &JabmfawG[m v#dKxJqif;oGm;+yD;
xrif;[if;ukd tjrefcsuf&ygw,f? [if;uawmh rkefnif;csOfajcmufukd
avSm/f qm;/ tcsKd r_ef@ oifhHkxnf/h ikwfoD;/ yJykyfenf;enf;xnfh ausmu
fjym;ay:rSm }udwf+yD;awmh xrif;eJ@pm;&ygw,f? [if;&nfqkdwmvnf;
r&Sdawmh wcgw&H a&aEG;=urf;avmufeJ@ +yD;&ygw,f? (rD;zdku rD;ckd;awG
uvnf; awmifcd;k awGeJ@ twla&m+yD; r_id f;ndK@nKd @xGuv
f mygw,f? nbuf
ukd a&mufvm+yDjzpfvkd@ rD;ckd;udk &efol rawG@Ekdifawmhygbl;? 'ga=umifh
xkd;ppfumvawGrSm nbufwkd@ reufapmapm tcsdefwdk@rSm u|efrwkd@
awmfveS af &; ajymuf usm;ppfonfawG xrif;[if;csufpm;&avh &Sdygw,f)?
xrif;uvnf; yHkpH cGw
J rf;eJ@qakd wmh yef;uefjym;i,fi,fav;wcsyef @J yHkpHcs+yD;
wa,muf wyef;uefpDo m &ygw,f? wae@rS weyfom pm;&wmrdk@
bm[if;rS rygayr,fh odyfpm;vkd@ aumif;ygw,f? wae@rS ckvdk weyfom
yHkpHus qif;qif;&J&J pm;aomufae&wJh=um;u wa,mufukdwa,muf
odyfnmwm axmufxm;=uygw,f?
'DumvrSmyJ wyfxJa&mufvmwJh wyfom;opf&Jabmfav;w
a,muf[m tvkyfvnf; odyfvkyfovkd tpm;vnf; odyfpm;Ekdifygw,f?
w&uf tJ'D&aJ bmfav;[m 'Dvdyk kpH &H wJh xrif;av;ukd pm;+yD; xkid fae&if;
ol@Adu
k x
f u
J w*G;D *GD;eJ@ atmfaeygw,f? &Jabmfav;[m rsufEmS i,fav;eJ@
[kd=unfh 'D=unfh vkyaf e&Smw,f? tJ'v
D kd xkdiaf ewmukd jrif&awmh u|erf wkd@
wawG[m pdwx
f cd u
kd fvm+yD; uk,
d f&wJh yHkpHxu
J vufwqkyfp,
D +l yD; &Jabmf
av;&J@ yef;uefxu
J kd jznfhay;ygw,f? &Jabmfav;u rvkyyf geJ@ ol pm;vkd@
0ygw,fvkd@ yg;pyfuajym&if; yef;uefav;ukdukdifum xGufajy;aew,f?
ol@ukd xrif;xnfhray;ygeJ@vkd@ awmif;yefae&Smw,f? 'ga=umifh u|efrwkd@
xrif;vkdtyfvdk@ xnfhay;wmukd tm;emzkd@ rvkda=umif; ol@ukd em;vnf
atmif &Sif;jy&ygw,f? aemufqHk;rSm oloabmaygufvufcHvmygw,f?

116

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tJ'Dvkdoabmayguf vmvkd@ u|efrwkd@0kdif;+yD; xrif;xnfhay;=uwJhtcg


jrav;uvnf; twif;yg0ifvmygw,f? 'DvkdeJ@ u|efrwkd@ &JabmfawG[m
tcuftcJrSefor#ukd pnf;pnf;vHk;vHk;eJ@ ausmfeif;cJh=uw,f?
Akdvaf e0if;tpkd;&u tif;av;rSm armfEdik x
f ;kd ppft+yD; aemufxyf
*VKefxd;k ppfqkdwmeJ@ tajccH a'oacsr_ef;a&;ukd qufvkyfvmjyefygw,f?
'DwcsDrSmawmh b}uD;ocifwifxGef;u ol@&J@oabmxm;ukd zGifhajym+yD;
aqG;aEG;vmygw,f? xkd;ppfa&SmifwJhtcg u|efrwkd@ trsdK;orD;tzGJ@&Sdae&if
v_yf&Sm;&wm rvGwfvyfbl;? 'ga=umifh 'Dwcg u|efrwkd@trsKd ;orD;tzGJ@ukd
xkd;ppfcGif(*Gif)&J@ tjyifukd ykd@xm;+yD; wyfuxkd;ppfcGifu azmufxGufr,f?
&ifqidk w
f u
kd zf @dk vd&k ifvnf; wku
d fr,f? 'g=umifh }udKwiftjyifxu
G fxm;a&;ukd
pDpOfay;r,fvd@k aqG;aEG;vmygw,f? u|efrvnf; oabmwlvufcHygw,f?
'geJ@yJ aemufqHk;rSm u|efrwkd@ trsdK;orD;tzGJ@wzGJ@vHk; yGifhvif;&moD&J@ ae@
wae@ eHeufcif; tk%fOD;tcsdefrSm b}uD;eJ@&Jabmftm;vHk;ukd wdwfqdwf
+idro
f ufpGm E_wfquf+yD; c&D;xGufc&Jh ygw,f? 'Dwkef;uvnf; jrav;u|efreJ@
xkd;ppfa&Smifc&Jh wmukd owd&aerdygw,f? 'DvkdcGJcGmvmcJh&+yD; rvSrf;rurf;
ukda&mufawmh aemuf&if;ukd jyefvnfh=unfhvkduf wJhtcg u|efrwkd@pcef;
av;[m awmifuek f;av;wckay:rSm wdwq
f dwf+idrfoufpmG tdyfarmusae
&Smygw,f?
rD ; awmuf } uD ; eJ @ twl qJ q k d o H r sm;
u|erf wkd@ trsdK;orD;tkyf[m acgif;aqmif&Jabmf&J@ a&S@aqmifr_eJ@
cyfow
k fokwf wem&Davmuf av#mufvdu
k af wmh awmtkyu
f dak usmv
f Gef+yD;
v,fuGif;awGxJ a&mufvmygw,f? reD;ra0; &Gmuav;u vif;=uuf
wGefoHudk =um;vkdu&f ygw,f? ta&S@bufrmS &SdwhJ um;vrf;}uD;ukd a&muf
atmif oGm;ae&if;u vrf;taemufbuf &Gmav;w&Gm&J@ tpGet
f zsm;rSm
rD;awmuf}uD;wck 0ke;f ceJxawmufvmwmeJ@ twl rat awGvdk@
Armvkd vSrf;qJvdu
k fwJhtoHudk =um;vkdu&f awmh tHh=owkefv_yfomG ;rdyg
w,f? a&S@qk;H u acgif;aqmifomG ;aewJh wm0efcH&aJ bmfu u|efrwk@d &SdwJh
aemuf&if;ukd vSnfhvm+yD; avoHav;eJ@ rajy;=ueJ@/ [efrysuf qufomG ;
117

