Ulaştırma Teknik Sözlük

T.C.
Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakanl Yaynlar - 16 Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Terimleri Szl
Proje Yneticisi: Erol YANAR Proje Koordinatr: Aysu Mge YEL Yayma Hazrlama: Sema KATRAN Gaye LEN Yeim ERSZ Ali ERCAN Tashih: Mustafa TEMUR Elif SELUK Yapm ve Grafik Tasarm: Rhtm Ajans - www.rihtimajans.com Bask: zel Matbaas - 0312 230 66 03
ISBN: 978-975-493-031-3 1. Bask; Ankara, Mart 2011 2. Bask; Ankara, Kasm 2012
Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakanl, Strateji Gelitirme Bakanl, 2012 5846 Sayl Fikir Eserleri Kanunu gereince yaz ile izin almakszn oaltlamaz. Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir.
Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Terimleri Szl ile ilgili her trl yorum ve nerileriniz iin: Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakanl, Strateji Gelitirme Bakanl Hakk Turayli Cad. No: 5 Emek-ankaya/ANKARA Tel: (0312) 203 13 43 Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakanl, Strateji Gelitirme Bakanlnn koordinasyonunda hazrlanp sunulmutur.
ULATIRMA DENZCLK HABERLEME TERMLER SZL

ve
KOORDNASYON VE YAYIMA HAZIRLAMA

STRATEJ GELTRME BAKANLII Kenan BOZGEYK - Strateji Gelitirme Bakan Aysu Mge YEL - Uzman Sema NDER - ef Gaye LEN - Veri Hazrlama ve Kontrol letmeni Yeim ERSZ - Memur Mustafa TEMUR - Uzman Yardmcs Elif SELUK - Uzman Yardmcs
ALIMA GRUBU
DLH NAATI GENEL MDRL Rasim ALICIOLU - ube Md. V. Yavuz YEN - Yksek Mhendis Serdar NSAL - Yksek Mhendis Cem KBRTOLU - Mhendis Yakup UYSAL - Mhendis Halil NGREN - Mhendis Murat FEYZFAR - Mhendis Glsen KZROLU - Mhendis L.Seval BLTEKN - Mimar Serkan UAR - Tekniker Aynur TAZE - Tekniker KARAYOLLARI GENEL MDRL lhan KAVASOLU - ube Mdr Sina KZROLU - ube Md. Yard. brahim KAYA - ef Ali Rza AKBOYRAZ - ef Glnur YAVUZ - ef Murat Dursun BARUT - ef Y.Adil T - ef Nurgl GKE - ef Birol DEMR - ef kr Serdar UMMAN - Mhendis Burhan LHAN - ehir Plancs KARA ULATIRMASI GENEL MDRL Hseyin YILMAZ - Gen.Md.Yard. Ahmet GNER - Gen.Md.Yard. Zafer DALAR - Daire Bakan M.Celal TMER - Daire Bakan Ylmaz KILAVUZ - Daire Bakan Yaar ASLER - Daire Bakan zzet IIK - Daire Bakan Nurhan TFEKOLU - Daire Bakan Mahmut GRSES - Daire Bakan Serpil HABBOLU - ube Mdr Nihal KURAK - Memur TCDD LETMES GENEL MDRL Mehmet TURAK - Daire Bakan Mehmet UYSAL - ube Mdr Halim ZGM - ube Mdr Aydn YILMAZ - ube Mdr smail TOPU - ube Mdr Servet TEKN - ube Md. V. Kamuran BASKIN - Ba Mhendis Hacer TULUMTA - Uzman Mhendis Erdal AKGN - Uzman Mhendis zer KUTLAY - Mhendis Esat KARADUMAN - Mhendis idem KK - Mtercim akir AKTA - Barepartitr DHM GENEL MDRL Gkhan SORKUNLU - ube Mdr Zerrin KURT - ube Md. V. Cansel BEN - ube Md. V. Mehtap YBAR - ef Sevda TURHAN ER - Hava Trafik Kontrolr Bahadr GBEOLU - Mhendis Fatih AKSOY - Mhendis Bnyamin Doan - Mhendis Ahmet KSE - Mhendis Semih KARABULUT - Tekniker SVL HAVACILIK GENEL MDRL Burcu SULTAR - Mhendis DENZCLK MSTEARLII smail Hakk GEDKOLU - Uzman Tanfer TEMZKAN - ef KIYI EMNYET GENEL MDRL Mustafa ALIKAN - Daire Bakan HABERLEME GENEL MDRL Erkin GNER - Daire Bakan Muzaffer ALIKAN - Mhendis BLG TEKNOLOJLER VE LETM KURUMU Nurdan ASLAN - Yksek Mhendis TRKSAT ve Kablo TV Hizmetleri A.. Anter TANRIVERD - Memur PTT GENEL MDRL Cemal DNER - Daire Baka n Candan ENYZ - ube Mdr Burcu YILDIZ - Memur THY A.O Yasemin ZTRK POA Alp KARAHAN - Mdr TSHD Musa ALOLU - Genel Sekreter
07 08 11 80 90 141 150 256 287 339 351 385
SUNU (Bir Szl Olmak) GR (Bir Yerde Bir Szlk Varsa) KARAYOLU TERMLER KISALTMALAR (Karayolu) DEMRYOLU TERMLER KISALTMALAR (Demiryolu) HAVAYOLU TERMLER KISALTMALAR (Havayolu) DENZCLK TERMLER KISALTMALAR (Denizcilik) HABERLEME TERMLER KISALTMALAR (Haberleme)
BR SZL OLMAK
Btn uygarlklarn ykselmesinde yolun ve yol kavramnn kaldra etkisi vardr. Haberleme de bu yol kavramnn iindedir. Yaz ve yazl kltr, uygarlklarn evrensel bir anlam kazanmasnda, gelecek ku aklara aktarlmasnda en az yol kadar nem arz eder. Dier yandan, ulam ve haberleme, doas gerei toplumun btn kesimlerini birebir etkiledii kadar, lkenin iinde bulunduu blgeden balayarak o l keyle ticari, sosyal ve kltrel ilikisi olan lkeleri de etkilemesi asndan evrensel bir nitelie sahiptir. Ulamn her alannda, biliim ve haberlemede katettiimiz mesafe sadece lke olarak bizim kazan cmz deil, iinde bulunduumuz corafyann da bir kazancdr. Bugne kadar ulatrma ve haberleme alannda eksikliini hissettiimiz bir szlk almasnn yaplmas da hem sektrmz hem de literatrmz asndan nemli bir kazantr. Ulatrma ve Haberleme Terimleri Szl, alannda bir ilk olduu kadar, ilgililer iin bir baucu kitab deeri tamakta ve yabanc terimlere Trke karlk nerilmesi bakmndan da nem arz etmektedir. Anlamlandrma ve ad koyma nceliine sahip olanlarn dnyada sz sahibi olduu gerei akldan karlmamaldr. Ulatrma ve Haberleme Terimleri Szl almasnda emei geen arkadalarm tebrik ediyo rum.
Binali YILDIRIM
T.C. Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakan
BR YERDE BR SZLK VARSA

Szlkler bir dilin envanteridir. O dilin sz varln gstermenin yannda, dili kullanan toplumdaki deiimleri de szlklerden izlemek mmkndr. Alan szlkleri ise o alanda almalar yapanlar iin birincil kaynak olma zelliine sahiptir. Ulatrmann tm alt sektrlerini kapsayacak ekilde hazrlanan Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Terimleri Szl almasnn, nemli bir ihtiyac karlayan bir alan szl almas olaca dnlmektedir. Ayrca bu alma, ulatrma ve haberlemenin her dalnda geliimin seyrinin de fotorafn vermektedir. Kreselleme ile birlikte teknolojik gelime abalar tm dnyaya hakim olmaya balam; ulatrma ve haberleme sektryle ilgili pek ok kavram, 21. yzyln karakteristiini oluturmutur. Ekonominin can damar olan ulatrma ve haberleme sektrnde yaanan hzl deiim ok sayda yeni kavramn kullanmn da beraberinde getirmitir. Dilimize eklenen bu yeni kavramlarda anlam birliini salamak, bugne kadar yaplm almalar gzden geirmek ve gncellemek suretiyle hazrlanan bu alma iin Bakanlmz bal, ilgili ve ilikili kurulularnn katlm ile aada isimleri belirtilen sektr alma gruplar oluturulmutur: Karayolu alma Grubu : Kara Ulatrmas Genel Mdrl (KUGM) ve Karayollar Genel Mdrl (KGM), Demiryolu alma Grubu : Trkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollar (TCDD), Trkiye Lokomotif ve Motor Sanayii Anonim irketi (TLOMSA), Trkiye Vagon Sanayii Anonim irketi (TVASA), Trkiye Demiryolu Makinalar Sanayii Anonim irketi (TDEMSA) ve Demiryollar, Limanlar, Hava Meydanlar (DLH) naat Genel Mdrl, Denizyolu alma Grubu : Denizcilik Mstearl, DLH naat Genel Mdrl ve Ky Emniyeti Genel Mdrl (KEGM), Havayolu alma Grubu : Devlet Hava Meydanlar letmesi (DHM) Genel Mdrl, Sivil Havaclk Genel Mdrl (SHGM) ve DLH naat Genel Mdrl, Haberleme alma Grubu : Haberleme Genel Mdrl (HGM), Trksat Uydu Haberleme Kablo TV ve letme Anonim irketi (TRKSAT), Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu (BTK), Trkiye Posta Telgraf Tekilat Genel Mdrl (PTT).
Sektr alma gruplar, faaliyet alanlarna ilikin verdikleri hizmetlerden, kullandklar ekipmana ve hizmetten faydalananlarn bu hizmetleri alrken kullandklar aralara kadar geni bir yelpazede kullanlan terimleri;
Terim ngilizce karl Trke aklamas
formatna uygun olarak dzenlemilerdir. Ender olarak, aklanmasna gerek grlmeyen baz kelime veya deyimlerin yalnzca ngilizcesi verilmitir. ngilizce kelimelerin imlsnda, dnya apnda daha geni kabul grmesinden dolay Amerikan ngilizcesi tercih edilmitir. Ayrca sektrde en ok kullanlan ve bilinmesinde fayda grlen ksaltmalar da;
Ksaltma Alm Trke karl
formatna uygun olarak dzenlenmilerdir. Sektrel alma gruplar tarafndan tamamlanan almalar Bakanlmz Strateji Gelitirme Bakanlna gnderilmi ve bu almalar incelenerek eksik grlen hususlar tespit edilmi; gerekli dzeltme ve dzenlemeler yaplmtr. Bakanlmzn ortak almas olan bu szln, ancak onu kullananlarn katklar ile gelitirilip zenginletirilebilecei dnlmektedir. Ayrca gelien teknoloji, ihtiyalarn deimesi zaman iinde yeni szcklerin ve terimlerin eklenmesini de gerektirecek; dilimizdeki sadeleme eilimi de daha uygun karlklarn bulunmasna ve yerlemesine olanak salayacaktr. kinci basksn okumakta olduunuz Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Terimleri Szl kullanclarn katklaryla her basmnda daha da geliecektir.
Strateji Gelitirme Bakanl Proje Ynetim ve Koordinasyon Grubu
KARAYOLU
terimleri
ada
ada / island
Yayalarn geme ve durmalarna, tatlardan inip binmelerine yarayan, trafik akmlarn dzenleme ve trafik gvenliini salama amacyla yaplm olan, aralarn bulunamayaca, koruyucu tertibatla belirlenmi blm ve alan.
oturan kprlerin temel sistemlerinde kullanlan; zeminden yapya aktarlan deprem kuvvetlerini snmleyen ve yk salam zemine aktaran ahap elemanlar.
ahap kpr / wooden bridge
adblue / adblue
afuyman / scour
Dizel yaktl ar hizmet tatlarnn oluturduu azot oksit salnmn azaltmak iin kullanlan su bazl re zeltisi. Kpr ayanda oyulma.
agrega / aggregate
ar kusurlu ara / gross defective Muayene sonucunda tamirine ihtiya duyulacak derecede eksiklikler tespit olunan ara. ar tat / heavy vehicle
Karayolu zerinde seyreden otobs, kamyon, kamyon+rmork ve ekici+yar rmork tipi tatlar.
Belirli gradasyona ve kaliteye sahip kaya paralar, akl, krmata, kum vb. gibi mineral malzeme veya bunlarn karm.
akll ulam sistemleri / intelligent transportation systems Bilgi ve iletiim teknolojilerinin ulatrma sektrne uygulanmas (trafik ynetimi, yol kullanclarn bilgilendirme, elektronik cret toplama sistemleri vb). aks / axle zerinde bir veya daha fazla tekerlein dnd, otomobil eksenine dik bir mil. ak / battery
akaryakt istasyonu / gas station, fuel station Aralarn esas itibariyle akaryakt, ya ve basnl hava gibi ihtiyalarnn saland yerdir.
Temel sistemi, ayaklar ve demesi tamamen ahap olan kpr.
ahap kazk / wooden pile Tama gc zayf ve gevek malzemelerden oluan zeminler zerine
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ahap zgara / wooden grid Salam zemin zerine oturan kpr temelleri altnda kullanlan; zemin ile kpr temel taban arasnda elastomer mesnet grevi grerek, zeminden yapya aktarlan deprem kuvvetlerini snmleyen ahap eleman.
altrma / adaptation Dere yatandan ya da skmden karlan orijinal kpr talarnn birleim yerlerinin dzeltilerek kullanlmas. aliyman / alignment Yolun proje yatay hattndaki dorusal ksm. alt geit / underpass Karayolunun dier bir karayolu veya
12
Elektrik enerjisini kimyasal enerji halinde depo ederek, devrelerine elektrikli alclar baland zaman bu kimyasal enerjiyi tekrar elektrik enerjisine eviren cihaz.
KARAYOLU
terimleri
ara muayene istasyonu
demir yolunu alttan gemesini salayan yap.
alt temel tabakas / subbase course
alvyal zemin / alluvial soil ampatman / encasement

Kademeli temel.
styap temel tabakasn tamak zere taban zemini zerine yerletirilen, belirli fiziksel zelliklere sahip granler malzemeden olumu styap tabakas.
antifriz / antifreeze Suyun donma scakln drp, motorun souk havalarda zarar grmesini nlemek amacyla motorun soutma suyuna katlan etilen glikol gibi maddeler.
Akarsularn sspansiyon ierisinde tamas ve bunu takip eden sedimantasyonla kerek oluan zemin.
Ana trafie ak olan ve bunu kesen karayolundaki trafiin bu yolu geerken veya bu yola girerken ilk gei hakkn vermesi gerektii iaretlerle belirlenmi karayolu.
trol center Otoyol cret toplama sistemlerinin ve trafik ynetim sistemlerinin bal olduu genel merkez.
ana kiri / diaphragm Kprnn tayc boyuna kirii.
ana kontrol merkezi / main con-
aplikasyon / application Yol ekseninin veya yapnn araziye uygulanmas. ara soutma / intercooling, after-
anyonik bitm emlsiyonu / anionic bitumen emulsion Bitm emlsiyonlarnda kullanlan emlgatrlerin bitmde znen ksm negatif ykl ise retilen emlsiyon anyonik bitm emlsiyonudur.
ana yol / main road (arterial road)
araba / car Tekerlekli, motorlu veya motorsuz her tr kara tat.
cooling Turboarjerden silindirlere giden havann havayla (intercooling) veya suyla (aftercooling) soutulmas.
analiz sresi / analysis period
ankraj yaplmas / anchorage
anroman / riprap
Kpr ayaklarn ve akarsu kenarndaki yaplar oyulmaya kar koruyan iri talarla yaplan tahkimat eidi.
13
Uygulanan ekme yknn yk tayan tabakaya aktarlmas.
lk inaat ve ileride yaplacak takviye dahil olmak zere, deiik projelendirmelerin ekonomik karlatrmalarnn yapld zaman dilimi.
ara / vehicle Karayolunda kullanlabilen motorlu, motorsuz ve zel amal tatlar ile i makineleri ve lastik tekerlekli traktrlerin genel ad. ara geme / passing
Trafikte ayn ynde seyreden aralardan arkada bulunan aracn ndeki ara ya da aralar soldaki eritten gemesi.
ara muayene istasyonu / vehicle inspection station Aralarn niteliklerinin tespit ve kontrol edildii, bunun iin gerekli cihaz ve personeli bulunan ve ara muayenesinin yapld ve muayene
ara muayene raporu
kanallarnn olduu sabit yapdaki tesisler.
ara muayene raporu / vehicle in-
ara sahibi / vehicle owner Ara iin adna yetkili idarece tescil belgesi verilmi veya sahiplik veya sat belgesi dzenlenmi kiidir. ara tart istasyonu / vehicle weigh
station Aralarn ykl veya yksz olarak sabit veya tanabilir cihazlarla tartld yer.
spection report Karayolu aralarnn zellikleri ve teknik bilgiler ile muayene sonularnn yer ald/ilendii belge.
arka dikiz aynas / rear view mirror Arkadan gelen aralar grmeyi salayan ayna.
ariyet oca / borrow pit Ariyet malzemesinin temin edildii ocak.
arkadan arpmal kaza / rear-
aratrma ukuru / test pit arazi deneyi / in-situ test arazi tat / land vehicle
Yerinde deney yapmak ve rnek almak iin alm olan ukurlardr.
arivolt (ss kemeri) / archivolt Tayc kemerin zerinde ve ona bitiik olarak yaplan dekoratif amal da takn kemer.
end collision Ayn ynde giden aralardan arkadan gidenin nndeki bir araca arpmas sonucu meydana gelen kaza tipi.
arazz kamyon / sprinkler truck arzi servis / occasional service

Sulama kamyonu.
Karayolunda yolcu veya yk tayabilecek ekilde imal edilmi olmakla beraber btn tekerlekleri motordan g alan veya alabilen motorlu tat.
Zemin ve kayalarn baz mhendislik zelliklerinin arazide belirlenmesine ynelik olarak yaplan deney.
asfalt betonu / asphalt concrete Belirli gradasyondaki agrega ve filler ile bitml balaycnn belirli artlarda karmndan meydana gelen yksek nitelie sahip bir scak karm.
art ekim / post tension Kalbn iine yerletirilen ngerme donatlarnn, beton dkldkten sonra, beton yeterli mukavemeti kazannca germe ileminin yaplmas.
ariyet malzemesi / borrow material Yarmadan kan malzemenin dolgu iin yeterli miktarda veya uygun nitelikte olmamas halinde uygun bir malzeme ocandan alnan malzeme.
Dzenli yolcu tamacl ve mekik servis tanmlarna girmeyen servis.
asfalt distribtr / asphalt distributor Bitm emlsiyon pskrtme makinesi.
14
KARAYOLU
terimleri
ATA karnesi
asfalt emlsiyonu / asphalt emulsion Bitmn su iinde uygun emlgatrler araclyla dalmas ile oluan malzeme.
asfalt kaplama / asphalt pavement
ga ile bitml balaycnn plentte kartrlarak temel zerine, projesindeki profil ve en kesitine uygun olarak yaplan yol.
asfalt yzey tabakas / asphalt
chine mrn tamamlam bitml scak karm tabakalarnn kaznmas amacyla kullanlan ara.
asfalt kazyc / asphalt milling ma-
Mineral agrega ile bitml balaycnn karm ile elde edilen yol kaplamas.
asma kpr / suspension bridge Gelen ykn tayc halatlar araclyla ana tayc kabloya ve ankrajlar vastasyla zemin veya kayaya aktarld kpr tipi. astar tabakas / prime coat Emici bir yzeye uygulanm, dk vizkositeli sv asfalt.
surface course Bir asfalt kaplamann genellikle anma tabakas olarak da isimlendirilen en st tabakas.
andrc / abrasive Kar ve buz mcadelesinde kullanlmak zere en byk dane boyu 9,5 mmden byk olmayan elenmi kum, krlm elenmi ocak ta, cruf vb. malzemeler. anma (malzemede) / abrasion asfalt plenti / asphalt plant
Bitml scak karm retim tesisi. Yap malzemelerinin yzeylerinin eitli etkiler (hava, su vb.) nedeniyle bozulmas.
anma tabakas / wearing course
ATA karnesi / ATA (temporary admission) carnet Uluslararas ATA szlemesi ve eyann yurt dna karlma amacna gre farkllk gsteren ek szlemeler kapsamnda, taraf lkeler arasnda, baka herhangi bir belgeye gerek duyulmakszn, eyann geici olarak ithalat ve ihracatn salayan gmrk belgeleri.
Binder tabakas zerine gelen ve styapnn en st tabakasn oluturan bitml scak karm tabakas.
asfalt yol / asphalt road

Karm formlne gre; krlm ve elenmi deiik gradasyonda agre15
ataman (makinede)
ataman (makinede) / attachment Makineye taklarak, farkl ilerin yaplmasna olanak salayan ilave tehizat. avan proje / preliminary design ayrc / separator
Tat yollarn veya yol blmlerini birbirinden ayran, bir taraftaki tatlarn dier tarafa gemesini yasaklayan, engelleyen veya zorlatran karayolu yaps, trafik tertibat veya gereci.
Projenin uygulamadan nceki, kesinlememi hali.
ba kirii / transverse beam Kolonlarn burkulmasn nlemek iin, kolonlar arasna yaplan altyap eleman. balant pimi / king pin
ayrlma eridi (yavalama eridi) / deceleration lane
baba ta / king post stone Kprbalarna ve korkuluun balang ksmlarna konulan zellikli talar.
azami toplam arlk / maximum total weight Aralarn karayollarnda gvenle ve yapya zarar vermeden geebilmeleri iin saptanan toplam arlk.
azami dingil arl / maximum axle load Aralarn karayolu yaplarnda gvenle ve yapya zarar vermeden geebilmeleri iin saptanan dingil arl.
azami arlk / maximum weight Tatn gvenle tayabilecei azami ykle birlikte arl.
Bir platformdan ayrlacak olan bir tatn hzl trafik akmndan ayrldktan sonra ilerideki kurba gvenle girmek iin yavalamasn salayan bir hz deitirme eridi.
balant yolu / link road Bir kavak yaknnda karayolu tat yollarnn birbirine balanmasn salayan, kavak alan dnda kalan ve tek ynl trafie ayrlm olan karayolu ksm. bakm ekibi / maintenance team ube hudutlar iindeki yollarda bakm ve onarm hizmetlerini yrtmek zere bakm iilerinden oluturulan ekip. bakm iisi / maintenance worker bakmevi / maintenance center
Yar rmorkun ekicinin beinci tekeri ile balantsn salayan ve dvme elikten mamul bir para.
Bakm hizmetlerini yerine getiren sanat snf personel.
banket / shoulder Yaya yolu ayrlmam karayolunda, tat yolu kenar ile ev ba veya hendek i st kenar arasnda kalan ve olaan olarak yayalarn ve hayvanlarn kullanaca, zorunlu hallerde de aralarn faydalanabilecei ksm. barbakan / weep hole
Yapnn arkasndan gelen suyu boaltmak zere istinat duvarlar zerinde braklan drenaj eleman.
16
ube efliklerine bal olarak yol bakm hizmetlerini yrten birim.
KARAYOLU
terimleri
beton katk malzemesi
bask sivri kemer / lowered pointed arch zengi izgisini bee blerek ortadaki blmn iki noktasndan karlkl olarak izilen daire yaylarnn kesimesi ile meydana gelen ve Trk mimarisinde ok kullanlm olan kemer tipi.
arkada kazc makinesi.
ksmdan oluan i
basit kirili kpr / simple beam bridge ki serbest utan elastomer mesnetlere oturan ve srekli olmayan (moment aktarmayan) ana kirilerle yaplan kpr sistemi. basit plak kpr / simple slab
bridge ki serbest utan elastomer mesnetlere oturan ve srekli olmayan (moment aktarmayan) beton plak deme ile yaplan kpr sistemi.
beinci teker (eki tablas) / fifth wheel ekici kamyon asileri zerinde, aracn boyuna monte edilmi ve yar rmorklarn balant pimi (king pin) ad verilen balant elemann iine gvenli bir ekilde kilitleyecek halde tasarlanm olan bir para.
bakas hesabna yaplan tama / transport for the account of
balang-son etd / origin-des-
bekoloder, bekokepe / backhoe loader nnde yklemeyi salayan kepe,

17
balk kirii / bent cop Kpr ayaklarnn zerinde bulunan ve ana kirileri tayan altyap eleman.
tination study Bir blgedeki yolcu ve yk trafiinin seyahat balang ve biti noktalar hakknda bilgi toplama amal yaplan ett. Yol kenar anket uygulama yntemi, plaka kayt yntemi, posta creti denmi kartlar yntemi gibi eitli yntemler uygulanr.
someone else Bir tamaclk iletmesi tarafndan creti alnmak suretiyle gerekletirilen tama ilemi.
beton katk malzemesi / concrete additives Betonun baz zelliklerini iyiletirmek veya betona zel nitelikler kazandrmak amacyla kullanlan ince malzeme.
beton / concrete imento, agrega, su ve gerektiinde kimyasal ve mineral katklarn uygun oranlarda ve homojen olarak kartrlmasyla oluturulan, balangta plastik kvamda olup ekil verilebilen, zamanla imentonun hidratasyonu ile katlap sertleerek mukavemet kazanan bir yap malzemesi.
beton kemer kpr
beton kemer kpr / concrete
beton sklmesi / peel off Betonun eitli nedenlerle ufalanp dklmesi. bezeme (ssleme) / ornament
Mimarlk rn ve her tr kullanm eyas zerinde ssleme amacyla yaplan almalarn tm.
arch bridge Ana akl kemer eklinde olan, basnca alan kpr sistemi.
likte ekiciyi veya ara tescil belgesinde rmork takabilir ifadesi varsa rmorkuyla birlikte veya tek bana kamyonu ifade eden terim.
bisiklet / bicycle
bisiklet yolu / bicycle road, cycle
bifuel ara / bi-fuel vehicle
bilgi iaretleri / informatory signs Yol kullanclarn, yol ve evresi ile yol gzerghnda bulunan yerleme birimleri ve yolculuk srasnda gerekebilecek dier yardmc hizmetler hakknda bilgilendiren iaretler. binek oto / riding automobile Esasen insan tama amacna ynelilk olarak tasarlanm otomobil. binder tabakas / binder course Temel tabakas zerine gelen bitml scak karm tabakas.
ki farkl yakt ile alabilen ara. Farkl yaktlar farkl depolarda muhafaza edilirler. Yaktlardan biri benzin veya mazot, dieri ise CNG , LPG veya hidrojendir.
bitm / bitumen
bitm emlsiyonu / bitumen emulsion Bitmn su iinde uygun emlgatrler araclyla dalmas ile oluan malzeme. bitml balayc / bituminous
Ham petroln rafine edilmesinden elde edilen ya da doal asfalt olarak bulunan, hemen hemen ya da tamamen toluende znen ve ortam scaklnda ok viskoz ya da katya yakn olan, grnrde buharlamayan, adeziv ve su geirmeyen malzeme.
track Karayolunun, sadece bisikletlilerin kullanmalarna ayrlan ksm.
En ok 3 tekerlei olan ve zerinde bulunan insann adale gc ile pedal veya tekerlei dndrmesi suretiyle hareket eden ve yolcu tamalarnda kullanlmayan motorsuz tat.
birim maliyet / unit cost Yol bileenlerinin yapm, bakm, iletme vb. harcamalarnn birim cinsinden maliyeti. birim tat / unit vehicle
birim i / unit work Keif zetinde ismi ve fiyat bulunan, l ve denmesi ayr yaplan i ksmlar.
binder Ana bileeni bitm olan balayclarn tmn kapsayan malzeme.
bitml temel tabakas / bitumi-
Yar rmorku veya rmorkuyla birULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
bombe (yol at eimi) / camber Yol platformundaki sularn yzeysel drenajn salamak amacyla yol enkesitinde eksenden iki kenara doru uygulanan negatif eim.
18
nous base course Balayc veya balaycsz bir temel tabakas zerine ina edilen bitml balaycl scak karm tabakas.
KARAYOLU
terimleri
brkner
bordr / kerb, curb

Kaldrm ve refjleri yoldan ayrmak ve yol yzeyine gelen sular rgarlara iletmek vb. amalarla, kaldrm ve refj kenarlarna dizilen eitli boy ve kesitlerde betondan imal edilen yap eleman.
bosaj / bossage
bo giri / unladen entry
Antik duvar rgsnde dikdrtgenler prizmas biiminde yontulmu ta bloklarnn hafif dbkey braklm, kaba ya da dz olarak ilenebilen n yzlerine verilen ad. Bo bir aracn yk veya yolcu almak ve aracn kaytl olduu lke topraklarna bu yk veya yolcuyu brakmak iin dier lkenin topraklarna girmesi.
boyuna devaml izgi / longitudinal continuous line erit izgilerinde boyuna devaml izgi trafikte seyir halinde tatlarn nndeki aralar gememeleri gerektiini belirtir. boyuna kesikli izgi / longitudinal dashed line Trafikte seyir halinde tatlarn nndeki tatlar geebileceklerini belirten izgi.
Yol ekseninin dey dzlemdeki izdm veya kotlu yol ekseni.
boyuna paralel devaml iki izgi / longitudinal double continu-
boaltma / unloading
boaltma gz (hafifletme gz) / discharcing cell

Feyezan durumunda alan ve ayn zamanda kpr ayaklarna aktarlan ykleri azaltmak amac ile alm gz.
Ykn aratan indirilmesi.
blnm yol / dual carriageway,
ous line Trafikte seyir halinde her iki yndeki trafikte de ndeki aralarn geilemeyeceini belirten izgi.
boluklu plak kpr / hollow slab bridge Tabliyesinde boluk bulunan kpr. bowstring kpr / bowstring
divided road Bir yndeki trafie ait tat yolunun bir ayrc ile belirli ekilde dier yndeki tat yolundan ayrlmas ile meydana gelen karayolu.
boya ve cam krecii tabancalar / paint and glass bead spray gun
girder bridge Ana tayc sistemi beton kemer olup, ara ubuklar ile styapy tayan kpr sistemi.
boykesit / profile, longitudinal

section
19
Boya ve cam kreciinin yola atlmasn salayan ekipmanlar.
brkner / mass haul diagram Yarmadan dolguya veya ariyetten dolguya ve yarmadan depoya yaplacak en ekonomik tamalarn ve bunlarn mesafelerinin grafik gsterimi.
buzla mcadele
buzla mcadele / ice removal Yaan karn buzlamasn ya da yol sathndaki nemin ve suyun buzlamasn nlemek amal tuz yada tuzandrc ile yaplan alma. bz (boru) menfez / pipe culvert
Yzeysel drenaj iin kullanlan daire kesitli demirsiz yaplar.
canl bitkisel siper / living tree

fence Bitkisel kar siperi.
atlaklarn doldurulmas / crack sealing Yol styapsndaki atlaklarn bitml balayc malzeme ile doldurulmas. evresel etki deerlendirmesi (ED) n raporu / draft environmental impact assessment (DEIA) evresel etki deerlendirmesi almalarnn sonularn ieren n rapor.
atlak / cracks Asfalt kaplamann tama gcn kaybetmesi sonucu yzeyde oluan bozulma ekli.
ve kaza annda aracn ierisinde bulunanlarn maruz kalaca iddeti azaltacak ekilde tasarlanan ekipman.
cep / lay-bay
CMR belgesi / CMR road waybill
Tatlarn ksa sreli durular iin faydalandklar belirli uzunluktaki geniletilmi yol ksm. CMR anlamasnn hkmlerini kabul eden lkelerce kullanlan bir karayolu tama belgesi.
ekici / truck tractor, road tractor Rmork ve yar rmorklar ekmek iin imal edilmi olan ve yk tamayan motorlu tat.
aplanm moloz ta / hammerdressed rubble stone Kenarlar ekile dzeltilmi dikdrtgen ya da ok kenar yzl dzgn yzeyli ta. arpacak / bolster
elik a / steel wire mesh Tat yoluna evlerden ta, kaya vb. dmesini engellemek amacyla kullanlan tel a.
ekme kaz / tension pile Kpr temellerinde kullanlan ve kirii kendine doru ekerek sk bir zemine sabitleyen kazk.
arpma yast / crash cushion
Talarn kenarlarndaki fazlalklar dzeltmekte kullanlan geni azl ta aleti.
elik kafes kirili kpr / steel truss girder bridge Deiik tiplerdeki profilli demirlerin genler oluturacak ekilde levhalara balanmas suretiyle imal edilen ana kirilerle yaplan kpr sistemi. elik kirili kpr / steel bridge
Genellikle refj balarnda kullanlan

Kirileri elik malzeme ile yaplan kpr.

20
KARAYOLU
terimleri
ok blmeli gaz konteyneri
elik kutu kesitli kpr / steel
ereve kiri kpr / rigid frame beam bridge styaps ile altyaps monolitik (beraber) alan ve kiri ile tasarlanan kpr sistemi.
bax girder bridge styaps elik saclardan kutu eklinde oluturulan kpr sistemi.
kmal plak kpr / cantilever slab bridge lk mesnedin solunda, ikinci mesnedin sanda konsolu olan plak tabliyeli kpr sistemi.
din sanda konsolu olan kirili kpr sistemi.
Transit trafiin kent merkezine girmeksizin geiini salamak amacyla yaplan ve kenti kuaklayan karayolu.
ereve plak kpr / rigid frame slab bridge styaps ile altyaps monolitik (beraber) alan ve tabliyesi plak olan kpr sistemi. evre yolu / peripheral road
ift tamburlu asfalt silindiri / double drum asphalt roller Metal yzeyli iki adet silindire sahip asfalt dzleme arac; ift bandajl yol silindiri. imento / cement
durdurucular / avalanche arresters n akn yavalatmak ve durdurmak amacyla birikme blgesinin st snrna yakn ina edilen yaplar. engelleri / avalanche retarders
imento erbeti / grout imentolu akc har.
Su ile kartrldnda hidratasyon reaksiyonlar ve prosesler nedeniyle priz alan ve sertleen bir hamur (pasta) oluturan, sertleme sonras suyun altnda bile dayanmn ve kararlln koruyan, inorganik ve ince tlm hidrolik balayc.
izgi imlendirme / stripe sodding

Dolgu evlerinde im paralarnn yola paralel olarak izgiler halinde yerletirilmesi ilemi.
patikalarna ina edilen, n hareket enerjisini datarak birikme blgesinin kltlmesini salayan yaplar.
izgisel harita / graphical, analog
Yolu etkilerinden korumak amacyla yaplan tnel.
saptrc yaplar / avalanche deflectors n ak ynn deitirmek amacyla ina edilen sedde ve duvarlar. tneli / snow shed kmal kirili kpr / cantilever
izgisel yk / line load

Dorusal yayl yk.
map Dijital zellii olmayan harita, analog harita.
beam bridge lk mesnedin solunda, ikinci mesne21
ok blmeli gaz konteyneri / multiple element gas container Bir balant elemanyla birbirine balanan ve sabit bir yzeye veya yere tutturulmu birden fazla blm veya eleman ieren yap.
ok eritli yollar
ok eritli yollar / multilane roads

Her bir yndeki trafik iin en az iki eridi bulunan ve 3 kmden daha ksa olmamak koulu ile trafiin periyodik olarak kesintiye uratlabilecei eriim kontrolsz veya yar kontroll karayollar.
dairesel kemer / circular arch

Yarm ember biiminde, yarap ile ykseklii eit olan kemer. lation Bitml malzemelerin, belirtilmi scaklklarda buharlaan miktar ile kalntnn miktar ve niteliini tayin etmek.
damtma (destilasyon) / distil-
rten / gargoyle, drainpipe Kpr demelerinin zerine gelen kar ve yamur sularn kprden uzaklatrmak iin yaplan, tempan duvarlarndan dar doru uzanan yonu ta oluk.
extraction Sklmesi mmkn olmayan yerlerde yonu ta imalatn etrafndaki salam olan talara zarar vermeden gerekli grlen yerlerde yeterli derinlikte tan alnarak yerine salam talarn yerletirilmesi ii.
kme (kaplamada) / falling down atlaklar kapsayan veya kapsamayan ve esas kaplama sathna nazaran alakta kalm nispeten kk boyuttaki yerler.
damper kasa / dump box
damperli kamyon / dump truck
Kamyonlara zel hidrolik donanm sayesinde, kasa iindeki dkme ykn boaltlabilmesi iin 45 derecelik eim alabilen kasa tipi. Kasasn arkaya ya da yana yatrarak ykn boaltabilen kamyon tr.
rtme (tarih kprler) /
dayanma yaplar / retaining
da geidi / mountain pass

Bir da ya da tepe srasnda, bir taraftan br tarafa gei imkn tanyan alak noktaya verilen isim.
debi / flow
Akarsuyun herhangi bir kesitinden birim zamanda geen su miktar.
structures Yol platformunun tasarm standartlarna uygun olarak yerletirilebilmeleri iin her iki tarafnda yeryz kotlarnda fark yaratmak zere hazrlanan; kpr kanat duvarlar, kazlara destek, doal topografyaya dolgu evinin paralel gitmesi veya kamulatrma nedeniyle evi snrlandrmak amacyla tasarlanan destek yaplar.
debriyaj / clutch
datm iletmecisi / distributor
Tek parada en fazla 5 kilogram arlndaki kargolarn ksa srede kapdan kapya kendi nam ve hesabna datmn yapan gerek ve tzel kiiler.
debue / debushing
Motorla vites kutusu arasndaki irtibat keserek vites deitirme olana salayan aktarma organ.
Kpr ve menfezlerde suyun geiine ayrlan kesit.

22
KARAYOLU
terimleri
dingil edeerlik faktr
demiryolu geidi (hemzemin geit) / railway crossing (level
dengeli konsol / balanced cantilever Yapm teknii asndan, kirilerin ayan her iki tarafna doru eit uzunluktaki imalatla ilerleyen bir kpr yapm sistemi. depo alan / waste deposit
crossing, grade crossing) Karayolu ile demiryolunun ayn seviyede kesitii bariyerli veya bariyersiz geit.
snr kaplarna kesintisiz olarak ulatran ana karayolu.
d boylama kiri / fascia beam
diferansiyel / differential Bir akstaki iki teker arasndaki devir dengesini salayan aksam. dikiz aynas / rear-view mirror dilatasyon / expansion
Genleme, genileme.
Arkadan gelen aralar grmeyi salayan ayna.
deprem takozu / shear key Kprlerde deprem etkilerini snmleyecek yap eleman. derivasyon / derivation derz / joint
depo malzemesi / waste material Yarma fazlas veya niteliksiz kaz malzemesi.
Yarma fazlas veya niteliksiz kaz malzemesinin depolanaca alan.
dingil / axle Tekerleklerin merkezinden geen ve tatn altna enlemesine yerletirilmi mil, aks.
dinamometre / dynamometer Motorun k gcn len bir alet, motor test cihaz, bremze tezgh.
alma alann kuruya almak iin suyun ynlendirilmesi ilemi. ki yap gereci, eleman ya da yapnn iki blm arasnda kalan aralk.
dever / superelevation Yatay kurplarda merkezka kuvveti nedeniyle tatlarn darya savrulmalarn nlemek iin yol platformuna uygulanan enine eim.
derz dolgusu / joint filler, sealer Ek dolgusu, macun.
devlet yolu / state road Belediyeler veya dier kurumlarn sorumluluunda bulunan yollar dnda kalan ve transit trafii illere, limanlara, tersanelere, havaalanlarna, demiryolu istasyonlarna ve
23
dingil aral/dingil akl / wheelbase Birbirini takip eden tekerleklerin merkezleri arasndaki mesafe. dingil edeerlik faktr / axle load equivalency factor Belirli bir dingil yknn bir stya-
dingil arl etd / axle load survey Karayolu zerinde seyreden ar tat trafiinin, karakteristik zelliklerini yol styaplarnn projelendirilmesinde kullanlacak tat edeerlik faktrlerini ve karayolu yk tamalarn tespit etmek amacyla dingil arl deerlerinin belirlenmesi iin yaplan ett.
dingil arl / axle load Aralarda ayn dingile bal tekerleklerden karayolu yapsna aktarlan arlk.
direksiyon
direksiyon simidi / steering wheel Srcnn uygulad hareketle direksiyon milinin dnmesini salayan para.
direksiyon / steering Tata istenilen yn vermeye ve tat belirli bir dorultuda gtrmeye yarayan dzenek.
pya yapt etkiye (zarar faktr) eit bir etki oluturan standart dingil yk (8,2 ton) tekerrr says.
daldrma galvaniz kapamal elik eritler veya yksek ekme dayanml plastik eritlere balanmas ile ina edilen yap.
dnel kavak / roundabout
dolgu / fill Yol gabarisinin proje dey hat (krmz hat) kotlarna uygun olarak tekil edilebilmesi amacyla yaplan ve doal zemin ile yol styaps arasnda kalan ksm.
dolduran / filler Tehlikeli maddeleri tanklara, tankerlere, mobil tanklara ya da tank konteynerlere, batarya tanklara, ok blmeli gaz konteynerine, bir araca veya byk ya da kk bir konteynere dkme olarak dolum yapan iletme.
deme (tarih kprler) / floor zerinden aralarn ve insanlarn getii, genellikle kesme ta veya arnavut kaldrm tarznda ta malzeme ile kaplanan kpr blm. drenaj / drainage
Yamur, kar veya dolu olarak yol yzeyine veya yaknna den yzeysel sular ile yeralt sularnn yola zarar vermeyecek biimde uzaklatrlmas.
Trafiin bir orta ada etrafndaki platformda tek ve saat ibresinin aksi ynnde hareket ettii veya daha fazla yolun birlemesiyle oluan edzey kavak.
drenaj alan / drainage area (basin)
duktilite / ductility ekilerek uzatld zaman byk gerilmeler altnda kopmaya kar malzemenin gsterdii diren. durak / stop
Toporafik olarak snrlar belli ve iindeki btn yzey sularn belirli bir ynde boaltan arazi paras.
donatl zemin / reinforced earth Projede gsterilen veya idare tarafndan belirtilen yerlerde, kamulatrma alannn snrl olduu yerlerde, kpr kenar ayaklar evresinde vb. yerlerde temel betonu zerine, prekast yzey elemanlarnn (panel), geri dolgu tabakalar ierisine yerletirilen yksek aderansl scakULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
duraklama / standing Trafik zorunluluklar dnda aralarn, yolcu indirmek ve bindirmek, eya yklemek, boaltmak veya beklemek amac ile ksa bir sre iin durdurulmas.
24
Kamu hizmeti yapan yolcu tatlarnn yolcu veya hizmetlileri bindirmeleri, indirmeleri veya duraklamalar iin yatay ve dey iaretlerle belirlenmi yer.
KARAYOLU
terimleri
ekonomik analiz
durma / stopping
Krmz k, yetkililerin dur iareti, yol kapanmas gibi her trl trafik zorunluluklar nedeni ile aracn durdurulmas.
duru gr mesafesi / stopping
duyarllk analizi / sensitivity
dey gabari / vertical clearence
dey iaretleme / vertical signing
analysis Bir projenin kapsamnda yer alan deikenlerin projenin fayda ve maliyetlerini nasl ve ne derecede etkileyeceini belirlemek iin yaplan analiz. Yol kaplamas dna dikilen direk ve benzeri elemanlara monte edilen trafik iaret levhalar ile dier trafik kontrol elemanlarn kapsar. Birbirini izleyen farkl eimlerdeki proje dey hatlarn birletiren parabolik veya dairesel dey yol kesimi.
sight distance Srclerin bir tehlikeyi fark edip durabilmeleri iin gerekli mesafe.
dzenli yolcu servisi / regular passenger service Bir zaman tarifesine uygun olarak ve oturma biletlerinin cretlendirildii belirli bir gzergh zerinde ikili ve transit yolcu tanan hizmet tr.
dzenli sefer / regular journey Tespit edilmi bir gzerghta nceden aklanm yerleme birimleri arasnda belirli bir zaman ve cret tarifesine gre yaplan tamalar.
inasndan nce gidermek amacyla kullanlan, deiebilen kalnlkl tabaka.
dey kurp / vertical curve
dey yk / vertical load dz demir / plain bar
dz bakl dozer / bull dozer
dz kaplama / plain cover slab
Dz demir ubuk, nervrsz demir.
dzeltme tabakas / correction
course, adjustment course Mevcut bir yzeydeki dzensizlikleri, zerine yaplacak kaplamann
25
Tempan duvar ile kpr giri ve klarndaki kanat duvarlarnda kullanlan dikdrtgen eklindeki talar.
ekonomik analiz / economic analysis Yatrm nerisine balanan kaynaklarn geli yerine bakmadan, bu kaynaklarn salayaca fayda dzeyini belirlemek ve buna dayal olarak bir projenin red ya da kabul edilmesi veya seenek nerilerinin karlatrlmasn, bir baka ifadeyle bir yatrm nerisinin kullanaca kaynaklar dikkate alarak salayaca faydalar ynnden yeterli lde cazip olup olmadn ortaya karmak iin yaplan analiz.
ekipba / foreman ube hudutlar iindeki yollarda bakm ve onarm hizmetlerini yrtmek zere bakm iilerinden oluturulan ekibe amirlik yapan kii.
eim / grade Kot farknn ara mesafeye oran.
eimli bakl dozer / tilt dozer
ekonomik fizibilite
ekonomik fizibilite / economic
ekonomik maliyet / economic cost
ekspres yol / expressway
Ekonomik analize konu olan maliyetlerin vergiler hari toplam.
feasibility Bir yatrmn pozitif ve negatif deerlerinin karlatrlarak, ekonomik adan yaplabilir olup olmadnn aratrlmas.
recede kusurlar / eksiklikler tespit edilen ara.
en dk su seviyesi / lowest
bearing
elastomer mesnet / elastomeric elek analizi / sieve analysis elevasyon / elevation

Kpr aya.
Snrl erime kontroll ve nemli kesime noktalarnn kprl kavak olarak tekil edildii blnm ana karayolu.
enkesit / cross section Yol gvdesi tabakalar ve elemanlarnn yeterli genilikte bir arazi kullanmn da kapsayacak ekilde eksene dik dey dzlem ile arakesiti.
en yksek su seviyesi / highest water level Su seviyesinin en fazla olduu dnemdeki kotu.
water level Su seviyesinin en az olduu dnemdeki kotu.
Zemindeki tanelerin bykl ve bunlarn miktarlarnn belirlenmesi amac ile yaplan tane boyu analizi.
emanet harcama / force account
emlak beyan deeri / real estate
expenditure Kuruluun kendi btesi, elemanlar ve makine park ile gerekletirdii faaliyetlere ilikin yaplan harcamalar. value statement Emlak vergisi kanununa gre genel beyan dnemlerinde tanmaz maliki veya hissedarlar tarafndan belediyelere verilen emlak beyannamelerinde belirtilen deer.
enleme kirii / diaphragm Ana kiriler arasnda bulunan ve rijit bir ereve olumasn salayan kiri. erime kontroll karayolu (otoyol) / access controlled highway
(motorway) zellikle transit trafie tahsis edilen, belirli yerler ve artlar dnda giri ve kn yasakland; yaya, hayvan ve motorsuz aralarn giremedii, ancak izin verilen motorlu aralarn yararland ve trafiin zel kontrole tbi tutulduu karayolu. En byk aklk.
emniyet kemeri / safety belt, seat

belt
emniyetsiz ara / unsafe vehicle Can ve mal emniyeti ile trafik gvenlii asndan tehlikeli olacak deULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
esas aklk / main span
26
KARAYOLU
terimleri
fay
esnek styap / flexible superstructure Tesviye yzeyi ile sk bir temas salayan ve ykleri taban zeminine datan bir styap ekli olup, stabilitesi agrega kilitlenmesine, dane srtnmesine ve kohezyona baldr. esneklik / resilience
Yol styapsnn yk altnda oluabilecek deiimleri karlayabilme yetenei.
nizatrleri ile bunlarn eya/kargo gnderenlerine/gnderilenlerine hizmet veren yap veya tesis.
eya/yk / goods/load
etriye / stirrup
nsandan baka tanabilen canl veya cansz her trl nesne. Ana tayc donatnn etrafna sarlan demir.
ett paftas / map sheet
esneklik modl (Mr) / resilient
axle load Deiik arlkta ve saydaki dingil yklerinin bir styapda meydana getirdii toplam etkiye edeer bir etki oluturan 8,2 ton dingil yknn tekerrr says.
edeer dingil yk standart dingil says (EDY) / equivalent
modulus styap malzemelerinin tekrar eden ykler altndaki elastiklik modl.
evsahibi lke / host country Tamacnn aracnn kaytl olmad ve tamacnn yerleik olmad lkede faaliyet gsterdii kit taraf topraklar.
Yol projesi yapmnda kullanlmak zere gerekli grlen genilikte ve gzergh boyunca 1/2000 veya 1/1000 gibi deiik leklerde hazrlanm olan harita.
edzey kavak / intersection
eitlik / station equation
Ripaj, varyant veya lm farkllklar nedeni ile kotta veya kilometrede yaplan deiikliklerin geri (G) ve ileri () olarak belirtilmesi (rnein 6+845.12G/6+840.33 gibi).
ki veya daha fazla karayolunun ayn dzlemde kesimesi sonucunda oluan kavak tr.
EX1 / EX1 Tm lkelere tanacak rnle ilgili btn bilgileri ieren ihracatlar birlii ve k yaplacak gmrn onaylad belge.
farkl seviyeli kavak / interc-
eya/kargo terminali / goods/
cargo terminal Karayolu tama ynetmeliinde belirtilen zellikleri haiz ve yurt ii ve uluslararas eya/kargo tamaclar/iletmecileri veya acenteleri, komisyoncular, tama ileri orga27
fay /fault Kayalarn bir dzlem boyunca gzULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
fauna / fauna Jeolojik bir dnemle ya da yreyle ilgili, hayvanlarn tmnn yaam.
hange ki veya daha fazla karayolunun farkl dzlemlerde kesimesi ile oluan kavak.
fayda
le grlecek miktarda kayma gstermesi olay sonucu oluan yap.
fayda / benefit
cost ratio Bir yatrmn belli bir faiz oranna gre indirgenmi gelirlerinin toplam ile indirgenmi giderlerinin toplam arasndaki oran.
fayda/maliyet oran / benefit-
Projenin ekonomik mr sresince beklenen kazanlar.
etmek ve bu tahminler erevesinde yatrm nerisini deerlendirerek baar derecesini belirlemek iin yaplan analiz.
finansal maliyet / financial cost
finier (serici) / finisher, paving
fera verme / alienation
feyezan / overflow
Akarsuyun debisinin olaan d bir ekilde artt tehlikeli derecedeki sel durumlar.
Gayrimenkul malikinin mlkiyet hakkn devretmek veya zerinde bakas lehine bir hak kurmak amacyla tapu sicil mdrlne gelip, dzenlenen resm senedi imzalayarak bakas lehine tescilini istemesi eylemi.
forekazk / bored pile
fotogrametri / photogrammetry
Yerinde yaplan bir derin temel eleman.
and laying machine Yol styapsnn (alttemel, temel, bitml scak karm ve beton) serilmesinde kullanlan ara.
Finansal analize konu olan maliyetlerin her trl vergiler, faiz, fonlar, sbvansiyonlar, kamulatrma bedeli dahil toplam.
figre / windrow
filler malzeme / filler
Temel ve temel alt tabakalarnn tekili srasnda, serilmeye hazr vaziyette, yol boyunca, bir kenara dzgn ve niform bir biimde konmu malzeme yn.
fren lambas / brake light Aracn arkasnda bulunan ve src fren pedalna bastnda yanan lamba.
Hava fotoraf veya uydu grnts kullanlarak nesnelerin boyut, ekil, konum gibi balca geometrik zelliklerinin llmesi, bilgi toplanmas ilemi.
finansal analiz / financial analysis Projenin gereklemesi iin kurulu dneminde gerekli toplam yatrm tutar ve aldktan sonraki iletme dneminde gerektirdii iletme giderleri ile salad gelirleri tahmin
Balayc malzemenin zelliklerinde deiiklik yapmak amacyla karmlara eklenen ince daneli minarel toz.
fren mesafesi / brake distance Fren balatalarnn tambura dedii anda tatn bulunduu yer ile tatn durduu yer arasndaki mesafe. frigofirik ara / refrigerated ve-
hicle Is deiimine duyarl gda maddeleri, ilalar ve baz kimyasal maddelerin tanmas iin tasarlanp imal edilen, duvar kalnlklar ve izolasyon deeri tanan malzemenin s deiimine duyarllk boyutlarna bal olarak deien ve bir soutucu nitesi bulunan karayolu tat.
28
KARAYOLU
terimleri
gei stnl
geici erh / interim annotation

Yaplacak olan bir tapu ileminde ayni hakkn ispat veya eksik belgesini tamamlamas iin ilgilisine sre verilerek mevcut haklar tehlikeli bir gelecekten kurtarma dncesine dayanan bir hukuki messese.
gabari / clearance template

Aralarn ykl veya yksz olarak karayolunda gvenli seyirlerini temin amac ile uzunluk, genilik ve yksekliklerini belirleyen ller. (Karayollar Trafik Yn. Tanm) Ykl veya yksz aralarn uzunluk, genilik ve yksekliklerinin azami snrlarn belirleyen lleri. (Karayolu Tama Yn. Tanm)
gei belgesi / permit
gabyon tel kafes / gabion cage, basket Tahkimatta kullanlan ii ta ile dolu tel sepet. gaga / launching nose
gei erisi / transition clothoid
galvanize (galvanizli) / galvanized Ergimi inkoya batrlarak, yani scak-daldrma yntemiyle ya da elektrolitik yoldan, malzemenin inko ile kaplanmas ilemi. garguy / drainage ditch gayrimenkul (tanmaz mal) / real estate (immovable) Arazi, arsa, bamsz blm gibi bir yerden bir yere tanamayan, yerinde sabit duran eyler. geici depolama yeri / provisional
Kprde suyu tahliye eden ksm.
tme srme metodunda styap srlrken kar tarafa mesnetlenmesini salayacak geici elik sistem.
gei gr mesafesi / passing
gei hakk / right of way Yayalarn ve ara kullananlarn dier yaya ve ara kullananlara gre, yolu kullanma srasndaki ncelik hakk. gei creti / passage fee
Bir lkeye ait tatn dier bir lkeye/lke zerinden tama yaparken dedii gei creti.
sight distance ki eritli yollarda bir tatn dier bir tat gvenli bir ekilde geebilmesi iin zt ynde seyreden tatlar arasndaki emniyetli mesafe.
curve Kurplarda merkezka kuvvetinin tata olan etkisine kar ani olmayan dzenli bir gei salamak amacyla aliyman ile kurp arasna yerletirilen eri paras.
Uluslararas anlamalar erevesinde, kit taraflardan biri tarafndan kendi topraklarna girmek ve kmak veya bu topraklardan transit gemek zere dier lkede kaytl bir karayolu aracna verilen belge.
storage location Eyann gmre sunulmasndan sonra gmrke onaylanm bir ilem veya kullanma tbi tutuluncaya kadar gmrk idaresince geici olarak depolanmasna izin verilen yer.
29
gei stnl / priority of way
Grev srasnda, belirli ara srclerinin can ve mal gvenliini tehlikeye sokmamak art ile trafik kstlama veya yasaklarna bal olmamalar.
gei yolu
gei yolu / passageway
genel bte / general budget, mas-
Aralarn bir mlke girip kmas iin yaplm olan yolun, karayolu zerinde bulunan ksm.
derileni belirleyen ve tama senedini imzalayan kii.
gnderilen / consignee
genleme derzi / expansion joint
coefficient
genleme katsays / expansion
Farkl genlemelerden dolay oluabilecek hasarlar nlemek iin elemanlar arasna braklan boluk.
ter budget Yllk gelir ve gider kalemlerinin hepsini kapsayan bte.
gnye / square
Sevk irsaliyesi, tama irsaliyesi ve tama senedinde belirtilen eyann teslim edilecei kii. Bir doruya dik gelen baka dorular izmeye yarayan L veya dik gen biimindeki izgilik.
gr mesafesi / sight distance
gerber kiri kpr / gerber beam bridge styap kirilerinde derz olan sreksiz, moment almayan styap sistemi. gerber plak kpr / gerber plate
geometrik standart / geometric standards Yolun genilik, eim, kurp yaraplar, proje hz ve trafik says gibi ller.
gradasyon / gradation
Malzeme iinde bulunan eitli boydaki tanelerin arlka oranlar.
Karayolu gvenlii asndan srclerin, kendi eridinde seyir halinde iken ilerisinde beklemedik bir objeyle karlatklarnda kontroll manevra yapabilmelerini salayacak mesafe.
greyder / scraper
grobeton / lean concrete guse / gusset, haunch
gergi kirii / tie beam Yksek I-kesitli kirilerde burulmay engelleyen apraz kiriler. giderler (maliyetler) / costs Projenin balangcndan ekonomik mrnn sonuna kadar geen sre iindeki gerekli harcamalar. gnderen / consigner
bridge styaps plaktan oluan ve aklnda derz olan sreksiz, moment aktarmayan kpr sistemi.
Dk dayanml demirsiz beton.
Tesviye ilerinde, ev meyillendirme, hendek kazma ve yol yapm iin kullanlan ok amal makine.
g aktarma organlar / power
gmrk k beyannamesi /
gido / guide bank Suyun ak ynn dzenleyici yap.
Eyay tamacya teslim eden, gnULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
customs declaration form hracatta, gmrk mevzuat uyarnca doldurularak ilgili ihracat birlii tarafndan onaylanmasn mteakip gmrk idaresine tevdi edilen belge.
30
drive train Motordan sonra sralanan, debriyaj (kavrama), anzman (vites kutusu), kardan mili (aft) ve diferansiyel gibi elemanlar.
Ek, para, ilave, takviye, kebent.
KARAYOLU
terimleri
hava yast
Karayolunun harita zerinde takip etmi olduu yatay hat.
gvenlik kontrol / safety audit Planlanm bir karayolu projesinin veya mevcut (trafie ak) yol veya kavaklarn belirli usllere uygun olarak trafik gvenlii ynnden bamsz uzman bir ekip tarafndan incelenmesi. gzergh (geki) / route
gvenlik danman / safety adviser fa edecei grevler ve nitelikleri ADRnin A ekinin 1inci blm 1.8.3nc ksmnda belirtilen ve eitim sertifikasna sahip ve bu amala bakanlka yetkilendirilmi olan gerek kii.
hakedi / milestone (payment certificate) Yaplan iin karl olarak dzenlenen deme belgesi. halihazr harita / base map
hafifletme odac / relieving cell Kpr ayaklarna gelen arl azaltmak amac ile kpr gvdesinin iine alm olan odack.
har / mortar
Yerleme alanlarnn mevcut yap ve arazi kullanm durumlarn gsteren eykselti erili, kot ve koordinatl, detayl ve lekli haritalar.
hafif kusurlu ara / slightly defective Muayenesi sonrasnda yeniden muayenesine gerek duyulmayan trde bir eksiklii bulunan ara. hafif rmork / light trailer hafif ykl ticari tat / light
Azami ykl arl 750 kg gemeyen rmork veya yar rmork.
capacity Trafik eritlerinde oluacak talep akm hacminin kapasiteye oran.
hacim/kapasite / volume/
hareket halinde arlk lm/ weigh-in-motion (WIM) Hareket halindeki tatlarn dingil arlklar ve toplam arlklarn lme ii. hareketli arlk lm cihaz /
weigh-in-motion (WIM) Seyir halindeki her bir tatn boyunu, dingil saysn, dingil arlklarn, hzn ve tatlar aras mesafe verilerini asfalt altna monte edilen sensrler araclyla toplayan otomatik trafik saym ve snflandrma sistemi.
Yapda ta ya da tula duvar rgsnde kullanlan, rgy oluturan geleri birbirine balayan malzeme.
hareketli kpr / movable bridge Asansr, dner tabliyeli, baskl, vs. kpr. hareketli mesnet / movable support, expansion bearing
commerical vehicle (LCV) Yolcu tama kapasitesi yaklak 8-14 kii olan veya toplam ykl arl 3,5 tonu gemeyen tat.
31
hareketli yk / live load hasar endeksi / damage index hava yast / air bag
Belirli hz zerinde gerekleen arULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
hava fotoraf
Hazinenin mlkiyetinde bulunan arazi.
hava fotoraf / aerial photograph Daha ok uak iine yerletirilen alc yardmyla havadan ekilen resim. hazine arazisi / treasury land hemzemin / level hendek / ditch
pmalarda alarak src veya yolcularn yaralanmasn engelleyen pasif gvenlik sistemi eleman.
hisse / share Bir tanmaz maln tam mlkiyetinin bir ksmna karlk gelen pay. hizmet kabiliyeti (servis kabiliyeti) / service ability
Bir styapnn belirli bir gzleme annda yksek hz ve hacimdeki tat trafiine hizmet edebilme kabiliyeti. (Hizmet kabiliyeti derecesi AASHTOya gre 5 ile 0 arasndaki bir say ile tanmlanr.)
Ayn seviyede olma durumu.
hizmet seviyesi / level of service
hendek temizlii / cleaning of
Karayolunda platformdan veya evlerinden gelen yzeysel sular toplayp uygun yerlere dearj eden yzeysel drenaj yaps.
heyelan temizlii / landslide cleaning Toprak kaymas sonucu oluan birikimin temizlenmesi.
heyelan / landslide Bir yarma veya dolgu evinde yerel stabilitenin bozulmas sonucu bir kayma yzeyi boyunca meydana gelen kme.
ditch Yol yzeyi ve yaknndan gelen yzeysel sular tahliye eden hendeklerin tesirli bir ekilde almalar iin yaplan ot, imen, yaprak, toprak, kaya vb.lerin temizlenmesi ii.
Horasan harc / Khorasan mortar Pimi tula, kiremit paralarnn tokmakla dvlp toz haline getirilmesinden sonra bir elekten geirilerek elde edilen ince tozun veya ta tozunun kire ve su ile kartrlmas ile elde edilen har.
Bir trafik akmnn genellikle younluk, hz ve seyahat sresi, manevra serbestlii, trafik kesilmeleri ile konfor ve uygunluk alarndan iletme koullarn tanmlayan bir kalite ls. Hizmet seviyesi A ile F arasnda 6 farkl seviyede tanmlanr. A hizmet seviyesi en iyi iletme koullarn, F hizmet seviyesi ise en kt iletme koullarn belirtir.
hz sabitleyici / cruise control Aralar belli bir hzda tutan ve srcnn ayan gazdan ekmesine olanak tanyan bir sistem. hz snr / speed limit
Karayolu kesimlerinde uygulanan yasa ile belirlenmi maksimum (veya minimum) yasal hz.
IMDG Kodu / The International Maritime Dangerous Goods Code Denizyoluyla tanan tehlikeli yklere ilikin uluslararas kodu. kl ve sesli iaretler / traffic
signs and signals Trafii dzenlemede kullanlan k32
KARAYOLU
terimleri
imar uygulamas
l ve sesli, sabit veya tanabilir, elle kumanda edilebilen veya otomatik alan, zerinde eitli renk, ekil, sembol, yaz bulunan ve belirli yanma sresi olan, k veya sesle zel bir talimatn aktarlmasn salayan trafik tertibat.
iksa duvar / sheeting wall Yarma evlerini desteklemek veya benzeri bir amala ina edilmi krgir veya betonarme duvar. iktisap / acquisition Edinme, kazanma. il yolu / provincial road
Belediyeler veya dier kurumlarn sorumluluunda bulunan yollar dnda kalan illeri birbirine, devlet yollarn limanlara, tersanelere, hava alanlarna, demiryolu istasyonlarna ve kamu ihtiyacnn gerektirdii dier yerlere balayan ve bir il snr iinde balayp biten karayolu.
i krllk oran / internal rate of
ifraz / parcelling out
return Bir yatrm projesinin gelecek yllarda salayaca faydalarn bugnk deerlerinin toplamn, yatrm harcamalarnn bugnk deerlerinin toplamna eitleyen iskonto oran.
ihale / tender
iki ynl karayolu / two-way road
Yaptrlacak i, temin edilecek mal veya hizmet almn stlenecek firmann istekliler arasndan seilmesi ilemi. Tat yolunun her iki yndeki tat trafii iin kullanld karayolu.
Tapu ktnde tek parsel olarak kaytl bulunan bir tanmaz maln dzenlenen haritalara gre birden ok paraya ayrlarak tapu ktne tescil edilmesi ilemi.
ikili tamaclk / bilateral transport kit taraflardan birinin topraklarnda balayp, dier kit taraf topraklarnda son bulan ve dolu veya bo tatlarla yaplan tamaclk.
33
imar uygulamas / zoning Yerleme yerleri ile bu yerlerdeki yaplamalarn plan, fen, salk ve evre artlarna uygun oluumunu salamak amacyla bulunduu yere gre belediye veya valiliklerce yaplan ve bu yerlerde ina edilecek resm ve zel btn yaplar dzenleyen imar plan hazrlama ilemi.
imar plan / development plan, zoning plan Belde halknn sosyal ve kltrel gereksinimlerini karlamay, salkl ve gvenli evre oluturmay, yaam kalitesini arttrmay hedefleyen ve bu amala beldenin ekonomik, demografik, sosyal, kltrel, tarihsel, fiziksel zelliklerine ilikin aratrmalara ve verilere dayal olarak hazrlanan; kentsel yerleme ve gelime eilimlerini alternatif zmler oluturmak suretiyle belirleyen, arazi kullanm, koruma, kstlama kararlar, rgtlenme ve uygulama ilkelerini ieren pafta rapor ve notlardan oluan belge.
imitasyon (kprlerde)
imitasyon (kprlerde) / imitation Orijinal talarn krlan, kopan ksmlarnn, tan kendi tozu kullanlarak hazrlanan har ile tamamlanmas. ince tesviye tabakas / thin
inaat derzi / construction joint

Farkl genlemelerden dolay oluabilecek hasarlar nlemek iin yaplar arasnda braklan boluk.
intikal ve reaksiyon mesafesi /
surface nce tesviyesi yaplm yol altyaps zemininin en st yzeyidir.
ince tesviye yzeyi / thin levelling
surface layer Kaya yarmalarda yzey dzgnln salamak iin tesviye kotuna gre fazla kaz yaplarak bu kaz yerine seme malzeme koymak suretiyle yaplan tabaka. Toprak yarmalarda tesviye kotuna indirilmi zeminin riperlenmek/ srlmek v.b. suretlerde kabartlarak, yeniden sktrlmas ve baz hallerde imento, kire vb. ile stabilize edilmesi suretiyle elde gedilen tabaka. Baz hallerde uygun kaz malzemesiyle yaplan dolgunun en st tabakas.
irtifak hakk / easement
iskele / scaffold Yap elemanlar ina edilirken iilerin gvenle alabilmesi iin ve kalp altlarnda da tayc sistem olarak oluturulan platform. istiap haddi / maximum load
Sahibine hakkn konusu tanmaz mal zerinde kullanma ve yararlanma yetkisi veren snrl ayn haklarn genel ad.
perception distance Srcnn grd engeli alglamas, tanmas ve alnacak nlemi tasarlamas ile fren uygulamas iin gerekli zaman zarfnda tatn alm olduu mesafe.
ince yonu ta / hammer-dressed
indirgeme oran (i) / discount
intermodal tamaclk /
intermodal transport Ayn ykleme nitesindeki veya karayolu tatndaki rnlerin, ellelenmeden birden fazla tamaclk tr kullanlarak hareket ettirilmesi.
rate Gelecekte oluacak fayda ve maliyetlerin bugnk deerinin hesaplanmasnda kullanlan oran.
stone Grnen yzleri tarak, mur, mucarta ya da dz kalemle ilenmi ta.
istikaf / preliminary survey (bkz. n ett)
Bir tatn veya aracn gvenle tayabilecei ve imalat standardnda belirtilen en ok yk arl ve hizmetli says; tama kapasitesi
istinat duvar / retaining wall

Dolgu evlerini desteklemek veya benzeri bir amala ina edilmi krgir veya betonarme dayanma duvar.
i makineleri / construction mac-
hinery, construction equipment Yol inaat makineleri ile benzeri tarm, sanayi, bayndrlk, mill savunma ile eitli kurulularn i ve hizmetlerinde kullanlan; i amacna gre zerine eitli ekipmanlar monte edilmi; karayolunda insan, hayvan, yk tamasnda kullanlamayan motorlu aralar.
34
KARAYOLU
terimleri
kabotaj
iaretleme / signing
Tat yolu ile bordr, ada, ayrc, oto korkuluk gibi karayolu elemanlar zerindeki eitli renkte izgi, ekil, sembol, yaz ve yanstc ve benzerleri ile zel bir talimatn aktarlmasn salayan tertibat. Sabit veya tanabilir bir mesnet zerine yerletirilmi ve zerindeki sembol, renk ve yaz ile zel bir talimatn aktarlmasn salayan trafik tertibat.
mas iin gerekli rutin bakm dahil tm harcamalar.
itme srme metodu (kprlerde) / incremental launch (bridges)
iaret levhas / traffic sign
izin/gei belgesi / permit
iaretlenmi (tayin edilmi) yasal hz / posted speed
igal (tanmazn) / real estate
ileten / vehicle operator
occupation Tapu ktnde kaytl iken malikinin istemi ile terkin edilmi bir tanmazn mlkiyetinin kazanlmas.
Belirli bir mahal iin trafik tanzim iaretleri ile belirtilmi, uyulmas zorunlu maksimum yasal tat hzdr. Hz deerleri trafik tanzim iaretleriyle gsterilir.
Taraflardan birisinde kaytl olan bir karayolu aracnn dier tarafn lkesine giri ve k iin veya bu lkede seyahat edebilmesi iin dier tarafa hazrlanan izin belgesi.
Kprlerde kirilerin yerinde imal edilerek imalatn srekli olduu ve styap sisteminin srlerek oluturulduu yapm sistemi.
jeodezi / geodesy
Yeryuvarnn ekil, boyut ve gravite alan ile zamana bal deiimlerinin boyutlu bir koordinat sisteminde tanmlanmasn amalayan bir bilim dal.
iletme maliyeti / operating cost Yolun fonksiyonel yapsnn korun35
iletme hz / operating speed Serbest akm koullarnda srclerin yaptklar hzlar.
Ara sahibi olan veya mlkiyeti muhafaza kaydyla satta alc sfatyla sicilde kaytl grlen veya aracn uzun sreli kiralama, dnleme veya rehni gibi hallerde kirac, dn veya rehin alan kiidir. Ancak ilgili tarafndan baka bir kiinin arac kendi hesabna, tehlikesi kendisine ait olmak zere ilettii ve ara zerinde fiil tasarrufu bulunduu ispat edilirse, bu kimse ileten saylr.
kaba yonu ta / rustication stone kabin / cab Ara ofr mahalli, ofr kabini.
ekile kaba olarak ilenmi ta.
kabotaj / cabotage Bir kit taraf topraklarnda yerleik tamac tarafndan yk ve yolcunun dier kit taraf topraklar iinde bu topraklarda belirlenmi ykleme ve
kadastro
boaltma noktalar arasnda tanmas faaliyetleri.
kadastro / cadastre
kademeli hendekler / benching
Tanmaz mallarn snrlarnn arazi ve harita zerinde belirtilerek hukuki durumlarnn ve zerindeki haklarn tespit edilmesi ilemi.
kafa hendei / intercepting ditch,
ditches Kafa ve topuk hendeklerini arazi eimine uydurma zorunluu nedeniyle ounlukla eimin %25i at durumlarda, suyun enerjisinin krlarak tanmasn salamak amac ile yaplan basamakl bir ak izgisine sahip beton kaplamal hendekler.
kalite gvence / quality assurance Kalite ynetiminin, kalite artlarnn gerekletirilmesi iin gvence salamaya odaklanan blm. kalite iyiletirme / quality
improvement Kalite ynetiminin, kalite artlarnn gerekletirilmesi yeteneini arttrmaya odaklanan blm.
len bykln gerek deeri (referans) ile onu len aletin verdii netice arasnda balant kurma ilemi.
kalite kontrol / quality control
kalite plan / quality plan
kafa kafaya arpmal kaza /
head ditch Yarma kesimlerinde yzeysel sular n yarma evlerine ve yol gvdesine zarar vermesini nlemek amacyla yarma evi ile doal toporafyann kesime izgisinden (ev kaz izgisi) yama yukar tarafta alan drenaj yaps. head-on collision Zt ynlerden gelen aralarn karlkl arpmas ile oluan kaza.
Kalite ynetiminin, kalite artlarnn gerekletirilmesine odaklanan blm.
kalem (tarih kprlerde) /
kalp / formwork
Kalp tayc.
Beton yaplarda betona ekil vermek iin kullanlan; ahap, metal vb. malzemeden yaplan geici veya kalc form.
chisel Yontma ilerinde kullanlan ucu sivri veya keskin alet.
kalite politikas / quality policy Bir kuruluun st ynetimi tarafndan kabul edilen, balayc olarak yazl beyan edilen, kalite ile ilgili btn amalar ve ynlendirmesi. kalite ynetim sistemi / quality
kalite planlamas / quality planning Kalite ynetiminin, kalite hedeflerinin oluturulmasna odaklanan ve kalite hedeflerinin gerekletirilmesi iin gerekli i proseslerini ve ilgili kaynaklarn belirleyen blm.
Szleme gerei proje kapsamnda yaplacak imalat ve kullanlacak malzemelere uygulanacak kalite kontrol ilemlerini belirten dokman.
kalp arabas / form traveller kalibrasyon / calibration
kalite ynetimi / quality management
management system Bir kuruluu kalite asndan ynlendiren ve kontrol eden ynetim sistemi. Bir kuruluun kalite bakmndan sevk ve idaresi iin koordine edilmi faaliyetler.
36
Belirlenmi koullar altnda, lULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
KARAYOLU
terimleri
kanal ama ve vidanjr kamyonu
kalk noktas / point of departure Yolcunun tata bindii veya eyann tamacya teslim edildii yer.
kamp tat / camper vehicle Yk tamasnda kullanlmayan, i dizayn tatil yapmaya uygun tehizatlarla donatlm, hizmet edebilecei kadar yolcu tayabilen motorlu tat.
kama / wedge Talar paralamadan yarmakta kullanlan sivri ulu yass alet.
malzeme ocaklar ve dier ksmlar ile yolun yapm ve emniyeti iin kamulatrlan arazi.
kamulatrma ta / expropriati-
kamyon / lorry, truck
zin verilen azami ykl arl 3,5 tondan fazla olan ve eya/yk tamak iin imal edilmi motorlu tat.
on post Snrn belirlenmesi iin kamulatrma sahasnda ve geniliin deitii noktalarda demirli ve demirsiz olarak betondan yaplm eleman.
kamu hizmeti tat / public ser-
kamu yarar / public interest
kamulatrma (istimlak) / ex-
vice vehicle Kamu hizmeti iin yk veya yolcu tamas yapan btn tatlar.
kamyonet / light truck, pickup zin verilebilen azami ykl arl 3.500 kg gemeyen ve yk tamak iin imal edilmi motorlu tat.
ation price Kamulatrma iin ilgili kanunlarda erevesi izilen esaslara gre belirlenen bedel.
kamulatrma bedeli / expropri-
propriation Devlet veya dier kamu tzel kiilerinin, kamu yararnn gerektirdii hallerde, karlklarn pein demek artyla, zel mlkiyette bulunan tanmaz mallarn tamamna veya bir ksmna el koymas ilemi.
sewage truck Tkal rgar kanallarn su pskrterek ama ve vidanjr grevini yapan kamyon.
kanal ama ve vidanjr kamyonu / combined canal jetting &
kamulatrma sahas / expropri-
ation area Yol yzeyi, hendekler, evler, sanat yaplar, kprler, ariyet yerleri,
37 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kanal (tarih kprlerde)
kanalize etme / channelization Tatlarn veya yayalarn dzenli ve gvenli hareketlerini salamak zere birbirleri ile kesien hareketlerin yardmc eritler, ykseltilmi adalar, tarama, izgi ve dier trafik iaretleri gibi elemanlar ile ynlendirilmesi ve dzenlenmesi. kanat duvar / wing wall
kanal (tarih kprlerde) / canal Yonu talar zerinde kenetlerin oturabilmesi iin alan yuva. kaplama ta / cover slab
Ayak, selyaran, kemer, tempan duvar, deme, korkuluk gibi kpr elemanlarnn d yzeyini rten talar. Aralarda motoru rten, alr kapanr biimde yaplan kapak. Tata monte edilebilen kar kreme ba.
kaput / hood, bonnet
kapal kap seyahati / closed-doors travel Her ikisi de aracn kaytl olduu lke topraklarnda bulunan bir hareket noktasndan dn noktasna kadar indirip bindirmeden tek bir ara zerinde tek bir yolcu grubunun tanmas. kapal kasa kamyon / box truck
kantar / weighing machine Aralarn tartld lm yeri.
Genellikle taknlarda yatak dna taan akarsularn evredeki araziye dalmasn ve kprnn kenar ayaklar civarnda meydana gelebilecek oyulmalar nlemek zere kprnn bulunduu akarsuyun iki sahili boyunca yaplan duvar.
kar ba / snow plough
kar direi / snow pole

Karn yoldan uzaklatrlmas esnasnda, yol platformunu belirleyen iaretler.
kaplama / pavement
Yanlar ve tavan kapal olan, sadece arka kapan almasyla yklenebilen yar rmork snf. Yol styapsnn kaymaya, trafiin andrmasna ve iklim koullarnn ayrtrma etkisine kar koyarken ayn zamanda yk tayan en st tabakas.
kar mcadelesi / snow removal K programna dahil yollarn trafie ak bulundurulmas iin yaplan almalarn tm. kar rotatifi kamyon / snow
blower truck Kar pskrterek ve yol platformunun dna atarak temizleyen kamyon.
38
KARAYOLU
terimleri
kargo tasnif ve aktarma merkezi
kar siperi / snow fence

Kar ile mcadelede kullanlan ve yol boyunca rzgarn esme yn, iddeti vb. gibi baz faktrlere bal olarak yerletirilen parmaklk, it, prefabrik vb. elemanlar.
karayolu / highway, road
Karayolu kenarnda yaplacak tesislerin, nitelik ve nicelikleri kanun ve ynetmeliklere gre deien karayolu snr izgisine yaklaabilecei en ksa mesafe.
kardan mili, aft / propeller shaft
Trafik iin kamunun yararlanmasna ak olan arazi eridi, yol, otoyol, kprler ve benzeri yap ve alanlar.
karayolu kapasitesi / highway/
kardkon / shore protection
karayolu karnesi / logbook
karayolu tasnif ve aktarma merkezi / road classification and
UBAK zin Belgesinin ayrlmaz bir paras olan, bo ve dolu seferler dahil olmak zere ilgili zin Belgesi kapsamnda gerekletirilen tamalar hakknda kronolojik srada verilen bilgileri ieren kaytlarn tutulduu seyir defteri. transfer center Kargo tamalarnda indirme, bindirme, ykleme, boaltma, aktarma, tasnif ve datm hizmetlerinin yapld yer.
road capacity Mevcut yol, trafik ve kontrol koullar altnda verilen bir zaman sresinde, bir erit veya bir platformun belli bir kesiminden kabul edilebilir ller iinde gemesi beklenen azami tat says.
krgir / masonry
Yaklam imlasn tutmak, kpry ve yaklam imlasn akarsuyun zararl tesirlerinden korumak iin yaplan tahkimat eiti.
G aktarma organlarnda hareketi vites kutusundan diferansiyele ileten mil.
krgir kpr / stone bridge kargo / cargo
Doal ya da yapay ta ve bloklarn har ad verilen balayc malzemelerle veya harsz olarak rlmesiyle oluturulan yapm sistemi.
karayolu tama ynetmelii / road transport regulation Karayolu tama faaliyetlerini dzenleme amacyla Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Bakanlnca yaymlanan ynetmelik. karayolu yap yaklama mesafesi / highway building approach
distance
39
kargo iletmecisi / cargo operator Bamsz bir iyerinin kullanma hakkna sahip olan ve kargoyu teslim alarak ksa srede gnderilene ulatrmak amacyla kendi gzetimi ve denetimi altnda ykleme, boaltma, depolama, istifleme, aktarma ve gnderilene teslim gibi hizmetleri yerine getiren, tamay yapan veya yaptran ve bundan doacak sorumluluu stlenen kii. kargo tasnif ve aktarma merkezi
/ cargo classification & transhipment center Kargo tamalarnda indirme, binULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Tek parada en fazla yz kilogram gemeyen, genellikle ambalaj ve kap ierisinde olan kk boyutlu koli, sandk, paket gibi para eya.
katlma eridi (hzlanma eridi)
dirme, ykleme, boaltma, aktarma, tasnif ve datm hizmetlerinin yapld yer.
katlma eridi (hzlanma eridi)
/ acceleration lane Bir platforma giren bir tatn zerinde seyredecei ve hzn, transit trafie daha gvenle katlacak dzeye karmasna olanak vermek ve ana platformdaki trafie de gerekli olabilecek manevra ve davranlar yapabilmesi iin gerekli zaman ve mesafeyi brakmak amacyla tesis edilmi erit.
kesme dayanmnn artrlmas iin sistematik olarak uygulanan destek eleman.
kayar kalp / slip form
kayc mesnet / sliding support Dorusal veya dairesel hareket eden mesnet.
Kayarak ilerleyen kalp.
katyonik bitm emlsiyonu /
kavisli kaplama / curved cover slab
Tempan duvar ile kpr giri ve klarndaki kanat duvarlarnda kullanlan yamuk veya gen eklindeki talar.
cationic bitumen emulsion Bitm emlsiyonlarnda kullanlan emlgatrlerin bitmde znen ksm pozitif ykl ise retilen katyonik bitm emlsiyonudur.
kayt / registration Yetkili bir idare tarafndan aracn sahibini, teknik zelliklerini ve aracn kayt numarasn gsteren bir tantm belgesinin verilmesi. kaza kara noktas / accident black
kazazede / casualty Kazaya uram, kaza geirmi olan kimse. kaz / excavation
spot Belirli bir nedenden dolay belirli bir kaza trnn younlat ve belirlenen bir kriteri aan veya kriterin ald kesim veya nokta.
kavak / junction
ki veya daha fazla karayolunun kesimesi, birlemesi ve ayrlmas ile oluan ortak alan.
kazn tama gc / bearing kaya bulonu / rock bolt

Projelerde gsterilen veya idare tarafndan belirtilen yerlerde, durayl olmayan kaya bloklarn yerinde sabitlenmesi iin tek olarak, kayann
kazk aral / pile spacing
capacity of a pile Kazn o zemin ierisinde tayabilecei yk kapasitesi. Kazklar arasndaki mesafe.
Yol gvdesinin oluturulabilmesi iin yaplan, yol tabannn oturaca yerde bulunan ve uygun nitelikte olmayan zayf tabii zemin tabakasnn kaldrlmas, kazdan kan nitelii uygun malzemenin dolgularn tamamlanmas iin yeterli miktarda olmamas halinde ariyet yerlerinde yaplan ilem; sanat yaplar temelleri, drenaj ve su akn salamak iin yaplan ilemlerin tm.
40
KARAYOLU
terimleri
kent (ehir)
kazk boyu / pile length kazkl temel / pile foundation Siltli, killi vb. salam olmayan zeminlerde temele gelen yk zemine aktaran derin bir temel eidi. kemer / arch
Kazn uzunluu.
kenar hendei / side ditch Yol yzeyi ve yaknndan gelen yzeysel sularn toplanp yol boyunca akt ksm. kenar ta / curb stone
Yol platformunun snrlarn ve yolun gidi ynn gstermek zere, yol kenarlarna belli aralklarla yerletirilen k yanstc eleman.
kemer akl / arch span
kemer aln / archivolt
kemer karn / intrados kemer srt / extrados
Kemerin st (yzey) alan.
Kemerin alt (i) yzey alan.
Kemere cephesinden bakldnda grnen ta dizisi.
Kemerin oturduu iki mesnet arasndaki mesafe ya da iki zengi arasndaki yatay uzaklk.
Bir akln geilmesi amacyla, ke narlar ayaklara oturtmak suretiyle yay eklinde yaplan krgir yap paras.
kendi hesabna tamaclk /
kendiliinden yerleen beton /
kenar aklk / end span kenar ayak / abutment
Kenar ayaklarn yanndaki aklklar. Kprnn banda ve sonundaki ayaklar.
Yolun dorultusunu ve kenarlarn gstermek zere, yol kenarlarna belirli aralklarla yerletirilen eleman.
41
kenar izgisi / border line Kaplama zerinde karayolu eridinin d snrn gsteren izgi. kenar dikmesi / marker post
kenar ayak perdesi / backwall Kazk ayakl kprlerde imlann kenar ayak kazklarna itki vermemesi iin kazk ayaklara yaplan perde.
kenet / clamp Talar birbirine balamakta kullanlan, iki ucu kvrk, 5-8 mm kalnlk, 50-60 mm genilik ve 20-30 cm uzunluunda, yatay demir ubuk. kent (ehir) / urban area
self-compacting concrete Beton dkmnde vibrasyon ve sktrma gerektirmeyen, kendi arl ile youn donatl blgelerde bile kalb tamamen doldurabilen, yerleebilen, sertlemi haliyle younluu, homojenlii ve kalcl vibrasyonla kalba yerletirilmi beton zelliinde olan beton.
transport on own account Yolcu ve mal tamaclnn, teebbsn kendi ticari/ekonomik faaliyetinden kaynaklanan nedenlerle veya alanlarn tamak amacyla yaplmas ya da kr amal olmayan bir kurulu tarafndan, kendi yelerine sosyal hizmet salamak amacyla cretsiz olarak gerekletirilmesi.
Nfus ounluunun ticaret, sanayi veya ynetimle ilgili ilerle urat, tarmsal etkinliklerin olmad yerleim alan.
kesilme
kesilme / setting
Bitm krecikleri etrafndaki yklerin muhtelif yollarla kaybolmas dolaysyla kreciklerin yan yana gelerek bir bitm filmi meydana getirmesi.
k program haritas / winter
kesin proje / final design
keski / nipper Genel anlamda talar kesmeye ve yontmaya yarayan alet. kesme dii (kpr kenar ayak temellerinde) / shear key
Onayl n projesine uygun olarak; yol, kpr, viyadk, tnel vb.nin her trl elemannn daha byk lekli ekilde boyutlandrld, detaylandrld proje.
ky kenar izgisi / shore edge line
program map K programndaki yollarn nem derecelerine gre daim ak tutulacak yollar ve imkn bulunduka ak tutulacak yollar olarak belirlendii harita.
kymet takdiri (deerleme) /
keson / caisson Salam zeminin derinde olmas ve kazk temellere gre daha geni karne ve salam temel yapmak gerektii durumlarda zemin zerinde ii bo olarak ina edilen kanivo ve arlndan da yararlanlarak istenilen derinlie indirilerek uygulanan temel biimi. k-faktr / k-factor Yl iinde gzlemlenen saatlik en yksek trafik hacminin (30., 50., 100. veya 200. saat) yllk ortalama gnlk trafie gre deiimi. krmz kot / grade elevation
kilit ta / keystone Kemer kubbe ve tonozlarn tepe noktalarna konan, stne gelen arl yanndaki talara aktaran ta, anahtar ta. kilometre / kilometer
valuation Belirgin zelliklere sahip olan kesin bir pazar ve fiyat olmayan tanr veya tanmaz mallarn parasal deerini ortaya koyma veya tahmin ilemi.
Deniz, tabii ve suni gller ile akarsularda, ky izgisinden sonraki kara ynnde su hareketlerinin oluturduu kumluk, akllk, kayalk, talk, sazlk, bataklk ve benzeri alanlarn doal snr.
kilometre eitlii / station
Karayolu gzergh zerindeki herhangi bir noktann bitmi yol kaplama st kotu.
Yol zerinde herhangi bir noktann proje balangcna olan uzaklnn kilometre + metre olarak ifadesi (15+225.05 gibi).
k program / winter program
Bakm altnda tutulan karayollarnn k mevsiminde trafie ak bulundurulmas iin uygulanan program.
kimyasal katk / chemical additive
equation Ripaj, varyant veya lm farkllklar nedeni ile kotta veya kilometrede yaplan deiikliklerin geri (G) ve ileri () olarak belirtilmesi (rnein 6+845.12G/6+840.33 gibi). Taze ve sertlemi betonun baz
42
KARAYOLU
terimleri
kontrol kesim numaras
kitabe / inscription Bir ant eserin zerine eseri yaptrann ad ve yl gibi tantm ve bilgilendirme amal yazlan yazt. klasik (alaturka, oluklu) kiremit / pantile
Karl alnmak zere ve belirli bir sre iin bakas hesabna ya da aracn sahibi olan iletme ile bir kira szlemesi imzalanmak suretiyle kendi hesabna karayoluyla uluslararas eya tamacl ile itigal eden bir iletmeye ait olan herhangi bir tat.
zelliklerini deitirmek iin kartrma ilemi esnasnda betona imento ktlesine oranla ok az miktarda eklenen malzeme.
Kirileri elik, demesi betonarme olan kpr sistemi.
koni / cone
kiralk tat / hired vehicle
konimento / bill of loading
zellikle yol almalarnn olduu yerlerde kullanlan trafik kontrol eleman.
kiri / beam
Yarm silindir eklinde, ularndan biri tekinden biraz daha geni olan, %20-%30 arasndaki at eimlerinde kullanlabilen kiremit cinsi.
kolon / column
kombine tamaclk / combined
Ykleri temele tayan dikey eleman.
kontrol belgesi / inspection sertificate Otobsler ve yolcu otobsleri iin yolcu manifestosu.
konteyner / container Bir tama donanm paras olarak, ykleme biimi korunarak veya bozulmadan birden ok tama tryle tanmasna imkan verebilen, tama yolunda aktarma ve istiflemeye, kolaylkla doldurulup boaltlmaya, birok kez kullanlmaya uygun ve dayankl malzemeden imal edilmi kapal yap.
zerinde tanan ykn ierii ile ilgili bilgiler bulunan yk tama senedi.
komisyoncu / commission agent
Yk veren kiiye yke uygun arac bulan ve ara sahibinden komisyon alan kii. bridge
43
transport Tamacln byk ksmnn demiryolu, i suyolu veya denizyolu ile yapld, tamann balang veya son etabnn mmkn olan en ksa mesafeyle kara tamaclyla yapld intermodal tamaclk tr.
kontrol kesim haritas / control section map Karayollarn tekil eden her snftan yolun kontrol kesimler halinde gsterildii karayolu haritas. Bu haritada, karayollar zerinde bulunan yerleim yerleri ile yol kavaklar, uzunluklar ile birlikte gsterilmektedir. kontrol kesim numaras /
kompozit kpr / composite
control section number Karayolunun belirli noktalardan belirli uzunluklarda blnmesi ile olumakta olup, bu noktalar ele alnan kesimi aklkla tanmlayabilecek noktalar olmaldr. Uzunluu yolun zelliklerine ve kesimin
kontrol mhendisi
balang ve biti noktalarn gsterecek belirtilerin varlna bal olarak saptanmaktadr. Devlet ve il yollarnda kavaklar ve il snrlar balang ve biti noktalar olarak seilmektedir.
kotlu plan / detailed elevation plan kpr / bridge Hesap akl 10mden byk (10m dahil) akarsu, vadi, karayolu, demiryolu gibi engelleri gemek amacyla kullanlan karayolu yaps. kpr altyaps / bridge substruc(bkz. plankote)
kontrol mhendisi / control
koridor / corridor
engineer banda idareyi temsil etmek zere yetkilendirilerek atanan, iin yapln ve kullanlan malzemelerin proje ve artnamelerde istenilen nitelikte olup olmadn kontrol eden, mavir veya kontrollk birimi.
korkuluk (tarihi kprlerde) /
korni / corniche
Kprnn her iki tarafnda tempan duvar ile korkuluu ayran, boydan boya giden dz veya profilli knt.
parapet Kprnn iki tarafnda ve tempan duvarnn zerinde ykselen, geite gvenlii salayan kpr eleman.
Planlanan veya mevcut bir yolun balang ve bitim mahallerini kapsayan, toporafik snrlamalara gre deiken genilikte olabilen ve eritsel olarak nitelenebilecek bir alan.
kpr bakm / bridge maintenance Kpr ve kpr ile ilgili bir yapnn ngrlen grevi srekli olarak yerine getirmesini salamak amac ile orijinal yapsnn muhafazas iin yaplan alma. kpr boyu / bridge length
Kprnn bandaki yaklam pla ile kesitii izgiden, sonundaki yaklam pla ile kesitii izgiye kadar olan toplam uzunluk.
ture Kprnn styaps altnda kalan ayak ve temel ksmlar.
kpr cinsi / bridge type
korozyon / corrosion
kot / elevation
Herhangi bir noktann belirli bir dzleme gre alaklk veya ykseklii, rakm.
Baz maddelerin kimyasal yoldan malzemeyi tahrip etmeleri olayna verilen genel ad.
kpr eimi (tarih kprler) / gradient slope Byk gz zerinden yanlara doru verilen ve iki tarafta yol seviyesi ile birleen eim. kpr envanteri / bridge inven-
Kprnn yapld malzemeye gre (betonarme, elik vb.) adlandrlmas.
kota / quota
ki kit tarafn yetkili makamlar arasnda yllk olarak teati edilen izin belgesi says.
kpr genilii / bridge width
Kpr tabliyesi enkesitinin d kenarlar arasndaki mesafe.

