Professional Documents
Culture Documents
rga brf
khy brf
kJiu sho bgha bjhEg Jiz ika mikf ka muR j
UJf
2007 kW 2008- MLfSfhd jHf mu kh UJf m
ufh, fkAhr eoj iuglfSF 2007 kW 2008- MLfSfhd wj iugl UJfis
jHf muR mJsJ.
2007- MLfhd UJf :
wj gl (Kj gR) : th wj gl (2- gR) : bkh
wj gl (3- gR) : gTl
wj gl (w gR) : bgah bgfSfhd wj gl (w gR) : Uf FLg befis
ugj gl (Kj gR) - thd
wj eof
wj eoif : n#hfh (bkh)
eof: ufh (th)
wj eof (w gR) : rauh{ (bgah)
wj eoif (w gR)
wj
gR): gkah (Uf)
y eof : Rk (th)
wj eifRit eof : nt (th)
wj Fzu eof :
wj aFe : jfgrh (gTl)
wj fijaha : tr (rj
v.v.ghf (bkh)
wj ciuahl Ma : ghyh rnt (f)
wj iraikghs : ahrhf
nghlhnj)
wj ghlyha : ituKJ (bgah clit)
wj d ghlf : $h (xgJ
(bkh)
wj d ghl - k (th)
wj xgths : uh (yh)
wj
%gh nehL)
xgths : .nf. mag (yh)
wj vol : r Fnuhnrth (rj nghlhnj)
wj fiy
aFe : njhlhju (th) wj ril gahs : md muR (fUgrh Fjifjhu) wj
2
wj ija fiyP
fiyP:
wj d (bg
nja brf
nja Cuf ntiy th cW lJF fh bga
ka mu f ugykhd nja Cuf ntiy th cW lJF kfhkh fh bgaiu Nl
ka muR Ko brJsJ. grhaJ uh{ cUth 50 MLf iwtiltij xo grhaJ
jiytf kw uf gnfF TlJF ka muR VghL brUjJ. mnlhg 2, 2009 mW eilbgw
Tl fyJbfhL nga ujk knkhf J Fj mig btlh.
96tJ a ma khehL
96tJ a ma khehL ujk knkhf jiyik nkfhyah khy yh #dt 2, 2009
mW bjhl _W ehf eilbgwJ. kheho ehoYs 4000 Phf fyJ bfhld. ma
f zfis wikthjtfis MuhF cUthFtnj kheho Ka nehfkhF.
isahL
2011 cyf nfhig bf: ah
ah, yif, tfnjr 2011- eilbgw cs I cyf nfhig bf ngho ah
l bgWsJ. ngho bkhj 14 mf gnfwd. U Y jyh 7 mf l
bgWsd. n#hAdg mnlhg 6, 2009 mW eilbgw rtnjr bf f (I) Tl J
FJ Ko braglJ. ah, ghjhD btntW fY, Mnuah, bj Mfh Mait
btntW fY l bgWsd. V : Mnuah, ghjh, yhJ, yif, ghnt,
fdlh, bfah. : ah, bj Mfh, yhJ, nka f, tfnjr, mayhJ, bejyhJ.
a a bf nghof - 2009
bj Mfh 36 ehf eilbgw gugughd a a bf ngho W Ml
n#hfdg thlu ikjhd nk 24, 2009 mW eilbgwJ. m iAjuhgh blfh rh# m
uha nryr bgfq mia 6 uf ahr nfhigia ifgaJ. m Fns
Ml ehafdhf, Ml bjhl ehafdhf njbjLfgld.
J ouh - 2009
brid v.V. jgu isahlu ut 9, 2009 mW eilbgw J ouh W Ml
nkF kly mia 274 uf ahr njhfoJ bjF kly m nfhigia ifgaJ. mj
m unkZ gth 140 ufis LbfhLJ 7 bfLfis dh.
u ouh - 2009
iAjuhgh uh fh nloa #dt 7, 2009 mW eilbgw u nfhig W Ml Kig
m 243 uf ahr cjuunjr mia njhfoJ nfhigia ifgaJ.
UJf
gk UJf - 2009
gk UJf FoauR jiyt Uk. ugh gho mtfsh #dt 26, 2009 mW mfglJ. gk
Ufhf 10 egfS, gk Ufhf 30 egfS kW gk$ Ufhf 93 egfS njbra
gLsd. gkUJf mfgl egf goa tUkhW :
gk UJ bgwtf (10) : lhl rfh urh $trth ( r); Rjyh gFFdh
(RWNH Jiw); nguha D.P. rnlhgahah (yaJiw); nguha # g#h{ (kUJtJiw); lhl.