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

r,f? tpkd;&wyfu wyfo m;awG aocsmavmufw ,f? reuftapm


awmeif;wkdufuif;xGufu jyefvmwm jzpfr,f? csrf;vk@d rD;v_Haewm? ar;
vdk@ &Sd&if u|efawmfyJ ajzr,f? b,folrS pum;rajym=ueJ@vkd@ ajym+yD;
a&S@ukd wufvrS f;oGm;awmh u|efrwk@d tm;vHk;uvnf; ajcoHzGzG eif;+yD; vku
d f
aeygw,f?
a[h-b,folawGvJu?G ratawG bmvkyfaewmvJ? tck&yf
u|efawmfwkd@yg aps;oGm;rvkd@ ajymajymqkdqdkeJ@ tm;vHk;&yfae
vkdufygw,f?
b,faps;oGm;rSmvJ
&yfapmuf-&yfapmuf
bm rkdif;aomuf[kwfvm;? &w,f? rat awG aps;oGm;&if
aumif;aumif;oGm;? &+yDoGm;
u|efrwkd@wawG uHaumif;ygw,f? &yfapmufeJ@ rkdif;aomuf[m
wae@wnf;aps;ae@jzpfaeygw,f? u|efrwkd@vnf; um;vrf;a&mufatmif
tjrefokwfajcwifoGm;vku
d f=uygw,f? uHtm;avsmpf mG yJ awmif bufu
opfum;wpD; armif;vmwmawG@vkd@ wm;+yD; pD;vkdufygw,f? r=umvkduf
ygb;l ? &yfapmufaps;ukd a&mufygw,f? aps;u awmfawmfpnfaeyg+yD? u|efr
wkd@tzG@J uawmh a&S@ukd c&D;quf&OD;rSmrkd@ um;qufxu
G fr,ft
h drfukd vku
d f
oGm;+yD; reufpm xrif;ukd 0,fpm;vkduf=uw,f?
pm;+yD; um;xGufwmeJ@ um;eJ@vkdufvm=uygw,f? um;ay:rSm
ausmuf*u
l vufzufcl;oGm;=uwJh trsdK;orD;awG trsm;}uD;ygvmygw,f?
u|erf wk@d udk pum;pyf+yD; ar;vmawmh vufzufc;l oGm;rvk@d qkd vkduaf wmh
wtHhw=oeJ@ 0kdif;=unfhae=uygw,f? tJ'Dae@naecif;rSm vHk+cHKwJh tajc
cHa'owae&mukd a&mufygw,f? 'DawmhrSyJ toufukd &J&J SLEkid f
ygawmhw,f? vrf;wke;f u u|efrwk@d vpl u
k kd b,fomG ;rSmvJvkd@ ar;vkd@ awmf
ao;wmaygh? 'DukdvmcJhvkd@ ac:rsm;ac:vkduf&ifawmh +yD;+yD vdk@ quf+yD;
awmif rawG;&J0yHh gbl;? armifrif;}uD;om;awG aus;Zl;}uD;vSygayw,f?
usef;rmygap/ csrf;omygapvkd@ arwWmykd@cJhrdygao;w,f? xkd;ppfcGif (*Gif)
ukd a&Smif&wJh 'Dvdk toufSLrSm;avmufwJh b0rsKd ;ukd u|efreJ@jrav;

118

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

twlv_yf&Sm;cJh&wmyg?
wm0efr wl a'ouGJa yr,fh
tvH w ck w nf ; atmuf r S m yif
u|efr[m ukd,fhXme(A[kdXmecGJ)ukd jyefa&mufvm+yD;aemuf Hk;vkyf
ief;awG odyfrsm;ae&if Hk;vkyfief;ukd ulw,f? 'grSr[kwf&if teD;ywf0ef;
usifu vlxkawG usef;rma&;twGuf rusef;rmol&SdwJh&GmawGukd oGm;
a&muf =unfh_ukoay;ygw,f?
tJ'Dvkd vlxkxJomG ;&if b}uD;&J@ orD;t}uD;qHk; raxG; okd@r[kwf
jrav;wkd@ t+rJygygw,f?
vlemrsm;wJhtcsed f u|erf wkd@ ESpaf ,mufwnf; vlemawGukd aq;xk;d /
aq;wkdufeJ@ wcgw&H xrif;pm;csdefawmif rpm;&bJ vkyfief;awGtm;vHk;
+yD;oGm;+yD; xrif;pm;csdef tawmfaemufusrS pm;&wwfygw,f?
jrav;eJ@ u|efr[m &efol@xkd;ppftrsdK;rsdK;ukdvnf; ygwDwyfzGJ@eJ@
twl ausmfjzwfcJh=uygw,f?
1972 aEGOD;rSm jrav;[m &Jabmfwifat;eJ@ vufxyfoGm;+yD;
aemuf A[kdukd vku
d foGm;&ygw,f? A[dkuakd &muf+yD;aemuf us&mwm0ef
awGudk xrf;aqmifaea=umif;od&ygw,f? aemifA[kXd mecsKyf 0e,f awmif
ykdif; yefqef;udk a&$@vmwJhtcgrS u|efruvnf; ta&S@ajrmufppfa'o
wyfrawmfaq;HkrmS wm0efusvd@k u|efrwk@d csif; jyefq&Hk ygw,f? 'gayrJh Xme
wckqDjzpfaeawmh ol@tvkyfukd,fhtvkyf tvkyfukd,fpDeJ@rkd@ u|efrwkd@csif;
at;at;aq; rqHjk zpfoavmufvkd@ qkd&ygr,f?
1983 ckESpfrmS &Jabmfwkdufatmif OD;aESmufaoG;a=umydwaf &m*geJ@
ygwDA[kdtv,fykdif;AsLkd (&Srf; jynf awmif}uD;ywf0ef;usifeJ@ &Srf;jynf
awmifyikd ;f tajccHa'o) rS jyefvnfa&muf&dv
S mcJhw,f? aemufyikd f; wzuf
Ek d i f i H r S m oG m ;a&muf u k o cJ h a yr,f h xl ; jcm;wk d ; wuf r vmcJ h y gbl ; ?
aemufq;Hk rSm wzufEdik if Hukd oGm; a&muftem;,lz@kd jzpfvmawmh jrav;wkd@
rdom;pkukd E_wq
f uf xrif;weyf zdwaf c:au|;zk@d u|erf wkd@ ZeD;armifESH pD
pOfczhJ ;l ygw,f? jrav;u tpfr&,f oGm;zk@d vmzk@d jyifqifae&wmrk@d au|;+yD;
119