44
tory Kprye ait tm elemanlarn ve yaplarn geometriye dayal ihtiya duyulan bilgilerinin topland ve deerlendirildii bilgi kaynaklar.
KARAYOLU
terimleri
kutu menfez
kpr (kemer) gz / arch Kprnn ayaklar arasndaki boluk. kpr korkuluu / bridge railing kpr muayenesi / bridge inspeKpr boyunca her iki tarafta bulunan koruyucu parmaklklar.
noktada bir kpr vastasyla, hareket halindeki trafii etkilemeyecek ekilde oluturulan kavak sistemi.
kurp (yatay ve dey kurp) /
kpr onarm / bridge repair Kprlerden gvenli trafik aknn salanmas iin kpr elemanlarndaki veya kpry koruyan yaplardaki hasarlarn giderilmesi ya da hasarl elemanlarn deitirilmesi. kpr plankotesi / bridge survey
map Kpr lm haritas.
ction Kpr elemanlarnn incelenerek hasarlarnn tespit edilmesi ve kayt altna alnmas.
kurp genilemesi / curve widening
curve Proje yatay ve dey hattndaki dorusal kesimleri birletiren erisel veya dairesel karayolu kesimi.
kpr antiyesi / bridge site Kpr inaat sahas. kpr tabliyesi / deck, slab
kpr styaps / bridge superstructure Kprnn ayaklar stnde kalan ksm. kpr yaya yolu / bridge sidewalk Kpr tabliyesinin her iki tarafnda yayalarn zerinden emniyetli yrmeleri iin ayrlm ksm. kprl kavak / bridge crossing,
flyover junction ki veya daha fazla yolun kesitii
45
kpr tipi / bridge type Kpr sistemi (basit kiri, ngerilmeli vb.).
Kpr ayaklar zerinde bulunan styap eleman.
kusurlar tablosu / checklist of defects Ara Muayenesi Sonucu Belirlenen Eksikliklere likin Kusur Gruplar Ynergesi kapsamnda Karayolu Dzenleme Genel Mdrlnce dzenlenen ve arata tespit edilen eksiklikleri/kusurlar belirten ve bu eksikliklerin/kusurlarn hangi kusur grubuna girdiini gsteren tablo. kusursuz ara / defect-free kutu kiri / box girder, hollow
Muayene edilen arata herhangi bir eksikliin bulunmamas hali. girder En kesiti kutu eklinde olan, ii boluklu kiri tipi; kutu kesitli kiri.
kurunsuz benzin / unleaded gasoline Organik kurun bileikleri katlmam benzin.
Dar kurplarda uzun aralarn dnn kolaylatrmak iin platform geniliinin arttrlmas.
kutu menfez / box culvert
Yzeysel drenaj srasnda, dolgunun bir tarafnda biriken veya bu taraftan gelen akarsuyu yol gvdesinin dier tarafna geirmek zere kullanlan kare veya dikdrtgen kesitli betonarme su geidi.
kk ukurlarn doldurulmas
kk ukurlarn doldurulmas
/ filling Yol st yapsndaki mnferit ukurlarn yama malzemesi ile doldurularak onarlmas.
klah / cone
klnk / flat pick
kr etmek / asphalt curing Sv petrol asfalt ierisine katlan benzinin, gazyann ve mazotun buharlamas. naat esnasnda sv petrol asfaltlar tam olarak kr edilemez, kr inaat sonrasnda da bir sre devam eder. Bu sre yava kr eden (SC) cinsi sv petrol asfaltlar iin birka yl da srebilir. kresel mesnet / spherical bearing
Kayalar paralamakta ve yumuak talar sayalamakta kullanlan sivri kazma.
Selyaranlarn at rts.
lastik tekerlekli ekskavatr / rubber-wheeled excavator Deiik seviyelerdeki zemini snrl miktarda kazmak, gevek malzemeyi ya da kazlm topra bir yere ymak ya da yklemek iin kullanlan lastik tekerlekli i makinesi.
lase / lase, group of combined curve Ksa mesafede ykselmek gerektiinde birbirini ksa aralklarla izleyen ok saydaki kk yatay kurplar ile oluturulan yol kesimi. lastik tekerlekli dozer / rubber-
ber-wheeled roller
lastik tekerlekli silindir / rub-
lastik / tyre, tire Aralarn yol zerinde gidiini salayan temel para.
wheeled dozer nnde geni bir ba olan, toprak tesviyesinde kullanlan, lastik tekerlekli bir i makinesi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 46
KARAYOLU
terimleri
mal
lastik tekerlekli ykleyici /
rubber-wheeled loader Malzemeyi bir yerden alp baka bir yere yklemek iin kullanlan makine.
Yerden ykseklii azaltlm, ar tamalar iin zel yar rmork.
lastik tekerlekli traktr / farm tractor Belirli artlarda rmork ve yar rmork ekebilen, ancak ticari amala tamada kullanlmayan tarm arac.
madrga (madraba) / lump
mafsal / pin, hinge lojistik iletmecisi / logistics

operator Tamaclk faaliyetinin yan sra; bamsz bir iyerinin kullanm hakkna sahip olarak mterilerine ait eyay teslim aldktan sonra kendi gzetim ve denetimi altnda ykleme, boaltma, depolama, istifleme, paketleme, tasnif, etiketleme, sipari planlamas, datm, teslimat ve benzeri hizmetlerin tamamn veya bir ksmn stlenen gerek veya tzel kii.
hummer Mur ve benzeri aletlerin bana vurularak kullanlan 2-3 kg arlndaki bir eit ta ekici. Pim, mil. Setleme.
mahmuz / dike mahrece iade beyannamesi /
lowbed (alak asi yar rmork)

/ lowbed semi-trailer
mal / mulch Yol boylarnda dikilen bitkilerin geliip topra tutmasna kar geen srete toprak yzeyinin d etkenlere kar korunmas ve toprak neminin muhafaza edilmesi amacyla
decleration for returning the goods to the country of origin Mahrecine iade eyann ithalats tarafndan geldii yere geri gnderilmesi iin dzenlenen belge.
47
manivela
mansap / downstream Ak aa, suyun sanat yaplarndan kt ksm.
Talar tama amal kullanlan, bir ucunun bal bulunduu bir nokta etrafnda dnen bir tr kaldra.
kullanlan polietilen, odun tala, am ibreleri vb. materyal.
manivela / crank lever
mesi sonucu oluan ta.
mekik servis / shuttle service nceden oluturulmu yolcu gruplarnn, dar ve gidi dn seyahatlerinde tek bir hareket noktasndan alnp tek bir var noktasna tanmas. memba / upstream Suyun sanat yapsna geldii ksm. menfez / culvert
mar motoru / starter motor Akden ald elektrik enerjisini elektomanyetizma prensibine gre mekanik enerjiye evirerek, oluturulan bu mekanik enerji ile mar dilisi zerinden motorun volan dndrlerek ihtiya duyulan ilk hareketi salayan para.
mesleki yeterlilik / professional competence Meslein icras ile ilgili eitim, bilgi, beceri ve donanma sahip olmak. mesleki yeterlilik belgesi / pro-
mesleki saygnlk / good repute Ticari alanda ve meslein icras ile ilgili konularda kt hret sahibi olmamak.
mesk un mahal / residential area l, ile, kasaba, ky, toplu iyeri veya sanayi blgeleri gibi insanlarn topluca yaadklar; yol, su, elektrik, ulam, p toplama, kanalizasyon, aydnlatma gibi kamu hizmetlerinden istifade ettikleri toplu yaam ve alma alanlarn ve bu alanlarn bitiminden 500 metreye kadar olan mesafeyi kapsayan yer.
mesleki yeterlilik eitimi / pro-
menfez temizlii / maintenance
Mcavir alanlardan yola gelecek her trl suyu, yolun iletme sresi boyunca yerine getirecei fonksiyonu zedelemeyecek ekilde yoldan geirerek uzaklatrmak iin yol gvdesi altnda ina edilen ve akl 10 metreye kadar olan sanat yaps. of culvert Yeralt dren tesislerine ait dearj noktalarnn teressbat, kar, buz, al, ot ve benzeri yabanc maddelere kar korunmalarnn salanmas. Kalkerlerin bakalaarak kristalleULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
fessional competence certificate Karayolu Tama Ynetmeliinde ngrlen ve kiilerde mesleki yeterliliin bulunduunu gsteren belge.
competence completion certificate Mesleki yeterlilik eitimini tamamlam olanlara bu eitimi veren kurulua verilen belge. competence training Karayolu Tama Ynetmelii kap48
mesleki yeterlilik eitimi tamamlama belgesi / professional
fessional competence training Karayolu Tama Ynetmelii kapsamndaki faaliyetlerle ilgili bir mesleki yeterliliin kazandrlmas amacyla verilecek eitim.
mermer / marble
mesleki yeterlilik eitimi yetki belgesi / licence for professional
KARAYOLU
terimleri
motor kilidi
samnda mesleki yeterlilik eitimi vermek zere faaliyette bulunacak gerek ve tzel kiilere Bakanlka verilecek yetki belgesi.
mesleki yeterlilik snav / profes-
mesnet / bearing Ayaklar zerine yerletirilen, kprleri olumsuz etkilerden koruyan yap eleman.
sional competence exam Kiilerde mesleki yeterliliin bulunup bulunmadnn anlalmas amacyla yaplacak snav.
mini kazk / mini pile Sanat yaplarnn temellerinde kullanlan, boyutlar kk olan kazk. minibs / minibus
mek veya betona zel nitelikler kazandrmak amacyla kullanlan ince malzemeler.
metamorfik kaya / metamorphic rock Kayalarn yeni bir ortamda, deiik fiziksel ve kimyasal artlar altnda uradklar kat haldeki mineralojik ve yapsal deiiklie neden olan metamorfizmann oluturduu kayalar. metroloji / metrology mcr / stone chips
lm bilimi ve uygulanabilir olmasnn salanmas.
Yaps itibariyle srcsnden baka 8 ila 14 oturma yeri olan ve insan tamak iin imal edilmi bulunan motorlu tat.
mcr serici / chip spreader Sathi kaplamalarda mcr (agrega) seriminde kullanlan bir ara veya ekipman.
Tek boy, krlm, keli ta malzeme.
motor / engine Aracn hareketi iin gerekli gc salayan aksam. mineral katk / mineral additive
Betonun baz zelliklerini iyiletir49
moloz ta / rubble stone Dorudan doruya ocaktan kt ekliyle kullanlan veya yalnzca yatak yzleri mmkn olduu lde ekile dzeltilerek kullanlan ta. motor kilidi / immobilizer Kontak anahtarnn karlmasnn ardndan hrszla kar motorun elektronik olarak kilitlenmesini salayan sistem.
modifiye bitm / modified bitumen retim srasnda bir ya da daha fazla kimyasal katk kullanlarak reolojik zellikleri iyiletirilen bitm.
motorlu bisiklet
motorlu bisiklet / moped Silindir hacmi 50 santimetrekp gemeyen, iten patlamal motorla donatlm ve imal hz saatte 50 kmden az olan bisiklettir.
mavir / consultant dare adna kontrollk hizmetlerini yrten kii veya firma, danman. mteahhit (yklenici) / contractor
motosiklet / motorcycle 2 veya 3 tekerlekli sepetli veya sepetsiz motorlu aralar. Bunlardan karoserisi yk tayabilecek ekilde sandkl veya zel biimde yaplm olan ve yolcu tamalarnda kullanlmayan 3 tekerlekli motosikletlere yk motosikleti (triportr) denir. mozeta (mucarta) / bush hammer
Sert talarn yzn dzlemekte kullanlan bir eit dili tokmak.
mtemilat / outbuilding Tanmazn kullanmn kolaylatran ek tesis.
muayene kanal / technical inspection channel Muayeneye gelen aralarn Ara Muayene stasyonlarnn Almas, letilmesi ve Ara Muayenesi Hakknda Ynetmelikte belirtilen usul ve esaslar dahilinde tm muayenelerinin yapld, muayene ara ve gereleri ile donatlan peron. mur / chisel
Sayalanm olan talarn kabasn almakta veya oyuk amakta kullanlan sivri ulu elik kalem.
mtemmim cz / integral part Btnleyici para, asl eyin temel unsuru olan ve o ey yok edilmedike, zarara uratlmadka veya yaps deitirilmedike ondan ayrlmasna olanak bulunmayan para.
Szlemede belirtilen artlar ierisinde ii yapmay, bunun iin gerekli her trl malzeme, ii, makine, alet vb.nin teminini ve iin tamamlanmasn zerine alan zel veya tzel kii.
mcavir alan / urban area mar mevzuatna gre belediyelerin kontrol ve sorumluluu altndaki alan. mhimmat / ammunition
nakliyat ambar / warehouse Bir veya birden fazla gnderenden toplu veya para ba eyann teslim alnarak iletmecinin gzetimi ve denetimi altnda ykleme, boaltma, depolama, istifleme, aktarma ve gnderilene teslim gibi hizmetlerin yapld yer. nakliyat ambar iletmecisi /
warehouse operator Bamsz bir iyerinin kullanma hakkna sahip olan ve eyay teslim alarak kendi gzetim ve denetimi altnda ykleme, boaltma, depolama, istifleme, aktarma ve gnderilene teslim gibi hizmetleri yerine getiren; tamay yapan veya yaptran
50
Tahripleri dahil ederek savunma ve saldryla balantl olarak kullanmak iin patlayclar, sevk barutu, fiek, balatc, terkip veya nkleer, biyolojik ve kimyasal malzemelerle ykl cihaz.
KARAYOLU
terimleri
ordino
ve bundan doacak sorumluluu stlenen kii.
nakliyeci / carrier
Nehir taban.
navlun / freightage Nakliye bedelinin katma deer vergisi hari tutarn ifade eden terim. nehir yata / river bed nervr / rib
Tamaclkla uraan kii
nokta hz / spot speed Bir tatn, karayolunun belli bir noktasndan getii andaki hz.
sndaki ykseklik farklarnn belirlenmesi ii.
nervrl demir / ribbed bar
Betonla aderans arttrmak amacyla ubuun yzeyinde oluturulmu, ubuk eksenine belirli bir ayla veya alarla yer alan ve ubuk boyunca devam eden kntlar. Yzeyi dzgn olmayan demir.
ofset / offset, oblique parallel lines Geometrik burun ile fiziksel burun arasnda kalan blgede yaplan tarama.
value Bir yatrmn belli bir faiz oranna gre indirgenmi giderlerinin toplam ile indirgenmi net gelirleri toplam arasndaki fark. impact assessment evresel etki deerlendirmesi almalarnn sonularn ieren detayl rapor.
net bugnk deer / net present
nihai evresel etki deerlendirmesi raporu / final environmental
okul tat / school vehicle, school bus Genel olarak okul ncesi, ilkretim ve orta dereceli okullarn rencileri ile gzetici ve hizmetlilerin tanmalarnda kullanlan tat. oluk (tekerlek izinden oluan)
okul geidi / school crossing Genel olarak okul ncesi, ilkretim ve orta dereceli okullarn evresinde zellikle rencilerin gemesi iin tat yolundan ayrlm ve bir trafik iareti ile belirlenmi alan.
nihai proje / final project, as built
ni / niche Duvar iinde braklan oyuk, girinti. nivelman / leveling
Kesin ve uygulama (tatbikat) projelerine gre yapm almalar sonucunda oluan deiiklikleri de iine alan ve en son durumu yanstan projeler.
ondlasyon / corrugation, waves Yol zerinde, trafik akna gre enine dorultuda ve birbirine yakn belirli aralklarla oluan dalgaya benzer yzey deformasyonu.
/ rutting Asfalt kaplamalarda aralarn tekerlek izleri boyunca meydana gelen kmeler.
Arazide tespit edilmi noktalar ara51
ordino / waybill Konimento karlnda, yurt dndan gelen maln gmrkten ekilmesi iin verilen emir.
organik zemin
organik zemin/ organic soil Genellikle ok skabilen ve tama gleri dk, yksek dzeyde organik malzeme ieren zeminlere denir. orta ykl ticari tat / medium commercial vehicle Yolcu tama kapasitesi yaklak 1425 kii olan tatlar ve toplam ykl arl yaklak 3,5 ton ile 10 ton arasnda olan kamyon. ortak borulu enjeksiyon / common rail Tutuculu pskrtme de denen, yeni nesil dizel motorlarda kullanlan bir yakt enjeksiyon sistemi.
orta ayak / pier Kprnn kenar ayaklar dndaki ayaklar.
ka en az 15 oturma yeri olan ve insan tamak iin imal edilmi bulunan motorlu tat.
otokorkuluk / guardrail
Bir yolun kenarna ya da gidi ve dn eritlerinin ortasna yatay olarak yerletirilen metal ya da beton kiri.
ortalama seyahat hz / average
autodimming
otomatik grnt karartma /
ortalama seyir hz / average running speed Belirli bir yol kesimi uzunluunun, bu kesimden geen tatlarn ortalama seyir sresine bir tatn bir seyahat boyunca hareket halinde bulunduu zaman dilimlerinin toplam blnmesiyle bulunan hz. ortofoto / orthophoto
Hava fotoraf veya uydu grnts kullanlarak elde edilen, harita gibi belli bir lei olan fotorafik grnt.
travelling speed Belirli bir yol kesimi uzunluunun, o kesimde seyreden tatlarn tm durma ve duraklama sreleri dahil edilerek belirlenen ortalama seyahat sresine blnmesi ile bulunan hz.
Dikiz aynalarnda kullanlan duyarl aynann daha youn krarak, kararmas.
otomatik trafik saym cihaz /
otomobil / automobile, car
automatic traffic counting device Herhangi bir kullancya ihtiya duymakszn eitli sensrler araclyla yoldan geen tatlar sayan cihaz.
otoyol / motorway
otobs / bus Yaps itibariyle srcsnden baULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Yksek standartlara sahip, trafik seyrinde asgari hz snrlamas uygulanan, seyahat hz yksek ve zerinde erime kontrolnn uyguland karayolu.
52
Yaps itibariyle srcsnden baka en ok 7 oturma yeri olan ve insan tamak iin imal edilmi bulunan motorlu tat.
KARAYOLU
terimleri
ngerilmeli nekim kpr
permit kili anlamalar gerei yabanc lkelerden zel artlara bal olarak kota harici temin edilen gei belgesi.
dl (bonus) belgesi / bonus
n radye / apron Menfezlerde kanat duvarlar arasndaki ksm. ngerilmeli artekim kpr / pre-stressed post-tension bridge Betonu dkldkten sonra ngerme halatlar gerilen kpr sistemi. ngerilmeli beton / pre-stressed
n proje / preliminary/tentative design Kesin gzerghn ve yaklak maliyetinin belirlenmesi iin alternatif hatlarda yaplan mhendislik almalar.
fik gvenliini teknik ve ekonomik olarak karlayacak yol gzerghnn veya gzerghlarnn haritalar zerinde veya arazide aratrlmas.
n far / headlight, headlamp
lme belirsizlii / uncertainty of
l yk / dead load
measurement Makul olarak llen bykle atfedilen deerlerin dalmn karakterize eden ve l sonucuyla ilgili olan parametre. Kprnn kendi arl.
n cam / windshield, windscreen n ett (istikaf) / preliminary

survey Balang ve sonu tespit edilen iki nokta arasnda grecei hizmet (yerleim, sosyal ve ekonomik) bakmndan uzunluk, toprak ileri, drenaj, jeolojik ve toporafik yap ile trafik ve gelime faktrleri gibi hususlar gz nnde tutularak, karayolu geometrik standartlar ile tra53
ngerilmeli kazk / pre-stressed pile ngerme teknolojisiyle imal edilen ve ilave temel destei salamak amacyla yaplan derin temel eleman.
concrete Betona dkmden nce veya serbestletikten sonra basn verme teknolojisinde kullanlan beton.
ngerilmeli kiri / pre-stressed beam indeki germe kablolar veya kenarlarndan sktrlarak kesme ve ekme gerilmelerinin elimine edildii beton kullanlarak imal edilen eleman. ngerilmeli nekim kpr /
pre-stressed pretension bridge ngerme halatlar gerildikten sonra betonu dklen, fabrik ortamda dklen hazr kirili kpr sistemi.
ngerme elii
ngerme elii / pre-stressing

steel
ngerme donats / pre-stressed

tendon
nmlarn deitiren ya da deitirten iletmeler.
paletli delici / crawler drill

Kaya delme makinesi.
ngerme halat / pre-stressing

strand
zel amal tat / special-purpose vehicle zel amala insan veya eya tamak iin imal edilmi olan ve itfaiye, cankurtaran, cenaze, radyo, sinema, televizyon, ktphane, aratrma aralar ile bozuk veya hasara uram tat ve aralar ekmek veya tamak, kaldrmak gibi zel ilerde kullanlan motorlu aralar. zmal tat / equity vehicle
Ara tescil belgesinde yetki belgesi sahibi adna kaytl tat.
rlme / weaving Ayn ynde hareket eden trafik akmlarnn katlma ve ayrlma suretiyle kesimeleri.
paletli dozer / crawler dozer nnde geni bir ba olan, toprak tesviyesinde kullanlan paletli i makinesi.
paletli ekskavatr / crawler exca-
pafta / map sheet

Arazilerin teknik usullere gre llp belli oranda kltlerek bir altla izilmi haritas.
paketleyen / packer
vator Deiik seviyelerdeki zemini snrl miktarda kazmak, gevek malzemeyi ya da kazlm topra bir yere ymak ya da yklemek iin kullanlan paletli i makinesi.
Tehlikeli maddeleri, byk paketler ve orta boy hacimli konteynerler de dahil olmak zere, paketlere koyan ve gerektiinde paketleri tanmak zere hazr hale getiren iletmeler ile tehlikeli maddeleri paketleten ya da bu mallarn paketlerini ya da taULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
54
KARAYOLU
terimleri
pere
palmet / palm leaf Bir sapn iki tarafnda simetrik olarak sralanm uzunca yapraklardan oluan, sluplatrlm bitkisel bezeme motifi. palplan / sheet pile
Gevek zeminlerde yanal kmeleri nlemek iin elik, demir vb. malzemelerden yaplan plaka eklindeki kazk.
parsel / parcel Snrlar haritalarla belli edilmi arazi paras.
snda geici olarak alev ald fakat yanmaya devam etmedii en dk scakln, tespit edilmi deney artlar altnda llm deeri.
palye / bench
palye hendei / bench ditch
Yksek yarma ve dolgularda ev stabilitesi iin dzenlenen kademe.
panel kpr / panel bridge Yklan kprnn yerine yenisi yaplncaya kadar trafik aknn kesintiye uramamas iin yaplan geici kpr. parafin / paraffin
Palyeli olarak yaplan yarma ve dolgularda eve ve palyeye gelen yzeysel sularn toplanp dearj edildii drenaj yaps.
parselasyon / parcelling mar parselleri oluturmak amacyla, parseller ierisinde yol, meydan, yeil alan, park, otopark vb. kamu hizmetlerine ayrlan yerlerden herhangi birini veya birkan kapsayacak ekilde yaplan, tanmaz mallar ayrma ilemi. pas pay / concrete cover
per piece
para bana tama / transport
Bitm oluturan yapdan birisi olan parafinler veya alifatikler dorusal, boyutlu zincirsi yapda olup mumsu veya yas bir zellik gsterir.
patlayc madde / explosive material ADRnin A ekinin 2nci blm, 2.2.1inci alt ksmnda ifade edilen maddeler. payanda / buttress
Destek.
patina / patina Talarn yzeyinde zamanla oluan renk ve doku deiiklikleri.
Demir ve beton yzeyi arasndaki beton.
penetrasyon / penetration
Bitml malzemelerin, standart bir inenin belirli bir yk altnda ve srede, belirli scaklktaki bir numune ierisine dikey olarak girdii derinlik cinsinden ifade edilen kvamll.
park etme / parking Aralarn, durma ve duraklamas gereken haller dnda braklmas. parlama noktas / flash point
park alan / parking area Aralarn yol kenarnda ksa sreli bekleme amacyla kullandklar alan.
pere / riprap
Bir maddenin buharnn alev tema55
Tahkimat veya dolgu yzeylerinin su vb. etkilere kar korunmas amacyla istenilen kalnlkta dzgn ta ile yaplan harl veya kuru kaplama.
periyodik muayene
periyodik muayene / periodical
personel servis arac / personnel
technical inspection Aralarn cinslerine, kullanma ama ve ekillerine uygun olarak Ara Muayene stasyonlarnn Almas, letilmesi ve Ara Muayenesi Hakknda Ynetmelikte belirlenen srelerde yaplmas gereken muayene. vehicle Herhangi bir kamu kurum ve kuruluu veya zel veya tzel kiilerin personelini bir akit karl tayan ahs veya irketlere ait minibs veya otobs trndeki ticari ara.
plentmiks / plant mix
petrol tankeri / oil tanker truck
plentmiks temel / plant mix base Belirli gradasyon limitleri ierisinde srekli gradasyon verecek ekilde kaba ve ince olmak zere en az ayr tane boyutu grubunun uygun oranda su ile bir plentte kartrlmasyla hazrlanan malzemenin projesinde belirtilen plan, profil ve enkesitlere uygun olarak bir ya da birden fazla tabakalar halinde serilip sktrlmasyla oluturulan tabaka. polimer / polymer Birok kk molekln birleerek oluturduu byk molekl zinciri. polimer modifiye bitm (PMB) /
Plentte (tesiste) kartrma.
Akaryakt tayan byk yk kamyonu.
peyzaj / landscape
pilon / pylon
Kule.
Karayolunun doal evre zerindeki olumsuz etkilerini en aza indirebilmek, ev stabilitesine katkda bulunmak, grlt ve egzoz gazlarna kar engel oluturmak, yola estetik bir grnm kazandrmak amacyla yaplan tasarm ve uygulama almalar.
polimer modifiye bitm emlsiyonu / polymer modified bitumen
polymer modified bitumen Genellikle asfalt kaplamalarda tekerlek izi oluumunu, kaplamalardaki atlaklar, bitmn oksidasyonunu ya da kaplamann sudan dolay zarar grmesini kontrol altna almak amacyla bitme bir ya da daha fazla organik polimerler kartrlmas ile oluan bitml balayc. emulsion Datlan faz polimer modifiye bitm olan emlsiyon ya da lateks ile modifiye edilen bitm emlsiyonu.
plak kpr / slab bridge plankote / detailed elevation plan

Herhangi bir kavak, tesis veya sanat yapsnn yaplaca arazi blmnn kotlu, tesviye erili detayl plan. (bkz. basit plak kpr .)
pot mesnet / pot bearing
platform / platform
Karayolunun, tat yolu (kaplama) ile yaya yolu (kaldrm) veya banketinden oluan ksm.
profil (boykesit) / profile, longitudinal section Yol ekseninin dey dzlemdeki iz dm veya kotlu yol ekseni. proje / design Yolun ve yol yaplarnn imalat ncesi ve imalata ynelik esas ve detayla56
KARAYOLU
terimleri
rampa
rnn belirtildii rapor, hesaplamalar ve izim paftalar.
proje dey hatt / vertical align-
proje edy deeri / project equivalent axle load Yolun proje sresi iinde tek ynde gemesi beklenen toplam edeer 8,2 ton standart dingil yk tekerrr says. proje gabarisi / design clearance
ment Yolun boyuna kesiti (profil) zerinde yolun bitmi haline ait kotlar belirleyen dey eksen izgisi.
aksiyona girip balayc zellii olan rnler karan, ince toz halindeki silisli ve alminli madde.
pskrtme beton / shotcrete
Sv harcn yzeylere pskrtlmesi ile imal edilen beton.
R
radye temel / raft foundation Yayl temel, kaya ve talarla pekitirilen temel ukuru zerine ince beton dklp dzeltilerek yaplan temel. rakm / altitude
alignment Planda yolun doru paralar (aliyman), daire yaylar (kurp) veya gei erilerinden oluan yol eridinin harita zerinde takip ettii iz.
speed Yol tasarm yaplrken tatlarn gvenli ve konforlu hareketlerini salayan (kurp yarap, eim, dever vb.) karakteristikleri belirlemek iin nceden kabul edilmi olan teorik hz deeri.
proje hz (tasarm hz) / design
Aralarn ykl veya yksz olarak karayolunda gvenli seyirlerini temin amacyla karayolu yaplarnn (kpr, tnel vb.) uzunluk, genilik ve yksekliklerini belirleyen ller.
proje yatay hatt / horizontal
rakortman / transition, taper Yn veya eim deiikliklerini gvenlik ve konfor gereksinimlerine uygun bir sreklilik ve hzda gerekletirmek amacyla kullanlan eri. rampa / ramp, sliproad
Herhangi bir noktann deniz seviyesine gre ykseklii.
Farkl dzeydeki iki platformu birbirine balayan yol kesimi.
putrel / beam
Kiri.
puzolan / pozzolana
Kendi kendine balayclk zellii ok az olan veya hi olmayan ancak uygun rutubet artlarnda ve normal ortam scaklnda kire ile re57 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
raster harita
raster harita / raster map Mevcut bir haritann yansma deerlerinin belli bir znrlkte ve renk derinliinde koordinatl olarak depoland bilgisayar dosyas. refj / median Yolun geli ve gidi eritlerini birbirinden ayran, yol platformunun ortasnda bulunan toprak, beton vb. malzemeden oluan blm.
rgar / manhole Yol yzey sularn yer yer ana drenaj kanalna dearj etmek iin bordr kenarna yaplan tesis. rlve / drawn up rmork / trailer
Bir yapnn boyutlarnn llendirilmesi.
rodmiks / road mix Plentte veya yolda kartrma sonucunda elde edilen bakm malzemesi.
refj mahalli bakmevi / snow and ice control center Kar ve buz mcadele merkezi. reglaj / grading, finishing retarder / retarder
nce tesviye.
refj hendei / median ditch Blnm yollarn deverli kesimlerinde refje doru akan platform yzey suyu ile kendi yzey suyunu toplamak amacyla refjde tekil edilmi olan hendek.
Motorlu arala ekilen, insan veya yk tamak iin imal edilmi motorsuz tat.
ricat duvar / return walls
rijit styap / rigid pavemet Nispeten yksek eilme mukavemetine sahip ve portlant imentosundan yaplm tek tabakal plak vastas ile ykleri taban zeminine datan styap tipi. ripaj / relocation
Yol gvenliini salamak, yap ve toprak ilerini azaltmak amac ile yol ekseninin enine kesit iinde kaydrlmas.
Kpr kenar ayaklarnda kpr eksenine paralel olarak yaplan ve arasndaki imlay tutmaya yarayan duvar.
Ar vastalar gvenli ve etkin bir ekilde yavalatan yksek verimli hidrolik sistemle alan, srtnmesiz, anmasz bir fren sistemi.
rper / benchmark
Yol boyunca en fazla 500 metrede bir dzenlenen ve gidi-dn nivelman ile koordinatlanlar belirlenmi sabit nokta.
rtret / top level of foundation
rzgr hesab / wind design Kpr projesi yaplrken lm yaplm rzgar kuvvetlerine gre kpr tasarm yaplmas.
Temelle zemin stnde kalan yap ksmn ayran dzlem, temelin st kotu.
58
KARAYOLU
terimleri
sehim
sabit otomatik trafik saym ve snflandrma sistemi / perma-
saak (otoyollarda) / canopy

Gie saa.
nent automatic traffic counting and classification system Yoldan geen tatlarn srekli olarak saym ve snflandrmasnn yaplmas amacyla yol kenar veya zerine kurulan sistem.
Temel tabakas zerine belirli zellikteki bitml balayc ve agregann birbiri pei sra serilip sktrld kaplama tr.
sayalamak / sizing
saa dn eridi / right turning
sahil tahkimat / shore protection Kprnn kenar ayaklarn, yol dolgusunu suyun etkilerinden korumak iin yaplan ve belli arlktaki blok kayalardan oluan yap. sanat yaps / engineering structure Kpr, tnel, menfez, istinat/iksa duvar, tahkimat vb. gibi mhendislik yaplar. sarsma bantlar / rumble strips
ing personnel Mhendislik iisi.
lane Bir kavakta saa dn yapan tatlara ayrlm, platformun normal kaplanm genilii iindeki bir trafik eridi veya transit trafik eritlerinin sanda ve onlara bitiik yardmc bir erit.
saysal harita / digital map Bilgisayar ortamnda klasik dosya ve veritaban dosyas eklinde tutulan harita. seme malzeme / selected material
saysal arazi modeli / digital terrain model Arazi yzeyinin x, y, z koordinatlar ile saysal olarak temsil edilmesi.
Ocaktan alnan eitli byklkteki talarn ucu sivri balyozlarla ekillendirilmesi ilemi.
sanat snf personel / engineer-
sed (sedde) duvar / berm wall Genellikle taknlarda yatak dna taan akarsularn evredeki araziye dalmasn nlemek zere iki sahil boyunca gerektii kadar yaplan duvar. sedimanter kayalar / sedimentary rock Yer yzne etkili fiziksel ve kimyasal koullar altnda ilksel kayacn anp, tanp, birikmesi ve sertleerek tekrar bir kaya oluturmas olayna sedimantasyon, bu oluan kayaca da sedimanter kaya denir.
Tabann tama gcn arttrmak iin dolgu, yarma ve styap tabanlarna projesinde belirtilen kalnlkta getirilerek serilip sktrlan, ariyet ocaklarndan veya kaz malzemelerinden temin edilen, fiziksel zellikleri artnamede belirtilen dolgu malzemesi.
surface dressing
59
sathi kaplama / surface treatment,
Aracn tekerlekleri araclyla iletilen titreim vastasyla dikkatsiz srcleri uyararak ortaya kabilecek bir tehlikeyi nlemeye yarayan yatay yol iaretleri.
sehim / deflection, sag Eilme, sarkma.
sektr kuruluu
sektr kuruluu / sectoral orga-
damage Srekli yaan yamurdan veya eriyen kardan oluan takn su sonucu meydana gelen hasar.
sel tahribat (sel hasar) / flood
nization yeleri gerek veya tzel kiiler olan, asgari yz yeye sahip ve yelerinin en az %80i yetki belgesi sahibi olarak KTY kapsamndaki faaliyetlerde bulunan dernek, vakf, birlik ve benzeri sivil toplum kurulular.
servis istasyonu / service station Karayolunda seyreden aralarn bakm, onarm, yalama ve ykama gibi ilerinin yapld tesis. servis yolu / service road
gereksinimlerini karlayabilecekleri deiik byklklerde ve deiik kapsamlardaki alanlar.
sevk irsaliyesi / waybill
Yapm, bakm ve onarm almalarnn yaplabilmesi iin trafiin geici olarak kanalize edildii yol.
selyaran / flood splitter
serbest akm hz / free flow speed Dk younluklu bir yol kesiminde herhangi bir kontrol gecikmesi olmakszn srclerin istedikleri hzda seyrettikleri hzlarn ortalamas. serbest blge ilem formu / free
Suyun ayaklara zarar vermeden gzler arasndan geiini salayan ve eitli ekillerde yaplan kpr eleman.
seyir defteri / logbook
zone disposition form Serbest blgede faaliyette bulunan kiilerin yaptklar her trl alm satm ilemi ile ilgili olarak dzenlenen belge.
servis alan (otoyollarda) /
;service area, rest area A, B, C tipi otoyol hizmet tesisi. Otoyol kullanclar iin konaklama, yeme ime, tuvalet, dinlenme alanlar gibi hizmetlerin bulunduu ve kullanclarn aralarnn park, akaryakt, yedek para, ykama, yalama, lastik tamiri, acil bakm servisi gibi
seyir teras (sofa) / view terrace Kpr demesinden yksek tutulan ve kitabe kk ile genellikle karlkl olarak ina edilen, ta sedirli bir dinlenme ve seyirlik yer. seyyar ara muayene istasyonu
seyir hz / running speed Belirli bir yol kesimi uzunluunun, tatn bu kesimdeki seyir zamanna blnmesiyle bulunan hz.
UBAK belgesi kapsamnda yaplan tamalarda ilgili tamalarn kronolojik sraya gre kaytlarn ieren belge.
Yurt ii tamalarda, gnderen tarafndan gnderilen eya iin dzenlenen; eyann ieriini, arln, hacmini, paketleme veya ambalaj ekli ile gerek deerini belirleyen ve gnderenin beyanna dayanan ilgili mevzuat hkmleri uyarnca dzenlenen belge.
/ mobile inspection station Tanabilir/mobil nitelikte olan ve zerinde fren, far, egzoz emisyon lm cihazlar ile dier alet ve cihazlarn bulunduu ve aralarn muayenesinin yapld istasyon.
60
KARAYOLU
terimleri
smel
sktrlm gaz / compressed gas ADRnin A ekinin 2nci blm, 2.2.2.1.2nci alt ksmnda ifade edilen maddeler. sv petrol asfalt / cut-back bitumen
silecek / wiper Aracn n cam, arka cam ve farlardaki su, kar ve pislikleri temizlemek amacyla kullanlan, bir kol ve kauuk lastikten oluan para.
61
svlama / liquefaction Dinamik ykler ve boluk suyu basncndaki art ve kayma dayanmndaki d sonucu zeminin kat halden sv hale geme sreci.
Ham petroln kolay uucu bileenlerinin damtma yoluyla uzaklatrlmasndan sonraki kalntya, ham petroln kaynama noktas yksek bir bileeninin, gazya tipinde orta derecede bir zc veya nafta ya da benzin tipi ok uucu bir zc kartrlmasyla elde edilen yumuak balayclar. 1- Yava kr olan sv petrol asfaltlar (SC): Ham petrol damtma kalntsna, ham petroln kaynama noktas yksek, mazot gibi, bir bileeninin kartrlmasyla elde edilen yumuak balayclar. 2- Orta hzda kr olan sv petrol asfaltlar (MC): Ham petrol damtma kalnts ile gazya tipinde orta derecede uucu bir zcnn kartrlmasndan elde edilen bitml balayclar. 3- abuk kr olan sv petrol asfaltlar (RC): Ham petroln damtma kalnts ile, nafta veya benzin tipi ok uucu bir zcnn kartrlmasndan elde edilen bitml balayclar.
silkot / seal coat Genellikle 1,25 cmden daha ince kalnlkta ve bir asfalt kaplamann yzeyini su geirmez hale getirmek iin kullanlan yzeysel kaplama. sis lambas / fog lamp sivri kemer / pointed arch Yarap kemer aklnn yarsndan byk olan kemer. siyah kot / ground elevation soutma / cooling
Sisli havalarda kullanlan far.
some noktas / point of intersection Aliymanlarn kesime noktas.
Karayolu gzergh zerindeki herhangi bir noktann doal arazi kotu.
sondaj / sondage, drilling Aratrma yaplan bir alanda alttaki yerleme katmanlarn tespit etmek ve incelemek amacyla dar bir alanda yaplan derin kaz. sorumluluk sigortas / liability
soyulma / stripping
insurance Zorunlu karayolu tamaclk mali sorumluluk sigortas.
sklme / raveling
Daha ok suyun etkisi ile bitml balaycnn agrega yzeyinden ayrlmas.
smel / footing
Kolon altna yk daha geni alana yaymak amacyla yaplan temel eleman.
Agrega danelerinin kaplamadaki yerlerinden ayrlmas ile meydana gelen, yzeyden aaya ve yanlara doru gelien bozulma.
szlemeli tat
spiral / spiral Deitirilebilen dner paralar ile ta levha ve demir kesmek, ta silmek, pas gidermek gibi ilerde kullanlan elektrikli el aygt. stabilite / stability Kaplamann deformasyona gsterdii diren. stabilize yol / aggregate road
kar
szlemeli tat / contracted vehicle Yetki belgesi sahibinin noterden yaplm bir tama geliri paylam veya kira szlemesine dayanarak kendi unvan ve sorumluluu altnda altraca, bakasna ait tat.
nun hemen nnde egzoz borusunda oluan grlt seviyesinin azaltlmasna yardmc olan para.
su kemeri / aqueduct Uzak mesafelerden su getirmek iin yaplm kemerli suyolu. su srtmesi / water damage su terazisi / bubble level, spirit level Marangozlukta, dlgerlikte, duvarclkta yatay ve dey dzlemi bulmak iin kullanlan basit dze. su yaltm / water proofing
Granler alt temel tabakas kalnl en az 20 cm ve granler temel tabakas kalnl en az 10 cm olarak ina edilen yol.
sprge / road sweeper Yol temizleme arac veya ekipman. srekli kiri kpr / continuous
srekli plak kpr / continuous
beam bridge Mesnetler zerinde sreklilii de vam eden kirileri olan kpr sistemi.
srekli temel / continuous footing srtnme katsays / coefficient

Mtemadi temel, erit temel.
slab bridge Mesnetler zerinde sreklilii devam eden ve plak demesi olan kpr sistemi.
sulu tohum ekimi / hydro-seeding zel imal edilmi, hareketli tanklar iinde kartrlan su, tohum, kimyasal stabilizatr, mal materyali ve gbrenin zel bir pskrtme sistemi ile ev yzeyine pskrtlmesi ilemi. susturucu / silencer, muffler
Atk gazlarn kt egzoz borusuULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Yapy suyun etkilerinden korumak iin yaplan ilem.
srtnme kaz / friction pile
src / driver
Karayolunda, motorlu veya motorsuz bir arac veya tat sevk ve idare eden kii.
62
Etrafndaki evre srtnmesi ile ykn nemli bir ksmn tayan yan srtnmeli, yzen kazk.
of friction (COF) ki yzeyi temas halinde tutan kuvvetin srtnme kuvvetine oran.
KARAYOLU
terimleri
ufa hakk
ahmerdan / power hammer

Destekleyici kazklar veya spndaj kazklarn zemine akmaya yarayan, arl birka tonu bulabilen byk eki veya bu ekile donatlm makine.
erit / lane
akul (ekl) / plumb
erit izgisi / lane line
Tatlarn bir dizi halinde gvenli seyredebilmeleri iin tat yolunun izgilerle ayrlm blm. Kaplama zerinde trafik akm eritlerini birbirinden ayran ve eritlerin i snrlarn gsteren izgi.
Gayrimenkul malikinin temlik hakknn yasaklanmas, kstlanmas veya kiisel haklarn kuvvetlendirilmesi amacyla nc kiileri uyarc mahiyette tapu ktnn erhler stununa yazlan hususlar.
Ucuna kk, konik madeni bir arlk balanm ipten ibaret alet.
antiye efi / site chief engineer
anzman, vites kutusu / transmission, gear box Srcye deiik hz seenekleri sunan aksam. asi / chassis ehir geii / city crossing
Hareketli aralarn iskeleti, ereve.
Mteahhit adna iin yaplmasn teknik ve idari bakmdan yrten, i sresince antiyede bulunan, mteahhit tarafndan kendisine temsil yetkisi verilen ve Mhendis ve Mimar Odalar Kanununa gre bu yetkiyi ve sorumluluu tayabilecek kii.
ev deeri / slope ratio evlerin yatayla yapm olduu eimin; a, yatay/dey dzlemlerin birbirlerine oran veya yzde olarak ifadesi. ofr / driver
Karayolunda, ticari olarak tescil edilmi bir motorlu tat sren kii.
ev / slope Yolun doal arazi ile balantsn salamak iin yarma ve dolgularda oluturulan eimli yzey.
erit denetim birimi / lane controller erit zerine tesis edilen elektronik cihazlar denetleyen nite.
Yolun yerleim yeri ierisinde kalan blm.
ube eflii / center of district
ehirleraras tama / inter-city
erh / restriction
63
transport Herhangi bir ilin herhangi bir noktasndan veya yerleim biriminden balayp dier bir ilin herhangi bir noktasnda veya yerleim biriminde biten tama.
ufa hakk / right of pre-emption, first right of purchase nalm, ncelikle alm hakk. Hak-
Yollarn, sanat yaplarnn ve yola ait tesislerin muhafaza, bakm ve onarmlarnn salanmas amacyla blge mdrlklerinde bakm bamhendisliine bal bakm alt birimi.
ut duvar
kn ilikin bulunduu tanmaz maln satlmas halinde onu dier alclara gre ncelikli satn alma hakk .
ut duvar / break wall
Suyun akn dzenleyen yap.
Kamyon, kamyonet ya da minibs gibi aralarda bulunan ve yaplan hzn kaydn tutan bir cihaz.
takometre / tachometer
Motor devir gstergesi, krank milinin dakikada yapt devir saysn srcye bildiren gsterge.
T1 / T1
Avrupa Birlii lkeleri ile EFTA lkeleri arasndaki ticari mallarn dolamna veya birlik d lkelere ait mallarn birlik lkeleri arasndaki dolamna imkan veren belge.
tablal kiri / T-beam Enkesiti T eklinde olan kiri (T-kiri). tadilat muayenesi / technical
tali yol / secondary road Genel olarak zerindeki trafik younluu bakmndan, baland yoldan daha az nemde olan yol. talveg hatt / thalweg line
Dere yatann en derin noktalarn birletiren izgi.
inspection for modifications zerinde deiiklik (tadilat) yaplan aralar iin zorunlu olan muayene.
tandem silindir / tandem roller
tahsis / assignment
takipte harcanan zaman yzdesi / percent time spent following
Bir kanun hkmne dayal olarak belirli ve genel bir amacn gerekletirilmesi iin artl olarak bir tanmaz maln artlar tayan kii veya kurululara bir resmi yaz ile devri ilemi.
ift aks bandajl (tamburlu) silindir.
Gei yetersizlii sebebiyle yava seyreden tatlarn arkasnda oluan kuyruklarda seyahat etme mecburiyetindeki tatlarn ortalama seyahat zaman yzdesi.
takograf / tachograph
tanker / tanker Petrol, benzin gibi akaryakt rnleriyle, sanayi ile ilgili ya vb. sv maddeleri tayan gemi veya kamyon.
64
KARAYOLU
terimleri
ta iareti
tank-konteyner ya da tanabilir tank iletmecisi / tank-contai-
ta kpr / stone bridge Ta malzemesi kullanlarak kemer eklinde yaplm yap.
ta (kaya) / stone (rock) Kimi ktlelerden kopan ya da koparlan ve trl yap ilerinde kullanlan, sert ve kat madde.
tarak (kprler) / shell Yumuak talarn veya mozaik svann yzn ilemekte kullanlan az dili elik alet.
ner or portable tank operator Tank konteyner, tanabilir tank ya da tankerlerin adna kaytl olduu ya da bunlar bir szlemeye dayal olarak ileten iletmeciler.
tarifeli kargo tama / regular cargo transport letmecinin kargo kabul veya datm yapt merkezi, ubesi veya acentesinin bulunduu yerleim yerleri arasnda nceden belirlenen bir cret tarifesine gre yaplan dzenli kargo tamalar. tarih kprlerde agrega / aggregate (in historical bridges) Har, sva gibi malzemelerin ana blmn meydana getiren krmata, ta tozu, tula kr, tula tozu, kum, akl gibi malzemeler.
ta mastik asfalt / stone mastic asphalt Kaba agrega danelerinin birbirine temasnn saland bir iskelet ile boluklar dolduran ince agrega, filler ve bitml balaycdan oluan, anma tabakasnda kullanlan bir scak karm. ta radye temel / stone raft foun-
ta aleti / masonry tools Ta yontmakta ve ilemekte kullanlan alet.
dation Suyun temel tabannda yapaca oyulmalarn nlenmesi, temel stabilitesinin salanmas ve talveg kotunun zgn hale getirilmesi amacyla, kprnn zemine oturduu yzeyi projesinde gsterildii ekliyle bir deme gibi boydan boya kaplayan ta temel.
65
ta iareti / lapidary sign Kpr yapmnda alan iiler tarafndan talara ilenen harf ve rumuzlar.
tama gzergh
tama gzergh / transport route Tamaclkta, tamann balad kalk noktasndan bittii var noktasna kadar ara duraklar da dahil takip edilen yol.
tama irsaliyesi / transport waybill Tama faaliyetinde bulunanlarn, tanmasn stlendikleri bir veya birden ok gnderilen ve gnderene ait ayn tatta, ayn zamanda tanan eya veya kargo iin ilgili mevzuat hkmleri uyarnca dzenledii belge. tama ileri komisyoncusu / freight forwarder creti karlnda kendi namna ve bir mvekkil hesabna eya tatmay meslek edinmi kii. tama ileri organizatr /
tama senedi / transport bill Eya ve kargo tamalarnda gnderen ile yetki belgesi sahibi arasnda akdedilen, ilgili dier mevzuat ve bu ynetmelikle belirlenen bilgileri ihtiva eden szleme belgesi veya bu tr bir szlemede bulunmas gereken bilgileri ihtiva etmesi halinde tama senedi yerine geecek olan tama faturas, tama irsaliyesi veya irsaliyeli tama faturas. tama snr / loading limit,
transportation limit Bir aracn gvenle tayabilecei, azami yk arl veya yolcu ve hizmetli says.
tamac / carrier
tama kapasitesi / load capacity
Bir aracn teknik olarak gvenle tayabilecei azami yk arl veya yolcu says.
transportation organizer Karayolu Tama Kanununu, Karayolu Tama Ynetmelii ve ilgili dier mevzuatn tamaclk sfat ile faaliyet gsterenlere getirdikleri ykmllk ve sorumluluklar erevesinde tamac kabul edilerek, bu ynetmelie gre eya tamacl alannda yetki belgesi alm gerek ve tzel kiilerin imkn, kabiliyet ve kapasiteleri ile gerektiinde dier tama trlerinden de yararlanarak veya bunlar kullanarak kombine tamaclk dahil kendi nam ve hesabna eya tamas yaptrarak tama faturas dzenleyen gerek ve tzel kiiler.
tamaclk / transport
25/2/2004 tarihli ve 25384 sayl Resm Gazetede yaymlanan Karayolu Tama Ynetmeliine gre C1, C2, E2, K1, K2, L1, L2, R1, R2 yetki belgesi sahipleri. Bir aracn bo veya dolu olarak seyri.
tamaclk iletmesi/tamaclk operatr (nakliyeci) / trans-
portable automatic traffic counting and classification system Yoldan geen tatlarn istenilen zaman aralklarnda saym ve snflan66
tanabilir otomatik trafik saym ve snflandrma sistemi /
port operator, haulier Karayolu ile uluslararas eya tamacl mesleini icra eden ve kurulduu lkedeki yetkili merci tarafndan uluslararas tama faaliyetlerini gerekletirmek iin usule uygun ekilde dzenlenmi yetki belgesine sahip olan herhangi bir zel ya da tzel kii.
KARAYOLU
terimleri
tekerlek izi
drmasnn yaplmas amacyla yol kenar veya zerine kurulan tanabilir sistemler.
tat / vehicle
tat-km / vehicle-km
Karayolunda insan, hayvan ve yk tamaya yarayan aralardr. Bunlardan makine gc ile yrtlenlere motorlu tat, insan ve hayvan gc ile yrtlenlere motorsuz tat denir. Bir motorlu kara tatnn bir kilometre mesafedeki hareketiyle elde edilen trafik l birimi.
tat kart / vehicle card
hz ve evre gibi birok faktre bal olarak deien; yakt, motor ya, lastik, tat bakm ve onarm, amortisman ve src zaman gibi giderler toplam.
tat aral / headway
tat belgesi / vehicle certificate Yetki belgesi sahibinin kullanaca tatlarn niteliini ve saysn liste halinde gsteren, yetki belgesinden ayr ve yetki belgesinin eki olarak dzenlenen belge. tat edeerlik faktr / vehicle
equivalency factor Otomobil, orta ykl ticari tat, otobs, kamyon veya treyler cinsinden bir tatn her bir geiinin styapya verdii zarara eit bir etki yaratan standart dingil yk tekerrr says.
Tatlar arasndaki mesafe (ayn trafik eridinde birbirini takip eden iki tatn n tamponlarnn, yolun ayn noktasndan geii iin gereken saniye cinsinden zaman aral).
tat katar / vehicle series/road train Karayolunda bir birim olarak seyretmek zere birbirine balanm en az bir eken ve en ok iki ekilen rmork veya bir yar rmork ile bir rmorktan oluan ara. tat yolu / roadway, carriageway Kaplamal veya kaplamasz banketler arasnda kalan ve tatlarn gven ve konforla hareket etmesini salayan yol kesimi. tehlikeli maddeler / dangerous
goods, hazardous materials (Haz Mat) ADRnin A ekinin 3nc blmnde ifade edilen maddeler.
Bir tatn en az bir yetki belgesinin eki tat belgesinde kaytl olduunu ve sz konusu yetki belgesi altnda altrlabileceini gsteren belge.
tehlikeli mallar/dangerous goods
tat iletme giderleri / vehicle
operating costs Farkl tat cinsi (otomobil, otobs, kamyon, treyler) ve mekanik zellikleri, yol gzerghnn yatay ve dey geometrik zellikleri, yol gzerghnn fiziksel zellikleri, yol sath durumu (yol yzey dzgnszl),
67
tehlikeli yk / dangerous cargo Tamaclk mevzuatna gre tehlikeli olarak kabul edilen yk. tek ynl karayolu / one-way
ADRye gre tehlikeli mal snfna giren mallar.
tekerlek izi / tracking
street Tat yolunun yalnz bir yndeki tat trafii iin kullanld karayolu. Tatlarn ayn izi takiben gitmeleri sonucu yol yzeyinde oluan boyuna knt veya renk deiimi.
teknik dzenleme
teknik dzenleme / technical regulation Teknik kurallar, dorudan veya bir standarda, teknik artnameye veya uygulama klavuzuna atfta bulunarak ya da bunlarn muhtevalarn kapsayacak ekilde ortaya koyan dokman. teknik artname / technical spe-
terminal iletmecisi / terminal
ters sehim / camber tescil / registration

Bombe.
operator Karayolu Tama Ynetmeliinde tanmlanan bir yolcu veya eya/kargo terminalini ileten gerek veya tzel kiiler.
temel / foundation
cification Bir rn, ilem veya hizmet tarafndan karlanacak teknik kurallar tarif eden dokman. styapdan gelen ykleri zemine aktarmak amacyla ina edilen ve zemin iinde kalan tayc ksm.
temel pabucu / footing

Smel, tek temel.
temel tabakas / base course Kaplama tabakas ile ince tesviye yzeyi veya alt temel tabakas arasnda balanty, yk dalmn ve dzgnl salayan, yola gelen ykleri tayan ve alt temel veya yol tabanna aktaran tabaka. tempan (klf) duvar / spandrel
teslim alan / consignee Sevk irsaliyesi, tama irsaliyesi ve tama senedinde belirtilen eyann teslim edilecei kii.
tesir izgisi / influence line Birim dey yk sistem zerinde hareket ederken, birim ykn herhangi bir konumunda, sistemin bir noktasndaki kesit zoru veya mesnet tepkisi gibi herhangi bir bykln hesaplanan deerinin birim ykn hizasnda koordinat olarak alnmasyla izilen diyagram.
Ayni ve ahsi haklara ynelik ilemlerin gerekleri yerine getirildikten sonra tarih ve yevmiye numaras ile tapu ktne yazm.
terminal / terminal, station nsan veya eya tamalarnda, aralarn indirme, bindirme, ykleme, boaltma, aktarma yaptklar ve ayrca bilet sat ile bekleme, haberleme, ehir ulam ve benzeri hizmetlerin de saland yerdir.
terleme / bleeding Bitml (asfalt) yollarda, balaycnn scaklk etkisi ile kaplama yzeyine kmas.
wall Kpr gvdesini memba ve mansap tarafnda snrlayan duvar.
tespit muayenesi / detection Aralar zerinde tescile ilikin hususlarn tespitinin yapld muayene (logo iletilmesi veya sklmesi, aracn renginin deitirilmesi, motor ve asi numaralarnn tespiti, servis aralarna kuak taklmas veya sklmesi, takograf taktrlmas veya sktrlmesi, hususi olarak tescilli aralarn ticari taksiye veya ticari taksilerin hususi aralara dntrlmesi gibi).
tevhit / unification Tapu sicilinde ayr ayr kaytl birbirine bitiik birden fazla tanmaz maln tek bir tapuya balanarak, tek bir parsel halini almas.
68
KARAYOLU
terimleri
topuk (dolgu ev dibi) hendei
TIR karnesi / TIR carnet TIR szlemesi kapsamnda, uluslararas kara tamaclnn, dolaysyla uluslararas ticaretin kolaylatrlmasn salayan gmrk transit belgesi.
feye tanmasyla elde edilen trafik l birimi.
toplayc yol / frontage road, fee-
toplulatrma / land consolidation
toprak ileri / earth works
toprak yol / earth road trmanma eridi / climbing lane

Karayolunda eimin yksek olduu kesimlerin k ynnde kapasite ve trafik gvenliini artrmak amacyla ar tatlarn kullanmalar iin yaplm olan ilave erit.
timsah srt atlak / alligator
tip enkesit / typical cross section Yolun standart kesimini temsil eden detay lleri verilmi enine kesit. ton-km / ton-km
Bir ton ykn bir kilometre mesa69
cracks Trafik ykleri altnda asfalt kaplama tabakasnn yorularak tama gcn kaybetmesi sonucunda yol kaplamasnda timsahn srtna benzeyen birok kk bloklar tekil edecek ekilde meydana gelen, birbiri ile ilgili atlaklar.
toprakarme / reinforced earth Temel betonu zerine, prekast yzey elemanlarn (panel), geri dolgu tabakalar ierisine yerletirilen yksek aderansl scak-daldrma galvaniz kaplamal elik eritler veya yksek ekme dayanml plastik eritlere balanmas ile ina edilen donatl zemin duvar. topuk (dolgu ev dibi) hendei /
Stabilize edici maddeler ile takviye edilip su geirmez ve daha mukavim hale getirilmi veya getirilmemi ve tesviye ile gerekli enkesit ekli verilmi doal yol.
Her cins zemin ve kaya birimlerde yaplan kaz, dolgu vb. tesviye ileri.
Paralanm, dalm, ekilleri bozulmu arazilerin retim tekniinin gelitirilmesi ve daha ekonomik olarak yararlanma, muhafaza ve zirai sulama tedbirlerinin alnabilmesi iin arazilerin birletirme suretiyle bir araya toplanmas.
der, collector road Ana yolun bitiiinde ve ona paralel, yresel trafii toplayp datmaya yarayan servis yolu .
heel (slope base) ditch Yolun dolguda tekil edildii kesimlerde; kenar, palye, kafa ve refj hendeklerinden, dren borular ve kollektrlerin enine dearjndan, bordr dm oluklarndan, dolgu evinden ve arazi eiminin dolguya
trafik
doru olduu kesimlerde araziden gelen sular toplayarak menfezlere veya derelere boaltan drenaj yaps.
trafik / traffic
trafik akm saym / traffic flow count Bir yol kesiminin belirli bir noktasndan her iki ynde geen tatlarn belirli bir zamanda nceden kararlatrlan sre ve sklklarla sayca tespit ilemi. trafik hacim haritas / traffic
flow map Karayolu ann kesimler itibariyle yllk ortalama gnlk trafik deerlerinin tat snflarna gre harita zerinde gsterilmesi.
Yayalarn, hayvanlarn ve aralarn karayollar zerindeki hal ve hareketleri.
trafik skkl / traffic congestion Trafiin ok yava ilerledii ve ara kuyruklarnn olutuu trafik durumu. trafik sinyalizasyonu / traffic
trafik kontrol elemanlar / traffic control devices Trafik gvenlii ve dzeninin salanmasna ynelik olarak karayoluna dikilmi veya yerletirilmi trafik iaretleri ile dier tertibatlar.
sonulanm olan olay.
trafik hacmi / traffic volume
trafik iaretleri / traffic signs
trafik kazas / traffic accident, traffic collision Karayolu zerinde hareket halinde olan bir veya birden fazla aracn kart lm, yaralanma veya zararla
Sabit veya tanabilir bir mesnet zerine yerletirilmi ve zerindeki sembol, renk ve yaz ile zel bir talimatn aktarlmasn salayan trafik tertibat. Trafii dzenleme amac ile kullanlan iaret levhalar, kl ve sesli iaretler, yer iaretlemeleri ile trafik zabtas veya dier yetkililerin trafii ynetmek iin yaptklar hareketler.
Verilen bir sre ierisinde belirlenen bir yol kesiminden veya noktasndan geen toplam tat says.
trafik tanzim iaretleri / traffic regulatory signs Yol kullanclarn, eitli yasaklama ve kstlamalar hakknda bilgilendiren iaretler. trafik uyar iaretleri / traffic
trafik eridi / traffic lane Tatlarn bir dizi halinde gvenli seyredebilmeleri iin tat yolunun ayrlm blm.
signalization zellikle kavaklarda veya yaya geitlerinde kullanlan ve trafiin daha gvenli akn salayan trafik kontrol elemanlar.
trafik younluu / traffic density Belli bir anda belirli bir yol veya erit uzunluunu igal eden tat says. trafikten men / disqualification
warning signs Yol kullanclarn, yol zerindeki bir tehlike konusunda uyaran ve bu tehlikenin zellii konusunda bilgilendiren iaretler.
form driving Trafik zabtasnca, kanunda belirti70
KARAYOLU
terimleri
tnel
trampa / barter Tanr veya tanmaz bir maln baka bir malla deitirilmesi. tramvay / tram
len hallerde arala ilgili belgelerin alnmas ve aracn belirli bir yere ekilerek trafikten alkonulmas.
transit gmrk beyannamesi /
Genellikle yerleim birimleri ierisinde insan tamasnda kullanlan, karayolunda tekerlekleri raylar zerinde hareket eden ve hareket gcn dardan salayan tat.
transit refakat belgesi/transit accompanying document Transit rejime tbi tutulan eyaya elik eden ve beyanname bilgileri dorultusunda gmrk mevzuatna uygun olarak otomasyon sisteminden alnan belge. transit tamaclk / through transport kit taraflardan birine ait tatlarn dier kit taraf topraklar zerinden geerek ve bu topraklarda ykleme/ boaltma veya yolcu indirme/bindirme olmakszn yaplan tamaclk. turbolag / turbo lag
Gaz pedalna basld andan itibaren turbo devreye girene kadar geen zaman.
transit declaration form hra veya transit mallarn yurt d edilmek zere tanmasnda gmrk idarelerince dzenlenen belge.
turuncu plaka / orange plate Tehlikeli madde tayan tatlarda, dikey dzleme yerletirilmi ekilde, 40 cm tabana ve 30 cmden daha az ykseklie sahip, 15 mmden daha az genilikte siyah snrlar olan, aracn bykl ve yaps yeterli yzey alanna sahip deilse boyutlar taban 30 mm, ykseklii 120 mm ve siyah kenar 10 mmye kadar azaltlabilecek, st ksmna tehlike tanma numaras, alt ksmna da UN numaras yazlan, dikey eksene dik olacak ekilde tatn n ve arka tarafna birer adet taklan turuncu renkli reflektrl dikdrtgen plakalar. tuz serici / salt spreader
Kar ve buz mcadelesinde kaplama zerine tuz serpmede kullanlan bir ara veya ekipman.
turboarjer / turbocharger Gcn egzoz gazndan alan, motora daha fazla hava girmesini salayan sistem.
71
tnel / tunnel
Yer altnda yaplacak kaz ile isteniULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
tnel portal
len kesitte boluk oluturulmas ve desteklenmesi ile ina edilen yer alt yaps.
yoluyla, Trkiye zerinden karayoluyla transit, Trkiyeye denizyolu, demiryolu ve havayolu ile gelip karayolundan nc lkelere yaplan tamalar.
tnel portal / tunnel portal Yol gzerghnda bulunan tnellerin giri ve k yz.
uygulama projesi / shop drawing, application project Uygulamaya esas olan proje. uzaktan alglama / remote
UN numaras / UN number Madde veya paralarn Birlemi Milletler rnek dzenlemelerinden alnm drt basamakl tanmlama numaras.
tvenan malzeme / all-in-aggregate material Ocaktan temin edilen ilenmemi malzeme.
sensing Havadan fotoraf ekme gibi, fiziksel zelliklerle ilgili uzak mesafelerden bilgi toplama yntemi.
UBAK belgesi / ECMT/CEMT permit

Ulatrma Bakanlar Avrupa Konferans Sekretaryas tarafndan lkelerin baz kotasna gre tahsis edilen ok tarafl uluslararas tama belgesi.
cret toplama maliyeti / toll collection cost Karayollar andaki cretli yollarda cret toplama hizmetleri iin yaplan harcama. nc lke tamacl / third
country transport kit taraflardan birine ait tatlarla, dier kit taraf topraklarndan nc bir lkeye veya bunun aksi ynde yaplan tamalar.
u kaz / end bearing pile
nal transport Trkiyeden veya Trkiyeye karaULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
uluslararas tama / internatio-
Ucu salam tabakaya oturan, tayc grevini en alt ksmnn yapt kazk.
st geit / overpass Karayolunun dier bir karayolu veya demiryolunu stten gemesini salayan yap.
72
KARAYOLU
terimleri
vin
Trafik akn kesmemek iin bir yolun stnden geirilen kpr biiminde st ak geit
styap taban / superstructure
rasyonlu ve tamburlar kei ayakl i makinesi.
zengi ta / springer Bir kemer yaynn balad ve ayaa oturduu noktadaki ilk ta, yastk ta.
subgrade, formation level Tesviye yzeyi altnda kalan, yarma veya dolgularda styapnn tama gcne etkisi olabilecek bir derinlie kadar devam eden ve tama gc styap projelendirmesinde etkin olan tabaka.
vibrasyonlu silindir / vibratory roller Zemin sktrma ilerinde kullanlan titreimli (vibrasyonlu) i makinesi. vidal kompresr / screw com-
var noktas / point of arrival Yolcu bileti veya tama senedinde gsterilen, yolcu veya eyann gtrlmek istendii yer. varyant / diversion, variant Yolun bir ksmnn veya tamamnn eitli nedenler ile deitirilmi ksm. verevlik as / skew angle vaziyet plan / sketch of site view Yol gzerghnn genel zelliklerini gsteren kk lekli plan.
Gzergh kesen bir yapnn yol eksenine dik olmayan bir a ile yolu kesmesi durumu.
pressor Basnl hava retmek iin birbirine gemi rotor iftinin kullanld pozitif yer deitirmeli makine.
vidanjr kamyon / sewage truck Kanalizasyon, foseptik vb. ukurlardan herhangi bir tip svy iindeki partikllerle beraber eken ara.
vibrasyonlu kei aya silindir /
vibratory pad foot roller nce daneli zeminlerde daha iyi sktrma yapmak iin kullanlan vib73
vin / crane Ykleri kaldrp bir baka yere aktarmaya yarayan makine.
vinli kamyon
ayak balk kirii zerine dayanan kpr styap eleman.
yama almas / patching
vinli kamyon / crane truck

Kamyon zerine monte edilmi, ar cisimleri kaldrmakta kullanlan makine.
yandan arpmal kaza / sideway collision Bir aracn dier bir araca yandan veya belirli bir a ile arpmas ile meydana gelen kaza. yapay puzolan / artificial pozzolona tlerek kullanlan, 600-900 Cde piirilmi kil veya ist ile su iinde hzla soutulan yksek frn cruf (tula, kiremit vb.).
Bir yol kaplamasndaki kk, lokal onarmlarn yaplmas.
viskozite / viscosity
Bir akkann, i srtnmelerinden dolay, harekete kar diren gstermesini salayan zellii ve bu zelliin kabul edilmi bir metoda gre bulunan nmerik deeri.
yar otomatik anzman / semiautomatic transmission Dz vites ile otomatik vites arasnda yer alan yar otomatik bir vites sistemi. yar rmork / semi-trailer Bir ksm motorlu tat veya ara zerine oturan, tad ykn ve kendi arlnn bir ksm motorlu ara tarafndan tanan rmork.
viyadk / viaduct Akl ve ykseklii ok byk olan vadiden, demiryolu veya karayolunun geiini salayan, yol ve kavak kesimelerini ortadan kaldrmak iin yaplan kpr.
ya alan / precipitation area Kpr ve menfezlere gelen sularn topland alan.
yarma / cut styap alt kotunun zerinde kalan kaz hacmi.
yaklam pla / approach slab Kprnn giri ve knda kenar

yarma hendei / cut ditch Yarmalarda platform ve evlerden gelen sular toplayp uygun yerlere boaltan yaplar.
74
KARAYOLU
terimleri
yerleim alan
yasal hz /statutory speed
yaya kprs / pedestrian bridge yayl yk / distributed load

Noktasal olmayan yk. Sadece yayalar iin yaplan kpr.
yatay gabari / horizontal clearance

Yatay aklk.
Farkl yol snflarna, ara cinslerine ve yerleim yerleri zelliklerine gre iaretlenmi yasal (tayin edilmi) hzn olmad kesimlerde uygulanan kanunla belirlenmi hz snrlar.
yazl talimat / written instructi-
yatay iaretleme / horizantal signing Trafiin dzenlenmesi, baz yasaklama ve kstlamalarn belirtilmesi ve yolu kullananlara rehberlik etmesi amacyla yol yzeyine izilen izgiler, oklar, yaz ve semboller. yatay kurp / horizontal curve Yolun aliymanlar birletiren erisel ksm. yatay yk / horizontal load
Yatay dorultuda etkiyen yk.
yeralt suyu / underground water
yeralt suyu drenaj / subsurface
Ya olarak yeryzne den ya da yeryznde bulunan sularn, yerekimi etkisiyle yerin altna szp, orada birikmesiyle oluan sular.
ons ADRnin 5.4.3nc ksmnda belirtildii ekilde; gnderen tarafndan srcye verilmek zere hazrlanan ve tama esnasnda oluabilecek bir kaza durumunda alnacak tedbirler ile tanan madde veya maddeler ile ilgili zelliklerin yazl olduu belge.
crossing Yayalarn gemesi iin iaretlenmi izgili yaya geidi.
yaya geidi / pedestrian crossing, crosswalk Tat yolunda, yayalarn gvenli geebilmelerini salamak zere, trafik iaretleri ile belirlenmi alan. yaya geidi taramas / zebra
yaya / pedestrian Aralarda bulunmayan, karayolunda hareketsiz veya hareket halinde bulunan insan.
yerinde dkme beton / concrete cast on site Yerinde imal edilen beton.
drainage Yeralt suyunun yola zarar vermeyecek ekilde uzaklatrlmas.
yerleik olunan lke / country of residence Tamacnn yerleik olduu ve aracn kayt edildii lke. yerleim alan / residental area
yaya kaldrm / sidewalk, footway
Karayolunun tat yolu kenar ile gerek ve tzel kiilere ait mlkler arasnda kalan ve sadece yayalarn kullanmna ayrlm olan ksm.
75
l, ile, kasaba, ky, toplu iyeri veya sanayi blgeleri gibi insanlarn topluca yaadklar; yol, su, elektrik, ulam, p toplama, kanalizasyon, aydnlatma gibi kamu hizmetlerinden istifade ettikleri toplu yaam ve alma alanlarn ve bu alanlarn bitiminden 500 metreye kadar olan mesafeyi kapsayan yer.
yerleim yeri
yerleim yeri / residence

Kendisine ulaan karayollar zerinde snrnn balangc ve bitimi bir iaret levhas ile belirlenmi olan yerleme, alma ve barnma amac ile insanlarn yararlandklar yap ve tesislerin bir arada bulunduu ve karayolu trafiine etkileri tespit edilmi ve idari taksimatla belirlenmi olan il, ile, ky veya mezra gibi yerler.
yol altyaps taban / subgrade

Yol altyapsnn oturduu tabii zemin yzeyi veya iyiletirilmi tabii zemin yzeyi.
yeil tat / green vehicle
yllk ortalama gnlk ar tat trafii / annual average daily

heavy vehicle traffic
Tamaclarn uluslararas tamalarda kullandklar ve UBAK Karayolu alma Grubunun UBAK Kullanm Klavuzunda aklanan grlt ve egzoz emisyon deerlerine haiz tat.
Bir yl boyunca, yolun bir noktasndan veya kesiminden her iki ynde geen toplam ar tat trafiinin gn saysna blnmesiyle elde edilen trafik hacmi.
yol boyu tesisleri / roadside service facilities Aralarn akaryakt, LPG, ya ve basnl hava gibi ihtiyalar ile konaklama, mola gibi dier ihtiyalarnn da saland yer. yol butonu / road stud Tat yolu zerine yaptrmak ve akmak suretiyle yerletirilen, kullan yerine gre eitli rengi ve yanstc zellii olan elemanlar.
yol bakm / road maintenance Yol ve yol ile ilgili bir tesisin ngrlen grevi srekli olarak yerine getirmesini salamak amac ile orijinal yapsnn muhafazas iin yaplan alma.
yllk ortalama gnlk trafik /
annual average daily traffic
Bir yl boyunca, yolun bir noktasndan veya kesiminden her iki ynde geen toplam trafiin gn saysna blnmesiyle elde edilen trafik hacmi.
yol izgi makinesi / road marking machine Yol st yatay iaretleme yapan makine.
yol / road, highway
Kara ulatrma aralarnn gidi geliini temin amacyla ortaya getirilen yapnn btn.
KARAYOLU
terimleri
yolboyu geliimi
yol d kaya kamyonu / off-road truck, articulated dump truck
yola elverililik muayene belgesi / roadworthiness test certificate

Yola elverililik muayenesi sonucunda muayenesi onaylanan tatlar ile rmork ve yar rmorklara verilmek zere dzenlenen belge.
yola elverililik muayene raporu / roadworthiness test report
yol durumu / road condition Bakm altndaki yollarn her mevsimde srekli trafie ak bulundurulmasnn izlenmesi, durumun gncel rapor edilmesi. yol envanteri / road inventory
yola elverililik muayenesi /
yol styaps / pavement Trafik ykn tamak zere yaplan ve kaplama, temel, alt temel tabakalarn iine alan yol yaps. yol yapm gideri / road construction
yol kullanm creti / road use charge Bir lkeye ait tatn dier bir lke ye/lke zerinden yapt tamalarda o lkenin karayolu altyapsn kullanmasndan dolay dedii cret.
Yolu tekil eden tm yaplarn geometriye dayal bilgileri ile 300 metre uzakla kadar yolun sanda ve solunda ihtiya duyulan bilgilerinin topland ve deerlendirildii bilgi kaynaklar.
yola terk / renunciation for road mar planlarnn uygulan srasnda tanmaz mal maliklerince bedelli veya bedelsiz olarak imar planna uygun biimde tanmazn tamamnn veya bir ksmnn yola terk edilmesi ilemi. yol boyu dinlenme alan / roadside park , rest area Karayollarndan yararlanan src ve yolcularn ksa sreli dinlenmelerine imkan salayan alan.
roadworthiness inspection Ulatrma Bakanlar Avrupa Konferansnn (UBAK) ITF/TMB/TR (2008) 12 numaral kullanm klavuzunda belirlenen tatlarn egzoz emisyon ve motor grlt seviyelerinin maksimum deerleri ile rmork ve yar rmorklarnn sahip olmas gereken gvenlik kurallarnn bulunup bulunmadnn denetlenmesi.
Karayolu aralarnn zellikleri ve teknik bilgiler ile yola elverililik muayene sonularnn yer ald/ilendii belge.
cost Altyap (toprak ileri, sanat yaplar, ettproje, kamulatrma ve kprler) ve styap (yol sath cinsi) giderleri toplam.
77
yolboyu geliimi / roadside planting Yolun evreye olan olumsuz etkisini en az dzeye indirmek, gvenli trafik aknn salanmasna yardm
yolcu
olmak, estetik bir grnm oluturmak ve yolun araziye fonksiyonel olarak uyumunu salamak.
yolcu / passenger
yolcu-km / passenger-km
yolcu bileti / passenger ticket
Yolcunun tanmas ykmlln ieren, ynetmelikte ngrlen ekil ve artlar ihtiva eden ve yolcuya verilmesi zorunlu belge.
Bir yolcunun bir kilometre mesafeye tanmasyla elde edilen trafik l birimi.
Arac kullanan src ile hizmetliler dnda arata bulunan kiiler.
ykl arlk / loaded weight
Tehlikeli maddeleri tata ya da byk konteynerlere ykleyen iletmeler ile dorudan maddelerin sahibi olarak tehlikeli maddeleri tayana teslim eden ya da kendi adna tamay gerekletiren iletmeler. Bir tatn yksz arl ile tamakta olduu src, hizmetli, yolcu ve eyann toplam arl.
yoldan ihdas / creating parcel
yonu ta / freestone Yatak ve yan yzleri mur veya tarak ile dzeltilmi dikdrtgen veya dzgn ekil verilmi talar. yn oklar / arrow markings
from road Yolun kapanmas nedeniyle oluan tanmaz maln, dzenlenecek haritaya gre yoldan ayrlarak, bir parsel numaras altnda ilgisine gre belediye, ky, Karayollar Genel Mdrl veya Hazine adna tescili ilemi.
yksz arlk / kerb/curb weight zerinde insan veya eya (yk) bulunmayan ve akaryakt deposu dolu olan bir aracn tanmas zorunlu alet, edevat ve donatm ile birlikte toplam arl. yzeysel temel / spread foundation, spread footing
yk motosikleti (triportr) / freight trike Karoserisi yk tayabilecek ekilde sandkl veya zel biimde yaplm olan ve yolcu tamalarnda kullanlmayan 3 tekerlekli motosiklet.
yk tama kapasitesi / load capacity Bir aracn gvenle tayabilecei azami yk arl veya yolcu ve hizmetli saysdr. ykleme / loading ykleyen / loader
erit seimi ve ynlendirme amacyla kaplama stne ve eritlerin ortasna izilen ok biimindeki figrler.
zemin ivisi / soil nailing Projelerde gsterilen veya idare tarafndan belirtilen yerlerde, yukardan aaya doru kademeli olarak yaplan kazda ev yzeyinde alan deliklere, elik donatlarn yerletirilerek enjeksiyon yaplmas ile oluturulan ivili duvar.
78
zayf zemin / soft soil Tama gc yetersiz zemin.
KARAYOLU
terimleri
zorunlu muayene
zvana / mortise
Talarn birbirine balantsnda kullanlan; kare kesitli, kaln ve basz bir ivi eklinde yahut yass ve ulara doru genileyen formda kurunla tespit edilen demir yap esi.
zirve (pik) saat / peak hour Tat trafiinin en youn olduu saat.
zorunlu muayene / compulsory technical inspection Muayene sresi dolmadan kazaya karmas sonucu yetkili zabtaca muayenesi gerekli grlen ve teknik artlara uygunsuzluu trafik zabtasnca tespit edilen aralarn muayeneleri.
zirve saat faktr / peak hour factor Saatlik en yksek trafik hacminin ayn saat iinde verilen bir zaman periyodundaki (genellikle 15 dakika) maksimum akm deerine oran.
79
KISALTMALAR
A/C air conditioning Klima A/T automatic transmission Otomatik anzman AADHVT annual average daily heavy vehicle traffic Yllk ortalama gnlk ar tat trafii AADT annual average daily traffic Yllk ortalama gnlk trafik AASHTO American Association of State Highway and Transportation Officials Amerika Eyalet Yollar ve Ulam alanlar Kurumu AB Avrupa Birlii ABC active body control Otomobilin yanlara ne ve geriye doru kaslmasn nleyen hidro elektronik sistem ABS antilock brake system Kilitlenmeyen fren sistemi ABV anti-backfire valve Geri tepmeyi nleyici subap AC alternative current Alternatif akm ACI American Concrete Institute Amerikan beton enstits ACPA American Concrete Pavement Association Amerikan beton yollar kurumu ADN European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Inland Waterways Tehlikeli Mallarn Suyollar ile Uluslararas Tamaclna likin Avrupa Anlamas ADR European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road Tehlikeli Mallarn Karayolu ile Uluslararas Tamaclna likin Avrupa Anlamas ADT average daily traffic Ortalama gnlk trafik AETR European Agreement Concerning the Work of Crews of Vehicles Engaged in International Road Transport Uluslararas karayolu Tamacl Yapan Tatlarda alan Personelin almalarna likin Avrupa Anlamas AFR air fuel ratio Hava/yakt oran AFV alternative fueled vehicle Alternatif yaktl tat AG alak gerilim 1000 volttan dk gerilim AI Asphalt Institute Asfalt Enstits AIAM Association of International Automobile Manufacturers Uluslararas Otomobil malatlar Birlii AIRAC Aeronautical Information Regulation and Control Havaclk Bilgi Dzenleme ve Kontrol AKM ana kontrol merkezi Otoyol cret toplama sistemlerinin ve trafik ynetim sistemlerinin bal olduu genel merkez
80
KARAYOLU
terimleri
ANSI American National Standarts Institute Amerikan Ulusal Standartlar Enstits ARM Ara Muayene stasyonu Aralarn niteliklerini tespit ve kontrol edebilecek cihaz ve personeli bulunan ve teknik kontrol yaplan yer ASC automatic spin counter, automatic stability control Hzlanma srasnda tahrik tekerleklerinin patinaj yapmasn nleyen sistem ASCD automatic speed control device Hz otomatik olarak kontrol eden lazerli radar sistemi ASM auto shift manual Otomatik olarak vites deitirmeye olanak salayan sral manuel anzman ASR anti slip regulation lk kalkta ve hzlanmada, tahrik tekerleklerinin ar dnmesini engelleyerek, aracn gvenli hareketini salayan patinaj nleyici sistem ASTM American Society for Testing and Materials Amerika Test ve Malzeme Kurumu ATF automatic transmission fluid Otomatik hz kutusu (anzman) ya ATIS advanced traveller information systems leri yolcu bilgilendirme sistemleri ATP Agreement on the International Carriage of Perishable Foodstuffs and on the Special Equipment to Be Used for Such Carriage Bozulabilir Gda Maddelerinin Uluslararas Tamacl ve Bu Tamaclk Faaliyetinde Kullanlacak zel Ekipmana likin Anlama ATS automatic tire stabilizer Lastik patladnda yola dengeli bir ekilde devam edilmesini salayan sistem AUS akll ulam sistemleri Elektronik teknolojisinin ulatrma sektrne uygulamas AVCS automatic vehicle classification system Aralarn aks saylar, ykseklikleri ve akslar aras mesafe gibi zelliklerini otomatik olarak belirlemeye yarayan elektrome kanik veya elektronik otomatik ara snflandrma sistemi AVI automatic vehicle identification Otomatik ara tanlama AWD all wheel drive Tm tekerleklerden tahrikli BHP brake horsepower Fren beygir gc BKM blge kontrol merkezi Otoyol cret toplama sistemlerinin ve trafik ynetim sistemlerinin bal olduu blge mdrl veya belli bir otoyol kesimi bazndaki merkez BSEC Black Sea Economic Cooperation Karadeniz Ekonomik birlii (KE) BSI British Standarts Institute ngiliz Standartlar Enstits BSK bitml scak karm Agregas stlmak suretiyle hazrlanm bitml karm CBR california bearing ratio Kaliforniya tama oran (%) CCTV closed-circuit television Kameral grnt izleme sistemi CEN European Committee for Standardization Avrupa Standart Komitesi
81
CMR convention marchandises routiers Eyalarn karayolundan uluslararas nakliyat iin mukavele szlemesi CNG compressed natural gas Sktrlm doalgaz CORTE Confederation of Organisations in Road Transport Enforcement Karayolu Tamacl Uygulamalarndaki Kurumlar Konfederasyonu CRDI common rail direct injection Tutuculu pskrtme veya ortak boru anlamna gelen, dizel motorlarda kullanlan bir yakt enjeksiyon sistemi CTP cam takviyeli polyester Yolun dorultusunu ve kenarlarn gstermek zere, yol kenarlarna belirli aralklarla yerletirilen eleman CVT constantly variable transmission Deiken oranl anzman CVVT continuously variable valve timing Srekli deiken subap zamanlama sistemi BGT imento balayc granl temel ED evresel etki deerlendirmesi DC direct current Doru akm DGM duru gr mesafesi Srclerin bir tehlikeyi fark edip durabilmeleri iin gerekli mesafe DI direct injection Dizel ve benzinli motorlarda direkt enjeksiyon DIN Deutsches Institut fr Normung Alman Standartlar Enstits DM deiken mesaj iareti Seyahat edenlere deien yol durumuna dair mesajlarn gsterildii ba st mesaj gstergesi DMS dynamic message sign Deiken mesaj iareti DOHC double overhead camshaft stten ift kam mili DSC dynamic stability control Drt tekerlein yola en gvenli ekilde basmasn salayan sistem DSP dynamic shift program anzman ayarlarn srcnn kullanm tarzna gre deitiren gelimi otomatik anzman E ROAD European road Avrupa karayollar EAS elektronik active steering n tekerleklerin ani direksiyon hareketleri sebebiyle yol tutuu bozmasn engellemeye alan aktif direksiyon sistemi EBD electronic braking distribution Fren gcnn drt tekerlekte eit olmasn salayan hidrolik dalm destek sistemi EBS electronic braking system Elektronik kontroll fren sistemi ECAS electronically controlled air suspension Aracn yerden yksekliini azaltan ve oaltan elektronik kontroll haval sspansiyon ECO Economic Cooperation Organization Ekonomik birlii Tekilat ECU electronic control unit Elektronik kontrol nitesi
82
KARAYOLU
terimleri
EDC electronic damping control Yol ve hz durumuna gre amortisrlerin elektronik olarak ayarlanmas EDY edeer dingil yk EGR exhaust gas recirculation Egzoz gaz devridaimi EN European Norm Avrupa standard ERCA European Root Certification Authority Saysal takograf sistemi avrupa kk sertifikasyon otoritesi ESCAP Economic and Social Commission for Asia and Pacific Asya ve Pasifik Ekono mik ve Sosyal Komisyonu ESP electronic stability program Elektronik denge program ETC electronic toll collection Elektronik cret toplama ETC electronic traction control Elektronik olarak eki kontrol (patinaj annda motor gcn kontrol eden sistem) ETRTO European Tyre and Rim Technical Organization Avrupa Lastik ve Jant Teknik Organizasyonu EU European Union Avrupa Birlii F/O fiber/optic Fiber optik kablo/lif FHWA Federal Highway Administration Ulusal Karayollar daresi (ABD) FSI fuel straight injection Direkt benzin pskrtmesi FUBDEK fiber optik kablo u denetim kabini Yol boyunca tesis edilen fiber optik kablonun bal olduu u denetim kabini FWD front wheel drive nden ekili FWD falling weight deflectometer Den arlkl deflektometre GEN generator Jeneratr GIS geographic information system Corafi bilgi sistemi GKM gie kontrol merkezi Otoyol cret toplama sistemlerinin gie sahas baznda bal olduu merkez GND ground Elektrik devrelerinde topraklama, asileme, zemin, toprak GPS global positioning system Kresel konumlandrma sistemi GSI geological strength index Jeolojik dayanm (mukavemet) endeksi GSM global system for mobile communication Mobil haberleme iin kresel sistem GT granler temel HCV heavy commercial vehicle Ar ticari tat HD heavy duty Ar hizmet HDM-4 highway development&management software Yol gelitirme ve ynetim program
HEEP highway engineering exchange program Yol mhendislii deiim program HYTT hafif ykl ticari tat I/P instrument panel Gsterge panosu ID inside diameter ap IGN ignition Ateleme IMDG Kodu international maritime dangerous goods code Tehlikeli mallar uluslararas denizcilik kodu INJ injection Enjeksiyon, pskrtme IR infrared Kzltesi IRF International Road Federation Uluslararas Yol Federasyonu IRI international roughness index Uluslararas yol yzey dzgnszl endeksi IRU International Road Transport Union Uluslararas Karayolu Tamacl Birlii ISO International Standards Organization Uluslararas Standartlar Organizasyonu ITC United Nations Economic Commission for Europe Inland Transport Committee Birlemi Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu Ulam Komitesi ITF International Transport Forum Uluslararas Ulatrma Forumu ITS intelligent transport systems Akll ulam sistemleri IVSC Integrated vehicle speed control Entegre tat hz kontrol DB ihlal deerlendirme birimi Gei creti ihlali yapan aralarn ilemlerinin yrtld merkez JRC Joint Research Centre Avrupa Komisyonu Ortak Aratrma Merkezi JTRC Joint Transport Research Centre Ortak Tamaclk Aratrma Merkezi K K NO kontrol kesim numaras Her kontrol kesimin balad yere verilen numara KBS kent bilgi sistemi Veri taban kent ile ilgili bilgiler olan corafi bilgi sistemi KGS kartl gei sistemi Temassz kart kullanlarak otoyol gei cretinin topland sistem KB kart ilem birimi Nakit kartl gei sistemi kartlarnn sat ve kredi ykleme nitesi KK Kamu hale Kurumu KTFMYEY Karayolu Tamaclk Faaliyetleri Mesleki Yeterlilik Eitimi Ynetmelii 03/09/ 2004 tarih ve 25572 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle giren ynetmelik KKGS Kart kredili kartl gei sistemi kart Kartl gei sisteminde kullanlan, kredi kart veya banka hesab ile ilikilendirilmi kart KTK Karayolu Tama Kanunu 19/07/2003 tarih ve 25173 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle giren kanun
84
KARAYOLU
terimleri
KT Karayolu Teknik artnamesi KTY Karayolu Tama Ynetmelii 11/06/2009 tarih ve 27255 Resm Gazetede yaymlanarak yrrle giren ynetmelik KYT kredi ykleme terminali Nakit kartl gei sistemi kartlarna bankalar tarafndan para yklemede kullanlan el terminali LCD liquid crystal display Sv kristal ekran LCV light commercial vehicle Hafif ticari tat LDT light duty truck Hafif hizmet kamyonu, kamyonet LDV light duty vehicle Hafif hizmet tat LED light emitting diode Ik yayan diyot LH left hand Sol taraf LHD left hand drive Soldan direksiyonlu LPG liquefied petroleum gas Svlatrlm petrol gaz LSD limited slip differential Snrl kaydrmal diferansiyel M/T manual transmission Dz anzman MPFI multiport fuel injection ok delikli yakt enjeksiyonu MSFF miles since first fail lk arzadan bu yana gidilen mil MYB Mesleki yeterlilik belgesi MYE Mesleki yeterlilik eitimi MYETBE Mesleki yeterlilik eitimi tamamlama belgesi NATM new Austrian tunneling method Avusturya tarz yeni tnel ama yntemi NATO-PBIST NATO - Planning Board for Inland Surface Transport NATO - Dahili Sath Tamacl Planlama Kurulu NATO- SCEPC NATO- Senior Civil Emergency Planning Committee NATO - Sivil Olaanst Hal Planlama Yksek Komitesi NKGS Kart nakit kartl gei sistemi kart Kartl gei sisteminde kullanlan, zerine para yklenebilir trden kart NOTAM Notice to Airmen Havaclara Duyuru O/D overdrive Ar hz veya hz am OBD on board diagnosis Ara ii arza tehis sistemi OD outside diameter D ap ODY orta dzey ynetici OECD Organization for Economic Cooperation and Development Ekonomik birlii ve Kalknma Tekilat OEM original equipment manufacturer Orijinal ekipman imalats
85
OG orta gerilim 1.000 volt ile 34.500 volt aras gerilim OGS otomatik gei sistemi Ara ii elektronik nite kullanlarak otoyol gei cretinin topland sistem OGT ortalama gnlk trafik Bir yoldan bir gnden ok bir yldan az olan bir zaman sreci iinde geen toplam tat saysnn bu zaman sreci iindeki gn saysna b lnmesi ile bulunan trafik hacmi OHC overhead camshaft stten kam mili OHT otoyol hizmet tesisi Otoyollarda tiplerine gre deiik mesafelerde, aralar iin akaryakt, bakm ve park alanlar ile src ve yolcular iin yeme, ime ve dinlenme birimleri ile gezinti ve yaya yollarnn bulunduu tesis OYTT orta ykl ticari tat P/N part number Para numaras P/S power steering Hidrolik direksiyon PCA Portland Cement Association Portland imento Birlii PCV positive crankcase ventilation Pozitif karter havalandrma PIARC World Road Association (eski ad Permanent International Association of Road Congress) Dnya Yol Birlii PMB polimer modifiye bitm PMT plentmiks temel PPP public private partnership Kamu zel sektr ortakl PTO power take-of G alma kutusu QTY quantity Adet, miktar RH right hand Sa taraf RHD right hand drive Sadan direksiyonlu RID regulations concerning the international carriage of dangerous goods by rail Tren ile tehlikeli mallarn uluslararas tamaclna ilikin dzenlemeler RMR rock mass rating Kaya ktle puanlamas RPM revolutions per minute Dakikadaki devir says RQD rock quality designation Kaya kalite gstergesi RWD rearward Arka, arkada RWIS road weather information system Yol hava koullar bilgi sistemi SAE Society of Automotive Engineers Otomotiv Mhendisleri Birlii SC 1 United Nations Economic Commission for Europe Working Party on Road Transport Birlemi Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu Karayolu Tamacl alma Grubu SCR selective catalytic reduction Seimli katalitik indirgeme sistemi
86
KARAYOLU
terimleri
SEI Support to the European Integration AB entegrasyon srecinin desteklenmesi faaliyetleri SI International System of Units Uluslararas birimler sistemi SK sathi kaplama Agrega ile bitml bir balaycdan oluan ince kaplama SOHC single overhead camshaft stten tek kam mili SRC Src belgesi SRC1 Src belgesi 1 Uluslararas yolcu tamacl yapmak isteyenlerin sahip olmas gereken mesleki yeterlilik belgesi SRC2 Src belgesi 2 Yurt ii yolcu tamacl yapmak isteyenlerin sahip olmas gereken mesleki yeterlilik belgesi SRC3 Src belgesi 3 Uluslararas eya-kargo tamacl yapmak isteyenlerin sahip olmas gereken mesleki yeterlilik belgesi SRC4 Src belgesi 4 Yurt ii eya-kargo tamacl yapmak isteyenlerin sahip olmas gereken mesleki yeterlilik belgesi SRC5 Src belgesi 5 Tehlikeli madde tamacl yapmak isteyenlerin sahip olmas gereken mesleki yeterlilik belgesi TAD transit accompanying document Transit rejime tbi tutulan eyaya elik eden ve beyanname bilgileri dorultusunda gmrk mevzuatna uygun olarak otomasyon isteminden alnan belge. TB Tat Belgesi TC turbocharger Turboarjer, ar doldurucu TMB Trkiye imento Mstahsilleri Birlii TDI turbocharged direct injection Turboarj beslemeli direkt pskrtmeli (dizel mo torlar iin) TEF tat edeerlik faktr TEM Trans-European Motorway Trans-Avrupa Kuzey Gney Otoyolu TEMSTAT Trans-European Motorway Statistics Trans-Avrupa Kuzey Gney Otoyolu statistikleri TEN-T Trans-European Transport Network Trans-Avrupa Ulatrma Alar TFSI turbocharged fuel straight injection Turboarj beslemeli direkt benzin pskrtmeli TINA Transport Infrastructure Needs Assessment Ulatrma Altyap htya Deerlendirmesi TIR Transports Internationaux Routiers Birlemi Milletler bnyesinde, 15 Ocak 1959 tarihinde Cenevrede imzalanan szleme TK Tat Kart TMA ta mastik asfalt
87
TMYB Tehlikeli Madde Tamacl Mesleki Yeterlilik Eitimi Yetki Belgesi TR-A Digital Tachograph System Turkish Authority Saysal takograf sistemi trkiye ulusal otoritesi TR-A Policy Digital Tachograph System Turkish Authority Policy Saysal Takograf Sistemi Trkiye Gvenlik Politikas Belgesi TR-CA Turkish Certification Authority Saysal Takograf Sistemi Trkiye Sertifikalandrma Otoritesi TR-CP Turkish Card Personalizing Trkiye Kart Kiiselletiricisi Organization Saysal Takograf Sistemi
TRACECA Transport Corridor Europa-Caucasus-Asia Avrupa-Kafkasya ve Asya Ko ridoru TSE Trk Standartlar Enstits TSI twincharged straight injection Turboarjer ve sperarjer beslemeli direkt enjeksiyonlu motor TURKAK Trk Akreditasyon Kurumu TUTGA Trkiye Ulusal Temel GPS A Trkiye geneline dalm sabit GPS noktalarndan oluan bir a TYS trafik ynetim sistemi Trafiin ynetimi amacyla yol boyunca tesis edilen haberleme, kontrol ve enformasyon sistemleri UBAK Ulatrma Bakanlar Avrupa Konferans 1953te kurulan hkmetler aras bir kurulu U-Net Ulatrma Net Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Bakanl kara ulatrmas otomasyon projesi UN United Nations Birlemi Milletler UN/ECE United Nations Economic Commission for Europe Birlemi Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (BM/AEK) UNESCAP United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific Birlemi Milletler Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu DY st dzey ynetici TS cret toplama sistemi Otoyollardan gei cretlerinin toplanmas iin kurulmu olan sistem VAC vacuum Vakum VASIS Visual Approach Slope Indicator Systems Grerek Yaklama ni stikamet Gstergesi VATS vehicle anti-theft system Tat hrszlk nleme sistemi VGT variable geometry turbocharger Deiken geometrili turboarjer VICS vehicle information and communication system Ara bilgi ve haberleme sistemi
88
KARAYOLU
terimleri
VIN vehicle identification number Tat kimlik numaras VPWR vehicle power Tat gc VTEC variable-valve timing and electronic-lift control Deiken zamanlamal supap kontrol sistemi VTS variable traffic sign Deiken trafik iareti VVT-i continuously variable intake valve timing Srekli deiken emme supab zamanlamas W/B wheelbase Dingiller aras mesafe WDC Stations Weight and Dimension Control Stations Arlk ve Boyut Kontrol stasyonlar WIM weigh in motion Hareketli arlk lm cihaz WMA warm mix asphalt Scak karm asfalt WP. 15 The Working Party on the Transport of Dangerous Goods of the United Nations Economic Commission for Europe Birlemi Milletler Avrupa Ekonomik Komisyo nu Tehlikeli Mallarn Tanmas alma Grubu YB yetki belgesi Karayolu Tama Ynetmelii kapsamnda bir faaliyette bulunacak gerek ve tzel kiilere alma izni veren ve Bakanlka dzenlenen belge YEMB Yola Elverililik Muayene Belgesi YG yksek gerilim 34.500 volttan yksek gerilim YD yap-ilet-devret Altyap yatrmlarnn finansmannda kullanlan bir metot YKD yol kenar denetim istasyonu Aralarn denetimlerinin yapld sabit yapdaki tesisler YOGATT yllk ortalama gnlk ar tat trafii YOGT yllk ortalama gnlk trafik ZEV zero emission vehicle Sfr emisyonlu tat ZTECH zero emission technology Sfr emisyon teknolojisi
89
DEMRYOLU
terimleri
AC pantograf
AC pantograf / AC pantograph
Elektrikli demiryolu vastalarnda (eken aralarda) alternatif akml katener sisteminden AC elektrik enerjisinin alnmas maksadyla kullanlan ekipman.
aklk donanm / span equipment Destekler aras kullanlan malzeme (iki direk aras kullanlan malzemeler).
AC katener sistemi / AC catenary

system Alternatif akml katener sistemi.
aklk ortas / mid-span

ki destek orta noktas (eksen).
ak alan / open area Gar, istasyon ve ambarlarda tama amal ayrlm, st ak, zemini toprak veya betonlanm ya da ta ve ahap deme yaplm olan bo sahalar. ak alann kullanm protokol
/ open area usage protocol Tama amal ak alanlarn kullanlmas iin yaplan protokol.
aderans / adherence, adhesion aderans faktr / adherence