Unhj yh (kUJtJiw); nfh enu (kf ey); lhl m fnfhf (Phd); . khjt eha
(Phd); rnfhj kyh (r_f eyJiw); lhl V.v. fF (tf kW bjhJiw).
gk UJ bgwtf (30) : . tuhk UZz _ (fiyJiw); nguha uhkyh . nkjh
(fiyJiw); b ngf (fiyJiw); .. jdbra kW rhjh jdbra (fiyJiw); lhl.
itaehj fzg jg (fiyJiw); v.nf. uh ( r); nrf Fjh (gif Jiw); nguha
Mygh $ju nkd (yaJiw); .nf. ufyh (yaJiw); b#afhj (yaJiw); lhl Ir
#{ mYthah (yaJiw); Fth enu (yaJiw); nguha dU Ahuh (yaJiw);
6
~bgdh ah - 2009
~bgdh ah Wnghof Kig mnj nloa Vu 5, 2009 mW eilbgwd.
23 tajhd blia nrj Vjh brs ~bgdh ah t glij, ndia nrj #h
nrhuh ~bgdh ah ntL glij, Kigia nrj ah nh ~bgdh ah v
glij bgwd.
cyf brf
b#k j iza khehL bjhlf
j iza khehL mnlhg 23, 2009 mW b#k eilbgwJ. j kheho j t jft
bjhEg Fj iwa rhjidfis, vfhy rthfis mPf, tYef To thjd.
b#k cs nfhby gfiyfHfJl izJ elj j khehL Inuhgh fl Kj Kiwahf
eilbgwJ FljfJ. f t fhngh j vgnj j kheho ika fUjhf UF. mjhtJ
midtU j fia gagLj iza t f ff tif brtJnk j kheho Ka
nehfkhF. j kheho jHf muR uahf mzh gfiyfHf Kdh Jiz ntj K.Mdj
UZz, fj rf jiyt Mnlh l, j iza gfiyfHf aFe eu cgl 15-F
nkgnlh ah UJ fyJ bfhld.
(NAM Summit)
- 2009
118 mnruh ehLf Tlik 15tJ khehL vJ eho h n ef #]iy 11, 2009 Kj #]iy
16, 2009 tiu 6 ehf eilbgwJ. a ujk lhl knkhf , ghjh ujk R u[h yh
Mnah cgl gy ehL jiytf j kheho gnfwd.
khehL
(BRIC Summit)
- 2009
n#f #&kh - bj Mf a mg
bj Mf a mguhf n#f #&kh bghWngW bfhlh. Mf nja fhu f
jiytuhd t nk 2009 eilbgw bghJnjj Mf fhu bt bgwij mLJ mguhf
njbjLfglh.
10
isahL
MnuahF I rha ouh
I rha nfhigia Mnuah bjhlJ 2-tJ Kiwahf btwJ. rha ouh bf
ngho W Ml brRa Ng ngh gh ikjhd mnlhg 5, 2009 mW eilbgwJ. Kj
Moa yhJ 50 Xtf 9 bf HF 200 uf vLjJ. d Moa Mnuah 45.2 Xtf
4 bfLf HF 206 uf vLJ 6 bf ahr bt flJ. wghf Mo rjkoj n
thr Ml ehafdhf nj braglh. j bjhl mf uf Fj gho bjhl ehafdhf
nj braglh.
12
bu Xg bl nghof - 2009
Mlt (xiwa): nuh# bglu (RryhJ) bt.
kf (xiwa): btnyhdh Fbenrhth
(uZah) bt.
Mlt (uila): ahl ga (ah) kW fh Jyh (br FoauR) bt.
kf (uila): btah %ndh ghf(bg) kW mdhbg bkodh Ahf (bg)
fy (uila): gh iua (mbkfh) kW iyr A]g (mbkfh) bt.
bt.
l bl nghof - 2009
Mlt (xiwa): nuh# bglu (RryhJ) bt.
kf (xiwa): brdh a
Mlt (uila): lha bel (fdlh) kW dh ndh (brah) bt.
(mbkfh) bt.
kf (uila): brdh a kW d a (mbkfh) bt.
fy (uila):
kh neht (gAhkh) kW mdh Fnuhndbg (b#k) bt.
UJf
nehg gR - 2009
mik
oZ vGjhs yh nklYF f gR
lid nrj vGjhs yh nkl vGa ehtYF 2009- MLfhd f gR tHfglJ.
yh nkl vGa ~ Ah vw eht, 16- whL yh thj jhk uhbt ga
ru eht MF. f gR, fwj My ya gilfSfhf tHfgL UjhF. U
gRbjhif (50 Mu gLf) %. 35 yr MF. flj ML x ilf vw ehtYfhf ahit
nrj mu mofh f gR bgwh vgJ FljfJ.