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

om;vkd@ oabmxm;vkdufygvkd@ awmif;yefwmeJ@ rau|;vku


d f&bJ jrav;
wkd@ rdom;pkeJ@ cGJcGmcJh&ygw,f?
uHaumif;csifawmh u|efrwd@k a&S@arSmufrSm odyHe` @J enf;ynm zGH@+zdK;
wkd;wufvmw,f? owif;acwf qkdwm}uD;ukd u|efrwkd@jzwfoef;vm&
w,f? urBmh&Gmacwfukd a&mufvmw,f? 'g&J@ tusdK;quftjzpf 1996
avmufrSm u|efr &Jabmfjrav;eJ@ w,fvDzek f;uae tquftoG,f jyef&
ygw,f? ol[m usef;rma&;raumif;&SmwJh ol@cifyeG ;f onf &Jabmf wku
d f
atmiftay:opPm&SdpGm tpfukd}uD;wa,mufvkd/ zcifwa,mufvkd/ acgif;
aqmifwa,mufvd/k &Jabmfwa,mufvd/k cifyeG f;onfvkd a&m om;orD;u
zciftay:xm;wJh arwWmeJ@a&m bmeJ@rS wkE_dif;r&wJh vlwef;pm;arwWm/
acgif;aqmifwa,muftay: xm;wJh av;pm;jrwfEkd;r_pwJh arwWmrsdK;pHkukd
av;pm;r_rsm;eJ@yg xHkr$rf;cs,fo jyKpkapmifha&Smufay;aea=umif; r*Fvm
owif;ukd =u;od&vkd@vnf; 0rf;omrqHk;jzpfr&d w,f? &Jabmfjrav;twGuf
*k%f,lrqHk; jzpfc&Jh w,f?
'Dvekd J@ rar#mfvifw
h w
Jh ae@
2001 ckESpf ZGev
f 19 &ufrSm &Jabmfjrav;&J@ cifyGe;f onf u|efr
wkd@acgif;aqmif &Jabmfwkdufatmif[m rlvu OD;aESmufaoG;a=umydwf
a&m*ga=umifh 'kuQdwjzpfaecJh&mu tqkyfuifqmyg zdpD;vdk@ uG,fvGef
oGm;&+yDqkdw Jho wif;ukd A[kd&J@ ta=umif;=um;csuft& 0rf;enf;pGm
=um;odvkduf&ygw,f?
a&$ a wmif } uD ; +yd K oG m ;+yD
&Jabmfjrav;[m ol@cifyGef;onf &Jabmfw kdu fatmifu kd 18
ESpv
f ;Hk vH;k ckid +f rJaomarwWmeJ@ ,k,=uif empGm apmifah &SmufchyJ gw,f? ol@ZeD;
ol@om;orD;rsm;ukd xm0& cGJcGmoGm;+yDjzpfwJh u|efrwk@d acgi;f aqmif &Jabmf
wkdufatmif&J@ aemufqHk;c&D;ukd ta=umif;trsdK;rsdK;a=umifh vkdufyg rykd@
aqmifEkdifcJhygbl;? &Jabmf wkdufatmif&J@ psmyetpDtpOfawG+yD;qHk;oGm;rS
usef&pfo l&Jabmfjrav;eJ@ rdo m;pkx H 0rf;enf;a=uuGJr_u kd azmfjy&if;
owif;ar;jref;cJh&ygw,f? 'Dawmh -

120

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

&Jabmfjrav;u tpfr&,f OD;av;wifat;[m u|efr&J@ cif


yGef;jzpfovkd t&m&mukd ne=f um;jyo/ acgi;f aqmifr_ay;cJw
h Jh u|efr&J@ acgif;
aqmifjzpfygw,f? Ekid fiHa&;t&omru vlr_a&;t&yg aexkid fajymqkd r_u
tp t&m&mukd oGefoifqHk;rcJhwJh zcif}uD;wa,muf qkd&ifvnf; rrSm;
ygbl;? u|efrwkd@ rdom;pkwckv;Hk &J@ udpt
P 00ukd a&S@u rm;rm;rwfrwf &yf+yD;
&if qkdif ajz&Sif;ay;aecJhwhJ a&$awmif}uD;qkv
d nf; rrSm;ygb;l tpfr&,f
tckawmh tJ'Da&$awmif}uD; +ydKoGm;+yD tpfr&J@? u|erf av ESajrm
wovd@k rqHk;ygb;l ? aemifrSm b,fawmhrS rawG@Ekdifawmhygb;l ? u|efrav
oleJ@vJvkd@&r,fqkd&if vJvkdufcsifygw,f tpfr&,f? tckawmh u|efrw
a,mufwnf; b,fv&kd yfwnf&r,fqkdwm rpOf;pm;0Hhygb;l tpfr&,f? tck
olr&Sw
d aJh emuf u|efr&J@ aus;Zl;&Si}f uD;ukd b,fvdv
k yk f aus;Zl;qyf&rvJv@dk yJ
u|efrt+rJpOf;pm;aerdygw,f
ol[m awmfvSefa&;tay:rSm opPm&Sdoavmuf trsm;jynfol
w&yfvHk;ukdvnf; tvGefcspfcifav; pm;ygw,f? jynfoltwGufqkd&if
toufupkd Gef@zdk@ t+rJwrf;toif&h aSd ecJw
h o
Jh lyg? 'ga=umifh u|erf udk emrnf
ay;wmawmif jrwfav;yef;ukd ,l+yD; emrnfay;ygw,f? ol@&J@ t"dy`m,f
zGifhqckd sufuvnf; tvGefrwef jrifhrm;vSygw,f
'ga=umifh u|erf vnf;yJ u|erf &J@acgi;f aqmif}uD; aus;Zl;&Sif}uD;&J@
awmif;qdkcsuftwkdif; jynfh0atmif pGrf;tm;&Sdoa&G@ }udK;pm;vkyf aqmif
oG m ;ygh r ,f v d k @ tav;teuf t"d mef j yKygw,f tpf r &,f vk d @
a=uuG J 0 rf ; enf ; r_ u d k tif t m;tjzpf a jymif ; um t}ud r f } ud r f
oEMdmefcsaerda=umif; &Jabmf jrav;u u|efraukd ajym&Smygw,f?
jrav;wa,muf ol@wefzkd;xm;av;pm;cJhw Jh ol@cifyGef;onf/
ol@acgif;aqmif/ ol@&Jabmfu vrf;nefarG;jrLay;cJhwJhtwkdif; qufvuf
av#mufvSrf;Ekdifygapvkd@yJ u|efr jyefvnfqkawmif;ay;vkdufrdygw,f?
&J a bmf ( r)aiG
2012 'D Z if b m?
121

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

&Jabmfwkdufatmifokd@ trSwfw&vGrf;pmacG
&J a bmf a tmif v G i f
(1)
1960 ckESpfrsm;0ef;usifu Armjynfowif;pmawGrSm Armjynfu
uGefjrLepfawGukd epfjzLaomif;usef;olrsm;qkdwJh toHk;tE_ef;eJ@ ppftpkd;&u
vkduv
f Hwkdufcdu
k f acsre_ f; aewJw
h kdufyo
GJ wif;rsm;ukd [kwf[kwf/ r[kwf[kwf
azmfjyxm;wmawG ae@pOfvdv
k kd awG@jrifzwfc_ &Jh ygw,f? txl;ojzifh yJcl;k;d reJ@
jrpf0u|ef;ay:u wkdufyGJowif;awG zwf&wmykdrsm;w,fvdk@qkd&if rrSm;ygbl;?
yJc;l k;d ray:&Sd ygwAD [kd tajccH pcef;ukd wku
d cf u
dk af csre_ ;f ypfz@kd }uKd ;pm;aewJu
h mvvk@d
qkd&ifvnf; rrSm;ygbl;? tJ'Dumvu jynfwGif;+idrf;csrf;a&;vnf; ysuf+yD;
yJ c l ; k d ; rtajccH p cef ; ok d @ yD u if ; jyef w csd K @vnf ; jyef v nf a &muf & S d a ewJ h
umvjzpfygw,f? wyfev
D il ,fwk@d / wku
d w
f idk ;f atmif wyfz@JG qkw
d hJ a0g[m&awG
=um;ae&wJu
h mvvnf;jzpfygw,f?
u|eaf wmf[mvnf; ausmif;om;vli,fb0/ awmfveS yf ek u
f efru
_ dk pdwf