Yapma.
aklk / span length ki katener direi aras mesafe.
factor Lokomotifin ardndaki yk kaymadan ekmesi yeteneini hesaplamaya yarayan katsaylardan biri.
adezyon faktr / adhesion factor
aerodinamik temas kuvveti /
aerodynamic contact force Ak halindeki gazn temas ettii cisimler zerinde uygulad kuvvet etkisi.
92
Lokomotifin ardndaki yk kaymadan ekmesi yeteneini hesaplamaya yarayan katsaylardan biri.
DEMRYOLU
terimleri
ankraj
ar vagon ve ara / heavy wagon
akm ekme kalitesi / quality of
and vehicle Daras ile iindeki ykn toplam 80 ton ve daha fazla olan eken ve ekilen ara.
ambalaj / package
aksam / accessory
Ksmlar.
current collection Pantografn havai hattan ekmi olduu elektrik akmnn kalitesini belirleyen bir l.
aktarma arabas / transfer table zerindeki ray penesine bir vagon veya lokomotifin yerletirildii araba. akuple / coupled akupleman / coupling alaltma kuvveti, indirme kuvveti (pantograf) / lowering force
Tren fren tesisat balant ekipman. Ykseltilmi durumdaki pantograflar alaltmak iin kullanlan kuvvet. Birbirine bal olan.
Mdrlklerin ve lojistik efliklerinin bulunduu yerlerde mteri ilikileri ve ykleme boaltma hizmetlerini yapan grevli.
Demiryolu ile tanacak eya korunmas iin kullanlan malzemeler ve kaplar.
Demiryolu aralarnn seyrinde ve trafiin emniyetinde gerekli olan btn demiryolu hatlar ve sabit tesisleri.
ambar efi / warehouse chief
amortisman / depreciation ana hat / main track ana yol / main line
Ypranma pay.
stasyonlar birbirine balayan ve iki istasyon giri iaretleri arasnda kalan yol ile istasyon ve saydinglere sapmadan geilen yollar.
ana yol k sinyali / main line

exit signal
alfanmerik gstergeler / alphanumeric indicators Asli sinyallerin yardmc iarlarn veren gstergeler. aliyman / line with good alignment alc / consignee
Kurp bulunmayan doru hat.
anahtarlama cihaz / switching

device
stasyona ait bir ana yol zerine k makaslarndan nce tesis edilen yol boyu sinyali. Elektrik devrelerini ap kapamaya yarayan cihaz.
anklaman / interlocking
altyap / infrastructure
93
Gnderici tarafndan gnderilen dolu vagonu var istasyonunda teslim alan ve tahliye eden gerek ve tzel kii.
Sinyalizasyon sistemlerinin mantk ve karar sistemi.
ankraj / anchor
Bir eyi kendisinin ardndaki daha salam ve stabil bir yere gmme, sabitleme ilemi.
ankraj akl
ankraj kuvveti / anchoring force ankraj noktas / anchoring point Ankrajn tesis edildii yer, nokta. ankraj teli / anchoring wire
ankraj akl / anchor span Ankraj ile direk aras mesafe.
ankraj uzunluu / anchor length anma gc / nominal power

Bir cihazn elektrik harcarken ekebilecei en byk g.
antifriz / anti-freeze Don nleyici madde. ankraj an / bell washer anchorage Ankraj yapmak iin kullanlan direk.
antiminman / mid-point anchor

Katener hattnn istenmeyen boyuna hareketini engellemek ve ayn zamanda bir tel kopmas durumunda kateneri etap boyunun yarsnda tutmak iin kullanlan sistem. resisting tie Sistemin ar rzgarlardan etkileimini azaltp, iletkenin rzgardan dolay yatay hareketini snrlayan ask.
ankraj direi / anchor mast
Lente yaplm direk (katener iletkenlerinin sonlandrld direk ).
antivan / anti-wind device, wind
94
DEMRYOLU
terimleri
azami yk
antivan teli / wind stay Katener donanmn rzgara kar salamlamak iin kullanlan tel.
anma direnci / wear resistance ATC sistemi / automatic train conAnmaya kar dayanm.
arayz / interface Sistem ile kullanc arasnda iletiimi salayan yntem. arza kayt defteri / fault log
apleti / wheel flat Tekerlek yuvarlanma dzlemesi.
ara hz snr / vehicle speed limit
dairesinin
(draft) n tasar.
ATS sistemi / automatic train stop system Tren dizisini veya tren setini sren makinistin demiryolu hattndaki sinyal klarna uymamas durumunda komple tren dizisini veya tren setini otomatik olarak durduran sistem. avanproje / preliminary design ayakl kprl vin / gantry
trol system Otomatik sinyalizasyon alglaycl tren kontrol sistemi.
ark / arc Elektrik akmnn bir ynden diger yne geii srasnda aa kan kvlcm. armut hatt / loop line
aydnlatma kulesi / lighting mast,

lighting pylon Aydnlatma direi.
crane ster sabit ayaklar, isterse sabit hatlarda lastik tekerlekler stnde ileyen ksmen snrl manevral ayaklar zerinde monte edilmi yatay bir kprden ibaret asl vin.
asenkron motor / asynchronous
Genellikle byk garlarda bulunan ve dn ilerinin saland yol hatt. engine Alternatif akmla alan bir tip motor.
ayrma-blme duvarlar / parti-
ayrma yolu / marshalling track

Manevra yolu.
tion walls Kapal tipte vagonlarn iinde bulunan eyann emniyete alnmasn salayan blmler.
asli sinyaller / fundamental signals
aa tutma kuvveti / holding down force Pantografn inik tutulmas iin gerekli kuvvet.
95
Tren trafii veya manevralar yneten yol boyu sinyalleri.
azami fren eimi / maximum braking gradient Tren dizisine veya tren setine acil durum dnda uygulanabilecek en fazla fren miktar. azami yk / load limit
baga
B
baga / busing, thimble, insert
Bur.
bagaj kondktr / baggage man bagaj servisi / baggage service

Trende bagaj ilemi yapan grevli. pendent automatic tensioning Tellerin ayr ayr otomatik germe cihazyla ankre edilmesi.
bamsz otomatik germe / inde-
balast / track ballast balast alt tabakas / underlayer

of ballast Ta kr.
Balast kayb, balast at.
balast bozulmas / ballast spoil balast derinlii / ballast depth balast eleme / ballast cleaning,
sifting of the ballast Balastn, balast eleme makinesi ile eleklerden geirilerek 3 ila 6 cm ap aralndaki malzeme haricindeki dier unsurlarn atlmas, 3 ila 6 cm ap aralndaki malzemenin tekrar yola serilmesi ii.
balant ubuu / connection rod balant malzemeleri / track

fastenings Cvata, somun vb. malzemeler. Pistonu krank miline balayan ubuk.
balast eleme makinesi / ballast tamper, tamping machine 3 ila 6 cm ap aralndaki malzeme haricindeki dier unsurlar hattan uzaklatran, 3 ila 6 cm ap aralndaki malzemenin tekrar yola serilmesini salayan makine.
bakm periyodu, bakm sresi /

maintenance cycle Bakm takvimi.
machine
balast eleme ve kazma makinesi / ballast-scarifier and screening
96
DEMRYOLU
terimleri
balast yenileme
Yolun kotunun daha aaya alnmas iin de kullanlan ve bu ilemi balastn altndaki tabakay kazyarak salayan makine.
balast takviyesi / re-ballasting

Mevcut yolda eksilen balastn ilave edilmesi.
balast enkesiti / ballast profile
balast figre sahas / ballast
Demiryollarnda yol platformunun yzeyinden ray st seviyesine kadar olan hattn enkesiti ierisinde yer alan balasta ait enkesit (balast kalnl 30 cmdir).
Demiryolu hattna serili balast olmas gereken enkesite getiren makine.
balast reglatr / ballast regulator
storage site Balastn ocakta retildikten sonra ve demiryolu hattna serilmeden nce stokland saha.
balast temizlemesi / clearing ballast lk retim esnasnda ve ihtiya duyulursa figre sahasnda hatta serilmeden nce (fazla tozlanma ve amurlama olmas halinde) balastn ykanmas ilemi. balast treni / ballast train balast tutucu / ballast retainer,
Balastn tanmas iin uygun vagonlarla tekil edilen i treni.
balast tama arac / ballast hopper, ballast car Balast tamasnn yapld alttan oluklu balast vagonlar.
balastla salanan yol elastikiyeti / elasticity of the ballast, resili-
ballast curb Platformun dar olduu ve dolgu zerinde yer ald durumlarda balastn platform zerinden kaymasn nlemek zere yaplan koruyucu duvar. ence of the ballast Balastn traversten gelen yk platforma aktarmas ile oluan elastikiyet.
balast serme / ballasting, laying the ballast Yeni yolda balastn hatta verilmesi. balast taban / base of ballast balast takviye makinesi / track re-ballasting machine Mevcut yollarda eksilen balastn demiryolu hattna ilavesini salayan alttan oluklu balast vagonu.
97
balast yata / ballast stool, ballast

bed, ballast pit Balast serilme alan.
balast yayc / ballast spreader

Balastn demiryoluna denmesini salayan makine.
Balastn platform ile birletii yer.
balast yenileme / renewal of the ballast Balastn elenmesi, elendikten sonra uygun byklkteki balastn tekrar yola serilmesi, eksik balastn
balast nitesi
ballast element Balast elemesi yapan makinelerin bir blm.
ilave edilmesi ve reglatr makinesi yardmyla hatta serili balastn enkesitine getirilmesi ilemlerinin toplam.
balast nitesi / ballast component,
bariyer / barrier Hemzemin geitlerde alr-kapanr dzenek. bariyer bekisi / crossing keeper bariyerli hemzemin geit / level crossing with barriers Her iki ynde bariyerler ile koruma altna alnm kontroll hemzemin geitler.
Hemzemin geitlerde bariyeri ap kapayan grevli.
balastl yol / ballasted track
balastsz yol / rigid track, ballastless track Balast denmemi yol, rijit yol.
baliz / balise
bandaj / tyre
Manyetik iletim teknolojisini kullanarak tren hareketi iin gerekli bilgileri tren st sistemlere ileten yol boyu ekipman. Tekerlek kasna.
bas montaj / push-off letkenin hat ekseninden direin aksi istikametinde olduu montaj tr.
bandajl tekerlek / tyred wheel banliy abonman kart / suburban subscription card Satld banliy blgesindeki yolculara belirli bir sre ierisinde gnlk seyahat hakk tanyan kart. banliy hatt / suburban line
ehir evresi hatt. Kasnakl tekerlek.
basit makas / single turnout, turnout, ordinary points Bir yoldan dier bir yola geii salayan makas.
sector
basit makas blm / turnout
basit makas durumu / turnout basit makas yarap / turnout radius Makasn bal olduu yollardan sapan yolun yarap.
98
barnma yolu / passing track

stasyon ve saydinglerde ana yolun dnda kalan sapmal yollar.
position Basit makasn yn.
DEMRYOLU
terimleri
blok
baskl kpr / bascule bridge balang istasyonu (direkt balant) / direct connection balk / cylinder head
Direkt balant istasyonu. Klapeli kpr.
bamakinist / head driver barepartitr / chief distribution board Yk dairesi ve yk servis mdrlklerinde, yk tamalar ile ilgili olarak vagon ve tren planlamas ileri yapan grevli. batk yol / sunken track
km yol. Kdemli makinist.
Dizel motor silindir bal.
ding ekme hatt.
bekletilmekte olan vagonlar iin toplama hatt / recessing si-
yollar ve ykleme rampalarnda kr yol denilen, bir tarafta giri k yaplan yollar iin kullanlan ifade.
besleme hatt / feeder line
bedpleyt / bed plate Taban plakas. beki / watchman
beton travers / concrete sleeper Demiryollarnda kullanlan ve ierisinde gergi elikleri kullanlan betonarme bir imalat.
track Balastsz yol.
Elektriksel besleme yapmak iin kullanlan hat, fider hatt.
beton bloklu yol / concrete slab
beton deme / concrete slab
bekili bariyer / manually control-
bekili hemzemin geit / manned level crossing Beki grevlendirilmi hemzemin geit. bekili mekanik bariyer / manned mechanical gate Beki grevlendirilen mekanik bariyer. bekisiz hemzemin geit / unmanned level crossing Beki bulunmayan hemzemin geit. bekleme hatt / holding track
led barrier Elle kontrol edilen bariyer dzenei.
bildirim / notification Yol boyu sinyalleri tarafndan verilen, tren trafiinin sevk ve idaresine ynelik renkli ihbar.
pound catenary equipment
bileik katener donanm / com-
bilet kontrolr / platform ticket controller Garda bilet kontrol ilemlerini yerine getiren grevli. birletirme ucu / nose easement blok / block, signal block
TS ve DRS sisteminin uyguland blgelerde, ayn anda iinde tren, lokomotif, makina ve tren gibi ilem gren bir tek demiryolu aracnn
bilet / ticket Yolcu seyahat belgesi.
bilet brosu / booking office
stasyonlarda hatt- cari denilen ana hatlara makaslarla bal barnma

99
blok yk treni
bulunmasna izin verilen ve bu ara seyirlerinin sinyal bildirileri ile idare edildii, snrlar kumandal veya otomatik sinyallerle belirlenmi yol kesimi.
boyuna makas kiri / longitudinal

truss Boyuna kafes kiri.
bozuk balast / foul ballast braga / braga

Dingil atal irtibat paras.
blok yk treni / block train, unit
bloklu yol (hat) / block track, block line ktan vara kadar manevraya tbi tutulmadan giden hat.
train ktan vara kadar manevraya tbi tutulmadan giden yk treni.
buatagres / grease box, axle box Aks balarnda yer alan rulman muhafazas. buluma / meeting of trains
Tekerlek seti.
bobo / Bo-Bo Drt dingilli iki bojili, her dingili tahrikli lokomotif. boden / flange boji / bogie Cer arac yry takm. bonding / bonding
blover / blower Elektrik motorlarn soutmak iin veya dizel motorun yanma odasna hava salayan frc.
buster transformatr, buster trafo / booster transformer
Tek hatlarda ayr veya aksi ynlerden gelen trenlerin bir istasyon veya saydingde birbirleri ile karlamalar.
Katener besleme sistemlerinde topraktaki akmlar geri dn iletkenine eken transformatr.
buz zc / de-icer, defroster Buzlanma giderici.

wide radius, large-radius curve Geni kurp, yumuak viraj
byk yarapl kurp / curve of
bo konteyner mobil vinci /
ki para arasndaki elektriksel irtibat.
bo vagonlar toplama hatt /

empties siding
empty container forklift 8-12 ton kapasiteli bo konteyner elleleyen vin.
bz / pipe-culvert Boru tipi menfez.
cer / traction cer dairesi / traction department

Lokomotif, tren seti, tren dizisi ve vagonlarn bakm onarm ve iletilmesi iin yolcu ve yk dairesi ihtiyalarn organize eden ve temin eden daire.
100
boaltma hatt / unloading track Rampalarda ykleme ve boaltma ileri iin yaplan ve genellikle kr yol olarak ina edilen yollar. boylama bariyer / longitudinal
barrier Kesintisiz bariyer.
ekme.
DEMRYOLU
terimleri
korumas
draw hook draw bar
cer kancas / draw-bar, traction cer kancas ekme mili / shackle cer motoru / traction motor
eken ara aks tahrik elektrik motoru.
yksek scaklk dereceleri. Darbe gerilmesi. tion Darbe koruna.
arpma gerilmesi / impact stress arpma koruna / impact protec-
atlak travers / split sleeper atma gbek / built-up crossing

Bileik gbek.
cer tertibat ta kavramas / draw bar sleeve joint Kanca mili ile cer ubuu arasndaki kavrama cvatas. co co / Co-Co Alt dingilli iki bojili, her dingili tahrikli lokomotif. cruf / cinder
Tortu.
common crossing
atma mterek gbek / built-up eken ara / tractive stock

Demiryolu zerinde kendi gleri ile hareket etme yetenei olan her trl ara. letkenin hat ekseninden direk istikametinde olduu montaj tr. Her trl yk ve yolcu tamasnda kullanlan vagonlar.
tractive stock
eken ara mevcudu / number of eki montaj / pull-off
akl / gravel alan pantograf / working

pantograph Aktif haldeki yani akm eken pantograf; pantograf bakm almas.
ekileme / hammering
Dvme.
ekilen ara / hauled stock
ekilen ara mevcudu / number

of hauled stock
alan ray / running rail
Seyrsefere ak olan, iletmeye ak olan yol. ning edge yz, alan yz.
ekilen ara park / wagon fleet

Vagon park.
alan taraf / running face, run-
ekme kpr / drawbridge
alma aral / operating range

Aracn alabildii en dk ve en yksek deerler aras.
points on steel sleeper
elik kiri / metal girder, metal beam Metal kiri, putrel. elik makas traversi / switch korumas / avalanche protection, avalanche shed Heyelan siperi, siperi.
101
alma scakl / working temperature Aracn alabildii en dk ve en
k istasyonu
k istasyonu / departure station k ray / trailing rail

Terk edilen ray. Tamann balad iyeri.
k sinyali / baffle reflection ift balant / double junction ift hat / double track ift kollu pantograf / double-arm
pantograph ki kollu (akm toplayan balk) pantograf. k ekosu.
ift konsol hobanl takml direk / mast with twin cantilevers
ki adet konsol-hoban takm tayan direk.
oklu dizel nite / multiple diesel unit Lokomotif+vagon dizisi dnda, gcn dizel motordan temin eden, her iki tarafa hareket eden tren dizisi. oklu elektrikli nite / multiple
electrical unit Lokomotif+vagon dizisi dnda, gcn demiryolu hatt boyunca st tarafta ekilen katener (elektrik hatt) hattndan salayan, her iki tarafa hareket eden tren dizisi.
ok hatl yol / multiple-track line ift hatl, hatl, drt hatl yollar ifade eden terim.
ift kumandal makas / dual

control switch
ift tarafl bileik makas / twoway switch
ift tarafl alan hat / two-way

working track per joint
D
DC pantograf / DC pantograph
Elektrikli demiryolu vastalarnda (eken aralarda) doru akml katener sisteminden DC elektrik enerjisinin alnmas maksadyla kullanlan ekipman. winding line Ylan hat.
ift traversli conta / double sleebarrier
ift yarm bariyer / double halfift ynl baklava gbek / switch iftli seyir telleri / twin contact
wires
diamond
dairesel (sargsal) dner hat /
102
DEMRYOLU
terimleri
deray
dar yarapl da yolu (gzergh) / spiral mountain route

Spiral da yolu.
Demiryolu kamulatrma snr.
davarkovan / cowcathcer
Lokomotifin nnde bulunan, raylardaki herhangi bir objeyi savuturmaya yarayan blm.
dayanak duvar / retaining wall dayankllk / endurance demir kpr / steel bridge
network Demiryolu a.
demiryolu kprs / railway bridge Demiryolunun stten getii kp rler. demiryolu ebekesi / railway
demir travers / steel sleeper zerine raylarn yerletirildii, yere enine konulmu demir paralarn herbiri.
denge arl / balance weight Otomatik gergi cihaznda kullanlan arlk.
deniz konteyneri / sea container
demiryolcu / railroader, railway

worker Trenle ilgili ite alan.
demiryolu hatt / rail line Kilometrenin sfr alnd (balang noktas) istasyon veya gar ile kilometrenin sonland istasyon veya gar arasndaki demiryolu.
side expropriation range
depo / storage, shed Yklenicilerin kendilerine ait veya yaplan szlemeler gerei kullanm hakkna sahip olduklar depolama hizmetlerinin yapld tesis. depo efi / shed superintendent
Yukar kaldrlarak blmeli gemi iine istiflenen yeterince salam konteyner.
demiryolu istimlak snr / line-
depozito / deposit Mteriler tarafndan talep edilen vagon siparilerinde alnan cret. deray / derailment
Raydan kma.
103
deray limiti
deray limiti / derailment limit

Demiryolu aracnn devrilmeden gidebilecei kabul edilen en yksek hz.
deraya kar gvenlik / safety measures against derailment Raydan kmaya kar gvenlik.
ment protection Raydan kmaya kar korunma.
deraymandan korunma / derail-
destek / prop, stanchion, shore destekleme / shoring

Payanda.
dezeksman sprme boyu / length of stagger sweep Dezeksman deerlerine gre pantograf tipi. dier ahslar / third parties
detayl profil / detailed profile

Ayrntl kesit. braking
Payandalama.
devaml frenleme / sustained
dier ahslara ait trenler /
devre kesici / circuit breaker Elektriksel kesme yapmaya yarayan cihaz.
dezeksman (eksen kakl) /
stagger Seyir telinin yol ekseninden yatay olarak karlmas. Pantografn anan eritlerinin ayn yerden anmasn nlemek iin, kontak telinin birbirini izleyen katener ask noktalarnda yol ekseninin zt taraflarna yer deiimi.
dinamik fren / dynamic brake Lokomotiflerde fren esnasnda ek elektrik reterek sisteme datan mekanizma. dinamik kalkm / dynamic uplift
Pantograf geii srasnda kontak teli yksekliindeki deiim miktar.
dier yollar / other lines Ana yol ve barnma yollar dnda manevra, ykleme, boaltma ve benzeri hizmetler iin ayrlm yollar.
trains belonging to third parties, trains owned by third parties TCDD dnda kalan yerli ve yabanc, gerek ve tzel kiilerle yabanc demiryolu kurulular ve bu kurulularn bal ortaklklarna ait yk trenleri.
Mlkiyet, kiralama ve sair hukuki sebeplerle eken/ekilen demiryolu aralarn elinde bulunduran ve TCDD ile i yapan yerli/yabanc gerek veya tzel kiiler.
dinamik seyir teli konumu /
dynamic contact wire position Tren ekerken hareket eden seyir teli konumu.
104
DEMRYOLU
terimleri
dolgunun evi
dingil / axle Tekerlek aks.
dinamik temas kuvveti / dynamic contact force Tren ekerken etkiyen temas kuvveti. dingil arl / axle weight
dizel-elektrik lokomotif / dieselelectric locomotive Dizel motordan ald dnme momentini elektrik aksam vastasyla tekerlere ileterek hareket salayan lokomotif. dizel-hidrolik lokomotif / diesel-
Demiryolu hatlarnda vagonlarda dingil bana gelecek arlk.
dingil basnc / axle pressure
dingil atal / axle guard Dingil balarnda bulunan rulman kutularnn bulunduu ksm. dingil ekartman / axle gauge
Dingil akl.
Demiryolu hatlarnda vagonlarda dingil bana gelecek basn miktar.
dizi tekili / set composition Katar oluturma.
hydraulic locomotive Dizel motordan ald dnme momentini hidrolik aksam vastasyla tekerlere ileterek hareket salayan lokomotif.
dizi yapma istasyonu / marshalling depot, sorting station Dizi tekili istasyonu. doal seyir sresi / natural du-
dingil-ekartman deiim noktas / axle-gauge changeover point

Ray aklnn deitii noktalarda dingil ekartman deiiklii iin tespit edilen mevkiler.
dingil sayc / axle counter
dingil yk / axle load
direk / pole, post, pillar, pylon, mast dirsek ray / joggled rail
Eri ray. Kazk, stun, destek, payanda.
Demiryolu hatlarnda vagonlarda dingil bana gelecek yk miktar.
Belirli bir hat kesimindeki tren mevcudiyet ve gaybubetinin tespiti iin kullanlan ekipman.
dokunmasz kart / contactless card Otomatik cret toplama sisteminde turnike geilerinde kullanlan (temassz) elektronik entegre devreli kart. dolayl balama / indirect faste-
dorudan balama / direct fastening Balamada kullanlan malzemenin bir ucunun eyaya, dier ucunun vagona balanmas.
ration Bir trenin iki istasyon veya sayding arasn normal koullarda katedebilecei ideal sre.
disjonktr / vacum circuit breaker Vakumlu devre kesici. dispeer / dispatcher, traffic controller Sevkeder.
dolgu yapma / embanking, filling up dolgunun evi / slope of embankment Dolgunun eilimi.
ning Balamada kullanlan malzemenin eyann stnden geirilerek her iki ucunun vagona balanmas.
105
dolu gvdeli kiri
dolu gvdeli kiri / plate girder,
Vagonlara toplu olarak yklenen akl, kmr gibi kk paral eyalar.
dolu konteyner mobil vinci / reach stacker 40 ton kapasiteli dolu konteyner elleleyen vin. dkme eya / bulk
web plate girder Korniyer ve levhalardan oluturulan yapma kiri.
ebat / size egzoz strou / exhaust stroke

Drt zamanl motorda silindirde yanan karmn dar atld aama. Boyutlar.
eim / slope, incline, gradient
eim deiimi / gradient change, eim kuvveti / gradient force Rampa kuvveti. eim oran / gradient ratio
Kurptaki hat.
dndrme / slewing
Ripaj.
eri eksenli hat / curved track
dn akm / return current

Dn iletkeninden, raylardan ve topraktan trafo merkezine geri dnen akm.
ekartman / gauge Ray akl.
ekartman ayarlama arac /

gauge-setting device Ray akl ayarlama arac.
dn iletkeni / return wire
Drt yolu bulunan, genellikle bykehirlerde banliy mntkalarndaki yollar.
Dn akmn tayan iletken.
ekartman bozukluu / encroach-
drt hatl yol / four-track line
ekartman ubuu / cross-tie,
dk contalarn tamiri / rectification of low joints Dk contalarn slah.
dz hat / sraight track, tangent dz kap / lattice barrier, gate

barrier Dz bariyer. good profile
track, level line, level track, plain line
ekartman daralmas / tightening of the gauge ki ray arasndaki mesafenin 1435 mmnin altna dmesi. ekartman deitirme istasyonu
gauge-bar, assister bar ki ray arasndaki mesafeyi lmeye yarayan madeni cetvel.
ment on the clearance gauge ki ray arasndaki mesafe 1435 mmnin altna dmesi.
dzgn profilli hat / line with dzgn profilli olmayan hat /
line with uneven profile
/ change-of-gauge station Ekartman standartlar farkl lkelerden gelen vagonlarn yryen aksamnn ayarland (deitirildii) istasyonlar.
ekartman genilemesi / gauge

spread
106
DEMRYOLU
terimleri
emici tabaka
ekartman ler / gauge measure, gauge rule ki ray arasndaki mesafeyi len makine.
ki ray arasndaki mesafenin 1435 mmnin stne kmas.
el buraj makinesi / vibrating compactor Titreimli sktrc. el freni / hand brake
el kumandal makas kolu / handoperated switch lever Bazlarnn u ksmnda top eklinde arl da olan makas kolunun insan gc ile kumanda edilerek almas. elastik krampon / elastic spike elektrifikasyon gabari ayar (tashihi) / electrification gauge
Elastik gergi kskac.
Elle kontrol edilebilen, her lokomotif ve vagonda bulunan fren.
ekartman tanzimi / regauging,
ekipman / overlap
Katener hattnn sreklilii asndan etaplarn sonunda oluturulan birden fazla aklkla etaplarn birbiriyle elektriksel olarak irtibatn salayan blge.
gauge adjustment, rectification of track gauge ki ray arasndaki mesafenin standartlar dna kmas halinde yola bakm, onarm yaplmak suretiyle ekartman akl standardna getirilmesi ii.
elektrik blok snr / electric
elektrikli demiryolu / electric
block boundary Ray hatt blok elektrifikasyon snr.
adjustment Elektrifikasyon gabarisine uygun ayarlama yaplmas.
ekipman blge / overlap span
ki bamsz katener iletkenin mekanik ve elektriksel olarak birletirildii yer.
elektrikli hat / electrified track Cer enerjisinin elektrikli hatlardan saland demiryolu hatt. elektriksel aklk / electrical
railway Cer enerjisinin elektrikli hatlardan saland demiryolu.
eleme / screening
elenmi balast / screened ballast elleleme / handling Ykleme-boaltma.

zolasyon tabakas.
clearance Elektriksel gvenlik asndan olmas gereken mesafe.
emici tabaka / absorbing layer
107
emniyet blgesi (tama blgesi)
emniyet blgesi (tama blgesi)
Direk ekseni ile hat ekseni arasndaki mesafe.
emniyet yolu / safety line Trenlerin emniyeti iin ayrlm yol. emplantasyon / implantation
Demiryolu ile eya tamaclnda trafik ve iletme gvenliinin salanmas iin kullanlan yk vagonu.
/ overlap Tanml bir hzda hareket eden bir trenin dur bildirimi veren bir sinyalin nnde duramamas durumunda, duruncaya kadar geecek zaman zarfnda katedecei mesafe.
esnek malzeme / flexible material

Birden fazla vagona yklenen ve tama srasnda yolun eklini alan malzemeler.
verilen en fazla hz.
esneme hatt / spring line

zengi seviyesi.
emniyet vagonu / safety wagon
etap boyu / tension length

Katenerde iki sabit ankraj noktas arasndaki bir ankraj noktas ile bir otomatik gergi cihaz ya da iki otomatik gergi cihaz arasndaki mesafe.
ezilme / lip, burr, crushing

apak prz.
fabrika veya atlye demiryolu /
fer etme / laying entegre bakm / comprehensive

Serme.
factory railway Demiryolu aralarnn bakm, onarm ve revizyonlarn yapmak zere tehiz edilmi fabrikalar veya bakm atlyeleri.
envanter / inventory en az seyir sresi / minimum
way and works maintenance Kapsaml olarak gerekletirilen btnlemi bakm etkinlikleri. duration Bir trenin iki istasyon veya sayding arasn gidebilecei en ksa sre.
flamal sinyal / wig-wag signal flarl geit / automatic open

crossing with flasher Otomatik geit. Krmz ve yeil bayrakl sinyal.
en yksek hz / maximum speed
Bir trenin iki istasyon veya sayding veyahut kilometre arasndaki izin
formen / foreman verence iilerin bana getirilmi; denetim, ynetim grevi verilmi yetkili, ustaba.
108
flarl hemzemin geit / automotic level crossing with flasher Otomatik hemzemin geit.
DEMRYOLU
terimleri
gei ray
fortrafik / heavy traffic Youn trafik. fy / leaf

izelge.
forsmajr / force majeure Ortaya kmas demiryolu kuruluunun elinde olmayan zorlayc durum, mcbir sebeb.
fren kumu (frenleme kumu) /
fren prjr / brake purge valve, bleed valve Fren zme valfi (sistemdeki havay boaltan valf). fren tertibat / brake gear frigorifik / frigorific Soutmal veya souk haval.
Bagaj vagonu, yk vagonu. Fren sistemini oluturan elemanlar.
sand-drag Demiryolunda daha iyi fren yapabilmek iin kullanlan kum.
gar mdr / station manager gardfren / brakeman

Tren sonundaki vagonda seyahat eden frenci.
garguy / drainage ditch
gaz/hidrolik gerdirmeli / gas/
furgon vagonu / luggage coach
block post
geici (muvakkat) tek hat / temporary single track Mevcut demiryolunun almalar nedeniyle deplase edilmesi gerektiinde ina edilen geici iletme hatt. geici blok stun / temporary geirimsizlik / impermeability gei hakk / right of way gei hz / transition velocity gei ray / profile transition rail
Ray deitirme esnasnda llen hz. Szdrmazlk.
hydraulic tensioning Hattn arlk ile deil hidrolik veya gazla gerdirilmesi.
Kpr ve menfezlerde drenaj aparat.
gabari / gauge gabari ayar / gauge adjustment gabyoni / lattice, wire screen gar / railway station
Demiryoluyla yolculuk edenlerin ihtiyalarnn geni lde karland byk tren istasyonu. Tel kafes. Gabari tashihi. l snr.
39.520 kg/m, 49.430 kg/m ve 60.240 kg/mlik raylarn birbirlerine balantsn salamak zere zel olarak imal edilen yaklak 12 m boyundaki ray.
109
geit
geit / crossing geit bariyeri motoru / crossingbarrier engine Hemzemin geitlerde bariyerleri kaldrp indirmeye gerekli gc salayan motorlar. geit beki kulbesi / crossingkeepers house Hemzemin geitlerin ksa ad.
giri sinyali / entrance signal stasyon giriindeki makas kesiminden nce tesis edilen sinyal. giri yolu / entrance line
giri ray / facing rail Binilen ray.
geit bekisi / crossing keeper geli hatt / arrival track, arrival line, arrival siding, reception track genel antrepo / general warehouse
Mterilerin eyasnn konulduu ve kullanabilecei yer.
gie memuru / booking clerk

Bilet satan grevli.
stasyon veya saydinglerde trenlerin girii iin serbest braklm, k sinyali veya limit iareti ile son bulan yol.
gk / overbreak, collapse of tunnel

km, kaym toprak; knt, yknt. Silindir gmlei.
genleme / dilation, expansion
genleme contas / expansion joint genleme demiri / expansion iron
gmlek / liner
gerdirme kuvveti / tensile force letkenleri gerdirmek iin kullanlan gerdirme kuvveti. gergi ubuu / stretcher bar geri dn iletkeni / return con-
gmme / embedding ine yerletirme.
gnderici / consignor
TCDD dnda mal gnderen yerli ve yabanc gerek ve tzel kiiler.
Vagon asisinde destek iin kullanlan ubuk.
tongue Esnek dil.
ductor Cer geri dn akm iin amalanan yolu oluturan devrenin bir blmn kapsayan ve geri dn akmn trafo merkezlerine balayan iletken.
grev bileti / privilege ticket Grevli kiilere verilen bilet. grev cetveli / duty roster
Grev izelgesi.
gr mesafesi / sight distance grafik / diagram Trenlerin istasyonlardan kalk ve varn gsteren orer grafii. gnlk bakm / daily maintenance gzergh / route
Tren hareketi iin anklaman tarafndan emniyete ve kilitlemeye alnan belirli bir hat kesimi.
110
gevek ke / loose heel, spring
gidi gelili hat / reversible line,

contraflow track ift ynl yol.
gidi peronu / departure platform giri hatt / entry track giri hol / entrance hall
gzergh etd / route study
DEMRYOLU
terimleri
hattn tashihi
gzergh istikafnn yaplmas

/ route reconnoitering Gzergh tetkiki.
gzergh kesimi / route section gzergh maliyeti / route cost

Proje yapm maliyeti. Gzerghn biti noktas.
speed zin verilen hat hz.
hat zellikleri / line characteristics Yolun hangi ylda, ne tip malzeme kullanlarak ina edildii, hattn halihazrdaki durumu, geometrik zellikleri gibi nitelikleri. hat tamirat / track repair
hamule / freight
Yk.
hangar / depot Byk depo. hat / line, track

Zarar. Yol.
hat uzunluu / track length, line mileage Kilometrenin sfr alnd istasyon veya gar ile kilometrenin sonland istasyon veya gar arasndaki demiryolu uzunluu. hatt- cari / main line
Yolda yaplan her trl bakm, onarm almas.
hasar / damage
hattn dresaj / lining of the track hattn ekseninden kaymas /

Demiryolu hattnn denmesi.
Makaslarn doru olarak tanzim edildii istasyonlar aras uzanp giden yollar.
tightening of the gauge Ekartman daraltlmas.
hat aklnn daraltlmas /
hat aral / interval

Hat akl.
hat deitirme / track change

Trenin makastan geerek dier yola girmesi.
hat eimi / cant, inclination of the

track
hat iisi / trackman hat kesimesi / crossing of tracks hat kontrol / patrolling
ing structure
hattn eksenine getirilmesi / realignment of the track Yolun aplikasyonu yapldktan sonra olmas gereken hat eksenine gre yolda saa sola kaymalar varsa bunun giderilmesi ve yolun olmas gereken yerine getirilmesi. hattn kazklarla iaretlenmesi
/ pegging out, staking a line Yolun aplikasyonunun alnarak rper noktalarnn belirlenmesi.
disalignment of the track Yolun aplikasyonu yapldktan sonra olmas gereken hat eksenine gre yolda saa sola kaymalar olumas.
hat koruma yaps / track-protecthat livre hz / permissible line
hattn tashihi / adjusting the

track, aligning the track
111
hattn yk tama kapasitesi
hattn yk tama kapasitesi / carrying capacity of the track Yolun yk tama gc, yeterlilii. hava motoru / air engine
Aplikasyon yaplarak, yolun geometrik eksenine getirilmesi.
havai temas hatt / overhead con-
hemzemin geit / level crossing Karayoluyla ayn dzeyde olan tren yolu geidi.
tact line Elektrikli tren dizisi veya elektrikli lokomotifin enerji ald, demiryolu hatt boyunca yukarda uzanan temas hatt.
Basnl hava enerjisini lineer veya dairesel dnme hareketine evirerek mekanik enerji salayan motor.
pano / speed limit termination indicator Hz snrlamasnn son bulduu yere konulan ve hz snrlamasnn son bulduunun ve normal seyre geri dnlebileceinin iareti olan d yeil ii beyaz disk. hz snrlamas (tekayydat) /
speed restriction Hzn belli bir deerin stne kmasnn engellenmesi.
ing device
hz snrlamas uygulanan hat / line subject to speed restriction, speed restriction on open line Hz snrlamas uygulanan alan, tekayydat. hz snrlayc cihaz / speed-limit-
hz uyar panosu / speed warning board Belli bir hzn stne kldnda uyar veren pano.
crossing gate gate lock
hemzemin geit kaps / level hemzemin geit kaps kilidi / hemzemin geidin uzaktan kontrol / remote control of level
crossing
hz zaman erisi / velocity-time curve Hzn zamana gre deiimini gsteren eri. hizmet d / out of service hizmet veren hat / track in service hortuvar / buffer stop
Kr yol tamponu.
hemzemin geitlerin elenmesi /

elimination of level crossings
hurda ray / scrap rail hzme / set of tracks stasyonlarn tren tekil, datm, kabul ve sevk yollarnn toplu olarak bulunduu alandan bir makasla ayrlan ve baka bir alanda toplu olarak bulunan yollar.
hz izleme / speed monitoring Hzn gzlenmesi, takibi. hz kontrol / speed control

Hz denetimi.
hz snr (tekayydat) kaldran

112
DEMRYOLU
terimleri
izolatr
idari tamalar / non-profit traffic ihata / surrounding wall iki yol iin konsol hoban takm
Kuatc duvar. dareye ait tama.
Hava soutucusu.
iple dresaj yapm / string lining

Yoldaki eksen kaymalarnn iple dzeltilmesi.
/ two-track cantilever ki yolun katener tellerini tutan birden fazla saydaki elemandan oluan destek takm.
irat masraf / annuity Bir meblan kasaya hem gelir hem gider olarak kaydedilmesi. ispit / wheel rim Tekerlek emberi.
iki ynl makas / double-throw
ikincil hat / secondary line ikiz direk / twin poles

ift direk. Tali hat.
switch, wye switch ki taraf da sapan yol olan makaslar.
istasyon / station Trafikle ilgili hizmetlerin yrtld, yolcu ve eya tamas yapmaya yarayan tesislerin bulunduu, gar mdrl, gar eflii, istasyon eflii, sayding statsndeki yerler. istasyon tesisleri / station installations stasyon kullanm alanlar. Dolum, ykleme
iletken ray ekartman / contactrail gauge Elektrikli ray gabarisi.
istiap / loading
istiap haddi / loading limit istif / stack

Dolum snr.
iltisak hatt / branch line

Gerek istasyon dhilindeki hatlardan, gerekse ana hattan ayrlmak suretiyle gerek ve tzel ahs arazilerine yaplm demiryolu ve tesisleri balant hatt.
Usulne uygun dzenlenmi eya
istinat duvar / retaining wall

Koruma duvar.
inbisat tanzimi / rail adjustment imdat freni / emergency brake imdat treni / emergency train
Genleme aralnn ayarlanmas.
istisnai tama / special consignment Tanmas glk arz eden eya.
i katar / work train, service train ilemeyen hat / idle track izabe / melting izolatr / insulator
Yaltkan.
ini eimi / descent, downhill
ini eimli hat / downhill line
mdat makinas veya treni, yolda kalan loko veya trene yardm etmek iin gnderilen makine/tren.
Hizmet treni. Ergitme.
interkol / air cooler, intercooler

113
izole cebire
bridge, truss bridge A rg kirili kpr.
A rg kiri.
kafes kirili kpr / lattice-girder kaldrma / uplift
ing fish-plate Yaltml ubuk.
izole cebire / insulated bar, insulat-
kalkm, ykselme / uplift
Trenin geii esnasnda seyir telinin yukar doru hareketi.
izoleli balant / insulated joint izoleli blge / insulated area

Yaltml balant.
kalk hatt / departure track kantar / weighing machine
Pantograf geisi srasnda kontak teli yksekliindeki deiim miktar.
Katener tellerinde braklan yaltml kesim.
izoleli hat kesimi / insulated section of track
kapal hat / out-of-service track

Hizmet d hat.
Mekanik, elektromekanik, elektronik veya dinamik tm vagon tart aralar.
izoleli ray / insulated rail
kar siperi / snow fence, snow shed, kar tneli / snow gallery, snow shed, avalanche gallery Yolun kardan korunmas iin yaplan tneller. karambol / collision karayolu kprs / road bridge Karayolunun demiryolunun stnden getii kprler. kardan aft / cardan shaft karkas / frame kartela / label, tag katar / rolling stock katener / catenary
Elektrikli cer temas hava hatlar:
114
snow wall Kar duvar.
survey map
jeolojik arazi haritas / geologic jeton / token

Banliy trenlerine binmek iin turnike geilerinde para yerine kullanlan kk metal marka.
arpma.
G ileten mil. skelet. Etiket.
kadastro / land survey kafes kiri / lattice beam, lattice girder, open-web beam
Arazi haritacl.
Tren dizisi.
DEMRYOLU
terimleri
kondktr
tat gabarisinin st snrndan yksekte (veya yanna) yerletirilmi olan ve tat tavanna monteli akm toplama donanm vastasyla tatlara elektrik enerjisi salayan bir temas hatt.
kaynak / weld kaynak alomas / welding torch kaynak arj / welding portion Kaynak porsiyonu. kaynakl hat / welded track kazk / peg stage
aret. Hamla.
kazklama / pegging kemer kmesi / sagging of the arch Kemerin bel vermesi.
operated at site aretleme.
support
katener hatt direi / catenary kavalet kpr / trestle bridge kavakl yol / intersecting line
Birden fazla makasn getii yol. Ahap ayakl kpr.
kenardan kontroll hemzemin geit / level crossing with barriers kesim / route corridor
Blge. free
kesien hat / gauntlated track,

interlaced track
kesime serbestlii / crossing kvlcm / sparking kompakt ykleme / compact

loading Yk ile vagon yan ve aln duvarlar arasnn uygun malzeme ile doldurulmas. ment coach Blmlendirilmi yolcu vagonu. Vagon blm.
kompartman / compartment
kompartman vagonu / compartkayalarn kaldrlmas / removal

of rocks Kayalarn temizlenmesi.
115
sliding plate Kayma seleti.
kayma plakas / gliding plate,
kondvit / auxiliary reservoir Katar ana hava borusu. kondktr / conductor Bilet denetisi.
konsol direi
konsol direi / post bracket konsol hoban takm / cantilever

Katener tellerini tutan birden fazla saydaki elemandan oluan destek takm. Konsol tayc.
yk kutu.
kontroll hemzemin geit / controlled level crossing Bekili ya da otomatik kontroll geit. kontrolr / inspector
kontur kurp / reverse curve konsol kiri / cantilever beam, overhanging beam, cantilever girder, overhanging girder kma kiri.
Ters kurp. Anma.
Demiryolunda ve demiryolu zerinde hareket eden tm sistem ve aralar ieren tm olaylar bal bulunduu (cer, yolcu, yk vb.) servis mdrne kar sorumlu olarak kontrol eden ve denetleyen memur.
korozyon / corrosion korumal hemzemin geit / protected level crossing Bariyerli geit.
kontak teli, seyir teli / contact wire Elektrikli lokomotiflerin elektrii ald tel; temas teli kontak teli antiminman ankraj / contact wire mid-point anchor
Kontak telinin orta noktada sabitlenmesinin salanmas.
korunaksz (ak) hemzemin geit / open level crossing korunma yuvas / shelter-hole koum takm / coupling set koum takm pernosu / draw
bar pin Koum takm pimi. Cer aralarnn balant ekipman. Snma hcresi. Kontrolsz ve korumasz geit.
kotlara gre yanal yol hareketi
konteyner / container
Modlar aras tarifeler iin uygun donanmda, genellikle istiflenebilir, tekrar kullanlmas iin yeterince salam, yk tamada kullanlan bULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
/ track displacement to fixed markers Sabitlenmi iaretlere gre yolun sapmas.
kmr ubuu / brush
kpr rijitlii / bridge stiffness
DC veya AC elektrik motorlarnda akmn kmr ile iletilmesini salayan kolektr akm ileticisi.
116
DEMRYOLU
terimleri
kpete, korkuluk silmesi
Kprnn eilmeye mukavemeti.
kpr sehimi / bridge displacement Kpr yer deitirmesi.
kr yol / dead end track Bir tampon tesisi ile son bulan ve devam olmayan yol. ke stunu / corner post
kupon / coupon Biletin sahibine belirli hizmet ve gei hakk gibi olanaklardan yararlanma hakk salayan eki. kupon ray / make-up rail, closing rail Ksa ray, kapama ray. kurp/curve
facing Ta duvar kaplama. Demiryolunda viraj
Demiryolu aralarnn birbirine kenetlenmesini salayan para.
kt durumda olan hat / track in bad condition zerinde demiryolu aralarnn ilemesine uygun koullara sahip olmayan hat. krank mili / crank shaft
kuru duvar kaplama / drystone
kreozot banyosu / sweating of the creosote erbetleme banyosu. kullanlabilir hat uzunluu /
length of available track
Motorda pistonlar tarafndan dndrlen mil.
kuru liman / dry port

Deniz limanna dorudan balants olan i terminal.
kusinet / bearing, chair, rail chair

Yatak.
kritik hz / critical speed Katener sisteminde uygulanabilecek azami hz. kullanlmayan hat / unused track kum enjektr / sander
tolerances
kusur toleranslar / distortion
kuetli vagon / couchette car Blmlendirilmi gndz-gece pozisyonlu yolcu vagonu. kutrani makas / crossover
apraz makas.
Kaymay nlemek iin tekerlere kum pskrten mekanizma.
kuvve bilgisi / situation graph

eken ve ekilen ara durum izelgesi.
kum hatt / sand track
kumanda merkezi / control office

Tren trafiinin sevk ve idare edildii iyeri.
kk yarapl kurp / small

radius curve Dar kurp, keskin viraj.
manded block signal stasyon giri sinyalinden bir nceki kumandal sinyal.
kumandal blok sinyali / com-
kpete / railing Parmaklk, korkuluk, ray malzemesi. kpete, korkuluk silmesi /

hand-rail Tutamak kolu.
kuplr / coupler
117
lavaj
lokomotif hatt / locomotive track lokotest / locomotive testing plant

Lokomotifin performans testinin yapld birim. Depo hatt.
lavaj / recleaning liman demiryolu / harbour railway Liman hatt. Ykama.
lisans / license Gerek ve tzel kiilere dolum/boaltm ve stoklama hizmetlerinin yapld tesis ile tamalar konusunda faaliyet gsterebilmeleri iin ilgili resmi makamlar tarafndan izin verildiini gsterir belge. livre / timetable lojistik memuru / logistics officer Lojistik mdrlklerinin bulunduu yerlerde lojistik mdrne kar sorumlu olarak mteri ilikilerini ve ykleme boaltma hizmetlerini yapan grevli. lojistik mdr / logistics director
Gar ve ambar mdrlklerinin bulunduu yerdeki mteri ilikileri ve ykleme boaltma hizmetlerinin yapld iyeri amiri. Tren tarife kitap.
mafsall konsol hoban takm / hinged cantilever Katener tellerini tutan ve aa yukar hareket edebilen konsol ve hoban takm. mahre / departure point
k yeri.
makas / switch stasyon ve saydinglerde bir yoldan dier bir yola geii salayan yol donanmlar.
lojistik efi / logistics chief
lokomotif / locomotive Vagonlar eken, tekerlekli buharl, elektrikli ya da termik motorlu makine.
makas as / crossing angle makas ba / front of turnout makas stc sistemi / point heastasyon veya garlarn ilk giri ve son k makaslarnn kilometresi. Kesime as.
ter system Makasn hareketli aksamlar arasndaki kar ve buz gibi makas hareketini engelleyebilecek unsurlar eriten sistem.
118
DEMRYOLU
terimleri
manifold
lock, switch box, lever box sed girder, truss
makas kilitleme tertibat / point makas kiri / trussed beam, trus-
box, switch stand Makasn hareket mekanizmasnn olduu kutu. rodding, switch rodding Makas topunun bal olduu ubuk. hine, point mechanism, switch drive, switch mechanism
makas kutusu / switch box, lever
makas manevra kolu / point
makinist / driver Treni kullanan kii.

assistant range
makinist yardmcs / drivers maksimum aralk / maximum maksimum alma ykseklii /
makas mekanizmas / point mac-
maximum working height
makas motoru / point machines,
makas tanzimi / setting control makas yn / turnout direction Makasn tanzim olduu yol.
Makas dzenlemesi.
switch motor Makas ekipmannn tahrik ve kontrol iin kullanlan ekipman.
maksimum hz / maximum speed Cer aracnn yapabilecei emniyetli en yksek hz. maksimum yk / maximum load manevra / humping, shunting manevra ubuu / driving rod manevra ekibi / shunting gang manevra ekip efi / passenger
yard foreman Vagon atma.
makas / pointsman, switchman
Krs irtibat ubuu.
Trenlerin yol deitirmesi iin makas kullanan grevli.
makasn saa tanzimi / diverging

to right
manevra gzergh / shunting

route
to left
makasn sola tanzimi / diverging makasn sklmesi / dismanting
makineli yol bakm / mechanical
of turnout Mevcut makasn yenileme veya iptal nedeniyle yerinden sklerek alnmas.
station, tie station
manevra hatt / shunting track manevra istasyonu (gar mselles) / sectioning point, switching
track maintanance Yol yenileme, buraj, eleme, reglatr vb. makineleri kullanlarak yolda gerekli bakm, onarmn yaplmas.
manevra lokomotifi / shunter Vagon dizilerinin istasyonlarda manevralarn yapmak iin kullanlan hz dk torku yksek lokomotif eidi. manifold / manifold
Motorda eksozu toplayan ya da yakt karmn silindirlere ileten aparat.
119
markiz
mesafe-zaman grafii / distancetime curve Mesafe ile zaman arasndaki ilikiyi gsteren grafik. mesajeri / parcel mevkut tevziat / timed distribution Sreli, periyodik datm. mevrud / arrival
Gelen. grade crossing Para eya.
markiz / driver cab eken ara kumanda kabini.
merkez gar / central station
kaynak.
muamba / wagon cover UIC standarlarna gre imal edilmi, tama srasnda eyann korunmasn salayan malzeme. mutalebe / demand mutlak fren mesafesi / absolute
braking distance Tama dzensizliklerine mteri talepleri.
ilikin
megul hat / occupied track
mberrit / oil cooler

Ya soutucusu.
meyilli hemzemin geit / bevelled mcr / ballast chipping, chips, flint

Yol yapmnda kullanlan ta krnts.
mnferit vagon tamas / single wagon transportation Blok tren oluturacak kadar hacimli olmayan eyann tanmas. mselles hatt / Y track, wye track mstakil uyar sistemi
mntka / district
Blge, ksm.
/ individual warning system
Trenlerin yn deitirmesi iin gen hatt.
minimum hz / minimum speed modrabl / driver brake valve Makinist fren valfi.
monoblok beton travers / monobloc concrete sleeper Tek para (yekpare) beton travers.
crete sleeper Tek para (yekpare) ngermeli beton travers.
N
nemden rme / deterioration through moisture Pas, ieklenme gibi nedenlerle rme. normal hat / standard-gauge track ntr blge / neutral section
ki trafo merkezi arasnda faz akmasn nlemek amacyla oluturulan enerjisiz blge.
120
monoblok ngermeli beton travers / monobloc prestressed-con-
monoblok tekerlek / solid wheel mukavemet kayna / strength
Tek para (yekpare) tekerlek.
Standart akla sahip hat.
welding Dayankll arttrmak iin yaplan

DEMRYOLU
terimleri
otomatik gerdirme cihaz
oto drezin / track motor car

Motorlu drezin.
oluklu kontak teli, oluklu seyir teli / grooved contact wire

Akm toplayclarn temas ettii bir temas hava hattnn elektrik iletkeni.
optimal gzergh / optimal route ordino / waybill orer / timetable

Tren plan.
otomatik bariyer / automatic

barrier Hemzemin geitte bariyerin otomatik dzenek olmas.
En uygun, ideal gzergh.
Havale emri, teslim kd.
otomatik blok sinyali / automatic

block signal
orer grafii / timetable graphic

Tren planlarnn yol-zaman grafii olarak gsterilmesi.
orta peron / island platform
Ada peron.
ki istasyon arasndaki ak hat kesiminde kumandal blok sinyalleri veya kumandal sinyaller arasnda yer alan yol boyu sinyalleri.
otomatik gerdirme cihaz / auto-
ortak otomatik gerdirme / common automatic tensioning Kontak telinin ve tayc telin balansiye ile (birlikte) otomatik germe cihazna balanmas.
matic tensioning device Belirli scaklk snrlar iinde iletkenin mekanik gerginliini otomatik olarak belirli bir deerde tutan gerdirme aparat.
121
otomatik gerilmeli seyir teli
Tren geecei zaman otomatik k sinyali veren hemzemin geit.
otomatik koum takm / auto-
matic coupler Lokomotifleri veya vagonlar birbirine otomatik olarak balamak iin kullanlan ekipman.
otomatik gerilmeli seyir teli / automatically tensioned contact wire Reglarize hareketli olan seyir teli. ke yata / heel chair Mafsall dilli makas iin mafsal yata. ne geme / overtaking of trains
Ayn yne giden iki trenden, arkadaki trenin bir istasyon veya saydingde ndeki trenin nne gemesi.
otomatik gerilmi katener / automatically tensioned catenary Otomatik germe cihaz ile ankre edilmi elektrikli cer hava hatt. otomatik gerilmi donanm /
rt tabakas / blanketing layer Kaplama tabakas.
zel antrepo / special warehouse

leticisine ait eyann konulmas amacyla kurulan gmrk denetimindeki yer.
automatically tensioned equipment Belirli scaklk snrlar ierisinde iletkenlerin mekanik gerginliinin sabit tutulmas.
otomatik hemzemin geit / automatic level crossing Otomatik bariyerli gei.
otomatik hz kontrol / automat-
zel hat / private line Demiryolu arazileri zerine yaplan mteri balant yolu. zel hemzemin geit / occupation
crossing
matic light signals
otomatik k sinyalli hemzemin geit / level crossing with auto-
ic speed control Makinistin vermi olduu hz komutunu yolun durumuna gre uyarlayarak demiryolu tatnn hzn sabit olarak salayan sistem.
zet beyan / summary declaration

Gmre sunulan eya tama aralarn tanmlayan belge.
122
DEMRYOLU
terimleri
peron
palet (istif raf) / pallet Ykn ellelenmesini kolaylatran, normalde aatan yaplm kalkk bir platform. (stif raflar standart llerde olup Avrupada en ok 1000mm x 1200mm (ISO) ve 800mm x 1200mm (CEN) paletler kullanlmaktadr.) pandl / dropper
Seyir teli ve portr teli arasna dey monte edilen, seyir telinin sehimsiz olarak aslmasn salayan iletken.
paral cer tertibat / noncontinu-
park gar / home station Vagonun park edilecei gar. parmaklk / parapet paten / sliding plate patinaj / skidding
Kayma plakas. Korkuluk, gs siperi.
ous draw-gear Birden ok paradan oluan cer tertibat.
patinaj izleri / wheel burns, engine pantograf / pantograph

Katenerden elektrik alan meka nizma. burn, wheel-slip marks
Yolun kaygan olmas nedeniyle tekerlek hareketine ramen tatn ilerleyememesi.
pencere kasas / window frame peron / platform

Yolcu platformu. Pencere erevesi, sve.
parabol / transition curve, gradu-
parafudr / surge arrester
ated transition curve Rekordman parabol, gei erisi, altrma erisi.
Ani elektriksel darbelerde ve ar gerilimlerde, darbe ve gerilimleri topraa ileten cihaz.

123
peron hol
peron hol / overall roof of a station, overall span of a station
peron kaplamas / platform coping Peronun parke kaplama, ta, mermer ve benzeri yap malzemeleriyle kaplanmas. pilot klavuz / pilotman piston / piston
nden giden. Motor silindirinin iinde hareket eden disk. asi-boji aras merkezleme gbei.
portal tutucu tel / headspan wire
portal yap / portal structure Birden fazla yolu ierisine alan destek.
Portal sisteminin direklere tutunmasn salayan elik teller.
Portaln boyu (karlkl iki portal direinin ka yol aras kullanld).
Basn tesiri.
piston tesiri / piston effect pivo / pivot
Balastsz yol.
plakal hat / slab track
plastik kaplamal travers / rubber-coated sleeper Tabanna plastik kaplanarak imal edilen beton traversler. platform / formation platform altnn oyulmas /
Yolun dendii zemin. washout of the embankment D etkenlerle (sel, yer alt suyu, toprak kaymas vb.) platformun altnda veya kenarlarnda meydana gelen kme veya oyulmalar.
geman avu.
postaba / works foreman, char-
embankment Platform anmas.
platform erozyonu / erosion of the
pot travers / pot sleeper Takoz travers. poz / relaying

Yol yenileme.
pnmatik / pneumatic Hava basnc ile alan.

tion machine
poz yeri / track renewal site prefabrik eleman / prefabricated

Yol yenileme yeri.
pnmatik balast enjeksiyon makinesi / pneumatic ballast injecport fi / consignment note portal akl / headspan
Tama belgesi.
unit Prefabrik nite.
prop / probe
lm aletlerinde genelde ortam koullarna tepki veren ksm.

124
DEMRYOLU
terimleri
ray devresi
puantaj cetveli / score card pullanma / scale off

Deerlendirme izelgesi.
nce tabaka halinde soyulma. Koltuklu yolcu vagonu.
pulman vagon / pullman coach ray / rail

Tren, tramvay ve benzeri tatlarda tekerleklerin zerinde hareket ettii demirden yol.
R
radyo enterferans (radyo etkileim) / radio interference
Radyo paraziti.
ray balants / rail fastening, rail
ray contas / rail joint
joint Rayn kk malzemelerle traverse balants.
rakor / sleeve
Balant paras. Eya bedeli.
rambursman / reimbursement rampa / ramp

Ykleme, boaltma ilerini kolaylatrmak iin vagon demesi seviyesine kadar ykseltilmi ta, toprak veya beton yerler.
ray contas dkl / depression of rail joints Contadaki iki ray arasndaki kot fark. ray atla / rail crack ray elii / rail steel ray deitirme / rerailing
Takviye pozu.
Rayn ray ile cebire denilen malzeme ile birletirmesi.
ray ektirme cihaz / rail puller
rampa hatt / track on rising gradient
rampa yukar hat / up line ranfor / runforce

eken ara destei.
ray delme / drilling of the rail, rail drill htiya duyulmas halinde iki ray arasna conta balants iin gereken deliklerin ray balarna almas. ray delme makinesi / rail-drilling
rapel kolu / steady arm

Seyir telini hat zerinde tutan kol.
125
ray devresi / track circuit Belirli bir hat kesimindeki tren mevcudiyet ve gaybubetinin tespiti iin kullanlan ekipman.
machine Ray balarna conta tekili iin delikler almasnda kullanlan makine.
ray direnci lm gereci
ray direnci lm gereci / rail

resistance measuring device Rayn direncini len alet.
ray kayna / rail welding ray kaynak makinesi / rail-welding machine ki rayn birbirine kaynatlmas.
ray dorultma makinesi / rail
ray eimi / rail inclination

device, rail bender
ray eme gereci / rail-bending
straightener Raylardaki erilikleri dzelten makine.
ray gerdirme cihaz / rail tensor ray gvdesi / web of rail

Rayn mantar ile taban arasnda uzanan ksm.
ray kesiti / rail section

Rayn ba ksmndan bakldndaki ekli.
ray gvdesinde dikey bozulma

/ vertical deformation of the web of the rail
fracture
ray krlmas / rail breakage, rail ray kskac / rail clip
ray hasar / rail damage ray izolasyonu / rail insulation ray kaldrac / rail lifter
Ray manivelas. Rayn yaltm.
ray kramponu / dog spike
Rayn ii kuvvetiyle hareket ettirilmesini salayan basit bir alet.
defect detector Ray dedektr.
ray kusur saptama aleti / rail
Demir traverslerde ray-travers balantsn salayan ivi.
ray kaldrma krikosu / rail-lif-
ray kancas / rail hip, rail tongs
Rayn ii kuvvetiyle hareket ettirilmesini salayan basit bir alet.

ting jack El buraj veya kaynak yaplrken rayn bir ksmnn kaldrlmas iin kullanlan kriko.
ray makas / rail pinch bar Rayn ii kuvvetiyle hareket ettirilmesini salayan basit bir alet. ray muayene arac / rail-inspection vehicle
ray kusuru / rail defect Rayda oluan bozukluklar.
DEMRYOLU
terimleri
revizr
ray muayenesi / rail examination ray profili / rail profile

Rayn ba ksmndan bakldndaki ekli.
ray yata / rail bed
ray profili test apereyi / rail profile test apparatus Ray profilinin test edilmesi amacyla kullanlan alet. ray seviyesinden ykseklik /
height above rail level
ray yenileme arac / re-railing

device
Travers zerinde rayn oturduu yer.
Ray yalamak iin kullanlan cihaz.
ray srnmesi / rail creep

Rayn ba ksmndan tutularak boyuna srklenerek tanmas.
wagon
ray taban / foot of rail, base of rail, flange of rail Ray zemini. ray tama vagonu / rail-carrying ray talama makinesi / rail-grind-
ray yorulmas / rail fatigue Rayn mrn doldurmu olmas. ray yzeyi / rail surface
ment of rails
raylarn deitirilmesi / replace-
ing train
Rayn mantar ksmnn yzeyi.
redresr / rectifier Dorultucu. Alternatif gerilimi doru gerilime eviren mekanizma. refrigerant / refrigerator
Soutucu.
rekordman / transition from one repartisyon / repartition Yk vagonu ve tren planlamas.

gradient to another Bir eimden dierine gei.
repartisyon brosu / repartition
ray testeresi / rail saw

Rayn kesilmesi iin kullanlan testere.
ray ucu / end of rail

Rayn ba taraf.
ray uzamas / expansion of rail ray yalama cihaz / rail lubricator

127
repartitr / repartitioner Yk vagon ve trenlerinin planlamasn yapan kii. revizr / wagon technician
Vagon teknisyeni.
office Yk vagon ve trenlerinin planlamasn yapan iyeri.
rijit konsol hoban takm
rijit konsol hoban takm / rigid
cantilever Katener tellerini tutan sabit konsol ve hoban takm.
sabit hz blgesi / constant velocity domain
sabit pencere / fixed window sabit sonlandrma donanm /

Almaz pencere.
fixed termination equipment Kontak teli ve tayc telin reglarize olmayan fiks ankraj donanm.
rijit ykleme / rigid loading

Vagona yklenen eyann hi hareket etmeyecek ekilde salamlatrlmas.
risturn / return Geri deme (prim). rodaj / running-in Altrma.
ro-ro rampas / ro-ro ramp Bir gemi veya demiryolu vagonu zerine veya bir gemi veya demiryolu vagonu zerinden srlmek zere, karayolu aralarna imkan veren, genellikle ayarlanabilen dz veya eik bir rampa. rdvans / lease charges
Vagon kira creti.
sabit sonlandrmal seyir teli / fixed termination contact wire Reglarize olmayan fiks seyir teli. sabo / brake shoe sadme / bump sahada beton dkm / cast-insahada yol iaretleme / in-situ sapan ksm, ayrlan ksm /
deflecting section arpma. Fren pabucu.
place concrete track marking
rmork vagon / trailer wagon rzgara direnme balantl katener donanm / catenary equipment with wind resisting tie ekilen vagon.
track
sapan yol / branch track, diverting sarn vagonu / tank wagon

zel olarak tasarlanm sv tayc yk vagonu.
128
DEMRYOLU
terimleri
seyir teli yatay profili
sayding yolu / siding line sejur karl cret / layover

Yan yol.
section Devaml olarak pantografla temas salamak zere, seyir teli arasna srekli geii salayacak ekilde konulan kzakl ya da benzer cihazl izolatrlerden oluan yaltm noktalar.
seksiyon izolatr / insulated
charge Yabanc lke demiryolu idarelerine ait vagonlarn lkemizde mteri emrinde kaldklar sreler iin alnan cret.
sert malzemeler / rigid materials Birden fazla vagona yklenen ve tama srasnda yolun eklini almayan malzemeler (beton, elik direkler vs.). sert nokta / hard spot
tunnel Yedek alan tnel.
servis tneli / service tunnel, pilot
servis yolu / service track ses emici balast / sound-absorbing

ballast Geici olarak yaplm demiryolu. absorbing layer Ses emme tabakas.
ses izolasyon tabakas / sound-
seviye gstergesi / level indicator seyir teli / contact wire Lokomotif pantografnn temas ettii, enerji alnan iletken.
seksiyonman blge / insulated overlap Art arda gelen iki seksiyona ait seyir tellerinin ular paralel almaya msaade edecek ekilde birbiri zerinden geirilmesiyle oluturulan izole noktalar. serbest geit / open crossing Bariyersiz geit. serbest liman / free port
serbest ykseklik / headroom,

free headroom
Mallarn ilgili resim ve vergilerini demeksizin retilebildii ve/veya stoklanabildii blge.
wire horizontal profile Seyir teli dnkl.
seyir teli yatay profili / contact
129
seyir teli yatay profili
seyir teli ykseklii / contact wire
height Ray st kotu ile seyir teli arasndaki dey mesafe.
sktrma strou / compression stroke Drt zamanl motorda silindir iindeki karmn piston tarafndan sktrld aama. snr kazklar / peg srt srta konsol hoban takml direk / mast with back-to-back
stimlak snrlarn gsteren kazklar. cantilevers emsiye tipi iki veya daha fazla konsol-hoban takm tayan direk.
seyir teli ykselimi, seyir teli kalkm / contact wire uplift

Pantografn seyir teline yapt temas sonucu seyir telinde meydana gelen kalkma miktar. Dk hz.
seyrihafif / minimum speed seyriseri / maximum speed seyrsefer / traffic

Yksek hz. Trafik.
silindir / cylinder
Motorda yanma olaynn gerekleerek pistona hareket verilen ksm. stator steel zel stator elii.
welding equipment Demiryolu zerinde hareket edebilen kaynak makinesi.
snow fence Tanabilir kar siperleri.
seyyar kar siperleri / portable seyyar kaynak makinesi / mobile
silisli elik sac / grain-oriented
sinyalizasyon limiti / fouling
sipari defteri / order book
sistem ykseklii / system height

stasyon ve lojistik mdrlk/efliklerinde yk vagon taleplerinin kaydedildii defter.

130
point Yol boyu sinyalizasyon ekipmanlarnn yerleimlerine ait tasarmda kullanlan limit noktas.
DEMRYOLU
terimleri
ekillendirilmi seyir teli
Bir ask noktasnda, seyir teli ile portr teli eksenleri arasndaki dey mesafe.
su boaltma kanal / drain channel sundurma / shed supalan / onboard delivery Ara st eya teslimi. supleman / supplement susta / spring susta balant pimi / spring suspension link pin Yay. Ek. st kapal yer. Drenaj kanal.
sistematik bakm / systematic sofaj / heating

Istma. maintenance Dzenli bakm.
souk lokomotif / cold engine
som nveli izolatr / solid core

insulator Kat malzemeden izolatr.
Herhangi bir nedenle, kendi gc ile hareket ettirilemeyen, faal olmayan lokomotif.
srekli eim / continuous gradient srekli kaynakl hat / continuous
Vagonlarn mteriler tarafndan, tannan muafiyetler haricinde bekletilmesi halinde alnan cret.
somaj creti / wagon standstill fee
srgl bariyer / sliding barrier
sklm hat / dismantled track
standard diamond crossing apraz kesime. diamond crossing Standart apraz gei.
standart d kruvazman / nonstandart kruvazman / standard standart ray boyu / standard startpilot / startpilot
Eter pskrtc. length of rail Standarlarla uyumlu ray boyu.
Ray, travers vb. styap elemanlarnn sklerek alnd yollar.
srme hemzemin geit / sliding

gate Srgl hemzemin geit.
Kaymal bariyer, makaral hemzemin geit bariyeri.
welded line En az istasyonlar aras conta kullanmakszn kaynaklanan hatlar.
ahmerdan / drop-hammer asi / chassis

Pres (dvme).
statik kalkm, statik ykselme,
131
Drt zamanl motorda pistonun silindir ierisinde ald mesafe.
/ static uplift Normal durumlardaki kontak teli ykseklii.
azbf / cowcatcher
Kreyici.
Lokomotif ya da vagon gvdesi.
strok / stroke
ekillendirilmi seyir teli / shaped contact wire Eksen kakl verilmi temas teli.
ev
section under repair
tampon / buffer arpmalarn etkisini azaltmak iin demiryolu aralarnn n ve arkalarnda bulunan donanm. tarla hemzemin geit / accommodation crossing
ev / bevel
Meyil (eim).
minman takozu / anchor, anticreep device, rail anchor Ankraj cihaz. ube hatt / feeder line
train Demiryolu, tren.
imendifer / railroad, railway,
Hattn oturmas, kmesi.
tasman / subsidence of the track
tama gzergh / transport route Tamann k ve var garlar arasndaki parkuru. tama kapasitesi / carrying ca-
tayc iskele / supporting trestle

Tayc direk.
pacity Demiryolu hatlar stnde tanabilecek eya miktar.
taban eimi / base of slope ev taban (etei). taban plakas / footplate tahliye bacas / escape funnel Boaltma bacas. tam dezeksman / full stagger Kontak telindeki maksimum eksen kakl. tam vagon eya tamas / full wagon good transportation Tama iin bir vagonun gndericiye tamamen tahsis edilmesi. tamir edilen hat blm / track
tayc kablo (otomatik gerilmeli) / carrying cable (automatical-
tayc kiri / supporting beam,

supporting girder Tayc konstrksiyon.
ly tensioned) Otomatik germe cihaz ile ankre edilmi tayc tel (portr teli).
Markiz tabanndaki sac.
tayc servisi / porterage service

Tayc hizmeti.
tahmil / loading Ykleme.
tatili edevat (somaj) creti / wagon standstill fee Vagonlarn mteriler tarafndan, tannan muafiyetler haricinde bekletilmesi halinde alnan cret. tazyik / compression
Basn.
tehlike kprs / emergency bridge Yedek kpr, ihtiya kprs.
132
DEMRYOLU
terimleri
totman
tehlikeli madde / hazardous ma-
dangerous contact wire uplift Temas telinde anormal boyuna ykseklik eim farkll.
tehlikeli seyir teli ykselimi /
terials Parlayc, patlayc, yakc veya yanmay kolaylatrc, tahri edici, zehirleyici, radyoaktif maddeler ile bir arada bulunduklar eya iin tehlikeli olan veya muhafazalar iin hususi tertip ve tesislere lzum gsteren, ancak kendi tabiatna uygun olarak tesis edilen yerlerde muhafaza edilen eyalar.
temas kuvveti / contact force tesellm / acceptance Teslim alma.

Lokomotif pantograf ile seyir teli arasndaki etkileim kuvveti.
Temasn kesilmesi, yok olmas.
tesellm defteri / arrivals book

Eyann tesliminin kayt edildii defter.
teslim hatt / exchange track Aktarma datma yolu. test treni / test train
tek hat / single line, single track,

single-track line Tek hatl gzergh.
test yolu / test section of track
tek hat iletmecilii / single line
tek hattan ift hatta giri makas / points leading from single to
double line
operation Tek hat zerinde ift ynl iletmecilik.
tevzi / distribution
Datma.
Lokomotif ve vagonlarn testlerinin yapld hat.
Demiryolu hattnn kontroln yapmak zere tehiz edilmi tren dizisi.
trmanma kapasitesi / climbing

capability
tek rayl demiryolu / monorail tek tarafl apraz makas / single tekerlekli hemzemin geit kaps / crossing gate on wheels tekil eya / single good tekrar sevk / reforwarding
Vagonlara tek olarak yklenen eya. slip Yarm ingiliz makas.
trnakl selet / hook baseplate tike / tag

Kancal selet.
Tart etiketi.
toplam yol uzunluu / total track mileage, total lenght of track Yolun toplam kilometresi. topran (zeminin) katlatrlmas / solidifying of earth tortu / residue
Artk. Zeminin sertletirilmesi.
temas kayb / loss of contact, contact loss
Tam vagon ilemli olarak tamaya verilen eyann var istasyonuna geldikten sonra alcs tarafndan baka bir istasyona gnderilmesi ilemi.
totman / driver emergency brake

Makinist emniyet freni.
133
trafii snrlandrlm tek hat
single track with restricted traffic
trafii snrlandrlm tek hat /
tramvay ray / channel rail, grooved rail Oluklu ray. Aktarma.
trafiin almas / opening to traffic Tren trafiinin yeniden balamas.
transmisyon / transmission tren / train

Demiryolunda yolcu ve yk tamakta kullanlan, bir veya birka lokomotif tarafndan ekilen vagonlar dizisi, katar, imendifer.
trafiin kesitii noktada dzey ayrmlatrma yaps / grade
trafik cetveli / train form
separation structure Ykseklik farkndan faydalanarak yaplan alt/st geit kprs.
tren refakat memuru / train
trafik kontrolr / dispatcher
trafo merkezi / substation
Katener hattna enerji salanan, trafo ve koruma kumanda cihazlarndan oluan merkez.
Sorumlu olduu hat kesiminde alan trenlerin trafiini, bu ynetmelik hkmlerine uygun olarak trafik kumanda merkezinden telefonla veya kumanda makinas araclyla verecei emir ve kumandalarla zamannda, akc, ekonomik ve gvenli bir ekilde yrten personel.
Trenlerin ilk k istasyonundan son var istasyonuna kadar olan var, duru, kalk, buluma, ne geme ilemleri ile yolda meydana gelen her trl aksaklk ve dzensizliklerin kaydedilmesine yarayan, trene ait ilemlerin kontrolne, lokomotif ve vagonlarn hareketlerine ait istatistiki bilgilerin tespitine ve iletme sonularnn deerlendirilmesine esas tekil eden form.
tren iptali / cancellation of train
tren seyir memuru / movements

inspector Tren efi.
Yk olmamas ya da loko olmamas nedeniyle planlanan bir trenin o gn iptal edilerek bildirilmesi.
Tren gzergh boyunca grevli memur.
tringala / brake rod Fren ubuu. triyaj / triage

Datm. line, sorting line Datm yolu.
tren takip mesafesi / train headway Trenlerin emniyetli seyri iin aralarnda braklmas gereken minimum sre.
triyaj hatt / classification yard
turion / axle journal Aks yata. turnike / turnstile tnel / tunnel

Yer altndan kaz yaplmak suretiyle
134
Bariyer.
DEMRYOLU
terimleri
var istasyonu
machine
Tnel yz. Tnel az.
oluturulan geitler.
tnel akl / tunnel face tnel ama makinesi / tunnelling tnel girii / tunnel entrance tnel tavan / back, crown, roof
Tnel tepesi.
cretsiz refakat / free attendant TCDD tarifelerinde belirtilen eya tamalarnda gndericinin veya vekilinin eya ile birlikte cretsiz seyahat etmesi. nc ahs vagonu / third party wagon TCDD dnda gerek veya tzel ahslara ait vagonlar. vagon / wagon, car, railcar, coach Yk ya da yolcu tayan demiryolu arac.
Uluslararas Demiryolu Birlii /
welded rail Srekli kaynakl ray. dinal pull
uzun kaynakl ray / very long
International Union of Railways Merkezi Fransada olup demiryolu ulatrmasnn emniyetli bir biimde salanmas iin gerekli tm standartlar oluturan ve bata Avrupa devletlerinin ilgili kurumlar olmak zere, TCDDnin de ye olduu uluslararas kurulu.
vagonet / wagonette, small coach

Yana ya da arkaya doru devrilebilen ve baz toprak dzleme ilerinde kullanlan kk vagon.
uzunlamasna ekme / longitu-
vagon devirici / wagon discharger Vagondaki yk boaltmaya yarayan mekanizma. vagon dikmesi / stanchion
vagon rotasyonu / wagon turna-
Vagonlarn yan ve alnlarnda bulunan eyann emniyete alnmasnda kullanlan hareketli emniyet paralar. round Vagonlarn iki dolumu arasnda geen yllk ortalama sre.
135
attendant TCDD tarifelerinde belirtilen eya tamalarnda gndericinin veya vekilinin eya ile birlikte cretli seyahat etmesi.
cretli refakat / charged
var istasyonu / arrival station Tama iin gnderici tarafndan belirtilen var yeri.
var peronu
var peronu / arrival hall vasistas penceresi / transom vidal koum takm / screw
window apraz kirili pencere.
coupling Vidal tat balant eleman.
yan koruma / flange protection Bir gzergh tarafndan emniyete alnan blgeyi belirli bir pozisyondaki makas zerinden ihlal edebilecek olas bir ara geiinin engellenmesi iin, anlan makasn tanml bir pozisyonda kilitlenmesi. yanal yol sapmasnn gzlenmesi / monitoring of lateral track
displacement
ann en az dzeyde anmasn salamak amacyla yaplan yalama ilemi.
Y- halat boyu / stitch wire length

eitli hzlara gre deiiklik gsteren Y-halatnn boyu.
yap gabarisi / construction gauge yap numaras / structure number

Hat boyunca bulunan katener destek noktalarnn numaralar. Demiryolu tesisleri ls.
Y- halat / stitch wire
Temas telinin destein her bir tarafndaki birer noktada katenere baland kesintisiz ksa bir telden bir veya daha fazla ask teli ile askya alnd bir katener ask sisteminde kullanlan yardmc tel.
yardm hatt / relief line
yardmc katener / auxiliary cat-
yardmc tel / auxiliary wire Katener sisteminde kullanlan Y-halat ve pandller. yardmc tel askl basit seyir teli / trolley wire with auxiliairy wire
suspension Basit katener. operator Dier lkelerdeki demiryolu idareleri.
enary Ana katenerden askya alnan ve temas teli veya tellerini dorudan pandller vastasyla dektekleyen katener.
yabanc idare / foreign railway
yardmc yol / auxiliary track yar dezeksman / half stagger Kontak telindeki maksimum eksen kaklnn yars.
stasyon yan yolu.
yabanc vagon / foreign wagon
Yabanc lke demiryol idarelerine ait vagon.
yalama / lubrication
Srtnme ile alan iki metal parULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
136
DEMRYOLU
terimleri
yol iaretleme
yerinde kontroll hemzemin geit / level crossing with barriers

operated locally
Hattn arlk ile deil yayla gerdirilmesi.
yava yk treni / slow freight train Ara istasyonlarda vagon alverii yapan yk treni. yay gerdirmeli / spring tensioning yaya geidi / barrow crossing Yayalarn demiryolunu gemek iin kullanklar alt, st veya hemzemin geit. yaya kprs / footbridge
Yayalarn demiryolunu gemek iin kulland kpr.
yldzlanma / star-cracking Cebire delii evresinde oluan yldz eklinde krk. yol alan / permanent-way area yol bakm iisi / lengthman
Yol tamirat yapan grevli.
yol bakm vagonu / track overhaul car

Yol bakm amacyla kullanlan vagon.
yol bakm / track maintenance Yolda oluun sorunlarn giderilmesi amacyla yaplan ilemler. yol boyu sinyali / wayside signal
yedek ray / spare rail Olas olaanst durumlarda kullanlmak zere yedek olarak tutulan raylar. yeni hat / new track yeniden kullanlan ray / rail for
re-use, recovered rail Komple yol yenilemelerinden kan ve kullanlabilir durumda olup daha az nemi haiz (istasyon yan yollar gibi) yerlerde kullanlan ray.
yeralt demiryolu tneli / underground tunnel, subway tunnel Yeraltndan kaz yaplarak oluturulan tnelden demiryolu geiinin salanmas.
yol almas / track work Yolda bakm, onarm vb. iler iin yaplan her trl almaya verilen genel ad. yol avuu / gang foreman
Yol ekibinin sorumlusu. equipment
yol bozukluu / track distortion, unevenness of the track Yolun alt veya styapsndaki olumsuzluklar neticesi yolun geometrik zelliklerinin toleranslar dna kmas.
Tren trafiinin sevk ve idaresine ynelik bildirimleri veren kl yol boyu ekipman.
yol diyagram / track diagram yol ekipmanlar / permanent-way yol iaretleme / marking of a
track, pegging-out of a track Yolun aplikesi. Hat emas.
137
yol iisi
yol iisi / platelayer, trackman Yol ilerinde alan demiryolu iisi. yol kapatma / break in the track,
yol kamas / warping of the track Yol deformasyonu, yolun burkulmas.
yol kusuru / track defect
yol malzeme deposu / permanent
track obstruction, line obstruction Yolun bir sreliine trafie kapatlmas. way depot Yol malzemelerinin konulduu, tm veya bir ksm kapal yerler.
yol uzunluu / track length Mevcut hattn toplam kilometresi. yol yapmna izin verilmeyen alanlar / prohibited areas yol yata / track bed
Yol taban. Korunan alanlar.
yol personeli / permanent-way staff Yolda alan tm ii ve memur personel.
yol malzemeleri / track material gantry Yolda kullanlan her trl yol styap (ray, travers, balast, cebire vb.) malzemeleri.
yol muayene arac / track inspection vehicle Yolun gvenlii ve servis kalitesi ile ilgili parametreleri ve yol geometrisini kontrol eden aralar.
out Altyapdaki erezyon.
yol yatandaki erozyon / wash-
yol yenileme / renewal of track Mevcut demiryollarndaki ray ve traverslerin deitirilmesi ilemi.
yol yenileme makinesi / track renewal machine Mevcut demiryollarndaki ray ve traversleri deitiren aralar. yol zemini / track formation yolcu-kilometre / operating perYolun zerine geldii doal tabaka.
yol muayene vagonu / testing and
recording car, track inspection coach Yol muayene aralarnda kullanlan ekipmann kurulduu vagon.
formance, passenger-km letme performans.
yolcu parkuru / passenger track yolcu peronu / passenger platform

Yolcunun seyir gzergh.
Yolcunun trene inip bindii platform.

138
DEMRYOLU
terimleri
yzeysel kusur
room
yolcu salonu / passenger waiting yolcu servisi / passenger service yolcu transferi/sevki / passenger
transfer Yolcu tama.
yolcu vagon park / passenger

rolling stock Vagon mevcudu.
yolun mukavemetinin arttrlmas / strength of the track yolun sa, solu / right, left handside of track Kilometrenin art ynne dnldnde sadaki ksm yolun san, soldaki ksm da yolun solunu belirler. yolun sklmesi / dismantling of
ykleme beikleri / loading cradles Ykn vagonlara dengeli datlmasn salamak iin kullanlan ykleme aralar. ykleme iskelesi / gangway
loading/unloading line
ykleme ve boaltma hatt /
yk gabarisi / freight gauge yk hatt / freight line yk katar / freight train

Gvenli tama ls.
track, removal of track Hattn herhangi bir nedenle sklerek malzemesinin alnmas.
yklenici / contractor Ykleme/boaltma ve stoklama ile tama yapan, TCDD dnda kalan yerli ve yabanc gerek ve tzel ahslar. yksek hacimli konteyner /
high-volume container Uzunluu ve genilii ISO standartlarna uygun fakat ykseklii 9 6 (2,9m) olan konteyner.
yk rampas / loading dock yk testi / load test
Bir veya birden ok lokomotif tarafndan ekilen ve yk tayan birden ok yk vagonundan oluan tren seti. Lokomotiflerin cer gcn, vagonlarn tayabilecei yk lmek iin yaplan test.
ykseltilmi statr mesafesi /

levitation stator gauge Tayc statrler aras mesafe. sing mechanism
ykseltme mekanizmas / raiyzeysel kusur / surface defect

Yzey krlmalar.
yk vagonu / freight wagon
Demiryolu ile yk tamada kullanlan ara.