I UJf - 2008
2008-M MLfhd I UJ tHF Hh Jig eljJ. thofhd UJf bgwtf
tUkhW:
bfl M j a - enu rjgh (bt O)
bl u - nl il (bj
xU eh ngho u - v.v.nlh (ah)
o20 bf u -tuh{ (ah)
Mfh)
bfl M j a (kf) - #&yh nfhth
I tsU u -m#jh bko (yif)
I eLt - irk lh~g (Mnuah)
I Mw f m - yif.
(ah)
I bl isahL uf - (bj.Mfh, nfl), nuj nrth (ah),
knfs b#atjnd (yif), enu rjgh (bt O), bf lr (yhJ), #hF
f (bj.Mfh), Fkh rffuh (yif bf g), u (Mnuah), ah irLghl (yhJ),
nl il (bj.Mfh), Kijah Kuju ( yif), gbulhtJ u ^t sh (Mnuah).
I xU eh ngho uf - bAb (bj.Mfh), r blLf (ah),
gho (Mnuah), D fh (ghjh), M% irk (Mnuah), knfu nlh (ah),
g kf% (yif), nla btnlh (yhJ), u (Mnuah), br #hr (Mnuah),
ehj nuf (Mnuah), gbulhtJ u rkh g (ghjh).
Mf UJ nj FG V.M.ukh
iraikghs V.M.ukh Mf UJF iuglfis nj br bfsut f eLt FG
l bgWsh. jifa k thj Mf UJfis njbjLF 2009- MLfhd eLt FG
bghWngf Mf UJ folUJ V.M.ukhDF Kiwahf miH LfgLsJ. j 82-tJ Mf
UJfis njbjLF eLt FG bghWngf V.M.ukh cgl 139 ngUF j ML miH
LfgLsJ. a iraikghs xUt Mf UJfis njbjLF eLt goa l bgWtJ
Jnt Kj KiwahF.
t - 2009
btRyh ehil rhj khl mH blghah bgdhl 2009- Mo t Mf
njbjLfgLsh. gAhkh eho myho ghuil 23-08-2009 mW eilbgw W ngho,
t 83 ehL mHfis DF j, jhofhd t glid bgWsh. tUF flj ML
(2008) t gl btw lahdh bknlhrh t gl Nodh. btRyh ehil nrj 6-tJ
t t vgJ FljfJ.
15
Ka mrf
cfhF cairfhf Kjt fiyP fhL lF %.200 nfho xJL.
yif mff Kfhf mogil trfis nkgLj %.5 nfho xJL.
a gfldhf tHf %.2000 nfho xJL.
gflid ca fhy U brYdh to ilahJ vd m.
yt Fiw, jyt, jynkt ilahJ vd m.
$bgU, U Mu bjhyhsf jf trahd jF lf.
ka, khy muR jl 3,500 a gf thfgL.
bknuh u lJF %.600 nfho xJL.
brid %.112 nfho bry nja taJ K Muh ika.
muthfSF %.1 nfho bjhF Lf.
W tff, cykhfSF jey thaf.
Ubent %.3 nfho braif iH XLjs, nfhit rtnjr ju r Fs.
sF, ufJF WKj tiu tyF.
gU, gW kW glhF bfhKj tUJ yF.
be, CWfh, cyj uhir, I-gh nghwtWF t Fiw.
j bga NL khfSF tyF mgJ ga kWgyid.
v..3 kW v..4 nsafSfhd t 4 rjjkhf Fiw.
b# f, CF, F^ tiffSF t Fiw.
KJik milj berthsfSfhd Xbjhif %.400 Mf ca.
ghit FiwghLs khztfSF ytr _F fzho.
nkY 25 yr FLgfSF ytr fy o..
CdKnwhUF nkhlh bghUa ytr ija .
ca irfhd fhL l
cfhF ca irfhd Kjt fiyP fhL l tU (2009) #& khj Kjt
fUzhah Jt itfgL v gb#o mfgLsJ. ViH, va kf, muR kW jah
kUJtkidf cUF Mgjhd 51 nehfSF xU yr tiu ytr ca ir bgW fhL lfhd
Miz btlgL, bragLJtjfhd fhL Wtdij nj bra xgj nfhugLsJ. trha
bjhyhs ey tha, mikrhuh bjhyhs ey tha, dt eytha nghw midJ eytha
cWdf FLgfS ljh gabgWt. fhL bjhifia munr brYJ. xU nfhoF
nkgl FLgfSF gadF l tU #] khj Kjt fUzhah Jt itfgL.
lF c fhF ca irfhd Kjt fiyP fhL l vd bga NlgLsJ.
lF gb#o 200 nfho %gh xJfgLsJ.