122

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

0ifpm;p/ awmfveS af &;eJ@ awmfveS af &;ol&aJ umif;rsm;ukd tmH0k ifpm;um tEkid Ef idk f
iHu awmfveS af &;awGudk avhvmvku
d pf m;aewJu
h mvjzpfygw,f? tJ'D aemufawmh
awmfvSeaf &;pmayavhvma&;tpk0ifjzpf&muae ArmjynfueG fjrLepfygwD A[kd
aumfrwD&@J tmabmf Armjynf jynfo@l toH ukd em;axmifwt
hJ qifo
h @dk wqifh
+y;D wqifw
h ;dk wuf wufvrS ;f jzpfwnfvmcJ&h mrS 1970 ckEpS rf sm; tapmykid ;f umv
rSm ArmjynfueG jf rLepfygw&D @J ajratmuftzG@J 0if jzpfvmcJ&h ovkd Armjynf uGejf rL
epf ygw&D @J vy_ &f mS ;r_rsm;ukd tqufrjywftmH0k ifpm;aewJh ajratmuf tzG@J 0ifjzpf
vmcJyh gw,f?
'DumvrSmyJ yJcl;kd;rtajccHpcef;rSm OuUocifZifeJ@ twGif;a&;rSL;
ocifcspw
f kd@wkdufyGJusqHk;wJhowif;eJ@twl Akdvfae0if; ppftpkd;&u Armjynf
uGejf rLepfygwAD [kd r&Sad wmhb;l qdw
k hJ vky}f u0H g'jzef@csuf w&yfay:aygucf yhJ gw,f?
tJ'Dvky}f uH0g'jzef@csuu
f kd wkH@jyefwht
J aeeJ@ ygw&D J@ jynfoltoHu 1975 arv
a=unmcsuv
f @kd emrnf}u;D wJh ocifAode;f wif&@J rdef@ceG ;f eJ@ twl ocifAode;f wif
OuUtjzpf wm0ef,w
l hJ 75 A[kad umfrwD acgi;f aqmifrsm;pm&if; xGuaf y: vmcJh
ygw,f? OuU ocifAode;f wif&J@ toH00J u
J v
kd nf; pdwfxJpx
GJ ifaeovkd jynfol@
toHu a=unmvkdufwhJ A[kad umfrwDpm&if;yg emrnfawGudv
k nf; tvGwf
avmufe;D eD;&ygw,f? (tJ'u
D mvwke;f u u|eaf wmfuvnf; jynfo@l toH xkwf
v$icfh suaf wGudk vku
d v
f u
H ;l ,lay;a&; wm0ef,x
l m;olvnf; jzpfaevk@d ygy?J ) tJ'D
vked @J A[kdaumfrwDtrnfpm&if;yg &Jabmfwu
kd af tmif qdw
k hJ trnfudk vlrod
rjrifzl;ayr,fh tjcm;A[kdacgif;aqmifrsm;enf;wl trnfukd rSwfrdaeygw,f?
acgi;f aqmiftm;vH;k &J@ trnfuv
dk nf; pdw0f ifwpm;jzpfaerdyg w,f? aemufawmh
u|eaf wmfw@dk &@J ajratmufwm0efcH &Jabmfatmif+ird ;f (u|e;f jyef) uvnf; olppkH rf;
od&or# b,facgif;aqmifu b,fvkd/ b,f rmhufpfvDeif0g'wuUokdvfu
qif;vm wmpojzifh pdw0f ifpm;p&mawG ajymjywwfwmukv
d nf; jyefvnf owd
&rdygw,f? Oyrm- 'kOuU&Jabmfcifarmif}u;D qkw
d m armfpukrd mS yg&*lb@JG twGuf
avhvmaeol pojzif?h
(2)
1978 ckESpfa&mufawmh u|efawmfw@kd ajratmufacgif;aqmif w
a,muf[m atmufArmjynf &efukeb
f ufu ppftpkd;&qef@usiaf &; v_yf&Sm;r_

123

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

wckuae rD;ckd;uufav#mufjzpfum ppfaxmufvrS f;a&;u ajc&mcHrd+yD; pwif


zrf;qD;cH&ygw,f? 'DtcgrSm usefwhJ qufpyfaewJh u|efawmftygt0if txuf
Armjynf ae&mtoD;oD;&SdajratmuftzGJ@0ifrsm;[m &efolukd vufOD;r_,l+yD;
vufeufudik af wmfveS fa&;a'orsm;ok@d toD;oD;qif;vmcJyh gw,f? 'Dvekd J@ u|ef
awmf[m &Sr;f jynfawmifyidk ;f awmif}u;D / &yfapmuf/ Axl;/ ausmuf*l ab; w0ku
d rf mS
v_y&f mS ;aewJh 108 ajymufusm;tajccHa'oxJudk a&muf&cdS yhJ gw,f? tJ'u
D wqifh
ygwAD [kXd mecsKyf&&Sd m ta&S@ajrmufppfa'o yefqef;udk 1979 ckEpS f {+yv
D xJrmS
a&muf&cdS hyJ gw,f?
yefqef;rSm A[k,
d el pfwckjzpfwhJ py,fawmpcef;rSm &ufwcsKd @ae+y;D aemuf
A[kdaumfrwD &Jabmfpkd;odrf; (tJ'Dumvu t&HA[kdaumfrwD/ ppfa'o 'k Ekdiif H
a&;rSL;) OD;aqmifwhJ vm;[lwyfaygif;pkynma&;vkyif ef;rSm tvkyftzG@J t0if
tjzpfeJ@ &Jabmfausmfqkdif (Edkif0if;aqG)/ &JabmfndKjrifhwkd@eJ@twl oGm;a&muf
vkyfukdifch&J ygw,f? tJ'Dvkdwyfaygif;pkvyk fief; vkyfae&if;u wcgw&H vkyfief;
vkt
d yfcsut
f & u|eaf wmf ta&S@ajrmufppfa'oXmecsKyf ;kH ukd a&mufavh&ydS gw,f?
tJ'v
D adk &muf&if;eJ@ wcgrmS rar#mv
f ifb
h J qHyifaumufaumuf tom;ndKnKd rsuf
vH;k jyL;jyL; cav;rav; 2 a,mufudk awG@vu
dk rf yd gw,f? u|eaf wmfph w
d x
f J 'Dcav;
rav;awGudk Armvk@d rxifygb;l ? ygwaD cgi;f aqmifawGxrJ mS e*du
k vnf; &Jabmf*kd
&S,f/ &Jabmfa'guw
f mewfpwmawGukd =um;zl;xm;awmh 'Dcav;rav;awGukd
vnf; tdE,
dN jynfzmG ; tJ'v
D &dk aJ bmf}u;D awG&@J orD;/ ukvm;rav;awGv@dk yJ xifxm;
rdchw
J myg?
aemiftcsdefwvavmuf =umawmh vm;[lwyfaygif;pkynmay;a&;
vkyif ef;+y;D oGm;+y;D wyfaygi;f pkEw
_ q
f uf xrif;pm; yGv
J yk &f mrSm ppfa'oacgi;f aqmif
awG tm;vH;k wufa&mufvmcJah yr,fh u|eaf wmf xdawG@&if;ES;D cGihf r}uKH vku
d yf gb;l ?
tJ'v
D yk if ef;+y;D awmh u|eaf wmf[m rdcif,el pfjzpfwhJ py,fawmpcef;ukd rjyef&bJ
&Sr;f jynfwkd;wufa&;ygwDpcef;csxm;wJh (au'gausmif;a[mif;ae&mbuf) ukd
a&$@ajymif;+y;D wyfaygi;f pk qufo,
G af &;wm0ef ,l&ygw,f? tJ'Dumvu ta&S@
ajrmufppfa'o&J@ wyfaygi;f pkvyk if ef;ukd tckid t
f rm wm0ef,o
l [
l m ta&S@ajrmuf
ppfa'o ygwaD umfrwD0ifvnf;jzpf/ ta&S@ajrmufppfa'o 'kwyfrLS ; vnf;jzpfwhJ
&Jabmfwu
dk af tmifjzpfygw,f? (&Jabmfwu
dk af tmif[m 75 A[kad umfrwD pm&if;
a=unmpOfuwnf;u A[kdaumfrwDtjynfh wOD;jzpfygw,f)? tJ'w
D yfaygif;pk