139
zemin deitirilmesi
zemin deitirilmesi / soil repla-
zemin sktrlmas / compac-
cement Projenin zemine gelen alannn yer deitirmesi.
ting of earth, solidifying of earth Zeminin ykleri tayacak duruma getirilmesi.
140
DEMRYOLU
terimleri
KISALTMALAR
AAR / Association of American Railroads Amerikan Demiryollar Birlii AASHTO / American Association of State Highway and Transportation Officials Amerikan Devlet Karayollar ve Ulatrma Memurlar Birlii AC / alternating current Alternatif akm ACI / American Concrete Institute Amerikan Beton Enstits ADR / European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road Tehlikeli Mallarn Karayolu ile Uluslararas Tamaclna likin Avrupa Anlamas AF / audio frequency Ses frekans AFC / automatic fare collection Otomatik cret toplama AICCF / International Railway Congress Association Uluslararas Demiryolu Kongreler Birlii AISC / American Institute of Steel Construction Amerikan elik Konstrksiyon Enstits ANSI / American National Standards Institute Amerikan Ulusal Standartlar Enstits API / American Petroleum Institute Amerikan Petrol Enstits APU / auxiliary power unit Yardmc g nitesi AREA / American Railway Engineering Association Amerikan Demiryolu Mhendislii Birlii ASTM / American Society of Testing and Materials Amerikan Test ve Malzeme Dernei ATC / automatic train control Otomatik tren kontrol ATM / asynchronous transfer modus Asenkron aktarma modu ATO / automatic train operation Otomatik tren iletimi ATP / automatic train protection Otomatik tren korumas ATR / automatic train regulation Otomatik tren ayarlama ATS / automatic train supervision Otomatik tren denetimi AWS / American Welding Society Amerikan kaynak birlii BART / Bay Area Rapid Transit (San Francisco, USA) Krfez Blgesi Metrosu (San Francisco, ABD) BCC / Bureau Central de Clearing Merkezi Takas Brosu BOQ / BQ / bill of quantity Metraj cetveli BOT / build-operate-transfer Yapiletdevret BSI / British Standards Institute ngiliz Standartlar Enstits CAD / computer-aided design/drawing Bilgisayar destekli tasarm/izim CAR / corrective action request/requirement Dzeltici faaliyet istei/artnamesi CB / circuit breaker Devre kesici
141
CBR / California Bearing Ratio California Tama Oran CCB / Configuration Control Board Dzenleme Kontrol Kurulu CCCS / command control and communications system Kumanda kontrol ve iletiim sistemi CCD / charge coupled device Ykten balaml aygt CCIR / Comit Consultatif International de Radio Uluslararas Radyo Danma Komitesi CCITT / Comit Consultatif International Telegraphique et Telephonique (now: ITU) Uluslararas Telgraf ve Telefon Danma Komitesi (imdiki adyla: ITU) CCTV / closed-circuit television Kapal devre televizyon CCU / central control unit Merkez kumanda nitesi CD-ROM / compact disc read only memory Kompakt disk salt okunur bellek CEB / Comit Europen du Bton (European Concrete Committee) Avrupa Beton Komitesi CEEPE / European Center of Employers and Enterprises Providing Public Services Avrupa Kamu letmesi Merkezi CENELEC / European Committee for Electrotechnical Standardisation Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi CFC / chlorofluorocarbons Kloroflorokarbonlar CIM / International Convention Concerning the Carriage of Goods by Rail Uluslararas Demiryolu Eya Tamas Szlemesi CIRIA / Construction Industry Research & Information Association naat Endstrisi Aratrma ve Biliim Dernei CIT / International Rail Transport Committee Demiryolu ile Tamalar Uluslararas Komitesi COC / conditions of contract Szleme koullar COSHH / control of substances hazardous to health Sala zararl maddelerin kontrol COTIF / Convention Concerning International Carriage by Rail Uluslararas Demiryolu Tamalarna likin Szleme CPM / critical path method Kritik yol yntemi CR / commuter rail Banliy demiryolu hatt CT / current transformer Akm transformatr CTC / centralized traffic control Trenlerin trafiinin elektrikli sinyallerle merkezden idaresi sistemi (TS) DAB / dispute adjudication board htilaf zmleme kurulu dB / decibels Desibel DB / Deutsche Bahn (German Railways) Alman Demiryollar DBE / design basis earthquake Temel tasarm depremi
142
DEMRYOLU
terimleri
DC / direct current Doru akm DfT / Department for Transport (UK) ngiltere Ulatrma Bakanl DSI / Danish Standard Institute Danimarka Standartlar Enstits DTMF / dual tone multi frequency signalling system ki tonlu ok frekansl sinyalizasyon sistemi DUTS / digital universal telephone system Saysal niversal telefon sistemi E&M / electrical and mechanical Elektrik ve mekanik ECE / Economic Commission for Europe Avrupa Ekonomik Komisyonu ECS / environmental control system evre koruma sistemi EIA / environmental impact assessment evresel etki deerlendirmesi (ED) EIRENE / European Integrated Radio Enhanced Network Avrupa Entegre Radyo Destekli A EMC / electromagnetic compatibility Elektromanyetik uyumluluk EMI / electromagnetic interference Elektromanyetik parazit EMP / electromagnetic pulse Elektromanyetik darbe sinyali EMS / environmental management system evre ynetim sistemi EMU / electric multiple units oklu elektrik birimleri EN / European Norm (standard) Avrupa Normu (standard) ERQ / employers requirement verenin artnamesi ERRI / European Railway Research Institute Avrupa Demiryollar Aratrma Enstits ERTMS / European Rail Traffic Management System Avrupa Demiryolu Trafii Ynetim Sistemi ETCS / European Train Control System Avrupa Tren Kontrol Sistemi ETSI / European Telecommunications Standards Institute Avrupa Telekomnikasyon Standartlar Enstits EUROFIMA / European Company for the Financing of Railroad Rolling Stock Avrupa Demiryolu Malzemesi Finansman irketi FAT / factory acceptance test Fabrika kabul testi FIDIC / Fdration International Des Ingnieurs-Conseils (International Federation of Consulting Engineers) Uluslararas Mavir Mhendisler Federasyonu FIP / Fdration International de la Prcontrainte (International Prestressing Federation) Uluslararas ngerme Federasyonu FMEA / failure mode and effect analysis Arza modu ve etki analizi FMECA / failure modes and effects criticality analysis Arza modlar ve etkileri kritiklik analizi FTE / Forum Train Europa Avrupa Tren Forumu GCU / general contract of the use for wagons Yk vagonlarnn tek tip kullanm szlemesi
143
GPS / global positioning system Kresel yer bulma sistemi GSM / global system for mobile communication Kresel mobil iletiim sistemi GUI / graphical user interface Grafik kullanc arayz HAZID / hazards identification Tehlike tanm HAZOP / hazard operability study Tehlike iletilebilirlik almas HDPE / high density polyethylene Yksek younluklu polietilen HMI / human machine interface nsan makine arabirimi HRC / high rupturing capacity fuse Yksek krlma dayanml sigorta HSCB / high speed circuit breakers Yksek hzl devre kesiciler HSE / health and safety executive (United Kingdom) Salk ve gvenlik yneticisi (ngiltere ) HSMS / health and safety management systems Salk ve gvenlik ynetim sistemleri HV / high voltage Yksek gerilim HVAC / heating, ventilation, air conditioning Istma, havalandrma, iklimlendirme Hz / hertz Hertz IAPH / International Association of Ports and Harbors Uluslararas Limanlar ve Liman letmeleri Birlii IC / inter city (passenger and freight) ehirler aras (yolcu ve yk) ICE / Institution of Civil Engineers (United Kingdom) naat Mhendisleri Enstits (ngiltere) IEC / International Electrotechnical Commission Uluslararas Elektroteknik Komisyonu IEEE / Institute of Electrical and Electronics Engineers Elektrik ve Elektronik Mhendisleri Enstits IES / US Illuminating Engineering Society ABD Aydnlatma Mhendislii Topluluu ILS / integrated logistics support Entegre lojistik destek IMDG / International Maritime Dangerous Goods Code Tehlikeli Mallar Uluslararas Denizcilik Kodu IMO / International Maritime Organization Uluslararas Denizcilik Tekilat IMT / immersed tunnel Batrma tnel IRCA / international register of certificated auditors Uluslararas onayl denetiler kayd ISDN / integrated services digital network Tmleik hizmetler saysal a ISO / International Sandards Organisation Uluslararas Standartlar rgt ISRM / International Society for Rock Mechanics Uluslararas Kaya Mekanii Birlii IT / information technology Bilgi teknolojisi ITA / International Tunnelling Association Uluslararas Tnel Ama Birlii ITP / inspection and test plan / integrated test plan Muayene ve test plan / tmleik test plan
144
DEMRYOLU
terimleri
ITU / International Telecommunication Union -(former CCITT) Uluslararas Telekomnikasyon Birlii (nceki adyla CCITT) JBIC / Japan Bank for International Cooperation Japonya Uluslararas birlii Bankas JIS / Japan Industrial Standards Japon Endstriyel Standartlar JSCE / Japan Society of Civil Engineers Japonya naat Mhendisleri Birlii JV / joint venture Ortak giriim kA / kiloamperes Kiloamper kHz / kilohertz Kilohertz kV / kilovolts Kilovolt LAN / local area network Yerel alan a LCD / liquid crystal display Sv kristal ekran LRU / line replaceable unit - modules Hat yenileme nitesi modlleri LSF / low smoke fume Az dumanl LV / low voltage Alak gerilim MB / megabyte Megabayt Mbps / megabits per second Saniyede milyon bit MCB / miniature circuit breaker Minyatr devre kesici MCE / maximum credible earthquake Olas en byk deprem MEM / memo Ksa not MHz / megahertz Megahertz MKBD / mean kms between defects Kusurlar aras kilometreler ortalamas MMI / man machine interface nsanmakine arabirimi MMS / maintenance management system Bakm ynetim sistemi MOE / Ministry of the Environment evre Bakanl MSS / maximum safe speed Maksimum gvenli hz MTBF / mean time between failures Arzalar aras ortalama sre MTBSF / mean time between service failures Sistem arzalar aras ortalama sre MTS / multi-functional telephone system ok-fonksiyonlu telefon sistemi MTTR / mean time to repair Ortalama onarm sresi MUX / multiplexer/multiplex equipment oullayc/oklu ekipman MV / medium voltage Orta gerilim MVA / megavolt ampere Megavolt amper MVB / multi vehicle bus ok aral yol MW / messenger wire Klavuz kablo NATM / New Austrian Tunnelling Method Yeni Avusturya Tnel Ama Yntemi NEC / US National Electric Code ABD Ulusal Elektrik Yasas
145
NEHRP / USGS National Earthquake Hazards Reduction Program USGS Ulusal Deprem Tehlikelerini Azaltma Program NEMA / US National Electric Manufacturers Association ABD Ulusal Elektrik reticileri Birlii NFPA / US National Fire Protection Association ABD Ulusal Yangndan Korunma Birlii NHM / the harmonised commodity code Uluslararas eya katalogu O&M / operations and maintenance letim ve bakm OCC / operation control centre letim kontrol merkezi OCCAC, OCAC, OC&AC / operation control centre and administration building letim kontrol merkezi ve idari bina OCTI / Central Office for International Railway Transport Demiryolu ile Uluslarars Tamalar Merkez Ofisi ODA / official development assistance (Japan) Resm gelitirme yardm (Japonya) OEM / original equipment manufacturer Orijinal ekipman imalats OF / optical fibre Optik lif OHLE / overhead line electrification Havai hat elektrifikasyonu OHSA / Occupational Health And Safety Administration/Act (USA) i Sal ve Gvenlii daresi veya i Sal ve Gvenlii Yasas (ABD) OTIF / Intergovernmental Organization for International Carriage by Rail Uluslararas Demiryolu Tamalarna likin Hkmetler Aras rgt PA / public address Anons sistemi PABX / private automatic branch exchange zel otomatik telefon santrali PBX / private branch exchange zel telefon santrali PCB / polychlorinated biphenyl Poliklorlu bifenil PCM / pulse code modulation Darbe kodu modlasyonu PDH / plesiochronous digital hierarchy Ezamanl saysal hiyerari PIARC / Permanent International Association of Road Congresses - World Road Association Uluslararas Karayolu Kongreleri Daimi Birlii Dnya Karayolu Birlii PID / passenger information displays Yolcu bilgilendirme gstergeleri PIU / project implementation unit Proje uygulama birimi PLC / programmable logic controller Programlanabilir mantk kontrolr PMP / project management plan Proje ynetim plan PSU / power supply unit G besleme nitesi PTI / positive train identification Pozitif tren tanmlama sistemi QA / quality assurance Kalite gvence QC / quality control Kalite kontrol QDS / quality document schedule Kalite dokman program
146
DEMRYOLU
terimleri
QMS / quality management system Kalite ynetim sistemi QP / quality plan Kalite plan RAMS / reliability, availability, maintainability and safety Gvenilirlik, kullanlabilirlik, bakm kolayl ve gvenlik rbc / radio block centre Radyo blok merkezi. RCD / residual current device Artk akm cihaz RF / radio frequency Radyo frekans RIC / Regulation Concerning the Reciprocal Use of Coaches in International Traffic Uluslararas Trafikte Yolcu Vagonlar ve Furgonlarn Karlkl Kullanlmas Hakkndaki Anlama RID / Regulation Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Rail Tehlikeli Mallarn Demiryolu ile Ululslararas Tamacla likin Anlama RIV / Agreement Governing the Exchange and the Use of Wagons between Railways Undertaking Demiryolu Kurulular Arasnda Vagonlarn Deiimi ve Kullanlmasna likin Anlama ROW / right of way Gei stnl RPM / revolutions per minute Dakikada devir says RTU / remote terminal unit Uzak terminal nitesi Rx / receiver (frequency) Alc (frekans) SAP / systems assurance plan Sistem gvence plan SAT / site acceptance test Saha kabul testi SCADA / supervisory control and data acquisition Denetim kontrol ve veri toplama sistemi SCIL / safety critical items list Gvenlik asndan kritik kalemler listesi SDH / synchronous digital hierarchy / transmission system Senkron saysal hiyerari / iletim sistemi SEE / safety evaluation earthquake Gvenlik deerlendirme depremi SI / Systme international dunits (international system of units) Uluslararas birimler sistemi SLS / serviceability limit state Kullanllk snr deerleri SOR / station operation room stasyon iletim odas SPT / standard penetration test Standart penetrasyon deneyi STM / synchroner transfer modus Senkron aktarma modu TBM / tunnel boring machine Tnel ama makinesi TEA / Tariff Europe-Asia Demiryolu ile Eya Tamalar Avrupa-Asya Gmrk Tarifesi TER / Trans-European Railway Project Trans Avrupa Demiryolu Projesi TEU / twenty foot equivalent unit Yirmi ayaka edeer birim (trafik aklarnn veya kapasitelerinin istatistiki ls olarak kullanlan bir birim)
147
THD / total harmonic distortion Toplam harmonik distorsiyon TMS / train monitoring system Tren izleme sistemi TPS / traction power supply system Cer gc besleme sistemi TSE / Turkish Standards Institute Trk Standartlar Enstits TCT / traffic control by telephone Trenlerin trafiinin merkezden telefonla idaresi sistemi TV / television Televizyon TVM / ticket vending machines Bilet sat makineleri Tx / transmitter (frequency) Verici (frekans) UIC / International Union of Railways Uluslararas Demiryolu Birlii UIMC / International Union of Railway Medical Services Uluslaras Demiryolu Salk Hizmetleri Birlii ULS / ultimate limit state Ar yk limitleri UPS / uninterruptible power supply Kesintisiz g kayna USGS / United States Geological Survey ABD Jeolojik Ett Aratrmas UTM / universal transverse mercator niversal apraz merkator VAT / value added tax Katma deer vergisi VDU / video display unit Video grnt birimi VM / video matrix Video matrisi VT / voltage transformer Gerilim transformatr WAN / wide area network Geni alan a WBS / work breakdown structure ak yaps WTB / wire train bus Telli tren yolu
148
HAVAYOLU
terimleri
A grubu alma ruhsat
aciliyet / urgency/immediacy
Hava arac veya dier aralar ile ilerindeki ya da civarndaki insanlarn gvenlii ile ilgili durumu belirtmek iin kullanlan ifade. ment ADS-C veri raporlama koullarnn (rnein; hava trafik hizmetlerinin salanmasnda ADS-Cnin kullanlmasna dair daha nce mutabk kalnd zere; hava trafik hizmetleri nitesi tarafndan ihtiya duyulan veri ve ADS-C raporlarnn skl) tesis edildii bir raporlama plan.
A grubu alma ruhsat / work-
absorpsiyon / absorption Bir kat veya svnn znme ya da bileik oluturarak ktlesinde molekllerin kimyasal veya fiziksel tecridi. acil durum / emergency
ing license group A Havaalanlar Yer Hizmetleri Ynetmelii (SHY-22) hkmlerine uygun olarak havaalanlarnda, 5inci maddede belirtilen hizmet trlerinin tamam veya en az yolcu trafik, yk kontrol ve haberleme, ramp, kargo ve posta, uak temizlik, birim ykleme gerelerinin kontrol iin en az uluslararas trafie ak havaalannda tekilatlanarak hava tayclarna yer hizmeti yapmak zere yetkilendirilmi zel hukuk tzel kiilerine her bir hizmet tr iin verilecek alma belgeleri.
ADS-C Anlamas / ADS-C Agree-
adsorpsiyon / adsorption Molekllerin bir kat veya sv yzeyinde tutunmas.

nautical Fixed Telecommunications Network ) System Uu emniyet mesajlarnn datm, NOTAM bilgilerinin, hava durum raporlarnn iletimi gibi yazl bilgilerin Hava Trafik birimleri arasnda e zamanl olarak deiimi iin teleks haberlemesinin teknolojiye uyarlanp bilgisayar altyaps ile networke tanmasyla oluturulmu global bir haberleme saylabilecek bir haberleme teknii.
AFTN (Havaclk Sabit Haberleme A) Sistemi / AFTN (Aero-
acil durum plan / emergency plan
Hava meydannda, normal hizmet ak dnda, personel, ara, gere ve malzeme kullanm, takviyesi, ilgili kurum ve kurulularla ibirlii ve koordinasyonu gerektiren, gvenlik, kaza-krm, yahut kurtarma ile ilgili her trl durum.
acil durum safhalar / emergency phases phe hali, alarm hali ve tehlike hali anlamnda kullanlan genel terim.
Hava meydannda her trl acil durumda, bu duruma uygun olarak, ara, gere ve personel kullanmn ve takviyesini, ilgili kurum ve kurulularla ibirliinin koordinesini dzenleyen ve ICAO Ek-14 ve SHY14Aya gre hazrlanan plan.
agrega / aggregate
Krmata; olduka sert kum, akl, veya krmata gibi imento veya bitm ile kartrlarak beton, har sva veya asfalt elde edilen doal kaya materyali. a / net Uan ykleme mahallerinde veya uak ykleme aralarnda ykn yk kompartman ierisinde veya
152
HAVAYOLU
terimleri
AIS/MAP Birimi
gate Birim arl 2600 kg/m3 ten daha byk olan agrega.
ULD (Birim Ykleme Gereci) iinde tutulmasn salamak amacyla yerletirilmi a dzeni.
air starter arac / air starter
ar agrega / heavyweight aggre-
AIM hizmeti / AIM service Uluslararas hava seyrseferinin emniyet, dzen, kalite ve etkinliini arttrmak iin ihtiya duyulan havaclk bilgi/verilerini ve haberleme akn salamak amacyla dijital ortamda verilen hizmet. AIP (Havaclk Bilgi Yayn) / AIP (Aeronautical Information Publication) Bir devlet veya o devletin yetkili kld otorite tarafndan yaymlanan, hava seyrseferine temel tekil eden ve son durumu bildiren havaclk bilgilerini ieren yayn. AIP dzeltmeleri / AIP amend-
Circular) Bir NOTAM zellii tamayan ya da AIPye alnacak zellii olmayan, ancak hava seyrseferi uu emniyeti, teknik, idari ve hukuki konulardan oluan bilgileri ieren uyar yaynlar.
AIC (Havaclk Bilgi Genelgeleri/ Aeronautical Information
AIRAC Sistemi / AIRAC System Uu ve iletme asndan nemli deiiklikler yaplmas gerektiinde, ICAO tarafndan belirlenen 28 gnlk aralklara gre ortak yrrlk tarihlerine bal kalarak deiiklikleri nceden bildirmeyi amalayan bir sistem. AIRAC AIP dzeltmeleri / AIRAC
AIP amendments AIRAC Sistemine gre operasyonel nemi olan kalc deiiklikler AIRAC yrrlk tarihinde AIPye alnr.
Baz uaklarn motor ilk hareketi iin gerekli olan yksek basnl hava ihtiyacn karlamak zere imal edilmi zel donanml aralar.
153
AIP eki / AIP supplement AIPde yer alan kalc bilgilere ek zellii tayan, 3 ay veya daha uzun sreli geici deiiklikler ile uzun metin ve grafiklerden oluan ksa sreli bilgiler.
ment AIPde yer alan bilgilerde yaplan kalc deiiklik.
AIRMET bilgisi / AIRMET information Alak irtifa hava arac uularnn gvenliini olumsuz etkileyebilecek ve ilgili uu bilgi blgesindeki (FIR) ve onun alt blgesindeki alak irtifa uular iin yaymlanm hava tahmin raporunda nceden bulunmayan belirli yol boyu hava durumu olaylarnn ortaya kmasyla ya da beklenmesiyle ilgili olarak bir meteoroloji nbeti ofisi (MWO) tarafndan yaymlanan hava durum bilgisi. AIS birimi / AIS unit
AIS/MAP Birimi / AIS/MAP Unit Havaclk bilgi/verilerinin ve haritaULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Hava seyrseferinin emniyet, dzen, kalite ve etkinliini arttrmak iin ihtiya duyulan havaclk bilgi/ verilerinin salanmas, hazrlanmas, formatlanmas, yaymlanmas ve arivlenmesi faaliyetlerinin yrtld AIM hizmet birimi.
AIS/MAP Hizmeti
larnn, Uluslararas Sivil Havaclk Tekilat (ICAO) Annex-4, Annex-15, Doc-8126 ve Doc-8697de yer alan usul ve esaslar erevesinde hazrlanmas ve kullanma sunulmas hizmetinin yrtld hizmet salayc kurulu DHM Genel Mdrl (SSD. Bk.l Merkez AIM ube Mdrl) bnyesindeki AIM hizmet birimi.
akrobatik uu / acrobatic flight Bir hava aracnn genel durumunda istenilerek yaplan manevralarla meydana getirilen ani deiiklik, normal d bir olay veya hzndaki anormal deiikliklerle yaplan uu. aktif NOTAM / active NOTAM aktif yol-noktas / active way
AIS/MAP Hizmeti / AIS/MAP
akaryakt hidrant arac / dis-
Service Havaclk bilgi/verilerinin ve haritalarnn, Uluslararas Sivil Havaclk Tekilatnn (ICAO) Annex 4, Annex 15, Doc-8126 ve Doc-8697de yer alan usul ve esaslar erevesinde hazrlanmasn ve kullanma sunulmas hizmeti penser Apron zerinde bulunan akaryakt ikmal deposu ile irtibat bulunan yakt piti/valfi ile uak arasnda yakt dolum ilemini gerekletiren ve zerinde pompa, saya, mikro filtre, dolum hortumlar gibi donanmlar bulunan ara.
alarm hali / alert phase Bir hava aracnn ve iinde bulunan kimselerin gvenlii ile ilgili kayg duyulan, belirsizliin mevcut olduu, endie edilen durum. alarm hizmeti / alerting service
Arama-kurtarma almalar iin kurulan nite tarafndan verilen hizmet.
point Seyrsefer kolayl salamak amacyla belirlenmi yol noktas.
Gn ve saate gre aktif hale gelen NOTAM.
ling tanker
Hidrant sistemi ile yakt ikmali yaplamayan havaalanlarnda uaklara yakt verilmesi ve/veya yakt nakli iin kullanlan zel donanml ara.
akaryakt ikmal tankeri / fuel-
Hassas yaklamasz pistlerde kullanlan dk k iddetine haiz klar.
alak takatli (younluklu) klar / low intensity lights alalma hz ayarlamalar / de-
ak kontrol / flow control Sektrler aras bilgi aknn kontroln salayan sistem.
aldis (sinyal) lambas / aldis
akkanlatrc / plasticizer Betonda ayn kvamn veya ilenebilirliin daha az su ile elde edilmesini salayan kimyasal katk malzemesi.
(signalling) lamp Kule operatr ile uak pilotu arasndaki iletiimi salayan sistemlerin devre d kalmas durumunda, mors kodlar ile haberlemeyi salamak zere, kontrol kulesinde, sinyal
154
scend speed adjustments Meydan var zamann belirlemek amacyla yaplan hz azaltma hesaplamalar.
HAVAYOLU
terimleri
aletli yaklama ve uygulamalar
lambas (aldis) bulundurulur. Sinyal lambas; krmz-yeil-beyaz renkte sinyal verebilmektedir.
aletli (uu) meteorolojik ko ullar / instrument (flight) meteo-
aletli ini sistemi / instrument landing system (ILS) Yaklama ilemi boyunca pilota dikey ve yatay rehberlik yapan ve elektronik cihazlardan oluan hassas aletli yaklama sistemi. aletli pist / instrument runvay
rological conditions Grerek meteorolojik koullar (VMC) iin belirtilen en dk deerlerden daha az olan gr, buluttan uzaklk ve tavan terimleriyle aklanan meteorolojik koullar.
A) Hassas olmayan yaklama pisti. Direkt bir yaklama iin yeterli olan, en azndan istikamet bilgisi salayan grsel yardmclarn ve bir grsel olmayan yardmcnn hizmet verdii bir aletli pist. B) Hassas yaklama pisti, kategori I. Karar yksekliinin en az 60 m (200 ft) olduu ve gr mesafesinin en az 800 m veya pist gr mesafesinin en az 550 m olduu operasyonlar iin ngrlen, ILS veya MLS ve grsel yardmclar ile hizmet veren bir aletli pist. C) Hassas yaklama pisti, kategori II. Karar yksekliinin 60 mden (200 ft) az olduu, fakat 30 mden (100 ft) az olmad ve pist gr mesafesinin en az 300 m olduu operasyonlar iin ngrlen, ILS veya MLS ve grsel yardmclar ile hizmet veren bir aletli pist. D) Hassas yaklama pisti, kate gori III. a- Karar yksekliinin 30 mden
aletli uu kurallar / instrument flight rules Aletli meteorolojik artlar altnda uuun idaresini salayan kurallar btn. aletli uu sresi / instrument
(100 ft) az olduu veya hibir karar yksekliinin bulunmad ve pist gr mesafesinin en az 175 m olduu operasyonlar iin ngrlen, b- Karar yksekliinin 15 mden (50 ft) az olduu veya hibir karar yksekliinin bulunmad ve pist gr mesafesinin 175 mden az olduu, fakat 50 mden az olmad operasyonlar iin ngrlen, c- Hibir karar yksekliinin ve hibir pist gr mesafesi snrlamasnn bulunmad operasyonlar iin ngrlen, pist yzeyine doru ve pist yzeyi boyunca ILS veya MLS ile hizmet veren bir aletli pist.
aletli yaklama usul / instrument approach procedure Ua ilk yaklama fiksinden veya tanmlanm geli yolunun bandan iniin tamamlanaca bir noktaya getiren, ayet ini tamamlanamayacaksa bir bekleme noktasna getiren veya belirli bir ykseklie trmandran, manialardan koruyarak uu aletlerinin yardmyla yaplan daha nceden belirlenmi manevralar serisi. aletli yaklama ve uygulamalar / practice instrument approach
VFR veya IFR uaklar tarafndan pi-
flight time Pilotun baka bir harici referans noktas almakszn yalnzca aletleri referans alarak bir hava aracn uurduu sre.
155
aletli yaklama yol noktas
instrument approach way point Yaklama prosedrleri tanmnda kullanlabilen pozisyon fiksleri, ilk yaklama yol noktas ve son yaklama yol noktas gibi deerlendirilmektedir.
lot eitimi veya profesyonel anlamda gsteriler amacyla yaplan aletli yaklama uygulamalar.
altimetre / altimetre
aletli yaklama yol noktas /
alt-st ilemi / bottom-up process D iaret ve komutlarla aktivite kontrol yapmak. alt-st yaklama / bottom-up
Hava basncn (havann arln) len bir eit madeni barometre.
aletsiz pist / non-instrument
alevlenme noktas / ignition
alkali agrega reaksiyonu / alkali-aggregate reaction Portland imentosundan veya baz agrega bileimlerinden gelen alkalilerle beton veya har arasndaki kimyasal reaksiyon. alkali karbonat reaksiyonu / alkali-carbonate reaction Kalsitik kireta, dolomitik kireta veya kalsit, kil ieren ince taneli dolomitik kireta agregalarndan oluan karbonat reaksiyonu. alkali silika reaksiyonu / alkali-
degree Standart bir kapta hazrlanan bitml malzemenin belirli bir hzla stlmas esnasnda bir alevcik yardm ile tespit edilen alevlenme anndaki scakl.
runway Grerek yaklama prosedrleri kullanlarak hava aralarnn operasyonlar iin ngrlen bir pist.
alvyon / alluvium Akarsular tarafndan tanan kil, kum, akl gibi ktle paralarnn, suyun ak hznn azalmas sonucu elverili yerlere birikmesiyle meydana gelen tortular. AMHS (Havaclk Mesaj leme Sistemi) / Aeronautical Message
approach Tek bir bileim nedeniyle balayan ya da her bir tekrarnda artarak devam eden bir problem ya da frsat iin hazrlanan zel bilimsel yaklama.
silica reaction Genellikle imentodan kaynaklanan alkali oksitlerle (NA 2O, K 2O) reaktif silika formlar ieren agregalar arasnda oluan, betonda genleme etkisi yaratan kimyasal bir reaksiyon.
ana pist(ler) / primary runway(s) artlar msait olduunda dierlerine nazaran kullanlmas tercih edilen pist(ler). analog sinyal / analog signal
Handling System) Haberlemedeki insan faktrnden kaynaklanan hatalar en aza indirgemek iin ayn standartta ve ayn protokolde alan data networkleri kurmak ve bylece bilgisayar destekli insan-hata-risk faktrn azaltan gvenli sistemlere geii salamak iin mevcut haberleme sistemlerinin gnmz teknolojisine uygun olarak yeniden yaplandrlmas ve artan haberleme gereksinimlerine cevap verebilecek yksek performansta global bir network sistemi zerine tabanlandrlm yeni sistemin uygulanmas.
Genlii zamanla deien srekli sinyaller.

156
HAVAYOLU
terimleri
apron ynetim hizmeti
anlald / roger
Son mesajnzn tamamn aldm anlamnda kullanlan ifade.
anlama mektubu / letter of

agreement
Komu hava trafik kontrol niteleri arasnda, kontrol sorumluluunun devri konusunda yaplan anlama.
apron aydnlatma sistemi/apron
anten / antenna
Radyo frekans enerjisini bir hzme ierisine odaklayan elektromekanik cihaz.
antrasit / anthracite antrepo / entrepot-warehouse

Gmrk gzetimi altnda bulunan eyann konulmas amacyla hava meydan ierisinde veya dnda bulunan ve kuruluunda aranlacak koullar ve nitelikleri ynetmelikle belirlenen yer. Yksek karbon ierikli kmr.
apron kart / apron identification card lkemiz havalimanlarnda, Devlet Hava Meydanlar letmesinin personele salad, terminal ve bro girii iin kullanlan manyetik kart. apron otobs /apron bus
Yaps itibariyle srcsnden baka en az 15 oturma yeri olmakla birlikte, apronda daha fazla yolcu tamak iin zel imal edilmi bulunan oturma yeri 15ten az da olabilen ve insan tamak iin imal edilmi bulunan motorlu tat.
floodlighting fystems Gece kullanlmas ngrlen bir havaalannda, uaklarn, yolcularn ve aralarn apron blgesindeki faaliyetlerini srdrebilmeleri iin, pilotlarn ve ara srclerinin gzn kamatrmayacak, dzgn ve ortalama bir aydnlk seviyesini salamak zere, yksek seviyeli direkler zerinden yaplan aydnlatma sistemi.
apron / apron
apron taksi yolu / apron taxiway
Bir kara hava alannda hava aralarnn yolcu, posta ve kargo indirme bindirme, yakt ikmali, bakm ve park etme amalarna ynelik tanmlanm alan.
157
apron ynetim hizmeti / apron
Apron zerinde, aprona gei iin kullanlan taksi yolu sisteminin bir ksm.
management service Apron zerindeki hava aralar ve

ara bekleme pozisyonu
ara bekleme pozisyonu / intermediate holding position Aralarn ve taksi yapan hava aralarnn durup, havaalan kontrol kulesi tarafndan bu ynde bir talimat verildiinde, ilerlemesine izin verilene kadar beklemeleri iin trafik kontrol amal ngrlen belirli bir yer. ara bekleme pozisyonu klar
tatlarn etkinlik ve hareketlerini dzenlemeyi salayan hizmet.
fiziki, teknik veya dier arama yntemi ile yaplan uygulama.
/ intermediate holding position lights Dk gr artlarnda, pist hassas ve kritik sahalar ncesinde ua bekletmek zere ara bekleme pozisyonu oluturulduunda ya da taksi yollarnn kesitii kavaklarda, taksi yolu zerine tesis edilen sar renkli klar.
aratrma / investigation Yaanan yasad bir olay veya olumsuzluklar nedeniyle, uluslararas standart ve tavsiyeler asndan yaplmas gereken ve yaanan aksaklk, zafiyet ve sorumluluun kaynann nedenlerini ortaya koymak iin yaplan ilem. arazi engeline doru kontroll uu / controlled flight into terrain
Normal fonksiyonlu bir uan yere, suya ya da bir engele doru yapt uu.
ara yaklama blm / interme-
ara servis yolu / vehicle service road Genel olarak PAT Sahalarnn ara trafiince kullanlmas iin izgilerle belirlenmi ksm.
road-holding position Aralarn beklemeleri iin gerekebilecek, tayin edilmi bir yer.
diate approach segment Aletli yaklama usulnn ara ve son yaklama fiksi veya noktas arasnda kalan blm.
ARFF birimi / ARFF unit Havaalanlarnda ve yakn evresinde meydana gelebilecek uak kaza krm ve yangnlar ile havaalan snrlar ierisindeki bina ve tesislerde oluabilecek yangnlara zamannda ve uygun mdahalede bulunarak maddi ve manevi kayplar nlemek veya asgari seviyeye indirmek amacyla havaalanlarnda istihdam edilen kurtarma ve yangnla mcadele personeli tarafndan oluturulan birim. ARFF personeli / aircraft rescue
and fire fighting personnel Havaalanlarnda uak kaza krm ve yangnlara mdahale etmek zere istihdam edilen personel.
ara yol bekleme pozisyonu /
arama / search
Gayri kanuni eylem yapmak zere kullanlabilecek silah, patlayc ve benzeri maddelerin; yolcu, bagaj ve dier eyalar ile havaclk faaliyetlerinde kullanlan materyallerde tespiti iin ulusal mevzuat erevesinde gvenlik birimleri tarafndan
arka lob / back lobe Bir antenin arkasna yaylan enerjinin lobu.
158
arndrlm (steril) alan / sterile area Hava meydannda, yolcu ve kabin bagajlarnn son kontrol edildii nokta ile uak arasnda kalan blge.
HAVAYOLU
terimleri
ATM alma pozisyonlar iin temel gereksinimler
artrma / augmentation Temel uydu bilgisi ile birlikte sistemin performansnn artmas. asfalt / asphalt
asgari seyrsefer performans artnamesi / minimum navigation
asgari alalma irtifa / minimum
Ana maddesi katran olan ve yollarn kaplanmasnda kullanlan karm.
asgari alma irtifa / minimum reception altitude Bir kavak noktasnn tanmlanabilecei en dk irtifa. asgari bekleme irtifa / minimum
descend altitude Elektronik szl hatt bilgisinin salanmad standart alet yaklama prosedr uygulamalarnda, son yaklamada veya turlu yaklama srasnda alalmaya msaade edilen, deniz seviyesi zerinde feet cinsinden ifade edilen en dk irtifa.
asgari yakt / minimum fuel Bir uan kabul edilebilir bir miktarda gecikmeli veya gecikmesiz olarak var yerine ulamas iin gerekli olan yakt miktar.
performance specification MNPS dizaynl hava sahasnda operasyon yapabilmesi maksadyla, bir uan asgrai seyrsefer performans kabiliyetine sahip olmas iin gerekli olan standartlarn bir dzenlemesi.
anma / abrasion Beton yzeyinde srtnmeye bal olarak gelien ypranma.
crossing altitude Asgari yol IFR irtifa (MEA) daha yksek olan bir yola doru ilerleyen bir hava aracnn belirli fiksleri katetmesi gereken asgari irtifa.
asgari katedi irtifa / minimum
holding altitude Bir bekleme paterni iin seyrsefer ve iletiim sinyal kapsamas ve mania ama gereksinimlerini salayan en dk irtifa.
159
asgari sektr irtifa / minimum sector altitude Acil durum artlarnda kullanlabilecek, bir radyo seyrsefer yardmcs merkez olmak zere 46 km (25NM) yarapl bir sektr iinde kalan sahada bulunan tm manialardan asgari 300 m (1000 feet) ykseklik salayan en dk irtifa.
ATC sistemi uyumluluu / ATC system harmonization nitelerdeki standart uygulamalarla sistem performansnn karlatrlarak aralarndaki uyumun belirlenmesi. ATM alma pozisyonlar iin temel gereksinimler / core require-
ataletsel seyrsefer sistemi / inertial navigation system Geni kapsaml seyrsefer iin bilgisayar destekli bir uak sistemi.
ama sahas / clearway zerinde bir uan belirli bir ykseklie kadar ilk trmannn bir blmn gerekletirebilecei uygun bir alan olarak seilmi veya hazrlanm, ilgili otoritenin kontrol altnda bulunan, yerde veya su zerinde belirlenmi dikdrtgen bir saha.
ments for ATM working positions alma pozisyonu geliimi iin metotlar ve aralar.
ATS yolu
ATS yolu / ATS route

SID, STAR, havayolu, tavsiyeli yol ve kontrolsz yollar da dahil olmak zere gerektiinde trafik akn ynlendirmek iin oluturulmu yollar.
Agency EASE, 15 Temmuz 2002 tarihinde hizmete balayan, Avrupa Hava Sahas ile ilgili bir emniyet kurumu. Navigation Overlay Service GPS, GLONASS, 3 ynl haberleme salayan uydu ve yerden referans salayan istasyon sistemlerinin kullanm ile, Avrupa sahasnda kullanm ve kapasite artnn salanmas.
Avrupa Havaclk Emniyeti Otoritesi / European Aviation Safety
Avrupa Kresel Seyrsefer Kaplama Hizmeti / European Global
Avrupa Sivil Havaclk Konferans / European Civil Aviation
limits Likit, plastik atterberg limitleri ve bzlme limitler arasndaki snr su ierikleri.
atterberg limitleri / atterberg
Avrupa Hava Seyrsefer Emniyeti Tekilat (EUROCONTROL)
ayrma / separation
/ European Organisation for the Safety of Air Navigation Avrupa seyrsefer emniyetini salamak zere kurulan ve Trkiyenin de yesi olduu ok uluslu organizasyon.
Avrupa Hava Trafik Ynetim Sistemi / European Air Traffic Man-
agement System ECAC yesi lkelerin hava trafik sistemlerini egdml hale getirerek, ini-kalk zamanlarndaki gecikmeleri azaltmak, tercih edilen uu profilleri ile uu emniyeti, lke gvenlii, evresel etkiler gibi konularda minimum tahditleri planlamak.
ayrma minimumu / separation minima Hava trafik kontrol usullerinin uygulanmasna ynelik, uaklar arasndaki asgari uzunlamasna, yanlamasna veya dikey mesafeler. ayrlm paralel operasyonlar /
Uaklarn seviye ve pozisyon olarak birbirlerine tehlike tekil etmeyecek ekilde belli kriterler gz nne alnarak uurulmalar.
Conference 1955ten beri faaliyetlerine devam eden ve amac Avrupa hava tamaclk sisteminin glendirilmesi, gvenli ve etkili geliiminin devam ettirilmesi olan uluslararas bir organizasyon.
segregated parallel operations Bir pistin yalnzca yaklamalar iin ve dierinin yalnzca kalklar iin kullanld, paralel veya paralele yakn aletli pistlerde e zamanl yaplan operasyonlar.
160
HAVAYOLU
terimleri
bagaj kontrol ve el tipi metal arama dedektr operatr
minima Hava sahas kapasitesinin arttrlmas amacyla, uu seviyesi 29.000 feet ile 41.000 feet (dahil) arasnda, 2000 feet olan dikey ayrmann 1000 feet olarak azaltlmas. cal seperation minima exit point Bir hava aracnn RVSM (azaltlm dikey ayrma minimas) sahasndan k noktas. cal seperation minima entry point Avrupa RVSM hava sahasna girmeden nce, girdii srada ya da hemen sonrasnda, uan getii veya gemesinin beklendii ilk rapor noktas.
azaltlm dikey ayrma minimas / reduced vertical seperation
azaltlm dikey ayrma minimas k noktas / reduced verti-
B grubu alma ruhsat / working license group B Havaalanlar yer hizmetleri ynetmelii (SHY-22) hkmlerine uygun olarak havaalanlarnda 5inci maddede belirtilen hizmet trlerinin tamamn veya bir ksmn kendileri iin yapacak hava tayclarna her bir hizmet tr iin verilecek alma belgeleri. bagaj / baggage ICAOya gre operatrn izniyle, uakta tanan ya da uaa yklenen, yolcu ve mrettebatn kiisel eyalar. bagaj arabas / baggage cart
azaltlm dikey ayrma minimas giri noktas / reduced verti-
bagaj ayrma alan (utalt) /
azaltlm dikey ayrma minimas onay / reduced vertical sepa-
take-off weight Hava aracnn uua elverililik sertifikasnda, uu el kitabnda veya dier resm kaytlarda belirtilen kalka elverili azami arl.
azami kalk arl / maximum
ration minima approval lgili devlet otoritesi tarafndan belirli kriterler gz nne alnarak, bir uan RVSM onaynn verilmesi ilemi.
bagaj eker (traktr) /tractor Bagaj arabas, dolly, ekerli merdiven vb. aralar eken motorlu ara. bagaj depo alan / baggage-stor-
chute Bagajlarn ilgili uaklara yklenmek zere tasnif edildii alan.
PAT Sahasnda bagaj ve kargo vb. yk naklinde kullanlan, motorlu aralarla ekilen tama arac.
baggage control and handheld metal

bagaj kontrol ve el tipi metal arama dedektr operatr /
age area Gvenlik kontrolnden geen ve check-ine verilen bagajn hava aracna tanmak zere bekletilmesi amacyla depo edildii alan ile yanl ynlendirilmi bagajn, ilgili yere nakledilene kadar, yolcu ya da grevliler tarafndan talep olunana ya da baka bir trl elden kartlana kadar bekletilebilecei alan/alanlar.
baml paralel yaklamalar
detector operator Sertifikal Meydan Emniyet ube Mdrl personeli veya ilgili kurum/kurulu sertifikal zel gvenlik personeli.
bakm yetki sertifikas sahibinin sorumluluk ve faaliyetlerinin akland otorite onayl dokman.
baml paralel yaklamalar /
bamsz paralel yaklamalar /
dependent parallel approaches Birbirine komu, uzatlm pist merkez hatlar zerinde uan uaklar arasnda radar ayrma minimalarnn nasl olacann tarif edildii paralel veya paralele yakn aletli pistlere yaplan e zamanl yaklamalar.
band geirgen filtre / band pass filter Ayarland frekans aralndaki frekanslarn geiine izin veren, araln dndaki freakanslarn gemesini engelleyen elektronik filtre. band genilii (radyo haberlemesinde) / bandwidth
Radyo haberlemesinde; belirli bir aralktaki iletiim yaplabildii en yksek ve en dk frekanslar arasndaki fark ifade eder. Birimi hertzdir.
bakm / maintenance Uu cesi kontrol hari olmak zere, birlikte veya ayr yaplmak zere hava aracnn muayenesi, revizyonu, para deiimi, onarm, arza veya hasar giderimi. bakm k / end of maintenance
independent parallel approaches Birbirine komu uzatlm pist merkez hatlar zerinde uan uaklar arasnda radar ayrma minimalarnn nasl olacann tarif edilmedii paralel veya paralele yakn aletli pistlere e zamanl yaplan yaklamalar.
band genilii (bilgisayar haberlemesinde) / bandwidth
Bilgisayar haberlemesinde; bir iletiim ortamnn tayabilecei bilgi miktarn ifade eder. Birimi bit/ sndir.
tenance organization handbook EASA part-145 / SHY-145 gerei,

bakm kuruluu / maintenance organization SHY 145-01e uygun olarak bakm yapmak zere yetkilendirilmi kamu kurum ve kurulular ile gerek veya tzel kiilere ait iletmeler. bakm kuruluu el kitab / main-
Bakm yaplan hava arac veya komponentinin bakm kuruluu tarafndan yeniden hizmete hazr hale getirilmesi.
banket / shoulder Kaplama ile bitiiindeki yzey arasnda gei salayacak ekilde hazrlanm, kaplamann kenarna bitiik bir alan. banket kapasitesi / inbank ca-
baret / barette Belli bir mesafeden ksa bir k hatt gibi grlebilecek ekilde, yakn aralklarla yan yana sralanm veya daha fazla havaclk yer . baret sistem yaklama klar
pacity Bir su yatanda banketleri amadan tanan debi.
/barette system approach lighting systems Yaklama hattnda yer alan klar162
HAVAYOLU
terimleri
bekleme usul
dan en az tanesinin yan yana getirilmesi ile, uzaktan bakldnda klarn izgi olarak grnd, 30 metre aralklarla yerletirilmi baret eklindeki klardan oluan ve 150nci ve 30nc metrelerde yaklama hattna dik olarak tesis edilen 2 adet apraz bar klarndan oluan yaklama k sistemi.
gnderilen sembol says. 1 baud = 1 sembol/sn.
basl haberleme / printed com-
bazalt / basalt Yerkabuunun atlaklarndan dar kan erimi lavlarn souyup katlamasyla oluan volkanik br kaya tr. bekleme fiksi / holding fix
basn irtifas / pressure altitude
Standart atmosferdeki basncn karl olan ve irtifa olarak belirtilen atmosfer basnc.
munication Tm mesajlarn datmlarnn yapld devre terminallerinde yer alan, devaml ya da otomatik olarak basl kayt imkn salayan haberleme sistemi.
basit yaklama k sistemi /
balang noktas / datum
bataklk topra / bog soil Turba zerine szlm toprak tabakas veya bataklk altnda kalan bataklk bitkisi ile rtl toprak zemin. batimetrik / bathymetric baud / baud
Veri Suyun derinlii ile ilikili. haberlemelerinde
Baka miktarlarn hesaplanmasna ynelik bir referans veya esas niteliinde olabilecek herhangi bir miktar veya miktarlar seti.
simple approach lighting systems Hassas yaklamasz pistlerde, mmkn olmas halinde eikten itibaren 420 metre uzunluunda tesis edilen yaklama k sistemi.
bekleme noktas / standby point Acil durumun eidine gre kurtarma ve yangnla mcadele ekiplerinin daha etkin olabilmeleri iin hazr bulunduklar blgeler. bekleme noktas (uak iin) /
holding point Pisti ihlal etmeden kalk iin taksi yapan uan bekleyebilecei tanmlanm bir saha.
Uan bekleme yaparken pozisyonunu belirleyip srdrmek iin referans olarak kulland, pilota seyrsefer yardmclar ya da yerde grsel bir referansla tanmlanabilen belirli bir nokta.
bekleme usul / holding procedure Bir uan sonraki ATC msaadesini beklerken belirlenmi bir hava sahasnda tutulmas iin nceden belirlenmi manevra.
163
saniyede
bekleme yeri
bekleme yeri / holding bay

Uaklarn verimli yzey hareketini kolaylatrmak zere uaklarn bekletilebilecei veya yanndan geebilecei, iaretlenmi bir alan.
belirlenmi RNAV rotas / designated RNAV route Bir VOR/DME seyrsefer cihaz kapsamndaki geerli dk ve yksek irtifa deerlerini temel alan saha seyrsefer rotas. belirsizlik safhas / uncertainty
beklenmedik olay plan / contingency plan Havaalannda, operasyon veya zel harekt gerektiren acil durumlarda, gvenlik glerinin ve grev verilen ilgili dier birimlerin kullanlmasn dzenleyen ve eitli davranlar ihtiva eden plan.
dart kr koullarnda saklanm (20 C 2C kirece doygun su ierisinde), 28 gnlk silindir (15 cm ap, 30 cm ykseklik) veya kp (15 cm kenarl) numuneler zerinde llr.
beton karm oran / concrete mix ratio 1 m3 yerine yerletirilmi beton ierisine girecek olan malzemelerin kg cinsinden miktarlar.
beton dizayn / concrete design Dkm yaplacak beton ile ilgili tm tasarmlar.
bentonit / bentonite Aluminyum ve magnezyumca zengin volkanik kl , tf ve lavlarn kimyasal ayrmas ile veya bozulmasyla olumu ok kk kristallere sahip kil minerallerinden (balca montmorillonit) oluan ve arlkl olarak kolloidal silis yapda, yumuak, gzenekli ve kolayca ekil verilebilir ak bir kaya.
phase Bir hava arac ve iindekilerin gvenlii konusunda belirsizliin mevcut olduu durum.
beton karma suyu / concrete mixing water Kuru haldeki imento ve agregay plastik, ilenebilir bir ktle haline getirmeye yarayan sv. beton kr / curing of concrete
beton suyunun yzeye kmas (kusma) / bleeding
Beton yerletirildikten sonra veya beton rnlerinin imalatndan sonra oluabilecek su kaybn engellemek ve hidratasyon reaksiyonlarnn uygun ekilde ve zamanda gereklemesini salamak iin yaplan iler. Deme betonu dklnce, st yzeyindeki suyun buharlamaya balayarak betonu terk edip havaya karmas ve bu suyun yerine betonun bnyesindeki suyun yukar, st yze doru gelmesi.
beton / concrete Kum, akl ya da krmata, imento, su ve gerektiinde katk maddeleri kullanlarak elde edilen yap malzemesi. beton basn dayanm / concrete compressive strenght Betonun basn mukavemeti stanULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
beyan edilen mesafeler - heliportlar / declared distances - heliports
A) Mevcut kalk mesafesi (TODAH). Son yaklama ve kalk kousu uzunluu art kalk tamamlama164
HAVAYOLU
terimleri
birincil plot bilgisi
lar iin helikopterler iin mevcut ve elverili beyan edilen helikopter ama sahasnn (varsa) uzunluu. B) Reddedilmi mevcut kalk mesafesi (RTODAH). Reddedilmi bir kalk tamamlamalar iin performans snf 1de iletilen helikopterler iin mevcut ve elverili beyan edilen son yaklama ve kalk alannn uzunluu. C) Mevcut ini mesafesi (LDAH). Son yaklama ve kalk alannn uzunluu art ini manevrasn belirli bir ykseklikten tamamlayabilmeleri iin helikopterler iin mevcut ve elverili beyan edilen herhangi bir ek alan.
(cargo) Malzemenin havayolu ile nakliyesinin kendi hesabna yaplmas iin sz konusu malzemenin gndericisidir ve yetkili bir acente ile ya da bu dokmanda yer alan kriterlere uygun bir hava taycs ile i kurar.
bilinen sevkiyat/gnderici (kargo iin) / known consignor
bilinen sevkiyat/gnderici (posta iin) / known consignor
bilgi grntleme sistemi / data
agement Gncelletirilmi bilginin ilgili birimlere zamannda datlmas.
bilgi ynetimi / information man-
display system lenmi verinin gsterimine olanak salayan elektronik veya elektromekanik sistem.
binder / binder Asfaltn balayc tabakas.
(post) Postann havayolu ile nakliyesinin kendi hesabna yaplmas iin szkonusu postann gndericisi olup, yetkili bir posta kurumu/idaresi ile alr.
bilgisayar esasl eitim / comput-
birim arlk deneyi / unit weight test Hacmi bilinen birim arlk kaplar ve tart ile yaplan deney. birim ykleme aralar (uldler)
bilgisayar kontroll veri toplama ve izleme sistemi / SCADA
er-based training Bilgisayar alma ortamnda interaktif yntemlerle (interaktif cevaplama, konu anlatm gibi) renciye zgr bireysel alma ritmini kullandrarak bilgi ve yetenek kazandrlmas.
/ unit load devices (ulds) Bir uan snrlama (emniyet) sistemiyle dorudan arabirim grevi gren ve IATA ULD Teknik Kurulu tarafndan tescillenmi aralar.
birincil gzetim radar / primary
165
(supervisory control and data acquisition) systems Elektrik datm, kumanda, kontrol ve yedek enerji sistemlerinin izlenmesi, kumandas, kontrol ve kayt altna alnabilmesi iin gelitirilen yazlm ve donanm sistemlerinin tamam.
birincil plot bilgisi / primary plot
surveillance radar Bir vericiden yaylan EM dalgalarn, nesneye arpp geri dnmesi, bu sre iin gereken zamandan yola klarak nesnenin mesafesi ve antenin o andaki konumu ile nesnenin ynnn hesapland bir radar sistemi. information Bir uan radardaki pozisyonun belirlenmesi.
birleik
birleik / combined
Genelde radar grnt ve izleri iin kullanlan birincil ve ikincil gzetim radar verilerinden yararlanlan bir radar mesaj. ration Uaklar, birleik yol sistemi ile uygulanan ayrma minimalarn (yatay/dikey) azaltarak ayrma yntemi.
bomba tehdidi / bomb threat

Herhangi bir ekilde renilen, yerdeki veya uu halindeki hava aracn veya hava meydann, sivil havaclk tesisini ya da ahsi bir alan, patlatma sonucu tehlikeli bir duruma sokacak bir patlayc, baka bir madde veya aletle ilgili, doru veya yanl bilgi.
birleik ayrma / composite sepa-
bo uu / ferry flight
birleik plot / combined plot
birleik VOR ve TACAN / combined VOR and TACAN VOR, TACAN ve DME seyrsefer yardmc cihazlarnn birlikte bulunduu bir seyrsefer yardmc sitesi. birletirilmi/konsolide kargo
Birincil ve ikincil gzetim radar bilgilerinin bir radar grnts zerinde birletirilmesi.
boluk oran / void ratio Belirli bir gzenekli ortam rneindeki boluk hacminin kat parack hacmine oran. boyama arac / ground painting
vehicle PAT Sahalar iaretlemelerinin boyanmasnda kullanlan zel donanml ara.
Bir uan yolcu ve yk tamakszn uurulmas.
boluk suyu / pore water Kaya atlaklar arasnda bulunan su.
/ combined/consolidated cargo Farkl kiiler tarafndan tarifeli bir hava taycsnn dnda baka bir kiiyle hava yolu ile tanmas iin anlama yaplm birden ok farkl gnderilerin tek bir pakette birletirilmesi.
bitm / bitumen
bomba alarm / bomb alert Yetkili makamlar tarafndan bomba tehdidine kar uygulanmak zere, acil durum plannn harekete geirilmesi iin verilen alarm durumu ile hava aracnda veya herhangi bir sivil havaclk tesisinde, pheli bir cismin bulunmas zerine ilan edilen durum.
Keskin bir koku, alev ve koyu duman kararak yanan, karbon ve hidrojen bakmndan ok zengin doal yakt maddelerinin genel ad.
blgesel hava tamacl / regional air transportation Koltuk kapasitesi en az yirmi, en fazla doksan dokuz olan uaklar ile i veya d hatlarda yaplan ticari hava tamacl. bulut tavan / ceiling
buzlanma / icing Herhangi bir yerde hava scaklnn 0oCnin altna dmesi sonucu, deiik yzeylerde bulunan suyun donarak tabaka ya da tabakalar oluturulmas.
166
20.000 feetin (6000 m) altnda ve gkyznn yarsndan fazlasn kaplayan bulutlarn en alt tabakasnn tabannn yeryz ve su yzeyi zerinden ykseklii.
HAVAYOLU
terimleri
check-in kontuar
buzlanma zme / de-icing Uaklarn yzeylerinde oluan buzun ve karn temizlenmesi ilemi. buzlanma zme / buz nleme alan / de-icing/anti-icing pad
Buz giderici / buz nleyici ilemden gemek zere bir uan park etmesine ynelik bir i alan ve iki veya daha fazla mobil buz giderici/nleyici ekipmann manevralarna ynelik d alan kapsayan bir alan.
bypass sistemi / by-pass system BHSde tanan bagajlarn %100 bagaj tarama sisteminde, normalde uramas gereken cihazlara uramak yerine ayn seviyede veya farkl seviyede dier cihazlara ynlendirilmesini salayan ilem prosedr.
buzlanmay nleme / anti-icing Uaklarn yzeylerinde buz ve kar olumasn engelleme ilemi. Btnletirilmi Havaclk Bilgi Paketi / Integrated Aeronautical
c grubu alma ruhsat / work-
bzlme / shrinkage (contraction) Deney numunesinin herhangi bir dorultudaki boyutunda, hzlandrlm belirli kuruma artlar altnda, arlka doygun halden dengeli arlk ve boyut durumuna geiinde kuruma nedeniyle oluan deiim. bzlme limiti / shrinkage limit
btnlk (havaclk verileri) / integrity (aeronautical data) Bir havaclk bilgisinin ve onun deerinin, oluumundan veya resm olarak deitirilmesinden bu yana kaybolmadna veya deitirilmediine ilikin bir gvence derecesi.
Information Package AIP, AIP Dzeltmeleri (AIP AMDT ve AIRAC AIP AMDT), AIP Ekleri (AIP SUP), NOTAM, Uuncesi Bilgi Bltenleri (PIB), AIC, kontrol listeleri ve zetleri
cari uu plan / current flight
ing license group C Havaalanlar Yer Hizmetleri Ynetmelii (SHY-22) hkmlerine uygun olarak 5inci maddede belirtilen hizmet trlerinden, temsil, gzetim ve ynetim, uak zel gvenlik hizmet ve denetimi, ikram servis ile uu operasyon hizmetini yapmak zere yetkilendirilmi zel hukuk tzel kiilerine her bir hizmet tr iin verilecek alma belgeleri. plan ayet varsa bir takm deiikler yaplm ve ilave talimatlarla oluturulmu uu plan.
167
Daha fazla su kaybnn zeminin hacminde bir azalmaya neden olmad kouldaki su ierii. Yzde olarak ifade edilir.
check-in / check-in Havaalan terminallerinde, havayolu veya yer hizmet kurulu grevlilerinin, yolcularn bilet, bagaj ilemi ve kontrollerini yapmalar. check-in kontuar / check-in
counter Terminallerde yolcularn check-in ilemlerinin yapld, donanml masalar.
check-in salonlar
co-mail / co-mail Havayolu taycs irketinin kendi istasyonlar a iinde naklettii postalar iin kullanlan ksaltma.
check-in salonlar / check-in halls Terminallerde check-in kontuarlarnn toplu halde bulunduu blmler.
nternet ortamnda bilgi transferi, yol bilgi deiiklikleri ve ynetim protokolleri operasyonu sorumluluunu kapsayan bilgisayar tabanl almalarn fonksiyonel bir ksm.
amur zemin / mud ground
co-mat / co-mat Havayolu taycs irketinin kendi istasyonlar a iinde naklettii malzemeler iin kullanlan ksaltma.
arpma riski / risk of collision
course / course Yoldaki uaklar iin tasarlanm uu yolu, ILS hattnda ise pisti karlayc yol anlamnda kullanlan terim.
atlak / crack Doal sebepler, trafik etkisi ya da alttaki bir tabakadan yansma sebebiyle kaplama iinde meydana gelen ayrlma. eki demiri / tow- bar
Ciddi arpma risklerinin ortaya kt, uaklarn yakn geme durumlarnn risk snflandrmas.
Zemin emniyet gerilmesi 0 kg/cm olan bataklk, organik zeminler.
akma zmlenmesi / conflict resolution Potansiyel tehlike tekil eden trafikler arasnda uygun ayrma minimumlarnn uygulanmasyla yaplan zmleme. akma ikaz / conflict alert
akl / gravel Akarsular ve dalgalar gibi d glerle anakayadan kopartlan, srklenmeleri srasnda eitli biimler alan paral, krkl ta paralar.
eyrek ember / quadrant Merkezinde seyrsefer yardmcs olan, saat ynnde manyetik kuzeyden itibaren 4 dilime ayrlm bir daireyi ifade eder. Bunlar srasyla: KD (Kuzeydou eyrei ) 000-089, GD (Gneydou eyrei ) 090-179, GB (Gneybat eyrei ) 180-269, KB (Kuzeybat eyrei ) 270-359. ift-motor hava aralar iin yedek yol boyu havaalan /
ETOPS (extended-range twin-engine operation performance standards) enroute alternate Yol boyu ETOPS operasyanlar esnasnda hava aracnn motor arzas ya da dier anormal durumlar ya da acil durum koullarnda inebilecei uygun/elverili yedek meydan.
168
Uak ile uak itme/ekme arac arasna taklarak uan itilmesi ve ekilmesi ilemlerinde kullanlan tehizat.
alma a varl / network

entity
Otomatik radar fonksiyonu olarak radar hedefleri arasnda mevcut minimalarn altna inilebilecei ynnde verilen ikaz.
HAVAYOLU
terimleri
deitirme noktas
imento / cement
Ana hammaddeleri kalkerli kil olan ve mineral paralarn (kum, akl, tula vs.) yaptrmada kullanlan bir malzeme.
ok ynl klar / omnidirectio-
oklu kanal izleme / multi chan-
oklu radar izleme / multi radar
nel tracking(MCT) Radarlardan gelen ham bilgileri ileyerek plot bilgisine dntren sistem.
nal lights Pist kenar, taksi kenar klar gibi her yne k verebilen armatrler
datm zaman / delivery time Kontrolr tarafndan gnderilen mesajn uu ekibinin eline gemesi iin geen sre. dahili test ekipman / built-in test
kme deneyi / slump test
tracking (MRT) MCTden gelen radar plot bilgisini iz bilgiye dntrerek kontrolrlerin nndeki displaylere ve FDPye aktaran sistem. Beton kvamn belirlemek iin yaplan deney.
dansite oran / density ratio Younluk oran.
equipment Srekli temel zerinde izleme yapabilmek iin doru operasyonu salayan elektronik ekipmandaki isel kontrol birimleri.
kme konisi / slump cone kme deneyinde kullanlan, kesik koni biiminde, iki ucu ak metal alet. p arabas / garbage cart
zm nerisi / resolution advisory TCAS cihaz tarafndan uaklarn arpma riskine kar, pilota sunulan zm nerisi.
Uaklardan kan plerin p mahalline tanmas iin kullanlan kapal ve muhafazal ara.
degradasyon / degradation Atmosferik, hidrolik, biyolojik ve dier faaliyetler sonucunda kayalarn, sarp kayalklarn, yeryz katmanlarnn ve akarsu yataklarnn anmas ve ayrmas.
de-/anti-icing arac / de-/antiicing vehicle Buzlanmay zc/nleyici kimyasal maddelerin uaklara uygulanmas iin kullanlan zel donanml aralar.
dayankllk / durability Yap malzemelerinin ve yaplarn ilemlerini uzun yllar boyu bozulmadan yerine getirmeleri.
deitirme noktas / change-over point Bir hava yolunda seyir halindeki hava aracnn arkasnda kalan seyrsefer yardmc cihaznn kapsama alanndan kp zerine doru utuu seyrsefer yardmc cihaznn kapsama alanna girdiini gsteren, haritalarda ilenmi noktalar.
169
Denetim alma Grubu
Denetim alma Grubu / Auditing Workgroup Hava meydanlarnda faaliyette bulunan kurum/kurulu personeline MSHGP erevesinde sivil havaclk gvenliinin uygulanp uygulanmadn denetleme, inceleme, test ve aratrma yapmak zere, EADUKun koordinesinde ve onaylamasyla oluturulan komisyon. deniz mili / nautical mile derece eitimi / rating training Hava trafik kontrolrnn derece alabilmesi iin verilen eitim.
Havaclkta da kullanlan, 1852 m uzunlua eit lm birimi.
devaml yeil k / continous
devir modu / circuit mode Tahsis edilen iletim yolunun kullanlmasna olanak veren haberleme ann konfigrasyonu. devir modu kanal / circuit mode
channel Havaclk Mobil Uydu Hizmetinde C kanal ikili ses ya da bilgi haberlemesi salamak iin kullanlr. nk herhangi verilen bir kanal sadece bir ynde trafik geirebilir. C kanallar biri st hat dieri alt hat olmak zere ift olarak tahsis edilir.
green light Uutaki hava arac iin ini serbest, yerdeki hava arac iin kalk serbest anlamna gelen iaret.
derecelendirme / rating Hava trafik kontrolrne kontrol nitesinin bir veya birden fazla blmnde alabilmesi iin, her yl periyodik snavlarla otorite tarafndan verilen yeterlilik belgesi. derin kazan / deep base
devir zaman / release time
destilasyon / distillation Asfaltn damtlmas. devam edin / go ahead
derz dolgusu / joint sealant Derz kesme ileminden sonra sra derzlerin esnek bir malzeme ile doldurulmas ilemi.
Gml tip pist aydnlatma armatrlerinin montajnda kullanlan ve ierisine izalasyon trafolarnn da yerletirilebildii montaj kazanlar.
devlet emniyet program / state safety programme Emniyetin gelitirilmesini hedefleyen entegre bir mevzuat ve faaliyetler grubu. Devlet Hava Meydanlar letmesi Genel Mdrl / State
Bir uan dier bir hava trafik kontrolr ya da nitenin kontrolne devredilecei zaman.
devlet ua / state aircraft
red light Uutaki hava arac iin dier hava aracna yol ver ve tur atmaya devam et, yerdeki hava arac iin ise dur anlamna gelen iaret.
devaml krmz k / continous
devreden nite / transferring unit Bir hava aracna, uu gzergh boyunca, hava trafik kontrol hizmeti salayacak dier bir niteye hava
170
Devletin asker, gvenlik ve gmrk hizmetlerinde kulland hava arac.
Airports Authority Havaalanlarnn iletilmesi ve hava seyrsefer hizmetlerinin salanmasndan sorumlu kurulu.
HAVAYOLU
terimleri
DME ayrmas
trafik kontrol hizmeti salama sorumluluunu transfer eden hava trafik kontrol nitesi.
d hat uular / international
d marker / outer marker
flights Zorunlu iniler dnda, lke snrlar dnda bir veya daha fazla lkeye yaplan seferler.
dikey ayrma / vertical separation
Pist sonundan 5-7 mil uzakla yerletirilen seyrsefer yardmc cihaz. Hava aralar arasnda deiik irtifa ya da uu seviyeleri tahsis edilmek suretiyle salanan ayrma. (ICAO) hava aralar arasnda dikey mesafe birimleri ile ifade edilen ayrma.
direkt uu / direct flight ki fix, nokta ya da seyrsefer yardmcs arasnda rota uuu. direkt yaklama / straight- in
direkt transit yolcular / direct transit passengers Vardklar uakla ksa bir aradan sonra ayn uak ve ayn uu numaras ile seyahatlerine devam eden yolcular.
dispenser (akaryakt hidrant arac) / dispenser
approach Son yaklamann, kaide dn olmadan balad, direkt ini minimumlaryla tamamlanmas gerekli olmayan bir aletli yaklama.
dikey ini/kalk yapan hava arac / vertical take-off and landing
dikey sapma / vertical deviation
dinamik yk tama yzeyi /
dinlemede kaln / stand by
171
direkt ini / straight-in landing Bir aletli yaklamay tamamlamak iin takip edilen son yaklama korsuyla 30 derecelik bir a limiti iinde ayn hizadaki piste yaplan ini.
dynamic load-bearing surface zerine acil durum halinde bir konma gerekletiren bir helikopter tarafndan oluturulan ykleri tayabilecek bir yzey.
Bir uan dikey profilde aa veya yukar doru yapt kanma hareketi.
aircraft Kalk ve ini iin ok ksa pistleri veya kk sahalar kullanarak dikey trmanma veya alalma yapabilen hava arac.
Apron zerinde bulunan akaryakt ikmal deposu ile irtibat bulunan yakt piti/valfi ile uak arasnda yakt dolum ilemini gerekletiren ve zerinde pompa, saya, mikro filtre, dolum hortumlar gibi donanmlar bulunan ara.
dispersivite / dispersivity Gzenekli bir matrisin kendi ierisinden geen bir izleyicinin yaylmasna neden olma zellii. diyabaz / diabase
diyorit / diorite
DME ayrmas / DME separation Hava aralar arasnda DME cihazndan alnan mesafe bilgisine dayal olarak yaplan ayrma.
Gri, koyu gri renkli, iri ve ince taneli minerallerden oluan, andezin, biyotit, hornblend ve piroksin ile kuvars ieren i pskrk magmatik kaya.
Klinopiroksen, ojit, olivin, magnetit ve ilmenit ieren, yeil renkli ve anma dayanm yksek bir kaya.
doal dolgu zemin
doal dolgu zemin / natural filling
doal kum / natural sand
Silisli ktlelerin, kayalarn doal etkenlerle paralanarak ufalanmasndan oluan, deniz kys, dere yata vb. yerlerde ok bulunan ufak, sert tanecikler.
ground Zemin emniyet gerilmesi 0,1-0,6 kg/ cm olan zemin.
dolgu zemin / filling ground

Suni olarak sktrlmam zeminler.
dolly / dolly Traktrler ile ekilen ve apronda konteyner ve palet tamaclnda kullanlan, seviyesi fazla yksek olmayan kk tekerlekli tama arac.
doal sralama / natural sequence
doal zemin / natural ground
Arazinin hafriyatnnn yaplmam ve kotlanmam, halihazrdaki vaziyeti, dokunulmam ve bozulmam zemin.
Hava trafik kontrolr planlamasnda, uaklarn bir pozisyon noktas zerine tahmin geli sreleri gz nne alnarak yaplan uu sralamas.
don dayanm / frost resistance Agregann don ve zlmelerde ufalanmaya kar dayankllnn belirlenmesine ve deien hava artlarnda agregann gsterecei dayanmn tespitine ynelik deney. dozaj / dosage drenaj / drain
Ayarlama, dzenleme.
dorudan radar veri eriimi /
dorulamak, teyit ettirmek /

verify
direct access radar data RDP sisteminin bir paras olan MRTlerde bir sorun olduunda MCTden gelen radar plot bilgilerinin kontrolrlerin nndeki displaylere annda ve kesintisiz getirilmesini salayan bir balant ekli.
dry-lease / dry-lease SHT 120.95e gre; bir hava aracnn, kiracnn iletme ruhsat altnda iletildii kira anlamas.
Tanka alnan yaktta atmosferik olaylar nedeniyle oluan serbest suyun sistemden alnmas.
doruluk / accuracy
ngrlen veya llen deer ile gerek deer arasndaki uygunluk derecesi.
doldurulmu uu plan / filled flight plan Pilot veya irket temsilcisi tarafndan uutan nce ATS nitesine verilmek zere doldurulan, uula ilgili ayrntlar ieren plan.
durma uzants / stopway Vazgeilen bir kalk halinde uan durdurulabilecei uygun bir alan olarak hazrlanm, mevcut kalk pistinin sonunda ve yerde bulunan belirli bir dikdrtgen saha.
172
durma barlar klar / stop bars lights Dk gr artlarnda, piste giri noktalarnda ua bekletmek zere taksi yolu zerine tesis edilen, kule kontrolrleri tarafndan gei izni verildiinde snen, dier zamanlarda ise geie kapal olduunu belirtmek zere srekli yanan, krmz renkli klar.
HAVAYOLU
terimleri
el kitaplar
durma uzants klar /
durum gstergesi / attitude display indicator Uaklarn uzunlamasna ve yanlamasna rotasyonunun uu cihazlarndan takip edilebilmesini salayan gsterge.
stopway lights Durma uzantsn belirlemek zere, pist kenar klar ile ayn hizada yerletirilen, kalk istikametine bakan, krmz renkli klardr.
eitim alma grubu / training working group Hava meydanlarnda faaliyette bulunan kurum/kurulu personeline MSHGEP erevesinde eitim veren, eitimleri takip eden EADUKun koordinesinde ve onaylamasyla oluturulan komisyon. eitim kuruluu / training institution Eitim talimatna gre havaclk kurulular veya gerek kiilere eitim vermek zere SHGM tarafndan yetkilendirilmi kurulu.
dktilite / ductility Standart kalpta bitmn ekilerek uzamas. dk gr operasyonlar / low
dk nokta / low point
Hidrant boru hattnn en dk noktas.
visibility operations Dk gr artlarnda hava trafik akn ve emniyetini salayan operasyonlarn btn.
eitimci / trainer Gerek kiilere eitim talimat kapsamnda eitim verecek ve SHGM tarafndan yetkilendirilmi kii. eitimci eitmeni / trainer of
eilme-gerilme dayanm / flex-
eim mesafesi / slant range
173
Uutaki bir uakla yer cihaz (radar, DME) arasndaki gerek direkt mesafe.
ural-tensile strength noktadan yklenen basit kiri ile betonun eilme ve gerilme dayanmnn belirlenmesini kapsayan deney.
eitimcinin eitimi sertifikas / training of trainer certification Eitim verilebilirliiyle ilgili Mill Eitim Bakanl veya Yksekretim Kurumlar veya Mill Eitim Bakanlndan onayl kurulular tarafndan verilen belge. ekipman kapasitesi / equipment
capacity ATC sistemleri tarafndan tanabilir en fazla trafik says.
trainers Gerek kiilere veya eitimcilere eitim talimat kapsamnda eitim verecek ve Genel Mdrlk tarafndan yetkilendirilmi kii.
el bagaj / cabin baggage
el kitaplar / manuals Ulusal ve uluslararas havaclk kurallar ve mevzuatlar esas alnarak

Bir hava aracnn kabin blmnde tanan bagaj.
el tipi metal arama dedektr
hazrlanan, operasyonu tanmlayan kapsaml dokmanlar.
el tipi metal arama dedektr /
elastisite modl / modulus of
elek analizi / sieve analysis Laboratuvar lekli bir eneli krcda verilen malzeme karmnn parack boyutunun kltlmesi ve kltlen paracklarn eleklerden geirilerek parack boyut dalmnn hesaplanmas.
detic height) Sz konusu noktann iinden elipsoit d dikme boyunca llen, referans elipsoit ile ilgili ykseklik.
elasticity Statik hesaplamada bir gerilimin, ksalma ya da eilme miktarna blnmesi ile bulunan deer.
hand-held metal detector Gvenlik kontrol noktalarnda veya gerekli grlen dier yerlerde, yolcu ve personelin geilerinde gvenlik taramasnn blgesel yaplabilmesi amacyla sadece metale duyarl olan dedektr.
Emniyet dzeyini arttrmay amalayan birletirilmi dzenleme ve faaliyetler btn.
emniyet riski / safety risk
emniyet sahas / safety area Hava seyrsefer amal gerekli olanlar dnda, manialardan arndrlm olan FATOyu evreleyen bir heliport zerinde bulunan ve kazaen FATOdan sapan helikopterlerin hasar grme riskini azaltmay amalayan belirli bir alan. emniyet ynetim sistemi / safety
management system Emniyet ynetimi iin gerekli organizasyonel yap, izlenebilirlik, politika ve yntemlere ilikin sistematik yaklam.
Emniyet ile ilgili bir tehlike sonucunun, ngrlebilen en kt durum referans alnarak tahmin edilen gerekleme olasl ve iddetinin birleimi.
elipsoit ykseklik (geodetik ykseklik) / ellipsoid height (geo-
en son tahsis edilen irtifa / last
emniyet / safety
ramme
emniyet ikaz / safety alert ATC tarafndan, kontrol altndaki uaklara yaymlanan bir ikaz. emniyet program / safety prog-
nsan veya maddi varlklarn zarara urama olaslnn kabul edilebilir bir dzeye indirilmesinin ve bu dzey veya altnda kalclnn salanmasnn srekli bir tehlike tanmlama ve risk ynetim sreci yoluyla saland durum.
engellenmi / blocked
esas dn / base turn
Radyo yaynlarnn bozulduu ya da engellendii durumlarda kullanlan terim. lk yaklama safhas boyunca uzaklama ba, (outbound track) sonu ile ara ya da son yaklama safhas arasnda hava arac tarafndan pist dorultusunu karlamak amacyla yaplan dn yntemi.
assigned altitude ATC tarafndan tahsis edilen ve pilot tarafndan anlald belirtilen en son irtifa veya uu seviyesi.
eik / threshold Pistin ini iin kullanlacak blm174
HAVAYOLU
terimleri
filo
nn balangc.
fasilite / facility
eik zerindeki minimum gz ykseklii / minimum eye height
evrensel eriim alc/vericisi / universal access transceiver ADS-B veri iletimi iin 1.041667 Mbit/s modlasyon oran ile 978 Mhz frekansnda alan bir yayn veri hatt. evrensel zaman koordinasyonu
/ universal time coordinated Saniye artyla ayarlanan ve sivil havaclkta temel alnan otomatik zaman lei.
over threshold (meht) Havaalann kullanan uaklarn snfna gre, emniyetli bir eik geiini salamak zere nceden belirlenenen, uak pilotunun gz ile eik arasndaki ykseklik mesafesi.
Federal Havaclk daresi / Federal Aviation Administration Sorumluluu sivil havaclk gvenlii olan kurum, Amerikan hkmetinin bir paras olarak 1958 ylnda kurulmu olup fonksiyonlar; ulusal savunma gereklerini ve gvenlii gz nne alarak sivil havacln dzenlenmesi, yeni teknolojiler kullanarak havacln gelitirilmesi, sivil ve asker uaklarn kontrolnn ortak bir sistemde yaplmas, ulusal hava sahas sistemi konusunda yaplan aratrmalar ve ticari uzay tamaclnn dzenlenmesi olarak sralanabilir. FIC (Uu Bilgi Merkezi) Birimi
/ FIC (Flight Information Center) Unit Uu bilgi ve ikaz hizmeti salamak zere kurulmu ve Trk hava sahasn veya havaalanlarn kullanmak suretiyle IFR/VFR olarak gerekletirilen OAT/GAT kapsamndaki tm uularn verilen uu msaadeleri (permi) ve sunulan uu planlarna (FPL) uygunluunun takibi, SHGMce verilen yetkiye istinaden gerektiinde SHGM adna permi verilmesi ile Hava Arama ve Kurtarma (SAR) Hizmetlerinin koordine edilmesi ve yrtlmesinden sorumlu AIM hizmetleri memurlar/personelinin alt, hizmet salayc kurulu DHMdeki hizmet/grev birimi.
zel bir ama iin yaplm bina, ekipman veya niteler.
farkl kresel konumlandrma sistemi / differential global position-
farkl kresel seyrsefer uydu sistemi / differential global naviga-
ing system Kresel konumlandrma sisteminin zm doruluunu gelitirmek iin kullanlan bir teknik.
filler / filler
175
tion satellite system Bir veya daha fazla bilinen noktadaki pozisyon hatalarnn belirlenmesi ve pozisyon doruluu iin bir baka sistemden alnan bilgilerin iletilmesini amalayan bir sistem.
filo / fleet letmecinin kendi mal veya kiralad tm hava aralarnn adet ve tip olarak ifadesi.
200 mm altnda kalan malzeme (asfalt iin).
final
final / final Aletli veya grerek yaklama yapan bir uan ini iin pisti karlad hat. finier / finisher FOD temizlik arac /FOD clean-up
Asfaltn son ilemini yapan makine.
fork lift / fork lift
Uaklardan foseptiin boaltlarak gtrlmesi iin kullanlan zel donanml ara.
Yklerin istiflenmesinde ve ksa mesafe tamalarnda kullanlan, yk kaldrma/indirme, ayrca tama zelliine sahip olan zel donanml ara.
chart PAT sahalarnn FODdan arndrlmas iin kullanlan zel donanml temizlik arac.
gai / gai Granlometrisi ile dier koullar belli olan doal kum, doal akl veya krmata ile az miktarda balayc ince malzemeden oluan dolgu malzemesi. garbling / garbling
Birbirine yakn azimut ve mesafede bulunan hedeflerden alnan transponder cevap sinyallerinin i ie girmesi durumu.
gabro / gabbro Amfibol, piroksen ve az miktarda olivin gibi mineraller ieren, silika oran dk, i pskrk magmatik kaya.
gaz beton (gzenekli beton) /
foseptik arac / septic tank
frenleme (iyi, orta, zayf, hi) / breaking action (good, fair, poor or nil) Pilota havaalan hareket sahas stndeki frenleme derecesini, koullarn belirten rapor. FRUIT / false replies from undesired
gece / night
interrogator transmissions Bir uan birden fazla anten tarafndan sorgulanmas durumunda, baka bir sorgulama nedeniyle transponder cevap sinyalinin beklenen sreden daha nce alcya gelmesi olay.
gecikme / delay Merkez ak ynetim birimi (CFMU) tarafndan belirlenen kalk zaman ile operatrn talep ettii ilk kalk zaman arasndaki fark. gecikme nedenleri / causes of
delay
ICAOya gre; akam alacakaranlnn bitimi ile sabahn balangc arasndaki saatler veya otorite tarafndan belirlenmi gn batm ile gn doumu arasndaki zaman dilimi.
aerated concrete nce ve silisli bir agrega ve inorganik bir balayc ile hazrlanan karmn, gzenek oluturucu bir madde katlarak hafifletilmesi yolu ile elde edilen hafif beton.
geerli (cari) uu plan / current
geici s / temporary base
flight plan Mteakip msaadelerle yaplan deiiklikleri de ieren uu plan.
Ana s veya slerin dnda, uu

176
HAVAYOLU
terimleri
genleme derzi
geici s sresi / temporary base time Geici slerde, her bir uucu ekip yesi iin 7 gnden ok, 30 gnden az sre ile kalmal olan grev sresi. geirimlilik katsays / (coefficient of) transmissivity Birim hidrolik eim altnda bir akiferin birim geniliinden suyun transfer edilme hz.
harektnn devamll iin, uucu ekip yesinin uu grev sresinin balayp sona erdii ve uucu ekip yesine, ortakln uygun konaklama tesisi ve iae imkan salamakla ykml olduu, uucu ekiplerin geici bir sre kalaca, ortaklk tarafndan belirlenen yurt ii ve/veya yurt dndaki yerleim merkezi.
gei (intikal) irtifas / transition altitude Bu irtifa ve altnda hava aralarnn irtifalara gre kontrol edildii irtifa.
vanced-surface movement guidance and control system Havaalan operasyonel gr seviyesi iinde tm hava koullarnda, gerekli emniyet seviyesini de tekil ederek, beyan edilen yer hareket orannn srdrlebilmesi iin uak ve aralarn kontrol ile gzetim ve klavuzluk salayan bir sistem.
gelimi yzey hareketleri rehberlik ve kontrol sistemi / ad-
geirimsiz formasyon / aquiclude Birbiriyle balantl boluklar bulunmayan ve bu nedenle su alp veremeyen formasyon. gei eitimi / transition training
gemi zeri heliport / shipboard heliport Gemi zerinde zel olarak helikopter operasyonlar iin tasarlanm veya zel olarak bu i iin tasarlanmam olup geminin bir helikopteri tayabilecek bir alannn uygun hale getirilmesiyle oluturulan heliport. genel hava trafii / general air
traffic ICAO kural ve uygulamalarnn tm uular kapsamas.
Belirli simlasyon metotlaryla, temel eitim esnasnda teorik bilgi ve anlama yeteneklerinin pratik uygulamalarla gerekletirilmesi.
genel havaclk / general aviation
gei izi mesafesi / cross track
gei sresi (k) / switch-over
177
time (light) Belirli bir ynde llen fiil k younluunun, k %25lik veya zeri younluklarda altrld durumlarda, bir g kayna deiiklii srasnda %50den dmesi ve tekrar %50ye ulamas iin gereken sre.
distance stenilen rotann havayolunun sana ve soluna olan dikey mesafesi.
genleme derzi / expansion joint
Beton tam krn aldktan sonra ortam scaklna bal olarak genlemesi ya da ekmesi ile betonda istenmeyen atlamalar olumasn engellemek iin betonun yapsna gre ortalama 30 metre aralklarda braklan derzler.
cret karl veya kiralama yolu ile yaplan tarifeli ve tarifesiz hava tamaclk faaliyetleri dnda eitim ve sportif amal faaliyetler, hava taksi, vb. tm sivil havaclk faaliyetleri.
geodetik balang noktas
geodetik balang noktas /
geoid / geoid Ktalar boyunca kesintisiz olarak uzanan, dzeltilmemi ortalama deniz seviyesi (MSL) ile akan, dnyann ekim alanndaki eit potansiyelli yzey.
geodetic datum Kresel referans sistemi/erevesi bakmndan yerel referans sisteminin yerinin ve ynnn tanmlanmas iin gerekli minimum parametreler seti.
flight
ri %95 orannda arzu edilen pozisyondan deniz mili olarak uulmas gereken mesafeyi belirten deer.
gidi dn uuu / turnaround
Bir uuu bitiren ve akabinde ykn tmyle deitirmesini mteakip baka bir uuu gerekletiren bir uak.
gidi meydan / destination aerodrome
gerek ini zaman / actual time of arrival Bir uan kesin olarak ini yapt, gerek ini zaman. gerekli muhabere performans /
Younluk ve s etkileri de hesap edilerek, bir uan gerek hava sratini ifade eden bir terim.
geoid dalgalanma / geoid undulation Geoidin, matematiksel referans elipsoidinin zerindeki (pozitif) veya altndaki (negatif) mesafesi. gerek hava hz / true air speed
giri/k verileri sistemi /

input/output data system
Bir uu iin belirtilmi ini meydan.
glide path / glide path/slope
gerekli seyrsefer performans

/ required navigation performance
required communication performance Hava trafik ynetimi (ATM) fonksiyonlarn desteklemek amacyla belirlenmi operasyonel muhabere gerekliliklerinin tanm.
Aletli yaklama sisteminin bir paras olup piste gre dikey olarak gvenli bir szl as ile yaklamay salar.
Bu sistem, hava trafik kontrol ilemlerinin yapsal modelinin 4 bileeninden biri olup ayrca bilgi ve cevaplamann seiminden sorumludur.
Tanmlanm bir hava sahas iinde seyrsefer faaliyeti iin gereken performans gereklilikleri.
gerekli seyrsefer performans tipi / required navigation performance type
Tm uu sresince, uularn asgaULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
gnays / gneiss Magmatik veya tortul kayalarn

178
HAVAYOLU
terimleri
gsterge srati sapma uyumazl
gml k armatrleri / inset lights zerinden geilmesi durumunda uak ya da dier aralara herhangi bir zarar vermeyecek ekilde tesis edilmi olan, pist kenar, eik, pist sonu, pist eksen, tekerlek temas, yaklama, taksiyolu kenar, taksiyolu eksen ve apron kenar armatrleri. gnderici / consignor
rettii veya sahip olduu mallar havayolu ile tatmak isteyen ve bu amaca uygun ekilde paketleyen kii veya kurulu.
yksek scaklkta blgesel bakalama uramasndan dolay meydana gelen metamorfik kaya.
grerek uu kurallar / visual flight rules Ak hava koullarnda, bir uan yeri grerek seyrseferine devam etmesine izin verilen kurallar.
hizmetin salanmad, sadece grerek artlardaki trafiklere hizmet veren havaalanlarnda alan hava trafik kontrolrlerinin sahip olmas gereken derece.
gr ve kan / see and avoid
grerek bekleme / visual holding
visual meteorological conditions Gr, bulutlardan mesafe ve tavan olarak ifade edilen deerlerin ilan edilen asgari limitlerin zerinde olduu bir durum.
grerek meteorolojik artlar /
Havadan kolayca seilebilen belirlenmi bir corafi fix zerinde yaplan bekleme.
Meteorolojik koullar uygun olduunda, IFR veya VFR olarak uan pilotlardan, dier trafikten kanmak iin manevra yapmalarnn ve dier trafii takip etmelerinin (izlemelerinin) talep edilmesi.
grerek yaklama / visual approach Aletle yaklama ynteminin bir blm ya da tm tamamlanmadnda IFR uan hava aracnn araziyi (yere nazaran grsel referanslarla) grerek gerekletirdii yaklama. grerek yaklama ini istikamet gstergesi / visual approach
slope indicator systems (VASIS) Pilotun gz ile takip ederek, doru bir szlme hattyla, uan tekerlek temas noktasna konmasn salayan k sistemi. Bir antenden yaylan elektromanyetik dalgann kapsama alan.
gr as / bore sight
grerek meydan kontrol derecesi / visual aerodrome control
gr/ryet / visibility Atmosferik artlara gre tayin olunan ve mesafe birimleri ile ifade edilen, gndzleri klandrlmam, geceleri klandrlm belirli cisimleri grp tehis etme kabiliyeti. gsterge hz / indicated air speed Hava srati gstergesinden okunan dzeltilmemi hz. gsterge srati sapma uyumazl / indicated air speed devia-
179
rating Aletli ini, kalk usulleri bulunmayan ve yaklama kontrol hizmetinin verilmedii ya da bir baka hava trafik kontrol nitesi tarafndan da bu
tion non-conformancy Uularn tahmini gsterge sratleri arasnda farklar olutuu durum ve
gzetim analiz destek sistemi-sensoru
bu farkn gsterge srati limitlerini amas.
gzetim analiz destek sistemisensoru / surveillance analysis
gradasyon / gradation
Agrega tanelerinin byklklerine gre gsterdikleri tane dalm oranna verilen isim.
support system-sensor Radar istasyonlarnda yaplan mekanik durumu da ieren performans lmleri.
gn doumu ve gn batm / sunrise and sunset Otoritelerce karklklarn nlenmesi amacyla belirlenmi gn doumu ve gn batm zamanlar. gvenli kargo binas / secured
ve kontrolr mdahaleleriyle gncelletirilen uu bilgisi.
granit / granite Feldspat, plajiyoklas ve kuvars ile az miktarda mika, hornblend ve piroksen ieren, sert, kristal yapl, taneli grnl, asidik magmatik kaya. granlometri / grading
Kum, akl, krmata gibi yap malzemelerinin elek analizleri sonucunda tane dalmlarnn belirlenmesi.
granlometri erisi / grain size
grup / battery
gn / day
Ayn topluluk zerinde standardize edilmi testlerin btn. 00.01 UTC ile 24.00 UTC arasndaki sre.
curve Kum, akl, krmata gibi yap malzemelerinin elek analizleri sonucunda tane dalmlarnn belirlenmesi sonucunda izilen grafiksel eri.
gvenlik (havaclk gvenlii) / security (aviation security) Sivil havacl, yasa d mdahale ve eylemlerden korumay ngren nlemler ile insan ve ara-gere kaynaklarnn birleimi. gvenlik alarm durumu / security alert phase MSHGPnin 17. ekinin 7. maddesinde belirtilen derecelendirmeleri gerektiren hal.
cargo facility Hava kargosunun hava aracna yklenmeden nce muhafaza edildii ve bu dokmanda belirlenmi zelliklere uygun tesis edilmi, gvenli hava tamacl yaplmasna imkn salayan binalar.
gncel uu pozisyonu / current flight position En son alglayc verilerini temel alan x, y, z koordinatlarnda uuun son pozisyonunu temsil eder. gncel uu verisi / current flight
data Son yaplan uu plan deiiklikleri
gvenlik cihaz / security equipment Sivil Havaclk ve tesislerine yneltilebilecek herhangi bir yasa d mdahale amal fiilin nlenmesi ya da tespitinde tek olarak ya da sistemin bir paras olarak kullanlan ve kullanm ihtisas gerektiren cihazlar. gvenlik denetisi / security auditor Mill Sivil Havaclk Gvenlii Kali180
gvenlik birimleri / security units Hava meydannda gvenlii salamakla dorudan grevlendirilen birimler.
HAVAYOLU
terimleri
gvenlik ynetimi
gvenlik denetlemesi / security audit MSHGPde yer alan hususlarn etkinliinin ve uygulanrlnn grlmesi amacyla kontrol edilmesi ve deerlendirilmesi ilemi olup, yetkili otorite adna yaplan ilem. gvenlik incelemesi / security
te Kontrol Programnda belirtilen uyumluluk takip faaliyetlerini yrtmek zere grevlendirilen yetkili personel.
commission
gvenlik komisyonu / security
inspection Detayl olarak yaplacak bir alma ile daha nceden bildirmek koulu ile hava meydan, havayolu tayclar ve gvenlikle alakal tm birimlerin yasa d mdahale eylemlerine kar aldklar gvenlik tedbirlerinin etkinliini grmek ve mevcut gereklerin yerine getirilmesini salamak amacyla yaplan ilem.
gvenlik tatbikat / security exercise Tam kapsaml bir gvenlik tatbikat, farkl tr acil durumlarla ba edebilmek iin bir muhtemel harekt plannn yeterliliinin salanmas amacyla yasa d mdahale tekil edecek bir eylemin senaryo dahilinde uygulanmasdr. Ksmi bir gvenlik tatbikat ise, farkl tr acil durumlarla ba edebilmek iin, haberleme sistemi gibi muhtemel harekt plannn elemanlar veya unsurlarnn yant verebilme yeterliliinin salanmas amacyla, yasa d mdahale tekil edecek bir eylemin senaryo edilmesidir.
table MSHGPnin 17. ekinin 7. maddesinde belirtilen gvenlik alarm durumlarnn ilannda 9. maddede belirtilen tedbirler ile hava meydan gvenlik alarm durumu planndaki tedbirleri gsterir tablo.
gvenlik tehdit seviyesi durum tablosu / security threat level state
gvenlik kontrol / security check Yasad eylem gerekletirmek iin kullanlabilecek silah, patlayc madde ve benzeri maddelerin tespit edilmesi iin alnan tedbirler. gvenlik kurulu / security board gvenlik onayl acente (kurulu) / security approved agent
Mill Sivil Havaclk Gvenlik Kurulu.
Hava kargosu tamak iin yetki belgesi alm olan kargo acentelar ile hava meydan ii veya dndaki kargo terminalleri, antrepo, depo, vb. yerleri kapsayan ifade.
gvenlik yasak blgesi / security forbidden zone Gvenlik maksadyla giri ve klar yasaklanan veya kontrol altnda tutulan bina, tesis ve hava meydannn dier blmleri.
gvenlik testi / security test MSHGPde yer alan hususlarn tamamnn veya bir blmnn yasa d mdahele tekil edecek senaryo ve sanal olaylarla test edilmesi ilemi.
gvenlik tahditli alan / security

restricted area
181
gvenlik ynetimi / security management Gvenlik hizmetleri ve mekanizmalarnn oluturulmas ve kontrol, gvenlikle ilgili bilgilerin datm
gyrosuz yaklama
gyrosuz yaklama / no gyro approach Uan, kontrolrn istedii rotada uuunu gyrosundaki sorundan dolay tutturamayacan ifade eder. Bu durumda kontrolr radarda ua izleyerek saa/sola dn veya dn durdur ifadeleri ile ua uygun rotaya oturtur.
ve gvenlik olaylarnn rapor edilmesi gibi fonksiyonlar.
hangar / hangar Hava meydanlarnda uaklarn bakm ve onarmlarnn yaplmas veya muhafaza edilmesi amacyla kullanlan genellikle byk yapl binalar. har / mortar (mixture)
Mineral esasl bir balayc, har kumu, su ve gerektiinde katk maddelerinin uygun oranlarda karmlar ile oluturulan bir yap malzemesi.
hareket PAT (pist-apron-taksi yolu) sahas / movement area
haberleme merkezi / com-center

Kendisine bal haberleme istasyonlarnn mesaj trafiini ynlendirmekle sorumlu merkez.
haberleme ynetim birimi / communication management unit Hava-yer ya da dier yer alma alar arasnda bilgi transferine olanak salayan birim. hacim modl / bulk modulus
hareket sahas / movement area
(runway-apron-taxiway) Hava aralar ve bunlarn faaliyetleri ile ilgili ara ve gerelerin hareket ve park edilmesinde kullanlan asfalt, beton ve toprak yapdaki pist, apron ve taksi yollar ile yakn evresi.
hadise / incident
Basn yklemesine maruz kalan bir malzemenin hacmindeki azalmay tarif eden elastik bir zellik. letme gvenliini olumsuz etkileyen ya da etkileyebilecek, bir hava aracnn kullanlmasyla ilikili, kazadan (accident) farkl olarak ortaya kan durum.
harekete dayal deerlendirme lekleri / behaviour anchored
Bir havaalannn, manevra sahasndan ve apron(lar)dan oluan, hava aralarnn kalk, inii ve taksi yapmas iin kullanlacak blm.
hassas aletli yaklama usul /
hafif agrega / lightweight aggre-
gate Birim arl 1200 kg/m3 amayan agrega.

precision approach procedure Operasyon kategorisine gre tanmlanan minimalar ile hassas yatay ve dikey yol gsterme/yardm imkn veren aletli yaklama usul.
182
rating scales zel ynleri temsil eden kme iinde, hareketli ynlere odaklanma performans lmnde kullanlan lekler.
HAVAYOLU
terimleri
hassas-kod
hassas olmayan aletli yaklama usul / non-precision approach
hassas tesis / critical facility
hassas yaklama / precision approach
Hasar grdnde hava meydan fonksiyonlarnn ciddi ekilde aksamasna yol aacak olan ve hava meydan iinde veya hava meydanyla direkt balantl bulunan tesis ve yerler. Yerde kurulan elektronik cihazlarla desteklenen aletli yaklama sistemi.
procedure Yatay yol gsterme/yardm imkn verip dikey yol gsterme/yardm imkn vermeyen aletli yaklama usul.
/precision approach category I lighting systems Hassas yaklama pistlerinde, baret ya da calvert sistem olarak tesis edilen, eikten itibaren 30 metre aralklarla yerletirilmi, toplam 900 metre uzunluundaki yaklama k sistemidir.
hassas yaklama kategori I k
hassas yaklama kategori II k sistemi / precision approach cate-
hassas yaklama hatt gstergesi /precesion aproach path indicatr
hassas yaklama kategorisi /

precision approach category
(PAPI) VASIS sistemlerinin yerine gelitirilen ve ok daha keskin bir szlme hatt bilgisini veren k sistemidir. Krmz-beyaz renklerden oluan sistem, herhangi bir ilave tehizata gerek duyulmakszn, szlme hattnn zerinde ya da altnda kalndnda, doru szlme hattna gelinmesi iin yeterli bir sre ncesinde pilota uyar bilgisini verir. Pist eii zerinde emniyetli bir gei ykseklii salar. Ak havalarda, gndzleri eikten 10-15 km mesafeden, geceleri ise 20-30 km mesafeden grlebilen PAPIler, ILSe sahip olmayan pistlerde uzun mesafe bilgisi veren lokalizer grevi de grr.
hassas yaklama pisti / precision
gory II lighting systems Hassas yaklama pistlerinde, baret ya da calvert sistem olarak tesis edilen, eikten itibaren 30 metre aralklarla yerletirilmi, merkez hattnda yer alan baret eklindeki klarn beyaz renkli, merkez hattnn sa ve sol kenarnda yer alan baret eklindeki klarn ise krmz renkte olduu, 150. ve 300. metrelerde yaklama hattna dik olarak tesis edilen 2 adet apraz bar klarndan oluan yaklama k sistemi. approach runway Bkz. Aletli pist (instrument runway).
hassas yaklama radar / preci-
hassas yaklamasz pist / non-
hassas-kod / precision-code
precision approach runway ILS/MLS gibi hassas yaklama seyrsefer yardmclar olmayan pist.
sion approach radar Son yaklama hatt boyunca uan teorik olarak belirlenmi son yaklama hattna gre yatay ve dikey ynde sapmalar ile pist eiine gre pozisyonunu belirleyen radar.
183
Kresel konumlandrma sisteminde (GPS) Amerikan ordusunun ve yetULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
hasta/engelli/yal nakil arac
kilendirilmi kullanclarn kullanm iin geerli olan kod.
hasta/engelli/yal nakil arac
hat bakm / line maintenance Hava aracnn / hava arac parasnn onaylanm standartlara uygun olarak hangar gerektirmeyen bakm, onarm, para deitirme ve hasar giderme ilemlerinin yaplmas. hatal grnt / false plot
/ ambulift Yolcu merdivenini kullanamayan, hareket kabiliyeti kstl, hasta, yal ve engelli yolcularn uaktan ini ve uaa binii ile PAT sahasnda hava arac - terminal arasnda nakli iin kullanlan ykselme/alalma zelliine de sahip zel donanml ara.
meydan dahilinde tahsis olunmu apronlar, hangarlar, bina ve atlyeleri, ara park yerlerini ve bunlara balanan yollar da kapsayan tm yer saha ve tesisleri.
hava arac bakm lisans / airc-
hava arac bilgileri / aircraft data Uak tanmlanmas, uak tipi, uak ekipmanlar ile ilgili bilgiler. hava arac ar ad / aircraft
raft maintenance licence eriinde belirtilen herhangi bir hava arac temel kategori ve hava arac tipi iin, bilgi ve bakm deneyimi olarak ilgili ynetmeliin gereksinimlerini karlayan personelin niteliini gsteren belge.
hata / error llen deer ile fiziksel deer arasndaki meydana gelen farkllk. hatal iz / false track
Uan gerek pozisyonundan farkl bir pozisyonda radarda grnmesi.
havayer haberlemesi / air
hava arac / aircraft
ground communication Hava aralar ile yer istasyonlar veya merkezler arasndaki iki ynl haberleme.
Radar sistemindeki teknik konulardan kaynaklanan yanllk.
hava arac gvenlik aramas / aircraft security search Yasakl maddelere kar hava aracnn i ve dnn derinlemesine, ok ayrntl aranmas.
call-sign Hava-yer muhaberesinde hava aracnn tanmlanmas iin kullanlan isim.
hava arac gvenlik kontrol / aircraft security check Hava aracnn, yolcularn eriebilecekleri i ksmnn ve uak alt (hold) blmnn pheli nesneler, silah, patlayc ve dier tehlikeli maddelere kar aranmas. hava arac iletiim yneltme ve raporlama sistemi / aircraft communications addressing and reporting system Radyo veya uydu vastasyla hava aralar ile yer istasyonlar arasnda ksa ve nispeten basit mesajlarn iletilmesini salayan dijital veri balant sistemi.
184
hava arac bakm alan / aircraft maintenance area Uaklarn bakm amacyla hava
Sabit yzeyler zerinde birtakm aerodinamik reaksiyonlarla havada tutunabilen, havadan ar, motor gcyle ileyen ara.
HAVAYOLU
terimleri
hava ierii
hava arac ileticisi / aircraft operator 2920 sayl Kanun ile buna bal ynetmelik, genelge ve talimatlar erevesinde faaliyet gsteren; Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakanl tarafndan onayl geerli ruhsat veya sertifikaya sahip gerek veya tzel kiiler ile yabanc sivil hava arac siciline kaytl hava aralarn ileten gerek veya tzel kiiler. hava arac kategorisi / aircraft
hava ara kazas / airplane acci-
hava arac tantm / aircraft identification Havayer haberlemesinde bir hava aracnn ar sinyali veya yerde hava trafik hizmet haberlemesi yapan bir hava aracnn tanmlanmas iin belirlenmi bir harf veya rakam grubu. hava arac tipi / aircraft type
Hava aralarnn uygun ICAO hava arac tantcs ile ya da ICAO tantclarnn mevcut olmad yerlerde ak lisanla tanmlanmas.
category Uak, helikopter, planr ve serbest balon gibi belirli temel zelliklere gre hava aracnn snflandrlmas.
hava arac yer kazas / aircraft
hava aracnn ATC msaadesi dna kmas / aircraft out of
land collision Hava aracnn uu harekt dnda bakm, onarm, arza giderilmesi, yerde altrlmas, yer aralar veya insan gc ile yer deitirilmesi esnasnda ara arpmalar veya yangn, tabii afetler ve dier sebeplerle hasara uramas veya arzalanmas ile sonulanan olaylar. ATC permission Bir hava aracnn, kontrol salayan
hava arpmalarndan korunma sistemi / airborne collision
dent Uu harekt esnasnda, kiilerin tali nedenlerle veya kendi kendini veya birbirlerini yaralamalar veya uu ekibi ve yolcular iin ayrlan yerler dnda saklanarak kaak seyahat edenlerin yaralanmalar hari olmak zere, hava arac iinde veya hava aracndan kopan paralar da dahil olmak zere hava aracnn herhangi bir parasnn arpmasyla veya hava basncna maruz kalmak suretiyle ok ar derecede yaralanmas, motor ve aksesuarlarda meydana gelen arza ve hafif hasarlar hari olmak zere hava aracnn fiziksel yapsnn veya performansnn ve uu karakteristiinin menfi ynde etkilendii ve bunlarn deitirilmesi veya tamirini gerektirecek derecede hasar ve arzalanmas, hava aracnn kaybolmas veya enkaza ulalamayacak bir yere dmesi ile sonulanan olaylar. avoidance system Pilotlara, transponderle donatlm uaklarla olas bir arpmay ikaz eden, yer cihazlarndan bamsz olarak alan SSR transponder sinyallerinden yararlanan bir uak sistemi.
ATC nitesinin veya hava trafik hizmetlerinin tanmlad zel koullara uymamas durumu.
hava ierii / air content
185
Betondaki kapal agrega boluklar haricinde mevcut hava hacminin beton hacmine orannn yzdesel ifadesi.
hava kargosu
hava kargosu / air cargo