17
Lf a f bjhlf
Utzhkiy, jrh, Lf, JFo kW fahFk khtlf a bgha ff
mzh gfiyfHf _y JtfgL vW gb#o mfgLsJ. tU faho
100 eLiygf caiygfshf, 100 caiygf nkiygfshf iy cajgL.
ka mu a lkhd nja iliy f l, 800 nfho %gh ko khy cs
caiygfis nkgLJtjfhd gf bragLjgL. eghL t cjl 421 muR caiy
kW nkiygfSF fllf flgL tUwd. gfSfhf tU aho 250 nfho %gh
xJL bragL. 2,500 eLiygfSF ff tHf 50 nfho %gh xJL bragLsJ.
khy cs eLiy, caiy kW nkiy g khztfSF f ghit gnrhjid brJ, ghit
FiwghL cstfSF ytr _F fzhof tHFtjfhd a l, nja Cuf Rfhjhu af
_y IJ nfho %gh ko tU Mo UJ bragLjgL.
flj aho 4,110 nfho %ghahf Uj g fJiwfhd XJL, tU aho 9,147 nfhoahf
cajgL. a caf gy ngha trf yhj ja khtlf ka mu cjl
tU MLf a muR fiy kW ma ff JtfgL. muR bgha ff yhj
Utzhkiy, jrh, Lf, JFo kW fahFk khtlf mzh gfiyfHf
_y a bgha ff bjhlfgL. caf Jiwfhd xJL tU aho 1,463 nfho %ghahf
cajgL.
nfhit rtnjr ju r Fs
nfhit khtl xU nfhona 75 yr %gh bry rtnjr ju r Fs mikfgL vd
mfgLsJ. isahL w bfhl isPf ca g bgw, beiy _W nfho %gh k,
a braif iH XLjs mikfgL. nfhit khtl xU nfhona 75 yr %gh k rtnjr ju
r Fs xW mikfgL.
19
jHf mu gb# kL
tf tf
khy Mait
Kiujh, gug flz
tof jhd tf
ju tf
t myJ tUth
% ..41,982
41,982 nfho
%. 41,982 nfho
%. 16,289 nfho
% ..58,271
58,271 nfho
%. 59,295 nfho
%. -1,024 nfho
%. 10,072 nfho
%. 10,799 nfho
%. -11,823 nfho
%.3,95,153 nfho
-2.99 %
Ka mrf
gaf kW ruF flz vj khwK iy.
jf Kiw obf Kg br l kWgyid bragL.
jf Kiw obf Kg brtjfhd fhy tu, MW ehf UJ uL ehfshf
FiwfgLsJ.
jf l Kg brtjfhd Fiwjgr flz 150 %ghUJ 100 %ghahf FiwfgL.
mik rhuh bjh khj 1,500 %ghF Fiwthf rgs bgW bjhyhsf kW ViHf trfhf,
rh vw l mKfgLjgLwJ. jgo, tfSF 25 %gh khjhu gh tHfgL; 100 ..,
tiu gagjF j gaz il bjhyhsf gagL bfhs Ko.
brid - o cgl eho gntW gFfSF 12 a ilyh uf afgL. jF Junlh
uf vW bga.
2008-09M Mo unt Jiw fu tUth 8,121 nfho %gh.
ehL KGtJ cs 250 eLju kW a u iyaf jha obf gid auf
mikfgL.
l u uf xbthY jyh xU lhl gakjgLth.
v.v.v., tria gagL, fhUngh goa ytuij gaf bjJ bfhS Kiw
mKfgLjgL.
Ka efufSF ilna mf wDila F%lgl uL mLF ufmKfgLjgL.
elgho 18 Mu u bgof jahf yF zfgLsJ.
o - brid, o - Kig, o - Auh ilna Ng gh ruF uf mKfgLjgL.
bgUefufSF ilna afgL l u uf jft bgW tr VgLjgL.
2009-10M Mo, 882 a l ruFfis VWtjF yF zfgLsJ.
20
12 Junlh uf mKf
brid - o (thu UKiw) o - #Kjh (thu _W Kiw) Auh - Kig V (thu U Kiw)
Kig - MkjhghV (thu _W Kiw) o - yndh (thu U Kiw) o - nd V (thu U Kiw)
Auh - o (thu U Kiw) o - myfhgh (thu _W Kiw) lh - o (thu U Kiw) nfhflh
- mjru (thu U Kiw) ndt - o (thu xU Kiw) vzhFs - o (thu xU Kiw)
21
jHfF MW a uf mKf
kJiu - brid vu, fahFk - uhnktu vu (kJiu t), yh - Ubent
(Utdju t) Ng gh vu, Agh - Ubent (Utdju t) Ng gh vu, nfhit
- brh ghrr u, brid - o vd, jHfF MW uf cgl ehL KGtJ 57 a uf j
ML mKfgLjgL. t 12 uf mntf uf. Jju 27 uf uf ofgLsd,
13 uf gaz vif mffgLsJ.