124

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

vkyfief;ukad wmh u|eaf wmf[m tjcm;&JabmfwOD;jzpfwJh uk&d JxGe;f (tckoDayg


trwf) eJ@ twl vkyu
f idk cf w
hJ mjzpfygw,f? tJ'v
D dk vkyu
f idk zf @kd wm0ef,&l if; &Jabmf
wku
d fatmife@J pwifxdawG@vkyu
f idk cf Gih&f cJw
h myg? 'g[m u|eaf wmfhtzk@d awmfvSef
a&;xJa&muf+y;D aemuf A[kt
d qifh acgi;f aqmifwOD;eJ@ 'kw,
d t}urd f tvkyv
f yk cf iG hf
}uKH awG@vu
dk jf cif;jzpfygw,f?
&Jabmfwkdufatmif[m wcgawG@zl;&if rarhavmufwJh kyfrsdK;vkd@
u|eaf wmfph w
d x
f J xifxm;rdygw,f? tom;ndKnKd / t&yfredrrhf jrif/h ar;k;d um;um;eJ@
}uchH idk af wmifw
h if;wJh uk,
d af e[efxm;&Su
d m jynfo@l wyfrawmf0wfpu
kH dk ususee
0wfqif oGm;vmv_yf&Sm; wwfoljzpfw,fqdw
k t
Jh csufawG[m ay:vGiyf gw,f?
rajym&if Armvk@d rxif&bJ ukvm;vk@d xif&ygw,f? 'gayrJh ol[m wu,fawmh
Armyg? yJc;l bufuyg?
tJ'v
D dk &Sr;f jynfw;dk wufa&;ygweD @J wyfaygi;f pkqufo,
G af &;vkyif ef; wm0ef
uk,
d &l if; &Jabmfwu
dk af tmifxH 0ifxu
G rf ad wmhrS u|eaf wmfxifaewJh ukvm;rav;
awGv@dk xifaewJh qHyifaumufaumuf/ ESmwHay:ay: rsuv
f ;kH jyL;jyL; cav;rav;
wa,muf[m &Jabmfwu
dk fatmif&@J orD; cifcifat;vd@k odcGi&hf vku
d yf gw,f?
wcgrmS awmh &Sr;f jynfwd;k wufa&;ygwu
D acgi;f aqmifwOD;eJ@ Akv
d w
f u
dk f
atmif tpnf;ta0;vkyzf @kd u|eaf wmfXmecsKyfbufukd Akdvw
f dfu
k fatmifukd oGm;
a&muf}udKzl;ygw,f? tJ'DvkdoGm;a&muf }udKqdkrS ol&J@v_yf&Sm;r_/ vsifjrefzswf
vwfyu
Hk kd owdxm;vkdufrdygw,f? (u|efawmf[m ukd,fhukd,fukd,f blrdaA'
ausmif;om;/ vrf;av#muf jrefjrefav#mufEidk w
f o
hJ v
l @dk xifxm;wm &Jabmfwu
dk f
atmife@J twl vrf;av#mufawmhrS uk,
d u
f tvGeaf ES;auG; oljzpfaewmukd wtHh
w=oawG@&ygw,f?) ole@J twlygvmwJh ol@ud,
k &f H 0&Jabmfav;vnf; ol@urkd D
atmif rvku
d Ef idk &f mS ygb;l ? ykx
d ;l jcm;wmu olu tpnf;ta0;rSmvnf; pum;rsm;
rsm; ajymavhr&Syd gb;l wJ?h tpnf;ta0;ukd tJ'w
D ek ;f u &Sr;f jynfw;dk wufa&;ygw&D @J
acgif;aqmif apm0faxmuf (wjcm;emrnf&aSd yr,fh tcsdef=umvkd@ jyefrazmf Ekid f
awmh yg) eJ@ vkyw
f t
hJ pnf;a0;yg? ppfa'oaumfrwD&@J pdw"f mwfudk &Si;f jy+y;D wyf
aygi;f pku wifjywmukv
d nf; uk,
d w
f idk rf ajzyg? ygwaD umfrwDxH jyefvnfwifjyzk@d
,laqmifvm+yD; tpnf;ta0;ukd kyo
f rd f;wm owdxm; vkdurf dygw,f? tJ'Dvkd
vkw
d &dk iS ;f pum;ajym/ tvkyv
f yk w
f hJ acgi;f aqmifygvm;qkw
d mukd tJ'w
D cseD @J odvu
dk f
rdygw,f?
125