Havadan tanan ykler, transit mallar, kuryeler, posta malzemeleri, diplomatik posta, fabrika rnleri, yolcusuz bagajlar ve cenazeler.
notice to airmen publication 28 gnde bir yaymlanan, ncelikle pilotlar iin hazrlanm, uu emniyetini ilgilendiren gncel NOTAM bilgilerini ve havaclk ile ilgili dier ilave bilgileri ieren yaynlar.
hava personelini ikaz yayn /
kontrol, tehis ve tanmlama yaplabilmesi iin belirlenmi, yeryznden yukar doru uzanan hava sahas blm.
hava seyrsefer niteleri / air navigation facilities Hava seyrsefer amal kullanlan; ini sahas, klar, meteoroloji ekipmanlar, muhabere cihazlar, elektrik/elektronik btn donanmlar. hava seyrsefer hizmet salayc / air navigation service provider
Hava seyrsefer hizmetlerini salamaktan sorumlu kamu kuruluu DHM Genel Mdrldr.
hava sahas / airspace
hava sahas kapasitesi / airspace capacity Uaklar arasndaki ayrma minimalar ve emniyet standartlar, saha seyrseferi direkt rotalar ve dier faktrler gz ard edilmeden, hava trafik kontrol sektrlerindeki trafik art kapasitesinin belirlenmesi. hava sahas sorumluluk blgesi
/ air space responsibility zone Teknik ekipmanlarn kullanm sayesinde, havaclkla ilgili hizmet salanabilecek hava sahas.
llendirme parametreleri ile tanmlanm hacimli bir alan.
hava seyrsefer hizmeti / air navigation service Uluslararas hava seyrseferinin emniyet, dzenlilik ve etkinlik konularnda salad hizmeti tanmlamak iin kullanlan genel bir terim. hava seyrsefer hizmetleri iin belirlenmi yntemler / proce-
structure Uuun belli bir aamasnda, uu emniyetinin salanmas amacyla tasarlanan hava sahas blm.
hava sahas yaps / airspace
hava sahasnn esnek kullanm
hava savunma tehis blgesi / air defence identification zone Ulusal gvenlik amacyla; uaklarn
/ flexible use of airspace Hava sahasnn yalnz asker veya sivil amalar iin deil, kullancnn belirleyici olmas temel prensibine uygun hale getirilmesi.
hava seyrsefer komisyonu / air navigation commission Prensip olarak hava seyrseferinde uluslararas standardizasyonun salanmas amacyla kendi sorumluluunda almalar yapan komisyon.
gation plan
dures for air navigation services ICAO tarafndan belirlenmi hava trafik hizmetleri konusunda yaynlanm yntemler.
hava seyrsefer plan / air navi-
hava srkleyici / air entrainerair entraining Beton iinde ok kk boyutlu ve eit dalan hava kabarcklar oluturarak betonun geirimsizliini ve dona kar direncini ve ilenebilirli186
HAVAYOLU
terimleri
hava trafik hizmetleri haberlemesi
logical forecast Belirli bir zaman ya da sre iin ve belirli bir blge ya da hava sahas blm iinde beklenen meteorolojik koullar ieren rapor.
ini arttran katk malzemesi.
hava tahmini / weather/meteoro-
hava taksi / air taxi / hover taxi
hava taraf / airside
hava trafii / air traffic
Hava meydannda, pistleri, taksi yollarn, apronlar ve bunlara bitiik sahalar ve belirli durumlarda dorudan uu faaliyeti amacyla kullanlan bina ve yaplar veya bunlarn baz ksmlar ve bu blmlerin hepsine giriin kontroll olduu yerler. Bir meydann manevra sahasnda hareket eden hava aralar ile uutaki hava aralarn tamam.
Bir helikopterin yerden yaklak 100 feet ykseklie kadar gerekleen uuu.
tronics personnel Hava trafik ynetimi dahilinde bulunan haberleme, seyrsefer, radar ve bilgi ilem sistemlerinin altrlmas ve bakmndan sorumlu olarak lisansl ve bu lisansa ilenmi derece veya derecelere verdii yetkiler dahilinde dorudan hizmet veren personel.
hava trafik emniyeti elektronik personeli / air traffic safety elec-
hava trafik ak ynetimi / air traffic flow management Emniyetli, dzenli ve hzl bir hava trafik akna katk salamak amacyla mmkn olduu lde ATC kapasitesinden yararlanarak, trafik saysnn ilgili ATS otoritesince bildirilen kapasitelerle uygunluunun salanmas amacyla verilen hizmet. hava trafik ak ynetimi merkezi / air traffic flow management
hava trafik hizmet yolu / air traffic service route inde hava trafik hizmetinin saland, trafiin ak iin dizayn edilmi havayolu, tavsiyeli yol, kontroll/ kontrolsz yol, geli/gidi yollar vb. kategorilere ayrlan yollar. hava trafik hizmeti / air traffic
187
centre ATC sistemlerinin yeterlilii ve havaalan kapasitelerine uygun olarak, trafik aknn belirlenen saha ve zamanlarda idaresinin saland merkez.
hava trafik hizmetleri haberlemesi / air traffic services communi-
service Uu bilgi hizmeti, ikaz hizmeti, hava trafik tavsiye hizmeti ve hava trafik kontrol hizmeti (saha kontrol hizmeti, yaklama kontrol hizmeti, meydan kontrol hizmeti) iin kullanlan genel bir terim. cation Uu emniyetini etkileyebilecek fakULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
hava trafik hizmetleri hava sahalar
trlerin, meteorolojik bilgilerin, pozisyon raporlarnn iletilmesi.
hava trafik kontrol sistemlerinin btnlemesi / integration of
hava trafik hizmetleri hava sahalar / air traffic services airspace
hava trafik hizmetleri nitesi / air traffic services unit Hava trafik kontrol nitesi, uu bilgi merkezi veya hava trafik hizmetleri rapor ofisi hizmetlerinin verildii birim. hava trafik kontrol hizmeti / air
office Hava trafik hizmetleri ile ilgili raporlarla uu ncesi yaymlanan planlar almak zere tesis edilmi nite.
hava trafik hizmetleri rapor ofisi / air traffic services reporting
Alfabetik sraya gre dzenlenmi, ierisinde zellikli uularn operasyon yapabildii, zellikli hava trafik hizmetlerinin ve uu kurallarnn uyguland hudutlar belirlenmi hava sahalar.
hava trafik kontrol talepleri / air traffic control requests Pilotun, hava trafik kontrol nitesinden uan seyrseferi ile ilgili talepleri. hava trafik kontrol talimatlar / air traffic control instructions Pilota kontrolr tarafndan uygulamas iin verilen talimatlar. hava trafik kontrol nitesi / air
ATC systems Hava trafik kontrol sistemlerinden st dzey yarar salamak iin tm meydan ve havalimanlarnda ayn tip seyrsefer yardmc cihaz ve elektronik altyapsnn kullanlmas.
traffic control service Hava aralar ile hava aralar arasnda, manevra sahasnda hava aralar ile manialar arasnda arpmalar nlemek; hzl, emniyetli ve dzenli bir trafik ak salayarak muhafaza etmek amacyla verilen hizmet.
ciency test in English language for ATCOs Hava trafik kontrolrlerinin, ICAO standartlarna uygun olarak ngilizce yeterliliklerini tespit amacyla tasarlanm test.
hava trafik kontrolrleri iin ngilizce yeterlilik testi / profi-
traffic control unit Saha kontrol merkezi, yaklama kontrol nitesi ve meydan kontrol kulesi iin kullanlan genel bir terim.
hava trafik kontrol merkezi / air
hava trafik kontrol msaadesi /
traffic control centre Corafi olarak ayrlm blgelerde, hava trafik kontrol hizmeti veren nite.
air traffic control clearance Bir hava trafik kontrol nitesi tarafndan hava aralarnn belirlenmi zel durumlar iin verilen onay.
hava trafik kontrolr / air traffic controller Hava trafik kontrolr lisansna haiz ve bu lisansa hizmet salayc kurulu tarafndan ilenmi derece veya derecelerin verdii yetkiler dahilinde dorudan hava trafik kontrol hizmeti veren kii. hava trafik kontrolr eitimi /
ATCO training Avrupa Sivil Havaclk Konferans Sahas iin yaratlan bu projeler; ei188
HAVAYOLU
terimleri
havaalan
tim rnekleri, testler ve performans konularn iermektedir.
hava trafik kontrolr lisans /
hava trafik kontrol radar bikn sistemi / air traffic control
air traffic controller license Temel hava trafik eitimini tamamlayan bir aday hava trafik kontrolrnn yeterlilik dzeyini tespit etmek amacyla yaplan snav sonucunda baarl olanlara verilen yeterlilik belgesi.
hava trafik ak ynetimi) bir araya gelmesi. management radar tracker and server system Eurocontroln zel sektre gelitirdii radar data ileme sistemi (HWSW).
hava trafik ynetimi radar takip ve sunucu sistemi / air traffic
hava trafik kontrolnn karmakl / air traffic control com-
radar beacon system Sorgulama metodu ile alan (alc/ verici ve transponder olmas gerekir) gzlem radar sistemi. plexity Hava trafiindeki younluk veya hava sahas karmakl sebebiyle hava trafiinin kontrol yknn artmas. coordination ATC niteleri, kontrolrler veya ilgili otorite arasnda koordinasyonun salanmas.
hava transit rotas / air transit route Helikopterlerin havadaki transit hareketi iin oluturulmu, yzeydeki belirli bir yol.
hava-yer haberlemesi / airground communication Hava aralar ile yer yzeyinde bulunan istasyonlar ya da merkezler arasndaki iki ynl haberleme. hava-yer kontrol radyo istasyonu / air-ground control radio station
Belirlenmi bir alanda bir hava aracnn operasyonu ve kontrolne ait haberlemenin gerekletirilmesi iin tesis edilmi havaclk haberleme istasyonu.
hava trafik kontrolnn koordinasyonu / air traffic control
hava trafik tavsiye hizmeti / air
189
hava trafik ynetimi / air traffic management Operasyonlarn tm safhalar srasnda, uaklarn gvenli ve etkin hareketlerini salamak iin gerekli olan fonksiyonlarnn (hava trafik hizmetleri, hava sahas ynetimi ve
traffic advisory service Uuun ve uan manevralarnn emniyetli bir ekilde yaplabilmesi iin pilota verilen tavsiye/ bilgi hizmeti.
havaalan / airport/aerodrome Btn ya da bir blm iinde hava aralarnn ini, kalk ve yer hareketlerini gerekletirebilmeleri iin karada veya suda oluturulmu, (bina, tesis ve tehizatla donatlm) tanmlanm saha.
havaalan aydnlatmas
havaalan aydnlatmas / airport
havaalan aydnlatma kontrol sistemi / airfield lighting control
lighting Bir hava alanna yerletirilmi, farkl aydnlatma sistemlerinin tm.
havaalan gvenlik program /
havaalan bikn / aerodrome
system Havaalan pist aydnlatma sistemleri ierisinde yer alan btn armatrlerin (yaklama, pist, taksi, apron, vb.) kuleden kumanda, kontrol edilebilmesi ve pist aydnlatma klar ile trafik aknn hzlandrlmasn temin etmek zere gelitirilen yazlm ve donanm sistemlerinin tamam.
havaalan iletmecisi / airport
havaalan kapasitesi / airport
havaalan gzlem radar / air-
beacon Bir meydann yerinin havadan grlebilmesi amacyla kulenin zerine tesis edilmi, her yne k verebilen lamba.
havaalan gvenlik alarm durumu plan / airport security alert
port surveillance radar 10 NM yarapl (18 km) bir alan ierisinde ini, kalk ve gei blgesindeki uaklara operasyonel hizmet vermek iin kullanlan radar.
havaalan gvenlik planlar /
phase plan MSHGPnin 17. eki dorultusunda mlki idare amirliince hazrlanmas gereken plan.
havaalan kareli haritas / airport grid map Havaalan, referans noktas merkez olmak zere 8 km yarapl alan iinde yangn sndrme aralarnn herhangi bir noktaya ksa srede ulamasn salamak iin, numaralandrlp havaalannn karelere ayrlm haritas. havaalan kullanclar / airport
capacity Havaalan ileticileri tarafndan, belirlenmi bir zaman dilimi ierisinde hizmet verilebilecek uak saysnn, teknik altyap ve pist kapasitesi faktrleri esas alnarak belirlenmesi.
operator Havaalan iletiminden sorumlu kamu kurum ve kurulular ile gerek ve zel tzel kiiler.
airport security programme Havaalan snrlar ierisinde, srekli, yeterli ve istenilen seviyede gvenliin salanabilmesi amacyla, mevcut personel, ara, gere ve tehizatn salanmasn belirleyen ve bu konudaki tm faaliyetlerin akn dzenleyen talimat.
airport security plans Hava meydannda kullanlan, hava meydan gvenlik program, acil durum plan, muhtemel harekt tarz plan, havaclk iletmeleri gvenlik planlar.
havaalan rakm / aerodrome elevation ni alannn en yksek noktasnn rakm.

aerodrome reference point
users Hizmet retmek iin havaalan tesis ve kolaylklar ile altyapsn kullanan kamu kurum ve kurulular ile gerek ve zel tzel kiiler.
havaalan referans noktas /
190
HAVAYOLU
terimleri
havaclk bikn
Bir havaalannn tayin edilmi corafi konumu.
havaalan sertifikas / aerodrome
havaalan tantma / aerona-
certificate Bir havaalannn iletimi iin ilgili otorite tarafndan geerli mevzuat erevesinde dzenlenen bir sertifika.
aerodrome identification sign Havaalannn havadan tannmasna yardmc olacak, bir havaalanna yerletirilen bir levha.
havaalan tantma levhas /
utical beacons Havaalannn yerini belirlemek zere, kara meydanlarnda yeil-beyaz, su meydanlarnda ise sar-beyaz renkte, dakikada 20 ila 30 arasnda yanp snen veya yer deitiren (dnen) k sistemidir.
pist bana 15ten fazla olmad veya tipik olarak 20 toplam havaalan hareketinden az olduu durumlarda. B) Orta: Trafiin en youn olduu saatlik ortalama hareket saysnn pist bana srasna gre 16 ile 25 arasnda olduu veya tipik olarak 20 ile 35 toplam havaalan hareketi olduu durumlarda. C) iddetli: Trafiin en youn olduu saatlik ortalama hareket saysnn pist bana srasna gre 26 veya daha fazla olduu veya tipik olarak 35 toplam havaalan hareketinden fazla olduu durumlarda.
havaalan yapmcs / airport
havaalan terminal iletme ruhsat / airport terminal operation
havaalan/hava trafik sistemleri arabirimi / airport/air traffic
constructor Havaalan yapmndan sorumlu kamu kurum ve kurulular ile gerek ve zel tzel kiiler.
havaalan terminali / airport
havaalan trafii / airport traffic
terminal Uan geli ve gidi hizmetleri iin kullanlan tm binalar.
permit SHGM tarafndan havaalan terminellerinin alp faaliyet gsterebilmesi iin verilen izin.
havaalan trafik younluu /
Havaalan trafii aadakilerin bir veya ikisini kapsar; A) Uak hareketleri. B) Havaalanna gelen ya da havaalanndan giden yolcular ve yk (kargo, posta, bagaj).
havaclk bilgi hizmeti / aeronautical information service Hava seyrseferinin gvenilirlii, etkinlii ve dzenli ak konularndaki bilgilerin topland nite. havaclk iletiim a / aeronautical telecommunication network Havaclk haberlemelerinin iletiim a zerinden nternet araclyla yaplmas.
systems interface ECACnin havaalanlar stratejisi hedeflerine ulamak iin uygulad bir program.
beacon
havaclk bikn / aeronautical
191
aerodrome traffic density A) Hafif: Trafiin en youn olduu saatlik ortalama hareket saysnn
Yeryznde belirli bir noktay iaret etmek zere, srekli veya faslal olarak, tm azimutlarda grlebilen bir havaclk yer .
havaclk bilgisi
information
havaclk bilgisi / aeronautical
havaclk mesaj ileme sistemi
Havaclk verilerinin birletirilmesi, ayrtrlmas ve formatlanmasndan ortaya kan bilgiler.
havaclk emniyeti / aviation

safety
havaclk haberleme istasyonu
/ aeronautical telecommunication station Havaclk haberleme hizmetinde kullanlan istasyon.
Yerdeki ve havadaki trafiklerin gvenilirliliini salamak iin yaynlanm tm uygulamalar.
/ aeronautical message handling system X.400 Tabanl IP protokolne bal yeni haberleme sistemi olup, hava trafik mesajlarnn alveriinde ye lkelerin uluslararas haberleme merkezleri arasnda AMHS ve TCPIP kullanm.
havaclk mobil uydu (rota) hizmeti / aeronautical mobile satellite
havaclk sabit iletiim a /
havaclk haritas / aeronautical
(route) service AMS(R)S iletiim imknlaryla uu gvenliinin ve dzenli aknn salanmasna ynelik kurulmas planlanan gelimi bir hizmet. aeronautical fixed telecommunication network Dnya apnda, havaclk sabit devreleri araclyla, tm havaclk ve uu emniyet mesajlarnn gvenli, hzl olarak alnp, gnderildii haberleme ebekeleri.
havaclk iletmesi / airline op-
havaclk iletmesi/iletmeci gvenlik plan / administrator
erator Bir hava arac iletmesiyle (etkinlii) uraan ya da uramay kabul eden kii, rgt ya da ticari kurulu. Ticari amala cret karlnda hava aralaryla yolcu ve yk tayan gerek ve tzel kiiler. security plan Hava Meydan Gvenlik Programnda, havaclk iletmelerine gvenlikle ilgili verilen sorumluluun yerine getirilebilmesi iin bu kurulularn grev eklini belirlemek amacyla hazrlanan plan.
chart Havaclk amal kullanlan; hava sahasn, havayollarn, havaalanlarn, seyrsefer yardmclarn, tehlikeli/yasak tahditli sahalar vb. gsteren harita.
havaclk veri btnl / aero-
havaclk verisi / aeronautical
nautical data integrity Veri knda veya onayl dzeltmelerinde, bir havaclk verisi ile o verinin kalite derecesinin kaybedilmemesi ya da deitirilmemesi garanti altna alnan veri btnlk derecesi.
havaclkla ilgili bilgilerin dzenlenmesi ve kontrol / aero-
data letiim, yorumlama ve ilenmeye uygun tarzda biimlendirilmi havaclk olgular (durumlar), kavramlar veya talimatlar. nautical information regulation and control Hava sahas snrlar, ATS yollar ve uygulamalar, radyo seyrsefer yar192
HAVAYOLU
terimleri
havayolu operasyonel haberlemesi
dmclar ve haberleme niteleri, meteoroloji niteleri, pistlerle ilgili deiiklikleri konularndaki bilgileri kapsayan ve bunlar zel balklar altnda toplayan dzenleme sistemi.
havaclkla ilgili idari haberleme / aeronautical administrative
havada doldurulmu uu plan
/ airfiled flight plan Kalktan sonra uu esnasnda, ATU (Hava Trafik nitesi) ile koordine edilerek doldurulan uu plan.
communication Uularn veya nakliye hizmetlerinin operasyonel durumlarda bal bulunduklar kurumlar ile iletiimlerinin salanmasnda kullanlan haberleme.
havayolu / airway Koridor formatnda oluturulmu kontroll saha veya bu sahann bir blm.
havaliman / airport Uluslararas hava trafii, geli ve gidilerine hizmet vermek amacyla tesis edilmi olup, gmrk, gmenlik, halk sal, hayvan ve bitki karantina ilemleri ve benzeri ilemlerin bnyesinde vakit kaybedilmeksizin yrtld hava meydan.
lan havay vermek zere imal edilmi zel donanml ara.
havada uydu haberlemesi /
airborne satellite communication
havada yakt boaltma / fuel dumping ni iin tehlike tekil edebilecek fazla yaktn boaltlmas. havada yakt ikmali / aerial re-
Yakn gelecekte ncelikle yaygnlamas dnlen, uydu araclyla haberlemeyi salayan, yer-hava haberlemesinde yksek kalite ve geni menzil salayabilecek sistem.
havayolu iletme ruhsat / air operator certificate Havayolu iletmecilerine ticari uu yapabilmeleri iin SHGM tarafndan verilen belge. havayolu konimentosu / airway
havada yaplan alma / aerial
fuelling Havada uu esnasnda, bir uaktan dierine yaplan yakt ikmali.
havalandrma arac / air conditi-
work Uu esnasnda fotoraf ekimi, gzlem, aratrma, keif, reklam vb. zel birtakm faaliyetlerde bulunulmas. on unit Uaklara klima hizmetinde kullan-
193
nication Gelecekte ISO (Uluslararas Standart Organizasyonu) OSI (Ak Sistem Balants) modelinin esas alnarak, hava-yer, yer-yer bilgi sistemleri link hatlar zerinden bir arada dnlerek salanacak haberleme.
havayolu operasyonel haberlemesi / airline operational commu-
bill Bir noktadan baka bir noktaya hava tamas ile gnderilen kargoyu ve bu kargonun tayc, gnderici ve alcsn, hangi artlarda bu kargonun tandn, tama deerini; deerli kargo, canl hayvan, cenaze, tehlikeli madde veya bozulabilir kargonun tama eklini; igal ettii hacim ve arln belirleyen, dzenleyen bir hava tama senedi.
havayolu taycs
havayolu taycs / air carrier

Yerli ve yabanc tescilli tm hava tayclar.
hazr beton / ready mixed concrete
hedef / target
helidek / helideck
Zaman ve pozisyonla ilgili radar hedefleri ve bilgilerin bileimi.
Bilgisayar kontrolyle istenilen oranlarda bir araya getirilen malzemelerin, beton santralinde veya mikserde kartrlmasyla retilen ve tketiciye taze beton olarak teslim edilen beton.
verili bir alan olarak seilmi veya hazrlanm, yerde veya su zerinde bulunan tanmlanm bir alan.
helikopter hava taksi yolu / helicopter air taxiway Helikopterlerin havada taksi yapmalar iin oluturulmu yzey zerinde belirli bir yol. helikopter yer taksi yolu / heli-
helikopter / helicopter Belli bir piste ihtiya duymakszn karada ve denizde bir noktaya inen ve kalkan, motor gc ile seyreden, havadan ar hava arac.
Petrol veya gazn iletilmesi iin kullanlan bir iletme veya retim platformu gibi bir denizde akta bulunan bir yap zerinde bulunan bir heliport.
heliped (kk heliport) / he-
heliport / heliport Helikopterlerin ini, kalk ve yer hareketlerini tamamen veya ksmen yapabilmelerine elverili alan. heliport iletmecisi / heliport
lipad Helikopterleri kullanan pilotlarn aletsiz ve grerek uu kurallar (VFR) dahilinde ini-kalk yapabildikleri, basit teknik yaplar dnda nemli styap tesisleri bulunmayan heliport.
copter ground taxiway Tekerlekli ini takmna sahip helikopterlerin yerdeki hareketi iin ngrlm yer, taksi yolu.
heliport yapmcs / heliport con-
operator Heliport iletiminden sorumlu ve heliport iletme ruhsatna sahip kamu kurum ve kurulular ile zel tzel kiiler.
helikopter ama sahas / helicopter clearway Performans snf 1de iletilen bir helikopterin zerinde hzlanp belirli bir ykseklie ulaabilecei elULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
hesaplanm ini zaman / calculated landing time Bir uan hesaplanm geici ya da gerek ini zaman.
194
structor Heliport yapmndan sorumlu kamu kurum ve kurulular ile zel tzel kiiler.
HAVAYOLU
terimleri
ICAO blgesi
hz ayarlamas / speed adjustment

Uaklar arasnda gerekli ayrmann salanabilmesi amacna ynelik, pilotlardan uan hzn belirli bir deere ayarlamasn isteyen bir ATC (Hava Trafik Kontrol) usul.
hz hatas / velocity error Bir hedefin gerek yer hz ile izleyici tarafndan hesaplanan yer hz arasndaki farkllk. hzlanma ls / accelerometer
Uzunlamasna-yanlamasna-dikey ( boyutlu) olarak hz llmesinde kullanlan cihaz.
hzl k taksi yolu / rapid exit taxiway nen uaklarn, piste dar bir ayla balanan ve dier k taksi yollarnda yaplandan daha yksek hzlarla dn yapmasn salayan, bylece pistin igal sresini azaltan taksi yolu. hzl k taksiyolu gsterge klar / rapid exit taxiway indicator lights (RETIL) Dk gr artlarnda, hzl k taksi yolu mesafe bilgisini vermek zere, k kurbundan 300 metre ncesinde 3 adet, 200 metre ncesinde 2 adet, 100 metre ncesinde 1 adet olmak zere, sar renkli k sistemidir.
Hizmet Szlemesi / Service Agreement Havaalanlarnda yer hizmeti yapan yer hizmetleri kurulular ile havaalanlarnn iletmeciliini yrten DHM arasndaki ilikileri ve karlkl hak ve ykmllkleri ile Havaalanlar Yer Hizmetleri Ynetmeliinde (SHY-22) belirlenen kurallara aykr davranlarn cezai meyyidelerini dzenleyen standart szleme. homing / homing
Bir uan herhangi bir seyrsefer yardmc cihazna rzgr dzeltmesi yapmakszn umas.
lara yklenmesi ve indirilmesinde kullanlan ykselip/alalma ve yklere hareket verebilme zellikleri ile donatlm ara.
hususi pilot / private pilot cret karl yaplan uularda hava arac kullanmas yasaklanm olan lisansa sahip bir pilot. hzme genilii / beam width
Bir antenin ana radyo dalgasnn yarm g noktalarnda belirlenen a genilemesi.
hidrometre analizi / hydrometer analysis Kresel danelerin bir sv ierisinde kelme hz ile aplar arasndaki ilikiyi veren Stoke kanuna dayanr ve 200 nolu elekten geen danelerin dalmn yani silt ve kil yzdesini tespit etmek iin kullanlr. high loader arac / high loader zellikle palet ve konteynern uak-
195
ICAO blgesi / ICAO region ICAO (Uluslararas Sivil Havaclk rgt) anlamasn imzalayarak ulusal ve uluslararas hava sahalarnda hava seyrsefer hizmeti salayan devletleri ieren blge.
ICAO lkeleri arasndaki ortak veri ebekesi
interchange network Hava ulamnda esas unsuru oluturan Havaclk Uu Emniyet Mesajlarnn Yol Rehberine (Routing Table) gre yurt iindeki hava limanlar/meydanlarna ve yurt dndaki AFTN merkezlerine daha hzl ve kaypsz olarak gnderilebilmesi iin ICAO yesi lkeler arasnda kurulmu olan 9600 bps hznda X.25 paket anahtarlamal iletiim protokoln kullanan haberleme ebekesi.
ICAO lkeleri arasndaki ortak veri ebekesi / common ICAO data
ne gre %50 orannda dk performansta olmas.
klandrma sistemi gvenilirlii / lighting system reliability
Tesisatn tamamnn belirlenen toleranslar dahilinde alt ve sistemin ilevsel bakmdan kullanlabilir olduu olaslk.
ICAO yer gsterge kodu / ICAO
IFR artlar / IFR conditions
IFR uak / IFR aircraft Aletli uu kurallarna gre uan uak. IFR uu / IFR flight
Aletli uu kurallarna gre icra edilen uu.
VFR uu iin gerekli minimumlarn altndaki hava durumu artlar.
airport code/location indicator ICAO dokman 7910da tanmlanan kurallara gre belirlenen ve sabit havaclk istasyonuna verilen drt harfli kod grubu. (8 harften oluan AFTN adreslerinin ilk 4 harfini ICAO kodu oluturur.)
i hat uu(lar) / domestic flight(s) Zorunlu iniler dnda, lke snrlar iindeki havaalanlar arasnda yaplan seferler. i marker / inner marker
ILS (CAT II) hassas yaklama ile kullanlan, orta marker ve ILS pistinin sonu arasna yerletirilen, saniyede 6 nokta vuruu yapmaya ayarlanan yaylm paterni yayarak pilotu grsel ve iitsel olarak, normalde teker koyma noktasndan 100 feet yukarda dizayn edilen karar yksekliinde olduu hakknda uyaran bir marker vericisi. ine yk konularak uaa yerletirilen altsz, fiberglas, metal veya uygun baka bir maddeden yaplm esnek olmayan dipsiz bir hcre/tehizat.
iglo / igloo
inflight irketi / inflight company Uak ii gmre tbi malzeme satn gerekletiren irket.
k baarszl / light failure Hzmenin ykseklik as kullanlarak belirlenmi ortalama iddetinin hzme amas ve dalm dmesinin herhangi bir sebeple, yeni bir n belirlenmi ortalama iddetiULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ikaz hizmeti / alerting service
Arama kurtarmaya ihtiya duyan hava aralarnn bilgisini fiil olarak bu ilemi gerekletirecek kurululara iletmek ve gerektiinde yardmc olmak amacyla salanan hizmet.
196
HAVAYOLU
terimleri
ilan edilmi mesafeler
iki kere / words twice

A.) stek olarak: iletiim kt. Ltfen her freyzi iki defa syleyin. B.) Bilgi olarak: iletiim ok kt olduundan bu mesajdaki her ifade iki defa sylenecektir.
ikili faz deitirme anahtar / binary phase shift keying Kullanm ile 0dan 1e ya da 1den 0a dijital kod deiimlerinde, tayc faz deitirilen teknik. ikili ikincil gzetim radar kapsam / duplicated secondary surveil-
iki ynl klar / bidirectional lights Pist eksen, taksi eksen klar gibi iki yne k veren armatrler.
ikram retim / catering production Havaalan snrlar ierisinde veya dnda ikram retim izni bulunan kurulular tarafndan sadece uak yolcularna ynelik olarak hazrlanan yiyecek-iecek rnlerinin hazrlanmas. ikram rnleri / catering products Yetkili bir kurulu tarafndan uaklarda yolculara sunulmak zere hazrlanan yiyecek ve iecekler. ilan edilmi kapasite / declared
lance radar coverage Birbirinden bamsz alan iki tane ikincil gzetim radar kaynandan alnan radar bilgilerinin kullanld sistem.
ikincil gzetim radar / secondary surveillance radar 1090 MHz frekansnda yayn yapan bir sorgulayc tarafndan gnderilen sinyallerin, uakta bulunan transponder 1030 MHz frekansnda cevap sinyali olarak geri gnderilmesi, bu cevap sinyalinin zmlenmesi ile hedefin kimlik, irtifa ve yn bilgilerinin tespit edildii bir radar sistemi. ikram servis hizmeti / catering
delivery service Havaalan snrlar ierisinde veya dnda sadece uak yolcularna ynelik olarak retilmi olan ikram rnlerinin, zel olarak dizayn edilmi ikram ykleme aralar ile uaa kadar tanmas ve yklenmesi ilemi.
197
ilan edilmi mesafeler / declared distances A) Mevcut kalk kou mesafesi (TORA). Kalk halindeki bir uan yerdeki kousu iin mevcut ve elverili beyan edilen pist uzunluu. B) Mevcut kalk mesafesi (TODA). Kalk kousu iin mevcut pist uzunluu art -varsa- ama sahasnn uzunluu. C) Mevcut hzlanmadurma mesafesi (ASDA). Kalk kousu iin mevcut pistin uzunluu art -varsa- durma uzantsnn uzunluu.
capacity Meteorolojik koullar, kontrol sahas ya da ATC sektr yaps, personel ve cihaz yeterlilii, sorumluk sahibi olduu hava sahasnda bir kontrolrn i ykn etkileyecek dier faktrler de gz nne alnarak, hava sahasnn bir blm iin belirli bir zaman dilimi iindeki uak says olarak dile getirilen bir ATC sisteminin ya da onun bir alt sisteminin ya da normal operasyonlar sresince bir hava aracna salanan hizmetin yeterlilii ls/kabiliyeti.
ilave ekip
D) Mevcut ini mesafesi (LDA). ni yapan bir uan yerdeki kousu iin mevcut ve elverili beyan edilen pist uzunluu.
ilk pas geme noktas / initial
ilave ekip / additional crew
ilgili ATS otoritesi / appropriate ATS authority Sz konusu (ilgili) hava sahasnda hava trafik hizmetleri salamaktan sorumlu, devlet tarafndan atanm ilgili otorite. ilgili otorite / appropriate author-
ilave tam ekip / additional full crew Bir hava aracnn uu harekt iin gerekli olan asgari saydaki kokpit ekibinden ayr olarak, tam bir kokpit ekibi ile says ortaklk tarafndan, hava aracnn tipine ve yaplacak uu harektnn zelliine bal olarak belirlenen kabin ekibi ve/ veya ykleme grevlilerinden oluan uucu ekip.
Bir hava aracnn uu harekt iin gerekli olan asgari saydaki kokpit ekibinden fazla sayda olan ve gerektiinde herhangi bir kokpit ekibinin grevini devralabilecek ehliyette, her iki pilot sandalyesinde grev yapabilecek ve sa koltuk eitimi alm kaptan pilotu ihtiva eden dier bir kokpit ekibi, kabin iin ise standart saydan bir fazla kabin memurunu ihtiva eden kabin ekibi.
ilk uu plan ilemi / initial flight plan processing Uu plannn kabul edilme fonksiyonu. ilk yaklama blm / initial
missed approach point lk pas geme noktasnn belirlenmesi iin kullanlan, pist civarna yerletirilen 3 boyutlu yol noktas.
ilk yaklama fiksi / initial approach fix lk yaklama blmnn balangcn tanmlayan, aletli yaklama prosedr izimlerinde belirlenmi fiks. ilkyardmc / first aid expert
approach segment lk yaklama fiksinde balayan ve uan ara yaklama safhasna girmesi iin gerekli manevralar ieren blm.
ince agrega / fine aggregate En byk agrega tane apnn 4 mmden kk veya eit olduu agregaya verilen ad.
22/5/2002 tarihli ve 24762 sayl Resm Gazetede yaymlanan lkyardm Ynetmeliine gre ilkyardmc sertifikas alm kii.
ilk gecikme / initiation lag (delay)
ity A.)Ak denizler zerindeki uularda tescilinin bal olduu devlet. B.) Ak denizler dndaki uularda zerinde uu yaplan sahada egemenlii olan devlet.
ini kousu / landing roll Uan piste teker koyma noktasyla, duraca veya pisti terk edecei nokta arasndaki mesafe.
incelik modl / fineness modulus Agrega gradasyon zellii hakknda bilgi salayan ampirik bir saysal deer.
Bir izleyicinin ilk giri ve k verileri arasnda geen sre.

ini msaadesi / landing clearance Bilinen bir uaa uygun havaalan koullar dahilinde verilen ini msaadesi.
198
HAVAYOLU
terimleri
i plan
ini sahas / landing area Hareket sahasnn hava aralarnn ini ve kalklar iin ayrlm blm. ini sralamas / landing sequence ini yn gstergesi / landing
direction indicator Havaalan Kontrol Kulesi ve kalk ya da ini yapmakta olan uan pilotu tarafndan grlebilecek bir noktaya tesis edilen, gece kullanlmas durumunda da klandrlan, ini istikamet bilgisini veren cihazlar. Havaclkla ilgili operasyonlarn emniyet ve etkinlii zerinde etkisi olan insan kabiliyet ve yeterlilii. Uaklarn ini iin sralandrlmas.
insansz serbest balonlar / unmanned free balloon Havadan hafif, insansz, serbest uu yapan hava aralar. iptal edilen notam / cancelled
iptal etmek / abort
iri agrega / coarse aggregate
notam Bir notamn bir baka notamla geerliliinin ortadan kalkmas.
insan faktr / human factor
irtifa / altitude
En byk agrega tane apnn 4 mmveya daha fazla olduu; en kk agrega tane apnn ise 2 mm veya daha fazla olduu agregaya verilen ad.
insan faktr ilkeleri / human
insan gc planlamas / man-
factors principles Havaclkla ilgili usul, sertifikasyon, eitim, operasyon ve bakmla ilgili konular ile insan ile sistem bileenleri arasnda insan performansna ilikin doru ve emniyetli bir ilikilendirmenin salanmas amacyla gz nnde bulundurulmas gerekli ilkeler. power planning Bir organizasyonun grevlerini devam ettirebilmesi iin gerekli yeterliliklere sahip kii saysnn belirlenmesi, bu planlamaya gre kiilerin ie almn veya iten karlmasn belirleyen planlama.
istasyon / station letmecinin hava arac iletimi ile ilgili faaliyetlerini gerekletirdii ve hizmetlerini kulland tm yerler. istasyonel sapma / station decli-
Bir seviye, nokta ya da nokta olarak kabul edilen bir cismin ortalama deniz seviyesinden llen dikey mesafesi.
199
insan performans / human performance Havaclk faaliyetlerinin emniyeti ve verimi zerinde bir etkiye sahip olan insan becerileri ve snrlamalar.
i plan / business plan Grev, hedefler ve konular belirlemek iin ya da belirli zaman periyotlar iinde tamamlanmak zere
i analizi / job analysis Bir adayn yetenek, bilgi, beceri ve dier karakteristik zelliklerinin iin niteliklerine uygunluunun belirlenmesi.
nation VOR istasyonunun kontrol/kalibrasyonu esnasnda VOR cihaznn 0 radyali ile gerek kuzey arasndaki sapma as / hizalama deeri.
iaret sahas
iaret sahas / signal area Meydanlarda yer iaretlerinin gsterilmesi iin kullanlan bir saha. iaretleme / marking
hazrlanan bir organizasyon iin belirlenen bir dokman ya da dokman serileri.
iba eitimi / on-the-job training Seilmi bir eitmen gzetiminde iin gerektirdii zellikler ile kiinin yeteneklerinin uyumluluunu salamak iin yaplan pratik eitim. iba eitimi sorumlusu / on-
Havaclk bilgilerini aktarmak amacyla hareket alannn yzeyinde gsterilen bir sembol veya semboller grubu.
iin tanm / job description in zellikleri ve amalar iin belirlenen, grev ve sorumluluklarn yerine getirilmesi iin gerekli kiisel yetenek, bilgi, fiziksel ve zihinsel uyum performanslar. ilenebilirlik / workability
Tam skmay temin edebilmek zere, tatbik edilmesi gereken enerji miktarn tayine yarayan betona mahsus bir zellik.
the-job training instructor Operasyonel bir ortamda eitim sorumluluunu alabilecek, ilgili otorite tarafndan yetkilendirilmi personel.
iz / track Bir hava aracnn havada izdii yolun yeryz zerindeki izdm olup, yn kuzeyden derece olarak ifade edilir.
ding and operating license for nonmedical businesses SHGM tarafndan Sivil Hava Ulamna Ak Havaalanlarnda Yer Alan Gayrishhi yerleri iin yeri Ama ve alma Ruhsatlarna likin Ynetmelik kapsamndaki gayrishhi iyerlerinin alp faaliyet gstermesi iin verilen izin.
iyeri ama ve alma ruhsat (gayrishhi iyerleri iin) / tra-
na likin Ynetmelik kapsamndaki shhi iyerlerinin alp faaliyet gstermesi iin verilen izin.
iyeri ama ve alma ruhsat (shhi iyerleri iin) / trading
and operating license for medical businesses. SHGM tarafndan Sivil Hava Ulamna Ak Havaalanlarnda Yer Alan Terminaller ile Shhi yerleri iin yeri Ama ve alma RuhsatlarULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
iz dedektr operatr / trace detector operator Sertifikal Hava Meydan Emniyet ube Mdrl personeli veya ilgili kurum/kuruluun sertifikal zel gvenlik personeli. izin verilebilir tama gc /
iz dedektr / trace detector Bir anta ya da bagaj iinde yer alan ok kk miktardaki patlayc maddeleri veya incelemeye tbi narkotik maddeleri alglayabilme ve bunu alarm araclyla bildirme zelliine sahip teknoloji sistemi ya da farkl teknolojilerin bir arada kullanld kombinasyonlar.
allowable bearing capacity Bina ve saha nem derecesi ile veri kalitesi dikkate alnarak seilecek gvenlik katsays ile hesaplanan tama gc deeri.
200
HAVAYOLU
terimleri
kabin memuru
izin zaman bitimi / clearance void time Bir uaa verilen ATC iznine uymak zere herhangi bir manevrada bulunmamas durumunda iznin geerliliinin bittiini belirten zaman. izleme / monitoring
jet blast / jet blast Jet motor egzozu.
Yksek irtifalarda yksek hzdaki rzgarlarn oluturduu hava akm.
Hava trafik kontrolrnn radar ekrannda trafii takip etmesi olarak tanmlanabilecek fonksiyon.
kabin eitim el kitab / cabin
jeneratr arac / generator

Uaklarn elektrik ihtiyacn karlamak zere imal edilmi zel donanml ara.
JAR-145 onayl kurulu / JAR-145
JAR-66 / JAR-66 JAA tarafndan 03.04.1998 tarihli hava arac bakm personelinin lisanslandrlmas konulu yaymlanm olan kurallar. JAR-FCL / JAR-FCL
Avrupa Havaclk Otoriteleri Birliinin yaymlam olduu Uu Ekibi Lisanslandrmas dzenlemeleri.
certificated institute JAA tam yesi olan bir lke tarafndan JAR-145 kapsamnda veya SHGM tarafndan SHY-145 kapsamnda yetkilendirilmi bakm kuruluu.
kabin ekibi / cabin crew Bir uu grevinin yaplmasnda kokpit ekibinin dnda, esas grev yeri hava aracnn kabini olan ve iletmeci tarafndan yolcu emniyetini ve gereksinimlerini karlamak zere gerekli temel ve tazeleme eitimlerini alarak sertifikalandrlm personel. kabin ekibi el kitab / cabin crew
crew training manual THY kabin memurlarnn eitimlerinin tanmland ve detayl olarak akland, SHGM tarafndan onaylanan el kitab.
kabin grevlisi / crew member
manual Kabin operasyonu ile ilgili ulusal ve uluslararas kurallar ile ortaklk standartlarnn bir araya getirildii, OM-PART Ann bir paras olan operasyon el kitab. Uu esnasnda, uakla ilgili bir operasyon konusunda operatr tarafndan grevlendirilmi bir kii.
JAR-STD / JAR-STD
Avrupa Havaclk Otoriteleri Birliinin yaymlam olduu sentetik eitim cihazlarna ilikin kurallar.
jet akm / jet stream
201
kabin memuru / cabin attendant Uu grevinin icrasnda, ortaklk talimatlarna uygun olarak yolcu emniyeti ve konforundan kaptan pilota ve kabin amirine kar sorumlu olan, geerli sertifikaya sahip personel.
kabul eden nite
kabul eden nite / accepting unit Uan kontroln stlenecek bir sonraki kontrol nitesi. kabul edilebilir risk / acceptable
kabul edilebirlik / acceptability Bir sistemin varlnn ve kullanmnn kullanc tarafndan kabul edilme dzeyi. kabul edilmeyen kiiler /
risk Ortakln, gerekletirdii faaliyetler ile ilgili olarak, yasal zorunluluklara, ulusal ve uluslararas sivil havaclk kurallarna, uygulad ynetim sistemlerine ve ilan ettii politikalara gre kabul edebilecei risk dzeyi.
kalc hava trafik hizmet yolu / permanent air traffic service route Devamllk ilkesi esasna gre tasarlanm ATS yolu.
yaklama hattnda inbound olmu anlamndadr. Kaide dn inbound raporu ATC tarafndan alnarak dier uaklar ile ayrma yaplmasnda kullanlr.
kabul testleri / acceptance tests
Sistem kurucu (mkellef) ile idari kurum arasndaki artnameye gre radar sistem performansnn etkin kullanmnn analizi ve projeye uygunluunun belirlenmesi sreci.
deportee Bir lkeye girii yetkili merciler tarafndan reddedilen ve geldikleri lkeye ya da kabul edilecekleri baka bir lkeye, geldikleri hava taycs ile geri gnderilmek zorunda olan kiiler.
kalk / airborne Kalkan uan pistten teker kesmesine veya kalk kousunun balamasndan trman zirvesine kadar olan safha. kalk kontrol sistemi / depar-
kalker / limestone Kire elde etmekte kullanlan, kalsiyum karbonat (CaCO3) tuzundan oluan tortul bir kaya.
kalite kontrol program / quality control programme Milli Sivil Havaclk Gvenlii Kalite Kontrol Program iin bu metinde kullanlan ifade.
kaide dn / procedure turn
kaide dnnde inbound /
Uan ilerledii rotann 180 derece tersine dnerek uuuna devam edebilmesi iin yapt belirli manevralar.
kalk kontrol / departure con-
procedure turn inbound Kaide dn yapan uan balangtaki rotasnn 180 derece tersine dnmeyi tamamlad noktada uak, ara yaklama blmnde veya son
kalk msaadesi / departure clearance Kalk sonras izlenecek yolu ve trmanlacak seviyeyi belirleyen talimatlar.
202
trol Kalktan sonra belli bir sre boyunca, kalkan IFR uulara salanan hava trafik kontrol hizmeti.
ture control system Uularn check-in ileminin (uu ncesi yolcu bilet ilemi), kapasite ve yk kontrolnn ve sevkinin bir otomasyonla (otomatik makinalarla) yaplmas yntemi.
HAVAYOLU
terimleri
kar notam
kalk pisti / take-off runway kalk slotu / departure slot

Sadece kalk amal kullanlan pistler.
temin edilen bir lamba.
kap tipi metal arama dedektr / walk-through metal detector

Gvenlik kontrol noktalarnda veya gerekli grlen dier yerlerde, yolcu ve personelin geilerinde gvenlik taramasnn yaplabilmesi amacyla, sadece metale duyarl olan dedektr.
kalk yedek meydan / take-off alternate lk kalk meydannn tekrar kullanlmasnn mmkn olmad hallerde, gerektiinde uan kalktan ksa bir sre sonra ini yapabilecei yedek meydan. kalk-trafik paterni iine trman / take-off pattern in climb
Uan kalkn yapmasnn zorunlu olduu zaman.
kalk zaman / departure time Uan pistten teker kestii kalk zaman.
Tm yol, tm manevra, yaklamabekleme, ara yaklama, rzgar alt/ esas bacak, karar yksekliinden nce iptal edilen yaklama, acil durum kontrolsz alalma ve dier aamalar.
kapdan kapya / gate to gate Hava Trafik dare Merkezi ile kullanclarn, uan motor altrmas ile balayp kapatmasna kadar yaadklar sreci belirten bir terim. kaplama snflandrma numaras / pavement classification
kanal / channel
Radyo frekans spektrumunda veri iletiimine olanak salayan frekans band.
kanal hz / channel rate
kapsama alan / coverage Radarn, gerekli ihtiyalar karlayabildii boyutlu hava sahas hacmi.
kapling / coupling kmal hortumu ile uak yakt noktas balant aparat.
number Tahditsiz operasyonlar iin bir kaplamann tama mukavemetini ifade eden bir say .
kapal pist / closed runway Havaalan otoritesince her trl uak operasyonlarna izin verilmedii/mmkn olmad pist. kapasitr dearj / capacitor
Radyo frekans kanal zerinden iletilebilen azami veri miktar.
kaptan pilot / pilot in command Uu esnasnda bir hava aracnn manevralarndan ve uu emniyetinden sorumlu, iletici tarafndan yetkilendirilmi pilot. kar mcadele arac / snowplow
203
discharge light Tpte bulunan bir gaz ierisinden yksek voltajda elektrik dearj ettirilerek ve ok ksa srelerle retilerek, yksek iddette yanp snmesi
kar notam / snowtam zel bir formla yaymlanan, harekt sahas zerinde bulunan kar, sulu kar veya buz sebebiyle oluan kar,
PAT sahalarnda Kar Mcadele Hizmetlerinde kullanlan zel donanml ara.
kara taraf
sulu kar, buz ve su birikintilerinin neden olduu tehlikeli koullarn varln veya kaldrldn belirten zel bir NOTAM serisi.
kara taraf / landside
karar alma / decision making
karar irtifa/ykseklii / decision altitude/height Hassas yaklamada yerden grerek referans alarak iniin tamamlanamayp pas geme prosedrnn uygulanmaya balanaca belirlenmi irtifa ve ykseklik deeri. karayip blgesi / caribbean region
Sorumluluklar altndaki uluslararas hava sahasnda ve kendi hava sahalarnda Hava Seyrsefer Hizmetleri salayan ICAO yesi devletleri kapsayan blge.
Bir aksiyonun muhtemel oluumlarndan birini seerek yaplan aktif kavrama ilemi.
Bir hava meydannda dorudan uu faaliyetlerine dahil olmayan terminal binalarn, dier tm yaplar, kullanml veya bo sahalar iine alan, ana giri yolu/yollar kontrol noktasndan balayarak hava taraf dnda kalan hava meydan blm.
kargo alan / cargo area Apron sahalar, kargo binalar ve depolar, ara park yerleri ve bunlarla balanty salayan yollar da dahil olmak zere kargo ilemleri iin tahsis olunan tm yer alan ve tesisleri. kargo binas / cargo building Hava-kara nakliyesi arasnda kargonun ierisinden gemek suretiyle hareket ettii ve kargo ilem tesislerinin yer ald veya hava ya da kara yolu ile tanmak zere bekletilmek amacyla depoland bir bina. kargo ua / cargo plane kar rzgar / head wind
Tamamen yk tamak iin dzenlenmi uak.
ye ve ekspres koliler konusunda ilgili makam tarafndan kabul edilen veya istenen gvenlik kontrollerini salayan bir acenta, nakliyeci veya dier bir kurulu.
kargaa younluu / clutter
kargo / cargo
density Radar kapsam iinde, 1 milde oluan istenmeyen birincil radar ekolarnn toplam says.
kargo acentesi / cargo agency
Bir hava aracnda posta, ikram malzemesi ve bagajlarn dnda tanan her trl eya. Bir iletici ile i yapan ve kargo, kurULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
karlkl tanma / mutual recognition JAA yesi bir lkenin lisans ve salk konularnda JAA merkezince yaplan gerekli denetimlerden baar ile getikten sonra, bu lkenin eitim, lisans, yetki, yetkilendirme ve snav konularnda JAR-FCLe gre yaptklar ilem ve belgelerinin ilave bir ileme tbi tutulmadan dier JAA yesi lkelerce kabul edilmesi. katk / additive Betonun zelliklerini gelitirmek zere retim srasnda veya dkmden nce transmiksere az miktarda ilave edilen maddelere verilen ad.
204
Hava aracnn hareket ynnn aksi istikametinde esen rzgar.
HAVAYOLU
terimleri
kesik kesik yeil k
katran / coal tar Mee odununun kuru olarak damtlmas. kavak / intersection
kavak kalk / intersection de-
kaya zeminler / rock ground
klimsel nedenlerden dolay bozulmam, az atlakl, salam zemin tipi. Zemin emniyet gerilmesi deeri 3,5-30 kg/cm arasndadr.
parture Pistin tamam kullanlmadan, pistin herhangi bir kavaktan sonras kullanlarak yaplan kalk.
ki veya daha fazla seyrsefer yardmcsnn uu ba, radyal veya rotalarnn kesimesiyle tanmlanabilecei gibi iki pist, bir pist ve bir taksi yolu veya iki taksi yolunun kesime noktas olarak da tanmlanabilecek noktalar.
li hava akmna maruz kalmas (jet blast) gibi doal nedenler B.) Uaktan kaynakl hasar veya yapsal yetmezlik durumlar: - uan yapsal dayankllnn, performansnn veya karakteristiklerinin olumsuz etkisi, - normal olarak tamir veya etkilenen para C.) Uan kayp ya da uaa ulalamamas durumu.
kaza bilgi raporu / accident data

report Uak kazas soruturma raporu.
kaydetme ve dinleme sistemi /
kaydrlm eik / displaced thresh-
recording and playback system Kaydetme ve yeniden oynatma imkn veren sistemler.
205
kaza / accident Uu amal olarak herhangi bir personelin uaa binmesi ile sz konusu personelin tamamnn ua terk etmesi arasnda geen srede, uak operasyonlaryla ilgili olarak tanmlanan: A.) Bir kimsenin lmcl veya ciddi yaralanma durumlar; - uak ierisinde, veya - uaktan kopmu paralar da dahil uan herhangi bir parasnn dorudan temas, veya - dorudan uak motorunun iddet-
old Bir pistin balangcnda bulunmayan bir eik.
kerteriz / abeam Bir uan; bir fiks, nokta veya yerin yaklak 90o sanda veya solunda olmasn ifade eden ve kesin bir noktadan ok genel bir konumu gsteren ifade. kesik kesik beyaz k / intermit-
flight safety programme Uu emniyeti odakl hava operasyonlarnn emniyeti ile ilgili konular ierisinde bulunduran program.
kaza nleme ve uu emniyet program / accident prevention and
kesik kesik yeil k / intermittent green light Uutaki hava arac iin ini iin
kesik kesik krmz k / intermittent red light Uutaki hava arac iin meydan gvenli deil, inme, yerdeki hava arac iin ise kullanlan ini sahasn boalt talimatn ifade eden k.
tent white light Uutaki hava arac iin bu meydana in ve aprona git, yerdeki hava arac iinse meydan zerindeki balang noktasna (park yeri) geri dn talimatn ifade eden k.
kesin doruluk
coordinates Bir noktann dnya koordinat sistemine gre yerinin tam olarak belirlenmesi.
kesin doruluk / absolute accuracy Dnya koordinat sistemine gre tanmlanm bir noktann, kresellemeden kaynaklanan sapma oran. kesin koordinatlar / absolute
geri dn, yerdeki hava arac iin ise taksi serbest talimatn ifade eden k.
krmakum / crushed stone sand

Krlm tanelerden meydana gelen akln veya bloktan krlmas ile elde edilen ince agrega.
krmata / crushed stone
krmz iaret fiei / red signal
kesintili uu grev sresi /
runways
kesien pistler / intersecting klcal saak / capillary fringe
intermittent flight duty period Her bir uucu ekip iin, uu sreleri arasnda bekleme olan uu grev sresi.
ksa mesafede ini- kalk yapabilen uak / short distance take-off
rocket Uutaki hava aracna daha nceki talimatlara ramen imdilik inmeyin talimat veren iaret.
Krlm tanelerden meydana gelen iri agrega.
Arzu edilen bir yke kadar dayanabilecek yapsal btnlkte ve sertlikte olan, daha byk bir ykte uaklara en az derecede zarar verebilecek ekilde eilip, bklen veya krlabilen nitelikteki bir cisim zellii.
krlabilir cisim / frangible object Darbe annda, uaa minimum tehlike oluturacak ekilde krlmas, eilmesi veya esnemesi ngrlen dk ktleli bir cisim. krlabilirlik / frangilibilty
Su tablasnn hemen zerinde yer alan ve btn boluklar suyla dolu olan yani atmosferik basntan daha dk bir basn altnda bulunan blge.
kil / clay
mixture
Kalker, silis, mika ve demiroksit ieren, 0,002 mmden daha kk taneli, sar ve krmz renk tonlarnda grlen, su ekme zellii bulunan (m)Al2O3.(n)SiO2.(p)H2O genel kimyasal bileim forml ile ifade edilen, plastisite, kohezyon, renk ve bzme zellikleri ile tanmlanan malzeme.
and landing aircraft Uygulanabilir STOL karakteristii, yeterlilii, grlt ve kirlilik standartlaryla uyumlu bir STOL meydandan operasyon yapabilecek, onaylanm operasyon arl limitlerinde bir arla sahip uak .
kimyasal katk maddesi / ad-
klerans/msaade fonksiyonu / clearance function Bir hava trafik kontrol birimi tarafndan onaylanan ve uu personeli tarafndan kabul edilen kleransn belirlenmesi ve iletilmesi.
206
HAVAYOLU
terimleri
konaklama sresi
kod / code SSR sorgulaycsna cevap veren cevaplayc tarafndan yaylan sinyallerde bulunan verilerin kombinasyonu. kohezyon / cohesion
kol uuu / formation flight

Bir pilotun liderliinde birden ok uan birlikte gerekletirdikleri uu.
kolloid / colloid
kohezyonlu zemin / ground with
Bir hava aracnda pilot ya da pilotlarn oturduu ksm.
tion unit Enerjinin elektrik ve s formlarnda ayn sistemden beraberce retilmesi.
kojenerasyon tesisi / co-genera-
cohesion Balk, kil ve marn ieren, cvk, yumuak hamur, kat hamur, yar sert ve sert zemin olarak snflandrlan, srasyla 0 kg/cm, 0,4 kg/cm, 0,8 kg/cm, 1,0-2,5 kg/cm ve 2,5-3,5 kg/cm zemin emniyet gerilme deerleri olan zemin tipi.
Bir maddenin molekllerini bir arada tutan, ayn cins molekller arasnda bulunan ekim kuvveti.
Onayl tip sertifikasnda belirtilen azami koltuk says.
ap 0,002 1x10-6 mm arasnda deien kil veya organik madde bileimi.
koltuk kapasitesi / seat capacity
kompasite / compactness
komponent / component
Birim hacimdeki agregada tanelerin igal ettii toplam hacim.
unit
komu ATC nitesi / adjacent ATC
Herhangi bir motor, pervane, para veya cihaz.
kokpit / cockpit
field
Birbirinden trafik devralan/devreden komu hava trafik kontrol nitesi.
konaklama meydan / staging
207
kokpit ekibi / cockpit crew Hava aracnn sevk ve idaresi ile kullanmndan sorumlu ve SHGM tarafndan lisanslandrlm gerekli olan asgari saydaki pilot/pilotlar ile eer varsa uu mhendislerinden oluan ekip.
Ana s veya geici s kapsam dndaki meydanlarn, ortakln uygun konaklama tesisi ve iae imkn salamakla ykml olduu, sresi konaklama sresindeki tarife uyan yurt ii ve yurt dnda konaklamal grevlerin yapld meydan.
konaklama sresi / staging pe-
riod Konaklama meydannda, uu d eitim ve idari grevler hari uucu ekip iin 7 (dahil) gn amayan sreyle ve iinde asgari dinlenme sresi olacak ekilde yaplacak grev sresi.
konglomera
konglomera / conglomerate
Yuvarlak kum ve akllarn basnla birlemesi ve zamanla sertlemesi sonucu oluan ktleler.
kontroll hava sahas / con-
konteyner / container ine yk koyularak uaa yerletirilen, biimi uan i yzey detaylarna uyumlu metal birimler. kontrol / control
area Bir helikopterin konabilecei veya havalanabilecei bir alan.
konma ve havalanma alan (TLOF) / touchdown and lift-off
kontroll havaalan / controlled aerodrome Havaalan trafiine hava trafik kontrol hizmeti salanan havaalan. kontroll uu / controlled flight kontrolr adaylarna verilen balang eitimi / ab initio trai-
trolled airspace erisinde hava sahas snflandrmasna uygun olarak hava trafik kontrol hizmetinin verildii, snrlar belirlenmi sahalar. ATS hava sahas snflar A,B,C,D ve E den oluur.
Hava arac/hava aracnn komponentinin onaylanm standartlar ile uygunluunun denetlenmesi.
Hava trafik kontrol msaadesine tbi herhangi bir uu.
kontrol devir noktas / transfer
kontrol listesi / checklist
kontrol noktas / check point
of control point Bir hava aracnn uu gzergh zerinde tesis edilmi ve hava aracna salanan hava trafik kontrol hizmetinin dier bir kontrol nitesine ya da kontrol pozisyonuna devredilecei nokta.
ning for ATCOs Konu ile ilgili deneyimi olmayan adaylara, teorik yeterlilik kazandrabilmek iin verilen temel eitim.
kontrolr-pilot direkt haberlemesi / direct controller-pilot com-
kontrol pilotu yetkisi / authority
Tahditli alanlara giriten nce oluturulan, ahslarn, eyalarn, aralarn kontrol edildii yer.
kontrol sahas / control area
Belirli bir alt snrdan balayp yukarya ykselen kontroll saha.

of control pilot Pilot adaylarnn, pilotlarn, uu retmenlerinin ve dier kontrol pilotlarnn uu yeterlilik/yetenek testlerini yapmak zere SHGM tarafndan yetki kategorileri onaylanarak atanan ve isimleri yaymlanan retmen pilotlara verilen yetki.
communication ATS operasyonlarnda ATC merkezi ile hava arac aras iletiimin veri deiimi yntemi ile yaplmasn salayan bir sistem.
kontrolr-pilot veri hatt haberlemesi / controller-pilot data link
munication Hava trafik kontrol birimi ve pilot arasnda sesli cevaplama ieren radyo haberleme metodu.
kontrolsz havaalan / uncon-
konum tahmini / dead reckoning
Yn, hz ve zaman gibi verileri gz nne alarak belirlenen bir konum208
trolled airport Aydnlatma ve seyrsefer kolaylklarnn bulunmad, pilotlarn aletsiz ve grerek (VFR) ini-kalk yapabildikleri havaalanlar.
HAVAYOLU
terimleri
kum
konveyr / conveyor Bagaj, kargo ve postann yklenip boaltlmas iin kullanlan hareketli bant sistemi. konveyr arac / conveyor vehicle
dan ilerleyerek konum tahmini yaplmas.
tbi tutulan) yzeyindeki buz ve don oluumunu ve kar birikimini nleyecei tahmini sre.
korunmu uu blgeleri / pro-
koordinat / coordinate
Bir pozisyon ya da yeri belirlemesi amacyla enlem/boylam olarak (derece/dakika/saniye) ifade edilen referans deerler.
Bagaj, kargo ve postann ykleme, boaltma iin kullanlan hareketli bant sistemine haiz ara.
kr nokta / blind spot
tected flight zones Lazer nmnn zararl etkilerini hafifletmek zere zel olarak belirlenmi hava sahas.
kritik hadise / critical incident
koordine fiksi / coordination fix
korelasyon / correlation
Uu yolu ve profili konusunda SSR kod tanmlamas, corafi ve zaman kontrollerini temel alan uu plan verileri ve pozisyon vektr arasnda iliki oluturan fonksiyon.
niteler arasnda devir noktas, kontroln transferi, terminal giri-k noktalar olarak kullanlan bir seyrsefer yardmcs ya da fiks olarak belirlenen pozisyon.
descend below the lowest usable flight level Bir uan, bir hava sahasnda belirlenmi minimum uu seviyesinin altna alalmas.
kullanlabilen en dk uu seviyesinin altna alalma /
Bir kiinin olaan olmayan gl bir reaksiyon gsterdii herhangi bir olay.
Radyo yaynlarnn alnamad ya da radar menziline girmeyen saha; kontrol kulesince hava alannn grlemeyen blmleri.
kullanlabilirlik faktr / usabil-
korozyon / corrosion
koruma alan / protection area Bir taksi gzergh dahilinde ve bir helikopter park yeri etrafnda bulunan, helikopterlerin emniyetli manevralar iin cisimlerden, FATOdan, dier taksi gzerghlarndan ve helikopter park yerlerinden ayrlma salayan bir alan. koruma sresi / holdover time
Buzlanmay nleyici svnn (bakmn), bir uan korunan (ileme
Elektrokimyasal etki sonucu malzemede oluan ktle kayb.
209
kum / sand ap 0,06 ile 2 mm arasnda deien, silisli ktlelerin, kayalarn doal
kullanlan /aktif pist / runway in use / active runway O an iin, kalk veya ini amal kullanlan pist veya pistler. oklu pist kullanmlarnda tm kullanlan pistler aktif kabul edilir.
ity factor Bir pistin veya pistler sisteminin kullanmnn, yan rzgar unsuru nedeniyle tahdit edilmedii zaman yzdesi.
kural d (asi) yolcular
passengers Uakta kalk ncesinde uak kapsnn kapanmasndan, indikten sonra tekrar almasna kadar olan srede yolcu ve personelin dzenini veya gvenliini tehlikeye atacak hareketlerde bulunan, uaktaki malzemelere zarar veren, tehdit eden veya sivil havaclk alannda uygulanan mevzuat kurallarna ve mrettebatn uyarlarna uymayan kiiler.
etkenlerle paralanarak ufalanmasndan ya da kayalarn paralanmasyla oluan, genellikle kuvars esasl granler, kuru ve doygun halde kohezyonsuz, ancak belirli nem altnda kohezyon gsteren malzeme.
kuru birim arlk / dry unit
kural d (asi) yolcular / unruly
kurye hizmeti / courrier service Bir ya da birden fazla gnderici tarafndan verilen gnderilerin, tarifeli bir hava yolu ile, kurye yolcu tarafndan normal uak alt bagaj olarak tanmas ilemi. kuyruk/arka rzgr / tail wind Pistin uzunlamasna eksenine dik ya da daha fazla ayla esen rzgr. kuyruk/dmensuyu trblans
weight Zemin ya da kaya kat maddesinin arlnn zemin veya kaya ktlesinin toplam hacmine oran.
kurtarma birimi / rescue unit
kurtarma koordinasyon merkezi / rescue coordination center
Arama ve kurtarmann hzl bir ekilde gerekletirilmesi iin uygun ekipman salanm eitimli personellerden oluan bir birim.
/ wake turbulence tme kuvveti aknts trblans, girdaplar, jet rzgr, tepkili motor rzgr, pervane rzgr ve havada ve yerde motor rzgr gibi atmosferde bir hava aracnn geiinden kaynaklanan doa olaylar.
kurtarma ve yangn istasyonu /
Bir arama-kurtarma blgesinde arama-kurtarma operasyonlarnn yrtlmesini koordine etmekten ve arama-kurtarma hizmetlerinin etkili bir ekilde yrtlmesinden sorumlu birim.
airport fire fighting category Havaalan yangnla mcadele kategorilerine gre temin edilen kurtarma ve yangn sndrme ara, malzeme ve ekipmanlarnn muhafazas ile ARFF personelinin idari ve sosyal ihtiyalarnn karland, uak kaza krmlarna kar hzl mdahale edilebilmesini salamak zere her trl kolayl barndran ve havaalan iinde tesis edilen bina.
kk kaza / minor accident Uu harekt esnasnda bir veya daha fazla hava-aracnn hafif hasara uramas ile sonulanan hasarlar.
Management Sorumluluu, Kuzey Atlantik hava seyrsefer sahalarnda uygulanan ayrma standartlar iin nerilen deiiklikleri sonulandran alma grubu.
Kuzey Atlantik Hava Trafik Ynetimi / North Atlantic Air Traffic
kr malzemesi / curing agent imentonun yeterli hidratasyonunu salamak, betonda tam ve uygun sertleme elde edebilmek iin kullanlan malzeme. kresel konumlandrma sistemi
/ global positioning system
210
HAVAYOLU
terimleri
lisansn evrilmesi
Uzaydan yaplan hz, zaman, pozisyon belirleme ve gelitirme sistemi.
lazer nlarna duyarl uu blgesi / laser-beam sensitive flight
kresel seyrsefer uydu sistemi
/ global navigation satellite system Gerekli teknik ekipmanlarla donatlm, dnya apnda pozisyon, hz ve zaman belirlenmesi konularnda kullanlan uydu sistemi.
kresel seyrsefer uydu sisteminin doruluu / GNSS accuracy
GNSS tarafndan belirtilen pozisyon ve zamann, gerek pozisyon ve zamana gre uygunluu (veya hata pay).
lastik izi ve boya silme arac /

rubber/ paint / skid mark removal vehicle
likit limit / liquid limit Zeminlerin plastik halden likit hale getii deney sonucunda, elde edilen su ierii deeri. Yzde olarak ifade edilir (wl). lisans / licence Yeterlilik testinden sonra sahip olunan zel bir belge. lisans (SHY 65-01e gre) / li-
levha / sign A) Sabit mesaj levhas. Yalnzca tek bir mesaj gsteren bir levha. B) Deiken mesaj levhas. nceden belirlenmi birden fazla mesaj gsterebilecek veya (duruma gre) hibir mesaj gstermeyecek bir levha.
zone Parlakln fla krl veya hayali grntye neden olmayaca bir dzeyle snrlandrld, LFFZ ve LCFZ dnda, ancak mutlaka bunlarn bitiiinde bulunmas gerekmeyen hava sahas.
PAT sahalarnda Lastik izi ve Boyalarn silinmesinde kullanlan zel donanml ara.
lazer n kritik uu blgesi /
211
flight zone Parlakln grte herhangi bir bozulmaya neden olmayaca bir dzeyle snrlandrld, bir havaalannn hemen yaknnda bulunan hava sahas.
lazer nndan arndrlm uu blgesi / laser-beam free
laser-beam critical flight zone Parlakln gz kamatrc etkilere neden olmayaca bir dzeyle snrlandrld, bir havaalan yaknnda, fakat LFFZ tesinde bulunan hava sahas.
cence SHY 65-01 Ynetmeliine gre verilen ve onaylanan, kanuni sahibine ierisinde bulunan derece ve onaylara gre hava trafik kontrol hizmeti salama yetkisi veren belge. lisans onay / licence approval Hizmet salayc kurulu tarafndan hava trafik kontrol lisansna ilenen ve lisans sahibinin dil yeterliliini belirten yetkilendirme.
lisans otoritesi / licensing autho-
lisansn evrilmesi / transforming of the licence JAA yesi olmayan lkelerce tanzim
rity Yasal bir dzenleme ile personel lisanslarndan sorumlu klnan tanmlanm otorite.
lisansl personel (bakm iin)
edilmi ya da SHGM tarafndan mill usullere gre tanzim edilmi lisanslarn JAR-FCL lisansna evrilmesi.
magmatik / igneous
Magmann yeryzne ulaarak soumas sonucu oluan kaya tr.
lisansl personel (bakm iin) /
lokalizer / localizer
licensed personel for maintenance Hava arac zerinde bakm yapmak zere SHGM tarafndan yetkilendirilmi personel.
lokalizer hatt / localizer course
Los Angeles anma deneyi / Los Angeles abrasion test Agregann anmaya dayanklnn belirlenmesinde kullanlan deney yntemi.
ILSte lokalizer vericisinin oluturduu yol.
ILS sisteminin, 108-112 MHz frekans bandnda alan, havaya yaylan elektronik sinyaller vastasyla uan pist merkez hattn tam olarak karlamasn salayan ve pist merkez hatt zerine pist bana belli bir mesafeye yerletirilen para.
maksimum agrega boyutu / maximum aggregate size Betonun fiziksel zelliklerine etki edecek miktarda bulunan tane gruplarndan en byk boyutlu olan.
mahalli bekleme noktas / local standby point Tehlikenin henz nemli boyutlara ulamad hallerde kurtarma ve yangnla mcadele ekiplerinin yangn istasyonu veya yakn evresinde hazrlkl olarak bekledii yerler.
manevra sahas / manoeuvring area Havaalannn, apronlar hari olmak zere, hava aralarnn kalk, inii ve taksi yapmas iin kullanlacak blm. mania / obstacle
mach numaras/ayar teknii / mach number technique Turbojet motorlu uaklar arasndaki uzunlamasna ayrma minimumlarn muhafaza etmek iin uaklarn hzlarna mdahale etmeyi salayan teknik. mach numaras / mach number
Hakiki hava sratinin ses sratine oran.
A) Uaklarn yzey hareketi iin ngrlen bir alanda bulunan; veya B) Uu halindeki uaklarn korunmas iin ngrlen belirli bir yzey zerinde uzanan; veya C) Bu tanmlanm yzeylerin dnda duran ve hava seyrseferi iin tehlike olarak belirlenmi tm sabit (ister geici olsun isterse daimi) ve hareketli cisimler veya bunlarn paralar.
mania klar / obstruction lights
Havaalan yaknlarnda, yaklama, trmanma ve i yatay blgesinde yer alan ve belirli bir ykseklikten daha fazla ykseklie sahip bina, tesis ve cisimlerin yerini belirlemek zere,
212
HAVAYOLU
terimleri
mesafe lm cihaz
mania lambas / obstruction light Var olan maniaya pilotun dikkatini ekmek iin mania tekil eden doal arazi yaplarnn ya da nesnelerin en yksek yerine yerletirilmi genellikle krmz veya beyaz renkli bir lamba ya da lamba grubu. maniadan arndrlm blge /
maniann ykseklii ve konumuna gre krmz veya beyaz renklerde, yanp snen veya srekli yanan, bir veya birden fazla k kombinasyonundan oluan k sistemi.
function ECAC (Avrupa Sivil Havaclk Konferans) devletleri tarafndan grevlendirilen ve ulusal hava sahas kullanm planlarnda uygun rota bilgisi elde edebilmek iin kurulan hava sahas ynetim fonksiyonu.
merkez hava sahas bilgi fonksiyonu / centralized airspace data
bir ynetim birimi.
melafir / melaphyre
merkez radnet grntleme ve kontrol sistemi / central radnet
Koyu renkli porfiritik, feldspat ieren, genellikle karbonifer veya permiyen yal bozumu magmatik kaya.
obstacle-free zone yaklama yzeyi, i gei yzeyi, temkinli ini yzeyi, ve erit sahann, bu yzeylerle snrlanm blm zerinde, seyrsefer amacyla monte edilmi, krlabilir hafif kitlelerin dndaki sabit manialarn ihlal etmedii hava sahas.
merkez ilem birim yk / central processing unit load Nominal CPU yk, maksimum giri/k nominal durumlarn ilenmesinde verilen ilemcinin CPU yknn ortalama deeri. merkez ynetim birimi / central
merkez ak ynetim birimi /
monitoring and control system Radar a grntlenme ve kontrol merkezi.
213
central flow management unit Katlmc lkelere hava trafik ak ynetimi salamak iin ICAO Merkez Hava Trafik Ak Ynetimi Organizasyonu gereince kurulmu ve Merkez Ynetim Birimi ve Uu Plan Operasyonlar Blmn ieren
ach lighting systems (distance coded centre line) Eikten itibaren 30 metre aralklarla yerletirilmi, merkez hattndaki klarn saysna ve apraz bar uzunluuna bal olarak eie olan uzaklk bilgisini ieren ve yaklama hattna dik olarak tesis edilen her 150 metrede bir olmak zere 5 adet apraz bar klarndan oluan, toplam uzunluu 900 metre olan yaklama k sistemi.
mesafe kodlamal yaklama k sistemi / calvert system appro-
executive unit ye lkelerin hava sahasndaki hava trafik ak ynetimi lmlerinin yaplmas, koordinasyonu ve planlamas sorumluluuna sahip birim.
mesafe lm cihaz / distance measuring equipment Uakta ve yerde bulunan cihazlar

mesaj format
yardmyla, uan yerdeki istasyona olan uzakln mil cinsinden gsteren cihaz.
cut ve elverili ilan edilen pist uzunluu.
mesaj format / message format

Mesaj oluturan yapsal zelliklerin belirlenmesi.
metamorfik / metamorphic
office Uluslararas hava seyrseferi iin meteoroloji hizmeti salamak zere kurulmu ofis. cal visibility Rasat park merkez olmak zere, deiik ynlerde llen ryetin en dk gr deeri.
meteoroloji ofisi / meteorological
nceden mevcut kayalarn, scaklk, basn ve kimyasal olaylarn etkisi altnda metamorfizmaya (bakalama olay) uramas sonucu oluagelen kaya tr.
mevki belirtici radyo cihaz / compass locater Aletli ini sistemi (ILS) iin ya da son yaklama aamasnda seyrsefer yardmc cihaz olarak kullanlan mevki belirleyici. meydan kontrol / tower control ni-kalk trafiklerine ve meydan civarndaki dier trafiklere hava trafik kontrol hizmetinin verilmesi ile sorumlu nite. meydan kontrol derecesi /
mevcut kalk mesafesi / take-off distance available Mevcutta bir ama sahas varsa, bunun kalk iin kou mesafesine eklenmesiyle oluan mesafe. mevcut yakt / fuel remaining
mevcut kalk kou mesafesi / take-off run available Kalkan bir uan yerdeki kousu iin mevcut ve elverili olarak ilan edilen pist uzunluu.
meteorolojik gr / meteorologi-
mevcut hzlanma-durma mesafesi / accelerate-stop distance
mevcut ini mesafesi / landing distance available nen bir uan yer kousu iin mevULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
available Mevcut kalk kou mesafesi ve -varsa- durma uzantsnn uzunluu toplam.
meydan kontrol hizmeti / aerodrome control service Meydan trafii iin salanan hava trafik kontrol hizmeti.
aerodrome control rating Meydan kontrol hizmetinde alan hava trafik kontrolrlerinin sahip olduklar derece tr.
meydan kontrol kulesi / aerodrome control tower Meydan trafiine hava trafik kontrol hizmeti vermek zere oluturulmu birim.
214
HAVAYOLU
terimleri
mikrodalga ini sistemi
meydan trafik paterni / aerodro-
meydan civarnda oluturulan snrlar belirli hava sahas.
meydan turu / circle to runway meydan kontrol nitesi / aerodrome control unit Uan ini-kalk safhalarnda sorumluluunu tayan hava trafik kontrol nitesi.
me traffic circuit Meydan gr ierisinde hareket eden uaklarn izlenmesi iin zel olarak belirlenmi yol. Hava trafik kontrolrnce belirtilen meydan trafik paterni dahilinde inilecek piste yaplan yaklama manevras.
meydan uu bilgi hizmeti /
drome controller Meydan kontrol hizmeti veren hava trafik kontrolr.
meydan kontrolr / aero-
meydan rakm / aerodrome elevation ni sahasnn (pistin) en yksek noktasnn deniz seviyesinden olan ykseklii. meydan referans noktas / aero-
meydan tantma iareti / aero-
meydan trafii / aerodrome traffic
drome identification sign Havaalannn havadan tannmasna yardmc olmak zere meydana yerletirilmi bir iaret.
drome reference point Bir meydan iin belirlenmi corafi referans noktas olup genellikle pist zerinde belirlenir.
meydan uu bilgi nitesi / aerodrome flight information unit Meydan trafiine uu bilgi hizmeti salamak amacyla meydan ierisine kurulan nite.
aerodrome flight information service Meydan kontrol hizmeti artlarnn gnn tamam veya belirli bir blm iin dorulanmad meydanlarda uu gvenliinin salanabilmesi iin IGA (Uluslararas Genel Havaclk) tarafndan hava trafik hizmetleri otoritesinin kararyla tanmlanan artlar.
mikro atlak / microcrack Beton zerinde oluan, gzle grlemeyen, ok ince atlak.
meydan trafik blgesi / aero-
Bir meydann manevra sahasndaki tm trafiklerle, meydan civarnda uan hava aralarn tamam.
215
drome traffic zone Meydan trafiini korumak iin bir
mikrodalga ini sistemi / microwave landing system Mikrodalga spektrumunda alan bir hassas aletli yaklama sistemi. ILS sistemine gre olduka gelimi zelliklere sahiptir. Pist merkez hattna gre 40 derece yatay ve szl yolunda 0,1 ve 15 derece arasnda dikey kaplama salayarak erisel yaklamaya msaade eder.
mikser
mikser / mixer minimum alma irtifas / minimum reception altitude Bir kavak noktasnn tanmlanabilecei en dk irtifa. mod S / mode S
Mekanik kartrc.
edildii fiks varsa bu fikse var zamandr. Byle bir fiks ya da seyrsefer yardmc cihaz yoksa ya da hava arac VFR ise meydan zerinde olaca tahmin edilen zaman.
mod S ikincil gzetim radar /
monopulse ikincil gzlem radar
/ monopulse secondary surveillance radar Tek sinyalle uan yerini tespit edebilen SSR.
mode s secondary surveillance radar Klasik SSR radarlarndan farkl olarak uaklarn 24 bitlik ICAO adresleri ile seici olarak sorguland sistem.
Hava trafik hizmetlerinde kullanlmak zere gelitirilen, tanmlama ve tehisin yan sra hava-yer mesaj alverii de salayarak szl konumalar asgariye indirmeyi amalayan bir seyrsefer sistemi.
mdahale sresi / response time ARFF (havaalan kurtarma ve yangnla mcadele) birimine verilen ilk alarmn alnd sreyle, olay yerine ilk ulaan yangn sndrme aracnn/aralarnn zerinde tad yangn sndrme malzemesinin dearj orannn %50sini uygulad zaman kadar geen sre.
muhtemel yaklama zaman / expected approach time IFR bir hava aracnn muhtemel bir gecikme/beklemenin ardndan, ini iin yaklamasn tamamlamak zere fiksi terk edecei tahmin edilen zaman.
muhtemel dairesel hata / prob-
mrettebat / crew letici tarafndan uu sresinde bir hava aracnda grevlendirilen ahslar. msaade edilen seviyeden sapma
/ cleared flight level deviation Bir uuun msaade edildii seviye ile muhafaza edilen seviye arasndaki fark. Msaade edilen seviyeden sapma, uuun verilen seviyeye uyumluluunun bozulmas durumlarnn belirlenmesi amacyla kullanlr.
muhtemel kalk talimat zaman
muhtemel var zaman / estimated time of arrival IFR hava arac iin gidi meydannda aletli yaklama usulnn dizayn
/ expected departure clearance time Bir uan kalk iin talimat alabilecei en uygun zaman.
able circular error Bir dairesel normal datmda, muhtemel dairesel hata yaplan bireysel lmlerin %50sini ieren dairenin yarap ya da bulunann muhtemel %50si iindeki dairenin yarapdr.
msaade edilen uu seviyesi / cleared flight level Bir uuun muhafaza ettii ya da ulamaya alt uu seviyesi.
msaade snr / clearance limit Bir ATC msaadesinin geerli olduu son nokta.
216
HAVAYOLU
terimleri
onaylama
NOTAM ileme birimi / NOTAM
negatif / negative
Hayr, izin (onay) verilmedi, doru deil anlamlarnda kullanlr.
NOTAM kodu / NOTAM code
nem / moisture
Havada bulunan su buhar miktar.
nihai tama gc / ultimate bear-
nominal pozisyon / nominal po-
flight zone LFFZ, LCFZ veya LSFZ olarak tanmlanmam, fakat gze biyolojik zarar verebilecek lazer radyasyonundan korunmas gereken hava sahas.
normal speed ATC tarafndan pilota daha nce verilmi hz tahdidinin kaldrldn bildirmek amacyla kullanlan talimat.
normal hznza dnn / resume
sition Bir uan sistemleri tarafndan belirlenen 3 boyutlu pozisyonu.
ing capacity Temel tabanndaki zeminin yenilmeksizin (makaslama yenilmesi) tayabilecei en byk gerilme dzeyi.
Bir kod grubu daima Q harfiyle balayan 5 harften olumaktadr. Dier harfler radyo cihazlarnn kurulumu pozisyonu, deiimi, havaalan ve klandrma kolaylklar, uutaki tehlikeler veya arama-kurtarma ilemlerini temsil eder.
processing unit Bir NOTAM kabul eden, ileyen ve datmn yapan birim.
okyanus hava sahas / oceanic
normal uu blgesi / normal
olay / incident Hava aracnn uu harekt esnasnda uu emniyetini etkileyen veya etkileyebilecek olan, kazadan baka her trl durum. onay (SHY-5e gre) / approval
airspace ICAOnun okyanus ayrmalarnn ve srelerinin uyguland, uluslararas hava sahas olarak kabul edilen, okyanuslarn zerindeki hava sahalar.
NOTAM (Havaclara Duyuru /
217
Notice to Airmen) Uu harekt ile ilgili grevlileri herhangi bir havaclk hizmetine, kolaylna, yntemine veya tehlikesinin varlna, koullarna ya da bunlardaki herhangi bir deiiklie ilikin bilgilerden zamannda haberdar etmek amacyla zel bir formatta hazrlanm havaclara uyar yayn
onaylama / acknowledgement Mesajm aldnla ve mesaj anladnla ilgili beni bilgilendir (kontrolrn durumdan haberdar olmas veya uyarlmas iin zel durumlarda gnderilen, uyar veya hatrlatma mesaj).
ATSEP lisansl personelin haiz olduu derecelerin vermi olduu ayrcalklarn uygulanabilirliini belirten ifade.
onaylayc personel
SHGM tarafndan onayl, zel bir mfredat ve gzetim altnda yrtlen eitim.
onaylayc personel / approving personel Yaplan bakmn SHY 145-01 Ynetmelii artlarna uygun olarak tamamlandn belgelemek zere hava arac veya komponentin bakm kndan sorumlu personel. onayl eitim / approved training
lanlan orta dzeyde k iddetine haiz klar.
ortak display sistemi / common display system Tm radar bilgi ilem ann status bilgilerini grntleyen display. ortak nokta / common point
approved basic training course SHY-66da gerekli grlen bakm deneyim sresinin azaltlmasn salayacak dzeyde eitim ve deneyim vermek zere tasarlanm bir bakm eitimi kursu.
onayl temel eitim kursu /
ortalama hava trafik ak ynetim birimi / average air traffic flow
Bir ya da daha fazla uan, ilgili ATC otoritesince, rapor etmesi istenen nokta.
ortometrik ykseklik / ortho-
management unit Kalklardaki toplam gecikmeler / toplam uular orann tespit etmek amacyla kurulan nite.
online veri deiimi / online data
operasyonel personel / opera-
interchange lgili birimler arasnda, belirli bir protokolle bilgi alveriini salamak amacyla kurulmu online balant. tional staff Hava trafik kontrolrleri, uu bilgi yardmclar, uu yneticileri ve hava trafik hizmetleri destek personelini kapsayan alma grubu.
otomatik baml gzetim /
operations manual / standard
orta marker / middle marker Ykseklii piste gre 200 feet olan ILS szl hattnn ortasnda belirlenmi bir noktadaki marker vericisi. orta younluklu klar/ medium
operating procedures Uu operasyonunun standartlarn uak tipine gre belirleyen el kitab.
automatic dependent surveillance Uan on-board seyrsefer sistemleri ile pozisyon belirleme sistemlerinden elde ettii kimlik bilgisi, drt boyutlu pozisyon bilgisi ve ilave dier bilgilerin de iinde olduu verilerin bir veri hatt araclyla yaymland bir gzetim teknii.
metric height Genel olarak bir MSL ykseklii olarak gsterilen, bir noktann geoide gre ykseklii.
otomatik baml gzetim-szleme / automatic dependent surveil-
otomatik baml gzetim-yayn
intensity lights Hassas yaklamasz pistlerde kul-
/ automatic dependent surveillancebroadcast Herhangi bir yer/hava kullancs218
lance-contract Uan, aviyoniklerinden ve pozisyon belirleme sistemlerinden elde ettii verilerin, sadece bir yer istasyonuna (nokatadan-noktaya haberleme) iletildii gzetim teknii.
HAVAYOLU
terimleri
n-iba eitimi
otomatik hava gzlem sistemi / automatic weather observing system Belirlenmi zaman aralklarnda eitli sensrler yardmyla hava artlarn len, kaydeden ve pilotlara iletilmek zere bir bilgisayara gnderen sistem. otomatik ini / autolanding
nn ihtiya duyaca pozisyon, iz ve yer hz vb. bilgilerin bir yayn modu veri hatt araclyla belli aralklarla iletimini salayan bir gzetim uygulamas.
limi cihazlara brakmlardr (cor, loran, gps gibi).
otorite / authority
Bir dokmann ortaya karlmas veya deitirilmesi ile sorumlu kii.
otomatik parklama sistemi /
otomatik terminal bilgi hizmeti / automatic terminal information service 24 saat ya da belirlenmi farkl aralklarla inen/kalkan hava aralar iin salanan gncel, periyodik meteorolojik ve operasyonel bilgileri otomatik olarak salayan hizmet. otomatik yn bulma sistemi /
automated parking system Uaklarn burundan giri yntemi ile parklama ilemi srasnda, uaklara pozisyon ve istikamet bilgisi veren kl ve elektromanyetik alanlar yardm ile alan rehberleme sistemi.
Grn ini iin limitlerin altnda olduu, konvansiyonel metotlarla iniin salanamayaca durumlarda, bu konuda zel eitim alm pilotlar tarafndan gvenli ve etkin bir iniin salanmas iin kullanlan sistem.
renci hava trafik kontrolr / student air traffic controller Temel hava trafik kontrol eitimini baaryla tamamlayan ve iba eitiminden nce tm teorik bilgileri edinmesi iin eitime alnan seilmi kii. renme iin snrlandrlm zaman / restricted time for learning
Eitici tarafndan, rencinin alma zamannn belirlenmesi.
nemli hava durumu bilgisi /
nemli nokta / significant point
219
automatic direction finding system Hemen hemen en eski seyrsefer yardmc cihazlarndandr. Atmosferik hadiselerden kolayca etkilenmeleri ve dk menzillere sahip olmalar sebebiyle yerlerini daha ge-
n-iba eitimi / pre-on-the-job training Standart zellikler gz nne alnarak kiisel yeteneklerin geliimini salamak amacyla iba simlasyon almalar.
Bir ATS yolunun ya da bir hava aracnn uu yolunun tanmlanmas ve dier seyrsefer ile ATS amalar iin kullanlan tanmlanm corafik pozisyon.
sigmet information Meteoroloji gzlem ofisi tarafndan meydana gelen ya da gelmesi beklenen belirli rotadaki uak operasyonlarnn emniyetini etkileyebilecek hava olaylarna dair bilgilerin yaynlanmas.
rnek olay
rnek olay / case study

Gerek ya da hayali bir olayn veya olaylar serisinin analizi, problem tanmlamas ve mmkn olan zmlerin deerlendirildii bir teknik.
palet / unit load device(pallet)

zerinde yklerin birletirilerek alar/balar/iglolarla gvenceye alnarak uaa kilitlenen, standart uak ihtiyalarna uygun, alt dzeyi dz platformlar.
zel amal tat / special purpose
zel gnderiler / special shipments rnein; kolay bozulabilen mallar, canl hayvanlar, deerli eyalar, hassas kargo, haber malzemesi, tehlikeli maddeler vs. zel VFR uu / special VFR flight Meteorolojik artlarn VMCnin altnda olduu durumda kontrol blgelerinde uuuna ATC tarafndan msaade edilen zel bir VFR uu ekli. zellikli kargo rnleri / special-
vehicle zel amala insan veya eya tamak iin imal edilmi olan ve itfaiye, cankurtaran, cenaze, naklen yayn ve kayt (radyo, sinema, televizyon), tow-car, high-loader, konveyr, de-/ anti-icing vb. gibi zel ilerde kullanlan motorlu ara.
paralel ILS yaklamas / parallel
paralel pistler / parallel runways Ayn havaalannda merkez hatlar birbirine paralel olan 2 veya daha fazla saydaki pistleri ifade eder. Paralel pistlerde pist numarasna ilave olarak L (left/ sol) ve R (right/ sa) veya 3 paralel pist var ise L (left/ sol), C (center/ merkez ) ya da R (right/ sa) olduu belirtilir. paralele yakn pistler / near-parallel runways Uzatlm merkez hatlarnn yaknsama/sapma as 15 derece veya daha az olduu, kesimeyen pistler.
ILS approach Paralel pistlere yaklaan IFR uaklarn, son yaklama hattna oturduklarnda birbirleri arasnda en az 2 NM radar ayrmas salanm olmas durumu.
zgl arlk / specific weight
Belli hacim ve scaklktaki bir malzemenin havadaki arlnn, ayn hacim ve scaklktaki damtk suyun havadaki arlna oran.
ized cargo products rnein; ekspres kargo, kurye gnderileri, ayn gn teslim edilecek gnderiler.
park yeri / parking position
parlaklk kontrolu / lights intensity control Gr artlarna gre, havaalan pist aydnlatma sistemlerinin parlaklnn ayarlanmas. pas geme / missed approach
Bir ini iin bir aletli yaklama ta220
Bir uan park ettii veya park etmesinin planland tanmlanm saha.
HAVAYOLU
terimleri
pist
mamlanamad zaman pilot tarafndan idare edilen bir manevra.
pas geme noktas / missed app-
pas geme usul / missed approach procedure Yaklama tamamlanamazsa takip edilecek usl. pas grev sresi / missed duty period Uucu ekiplerin, ortakln direktifi zerine, herhangi bir grev icra etmeksizin, en son uu grevinin bittii meydandan, yeni bir uu grevi icra edecei meydana, ana/geici sten uu harektna balayaca meydana veya uu harektnn sona ermesinden sonra ana/geici sse ulam maksadyla yapt hava veya bir sath ulam aracnda geen sre. PAT sahalarnda ara kullanma belgesi (ara kullanma belgesi)
roach point ni talimat alm bir uan pilotunun herhangi bir sebeple ini yapmayp pas gemesi.
bu maksatla yetkilendirilmi DHM tarafndan verilen SVL, Dileri Bakanl tarafndan verilen DPLOMATK ve Hava Kuvvetleri tarafndan verilen ASKER uu izni.
pik gn, pik saat / peak day, peak
pilot hava raporu / pilot weather report Uuta karlalan sra d meteorolojik hadiselerin pilot tarafndan rapor edilmesi. pilot insiyatifi / pilot discretion
pilot / pilot Hava aracnn sevk ve idaresiyle grevli olan, sorumlu kaptan pilot veya kaptan pilot haricindeki, SHGM tarafndan yetkilendirilmi personel.
hour Belirli bir periyot ierisinde (genellikle bir takvim yl ierisinde) bir hava meydannda birim gnde veya saatte kaydedilen ilem grm en yksek yolcu, uak, kargo vs. says.
penetrasyon / penetration
ine girmek. Geirgenlik.
/ PAT the areas driving certificate Havaalan PAT Sahalarnda ara kullanacaklara PAT Sahalarnda Ara Kullanma Ynergesi hkmlerine uygun olarak havaalan iletmesince dzenlenerek verilecek belge.
pilota verilen brifing / pilot bri-
rtifa tahsisleri ile birlikte kullanldnda hava trafik kontrol nitesi tarafndan pilota hazr olunca alalmaya/trmanmaya balamas sylendiinde pilotun istedii zaman alalma/trmanmaya balayabileceini ifade eden terim.
permabilite / permeability Permi / permit Herhangi bir hava aracna Trk hava sahasn veya havaalanlarn kullanabilmesi iin SHGMce veya
pist / runway
efing Havaclk enformasyon hizmetleri (AIS) ofisi tarafndan uu planlamas yapan pilotlara hava durumu, NOTAMlar, askeri aktiviteler ve uula ilgili pilotlar tarafndan talep edilen bilgilerin verilmesi.
221
Uaklarn inii ve kalk iin hazrULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
pist bekleme pozisyonu
lanm bir kara havaalan zerinde belirlenmi dikdrtgen alan.
ni belirlemek zere, eik klarnn her iki banda yer alan, dakikada 60-120 defa yanp snen ok yksek younluklu beyaz renkli k sistemidir.
pist bekleme pozisyonu /
pist dn alan klar / runway turn pad lights Dk gr artlarnda, pist dn alannda, dn merkez hattn belirlemek zere tesis edilmi beyaz renkli klar. pist dn cebi / runway turn pad
runway-holding position Havaalan kontrol kulesi tarafndan baka ekilde onaylanmadka, taksi yapan uaklarn ve aralarn duraca ve bekleyecei bir ILS/MLS kritik/hassas alann, bir mania snrlama yzeyini veya bir pisti korumak zere ngrlen belirli bir yer.
pist gr mesafesi / runway visual range Bir pistin merkez hatt zerindeki bir uan pilotunun, pist yzey iaretlemelerini veya pistin eklini veya merkez hattn gsteren klar grebilecei mesafe. pist istikameti / runway heading
Pist merkez hatt uzantsna tekabl eden manyetik istikamettir. Ancak bu, pist zerinde yazl pist numaras deildir. rnein bir pistin numaras 04 olabilir (04 pisti diye adlandrlr), ancak pistin manyetik ba 044 derecedir. Pist numaralar bu manyetik uu balarnn yuvarlanmasyla oluturulur.
pist kapasitesi / runway capacity
Bir pist zerinde 180 derecelik bir dn tamamlamak amacyla bir piste bitiik bir kara havaalan zerindeki belirli bir alan.
pist kenar klar / runway edge
Belirlenmi bir zaman aral ierisinde, ini-kalk hizmeti alabilecek uak says.
pist eik belirleme klar / runway threshold idendification lights (RTIL) Dk gr artlarnda, pist eiiULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
pist eik klar / runway threshold lights Pist eiini belirlemek zere, ini istikametine tevcihli, en az 6 ktan oluan yeil renkli klardr.
pist koruma klar / runway
guard lights Dk gr artlarnda, piste girilmekte olunduu bilgisini vermek zere taksi yolu zerine tesis edilen, trafik klarna benzer, sar renkli, yanp snen klar.
222
lights Pist kenarn belirlemek zere, ini ve kalk esnasnda kullanlabilen, en fazla 60 metre aralklarla yerletirilmi, kalk istikametinde son 600 metrede yer alanlar sar, dierleri beyaz renkli klar.
HAVAYOLU
terimleri
poisson (boluk) oran
pist merkez hatt klar /
pist numaras / runway number
pist sonu belirleme klar /
pist sonu emniyet sahas / runway end safety area Esasen piste erken temas eden veya pistte duramayan bir uan hasar riskini azaltmak zere tasarlanm, pist merkez hatt uzantsna simetrik ve erit sahann sonuna bitiik bir saha. pist sonu klar / runway end
lights Pist sonunu belirlemek zere, en az 6 ktan oluan, kalk istikametine tevcihli, krmz renkli klar.
runway end idendification lights (REIL) Dk gr artlarnda, pist sonunu belirlemek zere, pist sonu klarnn her iki banda yer alan, dakikada 60-120 defa yanp snen ok yksek younluklu beyaz renkli k sistemi.
Pist merkez hatt uzantsna tekabl eden manyetik istikamettir. stikametleri pilotlara manyetik kuzeye gre gidecei yn gsteren bir grsel yardmcdr. Pistin manyetik kuzey ile yapt a eer 2 basamakl bir say ise bunun nne 0 konularak pist numaralar bu manyetik uu balarnn yuvarlanmasyla oluturulur. 01 ile 36 arasnda bir saydr. Mutlaka iki basamakl yazlr. rn: 44/224 olan pistin pist ba numaras 04/22 olur.
runway center line lights Dk gr artlarnda, pist merkez hattn belirlemek zere, 15/30 metre aralklarla yerletirilmi, kalk istikametinde son 600 metrede yer alanlar krmz-beyaz, son 300 metrede yer alanlar krmz-krmz, dierleri beyaz renkli k sistemi.
pist eridi / runway strip
pist tekerlek temas blgesi klar / runway touchdown zone lights
Aadaki amalar iin ngrlm, pisti ve -varsa- durma uzantsn ieren belirli bir alan: A) Pistten kan bir uan grecei hasar riskini azaltmak; ve B) Kalk veya ini operasyonlar srasnda zerinden uan uaklar korumak iin.
pit / pit Hidrant sisteminin uak park pozisyonundaki hortum balant noktas. pit temizleme arac / pit-cleaner
Dk gr artlarnda, tekerlek temas blgesini belirlemek zere, 30/60 metre aralklarla pist merkez hattnn her iki tarafna yerletirilmi, 3/4,5 metre uzunluunda baret eklinde beyaz renkli k sistemi.
planlanan gzergh / desired
plot / plot PSRdan veya SSR-PSR kombinasyonu ile oluan ekolarn dijital sorgulama metotlaryla bilgi olarak radar ekranna yansmas. poisson (boluk) oran / poissons ratio Beton numunesine basn gerilmeleri uygulandnda, numunede mey-
plastik limit / plastic limit Zeminin plastik halden kat hale getii deney sonucunda, elde edilen su ierii deeridir. Yzde olarak ifade edilir (wp).
track ki yol noktas arasnda planlanan ya da istenilen gzergh.
Apronda bulunan pitlerin ierisinde oluan kirlilii temizleme amal kullanlan ara.
223
porozite
dana gelen enine birim uzamann boyuna birim ksalmaya mutlak deerce oran.
porozite / porosity
Gzeneklilik.
yksek izolasyonu da salamak zere zel olarak dizayn edilmi ek muhteviyat.
primer seri devre kablosu /
portatif aydnlatma sistemi / portable lighting systems Gece kullanlmas ngrlen bir havaalannda, ksa srede ve geici olarak tesis edilen, asgari pist kenar, eik, pist sonu ve taksiyolu kenar klarndan oluan, dk takatl pist aydnlatma k sistemi. portlant imentosu / portland
cement Klinker ve al tann birlikte puzolanik madde katlmadan tlmesi sonucu elde edilen imento.
priz alma / stiffening Beton ve harlarn katlamas.
primary series circuit cables Seri aydnlatma sistemlerinde, armatrn ihtiya duyduu enerjiyi temin etmek zere, enerji kayna ile armatrler arasndaki elektriksel irtibat salayan, yksek dzeyde izolasyona haiz elektrik kablolar.
priz balama sresi / initial set