uf khw guf:
dK afgL uf: Kig - thuzh Ng gh, Muh - yndh l o, nfhuh %nfyh vu, Muh - M{ lo Ng gh, nfhu - Kig Ng gh, thuzh - #K Ng
gh kW uh - ghdh #drjh vu, nfhit - brh ghrr. thu UKiw afgL
uf: rhfgod - brfjuhgh - Kig Ng gh, Kig - n#h - dh Ng gh, kJiu brid vu kW o - guhfh vu, Agh - Ubent (Utdju t). thu _W
ehf afgL uf: bgfqU - A] - nrhyh Ng gh, #ghF - lh Ng gh,
Kig - fhth Ng gh kW #g - mfh vu, fahFk - uhnktu vu (kJiu t).
thu xU eh afgL uf: $ef - ej Ng gh, Auh - bgfqU Ng gh, Ufh efu
- rofh vu, Jo - uh{jh ffh vu, nghgh - yndh - ujhfh Ng gh, yndh nugnu - bgfqU Ng gh kW nfhflh fh Ng gh, yh - Ubent r (Utdju
xU %gh tu
xU %gh bry
1
10
4
4
9
5
8
Ca rgs kW gof
vbghU bry
l bry
njkhd ifU
bgr
Fjiffhd bry
100 igrh yhg mj gF
ts
KjL
w
bkhj
22
25 igrh
17 igrh
4 igrh
7 igrh
11 igrh
3 igrh
7 igrh
3 igrh
15 igrh
8 igrh
100 igrh
gb#
2007-08
gb#
kL
2008-09
Ua
kL
2008-09
ilfhy
gb#
2009-10
gb#
kL
2009-10
71,720.0
54,462.2
18,334.0
81,901.0
66,590.0
16,422.6
82,393.0
72,490.0
11,066.5
93,159.0
83,590.0
10,876.5
88,419.0
81,665.0
8,121.5
4,238.9
13,431.1
4,635.9
11.786.7
4,711.0
6,355.6
5,304.2
5,572.3
5,479.2
2,642.3
Ka mrf
t Ujfis bragLJtJ - br t, TLj t kW gF tjf gkhw cs ouhrh
tf nghwtiw M brJ mtiw gogoahf jSgo brtJ.
a tUkhd t elij fis cUthFtJ, mj _y fbg tia uikgJ.
ghJfh kW Nu Jiw 49 rjj ma neuo Kjil mDkgJ.
bgnuh kW Or iy zaij muR fLgho UJ Lf ntL. unt, yf kW
mQr Jiw nghwt ka mu gif Fiwf ntL.
L J bgw Koahj, eZl aF bghJ Jiw Wtdfis goaL Vy l ntL.
eZl aF bghJ Jiw Wtdfis Vy Lj kW gF tjf _y MLF 25 Mu
nfho %gh tUth <l ntL.
etudh myhj bghJJiw Wtdf gFf 5 Kj 10 rjj tiu f ntL.
MoF xU FLgF mfgr MW Kj vL tiuyhd lfSF kLnk kha vd
tiuaWfgl ntL.
xbthU uhkw LfY Na sF kW Na Ff Ugij cW brj , kbzizfhd
khaij gogoahf Fiwf ntL.
Kugl tfis f, Rf t yif M brJ, xnu khahd t eilKiwia bfhL tu ntL.
uikJ af Koahj bghJJiw Wtdfis goaL, mt gFf 10 rjjij
bghJkfl f ntL.
2009-10 ML 7 Kj 7.5 rjj ts rhakhF.
eho bghUshjhu ts flj 2007-08 ML 9 rjjkhf UjJ. mJ, flj 2008-09 ML
6.7 rjjkhf FiwJsJ.
flj 2007-08 ML 2.7 rjjkhf Uj bkhj gwhFiw, flj 2008-09 ML 6 rjjkhf
caJsJ.
flj 2008-09 Mofhd ntsh ts 4.9 rjj UJ 1.6 rjjkhf rJsJ.
fljhL VWk 3.4 rjj mfJsJ. flj 2008-09 ML VWk k vL yrJ 40 Mu
nfho %gh. mjF Kija ML VWk k vL yrJ 15 Mu nfho %gh.
wFk 14.3 rjj mf.