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

tJ'Dtpnf;ta0;+yD;awmh u|eaf wmf ole@J twl XmecsKyfudk jyefvu


kd f
oGm;ygw,f? XmecsKyf ol@tcef;a&mufwt
hJ cg ol@ ZeD; &Jabmfrcifqw
kd mukv
d nf;
tJ'rD mS odciG }hf uKH vu
dk &f +y;D ol@om; armifcifatmifqko
d u
l dk pwifawG@&+y;D / armif
cifatmifav;[m aeraumif;vk@d qk+d yD; tdyf&may:rSm acGacGav; tdyaf e &Smyg
w,f? &Jabmfwu
kd af tmifuawmh ol@trd af &mufwmeJ@ u|efawmft
h ajctaeukd
b,fvdk oHk;oyfvu
kd frdw,f rodygb;l ? o=um;ukd puULuefawmhav;eJ@xkyf+yD;
cifAsm; pm;ygqkd+yD; ay;vkduw
f mukd 'Dae@ ESpf 30 ausmfwJhwkdif rarhEikd fao;yg?
bma=umifhv?J ygwAD [dkacgif;aqmifwOD;uae rdrad u'gwa,mufukd ol@pdwfxJ
rSm vkdtyfr,fxifv@kd *kwpku
d f jyKpkapmifha&SmufwJh/ aEG;axG;wJh vky[
f ef w&yf
jzpfaevk@d ygy?J
'gayrJh ol@vufatmufrmS u|eaf wmf =um=umrvkyv
f u
dk &f ygbl;?
u|efawmf[m rdcif,el pfjzpfwhJ py,fawmukd jyefa&muf+yD; py,fawm
rSae ta&S@ajrmufppfa'oXmecsKyu
f dk &JabmfwcsKd @e@J twl vkyif ef;wm0ef ajymif;a&$@
wm0ef,cl &hJ jyefygw,f? 'gayrJh tJ't
D csed rf mS &Jabmfwu
dk af tmif[m ta&S@ajrmuf
ppfa'o ygwaD umfrwD acgi;f aqmifr[kwaf wmhbJ A[kXd mecsKyf;kH 0789 pcef;ok@d
ajymif;a&$@oGm;&+yD; tv,fykdif; A[kdXmecGJ&J@ wyfrSL;wm0efukd ajymif;a&$@wm0ef
,l&efjzpfygw,f? 'ga=umifh u|eaf wmfw@kd csif; rqHjk zpfygb;l ?
1979 Ek0d ifbmrSmawmh &efou
l ta&S@ajrmufppfa'oukd tvpftiku
d f
,l+y;D xk;d ppfqifvmygw,f? rif;&efatmif xk;d ppfyg? tJ't
D csed u
f ta& @S ajrmuf
ppfa'orSm 79 vrf;pOfavhvma&;twGuf ckid /f wyfr[m/ Xme}u;D tqifh au'g
rsm; wufa&mufaewJh ygwDueG fz&ifhw&yfusi;f yaewJhumvjzpfygw,f? py,f
awmhpcef;rSm XmecsKyo
f @dk ajymif;a&$@wm0ef,&l efvw
$ v
f u
dk w
f hJ u|eaf wmfw@dk &Jabmf
wokdufvnf; tJ'DueG zf &ifhukd avhvmolrsm;tjzpf wufcGih&f cJyh gw,f? 'gayrJh
xk;d ppfa=umifh uGezf &ifu
h dk tjreftqH;k owfvu
dk +f yD; &efo@l x;dk ppfudk wk@H jyef a&;t
wGuf rdr,
d el pfudk jyef+yD; vkdtyfovkv
d y_ &f Sm;aqmif&u
G =f u&yg awmhw,f?
u|eaf wmfvnf; uGezf &if+h y;D wmeJ@ uk&d ZJ ifqw
dk hJ &Jabmfwa,mufe@J twl
ppfajrjyifo@dk vlxv
k yk if ef;vky&f ef wm0ef ay;apv$wv
f u
dk jf cif;cH&ygw,f? wm0efu
ta&S@ajrmufppfa'oukd u|efawmfwkd@eJ@twl jynfol@toHrS ajymif;vmwJh
t&ef A[kad umfrwD0if &Jabmfoef;vGix
f eG ;f xH oGm;a&mufaygi;f pyfa&;jzpfygw,f?
(&Jabmfoef;vGifxeG f;[m ta&S@ajrmuf ppfa'orSm 'kEdik if Ha&;rSL;wm0ef ,l&yg

126

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

w,f?)wcsdefwnf;rSm &Jabmfoef;vGifxGef;[m a&S@wef;ppfajrjyifrSm ppfOD;


pD;nef=um;aewJh &Jabmfwu
kd fatmife@J twl&ESd ikd fw,f? 'ga=umifh &Jabmf wku
d f
atmifwd@k b,frmS &Sw
d ,fqkw
d m t&if&mS azGzkd@vdt
k yfygw,f?
u|eaf wmfwkd@ 2 a,uf tawmf tcuf}uHKygw,f? tajccHa'o vlxk
[m Armpum; rwwfovdk/ tajccHvx
l &k J@ 0pum;/ &Sr;f pum;ukdvnf; u|ef
awmfw@dk u rwwfygb;l ? 'gt
h jyif wyfom;awGt"du oH;k aewJh wkwpf um;vnf;
u|efawmfwkd@ 2 a,mufu rwwfygbl;? 'gayrJh wwfor# rSwfor#eJ@ ar;&
pHkprf;&ygw,f? olwkd@u &Jabmfwkdufatmif/ &Jabmfoef;vGifxGef;qdkwJh Arm
emrnfukd rodovkd u|efawmfw@kd uvnf; &Jabmfwdu
k af tmif&J@ wkwef mrnf
0rfrifeJ@ &Jabmfoef;vGix
f eG ;f &J@ wkwef mrnf usiaf umufqdw
k mawGudk yDyD
oo odyaf c:wwfwmr[kwyf gb;l ? 'gtjyif &Jabmf oef;vGix
f eG ;f (usiaf umuf)
qkw
d muvnf; A[kd,el pfrS ta&S@ajrmufppfa'oukd tckrS ajymif;vmoljzpfv@kd
wyfom;awGuvnf; rod=uao;ygbl;? 'Dawmh &Jabmfwdu
k af tmif&J@ wkwf
emrnf 0rfrife@J ol@wm0ef 'kwyfrLS ;ukd wkwv
f dk wGrJ w
S x
f m;wJh 0rfzpk vif qkw
d m
ukd yDyD ryDyD ajymqkdar;jref;pHkprf;&awmhwmygyJ? aemufqHk;awmh ,Hktef;
awmifa=umvk@d ac:w,fxifygw,f? tJ'DrSm &Jabmfwkdufatmifa&m/ &Jabmf
oef;vGix
f Gef;a&mudk wae&mwnf;rSm/ naeapmif;avmufrSm awG@qrHk yd gawmh
w,f? tJ'DawmhrS pdwaf t;oGm;&ygawmhw,f? tJ'rD Sm &Jabmfwdu
k af tmifeJ@
'kwd,wcsD jyefqrHk dygw,f? 'gvnf; tJ'Da&mufwhJ nrSmom twlc%wjzKwf
qHkvdu
k +f yD; aemuf&ufrSm &Jabmfoef;vGifxGe;f eJ@ u|eaf wmfwdk@ yef,ef;bufukd
qufvufxu
G cf mG vm cJhjyefygw,f?
ygww
D &yfqw
dk m rwaxmifom;awGyg? a'orwl/ b0jzwfoef;r_rwl/
0goemrwl=uayr,fh &nfrSef;csufwckwnf; atmufrSm vma&mufqHkpnf;
=uwmrkd@ vlrsKd ;pHk/ 0goemrsdK;pH/k pku
d frsdK;pHke@J }uHK&ygw,f? Oyrm 'kOuU&Jabmf
cifarmif}u;D u tqkt
d wD; 2 ckv;kH &ovk/d &Jabmfpo
H el @J &Jabmfausmpf ed f 2 a,muf
aygi;f &if pifusef tu tvGe=f unhaf umif;vSygw,f? &Jabmfjraomif;uawmh
rif;orD;tu tvGeaf umif;oltjzpf emrnf}u;D ygw,f? 0ajrmufckid f +rKd @e,fwck&@J
uGef*&ufrSm &JabmfawGawmif;qdkvd@k y0gpckH sauG;aeatmif ujywmukd =unfzh ;l
ygw,f? ppfa'o 'kEdik fiHa&;rSL; &Jabmf=unf+yKd ifuvnf; Armqkdi;f 0kid f;}uD;awGudk
tvGepf rkH uf+y;D uyGaJ wGrmS wD;0kid ;f em; xkid +f y;D 0goemt& vif;uGi;f aumufuidk u
f m
127