Beton karlrken suyun imentoya temas ettii andan itibaren betondan elenerek ayrlm olan harcn, ap 6,175 mm olan bir sondann daldrlmasna kar 0,5 N/mm2lik bir mukavemet kazanmasna kadar geen sre.
posta / post
pozisyon raporu / position report
Uan belirli noktalar zerinde olduunu ATCye rapor ederek bildirmesini ifade eden terim.
Bir uakta tanan, nakliye edilen ve posta ynetimine ulatrma amac gdlen yazma haberleri ve dier nesneler.
priz bitme sresi / final set
pozisyon sembol / position symbol Bilgisayar tarafndan radar ekran zerinde uan hareket izini simgeleyen iaret. pozitif kontrol / positive control
profesyonel pilot / professional
Beton karlrken suyun imentoya temas ettii andan itibaren betondan elenerek ayrlm olan harcn, ap 6,175 mm olan bir sondann daldrlmasna kar 3,5 N/mm2lik bir mukavemet kazanmasna kadar geen sre. pilot cret karl yaplan uu operasyonlarnda hava arac kullanma yetkisini veren lisansa sahip bir pilot.
primer kablo ek kiti / primary cables connector kits Primer kablo eklerinde kullanlan,
Hava trafik kontrol nitesi tarafndan belirli bir hava sahas iinde btn trafikler arasnda ayrma salanm olduunu ifade eden terim.
pusula ba / heading
Bir uan uzunluuna ekseninin gsterdii bir istikamet olup genelde kuzeyden (hakiki, manyetik, pusula veya grid) derece olarak ifade edilir.
224
HAVAYOLU
terimleri
radarda tanmlanm uak
pusula gl / compass rose

Gerek ya da manyetik kuzey ynn belirleyen meydan zerinde iaretlenmi ya da haritalarda gsterilen daire.
radar ortam / radar environment
fik kontrol hizmetinin salanmasnda direkt olarak kullanldn belirtmekte kullanlan terim.
pskrtme beton / shotcrete
Basnl hava kullanm yoluyla yzeyler zerine pskrtlen ve pskrtme basncyla istenilen yzeyler zerine yapan beton veya har.
radar tanmlamas / radar identification Belirli bir radar blipi veya radar pozisyon sembolnn belirli bir uakla eletirilmesi ilemi. radar tavsiyesi / radar advisory Radar gzlemine dayanan bilgi ve tavsiye hizmeti . radar temas / radar contact Radar ekrannda, radar blip veya radar pozisyon sembolnn belirli bir uaa ait olduunun grlmesi ve tanmlanmasyla ortaya kan durumdur. Hava Trafik Kontrol nitesi tarafndan, radar ekrannda bir uan tanmland ve bu uan radarda takibinin radar tanmlamas sona erdirilene kadar srecei anlamnda kullanlr. radar veri ileme sistemi / radar
data processing system Bir veya daha fazla kaynaktan gelen bilgilerin radar ilemlerinde kullanlmasn salayan sistem.
Radar hizmetinin verilebilecei sahalar.
radar / radar
Belirli bir menzil iindeki nesneleri tespit etmek iin elektromanyetik dalgalar kullanan sistemler.
radar hizmeti / radar service

Direkt olarak radar vastasyla salanan bir hizmeti gsteren terim.
radar istasyonlar kaplama hesaplaycs / radar station coverage
radar kontrol hizmeti / radar
calculator Eurocontroln gelitirdii radar kapsama alanlarn hesaplayan Unix tabanl bir yazlm.
225
control service Radardan alnan bilgilerin hava tra-
/ radar approach control facility ni-kalk veya transit gei yapan trafiklere, tanmlanm hava sahas ierisinde radarl (veya radarsz) hizmet veren hava trafik kontrol nitesi.
radar yaklama kontrol nitesi
radarda tanmlanm uak /
radar identified aircraft Radar ekrannda, pozisyonu izlenen
radarl saha kontrol derecesi
radarl saha kontrol derecesi / radar airport control degree Sorumluluk sahibi olduu kontroll hava sahas dahilindeki uaklara radarl saha kontrol hizmeti salayan hava trafik kontrolrlerinin sahip olmas gereken derece. radarl yaklama / radar approach
bir hedef ya da sembol ile elemi olan uak.
radyal / radial
kontrol hizmeti salayan hava trafik kontrolrlerinin sahip olmas gereken derece.
radarl yaklama kontrol derecesi / radar approach control degree
Bir radar kontrolrnn ynetimi altnda bir uak tarafndan icra edilen yaklama.
radyo / radio Haberleme iin kullanlan telsiz cihazdr. Ayn zamanda, bir uu hizmet istasyonunu belirtmek iin de kullanlabilir.
Seyrsefer cihazlar tarafndan verilen asal bilgi.
radarsz ayrma / non-radar separation Ayrma yapmak iin kullanlan uak pozisyon bilgisinin radar dndaki dier referanslardan alnmas. radarsz saha kontrol derecesi /
Sorumluluk sahibi olduu kontrol sahas dahilinde, inen ve kalkan uaklar ile kontrol sahasn kullanan dier uaklara, radarl yaklama kontrol hizmeti salayan hava trafik kontrolrlerinin sahip olmas gereken derece.
radyo altimetre / radio altimeter Uan yerden olan yksekliini belirlemek iin, radyo dalgalarnn gnderilerek yerden yansmasn salayan, uakta bulanan cihaz. radyo seyrseferi / radio navigation Seyrsefer amal bir pozisyonun belirlenmesinde radyo dalgalarnn kullanlmas.
radarsz yaklama kontrol derecesi / non-radar approach control
non-radar airport control degree Sorumluluk sahibi olduu kontroll hava sahas dahilindeki uaklara radarsz saha kontrol hizmeti salayan hava trafik kontrolrlerinin sahip olmas gereken derece.
radyo yn bulma istasyonu / radio directionfinding station Dier istasyonlarn ynlerini hesaplamak amacyla tasarlanm bir radyo istasyonu. ramp hizmeti / ramp service
degree Sorumluluk sahibi olduu kontrol sahas dahilinde, inen ve kalkan uaklar ile kontrol sahasn kullanan dier uaklara, radarsz yaklama
randevu noktas / rendezvous point Yol kava, kesien yol ya da baka bir yerde belirlenmi, acil duruma mdahale edecek personel ve aralarn uak kaza-krmnda olay yerine
226
Apronda uaklarn park ettirilmesi, yolcu, bagaj ve kargonun yklenmesi, boaltlmas ve apronda ihtiya duyduu dier hizmetlerin (de-/ anti-icing, temiz su ikmali, foseptik, yolcu merdiveni, air starter, APU, uak temizlii vb.) tamam.
HAVAYOLU
terimleri
sabit k
rapor noktas / reporting point Aletli uu kurallar iinde rapor edilmesi istenilen, bir seyrsefer yardmcs ile belirtilmi nokta. rayl sistem / monorail system
Tek hat zerinde havadan, el demeden seviye 5 blgesindeki kirli bagajlarn tanmasnda kullanlan sistem.
gitmeden nce talimat almalar iin belirlenmi yer.
rota / track
hava yoluna gre 2 boyutlu pozisyonunu belirtir.
reddedilmi kalk alan / rejected
refakatsiz bagaj / unaccompanied baggage Uak altnda (hold) tanmak zere kabul edilmi ve chek-in yapan yolcusu uakta bulunmayan bagaj. referans noktas / reference point rezerve / reserved
Havaalannn corafi pozisyonu belirlenmi bir noktas.
take-off area Bir heliport zerinde bulunan, performans snf 1de iletilen helikopterlerin bir reddedilmi kalk tamamlamalar iin elverili olan belirli bir alan.
rzgar kesmesi / wind shear Rzgarn hznda veya ynnde ksa mesafelerde meydana gelen ani deiiklikler. Bu deiiklikler yrtlma veya akma etkisi yaratabilir. Yatay veya dikey ynlerde ya da ayn anda her iki ynde birden grlebilir. rzgar yn gstergesi / wind direction indicator Havaalan Kontrol Kulesi ve kalk ya da ini yapmakta olan uan pilotu tarafndan grlebilecek bir noktaya tesis edilen, gece kullanlmas durumunda da klandrlan, rzgar yn bilgisini veren cihazlar.
Bir uan izdii yolun, yer zerindeki izdm olup, istikameti herhangi bir noktada kuzeyden (hakiki, manyetik veya grid) derece olarak ifade edilir.
risk analizi / risk analysis Kt hava koullarnn devam etme sresini analiz eden ve riski belirleyen bir alma. RNAV yaklamas / RNAV approach
Uucu personelin aylk uu planlamas dnda ihtiya duyulacak uu ve yer grevleri iin hazrlkl bulunmas hali.
sabit akm reglatr / constant
rota / route
Uaktaki RNAV ekipmanlarna dayanlarak seyrseferin yapld bir aletli yaklama usul. Uan corafi bir noktaya veya
sabit k / fixed light
227
Sabit bir noktadan bakldnda sabit iddette grnen bir k.
current regulators Seri aydnlatma devrelerinde yer alan armatrlerin ihtiya duyduu sabit akm iin gerekli gerilim seviyesindeki enerjiyi temin etmek ve deien gr artlarna gre klarn parlaklk seviyesini ayarlamak zere zel olarak dizayn edilmi elektrik devre elemanlar.
sabotaj
sabotaj / sabotage
Herhangi bir eyann tahribini, korku salmay, uluslararas sivil havaclk veya bunlara ait tesislerde gayri kanuni eylemler yaplmas sonucunu amalayan bir eylem veya bir iin bilerek yaplmas.
l uular iin salanan hava trafik kontrol hizmeti.
SAFA denetisi / SAFA (Safety
SAFA denetleme raporu / SAFA

inspection report
Assessment of Foreign Aircraft) inspector Havaalanlarmza ini kalk yapan yabanc hava aralarnn uluslararas uu emniyet standartlaryla uyumunu kontrol etmek amacyla uu ncesinde veya sonrasnda kontroln gerekletiren, SHGM personeli arasndan yetkilendirilmi teknik deneti. Assessment of Foreign Aircraft) coordinator SHGM personeli arasndan Sivil Havaclk Genel Mdr tarafndan grevlendirilen, yaplan SAFA denetlemelerinin SAFA veritabanna girilmesini salayan, SAFA veritabanna girilen bilgilerin doruluunu kontrol eden, veritabanndaki bilgilerin gizliliini salayan, tm SAFA faaliyetleriyle ilgili olarak EASA ile ibirlii yapan, uu emniyeti problemleri ieren denetleme raporlarnn EASAya gnderilmesini salayan, ulusal hava aralarmza ait SAFA raporlaryla ilgili dier lkelerin SAFA koordinatrleriyle ibirlii yapan, EASA kapsamnda gerekletirilen SAFA alma gruplarnda lkemizi temsil eden kii.
saha seyrseferi / area navigation

Uma kabiliyetinde olan uaklarn kullanmas amacyla oluturulmu; uaklarn istenilen uu rotasnda istasyon referansl seyrsefer yardmc cihazlarn kaverajnda veya yer istasyonlarndan bamsz uakta bulunan saha seyrsefer sistemine bal veya her iki sistemin beraber kullanm ile tesis edilmi saha seyrsefer yollar.
SAFA koordinatr / SAFA (Safety
saha seyrseferi yolu / area navigation route Saha seyrseferi yapabilme kapasitesinde olan hava aralarnn kullanm amacyla dzenlenmi ATS uu yolu. sahip konumundaki tayc /
sahipsiz bagaj / unclaimed bag-
owning carrier Bir birim ykleme aracnn (ULD) sahibi ya da kiralayan olan tayc.
SANA denetisi / SANA (Safety
saha kontrol hizmeti / area control service Kontrol sahalar iindeki kontrolULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Assessment of National Aircraft) inspector Havaalanlarmza ini kalk yapan yerli hava aralarnn uluslararas uu emniyet standartlaryla uyumunu kontrol etmek amacyla uu ncesinde veya sonrasnda kontro228
gage Bir havaalanna gelmi olup, herhangi bir yolcu tarafndan alnmam veya sahiplenilmemi bagaj.
HAVAYOLU
terimleri
sertlemi beton
ln gerekletiren, SHGM personeli arasndan yetkilendirilmi teknik deneti.
sektr / sector
Bir kontrolr grubu tarafndan kontrol edilen, koordinatlar belirlenmi ve tahsis edilmi bir radyo frekans bulunan hava sahas. /Kontrol sahasnn veya uu bilgi blgesinin bir paras.
sapma / deviation
SAR (Arama ve Kurtarma) Hizmeti / SAR (Search and Rescue)
Takip edilen yol gzerghndan, meteorolojik koullar ya da olaanst durumlar nedeniyle ayrlma.
sedimanter / sedimentary
D etmen ve sreler tarafndan yeryznn andrlmas ve meydana gelen eitli byklkteki unsurlarn tanarak ukur sahalarda (gl, deniz ve okyanus tabanlar gibi) biriktirilmesi sonucu oluan kaya tr.
Service Hava veya deniz vastalarnn karada, havada, su stnde ve su altnda tehlikeye maruz kalmas, kaybolmas veya kazaya uramas hallerinde bu vastalardaki ahslarn her trl ara, zel tehizat veya kurtarma birlikleri kullanlarak aranmas/bulunmas ve kurtarlmas ilemi.
sektrizasyon / sectorisation Bir FIRn (uu bilgi blgesi) birka sektre ayrlmas. serbest klnan sapma eii /
seri trafo / serial transformer
cleared level deviation threshold Serbest klnan bir seviyeye uyumsuzluun olumaya baladn tanmlayan izleme kriteri parametresi.
sertifikalandrma (havaclk gvenlii) / certification (security)
Seri aydnlatma devrelerinin kullanld pist aydnlatma sistemlerinde, armatrn ihtiya duyduu gerilimi temin etmek zere yksek dzeyde izolasyon salayan elektrik devre elemanlar.
segregasyon (ayrma) / segre-
sekonder kablo / secondary cables Seri aydnlatma sistemlerinde, izolasyon trafosu ile armatr arasndaki elektriksel irtibat salayan kablolar. sekonder kablo ek kiti / secon-
gation Betonu oluturan malzemenin birbirinden ayrlmas ve betonun niformluunu yitirmesi.
Havaclk gvenlii konusundaki yetkili otorite tarafndan veya otorite adna, bir kiinin kendisine atanan grevlerini yerine getirmek iin gerekli yeterlii, otorite tarafndan kabul edilen veya belirlenen seviyede saladnn resm deerlendirmesi ve teyidi.
sertifikal havaalan / certified
229
dary cables connector kits Sekoder kablo eklerinde kullanlmak zere zel olarak dizayn edilmi ek muhteviyat.
sertlemi beton / hardened concrete Katlama olayndan sonraki duruma verilen ad.
aerodrome letmecisine bir havaalan sertifikas verilmi olan bir havaalan.
servis paneli
servis paneli / service panel

Su, lavabo, yer elektrik balantlar gibi uak hizmetlerinin salanmasnda kullanlan giri noktas ve kapakl dier servis blmeleri.
ses haberleme sistemi / voice
seyyar havaclk hizmeti / aero-
uaa, bir noktadan dierine klavuz bilgi / pozisyon bilgisi salayan herhangi bir grsel veya elektronik yardmcya verilen ad. nautical mobile service Uak istasyonu ile havaclk istasyonu veya uak istasyonlar arasnda salanan radyo haberleme hizmeti.
sessizlik konisi / cone of silence
communication system Hava trafik kontrol hizmetinde pilot, kontrolr ve ilgili dier birimlerin telefon ve telsiz haberlemesini salayan santral sistemi.
seviye / level
seyir irtifas / cruising altitude Yol seviyesi boyunca muhafaza edilen irtifa. seyir seviyesi / cruising level
Uutaki bir hava aracnn dikey konumunu belirtmek zere genellikle ykseklik, uu seviyesi ve irtifa iin kullanlan genel bir terim.
Yksek alarda anten performansnn limitlerine bal olarak radar kapsamnda oluan boluk.
seyyar havaclk istasyonu / aeronautical mobile station Havaclk istasyonlar ile hava arac istasyonlar arasnda acil durum pozisyon belirleyici radyo cihazlar, nceden belirlenmi acil durum frekanslar ile tehiz edilmi arama kurtarma istasyonu olarak grev yapan istasyon. SHD-T35
09.06.1962 tarihli ve 11124 sayl Resm Gazetede yaymlanan Ulatrma Bakanl Sivil Havaclk Dairesi Uak Bakm Teknisyeni lisans talimat.
seyir trman / cruise climb
Bir hava aracnn uuunun nemli bir blmnde muhafaza ettii seviye.
SHT-21.1
seyir, yolculuk / cruise Uygun olan seviye ve hzda yol almak. seyrsefer / navigation seyrsefer yardmcs / naviga-
Bir uan belirli bir (rate) derece ile yapm olduu trmanma manevras (teknii).
Bir uan bir noktadan baka bir noktaya seyahati. tional aid Yerde veya havada uu esnasnda
SHY-147 / 30.04.2006 tarihli ve 26154 sayl Resm Gazetede yaymlanan Hava Arac Bakm Eitimi Kurulular Ynetmelii. SHY-14A /
14.05.2002 tarihli ve 24755 Sayl
230
SHY 6601 16.05.2007 tarihli ve 26524 sayl Resm Gazetede yaymlanan hava arac Bakm Personeli Lisans Ynetmelii.
Ulatrma Bakanlnca yaymlanan Uua Elverililik Sertifikas Verilme ve/veya Temdit Edilme Kurallar konulu talimat.
HAVAYOLU
terimleri
sivil hava seyrsefer hizmetleri organizasyonu
SHY-66 / 16.06.2005 tarihli ve 25847 sayl Resm Gazetede yaymlanan Hava Arac Onaylayc Personel Ynetmelii. SHY-6A /
Resm Gazetede yaymlanan Havaalan Yapm, letim ve Sertifikalandrma Ynetmelii.
snr / boundary
Sistemleri birbirinden ayrmak iin kullanlan snrlandrma izgisi.
SHY-M 19.08.2004 tarihli ve 25558 sayl Resm Gazetede yaymlanan Ticari Hava Tama letmeleri Bakm Sistemi Ynetmelii. s (derin olmayan) kazan / shallow base Gml tip pist aydnlatma armatrlerinin montajnda kullanlan ve yalnzca armatrn st ksmn ihtiva edebilen, derin olmayan montaj kazanlar. shhi iyeri / medical business field sfr mod A / zero mode A 0000 ile gsterilen geersiz mod A.
16.06.1984 tarihli ve 18433 sayl Resm Gazetede yaymlanan Ticari Hava Tama letmeleri Ynetmelii.
snr ara sistemi / boundary intermediate system Ara sistem, iki ayr rota ya da idari kavramlar arasnda bilgi iletilebilmesi. snr gei sahas / cross border
sral yanp snen (akar) klar / sequenced flashing lights
area zel operasyonel ihtiyalar iin uluslararas snrlarda oluturulan geici ayrma sahas.
231
ground Zemin emniyet gerilmesi 0,7-1,0 kg/ cm olan zeminler.
sktrlm stabilize dolgu zemin / compressed stabilized filling
Sivil hava ulamna ak havaalanlarnda bulunan ve 05.04.2008 tarihli ve 26838 sayl Resm Gazetede yaymlanan Sivil Hava Ulamna Ak Havaalanlarnda Yer Alan Gayrishhi yerleri in yeri Ama ve alma Ruhsatlarna likin Ynetmelii (SHY-33A) kapsam dnda kalan iyerleri.
silt / silt Zemin snf silt ve dane bykl ayrmna gre snflandrlm organik olmayan, taneli savak ve olduka ince (kilden daha kaba, ancak kumdan daha kk taneli) bir malzeme. sinyalizasyon (aldis) lambas /
Dk gr artlarnda yaklama klarnn etkinliini arttrmak zere, yaklama k sistemi ierisinde 30 metre aralklarla yerletirilmi, en dtan eie doru sral olarak, dakikada 60-120 defa yanp snen beyaz renkli ok yksek younluklu k sistemi.
tion services organization (CANSO)
sivil hava seyrsefer hizmetleri organizasyonu / civil air naviga-
signalling lamp Herhangi bir elektronik muhabere sisteminin kullanmnn mmkn olmad durumlarda, kule tarafndan, pist, apron ve taksi yolunda bulunan uak ya da dier aralarla muhabere salamak zere, mors alfabesi ile krmz, yeil ve beyaz renkli klarla iaret verebilen cihaz.
Sivil Havaclk Genel Mdrl
Hava seyrsefer hizmetlerinin salanmas sorumluluunu stlenen bamsz organizasyonlarn birleerek oluturduu bir meslek birlii.
Sivil Havaclk Genel Mdrl
sivil havaclk gvenlii / civil aviation security Sivil havacl yasad mdahale eylemine kar koruma amal tedbirler ve insan ve doal kaynaklarn birleimi. sivil havaclk otoritesi / civil
/ Directorate General of Civil Aviation Kamu tzel kiiliine haiz, zel bteli; Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Bakanlna bal; sivil havaclk sektrnde kural koyma, denetleme ve yaptrm uygulama ilerini yrtmekle grevli idare.
son yaklama / final approach Belirlenmi bir son yaklama fiksi ya da belirlenmemi ise herhangi bir nokta ya da fiksten balayan aletle yaklama usulnn bir paras olarak; A) Belirlenmi ise, son kaide dnnn (procedure turn), esas dnn (base turn) bitiminde ya da racetrack usulnde inbound baa dnnde ya da, B) Yaklama usulnde belirtilen son yaklama bana intercept olunan noktada balar meydan civarnda; (a) iniin gerekletirilecei; ya da (b) pas geme ynteminin balayaca noktada sona erer. son yaklama blm / final approach segment boyutlu geometrik bir yolu tanmlayan ve uaklarn son yaklamada uuuna devam etmesi beklenen dz bir hat.
sivil/asker koordinasyonu /
slamp (kme) / slump
kme. Betonun (kvamnn) llebilen oturmas.
civil/military coordination Hava seyrsefer emniyeti, etkinlii ve hava sahasnn uyumlu kullanmn salamak iin gerekli, sivil ve asker birimler arasndaki iletiim.
aviation authority Herhangi bir uluslararas hava sahas iinde ICAO tarafndan sorumlu tahsis edilen ve i hat snrlar ierisinde havaclk kullanclarna hizmet salamakla ykml organizasyon.
son yaklama hatt / final approach course Aletli yaklama yapan bir uan pisti karlamasn salayan hat. son yaklama ve kalk alan (FATO) / final approach and take-off
son yaklama fiksi / final approach fix Yaymlanm aletli alalma usulnn balad nokta.
slot / slot
Dzenli bir hava trafik ak salanabilmesi iin bir havaalannda belirli bir tarihte bir hava aracnn hareketi iin kullanlabilir ya da programlanm var ya da gidi saati.
sorumlu kaptan pilot / pilot in command Ortaklk tarafndan belirlenen ve uuun sevk ve idaresinden sorumlu
232
area Havada asl kalmaya veya inie ynelik yaklama manevrasnn son aamasnn zerinde tamamland ve kalk manevrasnn balatld belirli bir alan.
HAVAYOLU
terimleri
sulu kar
sorumlu kaptan pilot karar / decision of pilot in command Ortaklk tarafndan belirlenen kstaslar dahilinde uu grev ve dinlenme srelerinin uzatlmas ve/ veya ksaltlmas iin sorumlu kaptan pilot tarafndan alnan karar. sorumlu pilot / pilotin-command
kaptan pilot veya acil durumlarda, kaptan pilotun grev yapamamas durumunda geici olarak bu grevi stlenecek pilot.
Hava seyrseferi iin temel olacak tm enlem ve boylamlarn lmnn yapld kabul edilmi yeryz lm sistemi.
standart operasyon usulleri /
stabilite / stability
Dayanm.
Uu sresi boyunca, hava aracnn emniyet ve operasyonundan sorumlu pilot.
standart / standard Ulusal ve uluslararas sivil havaclk otoriteleri ile yasa koyucular tarafndan dokmante edilen, uygulanmas ortaklk iinde mecbur klnm olan sistematik kurallar btn. standart aletli kalk / standard
instrumental departure Bir uan kalkn takiben havayoluna kadar izleyecei standart hava trafik hizmet rotas.
agreement Yer hizmetleri kurulular ile hava tayclar arasnda veya Havaalanlar Yer Hizmetleri Ynetmeliinde (SHY-22) yer alan zel yetkilere dayanlarak hava tayclarnn kendi aralarnda yapacaklar standart anlama.
standart yer hizmetleri anlamas / standard ground handling
standard operating procedures Kontrolrlerin sorumluluklarnn koordine edilerek uygulamalarn standart hale getirilmesi.
statik yk tayc yzey / static load-bearing surface zerinde bulunan bir helikopterin ktlesini tayabilecek bir yzey. su arac / portable water truck su-imento oran / water-cement
dard geodetic system

233
standart geli rotas / standard arrival route Bir yaklama uygulamasnda, uan havayolundan ayrlp ilk yaklama fiksine geliini belirleyen hava trafik hizmet rotas. standart geodetik sistem / stan-
standart dn oran / standard turn rate Saniyede 3 derecelik dn.
su dedektr / water detector
su ikmal arac /water supply vehicle Uaklarn su ihtiyacn karlamak iin ikmal yapan zel donanml ara. sulu kar / slush
Yakt ierisinde bulunan suyu gsteren kimyasal kapsl.
ratio Taze betonda etkili su ieriinin imento ktlesine oran.
Uaklara kullanm amal temiz su veren ara.
Ayak burnu veya topuu ile vurulduunda dalacak ekilde suya

srekli uu plan
doymu kar; zgl arlk: 0,5 ile 0,8 aras.
pheli bagaj / suspected baggage

%100 bagaj tarama sisteminde, taramadan geen ve yaplan inceleme sonrasnda (patlayc madde veya dzenei olduu varsaylan) kirli olarak ayrlan bagajlarn ulat en son nokta.
srekli uu plan / repetitive
SWIM (Sistem Genelinde/apnda Bilgi Ynetimi / System-Wide
flight plan Sk sk tekrarlanan, dzenli olarak yaplan temel baz zellikleri benzer olan belirli uulara ait bir uu plan.
Information Management ) Karlkl alabilirlik esasna dayal olarak havaclk bilgi/verilerinin sistemler aras zerinde mutabk kalnan format, yap ve kalitede doru yer ve doru zamanda iletilmesini salayan global bir sistemdir.
pheli madde kullanm / problematic use of substances Havaclk personelince bir veya daha fazla uyarc madde kullanm: a. Kullancya dorudan zarar verecek veya dierlerinin canlar, salklar ve refahn tehlikeye atacak zarar vermesi, b. Mesleki, sosyal, fiziksel veya sorunlara yol aacak bozulmalara veya bunlar daha da arttracak ekilde olur.
artl rota / conditional route

Bir hava trafik hizmet yolu veya bir parasnn zel koullar altnda kullanlmas veya planlanmasdr. artl rotalar, aktivitenin beklenen seviyeleri, ilgili uu planlar gibi deiik nedenlere bal olarak eitli kategorilere ayrlabilirler.
tahditli saha / restricted area Bir lkenin hkmranlk blgesinde olup iinde uu yaplmasnn belli artlara baland sahalar. tahditsiz alan / unrestricted area Bir hava meydannda, genel kamuya ak veya giriin baka ekilde tahditsiz olduu blmleri. tahmin geen toplam zaman /
phe hali / uncertainty phase Bir hava arac ve yolcularnn emniyetinden phe edilmesini gerektirecek belirsizliin var olmas durumu.
ist / schist Mika, klorit, talk ve hornblend mineralleri ieren magmatik veya tortul kayalarn orta dereceli bakalama uramas ile oluan kaya.
tahmin seyrsefer / dead reckoning navigation
total estimated elapsed time IFR uular iin, kalktan belirli bir noktaya varncaya kadar geen tahmin toplam zaman. VFR uular iin kalktan var meydanna kadar geen tahmin toplam zaman.
234
HAVAYOLU
terimleri
taksi yolu eridi
Yn, hz ve zaman gibi verileri gz nne alarak belirlenen bir konumdan ilerleyerek konum tahmin ederek yaplan seyrsefer.
takip-et arac / follow-me vehicle
taksi bekleme pozisyonu / taxi holding position Taksi yapmakta olan uak ve dier aralarn, pistten yeteri kadar uzaklkta bekletilmeleri iin belirtilmi pozisyon. taksi yapma / taxing
Bir hava aracnn hava meydannda ini ve kalk koular hari, kendi motor gc ile yapm olduu manevra.
taksi / taxi Uan yerde yapt hareket anlamndadr: park yerinden kalk kousuna balayana kadar olan kalk taksi ve geli taksi kavramlarn iine alan safha.
takoz ekme zaman / estimated off-block time Bir hava aracnn kalk ile ilgili olarak harekete balayaca tahmin edilen zaman.
PAT sahalarnda ynlendirme ve kontrol hizmetlerinde kullanlan zel donanml ara.
B) Apron taksi yolu: Taksi yollar ann bir paras olup; hava aracnn apronu katetmesine imkn veren blm. C) Hzl taksi yolu: Pistle uygun bir a ile balants olan ve ini yapan hava aracnn pisti en az igal edecek ekilde yksek bir hzda terk etmesine imkn veren taksi yolu.
taksi yolu kava / taxiway intersection ki veya daha fazla taksi yolunun birleme yeri. taksiyolu kenar klar /
taksi yolu / taxiway
235
Bir kara meydannda hava aralarnn taksi yapmalar ve meydann bir noktasn dierine balamay amalayan tanmlanm yollar olup aadaki blmlere ayrlr: A) Hava arac bekleme taksi yolu: Apronun bir paras olup; hava aracna yalnzca bekleme imkn tannan blm.
taksiyolu merkez hatt klar / taxiway center line lights Dk gr artlarnda, taksi yolu merkez hattn belirlemek zere, en fazla 30 metre aralklarla yerletirilmi, pisti terk edilerde pist eksen klar ile durma barlar arasnda yer alanlar -sar-yeil renkli, dierleri yeil renkli klar. taksi yolu eridi / taxiway strip
Taksi yolunda faaliyette bulunan bir ua korumas ve kazaen taksi yolu dna kan bir uaa gelecek hasar riskini azaltmas ngrlen bir taksi yolunu kapsayan bir alan.
taxiway edge lights Taksi yolu kenarn belirlemek zere, en fazla 60 metre aralklarla yerletirilmi mavi renkli klar.
taksiyolu bilgilendirme levhalar
Uan bulunduu konum, gidecei yn veya var noktasn bildirmek zere, sar zemin zerine siyah harf ya da rakamlardan oluan, pist veya taksi yolu kenarna monte edilen kl levhalar.
taksiyolu bilgilendirme levhalar / taxiway nformation signs
niyeti ile ilgili bilgi sahibi olunan trafik.
tantma / ident Uak transponder tanmlama fonksiyonunun pilot tarafndan aktif hale getirilmesi talebi. tantma bikn / identification
taktik hava seyrsefer sistemi /
tam acil bekleme noktas / full emergency standby point Tehlikenin nemli boyutlara ulamas halinde kurtarma ve yangnla mcadele ekiplerinin uak cinsine bal olarak pist kenarlarnda nceden seilerek hazrlkl olarak bekledii yerler. tampon blge / buffer zone
Bir blgenin etrafndaki hava sahasnn tahmin edilemeyen bir gvenlik ayla korunmas.
tactical air navigation system Yerde, gemide veya zel ekipmanlarla tesis edilmi bir uakta bulunan, pilota ynlenme ve mesafe bilgisi veren, UHF yayn yapan radyo seyrsefer sistemi.
tanker / refueller Uaa yakt ikmali iin kullanlan ve arkasndaki tanknda yakt bulunan ara. tarifesiz sefer / charter flight
beacon Belirli bir referans noktasnn tanmlanabilmesi iin kodlu bir sinyal yayan bir havaclk bikn.
tanmlanamayan bagaj / unidentified baggage Bir hava meydannda yolcu tarafndan alnmam ya da ait olduu yolcu tespit edilmemi, zerinde bagaj fii olan veya olmayan bagaj. tanmlanm veri / static data
tanml trafik / known traffic
Hava Trafik Kontrol Merkezince hakknda ykseklik, pozisyon ve

Daha nceden tanmlanm temel bir konuyu esas alan hava trafik hizmet fonksiyonlarnn operasyonu konusundaki bilgi.
tanan ton-km / carried ton-km Uu bacaklar mesafeleri ile yk (ton) miktarnn arpmlarnn toplam.
236
tama ileri komisyoncusu / freight forwarder Btn tama trlerinde; sevkiyat, datm, depolama, gmrkleme ve sigorta hizmetlerini gerekletiren, aktif bir iletme ana sahip olan ve anahtar teslim lojistik hizmeti veren organizatr kurulu/cret karlnda kendi adna ve bir mvekkil hesabna eya tamay meslek edinmi olan kurulu.
tama gc / bearing capacity Bir yapnn birim alana yapaca maksimum basncnn, o yapnn fonksiyonunu veya yapsal btnln bozmayacak maksimum deeri.
ta mastik asfalt / stone mastic Modifiye edilmi asfalt.
Belirli bir dzene bal kalmadan tarifeli seferler dnda yaplan seferler.
HAVAYOLU
terimleri
tek ynl klar
tanan yolcu-km / carried passenger-km Uu bacaklar mesafeleri ile seyahat eden cretli yolcu saylarnn arpmlarnn toplam.
tayc faz izleme GNSS alcs / carrier phase tracking GNSS receiver Zamann bir blmnde veya tmnde GNSS veri ileme tekniklerinin normal kullanm iin gerekli bir alc. tavsiye niteliindeki genelge (sirkler) / advisory circular
FAA tarafndan 14 gnde bir datlan, uu emniyeti ile ilgili bilgileri kapsayan genelgeler.
tehlike hali / distress phase Bir hava arac ve iindekilerin, kesin ve yakn bir tehlikenin iinde veya acil yardm gereklilii konusunda nedenlerin var olduu durum. tehlike ikaz / nuisance warning
Grevli kontrolrn grmemesi durumunda, uaklarn tehlikeli gei yapacan ikaz eden sistem.
tehlike bikn / hazard beacon Hava seyrseferine olan bir tehlikeyi belirtmek zere kullanlan bir havaclk bikn.
grntlerini ekrana yanstr ve Xray cihaz operatrlerine sz konusu maddeleri alglayabilme, ayrt edebilme yetenekleri konusunda annda bilgi salar.
tavsiyeli / advisory
Kontrolrn planlamasna k tutan, mevcuttaki veya ileri aamadaki uygulamalarnda kontrolr uyaran bir mesaj.
tavsiyeli yol / advisory route erisinde (gzergh boyunca) hava trafik tavsiye hizmetinin saland tanmlanm yol. tehdit unsurlarnn grntlenmesi / threat image projection
tavsiyeli hava sahas / advisory airspace erisinde hava trafik tavsiye hizmetinin saland tanmlanm ya da snrlar belirlenmi hava sahas.
gerous goods regulations Tehlikeli madde snfna giren maddelerin hava yoluyla tanmas ile ilgili olarak IATA DGR esas olmak zere Tehlikeli Maddeler Tama Ynergesinin 05 Genel Esaslar maddesinde belirtilen dier kaynaklarda yer alan kurallar.
tehlikeli madde kurallar / dan-
tehlikeli maddeler / dangerous
237
Belirli X-ray cihazlarna yklenebilecek, yetkili otorite tarafndan onaylanan yazlm program. Bu program, incelenen gerek bir antann X-ray grnts stne, yazlmda yer alan tehdit maddelerinin (rnein silah, bak, imal edilmi patlayc dzenenekler gibi) sanal grntlerini veya tehdit maddelerini ieren antalarn tam sanal
tek ynl klar / unidirectional lights Pist sonu, eik, yaklama, tekerlek
tehlikeli saha / danger area Belirli zamanlarda ierisinde uu emniyeti iin tehlikeli faaliyetlerin olduu snrlar belirli sahalar.
goods nsan salna, gvenliine, malna ya da ortamna nemli risk arz edebilen ve MSGGP Ek-20 tehlikeli maddeler listesinde gsterilen veya Eke gre tasnif edilen madde ya da malzemeler.
teker koyma blgesi
teker koyma blgesi / touchdown zone Pist eiinin ilerisinde bulunan ve uaklarn ini srasnda ilk temas etmesi istenilen pist blm. teknik ini / technical landing
temas, taksi eksen klar gibi tek yne k veren armatrler.
teknik ve operasyonel monitr
temdit / validation Bir yetkinin veya onayn, geerlilik sresi bitmeden gereksinimlerin yerine getirilmesi kouluyla, sahibine salad imtiyazlarn daha sonraki belirli bir periyoda kadar uzatlmas. temel / base course
/ technical and operating monitor stasyon, RDP ve FDP sistemlerinin tm mevcut durumlarn grebilme ve istasyondaki sistemleri uzaktan kumanda etme imkan veren bir konsol.
Herhangi fiziksel bir yk deiimi olmayan, ticari sebepler dndaki sebeplerle yaplan bir ini.
temelalt / subbase Tevsiye yzeyi zerine serilen ve genellikle kum, akl, ta kr, yksek frn crufu gibi daneli malzemeden (granler malzeme) ina olunan tabaka.
SHY 66-01 Hava Arac Bakm Personeli Lisans Ynetmelii tarafndan gerekli grlen bakm deneyim sresinin azaltlmasn salayacak dzeyde eitim ve deneyim vermek.
tercihli yaklama / optional approach Pilot tarafndan talep edilir ve uygulanr. Bunun sonucunda pilot touch-and-go (teker koyup kalkma), missed approach (pas geme), low approach (alak gei) stop-and-go (duru-kalk) veya full stop landing (initen sonra durma) amal yaklama yapabilir. terminal / terminal
Yolcularn uu ncesi ve uu sonras ilemleri yaplan, bnyesinde hava ulatrma hizmeti ile ilgili kurulu ve kolaylk tesislerini bulunduran bina veya binalar grubu.
temel eitim / basic training ATS ortamnda konuyla ilgili temel bilgi ve yeteneklerin kazandrlmas. temel eitim kursu (hava arac bakm personeli iin) / basic
trainin course (aircraft maintenance personnel)
Temel alt tabakas ile kaplama tabakas arasna yerletirilen ve granlometrisi ile dier koullar belli olan doal kum, doal akl veya krmata ile az miktarda balayc ince malzemeden oluan tabaka.
terminal iletme kitab / termi-
nal operating book SHT-33B hkmlerine gre terminal iletme ruhsat alacak olan terminal iletmecilerinin hazrlamas gere238
HAVAYOLU
terimleri
trafik bilgisi
ken ve terminalin iletimine ynelik genel organizasyon yaps, hizmet yeterlilikleri, terminal zellikleri, teknik sistem yeterlilikleri, bakm ve onarm faaliyetleri gibi konular kapsayan dokman.
test rig / test rig tehis etme / diagnosing artlarn deimesiyle ya da yeni bilgilerin ilenmesiyle deien trafik durumunun tanmlanmas ilemi.
Tesiste test amal kullanlan dzenek.
terminal iletmecisi / terminal
ters yayn / back course Konvansiyonel aletli alalma sistemlerinde, meteorolojik artlarn pilotun grerek referans almasn engellemesi durumunda, lokalizeri takip eden uan piste direkt yaklaabilmesi iin sa veya sol ynl yatay ynlendirilmesine yardmc olan yayn. tescil / registration
Ulusal sivil havaclk otoritelerince uaklarn hangi lkeye ait olduklarnn belirlenmesi amacyla kayt altna alnmas. Hava aracnn tescilinin kaytl olduu devlet.
terminal kontrol sahas / terminal control area Bir veya daha fazla havaalan civarnda bulunan ATS yollarnn birletii yerde kurulan, yatay ve dikey snrlar belli sahalar.
operator Sivil hava ulamna ak havaalanlarnda havaalan iletmecisi dnda, yap-ilet-devret modeli vb. ekillerde terminal iletmecilii yapan iletme.
ticari hava arac / commercial aircraft Ticari uu yapmak zere SHGM tarafndan tescil edilmi ve performans limitleri SHY-6A Ynetmeliinde belirtilen limitleri ve zellikleri tayan hava aralar.
ticari uu / commercial flight creti karl yolcu, yk ve posta tamak zere yaplan uular.
ticari kk hava taycs / commercial small aircraft Filodaki hava aralarnn toplam azami kalk arl 200 tonu gemeyen, tarifeli veya tarifesiz seferler yapan ticari hava taycs.
ticari yk, ticari eya / cargo Bir hava aracnda postadan ya da kii yannda tanan bagajdan ayr tanan tm mallar. topraklama / bonding
touch-and-go / touch-and-go
Yakt ak srasnda tehlike yaratabilecek statik elektrii dengeleme iin yaplan ilem. Bir uan durmadan ya da pisti terk etmeden inii ve mteakiben kalk.
tescil devleti / state of registry
teslim alacak olan tayc /
239
receiving carrier Bir birim ykleme aracn, transfer eden bir taycdan, bir transfer noktasnda alan bir tayc.
trafik bilgisi / traffic information Bir hava aracna bilinen ya da gzlemlenen, kendisine sorun tekil edebilecek trafiklerin bilgisini vermek suretiyle pilotun arpmadan kanmasna yardmc olmak iin verilen bilgi.
trafik nleme tavsiyesi
trafik nleme tavsiyesi / traffic
trafik tavsiyesi / traffic advisory
avoidance advice Bir ATS nitesi tarafndan, belirlenen manevralarla herhangi bir arpmay nlemek amacyla pilota yardmc olmak zere yaplan tavsiye. Pilota sorun tekil edebilecek trafiin bilgisi.
tuvenan / all-in aggregate Dereden karlm, elenmemi veya ykanmam, olduu gibi kullanlan kum-akl karm yap malzemesi. tm amalar iin yaplandrlm Eurocontrol gzetim veri deiimi / all-purpose structured
Eurocontrol surveillance information exchange Eurocontrol tarafndan gzetim veri deiimi iin gelitirilen bir standart. Dikine aklarla sistematik irtifa deiiklikleri olmakszn meydana gelinen salnmlar.
ring carrier Bir birim ykleme cihazn, teslim alacak olan bir taycya, bir transfer noktasnda aktaran bir tayc.
transfer bagaj / transfer baggage ki farkl sefer arasnda nakli gerekletirilen bagaj. transfer eden tayc / transfer-
trblans / turbulence
Trk Hava Kurumu / Turkish
sit passengers Farkl uaklarla ya da ayn ama farkl uu numarasna sahip uakla, 24 saat iinde havaalanna varp ayrlan yolcular.
transfer veya dolayl transit yolcular / transfer or indirect tran-
transfer yolcu / transfer passenger

kili uu arasnda direkt balant yapan yolcu.
transit (st gei) uu / over-
ndii hava meydannda, bir mddet bekledikten sonra, ayn hava arac ile yoluna devam eden yolcu.
transit uu / transit flight Ticari sebeplerle bir ara ini yapp yk deiimi olan uak. transit yolcu / transit passenger
flight Bir hava aracnn bir lke hava sahasn, herhangi bir yere inmeksizin katetmesi.
Trk Hava Sahas / Turkish Airspace Trkiye Cumhuriyeti Devletinin egemenlii altnda bulunan kara lkesi ile buna bitiik olan i sularn ve karasularnn stnde bulunan hava sahas.
Aeronautical Association Sportif havaclk alannda Trk genliine cretsiz havaclk eitimi veren ve Uluslararas Havaclk Federasyonu nezdinde Trkiyeyi tm sportif havaclk dallarnda temsil eden, kr amac gtmeyen bir kurulu.
uaa gre meydan uzunluu /

aerodrome reference field length Bir uan; durgun hava, 0 pist eimi, deniz seviyesi ve standart
240
HAVAYOLU
terimleri
uak referans baz uzunluu
uan tanmlanmas / aircraft identification Belirlenmi koullara gre bir uan karlkl iletiim ile hava trafik hizmeti verebilmek amacyla tanmlanmas. uak / aircraft/airplane
atmosfer artlarnda azami kalk kitlesi ile kalkabilecei en az meydan uzunluu.
Hareket sahalar ve yaknlarnda uak kazasnn meydana geldii blge.
uak kazas / aircraft accident
uak krm / aircraft incident
Uan almas srasnda, herhangi bir insann lmesi veya ciddi bir ekilde yaralanmas ya da uan hasar grmesi ile sonulanan kaza.
Havadan ar, motor gc ile seyreden kara, deniz veya kara ve denize inip kalkabilen hava arac.
uak mrettabat belgesi / land-
Uan almas ile ilgili olarak, dzeltilmedii takdirde gvenlii etkileyebilecek olan vaka.
uak alt bagaj / hold baggage Bir hava aracnn yk blmnde tanan bagajlar. uak akmalar / aircraft con-
uak eki demiri / tow-bar
uak durma yeri / aircraft stand
Uak ile uak itme/ekme arac (tow-car) arasna taklarak uan itilmesi ve ekilmesi ilemlerinde kullanlan tehizat. Uaklarn park etmesi iin apronda belirlenmi yerler.
fliction Belirlenmi minimum ayrma kriterlerinin altnda, uaklar arasnda meydana gelen karlamalar.
uak park taksi yolu / aircraft park taxiway Apronun, uak park yerine geii salayan taksi yolu olarak ayrlm blm. uak park yeri / aircraft stand
ing card Uluslararas hava nakil vastalarnda uucu personel olarak grev yapanlara SHGM tarafndan tanzim edilen ve grevleri sresince hava hudut kaplarndan giri ve klarn salayan pasaport yerine geen belge.
uak referans baz uzunluu /
Bir apron zerinde, bir uan park etmesi iin kullanlmak zere ngrlen belirli bir alan.
craft accident area
uak itme/ekme arac / tow-car Uaklarn itilmesi/ekilmesi ilerinde kullanlan zel donanml ara. uak kaza krm blgesi / air-
airplane reference field length Sertifikalandrma otoritesi tarafndan ngrlen ilgili uak uu el kitabnda veya uak imalatsnn muadil verilerinde yer alan, maksimum onayl kalk ktlesinde, deniz seviyesinde, standart atmosfer koullarnda, sakin hava ve sfr pist eimi artlarnda kalk iin gereULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
241
uak snflandrma numaras
ken minimum baz uzunluu. Baz uzunluu, uygulanabilir olduu taktirde uaklar iin dengelenmi baz uzunluu, veya dier durumlarda kalk mesafesi.
uak snflandrma numaras /
uak yakn gemesi / aircraft
uak yaklama kategorisi / air-
uucu ekip / flight crew Hava aracnn sevk ve idaresiyle grevli pilotlar, uu mhendisleri ile sertifikal kabin ii emniyet ve dier hizmetlerin yrtlmesiyle grevli kabin ekibi ve ykleme grevlileri, uak tipine gre uu mhendisi kapsamnda gerektiinde seyrsefer ve radyo operatrleri. uu / flight
Ayn uu numarasyla yaplan uu safhalarnn says veya uu safhasndaki bir uan hareketi.
craft approach category Uaklar iin; azami ini arlndayken, ini d grnndeki stall (tutunamama) hznn 1,3 kat hza dayandrlarak belirlenmi kategoriler.
proximity Uaklar arasnda, uluslararas kurallarla belirlenmi ayrma minimumlarnn altna dld durum.
aircraft classification number Belirli bir standart alt zemin iin, bir uan bir kaplama zerindeki nispi etkisini ifade eden rakam.
uu bilgi blgesi / flight information region Yatay ve dikey snrlar ile tanmlanm, ierisinde uu bilgi ve ikaz hizmeti verilen hava sahas. uu bilgi servisi / flight informa-
uu eitim organizasyonu / flight training organisation Pilot yetitirmek zere, kendi uucu kadro elemanlar ile ticari/genel ve sportif havaclk faaliyetlerinde bulunmak zere, ulusal ve uluslararas kurallar erevesinde eitim veren, uu eitimi, sentetik uu eitimi, teorik eitimlerinin uyguland, personel, tesis, uak, dokman, finans, kalite ve kaytlarn kapsayan, SHGM ve Mill Eitim Bakanl tarafndan uu okulu olarak yetkilendirilen eitim organizasyonu. uu ekibi / flight crew
Hava aracnn sevk ve idaresinden sorumlu pilotlar ve uu mhendisleri ile hizmetlerden sorumlu kabin memurlar.
tion service Uularn verimli ve gvenli bir ekilde olmas iin, yararl bilgi ve tavsiye verme amacyla kurulan bir hizmet birimi.
uu ekibi ibirlii / flight crew cooperation Sorumlu pilot idaresinde uu ekibinin uyumlu bir ibirlii iinde takm olarak almas. uu ekibi yesi / flight crew
member Uu esnasnda bir hava aracnn operasyonundan sorumlu lisansl personel. period
uu ba / heading
Bir hava aracnn uzunlamasna ekseninin gsterdii yn olup kuzeyden derece olarak ifade edilir.
uu grev sresi / flight duty
242
HAVAYOLU
terimleri
uu ryeti
Tek bir uu ya da uu serilerinden olumu bir uu grevi iin, uu ekip yesinin uu hazrl ile balayan ve ayn uu veya uu serilerinin sonundaki tm uu grevlerinden muaf tutulduu toplam sre.
uu gr/ryeti / flight visi-
uu harekt / flight operation
uu kayt cihaz / flight recording
Planlanm bir uu iin uu ekibinin hava aracnn bindii andan motorlarn durdurarak hava aracn sorumlulara teslim ettii ana kadar geen sre iindeki tm faaliyetleri.
bility Uutaki bir uan pilot mahallinden ileriye doru gr mesafesi.
uu kontrol / flight check/cali-
uu mhendisi / flight engineer Uu iletme el kitaplar gereince hava aracnda bulunmas ve pilotlardan baka kokpitte grev yapmas gerekli olan sertifikal personel. uu mrettebat yesi / flight
bration Konulmu toleranslar karlayp karlamadn belirlemek amacyla bir seyrsefer yardmcsnn uuta aratrlmas.
device Hava arac zerinde takl bulunan, kaza ve olaylarn soruturulmasnda yardmc olarak kullanlan her tip kayt cihaz.
uu ncesi bilgi blteni / preflight information bulletin Uu ncesinde hazrlanan, uu operasyonu asndan nem arz eden geerli NOTAM bilgisinin bir sunumu. uu ncesi kontrol / pre-flight inspection Bir hava aracnn amalanan uu iin elverili olmasn temin etmek amacyla uu ncesi yaplan kontrol (bu kontrol, arza giderme ilemini kapsamaz). uu plan / flight plan
Bir hava aracnn tasarlanan uuuna ya da uuun bir blmne ilikin olarak hava trafik hizmet birimlerine salanan zel formatl bilgi.
uu operasyonu sreci / flight operation process Uu ekibinin uu operasyonuna balad meydandan grev almalar ile balayp, uuun bitiminde de brifing ile ekibin gerekletirilen seferi tamamlad zaman kapsar.
uu plan verisi / flight plan data
uu pozisyonu monitr (izleme sistemi) / flight position
Uak ar ad, ini-kalk meydanlar, planlanan uu seviyesi, planlanan uu rotas, tahmini var zaman gibi bilgilerin genel terimle ifade edilmesi.
tion manual
243
uu operasyon el kitab / opera-
crew member Uu esnasnda bir uan harekt iin gerekli grevleri stlenmi lisansl bir mrettebat yesi.
monitor Hava trafik kontrolrne uu aamasndaki rota deiikliklerini grme, mdahale etme, gerektiinde tavsiyede bulunma imkn salayan bir sistem. uu ryeti / flight visibility Uutaki hava aracnn kokpitinden ileriye doru olan gr mesafesi.
uu seviyesi
uu seviyesi / flight level

1013,25 hPalk referans basn yzeyi ile ilikili olarak belirlenmi sabit atmosferik basn yzeyleridir. Bu yzeyler birbirlerinden, belirlenmi (sabit) basn aralklar ile ayrlr.
uu veri kayt sistemi / flight
uu veri sistemi / air data system
data recorder Bir uu hakkndaki gerekli parametre ve teknik bilgileri kayt eden cihaz.
uu simlatr / flight simulator
uu sresi (blok sre) / flight
uu sresi (helikopter) / flight time (helicopter) Helikopterin pervane pallerinin dnmeye balad andan, uu sonunda park yerinde motorunu durdurarak pervane pallerinin durduu ana kadar geen toplam sre. uu veri ileme sistemi / flight
data processing system Uu planlarndan gelen bilgilerin kullanmyla, hava trafik kontrolrlerinin strip alma, radarda etiket takibi, ulusal savunma gereklilikleri vb. konularnda etkin olarak kullanabilecekleri bir sistem.
duration (block time) Bir hava aracnn kalk yapmak maksadyla, kendi gc ile veya harici bir g uygulanmak suretiyle ilk hareketine balama anndan, uuun veya grevin sonunda tam olarak durarak yolcu, yk veya dier muhteviyat indirme ve/veya bindirme amacyla kendisine tahsis edilen park yerine gelme anna kadar geen toplam sre.
Belirli bir hava arac tipinin kokpitindeki mekanik, elektrik, elektronik ve benzeri hava arac sistem kontrol fonksiyonlarn ve uu ekibi yelerinin ortamn aynen yanstan ve hava arac tipinin performans ve uu zelliklerinin gereindeki gibi uyguland cihaz.
uu verisi / flight data
Mach says, hava scakl, statik basn, havadaki hz gibi uu parametrelerini len termodinamik ve aerodinamik alglayclar ve ilikin bilgisayar. Uaklarn karlamalarnn belirlenip, kontrolrn nceden planlama yapmasna imkn salayan uula ilgili genel bilgileri kapsar.
uua elverili gn says / number of flightworthy days Aada belirtilen gnler hari belirtilen yl iinde hava aracnn uua elverili olduu gnler toplam.
a. Hava aracnn bakalarnn tasarrufunda olduu gnler. b. Hava aracnn son ticari amal uuu ile hizmetten aln arasnda geen gnler.
c. Hava aracnn byk kaza ve tadilat nedeniyle hizmet d olduu gnler. d. Hava aracnn hkmet emri veya ilgili mevzuat gerei ticari uua elverili olmad gnler. Bunlarn haricindeki tm dier gnler bakm ve onarm da olmak zere hava aracnn uua elverili gnler toplamna dahil edilir.
uutan sorumlu renci pilot /
trainee pilot in charge rencinin sorumlu pilot olduu, uu retmeninin sadece renciyi
244
HAVAYOLU
terimleri
Uluslararas Sivil Havaclk rgt
ulusal yetkili otorite / national authority Ulusal sivil havaclk kurallarnn idamesi, uygulanmas ve gelitirilmesi, bu konu ile ilgili yeni politikalarn belirlenmesi ve tedbirlerin alnmas, ilgili uluslararas standartlar ve tavsiye edilen uygulamalarnn yerine getirilmesi ile kurumlar arasnda koordinasyonun salanmasndan sorumlu ve yetkili olan kurulu. Uluslararas Havaalanlar Konseyi / Airports Council International
Merkezi Cenevrede bulunan havaalan ileticileri mesleki birliidir. Ticari amal olmayan organizasyon 170 lkeden 1400 havaalann temsil etmektedir. Havaalanlar ileticileri ve ticari partnerleri arasndaki birliktelii oluturmak, havaalan iletmeciliinin gelitirilmesi, yeler arasnda ortak politikalarn belirlenmesi iin almak ve havaalan uzmanlar ve yneticileri iin gerekli bilgilerin yaymlanmas Konseyin amalar arasndadr. Association Bu birlik 1945 yl Nisan aynda Kbada kurulmutur. Bugn 130 farkl lkeden 230 yesi bulunmaktadr. Hava tamaclnn gvenilir, ekonomik ve dzenli yaplabilmesi, hava ticaretinin gelimesi ve ilgili problemlerin zlmesi, ICAO ve dier uluslararas organizasyonlarla ibirlii salamak Birliin hedefleri arasndadr.
kumandada gzledii ve uu kontrolne mdahalede bulunmad uu sresi.
uluslararas havaalan / international airport ye devlet tarafndan, lkesindeki uluslararas hava ulam iin var ve kalk meydan olarak belirlenen ve iinde gmrk, g, salk, hayvan ve bitki karantinas ile benzeri ilemlerin yapld herhangi bir havaalan. Uluslararas Havayolu Pilotlar Dernekleri Federasyonu / International Federation of Airline Pilots Associations Uluslararas alanda pilotlarn organize olabilmesi ve karlaacaklar problemlere ortak zm bulunabilmesi temel hedefleri olan ve 1948 ylnda kurulan federasyon.
uluslararas NOTAM ofisi / international NOTAM office Uluslararas NOTAM dei tokuu iin bir devlet tarafndan grevlendirilen bir ofis. uluslararas radyotelefon tehlikeli durum sinyali / mayday
Uluslararas Hava Tamacl Birlii / International Air Transport
Uluslararas Sivil Havaclk rgt / International Civil Aviation
kez tekrar edilir, ok yakn ve ciddi bir tehlike ve acil yardm gerektiini gsterir.
245
Organization Uluslararas sivil havacln gvenli ve dzenli bir ekilde bymesini salamak, barl amalara ynelik uak tasarm ve iletmesini tevik etmek, sivil havaclk iin havayollar, havaalanlar ve hava seyir tesislerinin geliimini desteklemek, uluslararas kamuoyunun gvenli, dzenli, verimli ve ekonomik hava tamacl ihtiyalarn karlamak amacyla 1944te Birlemi Milletlerin bir kuruluu olarak kurulan
uyar
ve halen almalarna devam eden, Trkiyenin de ye olduu bir rgt.
uygun konaklama tesisi / ap-
uyar / warning
uyar hizmeti / alerting service
Bir hareketin tannma ve dorulanma ilemlerinden oluan haber verme sistemi.
uydu seyrsefer ve kresel pozisyonlama sistemi / satellite
Bir uak iin arama kurtarma hizmeti gerektiinde ilgili kurululara bilgi vermek ve istenildiinde bu kurululara yardmc olmak amacyla verilen hizmet. navigation and global positioning system Uaklarda bulunan bu teknoloji hava trafik kontrol nitesinin tavsiyesi olmakszn direkt rotalarda uabilmeyi salamaya yneliktir.
uyumazlk verileri / conflict data u bilgileri ierir: Uyumazlk tanmlamas, tipi ve iddeti. uzmanlar kurulu / board of ex-
propriate accommodation Uucu ekiplerin grev sonras kesintisiz istirahatlarnn gvence altna alnd, dinlenme, barnma ve beslenme ortamnn elverili olduu, SHGM tarafndan uu emniyet gereklerinin st seviyede yerine getirilebilmesi iin gerektiinde denetlenerek uygun grlen ortaklk tarafndan belirlenen tesisler.
uydu veri birimi / satellite data unit Uak seyrsefer sisteminde bulunan cihazlarla ortak yzeyde alan uak yer istasyonu sisteminin merkezini oluturan veri birimi. uygulama hava trafik kontrolr / executive ATCO
Planlama kontrolr ile e gdm halinde ATC operasyonlarn yerine getiren, radyo telefon iletiimini yrterek sorumluluk sahasndaki uaklarn aktif olarak kontrolnden sorumlu lisansl veya dereceli hava trafik ba kontrolr veya kontrolr.
uzun menzil uuu / long haul flight Bir uu grev sresi iinde, 4 saatten daha fazla zaman dilimi geilen uu veya tek inili uu iin 8 saat veya daha fazla yaplan uu, iki inili uularda ise uulardan en az birisinin sresi 6 (dahil) saati geen ve bu iki uuun sreleri toplam.
perts Eitim, Aratrma ve Denetleme Uzmanlar Kurulu.
cretli yolcu / regular passenger

Normal tarifeli cretinin en az % 25ini deyerek seyahat eden yolcu.
uygun hava trafik hizmetleri otoritesi / appropriate air traffic
services authority Belirlenmi hava sahas ierisinde hava trafik hizmetlerinin salanmas konusunda yetkili otorite.
eksenli skma deneyi / triaxial compression test Zeminlerin efektif skma dayanmlarnn belirlenebildii bu deney yntemi; sabit hcre basnc altnda,
246
HAVAYOLU
terimleri
veri haberlemesi
izotropik konsolidasyon ve artan eksenel deformasyon koullarnn salanarak, rnein sktrlarak makaslanmas ilemlerini kapsar.
st hava kontrol merkezi / upper

air control centre Yksek irtifa deerlerinde tanmlanan bir hava sahasndaki uaklarn ayrma sorumluluunu stlenmi bir hava trafik kontrol birimi.
nokta yklemesi / third-point
nite eitim ve deerlendirme plan (SHY 65-01) / unit training
loading Betonun ekme dayanmnn belirlenmesi amacyla yaplan deney.
nite eitim ve deerlendirme plan (SHY-5) / unit training and
and assesment plan Hava seyrsefer hizmet salayc kurulu tarafndan hazrlanan, bir hava trafik kontrolrnn dzenli olarak tamamlamas gereken, olaanst durumlar da ieren teorik ve pratik eitim ve deerlendirme plan. assesment plan CNS/ATM teknik hizmet salayc kurulu tarafndan hazrlanan ve SHGM tarafndan onaylanan, bir ATSEP lisansl personelin dzenli olarak tamamlamas gereken tazeleme ve olaanst durumlar da ieren teorik ve pratik eitim ve deerlendirme plan.
var meydan / arrival aerodrome Bir uan ini yapt meydan. var yedek meydan / destina-
validasyon / validation Yabanc lkelerce ICAO Ek-1e gre dzenlenmi lisanslarn Trk tescilli hava aralarnda kullanmnn geerli klnmas.
tion alternate ni iin nceden dnlm meydana iniin mmkn olmad veya tavsiye edilmedii hallerde uaklarn kullanabilecei meydan.
247
Hava aracnn hangar ve atlye meknlarnda onaylanm standartlara gre yeniletirme, onarm, para deitirme veya hasar giderimlerinin birlikte veya ayr yaplmas.
nite onay / unit approval Hava seyrsefer hizmet salayc kurulu tarafndan hava trafik kontrol lisansna ilenen ve derecenin geerli olduu nite, sektr veya alma pozisyonlarn belirten yetkilendirme. s bakm / base maintenance
varyant / version B737400/500/600 gibi ayn hava arac tipinin deiik modelleri.
veri / data Kavramlar, talimatlar ve bilgilerin, haberleme ve aklamalar iin uygun formata getirilmi hali. veri giri balants / online input
Gncel operasyonel evreyle direkt balantl olarak sisteme ya da uygulamaya bilgi girii salanmas. nication
veri haberlemesi / data commu-
veri hatt
veri hatt / data link Terminaller arasnda veri iletiimine olanak salayan balant. veri hatt haberlemesi / data
Hava trafik ynetimi kapsamnda yer alan tm veri haberleme sistemleri.
viskozite / viscosity
Kimyasal maddelerin kvamlln ifade iin kullanlan bir terim olup, o maddenn akmaya kar gsterdii direncin bir lsdr.
VFR hava arac / VFR aircraft Uuunu grerek uu kurallarna gre yapan hava arac. VFR artlar / VFR conditions
link communication Mesajlarn veri hatt vastasyla gnderilip alnd bir iletiim ekli.
VOR / VOR (VHF omnidirectional radio range) Pilota; manyetik kuzeye gre uan ynn ve seilen bir rayale gre pozisyonunu bildiren VHF bandnda yayn yapan yer tabanl seyrsefer yardmc cihaz. VOR kontrol noktas levhas /
VFR uu / VFR flight Grerek uu kurallar uygulanarak yaplan uu. VHF veri hatt / VHF data link
Grerek uu kurallarna gre uu iin belirlenmi minimum deerlere eit ya da bu deerlerden daha iyi hava durumu koullar.
VOR-DME nitesinin referans noktas / VOR-DME facility refer-
VOR checkpoint signs zerinde havaalanna en yakn VOR cihaznn frekans ve a bilgilerinin yer ald, beyaz zemin zerine siyah harf ya da rakamlardan oluan, taksi yolu kenarna monte edilen kl levhalardr.
Hava arac ve yer istasyonu arasnda VHF frekans bandnda yaplan veri iletiim hatt.
VHR veri hatt mod 4 / VHR data link mode 4 VHF bandnda alan bir ADS-B veri hatt. vibrasyonlu silindirle sktrlm dolgu zemin / filling ground
compressed with vibration cylinder Zemin emniyet gerilmesi 1,0-1,5 kg/ cm olan zeminler.
ence point VOR/DME nitesinin yerinin uzunlamasna/yanlamasna koordinatlarnn belirlenmesi.
vin ile kaldrma alan / winching area Personelin veya ambarlarn bir gemiye veya gemiden aktarlmas iin salanm bir alan.
wet-lease anlamas / wet-lease agreement Bir hava aracnn, mrettabat ile

248
HAVAYOLU
terimleri
yalanc derz
birlikte kiralanarak, kiraya veren kuruluun iletme ruhsat kapsamnda iletildii kira anlamasdr. Normal artlarda uan ACMI (aircraft, crew, maintenance, insurance) bazda kiralanmas veya kiraya verilmesi olup, uak kiracnn ticari kontrol altnda, kiracnn havayolu kodu ve trafik haklar kullanlarak iletilir.
yaklama kontrol / approach
kt ikmal edebilmek zere kurulmu yeralt yakt boru sistemi.
yaklama kontrol hizmeti /
control Bir veya daha fazla havaalann kapsayan bir saha ierisinde ini, kalk trafiklerine hizmet veren, trafiklerin son yaklamaya kadar gerekli ayrmalarndan sorumlu olan birim. approach control service ni/kalk yapan kontroll trafiklere salanan hava trafik kontrol hizmeti.
air carrier Herhangi bir yabanc devlet otoritesinden iletme ruhsat alm bulunan iletmeciler.
yabanc hava taycs / foreign
ya / precipitation Atmosferden yeryzne den btn sulu yalar (yamur, dolu, kar). yaknsama ve uygulama program / convergence and implement-
yabanc madde hasar / foreign object damage Havaalan veya havayolu personeli ile uaklarn zarar grebilecei, uaa veya yakn evresine ait olmayan nesne.
yaklama msaadesi / cleared approach Bir pilotun aletli bir yaklama uygulamas iin ATC tarafndan msaadelendirilmesi. yaklama radar / terminal ap-
yaklama kontrol ofisi / approach control office Meydana ini yapan kontroll uulara hava trafik kontrol hizmeti salamak iin tesis edilmi nite.
ation programme Ulusal ve ok uluslu btnleme planlarnn ilerleyiini izleme ve koordine etmek iin kullanlan Avrupa hava trafik kontrol uyumluluu ve btnleme program organizasyonu.
yakt hidrant / fuel hydrant
ing accident reduction FAA yesi CAST (Commercial Aviation Safety Team) tarafndan belirlenen, etkili uu kabin eitimi yoluyla emniyet kazanmlar iin yaplan yksek potansiyelli bir kaza analiz giriimi.
yaklama ve ini kazalarnn azaltlmas / approach and land-
proach radar 60 NM (110 km) ile snrl bir menzile sahip, yaklama sahas iin kullanlan gzlem radar.
yalanc derz / dummy joint
249
Uaa hzl ve yksek miktarda ya-
ngrlen noktalarda sonradan kesilen derzdir.
yalnz uu sresi
yalnz uu sresi / trainer flight
yan rzgar / crosswind Bir uan takip ettii rotaya ya da kullanlan piste paralel olmayan 90 derecelik dik rotada esen rzgar yn.
time Bir renci pilotun uu esnasnda tek bana bir hava aracnda bulunduu uu sresi.
yasak saha / prohibited area Bir devletin topraklar veya kara sular ierisinde olan ve uu yaplmas yasaklanm, hudutlar belirli hava sahas. ya beton / fresh concrete
Beton agregalar, imento, su ve katk maddeleri kartrldktan sonra dkme hazr hale getirilmi taze beton.
airport fire fighting category
yan rzgar bileeni / crosswind component Piste 90 derece ayla esen rzgar bileeni. yangnla mcadele kategorisi /
Havaalanlar ve yakn evresinde meydana gelebilecek uak kaza krm ve yangnlara gerekli mdahaleleri yapmak zere temini gereken ve yl ierisinde havaalann kullanan veya kullanmas planlanan en byk uaklarn tam boy uzunluklar ve gvde genilikleri ile sefer saylar baz alnarak, kurtarma ve yangn sndrme ara, malzeme ve ekipmanlar ile bunlar kullanacak eitimli personel ynnden salanacak korumann seviyesi.
yatay ayrma / lateral separation Farkl rotalar veya farkl corafi blgelerde uan ayn irtifadaki uaklar arasndaki yatay mesafe. yayn / broadcast
ya birim arlk / wet unit weight Agrega yaklak 15 saat suda bekletilip, daneler iindeki boluklar tamamen suyla dolduktan sonra belli bir scaklkta ve birim hacimdeki agregann havadaki arlnn, ayn scaklk ve hacimdeki havas alnm saf suyun havadaki arlna oran.
yayn alt a / broadcast sub-
Mod S sistemi araclyla, ilgili mesajlarn kapsama alan iindeki tm uaklara gnderilmesine izin veren sistem.
yanl ynlendirilmi bagaj /
yardm uuu / relief flight
mishandled baggage Kastsz olarak ve istenmeyen nedenlerle yolcu veya kabin ekibinden ayrlan veya yolcunun gittii yerden baka bir yere gnderilen bagaj.
Yiyecek, tbbi malzeme gibi konularda veya acil bir durum halinde insani amalara ynelik yaplan blgesel veya uluslararas yaplan uular.
yaynn bozulmas / jamming Uan radar zerine grnmn veya radyo haberleme/seyrseferinde yaylm/kabuln bozan elektronik veya mekanik parazit.
network Kk bir corafi alan iinde IS ve ESleri yksek bilgi ortamlaryla birbirine balamak iin kullanlan a.
yedek ekip / back-up crew Planlanan uu harektnn dnda muhtemel bir uu veya nbet gre250
HAVAYOLU
terimleri
yer hizmetleri el kitab
vine ekip temin edebilmek iin, iletme tarafndan tespit edilecek gn ve saatte greve balamak zere, kendi ikametghnda veya uygun konaklama tesisinde istirahat ederek bekleyen uucu ekibi.
yedek yol boyu havaalan / en-
larda ini iin kullanaca ikinci bir meydan. route alternate Yol boyunda uarken olaand ya da olaanst bir durum geirdikten sonra bir hava aracnn inebilecei yedek havaalan.
yedek ekip grev sresi / back-
yedek g kayna / secondary
up crew duty time Uucu ekiplerin, ortaklktan ald talimat zerine, planlanan uu harektnn dnda muhtemel bir uu isteine ekip temin edebilmek iin tespit edilen gn ve saatlerde balayan, bekleme sresi ilgili kalk zaman dilimindeki uu grev sresi karl olan sre.
yedek g kaynana gei sresi / power supply switchover time
power supply Herhangi bir nedenle havaalan enerji sisteminin faal olmamas durumunda, kritik cihaz ve sistemlerin enerjisini salamak zere tesis edilen yedek enerji sistemleri. Herhangi bir nedenle havaalan enerji sisteminin faal olmamas durumunda, kritik cihaz ve sistemlerin ne kadar sre ierisinde yedek enerji sisteminden beslenecei.
yenileme eitimi / refresher training Operasyona ynelik gemi ve gncel bilgilerin yenilenmesi . yer belirleyici / locator yer gr / ground visibility Bir meydanda yetkilendirilen rasat ya da otomatik sistem tarafndan lm yaplarak bildirilen mesafe. yer g nitesi (jenaratr) / ground power unit Dardan salanan haric elektrik kayna. yer hareket radar / surface moSon yaklamada yardmc olarak kullanlan bir LM/MF NDB.
yedekte bulunma / stand by Bir hata durumunda temel grevleri zerine alan yedek stat.
yedek kalk havaalan / take-off alternate Bir hava aracnn, kalktan az sonra gerekebilecek ve kalkt (ayrld) havaalann kullanamayacak olmas durumunda inebilecei yedek havaalan. yedek meydan / alternate aerodrome Bir hava aracnn uu plannda belirttii gidi meydanna gidemedii veya iniine izin verilmedii durum-
251
yer hizmetleri el kitab / ground operation manual Yer iletme operasyonuna ynelik ulusal ve uluslararas kurallar ile ortaklk standartlarnn bir araya getirildii, OM-PART Ann bir paras olan operasyon el kitab.
vement radar Havaalan ierisinde hava tat ve dier tm tatlar ieren hareketli cisimleri belirleyen ve bunlar kontrol kulesindeki radar gsterge ekranna aktaran radar cihaz.
yer hizmetleri kuruluu
yer hizmetleri kuruluu / ground
yer klavuzluu/marshalling /
yer kontroll yaklama / ground-
yer radar / ground radar
controlled approach Daha ok asker amal kullanlan, yerden radar yardmyla bir uan yaklama ve iniini yapmasna yardmc olan sistem.
aircraft marshalling PAT sahalarnda ua yanatrma, yer klavuzluu hizmeti.
handling company Havaalanlar Yer Hizmetleri Ynetmelii (SHY-22) hkmlerine uygun olarak havaalanlarnda yer hizmetleri yapmak zere alma ruhsat alan zel hukuk tzel kiilii statsndeki kurulular.
a kan ve bir yeralt suyu ayrm izgisi ile snrlanan eitli akiferleri ieren fizyografik birim.
yeralt suyu seviyesi / groundwa-
yerel otorite / local authority Hava meydanlarnda gvenlik tedbir ve tertiplerinin gelitirilmesi ve uygulanmasndan sorumlu olan mlki idare amiri (MA). yerel/mahalli trafik / local traffic
ter level Bir akifer su tablasnn veya piyezometrik yzeyinin belirli bir yer ve zamandaki kotu.
yer seviyesi heliportu / surface
yer st k armatrleri / elevated lights Belirli bir ykseklikte tesis edilmi olan ve krlabilir zellikte, pist kenar, eik, pist sonu, yaklama, taksiyolu ve apron kenar armatrleri. yer veri hatt ilemcisi / ground
data link processor Yer-hava arasnda bilgi iletiiminin hatlar araclyla salanmas.
level heliport Yer ya da deniz, gl gibi su zerine yerletirilen heliport.
Sisli havalarda kullanlan, havaalanna yerden gr imkn salayan radar sistemi.
yeralt suyu havzas / groundwa-
ter basin Byk tek bir akiferi veya birbiriyle balanm ve karlkl iliki iinde bulunan, sular ortak bir tahliyeye
yeterlilik / competency Personel veya personel gruplar arasnda ortaya kan bilgi, yetenek ve yapabilirlik durumu. yeterlilik kontrol (uak pilotu lisans iin) / competency control
yeterlik eitimi (SHY-5e gre) / competency training Alnacak dereceye bal olarak takip edilecek alanlarda (haberleme, seyrsefer, radar ve bilgi ilem) gerekli bilgi ve becerilerin kazanlmas amacyla verilen eitim.
yerli hava taycs / local air carrier 2920 sayl Trk Sivil Havaclk Kanunu ve bu kanuna ilikin olarak karlan ynetmeliklerde istenen artlar salayarak Bakanlktan iletme ruhsat alm bulunan iletmeciler.
Meydan trafik patentinde, kulenin gr alan iinde, yerel alma sahalarndan gelen veya bu sahalara giden, meydanda aletli yaklama almas yapan uaklarn tm.
Bir adayn yetkilerinin temdidi ya da yenilenmesi iin, gerektiinde szl

252
HAVAYOLU
terimleri
yol dilimi
ciency measurement Girdi-kt oranlarn sonulandran llendirme nitesi.
yeterlilik konusunda kuku / doubt of competency Bir hava aracnn gvenliini tehlikeye sokan bir olaya veya kazaya karan, yeterlilik gzlem srecinde, derece gereklilikleri ve mesleki adan yeterli bulunmayan veya ilgili nitenin eitim ve deerlendirme usullerine uymayan veya ilgili nitenin eitim ve deerlendirmeleri sonucunda baarl olamayan personelin durumu. yeterlilik llendirmesi / effi-
snav da kapsayacak ekilde uu yeteneklerini kontrol pilotuna sergilemesi.
yetkili posta kurumu/idaresi /
yllk eitim program / annual
authorized post administration Bir hava taycs ile alan ve postaya ilikin olarak yetkili otorite tarafndan kabul edilen veya ngrlen gvenlik kontrollerini salayan yetkili posta kurumu/idaresi.
license of authorization SHY-145 veya SHY-M onayl bakm kuruluunun SHY-66 lisans sahibi personeli SHY-145 veya SHY-M hkmlerine uygun oarak hangi hava arac tipi veya tiplerinde ve hangi bakm ilerinde yetkilendirdiini gsteren belge.
yetkilendirme belgesi (hava arac bakm personeli iin) /
yetkili acente / authorized agency
253
Bir iletmeci ile alan ve kargo, kurye, ekspres koli veya postalara ilikin olarak yetkili otorite tarafndan kabul edilen veya istenen gvenlik kontrollerini salayan acente, nakliyeci veya dier kurulu. Kargo, kurye, ekspres paketler veya posta ile ilgili olarak yetkili otoritece kabul edilen ya da istenen gvenlik kontrollerini salayan bir acente, yk sevkiyats veya bir iletmeci ile i yrten herhangi bir dier oluum.
yol d / off-course Uan rapor ettii pozisyonun veya radarda grld noktann, hava trafik kontrol nitesinin ua serbest kld yol dnda olmas durumu.
yol aamas hava sahas / enroute airspace Trmanma, dz uu veya alalma aamasndaki uulara hava trafik hizmetinin saland terminal sahalar dnda tanmlanm hava sahas.
yol aamas / enroute Kalk noktas ile biti aamasna kadar seyrsefer operasyonunun bir safhas.
training program Havaclk kurulularnn yl ierisinde personele verecekleri eitimleri, eitim tarihlerini, vb. hususlar ieren ve genel mdrlk tarafndan onaylanan program.
yol dilimi / route segment Uu planndaki arka arkaya gelen iki belirli nokta ile belirlenmi, uulacak yolun bir blm.
yol dna vektr / off-route vector Uan manialardan korunmas salanarak, hava trafik kontrol nitesi tarafndan nceden serbest klnd yol dna vektr edilmesi.
yol gsterici
yol gsterici / marshaller

Uaklarn park etmesi esnasnda, zel iaretlerle anlama yntemiyle pilotu ynlendiren grevli.
yolcu kprs /passenger bridge
yol hatt zerinde / on-course Uan tam olarak yol merkez hatt zerinde olduunu ifade eder. Radar yaklamas yapan pilot iin son yaklama hatt zerinde olduu bilgisi. yol kontrol merkezi / area control
yol noktas / way-point
center Yetkisi dahilindeki kontrol blgelerindeki kontroll uulara hava trafik kontrol hizmeti vermek zere oluturulmu bir nite. Saha seyrsefer yolunu (area navigation route) ya da saha seyrseferi yapan bir hava aracnn uu yolunu tanmlamak iin kullanlan belirtilmi bir corafi konum.
yolcu merdiveni / passenger ladder Uak kaplarna yanatrlarak, uaktan ini ve bini ilemlerini salayan ara ve tehizat. yn / bearing yk / load Posta ve bagaj dnda, uakta tanan yktr. statistiksel amalardan dolay yke btn kargo lar dahil edilmektedir. Kanunun 110uncu maddesine gre dzenle nen Yk Tama Szlemesi kapsa mnda taycnn sorumluluuna devredilen yk. yk ua / cargo aircraft Ticari eya/mal tayan hava arac. ykleme arac / high-loader
Pusulada yn.
Uakla terminal binas arasnda, yolcularn terminal binasna geiini salayan hareketli teleskopik tneller.
yol seim listesi / routing table
yolcu / passenger
hand baggage Uakta tanmas kabul edilen ve sz konusu bagajn check-in ilemini yapan yolcunun bagajla birlikte ayn uakta bulunduu bagajlar.
yolcu beraberindeki bagajlar /
Sivil Havaclk Kanununun 107nci maddesine gre dzenlenen Yolcu Tama Szlemesi kapsamnda seyahat etmek amacyla uu ve kabin ekibinden farkl olarak hava aracnda bulunan veya bu amala kontrol (check-in) ilemini yaptrm olan ahs.
Bir mesajn gidecei kanal yolunu belirleyen ve Eurocontrol tarafndan gncellenen liste.
ykleme grevlisi / loading of-
Konteyner ve palet yklemesinde kullanlan ekipman.
yksek nokta / high point Hidrant boru hattnn en yksek noktas.