Jiw KG Uj
bghUshjhu Jiwf Uj eltoiffis thf, iuthf nkbfhs ntL vW
bghUshjhu Mtif gJiuwJ. el aho 7.5% xLbkhj bghUshjhu ts mila
KoUwJ. Mdh rtnjr rij bgnuha bghUf iyfis ruFf iyfis Cf
ahghf cajTL vgjh j tsna r th mf. 2008-09 Mo eho xLbkhj
bghUshjhu ts 6.7% Mf UjJ. wF ts aho gF rtnjr rij Vgl njf
iy fhuzkhf 5.8% MdJ. j iy a bghUshjhu ca ts iyia mila ntL vwh
Vuhskhd , bghUshjhu bfhiff Ujf njitgLwd.
t Uj
tbfhif Ujf mta. f vikahd t jf kLnk mk Uf ntL.
tf J TLj t, br nghwit Uf TlhJ. mJnghy t yFfS Vuhskhd f
juglTlhJ. xUtUila t fzUJ gz vLgJ, nghLtJ nghwt J tgJ nghw
eltoiffis ybfhs ntL. tUkhdt kW tN MatWF a eilKiwia cUthf
ntL. Rf tfUJ yF jU eilKiwia M brJ mfw ntL. tfS jfS
gdhL bjh, tjf cyF filogjF Vg ikahf Uf ntL. ruFf, nritf jhd t
F a Kiwia mLj ML Vu Kj njUJ mkYF bfhLtu ntL.
a bghUshjhu tYthd iy
a bghUshjhu vjjkhd mfis jhF msF gy thjjhfnt UwJ. tf
yhg <L msF tYthf Uwd. fl tN bgUj dil VJ VgLliy. ma
bryht ifU Ufukhfnt UwJ. cehL, btehL fl ms eKila fLFnsna
UwJ. rtnjr rij Vgl bghUshjhu njf iyah eKila bjh JiwF trha JiwF
Vgl ghfis ekh btgilahfnt ghf KojJ. VWkf Fiwjd. jdh gy bjhJiwf
cg H, MFiw, yhg r nghwit VgLsd.
jahka njit
unt, yf bto vL, mQ rhu cg Ma Jiwf muR jDila gif FiwJbfhL
jah gnff mDkf ntL. ghJfh Jiwfhd (uhQt) Mjf, rhjdf jah <LgL
MiyfY, Nu JiwfY ma neuo Kjil 49% msF mDkf ntL. bjh Jiwf
jah KjyhfS gdhL WtdfS ma KjL WtdfS gnff mDkJ, mtfSila
gF knfg thf eltoiff mtfSF cikfS mfhufS jugl ntL. mnghJjh
Kjil mf ms <f Ko. ko-uh yiw tjfJiw ma Kjil jhuhskhf
mDkf ntL. cz bghU Jiw ij bjhlfyh.
24
ka gb# 2009-10
2009-10 MLfhd ViHf, eLju kfis ftU tif, trYiffSl Toa gb#il (tubry l) ka Jiw mikr uzh Kf 06.07.2009 mW ehlhSkw jhf brjh.
Ka mrf
L 9 rjj bghUshjhu tsia vl l.
j Mo cehL bkhj cg 6.7 rjjkhf Fiw.
_j FokfSfhd tUkhdt yF crtu %.15 Mu mf.
jeg tUkhd t yF crtu %.10 Mu mf.
jeg tUkhd t jhd 10 rjj TLj t uJ.
Wtdf jf CafSF tHF TLj rYiff jhd t ( bg t) uJ.
rl nritf nrit t l bfhL tugL.
fbgf t khw iy.
uhQtJF %.1 yrJ 41 MuJ 703 nfho xJL. J flj ML xJil l 34 rjj mf.
yif jH kWthF %.500 nfho xJL
beLrhiyJiw nkghLfhd xJL 23 rjj ca.
trhaJfhd fl xJL %.2 yrJ 87 Mu nfho UJ %.3 yrJ 25 Mu nfhoahf mf.
fhybfLF fl bjhifia U brYJ trhfSF to rYif.
mua ffSF tHfgL ebfhilfSF t yF.
nja Cuf ntiy cWa lJfhd xJL %.39 MuJ 100 nfhoahf ca. j l
xUeh T %.100 tHfgL.
v..o. bl iy Fiw.
bl brlh gh J 5 rjj Rft .
jf jhd Rft 10 uhKF 250 %gh UJ 500 %ghahf ca.
nja milahs mil tHF lJF %.120 nfho xJL.
12 Kj 18 khjf FokfSF nja milahs mil tHfgL.
I.I.o. kW v.I.ofSF %.2,113 nfho xJL.
fhkbt nghofis elj %.2,112 nfho xJL.