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

wD;aewmukd 0g'jzef@csda&;vkyif ef;rsm;eJ@ tqkdtu 0g' jzef@csda&;vkyif ef;rsm;ukd


eD;eD;uyfuyf yg0ifvyk fcJh&vk@d awG@aejrifaecJ&h zl;ygw,f? 'gayrJh xl;qef;wmu
tjyifrSm tvGepf um;enf;vS+yD; tvkyu
f o
kd m ukef;ke;f vkyfavh&dw
S hJ &Jabmf
wku
d af tmif[m awmfveS af &;xJra&mufcif ol@Zmwd yJc;l bufrmS tvGeef mrnf
}u;D wJh vl&i$ af wmf tkid af q; jzpfw,fqw
dk m 108 ppfa'oukd jzwfoef;vku
d pf Of
uwnf;u =um;cJzh ;l ygw,f? vufawG@ vlu,
dk w
f idk af wG@&awmh pum;tvGeef nf;
oljzpfvd@k vl&$ifawmfqkw
d meJ@ rtyfpyfvu
kd w
f m vk@d awmif pdwx
f u
J t+raJ wG;
rdygao;w,f?
tJ'aD emufawmh vHk;0 rqHkjzpfjyefygb;l ? &Jabmfwu
kd fatmifvnf; 79
vrf;pOfpdw"f mwft& tv,fykdif;AsLk&d J@ wyfrLS ;tjzpf oHviG ftaemufbuful;
wm0efxrf;aqmif&ef xGucf mG oGm;cJv
h d@k jzpfygw,f?
'gayrJh 2 ESpaf usmf 3 ESpaf vmuft=um 1982 ckEpS af vmufrmS u|eaf wmf
&JabmfwkdufatmifeJ@ jyefvnf qHkpnf;rdjyefygw,f? ta&S@ajrmufppfa'ou
wkwEf pS o
f pfu;l rSm nDaemifwyfz@JG nDaemifa'oawGudk ar;jref;wJt
h vkyu
f dk ESppf Of
vkyaf vh&ydS gw,f? ('Dar;jref;jcif;qkw
d hJ toH;k tE_e;f [m wu,fawmh nDaemifwyfz@JG /
nDaemifa'oawGukd ESpfopful;rSm oGm;a&muftm;ay;ESpfodrfhjcif;tvkyfukd
qkv
d dw
k mjzpfygw,f? vufaqmifypPnf;awG,o
l mG ;+y;D tm;ay;ESpo
f rd hw
f m jzpfyg
w,f? ESpo
f pfu;l vufaqmifay;wmvk@d qkEd idk rf ,fxifygw,f)? 1982 rSm ta&S@
ajrmufppfa'ouk,
d fpm; uk;d uef@cdifu tv,fydik ;f AsLkdaemufwef; tdrfaxmif
onfrsm;ukd olwkd@&J@ aemufwef;XmecsKyfjzpfwhJ em;avmhqkdwJh &Srf;&Gmav;ukd
oGm;a&mufar;jref;a&;wm0efudk ta&S@ajrmufppf a'XmecsKyrf S u|eaf wmfe@J Ekid if aH &;
Xme}uD;rSL; &Jabmfwifatmif (ukdvD[mG ) wk@d wm0ef,l vkyfaqmif&ygw,f?
'ga=umifh tv,fydik ;f AsLkrd S aemufwef;ukd jyefa&mufaewJh &Jabmfwdu
k af tmife@J
qufoG,f+yD; yefqef;rS em;avmhukd avmf&u
D m;wpif;eJ@ ypPn;f rsm; wif+yD; oGm;
a&mufaqmif&Gucf Jhzl;ygw,f? t0wfzdeyfawG/ vufzufajcmufawG ygwmukd
rSwrf ad eygw,f?
'DvkdyJ vkyfief;awGukd &JabmfwkdufatmifeJ@ c%wjzKwf twlwGJ
vkycf &hJ zl;ayr,fh ygwaD cgi;f aqmifwOD;taeeJ@ ol@udk tpOft+rJ owd&aerdygw,f?
tJ'aD emufawmh 1983 ckEpS x
f rJ mS a&S@wef;rSm a&m*gjyif;xefpmG cHpm;&+y;D
OD;aESmufaoG;a=umjywfwhaJ &m*geJ@ A[kXd mecsKyf&d&S myefqef;ukd jyefa&mufvm

128

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

w,fv@kd owif;=um;vku
d &f ygw,f? 1984 ESpq
f ef;rSm u|eaf wmf[m q&mr}u;D
&JabmfaiGe@J vufxyfz@dk pDpOfygw,f? u|eaf wmf[m &Jabmfwu
dk af tmife@J vkyif ef;
wcsdK@ xdawG@qufqHvkyu
f ikd fcJhzl;wJh&Jabmf wOD;jzpfovkd q&mr}uD;[m 1960
ckEpS rf sm; aESmif;ykid ;f awGrmS &Sr;f jynfawmifyidk ;f rSm &Jabmfwu
dk af tmife@J twl wku
d f
yGJ0ifchzJ ;l oljzpf=uawmh a&m*gar;jref;&if; u|efawmfwkd@ vufxyfr,fo
h wif;ukd
oGm;a&mufajym=um;cJyh gw,f? tJ'aD wmh ol[m pum;vH;k 0 rajymEkid af wmhygb;l ?
u|efawmfw@kd 2 OD;ukd vufraxmifjyygw,f? aumif;ygw,fqkw
d Jh oabmeJ@
tm;ay;ESpo
f rd v
hf u
dk w
f t
hJ "dym` ,fygy?J
'gu|efawmfwdk@ ZeD;armifESH &Jabmfwkdufatmifukd aemufqHk;awG@qHk
vku
d &f jcif;ygy?J
(3)
tJ'Daemuf &Jabmfwkdufatmif[m wzufEdik if HrSm rdom;pkvdu
k f oGm;
a&mufaexkdiftem;,l&awmhr,fqw
dk Jh owif; =um;&ygw,f? 'ga=umifh olwd@k
rdom;pkukd tm;ay;ESpfodrhf E_wq
f ufvw
kd ma=umifh rdom;pkukd xrif;pm;zdwfzd@k
pDpOf=unfhygw,f? &Jabmfrcifu tpfr&,f oGm;cgvmcgeD; jzpfae+yD/ xkyfyd;k
jyifp&m/ vkypf &mav;awG &Sad o;vd@k pm;+y;D om;yJ xm;vku
d yf g? rvmawmhygb;l vd@k
tajzay;vmvkd@ tpDtpOfudk pdwfraumif;pGmeJ@yJ zsufvdu
k &f ygw,f?
'Dvdek @J &Jabmfwkdufatmifrdom;pkeJ@ 10 ESpaf usmaf vmuf tqufjywf
oGm;ygw,f?
(4)
1989 ck ESpf e,fpyfa'orsm; taoG;ta&mifajymif;wJh ta&;
tcif;jzpfay:vm+yD;aemuf u|efawmfwd@k vnf; aemufq;Hk rSm wkwfjynfbuf
a&muf&SdcJh&ovkd ygwDA[kdacgif;aqmifrsm;vnf; tem;,la&;tpDtpOf ay:
aygucf yJh gw,f? tJ'DvkdeJ@ olwkd@rdom;pkvnf; usefwJh tem;,lwaJh cgif;aqmif
tdrfaxmifprk sm;eJ@ jyefvnfaygif;pnf;rd+yD; u|eaf wmfwk@d eJ@ w,fvDzke;f vkdi;f rsm;
ay:uae tquftoG,&f &Scd hyJ gw,f?
tdrfaxmifwckqkdwm ZeD;cifyGef; armifwxrf; r,fw&Gufvkyf&
wmrsKd ;yg? tckawmh tdraf xmifO;D pD;&Jabmfu ruse;f rrmjzpfawmh ZeD;r,m; vkyo
f l
129