trol
ficer Uu iletme el kitab gereince hava aracnn belirtilen kurallara gre yklemesini ve boaltmasn yapan sertifikal personel.
yksek seviye bilgi balanti kontrol / high level data link con-
254
HAVAYOLU
terimleri
zorunlu taksi yolu ynlendirme levhalar
Mevcut radarlarmzdan gelen datalarn format.
yksek takatli (younluklu) klar / high-intensity lights ykseklik / height
heliport Kara zerinde ykseltilmi bir yap zerinde bulunan bir heliport.
Bir nokta, seviye ya da nokta olarak kabul edilen bir cismin referans olarak alnan yere olan dikey mesafesi.
Hassas yaklama pistlerinde kullanlan yksek k iddetine haiz klar.
Seyrsefer boyutuna zaman faktrnn de katlarak 4 boyutlu olarak kullanlmas.
zayf beton / lean concrete
ykseltilmi heliport / elevated
zemin mekanii / soil mechanics Zemin kitlelerinin, i zemin mekanii ve d kuvvetler altndaki statik permabilite ve dinamik dengelerini inceleyen bir bilim dal. zift / pitch zorunlu olarak vazgeilen (balked) ini / balked landing
Minimum karar irtifa/yksekliinin (OCA/H) altndaki herhangi bir noktada beklenmedik bir ekilde vazgeilen bir ini manevras. Ham katrann destilasyon bakiyesi.
Havaalanlarnda temel yerine dklen dk dozlu beton.
yzey referans bilgisi / geodetic
yzeyden referansl seyrsefer
/ earth-referenced navigation Yzeysel seyrsefer kaynana bal olup, tek siteye bal olmayan seyrsefer.
datum Global referans sistemine gre yerel referans sisteminin yerleim ve oryantasyonunun tanmlanmas amacyla gerek duyulan azami parametreler btn.
zorunlu rapor noktalar / compulsory reporting points Uaklarn zerinden geerken rapor etmesi zorunlu olan bir seyrsefer yardmcs ya da fiks olarak belirlenmi noktalar. zorunlu taksi yolu ynlendirme levhalar / taxiway mandatory
zahiri zgl arlk / apparent specific weight Belli scaklk ve birim hacimdeki geirimsiz agrega numunesinin havadaki arlnn, ayn scaklk ve hacimdeki havas alnm saf suyun havadaki arlna oran.
gation
zaman seyrseferi / time navi-
instruction signs Havaalan kontrol kulesi tarafndan izin verilmedike taksi yapan bir uan ya da baka bir aracn tesine geemeyecei bir yeri be lirtmek zere, pist tantma, kate gori belirtme ve girilmez bilgilerini ihtiva eden, krmz zemin zerine beyaz harf ya da rakamlardan oluan, pist veya taksi yolu kenarna monte edilen kl levhalar.
255
KISALTMALAR
A/A / air to air Havadan havaya A/C / aircraft Hava arac A/D / aerodrome Hava meydan A/G / air-to-ground Hava-yer A/P / airport Havaalan AAC / aeronautical administrative communications Havaclk idari haberlemesi AAL / above aerodrome level Havaalan seviyesinde, yukarsnda ABM / abeam (stasyonun) yannda ABN / aerodrome beacon Havaalan bikn ACARS / aircraft communications addressing and reporting system Hava arac iletiim yneltme ve raporlama sistemi ACAS / airborne collision avoidance system Havada arpmalar nleme sistemi (uaklarda bulunur) ACC / area control center Saha kontrol merkezi ACFT / aircraft Hava arac ACI / Airports International Council Uluslararas Havalimanlar Konseyi ACK / acknowledge Onaylama ACM / additional crew member lave uu ekibi yesi ACN / aircraft classification number Hava arac snflandrma numaras ACP / azimuth change/count pulse Azimut deiim darbesi ACR / alkali-carbonate reaction Alkali karbonat reaksiyonu ACRO / acrobatic flight Akrobatik uu ACT / active Aktif ACU / air condition unit Havalandrma arac AD / aerodrome Hava meydan ADA / advisory area Tavsiyeli saha ADC / analog to digital converter Analog/dijital dntrc ADDN / additional/addition laveten, ek veya ek olarak ADEP / aerodrome of departure Kalk havaalan ADES / aerodrome of destination ni havaalan ADF / automatic direction finder Otomatik yn bulucu ADIZ / air defence identification zone Hava savunma tanmlama blgesi
256
HAVAYOLU
terimleri
ADMIN / administration Ynetim ADNC / air defence notification centre Hava savunma bildirim merkezi ADR / advisory route Tavsiyeli yol ADREP / accident and incident data reporting Kaza ve hadise verilerini raporlama ADS / automatic dependent surveillance Otomatik baml gzetim ADS-B / automatic dependent surveillance-broadcast Otomatik baml gzetim-yayn ADS-C / automatic dependent surveillance-contract Otomatik baml gzetim-szleme ADV / advise(-d)(-ing) Tavsiye ADZ / advice Tavsiye AE / antenna/aerial Anten AF / audio frequency Ses frekans AFB / air force base Hava ss AFC / automatic frequency control Otomatik frekans kontrol AFCAS / automatic flight control and augmentation system Otomatik uu kontrol ve eklenti sistemi AFCS / automatic flight control system Otomatik uu kontrol sistemi AFI / after Sonra AFIL / air-filed flight plan Havada doldurulmu uu plan AFIS / aerodrome flight information service Havaalan uu bilgi hizmeti AFLD / airfield Havaalan AFM / affirm Doru AFM / airplane flight manual Hava arac uu el kitab AFMR / aircraft flight and maintenance report Hava arac uu ve bakm raporu AFS / aeronautical fixed service Havaclk sabit haberleme hizmeti AFSS / automated flight information service station Otomatik uu bilgi hizmet istasyonu AFTN / aeronautical fixed telecommunication network Havaclk sabit iletiim a AGA / aerodrome, air routes and ground aids Havaalan, hava yollar ve yer yardmclar AGC / automatic gain control Otomatik kazan kontrol AGCA / automatic ground-controlled approach Otomatik yerden kontroll yaklama AGDL / air-ground data link Hava-yer veri hatt AGL / above ground level Yer seviyesi stnde AGPWS / advanced ground proximity warning system Gelimi yere yaknlk uyar sistemi
257
AGT / travel agent Seyahat acentesi AH / air warning Hava ihbar (alarm) AHACS / airborne warning and control system Havadan ihbar ve kontrol sistemi AIC / Aeronautical Information Circular Havaclk Enformasyon Genelgesi AIM / aeronautical information management Havaclk bilgi ynetimi AIP / aeronautical information publication Havaclk bilgi yayn AIRAC / aeronautical information regulation and control Havaclk bilgi dzenleme ve kontrol AIREP / air-report Hava raporu AIS / aeronautical information service Havaclk bilgi hizmetleri AKA / Hava aracnn iletme el kitabnda ve tip sertifikasnda kalkmasna yetki verilen yakt ve her trl yk ihtiva eden azami arl ALAR / approach and landing accident reduction Yaklama ve ini kazalarnn azaltlmas ALDIS signalling lamp Sinyalizasyon (Aldis) lambas. ALERFA / alert phase Alarm safhas ALR / alerting message Alarm mesaj ALS / approach lighting sistem Yaklama k sistemi ALT / altitude rtifa ALTN / alternate (aerodrome) Yedek (havaalan) AM / amplitude modulation Genlik modlasyonu AMC / acceptable means of compliance Kabul edilebilir uygunluk yntemleri AMDT / amendment (AIP amendment) Dzeltme (AIP dzeltmesi) veya ek AMHS Aeronautical Message Handling System Havaclk Mesaj leme Sistemi AMSL / above mean sea level Ortalama deniz seviyesi zerinde kalan ANS / air navigation services Hava seyrsefer hizmetleri ANSP / air navigation service provider Hava seyrsefer hizmet salaycs ANT / airspace and navigation team Hava sahas ve seyrsefer ekibi AO / aircraft operator Hava arac iletmecisi AOC / Airport Operators Committee Havaalan Kullanclar Komitesi AOC / air operator certificate Hava iletici sertifikas AODB / airport operational database Havaalan operasyonel kaynak planlama ve otomasyon sistemi AP / airport Havaalan AP / autopilot Otomatik pilot
258
HAVAYOLU
terimleri
APFSP / Accident Prevention and Flight Safety Programme Kaza nleme ve Uu Emniyet Program API / air position indicator Hava arac konum gstergesi APM / approach path monitor Yaklama yol monitr APN / apron Apron APP / Accident Prevention and Flight Safety Programme Kaza nleme ve Uu Emniyet Program APP / approach control office or approach control or approach control service Yaklama kontrol ofisi / yaklama kontrol veya yaklama kontrol hizmeti APT / airport Havaalan APU / auxillary power unit Yardmc g nitesi APW / area proximity warning Saha yaknlk ikaz ARCID / aircraft identification Hava arac tantmas ARFF Air rescue fire fighting Havaalan kurtarma ve yangnla mcadele. ARO / air traffic services reporting office Hava trafik hizmetleri rapor ofisi ARP / azimuth reference pulse Azimuth referans darbesi ARP / aerodrome reference point Havaalan referans noktas ARR / arrive or arrival Var ARTAS / ATM radar tracker and server ATM radar takip ve sunucusu AS / airspeed Hava hz ASDA / accelerate-stop distance available Mevcut hzlanma-durma mesafesi ASHTAM / Volkanik kl notam ASM / airspace management Hava sahas ynetimi ASM / air to surface missile Havadan yere fze A-SMGCS / advanced-surface movement guidance and control system Gelimi yzey hareketleri rehberlik ve kontrol sistemi ASR / alkali-silica reaction Alkali silika reaksiyonu ASR / aerodrome surveillance radar Havaalan gzetim radar ASTERIX / all purpose structured Eurocontrol surveillance information exchange Tm amalar iin yaplandrlm Eurocontrol gzetim bilgi deiim format ASU / air starter unit Motor altrma nitesi ATA / actual time of arrival Gerek var zaman ATC / air traffic control Hava trafik kontrol ATCC / air traffic control center Hava trafik kontrol merkezi
259
ATCo / air traffic controller Hava trafik kontrolr ATD / actual time of departure Gerek kalk zaman ATFM / air traffic flow management Hava trafik ak ynetimi ATFMU / air traffic flow management unit Hava trafik ak ynetim birimi ATIS / automatic terminal information service Otomatik terminal bilgi hizmeti atm / atmosphere Atmosfer (kg/cm) ATM / air traffic management Hava trafik ynetimi ATMC / air traffic management centre Hava trafik ynetim merkezi ATN / attention Dikkat ATN / aeronautical telecommunication network Havaclk haberleme a ATOT / actual take-off time Gerek kalk zaman ATPL / air transport pilot licence Hava ulam pilot lisans ATS / air traffic service(s) Hava trafik hizmetleri ATSEP / air traffic safety electronics personnel Hava trafik emniyeti elektronik personeli ATSU / air traffic services unit Hava trafik hizmetleri birimi ATZ / aerodrome traffic zone Havaalan trafik blgesi AUG / artas user group Artas kullanc grubu AUP / airspace use plan Hava sahas kullanm plan AUTH / authorized or authorization Yetkili veya yetkilendirme AVBL / available or availability Mevcut ya da kullanlabilir AVI / live animals Canl hayvan AVSEC / aviation security Havaclk gvenlii AWO / all weather operations Her hava koulunda operasyon AWOS / automatic weather observation system Otomatik hava gzlem sistemi AWRF / appropriate weather report and forecast lgili hava durumu raporu ve tahmini AWY / airway Havayolu BA / braking action Frenleme BBML / baby meal Bebek yemei BCN / beacon (aeronautical ground light) Bikn (havaclk yer ) BCSI / broadcast Radyo yayn BCST / broadcast Yayn BDRY / boundary Snr
260
HAVAYOLU
terimleri
BHS / baggage handling system Bagaj elleleme sistemi BIDS / baggage information display system Bagaj bilgileri izleme sistemi BIRDTAM / Ku notam BITE / built-in test equipment Dahili test cihaz BKN / broken (clouds) Paral (bulutlar) (5/87/8) BLND / blind passenger Grme engelli yolcu BRNAV / basic RNAV Temel RNAV BRS / baggage reconciliation system Bagaj eletirme sistemi BSCT / bassinet/ baby basket Bebek puseti c / cohesion Kohezyon C/F / workability lenebilirlik CA / cabin attendant Kabin memuru CAA / Civil Aviation Authority Sivil Havaclk Otoritesi CAB / cabin (crew) Cabin (ekibi) CACS / card access control system Kartl gei kontrol sistemi CAT / category or clear air turbulence Kategori veya ak hava trblans CAT I / category I (one) approach Kategori 1 yaklamas CAT II / category II (two) approach Kategori 2 yaklamas CAT III / category III (three) approach Kategori 3 yaklamas CAVOK / visibility, cloud and present weather better than prescribed values or conditions Bildirilen deer veya koullardan daha iyi gr, bulut veya hava durumu CB / cumulonimbus Kmlonimbs CBBG / cabin baggage Yolcu beraberi bagaj CBR / California bearing ratio Kaliforniya tama oran CBT / computer-based training Bilgisayar destekli eitim CC / crew concept Herhangi bir bakm faaliyetinin gerekli olmad ve uan planlanan uu iin uygun olduunun temini olan faaliyetlerin pilot sorumluluunda gerekletirilebildii uu ncesi kontrol CCH / crew change Ekip deiimi CCM / cabin crew manual Kabin ekibi el kitab CCM / cabin crew member Kabin memuru CCTM / cabin crew training manual Kabin eitim el kitab (THY) CCTV / closed circuit TV Kapal devre TV sistemi CDL / configuration deviation list Konfigrasyon sapma listesi
261
CDR / conditional route artl yol CEAC / Committee For European Airspace Coordination Avrupa Hava Sahas Koordinasyon Komitesi CFIT / controlled flight into terrain Engebeli arazilerde kontroll uu CFL / cleared flight level Msaade edilen uu seviyesi CFMU / central flow management unit Merkez ak ynetim birimi CHD / child ocuk CHG / modification message Deiiklik mesaj CHML / child/junior meal ocuk yemei CI / course indicator Rota gstergesi CIDIN / Common ICAO Data Interchange Network ICAO Ortak Veri Deiim A CIP / commercial important person Ticari adan nemli kii CIP / convergence and implementation plan Yaknsama ve uygulama plan CIV / civil Sivil CL / centre line Merkez hatt CLR / clear or cleared to Serbestsiniz CLSD / closed Kapal CMB / climb Trman CNL / cancel or cancelled ptal veya iptal edilmi CNS/ATM / communication navigation surveillance and air traffic management Haberleme seyrsefer, gzetim ve hava trafik ynetimi COC / cockpit (crew) Uu (kokpit) ekibi COM / communication Haberleme COMINT / communication intelligence Muhabere istihbarat CONC / concerning lgili CONX / connect(-ing)(-ion)(-ed) Balant COO/PLC / coordinator/planner controller Koordinatr/planlama kontrolr COOR / coordinate or coordination Koordine veya ibirlii COP / change over point Deitirme noktas COR / correct or corrected Dzelt veya dzeltilmi COSPAS - SARSAT / cosmicheskaya sistema poiska avariynyh sudov - satellite - aided search and rescue tracking Uydu destekli arama kurtarma sistemi COUR / courier Kurye CP / captain (commander) Kaptan pilot
262
HAVAYOLU
terimleri
CPDLC / controller-pilot data link communication Kontrolr-pilot haberleme veri hatt CPL / current flight plan message Geerli uu plan mesaj CPL / commercial pilot licence Ticari pilot lisans CQR / cabin quality report Kabin kalite raporu CRE / class rating examiner Snf yetkisi kontrol pilotu CRI / class rating instructor Snf yetkisi retmeni CRM / crew resource management Ekip kaynak ynetimi CRP / compulsory reporting point Zorunlu rapor noktas CSR / confidential safety report Gizli uu emniyet raporu CTA / control area Kontrol sahas CTOT / calculated take-off time Hesaplanm kalk zaman CTR / control zone Kontrol blgesi CUTE / common use terminal equipment Ortak kullanml terminal ekipmanlar CVR / cockpit voice recorder Kokpit ses kayt cihaz CWP / controller working position Kontrolr alma pozisyonu CWY / clearway Ama sahas CXX / cancellation of flight Uuun iptali D / dangerous area Tehlikeli saha DA/DH / decision altitude/height Karar irtifas/ykseklii DACOS/ DCS / Data communication system Veri iletiim sistemi dB / decibel Desibel DCS / Departure control system Kalk kontrol sistemi DCT / direct (in relation to flight plan clearance and type of approach) Dorudan (uu plan izinleri ve yaklama tipi ile ilgili) DDS / data display system Veri gsterim sistemi DEAF / deaf(-mute) passenger itme engelli yolcu DEBI / data exchange by Internet nternet zerinden veri aktarm DEG / degrees Derece DEP / depart or departure Kalk veya kalkma DEST / destination Gidilecek yer DETRESFA / distress phase Tehlike hali DHM / State Airports Authority Devlet Hava Meydanlar letmesi Genel Mdrl
263
DF / downlink format Cevap format DFDR / digital flight data recorder Saysal uu veri kaydedici DFTI / distance from touchdown indicator Teker koyma noktasndan uzaklk gstergesi DGCA / Directorate General of Civil Aviation Sivil Havaclk Genel Mdrl DGR / dangerous goods regulations Tehlikeli madde kurallar DGS / docking guidance system Uak park ettirme sistemi DIG / date time group Tarih saat grubu DISTR / distribution Datm DIV / diversion Yedek meydana ini veya yol deiiklii DL / data link Veri hatt DLA / delay message Gecikme mesaj DLC / data link communication Veri hatt haberlemesi DME / distance measuring equipment Mesafe lm cihaz DOC / document Dokman DOF / date of flight Uu tarihi DSE / double side band ift kenar bant DUPE / duplication Mkerrer DUR / duration Sre DVOR / doppler vor Mania yansmalarndan daha az etkilenen, anten sistemi gelitirilmi vor cihaz E / Youngs modulus Elastisite modl EAD / European AIS database Avrupa AIS veritaban EANPG / European Air Navigation Planning Group Avrupa Hava Seyrsefer Planlama Grubu EASA / European Aviation Safety Agency Avrupa Havaclk Emniyeti Otoritesi EAT / expected approch time Muhtemel yaklama zaman EATMP / European Air Traffic Management Programme Avrupa Hava Trafik Ynetim Program EATMS / European Air Traffic Management System Avrupa Hava Trafik Ynetim Sistemi ECAC / European Civil Aviation Conference Avrupa Sivil Havaclk Konferans EDDS / explosive detection device system Patlatc dzeneini tespit etme sistemi EDI / electronic data interchange Elektronik veri deiimi
264
HAVAYOLU
terimleri
EDS / explosive detection system Patlayc tespit sistemi EET / estimated elapsed time Tahmin geen sre EFB / electronic flight bag Elektronik uu antas EFF / effective Yrrlkte EGNOS / European Geostationary Navigation Overlay Service Avrupa Seyrsefer Amal Uydu Kaplama Hizmeti ELEV / elevation Rakm ELT / emergency locator transmitter Acil durum yer bildiricisi EMC / electromagnetic compatibility Elektromanyetik uyumluluk EMG / emergency Acil durum EMI / electromagnetic interference Elektromanyetik giriim EMIG / emigrant Gmen ENR / en-route (AIP publication) AIPdeki yol bilgileri EOBT / estimated off-block time Tahmini takoz ekme zaman EPIRB / emergency position indicating radio bacon Acil durum yer gsterici telsiz bikn ESARR / Eurocontrol Safety Regulatory Requirement Eurocontrol Emniyet Dzenleme Gereklilikleri ESARR-2 / Eurocontrol Safety Regulatory Requirement-2 Hava trafik ynetimi balantl emniyet olaylarnn rapor edilmesi ve deerlendirilmesine dair dzenleme EST / estimate or estimated Tahmin ESWL / equivalent single wheel load Tek teker yk edeeri ETA / estimated time of arrival or estimating arrival Tahmin var zaman etc / etcetera Vesaire (vs) ETD / estimated time of departure or estimating departure Tahmin kalk zaman ETFMS / enhanced tactical flow management system Gelitirilmi taktik ak ynetim sistemi ETNA / extranet to national administration Ulusal ynetimler iin kurumsal a ETO / estimated time over significant point Belli bir nokta zerine tahmin var zaman EUR / European Region Avrupa Blgesi EUROCAE / European Organization for Civil Aviation Equipment Avrupa Sivil Havaclk Cihazlar Organizasyonu EUROCONTROL / European Organization for the Safety of Air Navigation Hava Seyrsefer Emniyeti iin Avrupa Tekilat
265
EXC / executive controller crac kontrolr EXER / exercises or exercising or to exercise Tatbikat veya tatbikat yapma, altrma EXP / expect or expected Beklemek, beklenen F/CL / first class Birinci snf f/FREQ / frequency Frekans FA / final approach Son yaklama FAA / Fedaral Aviation Administration Federal Havaclk daresi (ABD) FAC / facilities Kolaylklar FAF / final approach fix Son yaklama fiksi FAL / facilition of international air transport Uluslararas hava ulam kolayl FAM / first aid manual lk yardm el kitab FANS / future air navigation systems Gelecekteki hava seyrsefer sistemleri FAP / final approach point Son yaklama noktas FATO / final approach and take-off area Son yaklama ve kalk sahas FAX / facsimile/fax Faks FCOM / flight crew operations manual Uu ekibi iletme el kitab FCOS / flight computer operating system Uu bilgisayar iletim sistemi FCST / forecast Hava tahmini FD / flight disposition message or flight director Uu direktr FDM / flight data monitoring Uu verileri izleme (UV) sistemi FDPS / flight data processing system Uu veri ileme sistemi FDR / flight data recorder Uu veri kayt sistemi FDT / flight duty time Uu grev zaman FEW / few Az bulutlu(1/82/8) FG / fog Sis FIC / flight information centre Uu bilgi merkezi FIDS / flight information display system Uu bilgi grntleme sistemi FIR / flight information region Uu bilgi blgesi FIS / flight information service Uu bilgi hizmeti FL / flight level Uu seviyesi FLT / flight Uu FLTCK / flight check Uu kontrol FM / from -den/-dan
266
HAVAYOLU
terimleri
FM / frequency modulation Frekans modlasyonu FMP / flow management position Ak ynetim pozisyonu FMS / flight management system Uu ynetim sistemi FMU / flow management unit Ak ynetim birimi FNPT / flight&navigation procedures trainer Uu ve seyrsefer usulleri eitim cihaz FO / first officer Yardmc pilot FOD / foreign object damage Yabanc madde hasar FODA / flight operation data analysis Uu operasyonlar veri analizi FPL / filed flight plan message Doldurulmu uu plan mesaj FRAG / fragile baggage Krlabilir eya (bagaj) FREQ / frequency Frekans FRNG / firing Atl FRQ / frequent Sk sk FRUIT / false replies from undesired interrogator transmission stenmeyen sorgulayc sorgulamalarndan kaynaklanan yanl cevaplar FSK / frequency shift keying Frekans kaymal anahtarlama FSM / flight safety manual Uu emniyet el kitab FT / feet (dimensional unit) Fit (l birimi) FTC / fast time constant Srat zaman sabitesi FTD / flight training device Uu eitim cihazlar FTO / flight training organisation Uu eitim organizasyonu FUA / flexible use of aerospace Hava sahasnn esnek kullanm FWD / falling weight deflectometer Den arlkl sehim lm aleti FZ / freezing Donan FZDZ / freezing drizzle Donan isenti FZFG / freezing fog Donan sis FZRA / freezing rain Donan yamur G/A / ground-to-air Yer-hava G/G / ground-to-ground Yer-yer GA / go around, go around niten vazgeme GAT / general air traffic Genel hava trafii / ICAO usul ve kurallarna gre dzenlenen tm uular GCA / ground controlled approach system or ground controlled approach Yer kontroll yaklama sistemi veya yerden kontroll yaklama
267
GEN / general (AIP) Genel (AIP) GLONASS / global orbiting navigation satellite system Kresel yrnge seyrsefer uydu sistemi (Rusya) GMT / Greenwich mean time Greenwich zaman GND / ground Yer/toprak GNSS / global navigation satellite system Kresel uydu seyrsefer sistemi GOM / ground operation manual Yer hizmetleri el kitab / yer iletme el kitab GOS / gate operation system Uak park pozisyonlar ynetim sistemi GP / glide path Glide path cihaz/szl yolu GPS / global positioning system Kresel konumlandrma sistemi GPU / ground power unit Yer g nitesi (jeneratr) GPWS / ground proximity warning system Yer yaknlk uyar sistemi GRP / group Grup / gruplandrma Gs / specific weight zgl arlk GS / ground speed Yer srati GST / glide slope ntercept altitude Szlme asn kesi irtifa H24 / continuous day and night service Gece ve gndz devam eden hizmet HA / continuous day and night service Gece ve gndz devaml hizmet HAA / height above airport elevation Havaalan zerinde irtifa HAPI / helicopter approach path indicator Helikopter yaklama yolu gstergesi HAT / height above touchdown Teker koyma noktas zerindeki ykseklik HDG / heading Uu ba HDLC / high-level data link control Yksek seviye veri hat kontrol HEA / heavy cargo item (150 kg or more) Ar kargo (150 kg ve st) HEL / helicopter Helikopter HF / high frequency Yksek frekans HFDL / high frequency data link Yksek frekans veri hatt HGT / height Ykseklik HIJ / hijack Uak karma HIL / hold item list Asgari tehizat listesi HI-LO / high-low mechanical detector Yksek alak przllk mekanik dedektr HIPAR / high power acquisition radar Yksek takatli yakalama radari HJ / sunrise to sunset Gn doumundan, gn batmna kadar
268
HAVAYOLU
terimleri
HLDG / holding Bekleme HMI / human machine interface nsan makine arayz HN / sunset to sunrise Gn batmndan, gn doumuna kadar HO / service available to meet operational requirements Uula ilgili gereksinmeleri karlayacak hizmet varl HOG / heading Uu ba (yn) HOSP / hospital aircraft Hastane ua hPa / hectopascal Hektopaskal (100 paskala eit basn birimi) HPA / high-performance airplanes Yksek performansl uaklar HR / hour Saat HS / service avaible during hours of scheduled operations Tarifeli uu sresince salanan hizmet HUM / human resources nsan kaynaklar HVAC / heating-ventilating-air conditioning Istma, havalandrma, soutma sistemleri HX / no specific working hours Belirli alma saati olmayan HX / cancelled flight plan ptal edilen uu plan Hz / hertz Frekans birimi IA / initial approach lk yaklama IAC / instrument approach chart Aletli alalma plan IAF / initial approach fix lk yaklama fiksi IAL / instrument approach and landing charts Aletli yaklama ve ini planlar IAS / indicated air speed Gsterge hava hz IATA / International Air Transport Association Uluslararas Hava Tamacl Birlii IBIS / ICAO bird strike information system ICAO ku arpma bilgi sistemi ICAA / International Civil Airports Association Uluslararas Sivil Havaalanlar Birlii ICAN / International Commission for Air Navigation Uluslararas Hava Seyrsefer Komisyonu ICAO / International Civil Aviation Organization Uluslararas Sivil Havaclk Tekilat ID / identifier or identify Tantma veya tantc IDENT / identification Tantma, kimliini saptama/kimlik saptanmas, tannma IEC / International Electrotechnical Commission Uluslaras Elektroteknik Komisyonu IEEE / Institue of Electrical and Electronics Engineers Uluslararas Elektrik ve Elektronik Mhendisleri Enstits IF / intermediate frequency Ara frekans
269
IFALPA / International Federation of Airlines Pilots Uluslararas Havayolu Pilot Fede rasyonu IFATCA / International Federation of Air Traffic Controllers Association Uluslararas Hava Trafik Kontrolrleri Birlii IFATSEA / International Fedaration of Air Traffic Safety Electronics Associations Uluslararas Hava Trafik Emniyeti Elektronik Personelleri Birlii IFF / identification friend or foe Dost veya dman tantmas IFPS / integrated initial fight plan processing system Uu plan entegre ilem sistemi IFPZ / IFPS Zone IFPS blgesi IFR / instrument flight rules Aletle uu kurallar IFRB / International Frequency Registration Board Uluslararas Frekans Tescil Heyeti IFUN / if unable Mmkn deil ise II / interrogator identifier Sorgulayc belirteci ILS / instrument landing system Aletli ini sistemi IM / inner marker marker (ILS sisteminin bir paras) IMC / instrument meteorological conditions Aletli meteorolojik artlar In / inch Uzunluu 2,54 cm olan ngiliz uzunluk l birimi INA / initial approach lk yaklama INAD / inadmissible passenger Kabul edilmeyen yolcu INBD / inbound Geli INCERFA / uncertainty phase phe hali INF / infant Bebek yolcu (0-2 ya aras) INFO / information Bilgi INOP / inoperative almayan/kullanlmayan INS / inertial navigation system Ataletsel seyrsefer sistemi INT / intersection Kavak INTL / international Uluslararas IOSA / IATA operational safety audit IATA yesi olabilme iin IATAnn denetiminden baarl olarak geilmesini zorunlu hale getirdii uluslararas operasyonel emniyet denetim program IP / instructor pilot retmen pilot IR / ice on runway Pistte buz var IRE / instrument rating examiner Aletli uu yetkisi kontrol pilotu IRI / instrument rating instructor Aletli uu yetkisi retmeni ISA / international standart atmosphore Uluslararas standart atmosfer
270
HAVAYOLU
terimleri
ISAGO / The IATA safety audit for ground operations standards IATA yer operasyonlar emniyet denetim standartlar ISASI / International Society of Air Safety Investigators Uluslararas Hava Emniyet ncelemecileri Topluluu ISK / informative schedule Bilgi amal program ITU / International Telecommunications Union Uluslararas Telekomnikasyon Birlii JAA / Joint Aviation Authorities Havaclk Otoriteleri Birlii JAR / Joint Aviation Requirements of the Joint Aviation Authorities Havaclk Otorite leri Birliinin Ortak Havaclk Gereksinimleri JAR-OPS / Joint Aviation Requirement for the operation of commercial air transport Avrupa Havaclk Otoriteleri Birliinin yaymlam olduu hava arac operasyonlarna ilikin kurallar K / bulk modulus Hacim modl km / kilometer Kilometre Kt / knot Saatte deniz mili (hz) L / left (runway identification) Sol (pist tantmas) LAM / local area multilateration Yerel alan multilaterasyon LAN / local area network Yerel alan a LASER / ligt amplification by stimulated emission of radiation Lazer nlamann tahrik edilmi yayn yolu ile k iddetlendirilmesi (ykseltilmesi) LAT / latitude Enlem lb / libre 453,6 grama denk gelen arlk birimi LCA / lowest coverage altitude Asgari kapsama irtifa LCD / liquid cristal display Sv kristal ekran LCG / load classification group Yk snflandrma grubu LCIP / Local Convergence and Implementation Plan Yerel Yaknsama ve Uygulama Plan LCN / load classification number Yk snflandrma numaras LDA / landing distance available Mevcut ini mesafesi LDCS / local departure control system Yerel kalk kontrol sistemi LDG / landing ni LDI / landing direction indicator ni yn gstergesi LED / light emitting diode Ik yayan diyot LF / low frequency Dk frekans LGTD / lighted Iklandrlm
271
LHO / live human organs or fresh human blood Canl organ veya taze insan kan nakli LIDAR / light detection and ranging Ikla tespit ve menzil bulma LIMAS / line maintenance automation system Hat bakm otomasyon sistemi LLZ / localizer Lokalayzr / konumlandrc (ILS sisteminin bir parasdr) LMC / last minute change Son dakika deiiklii LMT / local mean time Yerel saat LOA / letter of agreement Anlama mektubu LoA / list of aerodromes Hava alanlar listesi LOC / local or locally or located Yerel, yerel olarak, konum, konumlandrlm LON / longitude Boylam LOPAR / low power acquisition radar Alak takatli yakalama radar LORAN / long range air navigation system Uzun mesafe hava seyrsefer sistemi LVO / low visibility operation Dk gr operasyonu LVTO / low visibility take-off Dk gr kalk M / mach number (followed by figures) Mach cinsinden hz (rakamdan nce) m / meters (preceded by figures) Metre (rakam takiben) MAA / maximum authorized altitude Msaade edilen azami irtifa MAP / aeronautical maps and charts Havaclk harita ve planlar MAPT / missed approach point Pas geme noktas MAX / maximum En ok / azami MC-30 / medium curing Normal kr eden asfalt MCC / multi crew cooperation Uu ekibi ibirlii MCCI / multi crew cooperation instructor Uu ekibi ibirlii retmeni MCT / multi channel tracking oklu kanall izleme MDA / minimum descent altitude Asgari alalma irtifa MEA / minimum en-route altitude Minimum yol irtifa MEHT the minimum eye height over threshold Eik zerindeki minimum gz ykseklii MEL / minimum equipment list Asgari donanm listesi MET / meteorological or meteorology Meteorolojik veya meteoroloji METAR / aviation routine weather report (in aeronautical meteorological code) Hava yoluna dair hava raporu MIL / military Asker
272
HAVAYOLU
terimleri
MIN / minimum En az / asgari MLAT / multilateration Multilaterasyon MLAW / maximum landing weight Azami ini arl MLS / microwave landing system Mikrodalga ini sistemi MM / middle marker Orta marker (ILS sisteminin bir paras) MME / maintenance management exposition Bakm ynetimi el kitab MMR / multi-mode receiver ok modlu alc MNPS / Minimum Navigation Performance Specification Asgari Seyrsefer Performans artnamesi MOC / minimum obstacle clearance Asgari mania msaadesi MOCA / minimum obstruction clearence altitude Asgari mania msaade irtifa MODE / meteorogial operational telecomunications network Meteorolojik bilgi alverii haberleme servisi MOE / maintenance organization exposition Bakm kuruluu el kitab MOML / moslem meal slami men MONA / monitoring aids Gzetim yardmclar MOTNE / Meteorological Operational Telecommunications Network Europe Avrupa Meteorolojik Operasyonel Haberleme A MPA / multi-pilot aircraft ok pilota sertifikal uak MPa / megapascal Megapaskal MRT / multi radar tracking oklu radar iz takibi MSA / minimum sector altitude Asgari sektr irtifa MSL / mean sea level Ortalama deniz seviyesi MSSR / monopulse secondary surveillance radar Monopulse ikincil gzetim radar MTBF / mean time between failures Arzalar aras ortalama zaman aral MTCD / medium term conflict detection Orta dnem akma tespiti MTI / moving target indicator Hareketli hedef gstergesi MTMA / military terminal control area Asker terminal kontrol sahas MTOW / maximum take-off weight Azami kalk arl MTW / mountain waves Da dalgalar MWO / meteorological watch office Meteoroloji gzlem ofisi MZFW / maximum zero fuel weight Azami sfr yakt arl N / north or northern latitude Kuzey veya kuzey enlemi n / porosity Porozite
273
N/A / not applicable; not available Uygulanamaz / mevcut deil NADGE / NATO Air Defence Ground Envirenment NATO Hava Savunma Yer Tesisleri NAMSA / NATO Maintenance and Supply Agency NATO Bakm ve kmal Acentesi NAR / new arrival information Yeni var bilgisi NATO / North Atlantic Treaty Organization Kuzey Atlantik Antlamas rgt NAV / navigation Seyrsefer NAVAID / air navigation facility Hava seyrsefer kolaylklar NC / no change Deiiklik yok NDB / non-directional radio beacon Ynlendirilmemi radyo bikn NE / north-east Kuzeydou NIL / no items listed Listelenen e yok NM / nautical mile Deniz mili NOF / International NOTAM Office Uluslararas NOTAM Ofisi FATO / final approach and take-off area Helikopterlerin ini yapaca izgili beton alan NOSIG / no significant change nemli deiiklik yok NOTAM / Notice to Airmen Havaclara Duyuru NR / number Numara NRC-CAI / NATO-Russia Council - Cooperative Airspace Initiative NATO-Rusya Konseyi Ortak Hava Sahas Giriimi O/R / on request stek zerine OAC / Oceanic Area Control Center Okyanus Blgesi Kontrol Merkezi OAT / operational air traffic Operasyonel hava trafii OBST / obstacle Mania OCA / Oceanic Control Area Okyanus Kontrol Sahas OCA/H / obstacle clearance altitude/height Mania klerans irtifa/ykseklii OCC / operations control center Operasyon kontrol merkezi OCO / operations control officer Operasyon kontrol memuru ODID / operational data and input display Operasyonel veri ve giri ekran OFP / operational flight plan Operasyonel uu plan OFZ / obstacle free zone Maniasz blge OJT / on-the-job training ba eitimi OLDI / online data interchange Online veri deiimi
274
HAVAYOLU
terimleri
OM / outer marker D marker (ILS sisteminin bir paras) OM / operations manual Operasyon el kitaplar OML / operational multi-crew limitation Operasyonel oklu uu ekibi kstlamas ons / ounce 28,35 grama denk gelen arlk birimi OPMET / operational meteorological (information) Uu harekt ile ilgili meteoroloji (bilgisi) OPR / operator/operate/operative/operating/operational letici/iletme/faal/ileten/ iletimsel OPS / operations Uula ilgili faaliyetler ORB / orbit Dairesel uu (orbit) OSL / operational safety pilot limitation Operasyonel emniyet pilotu kstlamas OVC / overcast Kapal (8/8) P / prohibited area (followed by identification) Yasak saha (tantmann ncesinde) Pa / pascal 1 m lik yzeye etki eden 1 Nluk kuvvetin oluturduu basn PANS / Procedures for Air Navigation Services Hava Seyrsefer Hizmetleri iin Usuller PANS-ATM / Procedures for Air Navigation Services - Air Traffic Management Hava Seyrsefer Hizmetleri iin Usuller - Hava Trafik Ynetimi PANS-OPS / Procedures for Air Navigation Services - Aircraft Operations Hava Seyrsefer Hizmetleri iin Usuller - Hava Arac Operasyonlar PAPI / precesion aproach path indicator Hassas yaklama hatt gstergesi PAR / precision approach radar Hassas yaklama radar PATC / precision approach terrain chart Hassas yaklama arazi plan PAX / passenger Yolcu PBB / passenger boarding bridge Yolcu bini kprs PBN / performance-based navigation Performans tabanl seyrsefer PCN / pavement classification number Kaplama snflandrma numaras PD / probability of detection Tespit olasl PE / perishable cargo Kolay bozulan kargo PED / portable electronic devices Uakta yolcu beraberinde tanabilir elektronik cihazlar PEDS / primary explosive detection system Birincil patlayc madde tespit sistemi PENS / Pan-European Network Service Pan-Avrupa A Hizmeti PER / performance Performans PERM / permanent Devaml/srekli/kalc
275
PF / pilot flying Ua kumanda eden pilot PIC / pilot-in-command Uu sresince, bir uan emniyetinden ve harektndan sorumlu olan pilot PICUS / pilot-in-command under supervision Gzetim altndaki sorumlu pilot veya bu ekilde yaplan uu sresi PIF / pilot information file Pilot bilgi dosyas PIL / passenger information list Yolcu bilgi listesi PJE / parachute jumping exercise Paratle atlama tatbikat PLB / personnel location beacon Personel yer tesbit bikn PLC / planning controller Planlama kontrolr PLN / flight plan Uu plan PM / pilot monitoring Uuu gzlemleyen pilot PNF / pilot not flying Umayan pilot PPI / plan position indicator Plan pozisyon gstergesi PPL / private pilot licence Hususi pilot lisans PRF / pulse repetition frequency Darbe tekrar frekans PRI / pulse repetition interval Darbe tekrar aral PRKG / parking Park PSGR / passenger Yolcu PSN / position Pozisyon PSR / primary surveillance radar Birincil gzetleme radar PTT / push/press to talk Bas-konu PWR / power G QBI / compulsory IFR flight Zorunlu IFR uu QFE / Bir havaalan seviyesinde ya da tanmlanan bir baka referans seviyede (pist ba rakm gibi) llen lokal basn deeri QFU / magnetic oreientation of runway Pistin manyetik oryantasyonu QM / quality manual Kalite el kitab QMS / quality management system Kalite ynetim sistemi QNE / 1013 hPalk referans basn deeri set edilerek meydana inildiinde altimetrede okunan ykseklik deeri QNH / Belirli bir zamanda ve yerde (blgede), hava aracnn altimetresine set edildiinde irtifa bilgisi salayan basn deeri R / right Sa (pist tantmas)
276
HAVAYOLU
terimleri
R / restricted area Tahditli saha R/C / rate of climb (per minute) Trmanma oran (dakikada) R/D / rate of descent (per minute) Alalma oran (dakikada) RAC / rules of the air and air traffic services Hava kurallar ve hava trafik hizmetleri RADAR / radio detection and ranging Radyo tespit ve mesafelendirme (radar) RADNET / radar network Radar a RASCAL / Radar Sharing and Calculation Radar performans deerlendirme yazlm RAT / runway-apron-taxiway Pist-apron-taksi yolu RCC / rescue coordination centre Kurtarma koordinasyon merkezi RDPS / radar data processing system Radar veri ileme sistemi REC/PLB / recording and playback Kayt ve oynatma REF / reference lgi REG / registration Tescil REIL runway end idendification lights Pist sonu belirleme klar REQ / request or requested stek veya istekte bulunma RESA / runway end safety area Pist sonu emniyet sahas RETIL rapid exit taxiway indicator lights Hzl k taksiyolu gsterge klar RF / radio frequency Radyo frekans RFC / radio facility chart Seyrsefer yardmc plan RI / electronic roughness indicator Elektronik przllk gstergesi RM / reserve Uucu personelin aylk uu planlamas dnda ihtiya duyulacak uu ve yer grevleri iin hazrlkl bulunmas hali RMCDE / radar message conversion and distribution unit Radar mesaj dntrme ve datm birimi RMK / remark Not RNAV / area navigation Saha seyrseferi RNP / required navigation performance Gerekli seyrsefer performans RPL / repetitive flight plan Srekli uu plan RQP / request flight plan message Uu plan istek mesaj RQS / request supplementary flight plan message Ek uu plan istek mesaj RRP / runway reference point Pist referans noktas RS / rapid curing abuk kr eden asfalt RSC / rescue sub-centre Kurtarma tali merkezi
277
RSR / en-route surveillance radar Yol kontrol gzetim radar RTE / route Yol RTIL runway threshold dendification lights Pist eik belirleme klar. R/T / radio/telephony Radyo/telefon RVR / runway visual range Pist gr mesafesi RVSM / reduced vertical seperation minima Azaltlm dikey ayrma minimumlar RWC / runway weight charts Pist kaldrma kapasitesi RWY / runway Pist Rx / receiver Alc RX / receiver station Alc istasyonu S / south or southern latitude Gney veya gney enlemi S/N / serial number Seri numaras SAC / system area code Sistem saha kodu SAFA / safety assessment of foreign aircraft Yabanc uaklarn emniyet ynnden denetlenmesi (Yabanc lkelerin sivil havaclk otoritelerinin, THY uaklarna rampa durumundayken yapt emniyet denetlemeleri) SANA / safety assessment of national aircraft Ulusal olarak uan uaklarn, teknik, emniyet ve operasyonel ynden SHGM tarafndan denetlenmesi SAR / search and rescue Arama ve kurtarma SARPs / standards and recommended practices (ICAO) Standartlar ve tavsiye edilen uygulamalar (ICAO) SASS-C / Surveillance Analysis Support System-ATC Center Gzetim Analiz Destek Sistemi-ATC Merkezi SASS-S / Surveillance Analysis Support System-Sensor Gzetim Analiz Destek SistemiSensor SATCOM / satellite communications Uydu haberlemesi SB / Hava arac imalats tarafndan yaymlanm servis bltenleri SC / stratocumulus Stratokmls bulutu SCADA Supervisory control and data acquisition Bilgisayar kontroll veri toplama ve izleme sistemi. SCHA / Standard Catering Handling Agreement Standart kram Hizmetleri Anlamas SCT / scattered (clouds) Paral bulutlu (3/8-4/8) SDPS / surveillance data processing system Gzetim veri ileme sistemi SE / south-east Gneydou SEC / second Saniye
278
HAVAYOLU
terimleri
SECT / sector Sektr SELCAL / selective calling system Seici arama/ar sistemi SeMS / security management system Gvenlik ynetim sistemi SEV / severe Kuvvetli, iddetli (rnein, buzlanma ve alkant ([trblans]; rapor belirtir) SFC / surface Yzey SFE / synthetic flight examiner Sentetik uu kontrol pilotluu SFI / synthetic flight instructor Sentetik uu retmeni SG / snow grains Kar taneleri SGHA / Standart Ground Handling Agreement Standart Yer Hizmetleri Anlamas SH / shower Saanak ya SHGM / Directorate General of Civil Aviation Sivil Havaclk Genel Mdrl SHGR / shower of hail Dolu saana SHGS / shower of small hail and/or snow pellets Kk dolu veya yumak kar saana SHORAN / short range navigation Ksa mesafe seyrseferi SHPE / shower of ice pellets Buz tanecii saanaklar SHRA / showers of rain Yamur saanaklar SHRASN / showers of rain and snow Yamur ve kar saanaklar SHSN / showers of snow Kar saanaklar SIA / standard instrument arrival Standart aletli yaklama SIAP / standard instrument approach procedure Standart aletli yaklama usul SIC / system identification code Sistem tanmlama kodu SID / standard instrument departure Standart aletli kalk SIGMET / significant meteorological information Hava arac etkinliklerinin gvenliini olumsuz etkileyebilecek yol boyu hava bilgileri SIGWX / significant weather nemli hava durumu SITA / Socit Internationale de Tlcommunications Aronautiques Havayolu irketlerinin haberleme hizmetlerini yrten kurulu SKC / sky clear Hava/gkyz ak/bulutsuz (0/8) SMGCS / surface movement and guidance system Yzey hareketleri rehberlik ve kontrol sistemi SMR / surface movement radar Yer hareket radar SMS / safety management system Emniyet ynetim sistemi SN / snow Kar SNETS / safety nets Emniyet alar
279
SNOWTAM / snowtam Kar notam SOC / sector operation centre Blge hareket merkezi SONAR / sound navigation and ranging Ses ile seyrsefer ve mesafe lm SOP / standard operating procedure Standart operasyon usulleri SOS / save our souls Mors haberlemesinde tehlike sinyali SPA / single pilot airplanes Tek pilota sertifikal uak SPECI / aviation selected special weather report Havaclk seilmi zel hava raporu SPECIAL / special meteorological report zel meteoroloji raporu SPIC / student pilot in command Uutan sorumlu renci pilot veya bu ekilde yaplan uu sresi SPL / supplementary flight plan message Ek uu plan mesaj SPML / special meal zel yemek SR / sunrise Gn doumu SRR / search and rescue region Arama ve kurtarma blgesi SS / sunset Gn batm SSB / single side band Tek yan bant SSR / secondary surveillance radar kincil gzetim radar STA / straight-in approach Dorudan yaklama STANAG / Standardization Agreement Standartlatrma Anlamas STAR / standard arrival route Standart geli yolu STC / sensitivity time control Hassasiyet zaman kontrol STCA / short term conflict alert Ksa dnem akma ikaz STD / standard Standart STD / scheduled time of departure Planlanan kalk zaman STN / station stasyon muhabere, SSY vs. STOL / short take-off landing Ksa mesafe ini-kalk SUP / supplement (AIP supplement) Ek (AIP eki) SUR / surveillance Gzetim SVC / service message Servis mesaj SVCBL / serviceable Hizmette SW / south-west Gneybat SWIM system-wide information management Sistem genelinde/apnda bilgi ynetimi
280
HAVAYOLU
terimleri
SWY / stopway Durma uzants SX / simplex Ayn anda tek ynl alma veya gnderme yapan muhabere sistemi T/O / take-off Kalk TA / transition altitude Gei irtifa TACAN / UHF tactical air navigation aid UHF taktik hava seyrsefer yardmcs TAF / terminal aerodrome forecast Havaalan hava tahmini TAF / tactical air force Taktik hava kuvveti TAR / terminal area surveillance radar Terminal sahas gzlem radar TAS / true airspeed Gerek hava hz TAX / taxing Uan yerde rule yapmas ya da taksi TC / tropical cyclone Tropik siklon TCAS / traffic collision avoidance system Trafik arpma nleme sistemi TCU / towering cumulus (cumulus congestus clouds) ok yksek kmls TDO / tornado Kasrga TDOA / time difference of arrival Geli zaman fark TDZ / touch-down zone Teker koyma blgesi TEL / telephone Telefon TEMPO / temporary or temporarily Geici, geici olarak TFC / traffic Trafik TGL / Temporary Guidance Leaflet JAA Geici Rehber Bror THK / Turkish Aeronautical Association Trk Hava Kurumu THR / threshold Eik THRU / through Vastasyla TIL / until -e kadar TIP / threat image projection Tehdit unsurlarnn grntlenmesi TKOF / take-off Kalk TL / transition level Gei/intikal seviyesi TLB / technical logbook Teknik kayt defteri TLOF / touch-down and lift-off area Konma ve havalanma sahas TMA / terminal control area Terminal kontrol sahas TO / tecnical order Teknik emir, talimat TOC / terminal operation center Terminal operasyon merkezi TODA / take-off distance available Mevcut kalk mesafesi
281
TOM / terminal operation manuel Terminal iletme kitab TORA / take-off run available Mevcut kalk kou mesafesi TSOA / time sum of arrival Geli zamanlar toplam TTR / target tracking radar Hedef takip radar TURB / turbulence Trblans TVOR / terminal VOR Terminal VOR TWR / tower Meydan kontrol kulesi TWY / taxiway Taksi yolu Tx / transmitter Verici TX / transmitter station Verici istasyonu TXT / text Metin TYP / type of aircraft Hava arac tipi U/S / unserviceable Hizmet d, almyor UACC / upper area control center st saha kontrol merkezi UAR / upper air route st seviye hava yolu UAV / unmanned air vehicle nsansz hava arac UCA / upper control area st kontrol sahas UDF / ultra-high frequency direction-finding station UHF yn bulma istasyonu UF / uplink format Sorgulama format UFN / until further notice kinci bir bildirime kadar UHF / ultra high frequency Ultra yksek frekans UIC / upper information center Yksek seviye bilgi merkezi UIR / upper flight information region st uu bilgi blgesi ULD / unit load device Birim ykleme cihaz UM / unaccompanied passenger Refakatsiz yolcu UNL / unlimited Snrsz UPS / uninterruptible power supply Kesintisiz g kayna UPU / Universal Postal Union Evrensel Posta Birlii UTA / upper control area st seviye kontrol sahas UTC / universal time coordinated Koordine edilmi evrensel zaman / poissonss ratio Poisson oran VA / volcanic ash Volkanik kl VAC / visual approach chart Grerek yaklama plan
282
HAVAYOLU
terimleri
VAL / valuable cargo Deerli kargo VAR / magnetic variation Manyetik sapma VASIS / visual approach slope ndicator system Grerek yaklama ini istikamet gstergesi. VCS / voice communications system Ses haberleme sistemi VDF / very high frequency direction-finding station ok yksek frekansl yn bulma istasyonu VDL / VHF digital/data link VHF dijital/veri hatt VER / vertical Dikey VFR / visual flight rules Grerek uu kurallar VGML / vegetarian meal Vejetaryen yemei VHF / very high frequency ok yksek frekans VIP / very important person ok nemli kii VIS / visibility Gr VLAN / virtual local area network Sanal yerel iletiim a VLF / very low frequency ok alak frekans (3-30 kHz) VMC / visual meteorological conditions Grerek meteorolojik artlar VOIP / voice over IP nternet protokol zerinden sesli iletiim VOLMET / meteorological information for aircraft in flight Uutaki hava aralar iin meteorolojik bilgi VOR / very high frequency omni-directional range ok yksek frekansl tm ynl radyo verici istasyonu VORTAC / vor and tacan combination Birletirilmi vor ve tacan VPN / virtual private network Sanal zel iletiim a VSAT / very small aperture terminal ift ynl uydu iletiim sistemi VSP / vertical speed Dikey hz VTS / vehicle tracking system Ara takip sistemi W / west or western longitude Bat veya bat boylam W/C / water/cement ratio Su-imento oran WAB / weight and balance Arlk ve denge WAC / world aeronautical chart ICAO 1:1000000 Dnya havaclk haritas ICAO 1:1000000 WAM / wide area multilateration Geni alan multilaterasyon WAN / wide area network Geni alan a
283
WAP / wireless application protocol Kablosuz uygulama protokol WCHR / wheelchair Tekerlekli sandalye WDI / wind direction indicator Rzgr yn gstergesi WEF / with effect from or effective from -den geerli olmak zere WGS-84 / World Geodetic System - 1984 Dnya Jeodezi Sistemi - 1984 WHO / World Health Organization Dnya Salk rgt WI / within erisinde, kapsamnda WIE / with immediate effect or effective Derhal geerli, ncelikle geerli WIP / work in progress alma devam ediyor WRNG / warning kaz, uyar WWW / worldwide web Dnya apnda a WX / weather Hava XRAY / X-ray X n tabanl bagaj kontrol cihaz YD / yard Yarda (0,9144 m) Z / co-ordinated universal time (in meteorological messages) Koordine edilmi evrensel zaman (meteorolojik mesajlarda)
284
DENZCLK
terimleri
abao
abao / lower
Aa veya alt anlamnda kullanlan bir szck. lant ift babafingolardan altta olan.
abramak / to steer a ship
abao babafingo / lower topgal-
abao gabya yelkeni / lower top-
abao yakas / foot of a sail Bkz. Altaboo yakas. abis / abyss Denizlerin derinlii. abli / guy, vang
sail ift gabyalardan alttaki gabya zerindeki yelken.
acente / agent
Teknenin zor hava artlarnda, deien koullar karsnda, en iyi ekilde kontrol altna alnmas, komuta edilmesi.
Bu kumanda yisa edilmekte olan bir halat, vira edilmekte olan bir zinciri durdurmak ya da zincir bosaya vurulmak istendii zaman verilebilir.
abli palangas / vang purchase, guy purchase Palanga eklindeki veya halindeki abli. abluka / blockade
Dmann baka lkelerle ilikisini kesmek iin silahl kuvvetlerle sarlmas. Bir liman azn veya ky an stn kuvvetlerle evirmek, dar ile ilikilerini kesmek.
Bumbalar veya yarm serenleri iki yana (sancak veya iskeleye) evirmek, dey durumda tutmak ya da ortaya alarak balamak iin seren cundalarndan sancak veya iskeleye alnan donanmlar.
acil mdahale gemisi / emergency response vessel Denizde oluabilecek her trl kurtarma, yardm, mdahale ileri iin kullanlan ok amal gemiler.
acentelik / agency Gemi ve yk sahiplerinin ilerini takip edebilmeleri iin yetkilendirdikleri kiilerin, acentelerin yapt i.
Belirli snrlar iinde bir bakasna vekalet ederek i bulmaya, yrtmeye, kiralamaya yetkili kii, arac.
aborda / alongside Bir teknenin diger bir tekneye veya bir iskeleye veya rhtma bordasn tamamen vererek yanamas. abosa / avast
a sekstant / angle sextant Harita, srvey gemilerinde yatay a lmek iin kullanlan zel olarak tasarlanm alet.
aevele / brace up the yards as much as possible 1-) Serenlerin edilebildii kadar prasya edilmeleri. 2-) Bir yere aslan, ekilen veya su zerinde yzdrlmek suretiyle getirilen herhangi bir cismin bir yere arpmamas iin yaplan donanma aevele tutmak denir.
Bosay tut veya geici olarak durdur anlamna gelen bir kumanda.
aa kmak / push off, keep away, keep lear skele veya sahildeki bir teknenin bulunduu yerden ilgisini keserek nceki yerine gre daha uzaa git288
DENZCLK
terimleri
aganta
mesi ya da mendirek iindeki teknenin mendirein dna kmas.
ak kira anlamas / open char-
ak barnakl gemi / open shelter
ak demir yeri / open anchorage
Baz rzgarlara ak olan demir yeri, ak liman.
deck vessel Barnak gvertenin tonaj aklklarna sahip olmas nedeniyle barnak gvertenin altnda kalan hacmin gross ve net tonaj lmne katlmayan gemi tr.
ak kiralama / open charter inde ne ykn cinsi ne de liman belli olan kiralama tr. akta elenmek / wait off-shore
without dropped anchor Bir teknenin sahilden veya iskeleden ya da limandan akta, kydan yeterince neta olacak ekilde, demirlemeden uzakta beklemesi.
ter party inde ykn cinsi ve var liman ya da limanlar yazl olmayan kira anlamas.
ak deniz / open sea
ak deniz gemisi / seagoing vessel
ak deniz mukavelesi / LOF (Lloyd Open Form) TOF (Turkish open form) Kurtarma Yardm Szlemesi kapsamnda kullanlan, kurtarma yoksa mkfat yoktur esasna dayanan ve kurtarma mkfatnn bilahare belirlendii szleme. ak deniz platformu / off-shore
Ak denizlerde alabilecek ekilde yaplm ve donatlm gemi.
Tm lkelerin karasular dnda bulunan ve uluslararas kurallara gre hibir lkeye ait olmayan tm denizler.
almak / stand off
ada / island
Sahilden ya da deniz zerinde bulunan herhangi bir yerden ayrlp uzaklamak. Sularla evrili, sular ykseldiinde su stnde kalan doal kara paras.
adi skarmoz / tholepin, thole Filikalarda, botlarda, patalyalarda krekleri kaylklar ile balamak ve kullanrken dayaklk etmek iin kpetelere konulan aa ya da maden elikler.
ak dmek / to fall away Herhangi bir neden ile bir mevkiden veya arzu edilen yerden, istenilen mesafeden daha uzakta kalmak. ak gemek / to pass lear from
Sahilden, baka bir deniz aracndan, amandradan ak gemek, neta gemek.
platform Deniz dibi petrol ve doal gaz aratrmalar iin kullanlan platform.
adres komisyonu / address commission Navlun mukavelelerinde konimentonun imzalanmasnda kiracya tannan navlun cretindeki indirim. aganta / avast, hold on,
admiralti demiri / admiralty pattern anchor Gemileri ve deniz aralarn rzgar, aknt ve sert denizlere kar yerinde tutmak amacyla kullanlan, iposu kollarna dik ve hareketli eski sistem bir demir cinsi.
Yisa ya da laka edilmekte olan bir

289
az kuag
zincirin veya halatn ksa bir zaman sresi iin elde tutularak braklmamas iin verilen komut (aganta iskota, aganta borina borinata).
az kuag / sheer strake, top
arlk azaltmak / lighten
strake, plank sheer 1) Gemilerin, teknelerin borda kaplamalarnn en stte olan. 2) Aa teknelerde armuz kaplamann en st sras (bindirme kaplamann da).
alama krek / stop rowing, way enough Hep birlikte krek ekerken ekmeyi durdurmak iin verilen emir. alamanata / alamanata
aktif katlmc deniz aralar / active participant vessels Yerel trafik kapsamndaki gemiler hari olmak zere, her ne maksatla olursa olsun TBGTH alannda bulunan tehlikeli yk tayan tm gemiler ile tam boyu 20 metre ve daha byk gemiler. aktif refakat / active escort
Bir gemiye refakat eden rmorkrn, refakati gemiye halat vererek/ alarak gerekletirmesi.
Karaya oturan bir geminin arln baka bir gemiye boaltarak hafifletme ilemleri.
alay sancaklar / dressing flags Resm gnlerde ve trenlerde gemilerin direkleri ile sancak gnderleri arasna batan ka kadar donatlan iaret sancaklar. alberaber / stroke together, keep
stroke, up together Puta krek veya alma krek durumuna getirilmi olan kreklerin hep birlikte ekilmesi veya kreklerin suya daldrlmas iin verilen komut.
alarga / push off, keep away, keep lear Bir geminin veya deniz aracnn bir yere yanamam olarak akta bulunmas, durmas, yatmas.
Sadece k tarafnda gvertesi bulunan balk teknesi.
alesta / ready, stand by
alabanda / wing, hard
altabao / foot of a sail, lower part
Yaplacak bir iin yaplmas ynnde hazr olmak iin verilen komut.
alabora olmak / capsizing Enine denge kaybndan dolay dzelememek zere ters dnmek. alabora / capsizing, overturn
1) Tekne borda kaplamalarnn, levhalarnn i yzeyleri. 2) Dmenin 35ye kadar bir tarafa baslmas.
amatr denizci belgesi / certifi-
1) Bir yelkenin alt yakas. 2) Alt ve aa anlamnda kullanlan bir deyim. cate of competence for operators of pleasure craft (ADB) 2,5-24 metre arasndaki zel tekneleri kullanan kiilere verilen belge.
ambar / hold
Bir geminin ya da deniz aracnn yan yatarak devrilmesi veya ters dnmesi.
ambar az / hatch
Gemilerde yk koymak iin kullanlan yer.

290
DENZCLK
terimleri
aybocu
Ambar giri yeri, gverteye ulaan merdivenli ini akl.
amora / let fall and set, the lower
amora yakas / jewel, leach, leech, luff Yan yelkenlerin alt ba tarafndaki ve cunda yelkenlerin alt d tarafndaki yakalarna denir. Direk bedenlerine sarl olan yan yelkenlerin diree balanan alt kesi. ana omurga / main keel Postalarn baland, batan ka kadar uzanan aa, demir ksm. anele ba / anchor clinch, fisherana gverte / main deck Geminin veya teknenin zerinde yrnen en stteki gvertesi.
sails Trinket ve maystra serenlerinin almas iin verilen komut.
armuz (armoz) / seam, joint Gverte ve borda kaplama tahtalarnn arasndaki izgi. arya / down from aloft, haul down,
get down Serenlerin, yelkenin, sancan aaya indirilmesi.
astarya sresi / lay days
artma (prara) yelken / dipping lug, lug sail Rzgrn durumuna gre bir taraftan dier tarafa serliri ile birlikte kavana edilebilen yelken. aoz / rabbet
Kaplama tahtalarnn ba ksmlarn oturtmak iin omurga ve bodoslamalara alan yuvalar.
Bir navlun mukavelesinde ykleme veya boaltma iin tahsis edilen sre.
mans bend Bir halat demirin ya da amandrann anelesine balamakta kullanlan balk bana benzer bir eit ba.
anele / ring, eye Hareketli demir halka.
avans navlun / advance freight
apazlama / abreast (wind) Bir teknenin bordasna dik olarak (kemere istikametinde) esen rzgr ve bu rzgr ile yaplan seyir. apiko / apeak ready alert
avara / shove off, breast off, put off, push off, stave off Gemi veya bir deniz aracnn yanak olduu yerden hareket edip ayrlmas, amas, uzaklamas ve bu ilem iin verilen komut. avarya / average Denizde meydana gelen kazalar sonucu geminin ve ykn uram olduu hasar, kayp ve bunlarla ilgili olarak yaplan giderler. ayberi / perigee aybocu / heave aback
Ayn yrngesi zerinde dnyaya en ok yaklat nokta.
Navlunun bir ksmnn gemi sahiplerine pein denmesi durumu.
arma / rigging
291
Bir geminin direkleri, yelkenleri ve serenleri ile bu direk ve serenler zerindeki halat, zincirlerden oluan ve gemi armas olarak da bilinen donanm.
1) Demirin vira ediliinde deniz dibinde yatk vaziyetten kurtulup geminin demir zerine geldii durum. 2) Hazr durumda dikkatli olarak beklemek.
Demir rgat geri altrmak sureti ile zincirin boaltlmas, aa alnmas, indirilmesi.
ay baca
ay baca / wing and wing

ifte yan yelkenlerinin iskotalarndan birini sancak dierini iskele taraftan kullanarak pupadan alnan rzgrla yaplan seyir (pupa seyri).
aynalk / backboard
baca / funnel Gemi makinelerinin egzoz borularnn atmosfere kn destekleyen ve panellerden oluan bir yap.
aynalk tahtas / backboard, back-
Filikalarda ve yelkenli teknelerde k bodoslama zerine konan ve dmen ineciinin zerine kondugu tahta levha. rail Bir teknede k taraftaki havuzda oturanlarn yasland ve serdmenle aralarnda ayrclk yapmak iin konulmu olan tahta levha.
badarna etmek / parcelling, keckling Bir halatn temas sonucu anmamasn, hasara uramasn nlemek iin branda veya benzeri koruyucu bir malzeme ile sarlmas. balama liman / port of registry
azimut rmorkr / azimuth stern
drive (ASD) Azimut pervane sistemi ile yrtlen rmorkrler.
bakla / chain link Demir zincirini oluturan deirmi ve yass halkalarn her biri. balast / ballast
Gemilerin normal seyirleri srasnda dengelerinin salanp glendirilmesi amacyla, ayrlm tanklarna ald deniz suyu.
Gemiye ait seferlerin idare olunduu liman.
balon-usturmaa / round fender
baba / bollard, bitt Gemilerde, iskele veya rhtmlarda palamar ya da halatlar volta etmek iin aa veya dkme demirden yaplm silindir biimindeki cisim.
stanchions, upwright Gverteye yklenen kereste yknn denize gitmemesi iin prampetlere yerletirilen sabit, seyyar aatan veya demirden yaplm dikmeler.
babadalya / gallow bitts, gallow
bandra / flag, colors Gemilerin milliyetini gsteren mill sancaklar. bandoet / let go, let fly Tutulmakta veya ekilmekte olan bir halat birdenbire brakmak, koyvermek iin verilen kumanda. bar draft / bar draught baratarya / barratry
Armatrn veya kiraclarn zararna olabilecek, kaptan veya dier personel tarafndan kasten ilenmi her trl fiil.
292
Halattan, hasrdan veya sentetik malzemeden yaplm, ii doldurulmu veya iirilmi bir usturmaa eidi.
Yelkenli bir teknede eer direk ksmdan ibaret ise; en stteki nc para.
babafingo / topgallant
Nehir az draft.
DENZCLK
terimleri
batk karma
barbarika / rolling hitch, stopper

Volta edilmek zere olan bir halatn kaymamas ve tutulmas iin bosalk halatla veya zincirle mezo volta alnp halatn gemi tarafndaki bedeninden dolatrlmak suretiyle yaplan bosa (halat bosa, zincir bosa).
hattnn kesitikleri noktadan dizayn su hattna dik olarak geen dey doru.
bar / barges Tama kapasitesi yaklak olarak 30-500 ton aras olan, alt dz, az su eken, geni karinal, makineli veya makinesiz deniz aralardr. ba / stem, head, bow, fore part of
ba kasara / forecastle Genellikle gemilerdeki rgat ve ba balama aralarnn bulunduu, denizlerin gemiye batan girmesini nlemek iin gemilerin ba tarafnda ana gverte seviyesinden yksek olarak ina edilmi ksm. ba omuzluk / bow, shoulder
Borda kaplamalarnn ba bodoslamaya doru eilmeye balad nokta ile bodoslama arasnda kalan ksm. fast Bir filikann ba tarafn balamak iin kullanlan, bir ucu filikann ba stne, bir mapa veya analeye bal, dier ucu ise kullanlmad durumlarda ba stne roda edilen halat.
the vessel Bir teknenin ba bodoslamas, ba kasaras ve omuzluklarnn bulunduu n ve ileri ksm.
ba parimas / bows painter, bow
bastika / block
baston / flaying jib boom, studding
ba bodoslama / stem, stempost,
sail boom Ana civadrann zerinden ileriye doru uzatlm olan cunda yelkenlerini amak iin ana ve gabya serenlerinin cundalarnda bulunan ubuklar. fore stem Bir tekne omurgasnn ba tarafa ykselmesi ve kalkmas sonucu oluturulan dikey ya da eik ksm. Borda levhalar ve borda kaplamalar ba tarafta bu ksma monte edilir.
Bir makaray bir halatn istenilen yerine hemen takabilmek iin dizayn edilmi makara.
ba pervane / bow thruster
ba st / forecastle deck
bal gemi / by the head, bowed
ba bodoslama k bodoslama /
ba kaime / fore peak
Gemi ba bodoslamas ile dizayn su

293
stem sternpost Teknenin ba ve k tarafnda omurgann ykseldii ksmlar.
batankara etmek / ashore stem on Gemiyi veya bir deniz aracn ba taraftan sahile, kumsala oturtmak veya yanatrmak. batk karma / removal
Ba ka nazaran daha fazla su eken, ba daha fazla batk olan gemi.
1) Ba kasara gvertesi 2) Kk teknelerin ba tarafnda, oturulabilecek ve ayakta durulabilecek platform.
Geminin ba tarafnda bulunan, bordaya dik hareket salamak amacyla kullanlan itici pervane.
Denizde batk durumda olan cisimlerin karlmas.

batmak
batmak / sinking belverme / hogging

Gemi ortasnn dalga zerine oturarak ba ve kn bota kalmas. Geminin batmas.
tarafnn su kesiminden yukarda kalan ksm.
borda fenerleri / side light
bermuda arma / mudian
bilgi / information
bindirme kaplama / clincher built, clench built Ahap teknelerin yapmnda, stteki kaplamann alt kenarn alttaki kaplamann st kenarna bindirerek, stne konulmak suretiyle yaplan kaplama biimi. bita / bitt, pawl bitt
TBGTHnin katlmc tm gemilerin istekleri ve gereksinimleri dorultusunda sistem bileenlerinden ve dier kaynaklardan elde ettii verilerin analiz edilmi hali.
Uzun bir direk zerine yelken amak iin dnlm olan, yelken sereni olmayp ancak bumba sereni olan arma tipi.
borda iskelesi / side ladder, accom-
Gemilerin uluslararas denizde atmay nleme tz kurallarna gre sancak bordada yeil, iskele bordada krmz olarak bulundurma zorunluluu olan 112,5 al fenerler. modation ladder Bordadan indirilmek suretiyle bir gemiye girip kmay salayan, deniz seviyesine gre indirilip kaldrlabilinen ve ieriye alabura edilebilen bir merdiven tipi.
bordalama / to be at abeam Bir deniz fenerinin, geminin veya sahil yapsnn geminin tam kemere ynnde bulunmas. Geminin pruva hattna dikey bir hat zerinde bulunmas. bosa/bosa tutmak / stopper, stoppage, holdfast Gemilerde ve deniz aralarnda zellikle hareket halindeki halatlar, zincirleri durdurmak, tutmak, emniyet altna almak iin yaplan ilem.
bordada teslim / free alongside Ykn bordada teslimini art koan durum.
1) Halatlarn selvielerini, ince halat ve zincirleri volta etmek iin teknede bulunan kk maden babalar. 2) Eski tip rgatlarda demir zincirinin akmasn kontrol etmek iin demir loas ile gverte loas arasnda bulunan demir silindirler.
bocurum / jigger, spanker, driver
borda / side of the vessel, board, outside face of the shell plattings above water line Teknenin yan taraf, duvarlar, d
spanker Yelkenli teknelerde k bodoslamann / k aynaln zerinde bulunan diree alan drt ke yelken.
bo (almak) / to take in the slack, to tauten Gevemi bir halat germek iin fazlasn ekmek, yisa ya da salya edilmi bir palangann fazla grlen paynn ekilip alnmas.
braket levhas / gusset plate Yan posta ve i dip kaplama gibi gemi yapsnn iki elemann birletiren levha.
294
bo koymak / to slack away, to release, to loose, paying Halat karmak, laka (laka), kaloma .
DENZCLK
terimleri
cvadra
branda / canvas 1) Gemi gvertesindeki yardmc makineleri deniz suyunun zararl etkilerinden korumak iin kullanlan rt. 2) Yelken yapmnda ve gemicilerin hamak olarak kullandklar yatan yapmnda kullanlan bir cins kuma. bumba / boom, derrick, gib
1) Ticaret gemilerinde yk alp verme ilerinde kullanlan ve ucuna palanga taklabilen dikmeler. 2) Yan yelkenlerin altobao yakalarn germek ve amak iin kullanlan serenler. Ayna kl ve sbye donanm olan kk yelkenli tekne.
camadan ba / reef knot, right knot Adi camadan halatlar ile donatlm olan randa ve filika yelkenleri gibi yelkenleri kltmede kullanlan bir ba eidi. can filikas / life boat
bumbarta / bomb ketch
can halat / life line Emniyet ve kurtarma amacyla kullanlmak iin donatlan halat.
Tehlikedeki bir gemiden yolcular ve gemiadamlarn kurtarmak iin gemide bulundurulmas zorunlu olan ve bu ama iin zel olarak yaplm, donatlm can kurtarma arac.
burgata / inch Bitkisel, sentetik ve elik tel halatlarn pus olarak evresini ifade eden birim. Halatlar iin evre birimi. Bir burgata 2,54 cmyi ifade eder. bkm / laid byk gemi / large vessel
Bir halatn kollarnn saa veya sola doru bklmesi.
Tam boyu 200 metre ve daha byk olan gemiler.
camadan / reef point

Drt ke (seren) yelkenlerin st yakalarndan bomak suretiyle yzey alanlarnn kltlmesi.
ceviz / knot Deiik yntem ve tekniklerle halatlarn malarna yaplan, halatlar tutabilmek iin, uzak bir mesafeye atabilmek iin (el incesi gibi) veya ss olarak yaplan dmler. cvadra / bowsprit
cayro pusula / gyro compass Yn bulmada kullanlan ve arzn magnetik yapsndan etkilenmeyen ve hatas bilindii lde hassas yn gsteren elektirikli bir pusula.
can simidi / life buoy, life ring Gemilerde ve deniz aralarnda denize den kiileri kurtarmak iin ok hafif ve yzer malzemeden yaplm, yuvarlak simit biiminde ve bir salvoya gemiye bal olarak bulundurulan can kurtarma arac.
can kurtarma aralar / life saving appliances (apparatuses) Gemide bulundurulan ve teknik zellikleri uluslararas kurallarla belirlenmi olan can kurtarma ara ve gerelerinin tamam.
295
Yelkenli teknelerde teknenin ba

cumba
cumba / strap, cover point Bir ksm rten para, knt para. cunda / peak, arm end of a yard
bodoslamasnn hemen zerinden darya doru eik olarak uzatlan ve pruva direi ile ubuklarnn baland, zerine flok yelkenlerinin ald sabit seren, bumba, ubuk.
2) Demir zincirlerinin birbirine karmas, dolamas.
Seren, bumba, gnder direk gibi ubuklarn serbest olan ucu. Yatay serenlerin her iki ucu.
armk, armh / shroud Ana direklerini ve gabya ubuklarn kapelesinden gverteye veya kpeteye tutturmak iin her iki yan taraflarndan gerilmi kaln halatlar. arpma / collision
Geminin arpmas.
atma / collision Denizde iki geminin birbirlerine arpmas. atma perdesi / bulkhead
Bir gemi veya uan blmelere ayrlmasn salayan ve onu yangn, sznt ve atmaya kar koruyan ve gvenli klan perde.
arter parti / charter party Kiralama mukavelesi.
alm / rake, ribband line

1) Gemilerde ba bodoslamann omurga ile ve gemi st yaplarnn yatay dzlem ile yapt a. 2) Geminin su kesiminin altnda kalan ksmnda ba tarafa doru olan darlama.
alpara valf / flap valve, flep valve
atlak / crack Ani ve keskin bir darbe ile krlmak veya bir ekilde yarlmaya neden olmak. Ksmi krlma, atlama. ekek yeri / slipway
Filika ve sandallarn sintinelerinde, far tahtalarnn altlarnda biriken sular darya atmak iin kullanlan metal, plastik veya aatan yaplm maraba.
Bir yz ksele ile kapl olabilen, geri dndrmez zellii olan, tek ynl akma msaade eden bir valf. Pompalarn emme borularnn alt ucu. Pis su ecekterlerinin denize k taraflar gibi yerlerde kullanlan para.
eki demiri / ground tackle
amak / dipper, water dipper
eki gc / bp (bollard pull)
apariz / 1)athwarthawse 2) elbow
eki halat loas / tow pin
1) Yaplmakta olan bir iin ya da manevrann engellenmesi.

Bir geminin eki halatna bindirdii maksimum g. ekilerde halatn gezinmesini nlemek iin kullanlan loa.
296
Karaya oturan geminin ana atlan demir veya demirler vastasyla sert havalarda ak denize karma dzenei.
Tam boyu altm metreye kadar her trl gemi/su aralarna bakmonarm ve klatma ile yirmi drt metreye kadar ina ve tadilat hizmeti veren tesisi.
DENZCLK
terimleri
dablbatm
eki vinci / towing winch
ene / fore foot
ma / ropes end Halat, elincesi veya yomalarn u ksm. mac / quayside hand
Omurga ile ba bodoslamann birletii ksm.
Rmorkrlerin orta ksmna yerletirilen, hem sakin hem de ar denizlerde ekme operasyonunu baarmak iin kullanlan ekme makinesi.
ift dip / double bottom Teknenin i ve d kaplamalar arasnda kalan, genellikle gemi boken deniz suyu ile doldurulan boluk. rdek halat / peak halyard Giz cundasn kaldrmak iin kullanlan halatlardan meydana getirilen donanm. rdek yakas / peak, head
ifita / poppets Geminin inas veya havuzlanmas esnasnda gemi kzakta iken gemi dengesini salamak amacyla genellikle geminin ba ve k taraflarna konulan payandalar.
marva / away aloft, man ship,
skeleye ya da rhtma yanaan, avara eden gemilerin halatlarn alp volta ya da mola eden gemici. man yards 1) Gemicilerin, eratn armaya kmas iin verilen komut. 2) Personelin tekne boyunca yan yana selamlama iin dizilmesi.
plak gemi mukavelesi / bare-
pa, ipo / anchor stock zellikle admiralti demirinde bedenin st ksmndan anelesinin altnda geen kollara dik olarak balanm hareketli veya sabit aa veya metal kollar. rl / can hooks, barrel hooks
F, varil gibi ykleri yklemede veya tahliye etmede kullanlan iki taraf da kancal olarak yaplm sapan.
boat charter Geminin iletilmesi ve kullanlmas ile balantl btn bedel ve masraflarn kiracya ait olduu kiralama mukavelesi.
rk su / dead water Seyir halindeki geminin dmenine yakn oluan ve pervane st kanadnn iinde alt su.
ubuk / spar, uppermast Ana direklerin zerine konulan ekleme direkler.
Randa ve pruva yelkenlerinde seren yakalarnn k tarafa bakan keleri, istiralya ( ke) yelkenlerinin en stteki keleri (pik yakas).
D
dablbatm / double bottom
Gemilerin karinas yrtldnda teknenin su almamas iin postalarn i tarafna ikinci bir kaplama konur ki, bu iki kaplama arasna doublebottom denir. Bu blm safra ve yakt deposu olarak da kullanlr.
rnk / sailing vessel about 100
297
gross tonnage Yaklak 100 gross ton olarak ina edilmi yelkenli tekne.
dalgakran
dalyan / fishery, fishing station, stake net, shallow 1) Kyya yakn olan ve s blgelerde balklarn getii alanlarda balk tutmak iin denize aklan kazklarn a ile donatlmas sonucu oluturulan yaplar. 2) Ky ile kendi arasnda kendi derinliinden daha fazla derinlik bulunan kyya yakn slklar. datum / datum
zel koruma salayan elbisesi ve deniz dibinde hava almasn salayc ekipmanlar sayesinde deniz dibinde aratrma ve i yapabilen kii.
dalgakran / breakwater, pier, wave breaker Barnma alanlarn, limanlar, ky yaplarn dalgalarn ve deniz akntlarnn etkisinden korumak iin dalgalarn ve akntlarn etkili olabilecei alanlarn deniz tarafna yaplan duvarlar. dalg / diver
demir almak / to weigh the anchor, heave up anchor Demirlemi geminin denizdeki demirinin gemiye alnmas. demir bastika / gin demir brakmak / cast off the
Kafesli metal makara.
oluan gen biimindeki karasal birikinti.
demir kaloma / slack away the anchor Demir zincirinin bo braklmas iin verilen komut.
anchor D etkenler sebebiyle demiri alacak zamann olmamas veya demirin deniz dibinde taklmas nedeniyle alnamamas durumlarnda geminin uygun bir kilidinden fora edilmesi ya da kesilmesi suretiyle demir ve zincirin denize braklmas.
dedveyt / deadweight, deadweight capacity Geminin ykleme, kaldrma tama kapasitesi ya da tuzlu suda yaz ykleme hattna kadar geminin 2240 librelik ton (1016,05 kg) cinsinden kaldrabilecei arlklarn tm. delta / delta
Denizle nehrin birletii alanlarda
davlumbaz / paddlebox, bridge, wheel house 1) Yandan arkl ve ba pervaneli gemilerde pervane koruyucunun st ksm. 2) Kpr st.
Harita zerinde belirtilen deniz derinlii.
demir kresi / anchor ball Denizde atmay nleme Tz kurallar gerei gemilerin demirli olduklar durumlarda gn doumundan gn batmna kadar ba taraflarnda gstermek zorunda olduklar siyah kre. demir loas / hawsepipe demir salpa / anchor atrip, anchor aweigh, anchor off ground Demirin vira edilmesi durumunda deniz dibinden kurtulup dorulmas
298
demir kampanas / anchor bell Geminin demirleme ilerinde, siste ve kpr st ile haberleme durumlarnda kullanlan ve geminin ba tarafnda bulunan pirin an.
Geminin ba bodoslamasnda gz demirlerinin iine alnd boru.
DENZCLK
terimleri
deniz demiri
Gemilerin demirleyerek gvenli bir ekilde durabilmelerine elverili olan ve haritalar zerinde pa ekli ile iaretlenmi deniz alanlar.
ve demirin arlnn zincirine binmesi durumu.
demirin gagas / bill, peak demirin kolu / arm of anchor

Demirin memesi ile trna arasndaki blm. Demir kolunun en u noktas.
demir yeri / anchorage
demirin memesi / anchor crown
demir zinciri / chain cable, anchor
handling tug supply vessel) Ak denizlerde eki, demir zinciri ellelenebilen, yakt ikmali yapabilen ak gverteli rmorkr.
demir zinciri ellelenebilen donanml gemi / AHTSV (anchor
chain Gemilerin demirleme ilemlerinde kullandklar ve belli kurallara gre kalnlk ve uzunluklar belirlenmi olan zincirler.
ding, come to D etkiler sebebiyle veya gemi makinesi ile yaplan demir manevralar srasnda gemi arlnn demir zerinde oluturduu etki nedeniyle demire yk binmesi.
demirde yatmak / to be anchored, riding at anchor Geminin demir yerinde demirli durumda bulunmas. demire bindirmek / to ride, ri-
demirin trna / anchor fluke, anchor palm Demir kollarnn ucundaki yass ksm.
demirin taramas / anchor dragging Demirin deniz dibinde iyi yerlememesi nedeniyle geminin zincir zerine binen arl sebebiyle demirin deniz dibindeki yerinin deimesi.
Demirin bedeni ile kollarnn birletii yer.
demirleme donanm / ground tackle Geminin rgat, zincir, babalar gibi demirleme donanm. demirlemek / to let go the anchor,
to drop the anchor Geminin demir mevkiinde emniyetli kalmasn salamak iin, demirin ve bal olduu zincirin bosalar fora edilerek, kendi arl ile demirin denize braklmas ilemi.
demiri fundo etmek / to drop the
299
demiri vira etmek / to heave up the anchor Demir zincirlerinin rgat ile denizden alnarak demirin yerine alnmas.
anchor Bosalar fora edilmi demirin ve zincirinin kendi arl ile denize braklmas.
demuraj / demurrage Bkz. Srastarya.
deneme yk / PL (proof load)

Kullanm iin kabul edilmeden nce rnee uygulanan, nceden saptanm ve servis yknden daha byk yk.
deniz demiri / sea anchor Denizde ve rzgrda hareketsiz kalan teknelerin dalgalar borda
deniz kirlilii
deniz kirlilii / sea pollution Gemiden kaynaklanan petrol, petrol trevleri ve dier zararl maddelerin denizde meydana getirdii kirlilik.
vermemesi iin batan veya ktan denize attklar koni eklindeki branda torba.
deniz raporu / sea protest Kaptan tarafndan denizde meydana gelen olaylar, kazalar bildiren ve yasalara, rf ve detlere gre mahkemeye, liman bakanlna ya da notere verilmek suretiyle olayn saptanmasn isteyen rapor. deniz sigortas / marine insurance
Denizde, gemide ya da seferde meydana gelebilecek risklere veya kayplara kar yaplan sigorta.
deniz dnc / 1) respondentia 2) gross adventure 1) Deniz seferinin tamamlanabilmesi iin gemide bulunan yk teminat gsterilerek alnan bor. 2) Seferin tamamlanmas iin gemi ya da navlun ya da her ikisi birden teminat gsterilerek alnan bor.
deplasman / displacement
derin su ekimli gemi / deep
Yzen bir geminin/teknenin tard suyun hacminin ton olarak ya da kbik kadem olarak ifade edilmesi. draft vessel En byk su ekimi 15 metre ve daha byk olan gemiler.
ticaret gemileri ve deniz tesislerinin tahsis edildikleri ilere ve yapacaklar yolculuklara gre tekne, makine, kazan, genel donanm, can kurtarma, yangndan korunma ve yangn sndrme, seyir tehizat ve haberleme sistemi.
deniz tehlikesi / sea peril
dng / dingy Yaklak olarak 12 kadem boyunda, ifte krekli, bir veya iki yelkenli tekne. direk iskaas / step, mast socket Direklerin alt bitimlerinin, topuklarnn oturduu yuvalar. dirisa / 1)shit, shifting 2) veer 1) Yn deitirmek, bir tarafdan dier tarafa dnmek. 2) Rzgrn yn deitirmesi.
destemora / cap, mast cap, collar Bir direin zerine srlen ubuk veya bastonu yerinde tutmak iin direk, civadra zvanasna geirilen ember.
Denizde, denizcilik faaliyetleri srasnda karlalan riziko.
denizalt / submarine
denize elverili / seaworthy Bir geminin denizin tehlikelerine kar denizde yk ve yolcu tayabilecek yeterlilie sahip olarak donatlmas ve denize alabileceini belgelemesi. denize elverililik belgesi / seaworthiness certificate Yaplan denetim sonucunda, tm
1) Denizalt sava gemisi, 2) Denizin alt.
dispaor / adjuster Bir avaryada gemi ya da yk sahiplerine ne kadar deme dtn olay incelemek suretiyle, belgeleri toplayarak hesaplayan ve paylatran kii, dispei. dispe / dispatch
Navlun mukavelelerine gre ykleme ya da boaltmada starya sresi300
DENZCLK
terimleri
dmen bodoslamas
dispe paras / dispatch money Navlun mukavelelerine gre tahsis edilen sre ierisinde yklenmesinde veya boaltlmasnda kazanlan gnlere kar kiraclara denen mkafat. dobln / loop, slack, bight dobln almak / double up Bir halatn iki masnn gemide kalmak zere bordadaki veya sahildeki bir babaya iki, kez sarlmas, halatn iftelenmesi.
Bir halatn iki mas arasndaki sarkk ksm.
nin tmnn kullanlmamas sonucu ykleyenin, kiracnn kazand zaman, srastaryann kart.
dknt / 1)ledge, ridge 2) oddments 1) Deniz yzeyine yakn kk kayalklardan meydana gelen kmeler. 2) Tahliye sonunda gemi ambarlarnda kalan sprnt, kalnt yk. dek / floor
donatma itiraki / collective shipownership Birden fazla kiinin aralarnda yapm olduklar anlama ile ticaret gemisine sahip olmalar ve bu ticaret gemisini kendi nam ve hesaplarna altrmalar.
dorudan itme/ekme / direct pulling/steering Rmorkrn eki yapt srada halata dorudan g uygulamas.
dokuz oturak oturmak / stranding hard and fast, heavily aground Gemi boyu istikametinde ba taraf fazla kalkm bir ekilde, denizle irtibat kesilmi derecede karaya oturmak.
dok / dock Gemilerin inas, tamiri veya skm iin yaplan rhtmlarla evrili havuz.
draft / draught Geminin su ekimi.
Geminin en alt ksmnda, teknenin alabandalarndaki postalar birbirine balayan ve omurgaya dikey sac levhalar. Ahap teknelerde omurga zerinde bulunan iskarmozun ilk paralar. Alt dz olan tekne.
draft srvey / draught survey
dmen / rudder
Yk veya yolcu tayan ticaret gemilerinin her iki bordas zerine ve gverte izgisi altna, tatl ve tuzlu su blgeleri ile mevsimlere ve kereste ykne gre konulan ykleme markalarna uygun olarak ykleme yaplp yaplmadna ilikin denetim. Gemiyi istenilen yne evirmek iin sac veya tahtadan yaplm olup k bodoslamas zerindeki ineciklere takl olan levhalar.
dolayl itme/ekme / indirect pulling/steering Rmorkrn eki yapt srada halata en az 90 derece ayla g uygulamas. donatan / shipowner
301
Sahibi olduu gemiyi deniz ticaretinde kendi nam ve hesabna ileten kii.
dmen bal / rudder head Yeke evini kuatmak/kuvvetlendirmek iin dmen aftnn etrafna geirilen maden balk. dmen bodoslamas / rudder
post, back post, stern post Dmenin asld bodoslama. OmurULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
dmen boaz
dmen donanm / steering gear Dmen yekesi ile dmen dolab arasnda kalan tel halat mekanizma, uskurlu aft ve kolar ile bunlarn getikleri makaral sistemin tmne verilen ad. dmen tas / rudder head dmen yelpazesi / bow of the
Yekenin dmene baland en st ksm.
dmen dolab / steering wheel, the wheel Dmen yekesine bal mekanizmasn evirebilmek iin yaplm olan aygt.
dmen boaz / rudder neck Dmen yelpazesinden yukarda kalan ilk ksm.
gann k taraftaki sonundan dikine kan demir veya aa para.
st gvertesi tm gemi boyunca devam eden, kasaralar veya st yaplar olmayan gemi.
elenmek / heaving to, heave to, lying to Rzgr veya denizleri batan almak suretiyle yelken ya da makine marifetiyle gemiyi ayn yerde durdurmaya almak veya ok ar yol ile gidecei yere varmasn salamak.
dmen zaviyesi / rudder angle
dmenci pusulas / steering com-
Dmen yelpaze sathnn omurga ile yapm oldugu a.
rudder, rudder blade Dmenin boazndan aada kalan ksm. Dmenin esas ana paras.
dz gverte ambar azlar /
pass Dmen dolabnn hemen nne konulmu olan ve serdmenin dmen komutlarnda bakt mknatsl pusula.
el dmeni / hand steering gear Kol gc ile bir taraftan dier tarafa baslan dmen.
el donanm / hand gear Mekanik olan rgat gibi aygtlarn el ile alabilmesi iin yaplm olan donanm.
eilme momenti / bending stress Bir geminin karaya oturduktan sonra veya ambarlarnda uygun dalm olmayan ykler nedeni ile geminin bklmesi.
ship
dz gverteli gemi / flush deck
flush deck hatches Etrafn evreleyen gverte ile ayn seviyede bulunan aa ambarlarn ve gladoralarn zerindeki ambar azlar.
el incesi / heaving line, hand line, hauling line Bir tekneden dierine veya sahile atlan, ucunda kurun bir arln ceviz ile kapl olduu ve sonuta bir halatn balanarak gnderildii, parekete savlosu gibi incecik bir halat. el iskandili / hand lead
Elektrikli iskandil olmayan teknelerde, derinlik lmek iin masna 5 kglk bir kurun aslm ve zerine kula taksimat yaplm olan savlo.
302
DENZCLK
terimleri
frtna
emniyetli liman / safe port Kira szlemesinde bir geminin ykleme veya boaltma sresince emniyetli olarak barnabilecei liman.
elleleme / handling Ykn yklenmesi, istif edilmesi, boaltlmas ilemleri.
falaka / span ki matafora cundalar arasnda bulunup can halatlarnn baland tel halat. fanya / wide meshed part of fishnet far tahtalar / floor boards
Balk avlama ann geni girii, gz.
engel olma / prevention Kt sonular douracak olaylarn meydana gelmemesi iin nlem alma. enkaz kaldrma / wreck removal
Su altnda batk durumda olan enkazn, batn kaldrlmas.
enspektr / superintendent
feeder / feeder Konteynerlerde 500 TEUdan az kapasiteye sahip gemi tipi. feeder konteyner gemileri /
Aa bir teknenin sintine zerindeki aralkl tahtalar.
EPIRB gnderimi / EPIRB emission EPIRB cihazndan yaplan gnderim. evaporatr / evaporator
Geminin sefere hazr olmasn ve daima hazr bulundurulmasn salamakla grevli armatr alan.
Deniz suyundan tatl su elde etmeye yarayan aygt.
feedermax / feedermax
feribot / ferryboat
Konteynerlerde 500-999 TEU aras kapasiteye sahip gemi tipi. Araba vapuru; arabalar, tren vagonlarn tayan gemi.
feeder container ship Byk konteyner gemilerinin yanaamad veya yeterli miktarda ykn bulunmad limanlar arasnda konteyner transferini yapan gemiler.
faa / 1)aback 2)boot top

1) Seren yelkenlerinin bir taraftan kapatl, yelkeni ters kuntradan doldurmak 2) Geminin bo su hatt ile ykl su hatt arasnda kalan borda yzeyi.
fersah / league
faa etmek / to be taken aback Seren yelkenlerin bir taraftan prasya oldugu halde kapatlmas. fauna etmek / serving
frdnd / swivel Zincirin gamba almamas iin aralara konan bir eksene bal olarak dnen iki yarm bakladan oluan kilit. frka / light breeze frtna / gale
deniz mili, bir enlem derecesinin 1/20si, 5,56 km.
303
Badarnann tel veya mrnel ile sk skya balanmas.
Rzgrn alldk seviyeden daha

ok hafif rzgr, rzgr hznn saatte 4-6 deniz mili aras esmesi.
filika
1) Toplu olarak ayn hizmet iin grevlendirilen ve bir kumanda altnda olan ava gemileri gurubu. 2) Ayn sahiplik altnda bulunan ticaret gemileri grubu.
filika / boat, ships boat Gemilerde bulunan kk, gvertesi olmayan ve krekle veya motorla yrtlen, geminin gndelik ilerinde ve can kurtarma ilerinde kullanlan aralar. filo / fleet
hzl esmesi halinde meydana gelen doa olay.
flasa / rope yarn Halat meydana getiren ince teller, iplikler. flok / jib, jibsail
flasalanma / fag end Halat kollarnn, liflerinin almas, dalmas. fora etmek / let go, let fall Bir yere balanm olan halatn oradan kartlmas. forsa / galley slave fribord / freeboard
Bir yere bal bulundurularak krek eken esirler. Ba tarafna, cvadraya ekilen ke yelken.
filo etmek / round in
Rzgr yakaya almak suretiyle yelkenleri boaltmak.
filotilla / filotilla
Drtten fazla sayda muhrip ya da daha kk sava gemileri veya denizaltlardan kurulu sava gemileri topluluu.
fribord gverte / freeboard deck
Ykl gemi bordasnn ortasnda su yzeyinden ana gvertenin st izgisine kadar olan ykseklik.
firengi / scupper
fiyord / fjord, fiord zellikle Norve ve Kuzey deniz lkelerinde denizlerin kara ilerine doru girmesinden dolay oluan dar ve uzun kvrml krfezler. flador / float flama / signal flag
armhlarn gerilmesi iin kullanlan sistem.
Denizlerden ieri giren ya da geminin temizlii iin gverteye baslan sularn dar atlmas iin gvertenin borda sac ile birletii yerlerden denize doru alan delikler.
fribord markas / freeboard
Geminin doal kuvvetlere kar btn aklklar daim elemanlarla kapatlm en st devaml gverte.
fundo (funda) / let go, let go the

anchor Demirlemek iin verilen komut.
marks, plimsoll mark, loadlines Gemilerin bordalarnda bulunan ve geminin ykleme snrlarn gsteren iaretler.
futa / skiff
Gemilerde iaret iin kullanlan drt ke ya da ukurluklar enli, malar sivri olan sancaklar.
frigorifik gemi / reefer vessel
Kapal sakin sularda kullanlan kk tekne. Tanacak olan ykn (et, balk, sebze, meyve vb.) nakliyeleri esnasnda korunmalarn salayacak soutma
304
DENZCLK
terimleri
gezinti (tenezzh) gemisi
depolu olarak ina edilmi ya da d ntrlm ve bu amala kullanlan ticaret gemileri.
gemi sanayi veritaban program (GSVP) / shipping industry data-
gabya / top, topmast

Ana direk ile babafingo ubuu arasndaki ubuk veya yelken.
gemiadam / seaman
gabyar / topman Eskiden yelkenli teknelerde yelkenlerin, serenlerin bakm ve tutumundan sorumlu olan usta gemici. gaga / anchors bill, peak
over board
gemiden adam dmesi / man
Geminin kaptan, zabitleri, yardmc zabitleri, stajyerleri, tayfalar ve yardmc hizmet personeli.
base programme Tesis ve tm gemi ve su aralarna ait ina, bakm-onarm, tadilat gibi mevcut ve gncel bilgilerin girildii istatistik veri program.
genel telsiz operatr/ general
gamba / kink, squirom, nip 1) Halatlarn bkmlerine ters olarak bklmesi yada bkmlerinin bozulmas 2) Zincir baklalarnn birbiri stne ylarak dolamas. geleneksel rmorkr / conventional tug Yrtc sistemleri normal pervane ve yeke dmen olan rmorkrler. gemi / vessel garga / to turn upside down Ba aa etmek, evirmek.
Demirin iki ucundaki trnaklarn en u ksm.
genileme / flare
radio operator (GOC) Uluslararas Telsiz Tz (ITU/ RR) gereklerine gre yetkili makam tarafndan verilmi GMDSS Genel Telsiz Operatr (GOC) yeterlik belgesi olanlar. Geminin pruvas ile birletiren ve geminin kuruluunu ykselten dikey plandan su hatt zerinde teknenin da doru kvrlmas.
gerdel / pail, wooden bucket Gemi ve teknelerde su tamak iin kullanlan tahta kova. gezi teknesi / recreational craft
Standarda gre lldnde boyu 2,5 metreden 24 metreye kadar olan, tahrik sistemlerine baklmakszn spor ve elence amal, herhangi bir tipteki tekne.
Denizde krekten baka bir arala yola kabilen her trl ara.
305
gemi alacakls hakk / ships creditor right Trk Ticaret Kanunu m. 1235te saylan alacaklarn sahiplerine takip, nalm gibi imtiyazlar veren, gemi zerinde tannm kanuni rehin hakk.
gezinti (tenezzh) gemisi / daily
cruise boat Belirli bir noktadan hareket ederek liman veya snrl liman seferi blgeleri ierisinde nceden belirlenmi bir rotada turist gezdiren ve ayn
grcala
Katranl kendirden yaplm iki veya drt kollu ip.
gn ierisinde turunu tamamlayan, denizde hareket etme kabiliyetine sahip ve denize elverili, 12den fazla yolcu tayan ticari yolcu gemileri.
gradin yakas / leech

Seren yelkenlerde yan, flok ve yan yelkenlerde ise rzgr alt yakalar.
grcala / marline, hambroline
grva / cat
grandi direi / main mast Birden fazla direkli gemilerdeki en yksek direk. gulet / brigantine
Brigten kk, iki direkli, hafif armal, pruvas kabasorta armal, pralaya benzer uskuna.
giz / gaff, spanker gaff Yan yelkenlerin st yakalarn balamak iin direkler zerine kaldrlarak kullanlan yarm serenler. gomna / cable
Gz demirlerini akova durumuna almak veya yatana oturtmak iin kullanlan ve teknenin bodoslamasnda bulunan matafora.
gladora / tweendeck, betweendeck Kuru yk gemilerinin ambarlarndaki katlar, gverteler aras katlar. gnder / flag staff
gurcata / cross tree, trestle trees, spreaders Bir direk zerinde anaklk kurmak iin mauna kollar zerine omurgaya aykr olarak yerletirilen kollar. Yelken teknelerinde direkten inen istrelyalar amak iin kullanlan kollar. gnberi / perihelion gvercinlik / after part of the poop
deck Gemilerde k stnn en sonu. Yer yrngesinin gnee en yakn olan noktas.
Bir deniz milinin onda biri; 185, 2 metre. Geminin banda, knda ya da civadra zerinda bulunan, zerine bayrak ekilen kk ubuklar.
gverte / deck
gtr kiralama / lumpsum charter Kiraclar emrine tahsis edilen bir gemi iin sabit bir mebla zerinden kiralanmas. gz demiri / bower anchor
Bir gemide sancak, iskele baomuzluklarda bulunan, geminin ana demirleri.
gverte hatt / deck line
gverte kaplamas / deck plank-
gverte lostromosu / boatswain

Ticaret gemilerinde gemicilerin ba.
ing Gvertenin kaplanmas iin kullanlan tahta veya levha kaplamalar.
Gvertenin bordadaki izdm.
Gemilerde ve teknelerde batan ka kadar denmi tahta veya madeni platform deme.
Yelkenlerin kenarlarna, yakalarna dikilen halat.

gradin halat / bolt rope, leech rope
gverte zabiti / deck officer
Ticaret gemilerinde kaptandan son306
DENZCLK
terimleri
hisa (yisa) etmek
ra gelen 2. Kaptan (1. Zabit), 3. Kaptan (2. Zabit), 4. Kaptandan (3. Zabit) oluan gemiadamlar.
hava yastkl gemi / hovercraft
halat / rope Bitkisel sentetik veya elikten yaplm ve bkmlenerek eitli kollarda biribirlerine sarlm, bklmeye ve ekmeye uygun urgan. halat bosa / rope stopper
havuz srveyi / docking survey Geminin havuza alnmas suretiyle, yetkililer tarafndan su altnda kalan tekne ksmlar ve donanmlarnn kontrollerinin yaplmas. havyar kesmek / to idle around,
Hem karada hem de denizde hareket etme kabiliyetine sahip zel donanml yolcu gemileri.
haybaci / back the capstan
hamla / stroke
hamlac / first oarsman
Krekli teknelerde serdmene en yakn kreki.
Krek ekilirken krein bir periyot iindeki mesafesi.
Volta edilecek olan halat tutmak iin kullanlan, malar gvertedeki mapalara bal, dier ularnda ceviz bulunan ksa halatlar.
hazrlk mektubu / notice of read-
Demir rgatn altrmak suretiyle demir zincirini denize vermek.
laziness Gerektii ekilde ve usulne uygun olarak almamak, tembellik etmek.
handy / handy
handymax / handymax
Dkme yk gemileri ve tankerlerde 35.00049.999 DWT aras kapasiteye sahip gemi tipi.
Konteynerlerde 1000-1999 TEU aras kapasiteye sahip gemi tipi.
hedefe / azimuth sight vane Pusula zerine konularak kerteriz asn almaya yarayan bir seyir aleti. heyamola / pull awys, heave ho hra / bitter end
Verimin arttrlmas ve gayret edilmesi iin sylenen szck.
iness Geminin her bakmdan yklemeye veya tahliyeye hazr olduunu gsteren ve kaptan ya da acentesi tarafndan tatan, ykleyici, kirac ya da ykn alcsna verilen ihbar mektubu.
handysize / handysize
hasar / damage
307
Kazazede gemide meydana gelen yara, yark, ezik vb. gibi hasarlar.
Dkme yk gemileri ve tankerlerde 20.00034.999 DWT aras kapasiteye sahip gemi tipi.
hra mapas / cable clench, locker clench Zincirin zincirlikteki masnn omurgaya baland kilit.
Zincirin zincirlikte ya da volta edildii yerdeki ucu.
hisa (yisa) etmek / hoist away, sway away, haul away Bir eyi kar tarafa, yukarya kuvvet uygulayarak kaldrmak.
hisa krek
hisa krek / toss your oars, hoist the oars toss up Filika kreklerinin tutamalarndan aaya doru baslarak, palalarn yukar kaldrlarak dik tutulmalar iin verilen emir. hisa pruva / in bow
mas veya oturmas iin ay veya elik eklindeki lumbar skarmoz denilen aygtlar.
stnga / brail
hurda gemi / scrap ship
Pruva krekilerinin kreklerini hisa krek yapmalar iin verilen emir. Ekonomik ve teknik olarak ilevini kaybederek, sklmek amacyla Gemi Skm Blgesine gelen veya getirilen gemi.
stnga etmek / to brail

Yelkenleri toplamak.
Yelkenleri toplamak iin kullanlan hareketli donanm.
i omurga / inner keel