Cuf Rfhjhu lJF %.257 nfho xJL.
njj ebfhilfSF 100 rjj KG tyF
kf Racj FGfSF xJL mf
jHf fbga # fh mikf xj
Jnr khd iya nkgLj xJL
tUkhd t yF crtu mf
tUkhd t yF cr tu jnghJ MfSF %.1 yrJ 50 Mukhf, bgfSF %.1 yrJ
80 Mukhf, _j FokfSF 2 yrJ 25 Mukhf zfgL csJ. mjhtJ j msF ML
tUkhd cstf tUkhd t brYj ntoaJ iy. j gb#o, tUkhd tyF crtu bghJ
%.10 MuK, _j FokfSF %.15 MuK mffgLsJ. mjgo, Mf %.1 yrJ 60 Mu
tiu, bgf %.1 yrJ 90 Mu tiu, _j Fokf %.2 yrJ 40 Mu tiu cs ML
tUkhdJF tUkhd t brYj ntoaJ iy.
mJl %.10 yrJF mfkhf ML tUkhd cstfSF Jtiu fgL tj 10 rjj
TLj tia muR sJ. t brYJwtfSF nkY xU rYifahf, J tiu %.75 Mukhf UJ
tj kUJt irfhd fbjhif, %.1 yrkhf cajgL csJ. Wtdf CafSF tHF
rYiffSfhf fgL tj t ( bg t), bghUf gtjid t (.o.o.) uJ bragL
csd. tUkhd t brYJ Kiwia vikgLJ tif, ru-2 got L mKfgLjgL vW
gb# ciu mfgLsJ.
iy Fiw bghUf
gb#o Rf t Fiw fhuzkhf, ytif c fhF kUJf, tjf Kiulgl eiff, v..o.
blf, isahL kW njh bghUf, bga fhf, xUizfgl bkbghUf iy Fiw.
wFk fLghL tyF nkY xU ML ofgL Ugjh, brngh iy nkY Fiw. O, fh
kW ug njhlbjhYfhd y vufSF 5 rjj Rf trYif tHfgL Ugjh, njiy, fh
iy Fiw vW vghfgLwJ.
25
jf eiffSF t yF
tjf Kiulgl (Branded) eiffSF 2 rjj cg t UJ KG yF mfgL.
VWkahsfSF Fl nritfSfhd nrit tf yF mfgL. tfSF, bjhEg
Mnyhrid ng nrit t gLjgL. mHF rhjdf kW sho mWit irfhd
bghUf, bu kW fl tahf, cehL t nghFtuJ _yK bfhL tugL bghUfSF
nrit t fgL. gnah - OrYfhd mogil Rf t 7.5 rjj UJ 2.5 rjjkhf FiwfgLwJ.
bgnuh aF a yhfSfhd Rf t 20 rjj UJ 8 rjjkhf FiwfgLwJ. ifah
jahF kW braif iHfhd Rf t 4 rjj UJ 8 rjjkhf mffgLwJ.
trhfSF 6 rjj to fl
Fj fhy flid jtwhk UbrYJ trhfSF 6 rjjto j fl tHFtJ, j
aho trhfSfhd bkhj fl yif 3 yrJ 25 Mu nfhoahf mfgJl, nja uhkw
ntiy cWa l xU eh T %.100 Mf mffgL. trha fl jSgo l
2 vnlUF mfkhf y itJ Ugtf, jfsJ fl 75 rjjij U brYJtjfhd fhy mtfhr
flj 30- nj UJ, tUw org 31- nj tiu ofgL csJ.
xU %gh tu
8
xU %gh bry
7
6
5
5
2
4
3
fl kW w bryd
34 igrh
Wtd t
22 igrh
tUkhd t
9 igrh
cg t
9 igrh
Rft
8 igrh
t rhuhj tUth
12 igrh
nrit kW w tf5 igrh
fl rhuhj tUth
1 igrh
bkhj
100 igrh
to brYJj
19 igrh
ka l bry
20 igrh
t khy mu gF
14 igrh
ju l rhuh bryf
14 igrh
ghJfh
12 igrh
khaf
10 igrh
khy, a unjrfSF
l bry cj
7 igrh
khy, a unjrfSF
l rhuh cj
4 igrh
bkhj
100 igrh
ka gb# : xU fnzhl
(%gh nfhof)
tUth df
KjL tUth
bkhj tUth
l rhuhj bry
l bry
bkhj bry
tUth gwhFiw
gwhFiw
bjhlf gwhFiw
2007-08
gb#
2008-09
gb#
kL
2008-09
Ua
kL
2009-10
gb#
kL
541864
170807
712671
507589
205082
712671
52569
126912
-44118
602935
147949
750884
507498
243386
750884
55184
133287
-57520
562173
338780
900953
617996
282957
900953
241273
326515
-133821