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

wa,mufwnf; tdrfaxmifwm0efawGa&m cifyGef;onf&Jabmfukd jyKpka&;


wm0efawGa&m vlrr,f om;av;eJ@ orD;av;wk@d udk vlvm;ajrmufatmif arG;jrL
a&; wm0efawGudyk g uke;f &kef;xrf;&Gufae&wJh &Jabmfrcifudk u|efawmfwkd@ ZeD;
armifESH em;vnf ESpford t
hf m;ay;cJyh gw,f?
&Jabmfwdu
k af tmif[m ZeD;r,m;&J@ 'Dvkd ukef;ke;f jyKpkapmifha&Smufc/H /
uk,
d w
f idk u
f vnf; use;f rm;a&;twGuf v_y&f mS ;ke;f uef wku
d yf JG 0ifae&if;uae 96
yg; a&m*g a0'empGJuyf+yD; tqkyfuifqmjzpfum wukd,fvHk;ysH@ESH@ae+yD qkdwJh
owif;ukd u|efawmfw@kd pdwrf aumif;pGm =um;odcJh&ygw,f? 2001 ZGefv 19
&ufrmS awmh &Jabmfwu
kd fatmif[m obm0w&m;&J@ ac:aqmif&mukd vkduyf g
oGm;&+y;D olcspjf rwfE;dk wJyh gweD @J ol@&aJ bmf&b
J ufrsm;eJ@ ol@ro
d m;pkuydk g xm0&cGcJ mG
oGm;av+yDqdw
k Jh owif;qk;d ukd u|efawmfw@kd =um;odch&J ygw,f?
&Jabmfwu
kd af tmif&@J woufwm[m awmfveS af &;woufwm jzpfyg
w,f?
ygwDtvHawmfatmufudk i,f&G,pf Ofuwnf;u a&mufvm+y;D
- zufqpf*syefawmfveS af &;
- t*Fvyd u
f v
kd ekd eD ,fcs@J qef@usiaf &;wk@d wiG v
f nf;aumif;
- 1948 jynfol@'Drkdua&pDawmfvSefa&;tpwGif a0g+rdK@e,f ygwDaumf
rwD0iftjzpfeJ@ jynfol@vGwfajrmufa&;wyfrawmf wyf&if; 5 &J@ &if;rSL;tjzpf
vnf;aumif; xrf;aqmifch&J mrS 1975 ckEpS frSm ArmjynfueG fjrLepfygw&D J@ A[kd
aumfrwD0iftjzpfe@J aemufqHk; tv,fykdif;A[kw
d yfrSL;tjzpf ay;tyfor# wm
0efrsm;ukd olu,
G v
f eG fcsdet
f xd ausyeG pf Gm xrf;aqmifco
Jh ljzpfw,f?
'ghtjyif ygwDA[ku
d xkwjf yefchw
J hJ *k%jf yLpmwrf;rSm }uHhcdik w
f Jh ygwD
pdwf"mwf&Sd+yD; aemufqHk;tcsdeftxd awmfvSefa&;pdwf"mwfxufoefvSwJh
&Jabmfwdu
k af tmif[m &Jabmftm;vH;k twGuf avhvm twk,pl &m pHerlem
w&yftjzpf xm0pOf wnf&adS eygvrd rhf ,f? ol@udk od&=dS uwJh &JabmfawG rdwaf qGawG
vlrsKd ;pHk jynfolawGuvnf; xm0pOf wrf;w owd&ae=uygvrd rfh ,f? a&&Snf
taumiftxnfazmf=u&r,fh r+yD;qHk;ao;wJh orkdif;ay; vkyfief;wm0efukd
usef&pfwJh &Jabmfrsm;u tm;aumif;csufawGudk avhvmtwk,l+yD; qxuf
xrf;ykd; tm;opfcGefopfjzifh qufvuftaumifxnf azmf=uygvdrfhr,fvdk@
azmfjycJw
h t
hJ wkid ;f use&f pfou
l |eaf wmfw@dk wawG[m ygwD A[k&d @J nejf ycsut
f wkid ;f

130

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

vku
d ef mtaumiftxnfazmfomG ;zk@d ckid rf mwJo
h EMd mef cs=u&ygvrd rhf ,f?
&Jabmfwdu
k fatmif&@J uGejf rLepfpw
d "f mwf t"Ge@f &Snfygap?
&JabmfatmifviG f
2013 ZGefv 19 &uf?

131

wk d u f w d k i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

Ekdifi Hw umho Dcsif;


xavmh tiwfab;usa&mufol wd@k wawG
xavmh urBmw0ef;u aus;u|eaf wG
awmfvSeu
f m xpfcsKef;jrnf au;a=umfv@kd ae
aemufq;kH ydww
f u
dk yf JG E$Jqifrav
a&S;k;d tpOftvm t,ltqpGaJ wG pGe@f av
aus;u|eaf wG xav x=uav
tajctaeawG awmfveS fumom ajymif;rav
atmifjrifzd@k &m &Si;f ypfp@kd av?
&Jabmfw@kd vmpk;Hk ae tqHk;ppfyJG E$Jqifr,fav
tifwmae&Sief ,f urBmrSm tukefnaD p
&Jabmfwd@k vmpk;Hk ae tqH;k ppfyJG E$Jr,fav
tifwmae&Sief ,f pnf;H;k pkpnf;umae?

132

u,fwif&iS f b,faomtcgrS r&Sdacs


ewfod=um;eJ@ rif;bk&m; wkd@r,Hkay

wk d u f w k d i f ; atmif w yf r S L ;}uD ; &J a bmf w k d u f a tmif

aESmif}uKd ;ukd wk@d vufk;H jzifh csKd ;zsurf av


aomu Asmyg' avmbuif;rav
vk,ufjcif;rS trSerf v$yJ if uif;rav
rsm;jynfolwd@k nD aysmjf rL;=uap
tm;vH;k u wm0efu,
dk pf D xrf;rav
oHycl u
dk 0f ,f tm;pku
d x
f Ek u
S af [?
&Jabmfw@kd vmpk;Hk ae tqHk;ppfyJG E$Jqifr,fav
tifwmae&Sief ,f urBmrSm tukefnaD p
&Jabmfwd@k vmpk;Hk ae tqH;k ppfyJG E$Jr,fav
tifwmae&Sief ,f pnf;H;k pkpnf;umae?
v,form; vkyt
f m;pku
d x
f w
k o
f t
l aygi;f awG
ypPn;f rJrh sm;eJ@ aygi;f pnf;rav
nD&if;yrm opPmt"dmefjyKpk@d av
aoG;pkyfaumifawG armif;xkwaf [
wk@d &J@aoG;om; olw@kd 0g;rsKd ;pm;oav
ESpfumv&Sn=f um cHch&J ay
a=umufvef@pw
d f tuket
f pifpeG f@av
tk%fusi;f um tvif;okd@a&muf+yaD v?
&Jabmfw@kd vmpk;Hk ae tqHk;ppfyJG E$Jqifr,fav
tifwmae&Sief ,f urBmrSm tukefnaD p
&Jabmfwd@k vmpk;Hk ae tqH;k ppfyJG E$Jr,fav
tifwmae&Sief ,f pnf;Hk;pkpnf;umae? ?

133

You might also like