614497
406341
1020838
695989
325149
1020838
282735
400996
-175485
27
(16-11-2009 go)
khy
MSe
Kjt
Mu unjr
mUzhry unjr
mrh
Ah
rOf
nfhth
F#uh
Aahdh
khry unjr
#K & fhZ
#hf
U. v.o. th
U. n#hj #t
U. iraJ nj u
U. njthdj Fth
U. <.v.v. euk
U. j J
U. v.. # (bghW)
U. #fdh gfhoah
U. u uh
U. v.v. nthuh
U. rfu ehuhaz
U. nf. nuhrah
U. nlh f^
U. jU nfhfh
U. ZFkh
lhl. uhk
U. fg fhk
U. enuu nkho
U. ngj A&lh
U. nu Fkh Jkh
U. ck mJyh
#dhg M
28
MSe
Kjt
fehlfh
nfush
ka unjr
kfhuhZouh
k
nkfhyah
nrhu
ehfhyhJ
xrh
grh
uh#jh
jehL
uh
cju unjr
cjufh
nkF tfhs
U. Auh{ guth{
U. M.v. fth
U. uhnkZt jhT
U. v. . #
U. Fg# #f
b#du (X). M.v. Kh
by. b#du (X) v.v. ynfuh
U. Fkh
U. Kuj rufh
b#du (X) v. v~. nuh
U. irnyuFkh
U. th urh
U. R gdhyh
Uk. fkyh bgth
U. o.x. uhn#Zt uh
U. khfbu Mth
U. nfhghyUZz fh
U. .v. vough
U. .v. mRjhej
U. tuh{ brsAh
U. mnrh rth
U. Xuh ngh
U. blhFg uh
U. yh jAhyh
U. ~ nah
U. e geha
U. ufhZ ghj
U. mnrh bfyh
U. gtFkh rh
U. K. fUzh
U. kh rfh
br . khaht
U. unkZ bghah
U. jnj glhrhah
unjr
Jiziy
MSe/
Mahs
Kjt
Uk yh
U. . itf
ka mikruit
ujk knkhf
fhbd mikrf
V.nf. mnjh
g. jgu
uzh Kf
v.v. UZzh
rugth
br. kjh ghd
K.f. mH
Fyhe Mrh
RFkh nl
ug bkh
g% mJyh
b#gh buo
fkeh
tayh u
(16.11.2009 go)
- bt, mQr, l, Ca ey, bghJkf Fiw kW
xa
-
ghJfh
cJiw
Jiw
btwJiw
trha, cz, Efnth ey kW bghJ nahf
unt Jiw
urhad kW cu
Rfhjhu kW FLg ey
rhu
rl kW
khW vr
efw ts
rhiy nghFtuJ kW beLrhiy Jiw
btehLth a ey
29
fg nghFtuJ
br xguJiw
r_f nkghL
br xguJiw
Rfhjhu kW FLg ey
gHFod ey
jft kW bjhiy bjhl
isP ey kW isahL
fduf bjh kW bghJ Wtdf
rhiynghFtuJ kW beLrhiyJiw
btwJiw
tsJiw
Cuf nkghL
Cuf nkghL
ca gj tgtf
FoauR jiyt: Uk ugh ghO
FoauR Jiz jiyt: KfkJ A mrh
kfsit rghehaf: uh Fkh
kfsit Jiz rghehaf: faKlh
mit jiyt, khyfsit: KfkJ A mrh
Jiz jiyt, khyfsit: nf. uFkhfh
kfsit vf jiyt: v.nf. mth
khyfsit vf jiyt: mU n#
a jiyik g: #o nf.. ghyUZz
fnuhy kW Mol-b#du: ndh uh
a nja fhu jiyt: Uk nrhah fh
Ia #djh js jiyt: u ahj
ghua #djh f jiyt: uh{eh
mfhjs jiyt: ufhZ ghj
ftd, a r t: o. Rghuh
ka gahs njthiza FG ((UPSC)) jiyt: o.. mfth
Ca njthiza FG ((SSC)) jiyt: v.nf. uFg
lFG jiyt: knkhf
lFG Jiz jiyt: khnl mYthah
ujkUfhd bghUshjhu Mnyhrid f jiyt: . ufuh#
vbz ts kW aif vth fHf jiyt: M. v. rkh
unt nghL jiyt: v.v. Fuhdh
urh ghu, jiyt: mQr f jiyt: m fhnfhf
jiyik njj Miza: e . rhyh
njj Mizaf: v.x. Fnu kW v.. rg
a ml-b#du: Ty . tfht
a brhl-b#du: nfhgh Ruka
TLj a brhl-b#du: uh b#
rha mfhl jiyt: nfhr eu
rj ehlf mfhl jiyt: uh th jh
nrk, Vngh mjho M~ ah: o.. Fjh
brr fd kW a buuh-b#du: o.nf.
nl gh M~ ah jiyt: X.. gh
rl f jiyt: #o V. M. yRkz
31
11 09
32