Postalar bir ahap teknede omurgaya daha sk balamak iin batan ka kadar uzanan ikinci bir omurga. Dmenin k bodoslamaya balanabilmesi iin, erkek ve dii olarak konmu olan mentee.
inecik / bearing pintle
rgat / windlass
Demir almada, halatlar dolayp gemiyi yanatrmada veya karaya ekmede kullanlan, hidrolik, elektirikli, istimli veya insan kuvvetiyle altrlan yatay veya dikey mekanizma.
inert gaz sistemi / inert gaz system
skaa / step of a mast, socket Direk ve civadralarn alt balarndaki topuklarn yerine oturmas iin alm olan yuva. skampavya / scampavia, launch, pinnage Harp gemilerinde personel tamakta kullanlan motorlu byk filika. skanca vardiya / relieve the
watch Vardiya, nbet deitirmek.
iskandil kurunu / lead sounding, lead plumb skandil salvolarnn baland ar kurun/arlk.
iskandil / sounding Denizin derinliini lmek iin kullanlan alet.
Kargo tanktan pompaland zaman patlayc olmayan gaz vastas ile ykn yerini almasn salayan bir yakt tankerinde patlayc karmlar engellemek iin kullanlan sistem.
skarmoz / rib
Krekli teknelerde krein balanULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
iskandil salvosu / lead line, sounding line skandil kurunlarnn baland iaretli salvo.
308
DENZCLK
terimleri
kalafat
iskele tavas / ladder platform skelelerin alt ve stnde girip kmada ilk baslan platform. iskota / sheet clew
iskele / port left, larboard,jetty, pier, ladder Teknenin sol yars veya gemiye girip kmak iin kullanlan srme veya inip kalkan merdiven.
2) aftn yataklar iinde dnen ksm veya yataa rastlayan ksm.
ispavlo / twin, seaming twin, sail
istralya / stay, side stringers
izbiro / sling
eitli ykleri yukar ekmek iin halattan yaplm sapan.
Direk ve ubuklarn cundalarnda ba ve ka doru inen sabit arma, veya teknelerin postalarn batan ka kadar birbirlerine balayan kuak.
twin, sail makers Katrasz kendirden yaplm iki kollu sicim.
Yelkenlerin iskota yakalarn kullanmak, yelkeni rzgr ile doldurmak iin halat-palanga donanm.
kabasorta / gun tackle, double whip, double purchase Biri hareketli, dieri hareket etmeyen iki tornodan oluan palanga. kabasorta arma / full rigged, square
kaburga, skarmoz / frame Borda kaplamasn salamlatran tekne iskeletinin enine dikey paras. kadrga / galley
kaburga aras / intercostal Dekler ve tekne kaburgalar arasndaki boyuna kiri.
kabotaj / cabotage Karasularnda sadece o ulusun bayran tayan deniz aralarnn tamaclk yapma hakk, ulusal karasular denizcilii.
rigged. Serenleri direklere dik ve kemere istikametinde olan drt ke yelkenli arma.
jetbot / jet boat

sularda su jeti motoru ile seyreden en fazla 24 kii (mrettebat dahil) tayan ve boyu 8 metreden kk olan, gvertesiz, ticari amal spor ve elence teknesi.
kadran / quadrant Dmen makinesine balanan ve dmen rodunu hareket ettiren donanm. kaide hatt / baseline kalafat / caulk, calk, fullering
Krek ya da yelkenle hareket edebilen yelkenli tipi.
309
jurnal / log book, sea log, journal 1) Gemi ile ilgili olan bilgilerin yazld defter, seyir defteri.
Teknelerin kaplamalarnn ve g-
Gemi boyunca dip kaplamas ile simetri dzleminin kesitii hat.
kalastra
kaloma / pay out, pay slack, slack away Demir zerinde bulunan teknelerin denizde bulunan zincir mesafesi.
chain cable Zincir gerektiinde daha fazla salmak.
kalastra / cradle, skid, boat cradle Kuntra gvertelerin zerine alnan filikalarn oturtulduklar aa veya metal krs.
verte deme tahtalarnn armuz ve sokralarn stp sktrarak zerlerinin ziftle doldurulmas.
kaynaklanan rehin dnda gemi alacakllarnn gemi ve teferruat zerinde kanunla sahip olduklar rehin hakk.
kapele muamba / hood coat
kaloma etmek / paying out the
kaplama / plank, planking, boarding
Pusula, dmen dolab, kaporta, vin gibi ksmlarn yamur ve gneten korunmas iin yelken brandasndan yaplm klflarn geirilmesi iin verilen emir. Postalarn zerine boyuna kaplanan sa veya tahtalar.
kaporta / skylight, companion way
kamara / cabin, stateroom
kamarot / steward, mess man
kana rakamlar / draught marks,
Gemilerde yolculara ve zabitana yemek servislerini yapan, kamara ve salonlarn temizliini vb. hizmetleri yapmakla grevli gemiadam.
Gemilerde gemiadamlarnn ve yolcularn istirahat ettii, yatt oda.
karanfil / cap stay, jumper stay, signal stay Pruva ve grandi direi cundalar arasndaki tel halat. karavele / carevel karaya ekmek/oturtmak / beaching Bir gemi herhangi bir ekilde deniz tehlikesi geirip batma tehlikesi olduu zaman bu tehlikeyi bertaraf etmek iin kazazede gemiyi uygun zemini olan karaya oturtmak. karaya oturma / grounding,
aground Gemi karinasnn deniz dibine demesi, alalma neticesi geminin yzme kabiliyetini yitirmesi, geminin karaya oturmas. i kutrani, d armuz kaplama olan bir kaplama ekli.
Gemi veya tekne iindeki kaplara ve gverteden aa ini ve k merdivenlerinin zerindeki kapal yerler.
kanello tarihi / cancelling date Donatanlarla kiraclar arasnda karlkl olarak mutabk kalnan, geminin yklemek iin hazr bulunmaya mecbur olduu en ge tarih. kandilisa / halyard, halliard, gantline Yelkenleri yukar kaldrmak iin kullanlan halat. dncndeki
water marks Gemilerin ektikleri su derinliini gstermek iin ba ve k dikmeler hizasna sancak ve iskele taraflara desimetre veya feet cinsinden izilmi rakamlar (romen ve italik).
lien Deniz
kanuni rehin hakk / equitable
szlemeden
kargo kapasitesi / cargo capacity Bir geminin yaz ykleme snrna kadar tayabilecei yk miktar.
310
DENZCLK
terimleri
klavuz kaptan
karina / bottom of the vessel Bir teknenin su altnda kalan slak ksm. karula yakas / tack, corner of the
tack Bir yan yelkenin diree yakn alt yakas.
kasa / eye, spliced loop of a rope.
kasara / superstructure, castle Teknelerin ba, orta ve k ksmlarnda gverteden daha yksek olan gverteler veya ksmlar. kastanyola / brake, chain stopper,
Halatlarn malarna almayacak ekilde yuvarlak ekilde yaplan ve dikile emniyete alnan yuvarlak byk halkalar.
kerye / cross grip, lamp, rope grip ki tel halat birletirmek iin veya halatn masna geici kasa yapmak iin kullanlan cvatal kelepe, sktrma. k / stern, poop Teknenin geri taraf. kble / south Gney. 180 derecelik yn.
kerteriz / bearing Herhangi bir maddenin bir tekneden olan ynn mknats veya cayro pusula ile tayin etmek veya lmek.
kerte / by. point, rhumb Bir dairenin 32de biri. (11 derece 15 dakika).
katamaran / catamaran
ratchet, hand brake Demir zinciri akarken durdurabilmek iin rgat etrafna konan demir veya elik erit ember.
k bodoslama / sternpost, after rake, stern frame Omurgadan k taraf kaldrlan dik ksm. k gnder / aft flag staff
kaynak / welding Su alt veya su stnde yaplan kaynak.
kavana / shift, shifting, gybe Herhangi bir eyi bir taraftan diger tarafa geirmek veya armak ya da bir yerden dier bir yere aktarmak.
1) Hint Denizi ve in Denizinde yerlilerin kayklarnn iki tarafnda dengeyi salamak iin bulundurulan yzer cisimler. 2) Birbirine bitiik iki tekneden olumu ift karinal tekne.
k kaime / aft peak Gemilerde, dmen rot ekseninin dizayn su hattn kestii noktada, dizayn su hattna dik sanal doru. klavuz kaptan / marine pilot
K tarafta sancak ekilmesi iin dikilmi olan gnder.
311
kemere / beam, baulk Gvertenin denebilmesi iin posta ularn birletiren, enine konan ksmlar.
Klavuz kaptan yeterlik belgelerinden birisine sahip olarak; gemi kaptanna, yetkili klavuz kaptan belgesi ile yetkilendirildii alan dahilinde uluslararas denizcilik teamllerine gre geminin seyir ve manevrasna ynelik konularda danmanlk yapan ve gemi kaptannn sorumluluu esas olmak zere hizmetleri seyir ve manevra ile snrl olarak gemiye klavuzluk eden kii.
klavuzluk hizmet blgesi
klavuzluk hizmet blgesi /
klavuzluk istasyonu / pilotage
pilotage service area Snrlar idarece belirlenen ve yetkilendirilmi bir klavuzluk tekilatnn hizmet verdii, klavuz kaptan almann zorunlu veya istee bal olduu, bir veya birden fazla liman blgesinin snrlar iinde kalan liman, koy, boaz, krfez gibi deniz alanlar ile Trk Boazlar ve Denizleri.
ships Kuru yk, konteyner ve dkme yk tayabilecek ekilde ina edilmi ya da dntrlm ve bu amala kullanlan ticaret gemileridir.
klavuzluk tekilat / pilotage organization Klavuzluk hizmet blgesi iinde idare tarafndan kendisine klavuzluk hizmeti yapma izni verilmi olan ve yetkilendirildii blgede idarece belirlenmi asgari sayda klavuz kaptan istihdam eden ve hizmete uygun klavuzluk istasyonuna sahip olan kamu veya zel teebbs tzel kiilii veyahut bu niteliklere sahip olarak mterek taahhtnameyle idareden izin alm birden ok tzel kiiliin oluturduu ortak giriim. krkambar gemisi / general cargo
station Klavuzluk hizmet blgesi ierisinde hizmet vermek zere; klavuz kaptan alma verme mevkilerine uygun mesafede konulandrlm, idare tarafndan belirlenen nitelik ve sayda ara, gere ve teknik donanm haiz, istihdam edilen klavuz kaptanlarn barnma ve yaama gereklerini de salayan hizmet birimleri.
kilit / shackle 12,5/15 kula zincir uzunluu veya iki kilit zinciri birbirine balayan, bir taraf deirmi, dier taraf harbili bir cins zincir baklas. kimyasal tanker / chemical tanker Uluslararas Kimyasal Maddeler Kodu blm 17de izelgesi verilen parlayc zellikteki sv rnlerin herhangi birisini dkme halinde tamas iin ina edilmi veya uyarlanm ve bu amala kullanlan ticaret gemileri.
(KMT)/ short range radio operator SOLAS Szlemesi kapsam dnda olan deniz aralarnda GMDSS sisteminde VHF/DSC dahil olmak zere seyire yardmc cihazlar kullanan kii.
kinistin valf / sea suction valve, inlet valve Gerektiinde bir tekneye denizden su almak iin su kesiminden aaya konmu ve gerektiinde uzaktan alp kapatlabilecek valf. kiralama (gtr) / towcon Rmorkrn yedekleme ilemi iin gtr usulde i bitimine kadar kiralanmas. kiralama (gnlk) / towhire Rmorkrn yedekleme ilemi iin gnlk olarak kiralanmas. kiri / scantling
kinistin / seachest Geminin gerek balast tanklar gerek makine sistemleri iin ihtiya duyulan deniz suyunun alc valfinin bulunduu blme.
ksa mesafe telsiz operatr
kiisel deniz tat (deniz motosikleti) / jet-ski
Yara kapamada kullanlan, zellikle enine kesiti 2x4 in olan kk kiri.
312
DENZCLK
terimleri
kurtarc
Tahrik kayna olarak su jeti pompasna sahip iten yanmal bir motorun kullanld ve tekne gvdesinin snrlad blge iinde deil de zerinde oturan, ayakta duran veya diz km vaziyetteki bir kii veya kiiler tarafndan kullanlan, boyu 4 metreden kk tekne.
kontra mizana direi / jigger
klas / class
kontra omurga / flase keel Ana omurgann anmamas iin altna konan erit halindeki para. kontrol d srklenme / disabled and drift Geminin kontrol d srklenmesi.
attack
mast Mizana direinin gerisindeki direk.
Ba ve k omuzluklar ile mataforalarn zerinde bulunan ve halat volta etmek iin kullanlan boynuz eklinde iki kulakl madenler.
ko boynuzu / cleat, jam cleat
na edilen gemileri nceden belirlenmi ve yaymlanm kurallara gre plan, malzeme, donanm, imalat, test ve teslim aamalarnda gvenlik ve evre koruma amal olarak denetleyen ve onay verdikleri rnler tm dnyada kabul gren uluslararas kurulular.
korsan saldrs / armed robbery
koster / coastal trade liner Yakn sahil yk gemisi.
krkapak / deadlight Lumbuzlar ierden kapayan demir kapak. kreyn / crane Yap ile birlikte ykseltilmi bir platform zerine yerletirilmi vin. Ykleme-boaltma arac. kritik blgeler / critical areas
koferdam / cofferdam
kolay bayrak lkeleri / flag of
koltuk / breast rope, breast fast,
konimento / bill of loading
breast mooring Bir teknenin aborda olduu yere sklmas iin bas ve k omuzluklardan verdii halat.
convenience state(s) Tescil kolayl, vergi muafiyetleri, istihdamla ilgili snrlamalarn bulunmay gibi avantajlar salayan ve daha ziyade sahipleri baka lkelere ait gemilerin sicillerinin bulunduu lkeler.
Gemilerde gerek grlmesi halinde tanklar ya da blmeler arasnda braklan boluk .
kuntra (kontra) / tack, coming up tack skota yakasna balanan iki inceden birisi iskota olarak kullanldnda dieri kuntra olur. kurt az / fairlead, fairleader,
stanbul Boaznda KanlcaVaniky, anakkale Boaznda NaraKilitbahir Burnu arasndaki blgeler.
Nakliyeci namna kaptan veya yetkili baka bir kimse tarafndan imzalanm ykn gemiye teslim alndn gsteren kymetli bir evrak.
kurtarc / salvor Bir gemi veya onun yk vb.nin kurtarlmasnda yardm eden gemi veya kii.
chock inde halat gemesi iin gverte zerinde ba ve k omuzluklarna monte edilen demir yastklar.
313
kurtarlan deer
kurtarlan deer / salved value

Verilen kurtarma/yardm hizmeti neticesinde deniz tehlikesinden kurtarlan eyler. Tehlikede olan tekne ve personeli kurtarmak.
kurtarma / rescue
yolcuyu almayan veya indirmeyen, herhangi bir yk yklemeyen veya tahliye etmeyen, uluslararas sefer yapan gemi.
kurtarma deeri / salvage value kurtarma szlemesi / salvage

Kurtarlan deerlerin tm.
kurtarma yoksa mkfat yok / no cure no pay Yaplan kurtarma operasyonu baar ile neticelenmemise yaplan masraflar ne olursa olsun kazazede gemiden mkfat veya bir cret talep edilememesi. kurtarma-yardm / salvage
ter Kazazede geminin kurtarma ilemlerinde uzmanlam olan ve bu kurtarmalardan sorumlu olan uzman personel.
kurtarma uzman / salvage mas-
agreement Kurtarma yardm kapsamnda imzalanan szleme.
kutrani kaplama / diagonal build Ahap diagonal (apraz) kaplama.
kpete / hand rail, rough tree rail, gunnel, gunwale 1) Prampetin en st ksm, vardevela puntellerinin, prampetlerin en stlerine gemi boyu istikametinde yerletirilen aa veya profil trabzan. 2) Filikalarda borda kaplamalarnn en st srasna tekne boyu istikametince vurulan ve iskarmoz yuvalarnn bulunduu yatay tiriz. krek lumbar / row lock, row
port, oar lock Filikalarda iskarmoz yerine kreklerin oturtulduklar oyuk yerler.
kuruz / tuck, run
Denizde yangn, gemi kazas v.b.nden bir gemi, personel ve yknn kurtarlmas. Gemi teknesinin k tarafta ve su kesiminden aada oluturduu darlama.
kruvaziyer gemi / cruise ship Bir veya daha fazla limanda tarifeli geici turistik ziyaret yapmak amacyla, bir grup programna katlan yolcular tayan ve sefer boyunca normal olarak, dier herhangi bir
ktk sal / jag Gemiden havuza veya istif sahasna yedekleme iin geici olarak birletirilmi yzen ktk sallarna verilen isim.
314
DENZCLK
terimleri
limbo
laka (laka) / haul off, slacken off, slackening Bo ya da boalm anlamnn yan sra koyver, brak bover, boalt anlamnda kullanlr. lagon / lagoon
gemiye yklendikten sonra gverte zerinde kaydrlarak yklenir ve boaltlrlar.
lale halat / tiller preventer
Denizle birleimi olan ve etraf kara ile evrili s su, gl. Ak denize doru bir mercan kayal ile kapatlan su rts. Dmenlerin denizli havalarda dp kaybolmamas iin dmen yelpazesinden geip teknenin kna balanan bir ince savlo.
lava / pull, hoist away ek, bo al. Bir yere yanaacak bir teknenin krek ekmeden, elle yanalacak yere tutulmak suretiyle yanatrlmas iin verilen komut. lava yomas / warp
ekme iinde kullanlan halat, yoma.
lavra / peak tye Giz undasn kaldrmak iin ubuk iine kandilisalarn donanmas iin alan dilli bastikalar. lavra delii / drain hole, plug hole
Bir teknenin iindeki suyu askya alp boaltmak iin alm delik.
langa lunga / pump brake windlass Kk aa ky teknelerinde kullanlan ilkel rgat. Karlkl iki kiinin kollar sra ile hareket ettirmesi sonucu demir zincirinin sarld ktn dndrlmesi sonucu demirin vira edilmesi salanr. lantiye / gripping rope or chain
layter / lighter Hafifletici, aktarmac deniz arac. Genellikle makineli, az su eken, geni karinal, yaklak olarak 250 ton yk tayabilen deniz arac. lazimeci / ship chandler, marine le / wreck, wreckage, shipwreck
store dealer Gemi gerelerini satan depo, dkkan.
larmo / stay
Kaldrlmakta veya indirilmekte olan bir cismin dzgn olarak inip kalkmasn salamak amacyla cisme vurulan halat ya da zincir traka, zincir ya da halat zerine vurulan ve esneklii salayan para halat. Floklarn ald istralya.
315
lash-seabee barc / seabee-lash barges Lash tipi gemiler, 400 tonluk dubalar gverte zerinde hareket eden bir kreyn yardm ile yklenir ve boaltlrlar. Seabee tipi gemilerde ise, daha byk dubalar (1000 ton) gemi kndaki bir asansr yardm ile
le ba / running bowline hitch Su zerinde yzen ve eriilmesi olanaksz olan bir cisme atlan ve ekildike skan izbaro ba. lif / yarn, fiber, twine limbo / transshipment Bir eyin bir taraftan dier tarafa aktarlmas.
Nebati halatn yapld malzemenin en ince paras.
Enkaz. Gemi lei. Kurtarlmas ekonomik olmayan ve kaza yapt yerde braklan kazazede gemi.
liftin uskuru
liftin uskuru / lifting screw, turn-
liga / leage
deniz millik mesafe. Camadan vur emri.
buckle Dnger, gergi. ki ucuna balanan halat ve zincirleri dndrldke geren eleman. Donanmlar germek ve ykleri balamak iin kullanlr.
belirtilen durumlarna uygunluklarnn tespiti neticesinde yolculua msaade edildiini gsteren harca tbi belge.
liman mukavelesi / port charter
ligadora / spun yarn
liman / port, harbour, sea port
Gemilerin gvenlikli olarak yk ve yolcu alp verebilecekleri, ya da kalabilecekleri, barnabilecekleri doal ya da yapay deniz yeri.
ten dokuza kadar sayda tellerin saa bklmesi ile yaplan tirnele trdr. Piyan balamak ve fauna yapmakta kullanlr. Likatura da denir.
livar / fish pond Balk teknesinde balklarn taze kalmas iin alt taraf denizle ilgili tahta havuz. loa / hawse, hawsepipe Demir zincirinin akmas iin alm deliklere geirilmi madeni oluk. lok / lock
Gemilerin, deiik iki su yzeyinin birinden dierine geirilmesi iin yaplm ara havuz.
Bir geminin yklenmesi iin geldii limanda yanamak iin btn formalitelerinin bittii ve hazrlk mektubunun kabul edildii esas alnarak yaplan navlun mukavelesi.
lokma / stud Zincirin baklalarnn ortasna takviye iin konmu para. lostra / painting
Boyama.
rence Denize Elverililik Belgesine sahip olup, liman idari snrlarn geerek sefer yapacak her ticaret gemisinin limandan ayrlnda liman bakanl tarafndan; gemiadamlar ile donatm, yolcu says, ykn cinsi, yakt, kumanyas, can kurtarma, yangndan korunma, yangn sndrme ve seyir donanmlar ykleme durumu, zorunlu belgelerinin geerlii bakmndan, belgelerinde
liman k belgesi / port clea-
loyd / Lloyds Corporation

lk defa 1770te ngilterede kurulan ve gemilerin, sigortaclarn ve denizcilikle ilgili tm konularda kontrol, idare, tescil ve snflandrma ilerini yrten kurulu.
lumbar az / port in a ships side, gangway, culting Gemilere girip klan bordada alan drt ke kapak. lumbuz / light port
Gemideki pencerelere verilen isim.
316
DENZCLK
terimleri
mangasa
makine telgraf / engine room
maba / squeegee
Gvertedeki suyu syrarak kurutmak iin kullanlan, ucunda tahta ve buna akl bir lastik bulunan, gverteyi temizlemek iin kullanlan sapl ara. Gvertedeki kuvvetli mapalara bal bosalk zincir ya da halatlarn masndaki zel biimde yaplm bir tr kilit.
maa / slip, senhouse slip
vessel Geminin su kesiminin altnda kalan ksm, karina.
chine kisi kaldrmay, ncs de ileri eimi salayan, direin atlmas ile oluturulan bir kaldrma arac.
mauna / sheer hulk, masting ma-
magtus / underwater body of the
mancana / breaker, cag Eskiden gemilerde iine ime suyu konulan flar. manevra / manoevre, maneuver,
maliborda / cargo board, save all Ticaret gemileri yk alrken, ykn bordaya zarar vermemesi iin bordaya konulan aalar veya branda paras.
makinist / machinist, machineman Makinede alan ve mhendis olmayan gemi adam. ark.
telegraph Gemi ana makinesinin kprstnn isteine uygun olarak istenildii ekilde altrlmasnn salanmas iin kprst ile makine dairesi arasna ekilmi olan, mekanik veya elektrikli komut verme veya komutu teyit etme arac.
mahmuz / ram, beak, spur
maimahre / displacement
Deplasman, belirli bir durumda yzen bir geminin tard suyun hacmi, miktar.
Eski sava gemilerinin bazlarnda, bodoslamalarnn su kesimlerinden aa ksmlarna eklenen ucu sivri elik para.
makine dairesi / engine room, engine department Gemilerde ana makine ve yardmc makinelerin bulunduu yer. Motorlu gemilerde motor dairesi de denir. makine lostromosu / donkeyman
manevra alan / sea room, room Bir geminin oturmadan ya da baka bir deniz arac ile atmadan seyredebilecei veya manevra edebilecei yeterli deniz alan. manevra ap / tactical diameter
manoeuvering Gemiye makine, dmen ya da yelkenle eitli hareketler yaptrmak. Gemiyi idare ederken gerek duyulan hareketler.
317
Makine blmnde makinistlerden sonra gelen ve makine tayfasnn ba olan gemi adam.
mangasa / heavy beam under the deck of a wooden vessel Aa teknelerde gverte altna konulan salam kemer.
Geminin dnnde eski rota hatt ile 16 kerte (180 pusula derecesi) dnd zaman ald konum arasndaki dikey mesafe.
manka
manifesto / manifest Kaptann ad, ykleyenin ad, yk hakknda bilgi, markalar, numaralar, miktar, nereden yklendii, geminin tonaj, balama liman, konimentolar gibi bilgilerin gsterildii ve yk yklendiinde ilgililerce kaptana verilen belge. manika / windsail
manka / ventilation, duct, cowl, shoot, trunk Bir teknenin alt ksmlarna gverteden aaya doru havalandrma iin konulan geni boru.
margarita ba / sheepshank
Tekrar uzatlmas gereken bir halatn geici olarak ksaltlmas veya hasarl bir halatn hasarl ksma binecek yk azaltmak iin yaplan gemici ba.
marina / marina Kk teknelerin ve yatlarn barnabilmeleri iin zel bir mendirekle evrilen veya bir liman iinde ayrlan deniz alan, yat liman. marmara etmek / unballast Safra boaltmak, herhangi bir yerde sintinede biriken sular darya basmak, atmak.
mansap / mouth of a river Nehir az.
Geminin kapal hacimlerinin havalandrlmasn salayan, rzgr ieri alacak ekilde yn deitirilebilen borular.
mantikapan / tie block, tye block Bir mas palanga taklmak zere radansal kasa yaplm olan bir halatn hareket edebilen bir tek dilli makarayla donatlm durumu.
lift Bumbalar, serenleri direklere asmak ve istenilen ada tutmak, indirmek ve kaldrmak iin cundalarndan direklere alnan halatlar. Dik vento da denir.
manti / tie, tye Gabya serenini kaldrmak zere gurcatann altndaki bastikadan donatlan halat ya da zincir.
marsden karesi / marsden square 10 derece enlem ve boylam arasnda kalan 100 derece karelik yer zerindeki alan. marsipet / foot rope
martika / two masted sailing vessel

ki direkli yelkenli tekne.
Seren ya da bastonlarn altlarnda bulunan doblin halatlar (gemiciler yelken ilerini yaparken bu halatlara basarlar). eytan armh halatlar arasna konulan kk gen aa paralar.
mantilya / lift, boom stay, topping
mastalya / bucket, tub, kit Tahta leen. mastori / midship
martin demiri / martins anchor ipo ve kollar ayn dzeyde ve kollar da beden etrafnda dnebilen bir sistemdeki demir.
mapa / eyebolt, eye, hookbolt, pa-
deye Gverteye ya da baka bir yere kaynak edilmi oynamaz sabit halka.
mastori posta / midship frame Bir teknedeki en geni posta.
Ba ve k dikeyler aras uzakln ortas.

318
DENZCLK
terimleri
nisbi kerteriz
eye Yelken ve tentelerin delik aldnda yrtlmamas iin delik etrafnn takviye edildigi alminyum veya halat yass halka.
matafora / davit Teknelerde veya sahilde filika veya botlarn alabilmesi iin ularnda palanga bulunan aygt. matafyon / lace hole, eyelet hole,
mil (deniz mili) / mile Denizdeki uzunluk ls (6080 feet = 1852 mt). miyar gverte / fly bridge
mio / cabin boy
Gemilerde kpr stnn stnde bulunan, miyar pusulann olduu gverteye verilen isim.
mavna / hoy Gemilere ve yakn kylara yk tayan, gvertesiz byk tekne. mayna etmek / act of lowering Aa indirmek. mazerna / hatch beams
miyar pusula / standart compass Geminin ynn bulabilmesi iin kullanlan manyetik pusula. mizana diregi / mizen mast
3 direkli bir yelkenli gemide en ktaki direk.
Gemicilie yeni balam gverteci gemiadamn tanmlayan terim.
Ambar azlarnda gerekli mukavemeti salamak iin kullanlan konstrksiyon.
mendirek / jety, mole
menhol / manhole
Limanlarn ve liman iindeki gemilerin denizden zarar grmemeleri iin, limanda esen hkim rzgrlara dik olarak ina edilen yaplar. Gverteler aras geii salamak veya tanklara girmek iin kullanlan kapakl szdrmaz giriler.
navlun / charter rate, freight, car-
merkez tesi ykseklii / meta-
metrik ton / metric ton
mezestre / half mast, at the dip,

Yarya kadar indirmek.
1.000 kg veya 2.204 libre karl olan arlk ls.
centre Geminin dengesini korumak ve alabora olmasn nlemek iin gemi arlk merkezinin stnde ve almamas gereken nokta.
navlun poliesi / freight policy Navlun iin yaplan sigorta poliesi. neta / clear, clean, tidy nevcet / canvas line
riage Yk sahiplerinin (tatann) gemi sahibine (tayana) tama karlnda dedikleri tama creti.
Muntazam, dzgn, tertipli veya emniyetli. Hamak sarlan inceler.
319
nisbi kerteriz / relative bearing Bulunduumuz mevki ile, belli maddeyi birletiren hattn rota ile yapaca adr. Pruvadan ya da pupadan
nisbi rota
notofon / nautophone Sis iareti olarak yksek ses veren ve elektrikle alan alet.
nisbi rota / relative course Dier bir geminin rotasna gre gidilen rota.
sancak ve iskeleye doru ya da bordadan sancak veya iskeleye doru okunur.
aznda doal olarak kuzeyden gneye akan akntnn lodos etkisiyle gneyden kuzeye akmas sonucu oluan aknt.
orsa / wind side, weather side Yelkenleri elden geldii kadar rzgrn estii tarafa yaklatrarak seyretmek.
fact Geminin hazrlk mektubunu verdii tarihten ykleme/boaltma bitinceye kadar meydana gelen olaylarn kaydedildii zaman izelgesi.
offshore gemileri / off-shore vessels kmal gemileri, rmorkr-ikmal gemileri, acil mdahale gemileri, personel tayc tekneler, aratrma gemileri, platformlar ve destek gemilerinin genel ad. olaylar tutana / statement of
orsa pupa emberi / hoop on the boom to which the boom guy tackle fastened Bumbann cundasna yakn ve iki tarafnda da mapa bulunan maden ember. orsaya kamak / spring, spring a luff Bir yelkenli teknenin devaml olarak ba tutamayp rzgr stne kamas. orsa yakas / luff Bir yelkenin direk tarafndaki veya rzgr st tarafndaki yakas.
orsa alabanda tramola / hard a lee, down the helm, bring about Teknenin ban rzgra alp bir kuntradan diger kuntraya gemek.
omurga / keel
omuzluk / bow
Bir teknenin postalarnn zerine oturtulup baland ve batan ka kadar devam ettii aa/maden paralar. Teknenin ba ve k tarafndaki 45 derecelik a civarndaki istikamet.
orkoz / reverse current, counter current Hz rzgrn kuvvetine bal olan ters aknt. zellikle stanbul BoULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
otomobil tayclar / car carrier Ro-rolarn bir alt snf olan otomobil tayclar; retici firmadan yklemi olduu otomobilleri datm firmasna tamak zere tasarlanm gemiler. oturma / ground-stranding Bir geminin karaya oturmas.
ortala / midship Dmen etkisiyle bir tarafa dnen geminin, dn hzn kesebilmek ya da azaltabilmek iin dmen yelpazesinin omurga, ba k ynne alnmas iin serdmene verilen komut.
320
DENZCLK
terimleri
parampet
dl/mkfat / award Kurtarlan gemiden kurtarma hizmeti karl alnan cret. ksz kemere / half beam, fork
beam Kemerenin ortadan kesilmi olarak yanda kalan ksmlar.
padlbot / paddleboat
Genellikle brandadan yaplan, ba k sivri, iki palal, ortadan tutulan ve krekle yrtlen tekne.
kz perde / swash bulkhead
l deniz / swell, ground swell
l gaz / inert gas
Frtna kaldktan sonra atlaksz olarak art arda devam eden dalgalar. Nitrojen, karbondioksit ve egzoz gazlar gibi ve %11den daha az oksijene sahip yanmay desteklemeyen gaz karm. Kiraclar tarafndan yklenmek zere mutabk kalnp fiilen yklenemeyen yk iin denen navlun.
Tank iindeki svnn hareketini arlatrmak iin tank iine yaplan perde.
palador / temporary beam Ariyet kemere. Postalar yerinde tutabilmek iin sancak, iskele karlkl postalar arasna vurulan geici kemere. palamar / mooring rope, mooring hawser Gemilerin rhtma veya iskeleye balanmasnda halattan daha kaln yomalara verilen isim. palanga / tackle, purchase, pulley
l navlun / deadfreight
palanga kolu / fall of tide Can sallarn denize indirmek iin makaralarda kullanlan halat. palavra / deck under upper deck panamax / panama size vessel
st gvertenin altnda bulunan gverte.
Bir halat ve en az iki makaradan oluan kaldrma mekanizmas.
l yol / dead ahead
Geminin dzenli olmayan, belli belirsiz hzla ilerlemesi.
nleyici donanm / relieving tack-
le, relieving gear Dmene ya da yekeye denizlerin yapaca olumsuz etkiyi azaltmak iin donatlan aparat.
panya / stern painter
parakete / log Geminin gittii yolu, mesafeyi lmek iin kullanlan alet.
Bir filikann k parima halat.
Dkme yk gemileri ve tankerlerde 50.00079.999 DWT aras, konteynerlerde ise 3.0003.999 TEU aras kapasiteye sahip gemi tipi.
321
parampet / bulwark, prumpet Denizlerin gverte stne ullanmamas iin borda ykseltilmek suULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
paravan
parima / painter, boats painter Filikalarn ba ve klarn balamak iin filikalarn ba ve klarnda bulunan halatlar. pasif katlmc deniz aralar /
paravan / paravane Gemilerin maynlardan korunmalar iin kullandklar ve geminin bandan sancak ve iskele taraflarna attklar, derinlik ayarlayclar ve tel kesmek zere donanmlar olan su uurtmalar.
retiyle st gverte kenarna yaplan yap.
virebilmek iin, yelkenlerin ald serenlerin cundalarndan donatlan selvieler.
prasya/prasya etmek / bracing pik / gaff topsail
pik tank / peak tank Geminin ba ve k taraflarndaki tanklar, gemi triminde kullanlr. pik yakas / peak, head piyan ba / throst seizing, whipping, seizing hitch Bir halatn masnn alp dalmamas iin omasna ispavlo veya grcala ile yaplan bir eit dm ekli. ponton / pontoon portu / bow locker
Denizcilikte kullanlan suya batp kabilen byk duba. Bir yan yelkeninin st ve kedeki yakas.
Giz veya serenlerin zerine alm ke yelken.
Dn manevras yaplrken serenleri prasyalar vastasyla evirmek.
passive participant vessels Her ne maksatla olursa olsun TBGTH alannda bulunan tam boyu 20 metreden kk gemilerle, yerel trafik kapsamndaki gemiler, TBGTH alan iinde pasif katlmc olarak tanmlanrlar.
patalya / monkey boat, jolly boat
ubuklarn balanmas iin cundalarndan aa ve geriye doru inen ve tekneye balanan sabit arma.
1-3 ifteye kadar krekli ahap teknelere harp gemilerinde verilen isim.
patrisa / backstay
posta / orderly, frame
Alet edevat veya boya gibi sair eylerin saklanmas iin kullanlan dolap veya kamara gibi yerler. 1) Haber tayan veya emirleri ileten kii. 2) zerine kaplama tahtalarnn tespit edildii aa veya maden eriler.
payandalamak / bolster
Geminin emniyetini arttrmak iin su ve alev geirmez olarak yaplan, gemiyi enine veya boyuna blen elik yaplar.
Yedekleme esnasnda dmeni ortaya alp dmenin dnmemesi iin etrafna payanda vurulmas.
perde / bulkhead
postpanamax / postpanamax
pracera sngerci gemi / sponger
prasya/prasya / brace Yelkenleri rzgrn estii yne eULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
boat Snger avclnda kullanlmak zere ina edilmi ya da dntrlm zel donanml gemilerdir.
322
Konteyner gemilerinde 3.999 TEU st kapasiteye sahip gemi tipi.
DENZCLK
terimleri
rahne
profesyonel sualtadam / pro-
pruva / head, bow
pruva direi / fore mast
puntel / pillar, stanchion Gvertenin kuvvetlendirilmesi iin alttan dikine konan destek veya gverte zerindeki vardevelalar tutmak iin gverteye dik olarak konulan demir ubuklar. pupa / astern, stern, after direction pusula / compass Rota istikametlerini gsteren, kerteriz alp mevki konmasna yardm eden, mknats veya cayro devvaresi ile alan seyir aleti.
Geminin tam arka taraf, k bodoslamann bakt yn.
Birden ok direkli teknede ba taraftaki ilk direk.
Bir teknenin n tarndan ileri istikameti.
fessionel diver zel koruma salayan elbisesi ve deniz dibinde hava almasn salayc ekipman sayesinde deniz dibinde aratrma ve i yapabilen kii.
puta krek / ship the cars, ship oars, oars down Krekleri iskarmozlara ya da lumbarlara teknenin ba ve k hattna dikey, palalar su yzeyine paralel konumda krek ekmeye hazr bekleme ii ve kumandas. prmee / spring
pskrtme / blowing
Demir zerinde bulunan veya amandrada yatan bir gemiyi saldrmak ve istenilen ynde geici olarak tutmak iin bu geminin k tarafta denizde bulunan kendi zincirine veya amandraya ya da baka gemiye uzatlan halat. inde su olan yaral bir kompartmann hava ile irtibatl yerleri kapatlarak kompresrle hava baslarak ierideki suyun dar pskrtlmesi.
pusula kart / compass card Pusula ibrelerinin zerine oturtulmu derece veya kerte taksimat bulunan daire eklinde bir kart. pusula mihveri (mili) / compass
radansa / thimble
Halatlarn malarnda kasa yapmakta kullanlan maden halka biimindeki malzeme.
pusula tas / compass bowl
323
Manyetik pusulalarda pirin veya bakrdan yaplm (manyetik etkisi olmamas iin) yarm kre biiminde ii bo bir tas.
needle Pusula kartnn serbeste dnebilmesi iin merkezinin oturduu ucu sivri bir ine.
radyo bkn / radio beacon Gemilerin zellikle ak denizlerde mevkilerini bulmak iin yayn yapan, haritalarda yerleri ve ynleri belli olan radyo vericileri. rahne / damage, breach, gash
Gemilerin su kesimlerinin altnda kalan yerlerde atma, mermi ya da baka nedenlerden dolay alan yaralar, delikler, yarklar.
rahne kapama
randa gizi / spanker gaff Randa yelkeninin zerine ald giz. randa gizi ablisi / spanker vang Randa gizine kumanda eden abli. randa iskotas / spanker outhaul Randann iskota yakasn bumbann cundasna germek iin bumbann cundasnda bulunan bastikadan donatlarak iskota yakasna balanan halat. randa istingas / spanker brail randa kuntra iskotas / in haul
rahne kapama / damage control Bkz. Yara savunma.
reis / skipper
Randa yelkenini boup sarmak iin kullanlan halatlar.
randa yast / cant timber abaft
randa yelkeni / spanker, driver
Randa yelkeninin kullanlmad zamanlarda bumbann zerine konulduu yastk. Yelkenli bir teknede en geride bulunan yan yelkeni.
Randa yelkeninin iskota yakasn toplayan halat.
rhtm / pier, water front, dock, quay Deniz ya da akarsu kenarlarnda yolcu alabilmek, ykleme ve boaltma yapabilmek iin yaplm, zerlerinde ykleme, boaltma, balama aralar ile yolcu salonlar bulunan ve deniz aralarnn yanaabilecei kadar derinlie sahip ta, beton duvarlar. rigavo (ba) / simple clinch Palangada sabit olan makaraya balanan halatn mas ve yaplan balama. rili armklar / futtock shrouds rili emberi / futtock hoop
Balk, yelkenli ve kk deniz aralarna kaptanlk yapan kii.
lien Yardm ve kurtarma masraflar ile cretinden dolay hizmet alacaklnn emniyet altna alnan veya kurtarlan eyler zerinde ve emniyet altna alnan eyler zerinde teminat verilinceye kadar tannan uhdesinde bulundurma hakk.
randa yelkeni rdek halat / foot outhaul Randa yelkeninin altabao yakasn ama ve toplamada kullanlan selvie. refakat / escort
refakat gemisi / escort vessel Koruma amacyla baka bir gemi ya da konvoyla beraber seyreden gemi. rehin ve hapis hakk / salvage
Koruma veya ereflendirme amal dier veya dierlerine elik eden bir ya da birden fazla gemi veya gemiler.
risk deerlendirmesi / risk assessment Olas bir risk durumunu ynetmek iin riskin deerlendirilmesi.
Rili armklarnn st ularnn balanmas iin ana direklerin anakla yakn yerlerinde bulunan emberler.
Gabya armklarn ana diree balamak iin kullanlan ksa armklar.
roda / coil, coiled rope Kullanlmam, almam nebati halat sargs.

324
DENZCLK
terimleri
rzgr altna dme
roda etmek / to make coil Alm olan halat usulne uygun olarak yumak gibi st ste ymak. role izelgesi / muster list
rota hatt / course line
izin bulunduu meridyenle yapt a .
role yerleri / muster station Role talimlerinde ve acil durumlarda gemiadamlarnn ve yolcularn toplanacaklar yerler. rmorkr / tug, tugboat
role talimi / muster drill Gemi adamlarnn acil durumlarda yaplacak ilerle ilgili olarak belirli bir yerde toplanarak acil durumlarda yaplmas gereken konularda beceri ve deneyim kazandrlmas iin yaplan altrma.
Role taliminde belirtilen durumlarda yaplacak ileri ve grev dalmlar ile grevlilerin ad ve soyadn, rtbesini, grev yerini gsteren izelge.
rotaya almak / to set the course Gemiyi gidecei rotaya almak. Geminin pruvasn gidecei rotaya getirmek ve bu rotada devam etmek. rhan hakk / first refusal
Geminin gitmesi istenilen yer ile bulunduu yeri emniyeti de dikkate alarak birletiren izgi.
rvet gverte / spar deck, temporary deck Yolcu gemilerinde filikalarn zerine oturtulduu kalastralarn bulunduu gverte. rzgr alt / lee side, down wind,
Yk balantlarnn baz durumlarnda donatanlarn, gemi ileticilerinin ncelik hakk.
ro-ro / ro-ro (roll on-roll of) Bir karayolu aracnn veya bir vagonun kendi tekerlekleri veya o amala ona bal tekerlekler zerinde gemiye girip karak yklenmesi ve boaltlmas. ro-ro gemi / roll on roll of vessel
Tekerlekli olan, kendi hareket kabiliyetiyle kendi giren kendi kan aralar tayan gemi.
zellikle liman hizmetlerinde, yedekleme, kurtarma-yardm ve byk gemilerin limana yanama ve kalklarnda kullanlan kk hacimli fakat beygir gc ve manevra yetenei bakmndan stn zelliklere sahip deniz arac.
rzgr alt demiri / lee anchor Rzgr altna atlan veya atldktan sonra rzgr altnda kalan demir. rzgr alt sahili / lee shore rzgr altna baylmak / lee
Rzgrn geldii yne bakan ky.
rzgr alt bordas / lee side Bir teknenin rzgr almayan taraf, bordas.
leeward, under the wind, under the lee 1) Rzgrn geldii ynn tersi. Rzgrn gittii yn. 2) Rzgrn etkisi altnda kalan blge.
rota / course
325
Geminin istenilen yere, mevkiye varabilmesi iin takip etmesi istenilen
rzgr altna dme / fall away, fall off, lee way, sag Teknenin rzgr etkisi ile rzgr
lurch Denizlerin etkisiyle teknenin rzgrn geldii tarafa yatmas.
rzgr bekleyen
altna hareket etmesi, kamas, kaymas.
rzgr stne kamak / helm
rzgr bekleyen / wind bound
rzgr boaltmak / spill
Yelkenden rzgr kartmak.
Rzgr olmamas sebebiyle limanda bekleyen yelkenli tekne.
compass Haritalarda gerek ve manyetik kuzeyi gsteren, 360 dereceye blnm pusula kart izelgesi. Harita zerindeki rotalar bu kart zerinden llr ve doal manyetik sapma (variation) rzgr glnn zerinde yazl bulunan deere gre hesaplanr.
rzgr dzeltmesi / wind correction Rzgrn teknenin rotas zerindeki etkisini ortadan kaldrmak iin rota zerinde yaplan dzeltme deeri. rzgr gl / compass rose, chart
rzgr yakas / leech of a sail Bir yelkende rzgrn estii taraftaki yaka. rzgra ba tutmak / hang
weather Yelkenle yaplan seyirde rzgrn geldii yne yaklamak.
rzgra yakn / weatherly
rzgra yaklama / luffing, griping Rzgrn estii yne yaklama. rzgrda elendirmek / lie to
Rzgrn geldii yne yakn.
Yelkenli bir teknenin rzgr altna dmemesi.
rzgr st / wind ward, windage,

upwind Rzgrn estii yn.
rzgrdan amak / haul off
Rzgrn estii ynden uzaklamak.
1) Rzgrn ve denizlerin etkisiyle ilerleyemeyen gemi. 2) Rzgr baa alp tekneyi durdurmak.
rzgr st demiri / weather anchor Demirde olan bir geminin rzgr stnde olan demiri. rzgr st kys / weather shore
safra / ballast
Bir teknede denge salanmas iin sintinesine konan arlk.
Teknenin rzgr st tarafnda kalan ky, sahil.
rzgr st yalpas / weather roll
rzgr stne kmak / weather
ring Rzgrn geldii yne doru seyretmek.

Rzgrn etkisiyle geminin rzgr stne doru yapt yalpa.
safra omurga / ballast keel Yelkenli teknelerde denge iin kullanlan omurga arl. safra tank / ballast tank saa devirli / right handed
Safra suyunun alnd tanklar.
Gemi ileri hareket ettiinde, st ka326
DENZCLK
terimleri
silyon feneri
nad sancak tarafa dnen pervane.
savla / signal halyard

Sancak ekmek iin kullanlan 1,5 burgatalk ince halat.
saanak / gust, squal sahanlk / shelf
Rzgrn birdenbire iddetli esmesi.
sakal / dolphin striker
salapurya / scow salma / sheer
salma omurga / drop keel, cheese
Bir teknenin rzgra veya akntya bal olarak dnmesi.
Ticaret eyas tamakta kullanlan, 10-15 tonluk, gen biiminde yelkeni olan ticaret gemisi.
Gemi karinasnda oluan yosun, deniz kabuklar, midye vb.
Kydan denize doru ortalama 200 metre derinlii olan ky kesimi.
sefer mukavelesi / voyage charter Kirac ile donatan arasnda karlkl olarak mutabk kalnan cret ve artlarda geminin tek bir seferi iin yaplan mukavele. selvie / running, rigging serbest dme / free-fall serdmen / helmsman
Yelkenli bir gemi armasndaki hareketli halatlar. Kaydrarak brakma, serbest d.
seren / yard, square yard, spar
Dmeni tutan, gemiye yn veren gemici
break aground Demirin deniz dibinden kurtulmas, arln zincire binmesi.
salmak / to swing Geminin demir zerinde gezmesi.
cutter, center keel Yelkenli bir teknede ieriden indirilip kaldrlan maden veya aa levha.
seren yakas / head Yelkenlerin serene bal st ksmlar. servis gemileri / service vessels
Direkler zerinde yelken amak iin ve iaret ekmek iin yatay olarak balanm gnder.
salpa / tripping, anchors aweight,
seyir yardm hizmeti / navigational assistance service
Rmorkr, tarak gemileri, SAR-karakol, evre temizlik, acente ve ikmal tekneleri.
sancak / 1) flag 2) starboard
1) Bayrak, bandra. 2) Teknenin sa yars, sa taraf.
s su / shallow water
Denizin genellikle sahil ksmna yakn herhangi bir ksmnda teknelerin seyretmelerine uygun olmayacak ekilde az su bulunan, ok derin olmayan yerler.
sancak alabanda / hard a star-
327
sancak gnderi / flag staff, jack staff K tarafa gverteden sancak ekmek iin dikilmi gnder.
board Dmenin sancak tarafa doru en ok baslabilmesi iin verilen emir.
silyon feneri / masthead lights,
steaming light Gece ve karanlkta gemilerin seyir halindeyken pruva ve grandi direkULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
simsarlk creti
Brokerlarn navlun creti zerinden alnan pay.
leri cundalarnda yaktklar, ufkun 20 kertelik bir sahasndan berrak havada en az 5 milden grlebilen ve pruvadaki grandiye nazaran daha aada olan fenerler.
stifner / stiffening plate

Gemi perde yaplar stnde mukavemet arttrma amal dikine konan profiller.
simsarlk creti / brokerage
su alma / flooding
su altna daldrmak / submerge
sintine / bilge
sintine dubas / bilge barge
Gemilerden alnan sv atklarn karaya transferi iin kullanlan deniz tankeri.
Bir teknenin su altnda kalan slak ksmnn i taraf.
su altnda tanan / submarine Su altnda, zellikle deniz altnda olan, yaayan, kullanlan veya tanan. su ekimi / draught
Gemilere akta su verilmesi iin kullanlan yzer tank.
su dubas / water barge
Geminin su altnda kalan ykseklii.
sintine oluu / limber
Siste seyir halindeki gemilerin birbirlerine durumlarn belirtmek zere ddkle verdikleri iaret.
Geminin karinasnda sintine suyunun gemesi iin yaplm delik ve oluk.
sis iareti / fog gun
su hatt / water line Teknenin gvdesinde slak yzeyle kuru yzeyi arasnda meydana gelen izgi. subpanamax / subpanamax
sis kampanas / fog bell
Konteyner gemilerinde 2.0002.999 TEU aras kapasiteye sahip gemi tipi.
suezmax / suezmax
siya krek / back oars, back togeter,back water Krek ekerken tekneyi geriye itmek iin verilen komut. sora (sokra) / butt
Demirde veya amandrada yatan gemilerin siste mevkilerini belirtmek iin aldklar kampana.
suga etmek / tighten on Vira edip sktrmak.
Tankerlerde 100.000 149.999 DWT aras kapasiteye sahip gemi tipi.
suyunu kurutmak / dewater

Suyunu boaltp kurutmak.
sondaj gemisi / drill ship
Mevcut sahay sondaj yapma yeteneine sahip gemi.

Armuz kaplamada, ksa gelen kaplama tahtalarnn ularnn birletii yerdeki izgi.
sbye / single whip Hafif ilerde kullanlan, sabit bir tornadan geen ve bir halattan oluan kaml donanm.
sbye armal / fore and aft rigged Direklerinde seren yelkenleri olmayp sadece yan yelkenleri bulunan tekneler.
328
DENZCLK
terimleri
iyer
slyen boya / red lead Yeni konan ya da raspa edildikten sonra temizlenmi olan elik veya demir salar zerine koruyucu bir astar olarak srlen, genellikle krmz renkteki boya. srastarya / demurrage
amrok ba / shamrock knot, jurry mast knot, jurry knot Direk cundasna, istiralya ve armhlar geici olarak balamak iin yaplan ba. Ortada bir halka etrafnda oluturulan ilmikli ba. apka / truck of a mast at / dummy barge, landing barge S sularda ar ykleri tamak iin kullanlan, alt dz bir eit tekne.
srme omurga / drop keel, cheese cutter, center keel Salma omurga da denir Ana omurga bedenine alan bir yarktan aa yukar hareket ettirilebilen tahta veya maden levha eklindeki omurga olup yelkenli teknelerde yelkenle seyir annda devrilmemek veya rzgar altna dmemek iin kullanlr.
Geminin ykleme ya da boaltlmas iin anlalm olan gnlerin almas ve bunun iin donatana denen tazminat.
Direklerin st ularna geirilmi yuvarlak tabla.
eytan armh / jacobs ladder, jack ladder, sade ladder ki halat arasna aa basamaklarla yaplan bordadan sarktlan merdiven. ifting / shifting
Bir yere bal, yanam ya da demirli olan bir geminin yerini deitirmek. Bir ykn yerinin deitirilmesi.
ilep / cargo boat
aft / shaft Eksenel hareketi dairesel harekete eviren ve dier afta iletmeye yarayan donanm.
Yk tamaya yarayan gemi, yk gemisi.
329
amandralamak / buoyage Denizde bir mevkiyi amandra ile iaretlemek.
amandra / buoy Denizde bir konumu iaret etmek, durumu belirtmek veya gemilerin balama ilerinde kullanlmak zere denize demirlenerek konulan yzer cisim.
iyer / sheerline
Geminin st yapsn gemi boyunca sarp sarmalayan saca verilen ad.
tahkim
tahkim / arbitration Taraflarca sulh olunamamas halinde, kurtarlan deerlere verilen kurtarma-yardm hizmetinden kaynaklanan kurtarma-yardm alacann tayinine ilikin ihtilafn zm iin hakeme bavurma. taka / taka takvim ay / calender month
tavlon gverte / lower deck, orlop deck ok gverteli gemilerin sten itibaren aaya doru beinci gvertesi. Eski harp gemilerine ait bir gverte kat . tavsiye / recommendation
diplerinden kat maddelerin karlmas ilemi.
talimat / instruction Yakn ve kanlmaz bir seyir tehlikesi ihtimalinin belirmesi durumunda, kurallarn ihlal edildii saptandnda veya acil ve grnr bir tehlikenin katlmc gemi tarafndan fark edilmedii veya fark edilemedii dnldnde ya da yaplan uyarlarn dikkate alnmad durumlarda, ilgili GTHM, gemilere talimat vermeye yetkilidir. talvek hatt (orta hat) / thalweg line Boazlarda ortadan getii varsaylan hat. tanmlanmam tehlike / undesignated distress
Zaman mukavelelerinde kiralanan gemiler iin 30 gn olarak belirlenen sre.
Dou Karadeniz blgesine zg bir tr ky teknesi.
tayfa / crew (deckhand)
Olas tehlikeli durumlarn nlenmesi amac ile gerek grld zamanlarda katlmc tm gemilere, olas tehlikeyi zamannda ortadan kaldrabilmeleri iin gerek klavuz kaptan almalar (sadece aktif katlmc gemiler iin) ynnde gerekse yapacaklar manevra ile ilgili olarak TBGTH operatr tarafndan tavsiyelerde bulunulabilir.
tarak gemisi / dredger

Limanlar ve geitleri derinletirmek iin kepeli olarak yaplm zel gemi. Deniz, nehir az, liman vb. yerlerin
tehlikeli yk tayan gemi / vessel carrying dangerous cargo IMOnun IMDG kodu snf 3 ykleri tayan tankerler ile IMOnun IMDG kodu kurallarna gre 1, 2, 5.1, 5.2, 6.2, 7 snflarnda tanmlanan ykleri tayan veya tehlikeli gazlardan arndrlmam tm gemiler.
re location Ahap yat imalatnda boy snrlamas olmakszn tam boyu 75 metreye
330
TBGTH otoritesi / TSVTS authority Ky Emniyeti Genel Mdrl.
Geminin gverte, makine ve kamara blmlerinde alan; gemi kaptan, gemi zabiti, yardmc zabitleri ve stajyerler dnda kalan gemi adamlar.
tarama / dredging
tekne imal yeri / boat manufactu-
DENZCLK
terimleri
trafik ayrm eridi iinde seyretme gl olan gemiler
kadar ve TDK tarafndan inceleme sonucuna gre kara ve denizdeki fiziksel artlarn uygun bulunmas halinde 125 metreye kadar her trl gemi ve su aralarnn ina, tadilat ve bakm-onarm hizmetlerinden biri veya birkann yaplmasna imkn salayan ky veya sahil eridi veya karadaki teknik ve sosyal altyaplara sahip tesis.
edilmesi iin verilen ordino, belge.
tekne temizleme / hull cleaning
tramola / tacking, tack ship Yelkenle seyirde rzgrn bir kontradan diger kontraya alnmas. trhandil / trahandilla
traka / euphere, euvro Hamaklar yatlabilir duruma getirmek iin ba ve ayak taraflarna konulan aa.
teknenin rezonans hali / hull
Gemi teknesinin d yzeyinden yosun, midye gibi organizmalarn temizlenmesi ilemi.
tente / awning
resonance Gemi dzenli olumu dalgalar iinden getiinde oluan dikey kalkma hareketi.
tirim / trim Geminin ba ile knda ektii sular, kana rakamlar arasndaki fark. toka etmek / close up tonilato / tonnage
Bir eyi yerine kadar kaldrmak.
ki direkli ve cvadral Ege Denizi tipi kk yelkenli.
tente omurgas / awning stretcher
ship
terk edilmi gemi / abandonded tersane / shipyard,
Tentenin orta ksmna ve altna konulan aa.
Gverteyi yamur ve gneten korumak iin gverte zerine alan branda veya baka bir malzemeden yaplm rt.
toplam yedek boyu / total towing length Yedek eken rmorkrn ba ile yedeklenenin k arasndaki, ya da iten rmorkrn k ile itilenin ba arasndaki tam yolla alma srasndaki uzunluk. tornistan / turn astern
Makinenin tekneyi geri istikamette hareket ettirmesi iin verilen komut.
Gemilerin i hacimlerinin ifadesinde kullanlan 2,83 m3 e eit hacim birimi.
teslim ordinosu / delivery order,
331
release note Kaptana ykn verilmesi, teslim
Her cins ve boyutlarda gemi ve su aralarnn inas, bakm-onarm ve tadilatlarndan biri veya birkann yaplmasna imkn salayan teknik ve sosyal altyap ve en az 50 metre deniz cephesine sahip gemi ina kapasitesi belirlenmi ky tesis.
manoeuvre in the traffic separation scheme Tam boyu 150 metre ve daha byk olan ya da su ekimi 10 metre ve daha byk olan gemiler ile teknik durumlar bakmndan bu tzkte ngrlen trafik ayrm eridi ieULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
trafik ayrm eridi iinde seyretme gl olan gemiler / vessels restricted in ability to
trafik organizasyonu hizmeti
traffic organization service
risinde seyretme gl olan gemiler.
trafik organizasyonu hizmeti /
trandil / trandil Ege ve Akdeniz blgesine has, balklk ve sngercilik maksadyla ina edilmi yelkenli tekne.
transteyner / transtainer Liman stok sahasnda dolu ve bo konteynerleri elleleyen, 35-40 ton kapasiteli olup lastik tekerlekli veya ray zerinde hareket edebilen vinler. travers / traverse, heaving to
urakl gei yapan gemi / indirect passing vessel Seyri Trk Boazlarnda bir liman ya da iskeleye varmak ya da uramak zere planlanm gemi ile uraksz geii bozulan ya da uraksz geiini bozan gemi.
Frtnal havada teknenin hrpalanmamas veya hasar grmemesi, yelkenle seyirde ise rzgr verimli kullanmak iin yaplan zig zag seyir.
uraksz geen gemi / direct passing vessel Seyri Trk Boazlarnda bir liman, iskele ya da bir yere uramamak zere planlanm ve bu husus gemi kaptan tarafndan Trk Boazlarna giriten nce Trk makamlarna bildirilmi olan gemi. uraksz geii bozulan gemi /
tulani / longitudinal
Tekne boyunca, boyuna devam eden ana tayc mukavemet eleman.
tutya / zinc
Trk Boazlar / Turkish Straits
stanbul Boaz, anakkale Boaz ve Marmara Denizinden gemilerin gei alan ile bu alan evreleyen ky eridi.
Metal paralarn katodik koruma yoluyla korumak iin kullanlan, bir sre sonra ypranarak eriyen bir metalik anot. ounlukla gemilerde, geminin gvdesini ve nemli paralarn korozyondan korumak iin kullanlr.
uraksz geiini bozan gemi / direct passing cancelled vessel Uraksz gei yaparken, kaptan tarafndan uraksz geiten vazgetiini bildiren gemi.
Union)
direct passing interrupted vessel Trk Boazlarnda atma, karaya oturma, baka bir deniz kazasna karma gibi tehlike sebepleriyle ve mevzuat gereince hakknda Trk idari ya da adli mercilerince aratrma, soruturma ya da kovuturma yaplmas gereken gemi.
Uluslararas Kurtarmaclar Birlii / ISU (International Salvage
uskuna / schooner Pruva direi kabasorta armal, grandi direi sbye armal iki direkli yelkenli tekne. uskundra / propeller guard, outrigger ift pervaneli gemilerde pevaneden
332
DENZCLK
terimleri
vardabao
usturmaa / fender, buffer Birbirinin zerine veya rhtma yanaan teknelerin bordalarnn gmemesi veya boyalarnn bozulmamas iin araya koyduklar aa, lastik, plastik veya halatlardan yaplm olan, balon, silindir biimindeki yastk. uyar / warning
Gemi pervanesi.
deniz aralarn ve yzer cisimleri ak tutmak iin, kta su dzeyine yakn yaplm olan korkuluklar. Karaya ekilen teknelere dayaklk olarak kullanlan aalar.
gen yelken / angulated sail

st paralar orsa, alt paralar altobao yakasna paralel olan gen yelken.
uskur / screw, propeller
retici kodu / manufacturer code
usturpa / plate spunyarn Eskiden gemicileri cezalandrmak iin yaplan, ucu cevizli rme halat.
st patlama limiti / UEL (upper explosive limit) Kvlcm kaynana maruz kaldnda yanmay oluturan bir gaz veya buharn havadaki maksimum konsantrasyonu.
Gezi tekneleri ynetmelii kapsamndaki rnlere ilitirilen tekne tantm numarasnn ile beinci karekteri arasnda bulunan harfli imalat kodu.
TBGTH, bilgi ve tavsiye dnda, bir geminin tehlikeye girdiini veya yakn bir tehlike durumunun gelimekte olduunu gzlemlediinde gemiyi uyarr.
kasaral gemi / three island vessel Bast (bakasara), kprst (ortakasara) ve kst (kkasara) birbirine birletirilmemi ve ana gverteden yksek olan gemi tipi. gen ba / triangular knot
malar olmayan halatlarn bedenlerine yaplan ba.
vardabandra / signalman Gemilerde iaret alp vermede (iaretle haberlemede) usta olan kii, iareti. vardabao / 1) be careful 2) idling
varda / keep lear, look out Dikkat et, gzetle, neta ge.
varagele / a bout throught a pass rope ki nokta arasnda gerilmi olan kuvvetlice bir halat zerinde hareket eden bir makaraya bal sepet veya iskemle donanml, insan ve eya tamak iin kullanlan donanm.
333
man 1) Dikkatli olunmas iin yaplan uyar.

vardakorda
2) siz, babo dolaan adam.
vardakorda / chaffing
vardakova / boat rope
Yan mataforalara, iskelelere, gemi bordasna yanaacak deniz aralarnn tutunabilmeleri iin gemi bordalarnda doblin olarak sarktlan halatlar.
Gemi bnyesinde anmay nlemek iin gerekli yerlere konulan aalar.
veleistralya / fore gaff Ana pruva direklerinin zerinde ve gerisinde bulunan yarm serenler. veleistralya yelkeni / stay sail,
fore sail Pruva direinden sonra gelen direk zerine alan yan yelkenin sereni.
velena yelkeni / stay sail, fore and
vardamana / man rope, hand rope,
vardavela / hand rail, deck rail, guard rail Teknelerin kpetelerinde ve borda iskelelerinde personelin korunmas iin dikilmi bulunan sabit veya yatar kalkar puntellerin zerine yatay olarak geirilmi demir veya aa tiriz. vardavela halat / breast rope,
guard rope 1) Korunma, tutunma amacyla donatlm halatlar. 2) Yelkenci yks.
vento / guy rope, topping lift
vardavela punteli / guard rails,
varil / barrel
rail and stanchions Kpetelere konmu olan, aa veya demir, sabit veya yatp kalkan punteller.
Serenlere yelkeni balamak iin cundalar arasnda gerilen halat veya demir tel.
veledibarka / fore topmast stay sail, fore stay sail Frtnal havalarda pruva ana istralyas zerine alan flok.
36 galonluk (159 litre) aa f. Mancana byklndeki maden f.
vira / heave up, heave away Irgat, vin gibi makineleri altrarak bir arl kaldrmak veya sarma ynnde evirmek iin verilen komut. viya / steady, steady as she goes
Gemi veya tekne istenilen rotaya dndkten sonra, istenilen yne seyredilmesi iin serdmene verilen komut.
vin / winch Gemiye yk alp vermede kullanlan, ambar azlarna yakn olarak konmu hidrolik-elektrik veya istimle alan makineler.
veta / part of a tackle Palangay oluturan makaralarn (bastikalarn) dilleri arasnda dolaan halat ksmlar.
1) Bumbalar ve mataforalar bir taraftan dier tarafa dirisa edebilmek ve sabit tutabilmek iin cundalarndan alnan halatlar.
aft rig Direkler arasndaki istralyalar zerine alan gen eklindeki yelkenler.
2) Bumba cundasndan alnan halat.
(VSP) tug
voith rmorkr / voith schneider
334
DENZCLK
terimleri
yara savunma paleti
Yrtc sistemi karndan sikloidal pervaneli olan rmorkr.
yalpa / roll, rolling of the vessel

Teknenin sancaktan iskeleye, iskeleden sancaa dalgalarn bordadan alnmas ile sallanmas.
voli / circular fishing net
volta / round turn, belay, turn

Bir halat babaya veya biteye bir kez dolatrmak, sarmak.
Daire eklindeki balk a.
yalpa omurgas / bilge keel
volta atmak / elbow Zincirin demire ya da iki demir zincirinin biribirine dolamas. vurgun / coison disease, diver is
yalpalk / gimblas
Teknelerin yalpalamasn azaltmak iin karina ksmna batan ka doru uzanan omurga biimindeki knt. Pusula tasn sehpaya balayan ve pusulann gemi hareketlerinden etkilenmemesini salayan emberler.
palsy Deniz dibindeki dalgcn kurallara uymadan hzl bir ekilde su yzeyine kmas sonucu oluan ksmi fel.
yalpametre / inclinometer Geminin yapt yalpay ya da meyli gsteren alet; yalpa miri.
yama / patch Yaral bir blmn geici olarak yamanarak su szdrmazlnn salanmas. yan yelkeni / fore and aft sail yangn patlama / fire explosion
ya kirlilii / oil spill

Gemi kaynakl, denize dklen petrol ve petrol trevleri.
ya/yakt toplama gemisi / ORV
yaka / corner or edge of a sail Yelkenlerin keleri ve kenarlar.
(oil recovery vessel) Deniz temizlii iin zel amal ina edilen gemiler. yac / oiler Gemi makine blmnde makine lostromosunun altnda, silicinin stnde alan makine personeli.
yakamoz / phosporescence in the
yaptrc / epoxy zellikle su altnda meydana gelen yark ve atlaklar yaptrmaya yarayan zel kimyasal tutkal. yara savunma paleti / collision
mat Su kesimi altnda, bir kaza sonucu alan delikten tekneye su giriini geici olarak durdurmak iin kullanlan palet.
yangnla mcadele / (fi-fi) firefighting Yanan bir gemiye sndrme gemileri ile dardan mdahale edilmesi.
Gemide yangn veya patlama kmas.
Yarm serenler ve gizler zerine alan yelkenler ile flok ve valenalar.
335
sea, briming Su iinde k biriktirebilen tek hcrelilerin toplu yansma halinde ldamas.
yarm oturak
yarm oturak / stretcher

Krek ekerken ayak dayanlan aa puntal.
yarm yol / half speed Gemi makinesinin yarm gte altrlmas. yaslamak / to fall on
yedek halat / towrope
Bir teknenin hareket kabiliyetini kaybederek, aknt veya rzgar etkisi ile bir rhtma veya baka bir tekne zerine dmesi. Yedek ekmede kullanlan halat.
yedekleme / towing, hauling
Hareket imkn olmayan bir gemi veya deniz aracnn baka bir gemi tarafndan ekilerek gtrlmesi.
yeke / tiller
yelken / sail
Dmen bana taklp dmenin istenilen tarafa baslmas iin kullanlan demir veya aatan yaplm kol.
yola elverililik belgesi / port clearance Denize elverililik belgesine sahip olup, liman idari snrlarn geerek sefer yapacak her ticaret gemisinin limandan ayrlnda liman bakanl tarafndan; gemiadamlar ile donatm, yolcu says, ykn cinsi, yakt, kumanyas, can kurtarma, yangndan korunma, yangn sndrme ve seyir donanmlar ykleme durumu, zorunlu belgelerinin geerlii bakmndan, belgelerinde belirtilen durumlarna uygunluklarnn tespiti neticesinde yolculua msaade edildiini gsteren harca tbi belge. yoma / hauling line yumru ba / bulb
Genellikle kaln halatlar. Gemilerin ba ksmlarnda dalga direncini azaltmak iin yaplm yumru.
krler, sivil toplum rgtlerine ait tekneler, su alt ve srvey almas yapan tekneler ve benzerleri.
yer mukavelesi / berth charter
yerel deniz trafii / local marine
Bir geminin yanama yerinde yklenmek amacyla kiralanmas iin yaplan navlun mukavelesi.
Direklere, serenlere, istralyalara alan ve yzeylerine arpan rzgrn etkisiyle teknenin seyrini salayan zel malzemeden yaplm dayankl brandalar, bezler.
yk alacakls hakk / cargos
traffic Liman idari snrlar ierisinde seyir yapan feribotlar, ehir hatlar gemileri, deniz otobsleri, dzenli sefer yapan yolcu tekneleri, gemilere yayakt-su ikmali yapan tankerler, gezi tekneleri, balk tekneleri, acente motorlar, kamuya ait botlar, rmorULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yk faktr / load factor
creditor right Trk Ticaret Kanunu m. 1258de saylan alacaklarn sahiplerine takip, nalm gibi imtiyazlar veren, navlun zerinde tannm kanuni rehin hakk. Ortalama yk miktarnn maksimum yk miktarna oran. Yk tamak iin ina edilmi gemi.
yk gemisi / cargo vessel
yk ordinosu / mates receipt Gemiye yklenmek zere gnderilen yk gemiye alndktan sonra
336
DENZCLK
terimleri
zrh gverte
ykleyici / shipper Konimentoda belirtilen ve tama szlemesi ile yk eya tatan zel veya tzel kiiler. yksek su / high water
yk plan / cargo plan Gemiye yklenen veya yklenecek olan yklerin yerlerini, cinslerini ve arlklarn gsteren plan.
geminin ikinci kaptan tarafndan imzalanarak ykleyiciye verilen yk alnds.
yzme merkezi / center of flota-
tion Geminin yzmekte olduu ykl su hatt alannn arlk merkezi. Geminin meyil ve trim yapma merkezi.
yk gnderen / consignor Konimentoda belirtilen ve tama szlemesi ile yk ya da eyay gnderen zel veya tzel kiiler. ykmllk / liability ykn gnderileni / consignee
Konimentoda belirtilen ve tama szlemesi ile ykn ya da eyann gnderildii gerek veya tzel kiiler.
Denizlerin ykselmesi-alalmas sonucunda suyun yksek seviyesi, suyun kabarmas.
zaman izelgesi / time sheet Kira szlemesinin koullarna gre ykleme ve boaltmadaki alma ve bekleme sreleri ile geminin var, kalk zamanlarn gsteren izelge. zaman mukavelesi / time charter Belirli bir sre iin muayyen blgeler arasnda bir veya birden fazla sefer yapmak zere kiraclar ile donatanlar arasnda yaplan kira szlemesi. zemin direnci / ground reaction
zabit / officer Ticaret gemilerin kaptan, bamakinst ve tayfa dnda kalan gverte ve makine personeli.
Geminin yzebilirlik kabiliyeti.
yrya / haul away Bir palangann tirentisini veya bir halat elle ekerken zerine yatarak mola vermeksizin ekmek. yzdrclk / buoyancy yzer vin / floating crane
zemin oyulmas / scouring
Zeminin karaya oturan gemiye olan direnci, mukavemeti. Karaya oturan gemide zemin ile temas eden blmn temizlenerek geminin yzebilirliinin salanmas.
yzme / refloating
90-120 ton kapasiteli, deniz tarafnda ykleme-boaltma yapan motorlu veya motorsuz vin.
337
Karaya oturmu bir geminin yaplan almalar neticesinde yzer hale gelmesi.
zrh gverte / armoured deck Eski zrhl harp gemilerinde mermilerin delip gememesi iin konan elik gverte.
zifos
zifos / skysail mast pole

Kuntra kapelesinde apkaya kadar olan direk veya ubuk ksm.
zincir kaloma / to pay cable Demirlenen demirin zincirinin istenildii kadar gemiden denize verilmesi iin verilen komut. zincirlik / chain locker
zincir gverte loas / chain pipe Demir zincirinin rgattan, gverteden zincirlie inen az.
zhre / venus Gneten itibaren ikinci gezegen. Vens gezegeni.
Teknelerin ba tarafnda ba altnda demir zincirlerinin muhafaza edildii yer.
338
DENZCLK
terimleri
KISALTMALAR
A (ALFA) / alphabetical flag A of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan A harfi Denizde dalgcm var, ar yolla iyice neta bulununuz anlamna kullanlr. AAIC / accounting authority identification code ITU tarafndan verilen hesap otorite tanmlama kodu AHTSV / anchorhandling tug supply vessel Demir zinciri ellelenebilen donanml gemi AIS / automatic identification system Otomatik tanmlama sistemi AIS AtoN / automatic identification system aids to navigation Seyir yardmclar iin otomatik tanmlama sistemi Al / alternating Deien ALRS / admiralty list of radio signals Admiraltynin radyo sinyal listesi AOR-E / atlantic ocean region east INMARSAT uydu kapsama blgesi Dou AOR-W / atlantic ocean region west INMARSAT uydu kapsama blgesi Bat ARCC / aeronautical rescue coordination center Hava kurtarma koordinasyon merkezi ASGD / alarm signal generating device Radyo telefon veya telsiz aygtlarnda alarm sinyali gnderen kontrol ve alarm nitesi ATM / asynchronous transfer mode Zaman uyumsuz transmisyon modu B (BRAVO) / alphabetical flag B of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan B harfi tehlikeli yk yklyorum, tahliye ediyorum veya tayo rum anlamnda kullanlr. BCST / broadcast Umuma yaplan yaym. Bl / blast Seda Bu / blue Mavi C (CHARLIE) / alphabetical flag C of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan C harfi nceki gurubun anlam olumlu olarak okunmaldr anlamnda kullanlr. CG / coastguard Sahil gvenlik CH / channel VHF kanal CLC / Civil Liability Convention Petrol Kirlilii Zararlarndan Doan Hukuki Sorumluluk Szlemesi COG / course over ground Yere gre rota COLREG / International Regulations for Prevention of Collisions at Sea Denizde atmay nleme Tz
339
COMSAR / communication and search and rescue Haberleme, arama ve kurtarma COSPAS-SARSAT / search and rescue satellite aided tracking Arama kurtarma uydu sistemi CRS / coast radio station Sahil telsiz istasyonu CSS / coordinator surface search Su st arama koordinatr D (DELTA) / alphabetical flag D of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan D harfi benden ak bulununuz, manevra yapmakta glk ekiyorum anlamnda kullanlr. DB / decibel Ses seviyesi birimi DEFREP / report of vessel breakdown Gemi arzalar raporu Dev / deviation Tabii sapma DF / direction finder Yn bulucu DGNSS / differential global navigation satellite system Diferansiyel kresel seyir uydu sistemi DGPS / differential global positioning system Diferansiyel kresel mevkilendirme sistemi DHSD / duplex high speed data Duplex olarak gerekleen yksek hzl veri haberlemesi Dia / diaphone Diyafon Dir / direction light stikamet feneri DOE / duplication of equipment Cihaz iftlemesi GMDSSteki aygt donanm ve ge miadam donanm seeneklerinden bir tanesi DSC / digital selective calling Dijital ar seici DTO (VTSO) / vessel traffic operator Deniz trafik operatr DWT / deadweight tonnage Dedveyt E (ECHO) / alphabetical flag E of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan E harfi rotam sancaa deitiriyorum anlamna kullanlr. ETA / estimated time of arrival Tahmin var zamannn ksa yazl ETD / estimated time of departure Tahmin kalk zamannn ksa yazl. ETS / estimated time of sailing Tahmin kalk (seyire balang) zamannn ksa yazl. EC / eclipse Karanlk (dnem iin) ECDIS / electronic chart display and information system Elektronik harita grntleme ve bilgi sistemi EGC / enhanced group call Geniletilmi grup ars ELT / emergency locator transmitter Acil durum mevki belirleme vericisi ENC / electronic navigational chart Elektronik seyir haritas EPIRB / emergency position-indicating radio beacon Acil durumlarda pozisyon belirleyen radyo vericisi
DENZCLK
terimleri
ERV / emergency response vessel Acil mdahale gemisi ETV / emergency towing vessel Acil ekme rmorkr Expios / explosive fog signal Patlayc sis iareti F / fixed Sabit F (FOXTROT) / alphabetical flag F of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan F harfi hareket kabiliyetine sahip deilim, benimle irtibatta bulununuz anlamnda kullanlan iaret sanca. FATDMA / fixed access time division multiple Sabit eriimli zaman blmeli oklu eriim modu FAX / facsimile Faks FCST / forecast Hava tahmini FFI / fixed and flashing Sabit ve akarl FFI (..) / fixed and group flashing Sabit ve grup akarl FI-FI / fire fighting Yangn sndrme Fl / flashing akarl Fl(..) / group flashing Grup akarl Fog Det Lt / fog detector light Sis bulucu fener G / green Yeil G (GOLF) / alphabetical flag G of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan G harfi klavuz istiyorum anlamna kullanlr. GMDSS / global maritime distress and safety system Kresel deniz tehlike ve gvenlik sistemi GPS / global positioning system Kresel mevki belirleme sistemi GRP / glass reinforced plastic Plastik ile kuvvetlendirilmi cam GRT/GT / gross registered tons/gross ton Bir geminin l gvertesi alt ve yaam yerleri hacimleri toplamnn metrik sistemde bulunmas ve 2,83 m3e blnmesi so nucunda kan hacimsel birim GTH / vessel traffic service Gemi trafik hizmetleri GTHM / Vessel Traffic Services Center Gemi Trafik Hizmetleri Merkezi H (HOTEL) / alphabetical flag H of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan H harfi gemide klavuz kaptan var anlamna kullanlr. H24 / continuous Srekli HF / high frequency Yksek frekans (3-30 MHz aras) HFpB / high focal plane buoy Yksek dzlemli amandra HJ / day service only Yalnz gndz hizmeti
HN / night service only Yalnz gece hizmeti HR / harbour Liman (HOR) / horizontal Yan yana HSD / high-speed data Yksek hzl veri HX / no specific hours Belirli bir hizmet saati olmayan I / interrupted Kesintili IALA / International Association of Marine Aids to Navigation and Lighthouse Authorities Uluslararas Seyir Yardmclar ve Fener Otoriteleri Birlii ICAO / International Civil Aviation Organization Uluslararas Sivil Havaclk Organizasyonu ICOMIA / International Council of Marine Industry Associations Uluslararas Deniz Endstrileri Birlikleri Konseyi IGC CODE / International Gas Carriers Code Dkme olarak svlatrlm gazlar tayan gemi yap ve ekipmanlarnn uluslararas kodu IHO / International Hydrographic Organization Uluslararas Hidrografi Organizasyonu ILO / International Labour Organization Birlemi Milletler Uluslararas alma Tekilat IMDG / International Maritime Dangerous Goods Uluslararas Denizcilik Tehlikeli Mallar IMN / INMARSAT mobile number INMARSAT mobil numaras IMO / International Maritime Organization Birlemi Milletler Uluslararas Denizcilik rgt IMRF / International Maritime Rescue Federation Uluslaras Denizde Cankurtarma Birlii IMSO / International Mobile Satellite Organization Uluslaras Gezici Uydu Organizasyonu IOR / Indian Ocean region Hint Okyanusu INMARSAT uydusu kapsama alan IRREG / irregular Dzensiz ISL / Institute of Shipping Economics and Logistics Deniz Ekonomileri ve Lojistik Kurumu ISM / International Safety Management Gvenli Ynetim Sistemi Kodu (IMOnun a.741 (18) sayl kararyla kasm 1993 tarihinde kabul edilmi ve mays 1994 tarihinde SOLAS 1974n 9. blmne eklenmi bir kuraldr) Iso / isophase Isofaz ISPS / International Ship and Port Facility Security Uluslararas Gemi Ve Liman Gvenlik Sistemi ISU / International Salvage Union Uluslararas Gemi Kurtarma Birlii
342
DENZCLK
terimleri
I (INDIA) / alphabetical flag I of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan I harfi rotam iskeleye deitiriyorum anlamna kullanlmaktadr. intens / intensified sector Kuvvetli, iddetli sektr J (JULIET) / alphabetical flag J of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan J harfi yanmaktaym ve gemide tehlikeli yk var. Benden neta bulununuz anlamna kullanlr. JRCC / Joint Rescue Co-ordination Center Deniz ve Hava Kurtarma Koordinasyon Merkezi K (KLO) / alphabetical flag K of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan K harfi sizinle haberlemek istiyorum anlamna kullanlr. KEGM / Directorate General of Coastal Safety Ky Emniyeti Genel Mdrl KEB / Black Sea Economic Cooperation Organization Trkiye, Rusya Federasyonu, Romanya, Bulgaristan, Ukrayna, Azerbaycan, Moldova, Grcistan, Ermenistan, Yunanistan, Arnavutluk ve Srbistandan oluan Karadeniz Ekonomik birlii Asamblesi L (LIMA) / alphabetical flag L of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan L harfi geminizi derhal durdurunuz anlamnda kullanlr. LANBY / large automatic navigational buoy Byk, otomatik seyir amandras LAT / latitude Enlemi LdgLts / leading lights Rehber fenerleri LDT / light displacement ton Geminin bo arl LES / land earth station Kara yer istasyonu LF / low frequency Alak frekans ( 30-300 kHz aras) LFI / long flash Uzun k LNG / liquefied natural gas Svlatrlm doal gaz LOCATING / the finding of ships, aircraft, units or persons in distress Tehlikedeki gemileri, uaklar, nite ve insanlar bulmak LOF/TOF / Lloyd Open Form/Turkish Open Form Ak Deniz Mukavelesi Long / longitude Boylam LPG / liquefied petroleum gas Svlatrlm petrol gaz LRIT / long range identification and tracking Uzun mesafe kimliklendirme (tanmlama) sistemi Lt / light Fener/k LT / local time Yerel saat Lt Ho / lighthouse Deniz feneri Lt V / light vessel Fener gemisi Lt f / light float Yzen amandra
343
LUT / local user terminal Yerel kullanc terminal (COSPAS/SARSAT uydularndan ge len alarm bilgilerini alan yer istasyonu) LWT / lightweight ton Donatlm kuru tekne arl: tekne arl + makine ve tehizat arl M / sea miles Deniz mili m / meters Metre M (MIKE) / alphabetical flag M of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan M harfi gemim durdu ve yol yapamyorum anlamnda kullanlr. MARPOL / International Convention for the Prevention of Pollution from Ships De nizlerin Gemiler Tarafndan Kirletilmesinin nlenmesine Ait Uluslararas Szleme MARRAP / Marmara Report Marmara Raporu MAS / maritime assistance service Deniz yardm servisi (can kayplar hari) MB/D / million barrels per day Gnlk milyon varil MCA / Marine Coast Guard Agency Deniz ve Sahil Gvenlik Ajans MCC / mission control centre Grev kontrol merkezi MCS / master control station Ana kontrol merkezi MEPC / Marine Environment Protection Committee Deniz evre Koruma Komitesi METAREA / meteorological area Meteorolojik blge MGS / national ship register Mill gemi sicili MID / maritime identification digits Deniz kimlik numaras Min / minutes Dakika MMSI / maritime mobile service dentity Denizcilik mobil hizmet kimlii Mo / morse code light or fog signal Mors kodlu fener veya sis iareti MOU / memorandum of understanding Memorandum MRCC / Maritime Rescue Coordination Center Deniz Kurtarma Koordinasyon Merkezi MRSC / maritime rescue sub-center Deniz kurtarma alt merkezi MSI / maritime safety information Deniz emniyet bilgileri MV / mercury vapour discharge lamp greenish white in colour Yeilimtrak-beyaz renkte cva buharl lamba N (NOVEMBER) / alphabetical flag N of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan N harfi olumsuz ya da evvelki grubun anlam olumsuz olarak okunmaldr anlamnda kullanlr NAVAREA / navigational area Seyir alanlar NAVTEX / navigational telex Seyir ve meteorolojik bilgileri yaymlayan teleks otomatik sistem
344
DENZCLK
terimleri
NBDP / narrow band direct printing Dar bant dorudan yazmal teleks sistemi O (OSCAR) / alphabetical flag O of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan O harfi denize adam dt anlamna kullanlr OBO / oil / bulklore Petrol / dkme yk / cevher Oc / occulting Hsuflu Oc(..) / group occulting Grup hsuflu Occas / occasional Ara sra OECD / Organisation for Economic Co-operation and Development ktisadi birlii ve Kalknma Tekilat: ABD, Avustralya, Avusturya, Belika, ek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Hollanda, rlanda, talya, ngiltere, spanya, sve, svire, zlanda, Japonya, Kanada, Kore Cumhuriyeti, Lksemburg, Macaristan, Meksika, Norve, Polonya, Portekiz, Trkiye, Yeni Zelanda, Yunanistan (29 lke) OPEC / Organization of the Petroleum Exporting Countries Petrol hra Eden lkeler Birlii: Cezayir, Libya, Nijerya, Endonezya, ran, Irak, Kuveyt, Katar, Suudi Arabistan, Birleik Arap Emirlikleri, Venezella (11 lke) OPRC / International Convention on Oil Pollution Preparedness, Response and Cooperation Petrol Kirliliine Kar Hazrlkl Olma, Mdahale ve birliine Dair Uluslararas Szleme ORV / oil recovery vessel Ya/yakt toplama gemisi OSC / on scene coordinator Olay yeri koordinatr TV / special consumption tax zel tketim vergisi (P) / provisional, preliminary lk kez P (PAPA) / alphabetical flag P of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan P harfi gemi denize kmak zeredir btn ahslar gemide bulunsun balk gemileri tarafndan alarm bir engele takld anlamnda kullanlr P&I Klb / Protection and Indemnity Club Koruma ve Tazminat Kulb PA / position approximate Yaklak mevki PEL / port entry light Liman giri feneri PLB / personal locator beacon Kiisel yer belirleme vericisi PMO / port meteorological office Liman meteoroloji ofisi POR / Pacific ocean region Pasifik Okyanusu blgesi PV / pilot vessel Pilot gemisi Q / quickflashing Seriakarl Q (QUEBEC) / alphabetical flag Q of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan Q harfi geminin salk durumu iyidir, serbest pratika istiyorum anlamnda kullanlr R / red Krmz
345
Ra / coast radar station Sahil radyo istasyonu RACON / radar responder beacon Radar dalgalar yanstcsnn ksa yazl Radio / coast radio station Sahil radyo istasyonu Ramark / radar beacon (continuous) Radar bikn (devaml) Rarefl / radar reflector Radar reflektrl RATDMA / random access time division multiple access Rastgele eriimli zaman blmeli RC / circular radio beacon Dairevi radyo bikn RCC / rescue coordination centre Kurtarma koordinasyon merkezi RD / directional radio beacon stikamet radyo bikn RG / radio direction finding station Radyo istikamet bulma istasyonu ROC / restricted operator certificate GMDSS tahditli operatr sertifikas ROPAX / ro-ro passenger Tekerlekli ara ve yolcu gemisi RT / radio telephone Radyo telefon RW / rotating load radio beacon Dner halkal radyo bikn Sec / seconds Saniye S (SIERRA) / alphabetical flag S of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan S harfi makinelerim geri alyor anlamna kullanlr SART / search and rescue transponder Arama kurtarma yer belirleyicisi SBM / single buoy mooring Tek balanma amandras SCOPIC / special compensation p&i clause zel tazminat koruma ve tazminat kulb art SDR / special drawing rights zel ekme hakk, IMFnin kulland para birimidir SHOD / Office Of Navigation, Hydrography and Oceanography Seyir Hidrografi ve Oinografi Dairesi Bakanl Si / silence Skt Sig Stn / signal station aret istasyonu SMCP / standard marine communication phrases Standart denizcilik haberleme kalplar SOG / speed over ground Yere gre hz SOLAS / International Convention for the Safety of Life at Sea 1972 Uluslararas Denizde Can Emniyeti Szlemesi SOS / save our souls mdat SP / sailing plan Seyir plan SPM / single point mooring Tek balama yeri
DENZCLK
terimleri
STCW / standards of training certification and watchkeeping for seafarers Gemiadamlarnn eitim, belgelendirme ve vardiya tutma standartlar SURVIVAL CRAFT / a craft capable of sustaining the lives of persons in distress from the time of abandoning the ship Tehlikedeki gemiyi terk eden personelin hayatlarn idame ettirebilecek kabiliyeti olan ara SV / sodium vapour discharge lamp, orange in colour Sodyum buharl lamba portakal renkli T / temporary Geici olarak T (TANGO) / alphabetical flag T of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan T harfi benden ak bulununuz, ift trol ekmekteyim anlamna kullanlr TEU / twenty-four equivalent unit 24lk konteyner TB (TS) / Turkish Straits Trk Boazlar TBDTDT (TSMTR ) / Turkish Straits Maritime Traffic Regulation Trk Boazlar Deniz Trafik Dzen Tz TBGTH (TSVTS) / Turkish Straits Vessel Traffic Services Trk Boazlar Gemi Trafik Hizmetleri TD / fog signal temporarily discontinued Sis iareti geici olarak devam etmiyor TE / light temporarily extinguished Fener geici olarak snd Temp inop / temporarily inoperative Geici olarak almayan TSS / TAD / traffic separation scheme Trafik ayrm dzeni TTK / Turkish Code of Commerce Trk Ticaret Kanunu TUGS / Turkish International Ship Register Trk Uluslararas Gemi Sicili TBRAP / Reporting System in Turkish Straits Trk Boazlar Raporlama Sistemi TRKTERMAP / Turkish Shipyards Master Plan Trkiye Tersaneler Master Plan U (UNIFORM) / alphabetical flag U of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan U harfi tehlikeye gidiyorsunuz anlamna kullanlr UEL / upper explosive limit st patlama limiti UFN / until further notice Bir sonraki duyuruya kadar ULCC / ultra-large crude carrier Ultra byk ham petrol gemileri olup 300.000 DWT zeri kapasiteye sahip tankerlerdir Unintens / unintensified sector iddeti azaltlm sektr UQ / ultra quick flashing ok ok seri akarl UTC / universal time coordinated Evrensel kabul edilmi zaman (eskiden GMT olarak ifade edilirdi) UV / light-vessel Fener dubas
V (VICTOR) / alphabetical flag V of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan V harfi yardm isterim anlamna kullanlr (Var) / variation Doal sapma (Vert) / vertical st ste Vi / violet Meneke (renk) Vis / visible Grn (sektr as) VLCC / very large crude carrier ok byk ham petrol tama gemileri olup 150.000299.999 DWT aras kapasiteye sahip tankerlerdir VQ / very quick flashing ok seri akarl VHF / very high frequency Portatif telsiz telefon (radyo telefon) olan ok yksek frekansl telsiz cihaznn ksa yazl. VTS / vessel traffic services Gemi trafik hizmetleri W / white Beyaz W (WHISKEY) / alphabetical flag W of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan W harfi tbbi yardm isterim anlamna kullanlr WGS / World Geodetic System Dnya Jeodetik Sistemi Whis / whistle Islk WMO / World Meteorological Organization Dnya Meteoroloji rgt WX / weather Hava raporu X (X-RAY) / alphabetical flag X of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan X harfi giriiminizi durdurunuz ve iaretimi bekleyiniz anlamna kullanlr. Y / yellow, amber or orange Sar, kehribar veya portakal rengi Y (YANKEE) / alphabetical flag Y of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan Y harfi demirimi taryorum anlamna kullanlr Z (ZULU) / alphabetical flag Z of international code of signal Uluslararas iaret sancaklarndan Z harfi rmorkr istiyorum anlamna kullanlr
348
HABERLEME
terimleri
abone
abone / subscriber Bir iletmeci ile elektronik haberleme hizmetinin sunumuna ynelik olarak yaplan bir szlemeye taraf olan gerek ya da tzel kii. acil yardm ar hizmetleri /
adressiz gnderi / unaddressed item Herhangi bir adres belirtilmeksizin gndericinin belirleyecei adreslere braklan gnderi. a geidi / gateway
Veri iletiim alar arasnda veri akn ve anahtarlamasn salayan birim.
ak bilgisayar a / open computer network steyen herhangi bir bilgisayar kullancsnn balanabilecei ve dier kiilerle bilgisayar zerinden iletiim kurabilecei, herkese ak elektronik iletiim ortam. aktan transit / in open transit
emergency call services Yangn, salk, doal afetler ve gvenlik gibi acil durumlara ilikin bilgilerin itfaiye, polis, jandarma, salk kurulular gibi ilgili kurululara en hzl ve en uygun ekilde iletilmesi.
a, ebeke / network Bilgisayarlarn birbirleriyle iletiim kurabildikleri a.
a mimarisi / network architecture Bir bilgisayar ann protokoller, ilevler ve hizmetler gibi iletme ilkeleri ve mantksal yaps.
aa eriim noktas / network access point Abonenin nternete balanabildii nokta. aktarc / transponder
ama masas / opening table
adres deitirme / alteration of
Gelen, giden servislerinde posta torba ve paketlerinin ald masa.
nc bir lke varl gnderilerin kapal posta dzenleyen lkeler aracl ile sevk edilmesi.
alan ad / domain name
Yerden gelen sinyalin frekansn deitiren ve gcn arttran uydu zerindeki cihaz. Bir nternet sitesini tanmlayan adres.
alcnn kendisine teslim / deli-
adres normu / addressing standart
adressiz baslm kat / unad-
dressed printed paper Tm adreslere veya belirli meslek gruplarna datlmak zere postaya verilen baslm kat.
Mevzuatla belirlenmi adres standartlar.
address Gndericinin adres konusundaki deiiklik talebi.
alcsndan cret ve vergi alnmayacak gnderi / item having no
very to the addressee Gnderici tarafndan bir gnderinin sadece alcnn kendisine teslim edilmesi iin konulan ibare.
charge and tax to be collected from addressee Tm cret ve vergileri kabul esnasnda gnderici tarafndan denen gnderi.
352
HABERLEME
terimleri
arabalant
alnd / receipt
Bir gnderinin kabul cretinin alndna dair gndericiye verilen belge.
anten / antenna
1- Elektrik sinyallerini (voltaj ve akm) elektromanyetik dalgalara ya da elektromanyetik dalgalar elektrik sinyallerine dntrmek iin kullanlan ara. 2- Uydudan gelen mikrodalga sinyalleri zerinde toplayp feed sistemine odaklayan pasif cihaz.
alp verme merkezi / office of exchange Gelen-giden yurt d postalarn alnp verildii merkez. alma haberi / advice of receipt
Gndericiye, gnderisinin alcya teslim edildiinin bildirilmesi ek hizmeti.
amatr bantlar / amateur bands Amatrlerin alma yapabildikleri frekans aralklar. analog veri kanal / analog data
alt evirici / down converter Alak frekansa dntren frekans deitirici.
ankesrl telefon / pay telephony Para, jeton, kodlanm kartlar ve benzeri yntemler kullanlarak telefon grmesi yaplmasna imkn veren zel terminal cihaz. anma pulu / commemorative issue/ stamp Bir kii veya olayn ansna baslan pul.
channel Veri iaretleri iin bir ses bandndaki kanal, girite kipleyici ile kta kip zcden oluan yol.
anten kontrol nitesi / antenna
(other object items) Baslm katlar, kk paketler, krlere zg yazlar
antiye / postal stationery stamped paper Posta idareleri tarafndan sata sunulmu, cretleri daha nceden baslm olan zarf, kart veya benzeri rn. AO Maddeleri / AO items
control unit Haberleme iin kullanlan anteni istenilen yere ynlendirmek iin kullanlan ekipman.
353
arabalant / interconnection ki ayr telekomnikasyon ebekesi arasndaki telekomnikasyon trafiinin gerekletirilmesini teminen iki ebekenin birbirine irtibatlandrlmas.
arac merkez
arac merkez / intermediate service Bir gnderinin aktarmasn ger-ekletiren hizmet birimi. arac lke / intermediate country
ara takip sistemi / vehicle tracking system Posta ve dier amalar iin kullanlan aralarn, GPS ve GSM/GPRS teknolojileri kullanlarak saysal haritalar zerinde izlenmesi, raporlanmas, uzaktan ynetilmesi, ara takip bilgilerinin (hareket saatleri, nerede olduklar ve ortalama var sreleri vb.) monitrlerden izlenilmesi. arayan abonenin numarasnn grnmesi / caller line identification presentation (CLIP) Kii bir arama yapt zaman abone numarasnn kar tarafta grnmesi.
nc lke varl bir postaya araclk eden lke.
ateleme verimlilii / thrust efficiency Atelemenin ne kadar verimli olduunu gsteren deer. ayrc, datc / splitter
Bakr telefon hatlar zerinden genibant eriim salayan bir transmisyon teknolojisi.
ayrm (ileme) merkezi / sorting center Gnderilerin var yerine gre ayrm ilemlerini yapan zel merkez.
Bir iareti iki veya daha fazla yola ayrmak veya datmak iin kullanlan alet veya sistem.
bak as / look angle bant / band

anak antenin uyduya bakt a.
arayz / interface
ardiye creti / storage charge
asenkron veri iletimi / asynchro-
Normal sresi iinde alnmayan koli/kargo postas gnderilerinde her ilave gn iin alnan ek cret. nous data transfer Paket anahtarlama temeline gre alan bir veri protokol.
Kullancnn, telekomnikasyon ebekesine eriimini salayan fiziksel balant noktas veya telsiz cihazlar arasnda eriimi salayan yaylm ortamn ve bunlarn teknik zelliklerini ifade eder.
bant genilii / bandwidth Frekans spektrumunda tanmlanm frekans aral. baslm kat / printed papers
Spektrumda belli bir frekans araln iine alan blge.
asimetrik saysal abone hatt /

asymmetric digital subscriber line
basit blm / simple segment Hibir snflandrmaya ihtiyac olmayan blm.

354
Kt, karton veya basmda kullanlmasna allm baka maddeler zerine klie, kalp veya negatif kullanlmasn gerektiren makine veya fotoraf usulyle birbirinin ayn olarak ok sayda elde edilen basklar.
HABERLEME
terimleri
birleik posta
basit nesne eriim protokol /
basit veri eleman / simple data
baz istasyonu / base station
element Tek bir deer tayan veri eleman.
simple object access protocol A tabanl objelerin bilgilerinin kolay edinilmesini salayan yazlm mimarisi.
Bilgi ileme hizmetleri iin gerekli tm bilgisayar donanm ve yazlm olanaklar yannda, ynetici, sistem zmleyiciler, programlayclar, iletmenler gibi biliim insan gcnden oluan ve bilgi ileme hizmeti sunmay amalayan rgt.
bilgi teknolojisi / information
Hcre iinde cep telefonlaryla radyo sinyalleri araclyla iletiim kurulmasn salayan bir mobil iletiim ann her hcresindeki sabit alc-verici aygt.
bilgisayar / computer ok sayda aritmetiksel veya mantksal ilemlerden oluan bir ii nceden verilmi bir programa gre yapp sonulandran elektronik ara.
technology zellikle byk bir kurulu ya da irket iinde, bilgi ynetimi ve ilemenin tm ynleriyle ilgilenen geni bir alan.
bildirme kad / letter bill Torba ierisindeki kaytl gnderilerin dkmnn yapld liste. bilgi aktarm / information trans-
besleyici / feeder Uydu anteninde bulunan sinyalin giri ve knda kullanlan cihaz. biliim / informatics nsanolunun teknik, ekonomik ve toplumsal alanlardaki iletiiminde kulland ve bilimin dayana olan bilginin, zellikle elektronik makineler araclyla, dzenli ve ussal biimde ilenmesi bilimi. Bilgi olgusunu, bilgi saklama, eriim dizgeleri, bilginin ilenmesi, aktarlmas ve kullanlmas yntemlerini, toplum ve insanlk yarar gzeterek inceleyen uygulamal bilim dal. birleik posta / hybrid mail
Elektronik gnderi ve fiziksel tes-
bilgi gvenlii / information se-
fer Bir veri kaynandan bir veri alcsna yaplan veri iletiminin sonucu.
ing center
355
bilgi ilem merkezi / data process-
curity Bilginin yetki d bir baka kiiye aktarlma, deitirilme, rselenme ya da aa vurulma tehlikelerine kar korunmas.
birletirici
limin bir araya gelmesinden oluan gnderi sistemidir. (Genellikle, dijital verinin alc adresine en yakn bask merkezinde fiziksel gnderiye dntrlmesini iermektedir.
cihet / postsmans distribution area

Bir datcnn gnlk ya da periyodik zamanlarla dolat parkur, grev yeri.
nda deitirilen zel kupon.
birletirici / combiner
bit / bit
ki veya daha fazla iareti birletirmek iin kullanlan alet veya sistem.
bit hata oran / bit error rate
bozulabilir ve bulac madde / infectious substance Posta yoluyla tanmas arta tbi bozulabilir bulac madde. bulut biliim / cloud computing
Bir rnekteki bit hatalarnn saysnn rnekteki bitlerin toplam saysna blnmesiyle elde edilen ortalama.
kili dzende her bir rakama (0 veya 1) bit denir.
corafi veri / geospatial data Nesnelerin corafi konumlarn ve aralarndaki ilikileri belirleyen veriler. cut-off zaman / cut-off time
Gnderinin planlanan srede alcsna teslimini salamak amacyla posta srelerinde kabul, ayrm, sevk, datm, teslim yaplan ilemlerin en son yaplmas gereken zaman.
Temel olarak bir uygulamann, web zerinden, kendi sisteminizde herhangi bir kurulum gerektirmeden alabilmesi.
ar bekletme / call waiting

Kiinin bir telefon grmesi yapt srada gelen ikinci bir aramann olmas durumunda alnan uyar sinyali.
byte / byte
Bir anlam ifade eden en kk saysal veri kmesi. Bir byte 8 bitten oluur.
ar merkezi / call center Tketicilere yararlanlan hizmetler ile ilgili olarak bilgilendirme ve ynlendirme konularnda yardmc olan hizmet birimi.
cep telefonu / mobile phone Kiinin yannda tayabildii kablosuz telefon, mobil telefon cevap kuponu / international reply
coupon UPU tarafndan tedavle karlan ve bir posta pulu karl-
356
HABERLEME
terimleri
dairesel polarizasyon
ar ynlendirme / call forwarding Kullancnn bir telefonu alternatif bir yerde almak zere programlamasna izin veren bir zellik. ar ynlendirme her zaman ya da belli bir telefonun megul olduu ya da cevap vermedii durumlarda olduu gibi sadece nceden belirlenen zamanlarda geerli olabilir. apraz modlasyon / cross-mo-
Bilgisayar tarafndan ilenmi olup bir bellek ortamna kaydedilmeye hazr olan veriler.
evre donanm / peripheral equipment Bir bilgi ilem dizgesinde, dizgenin daryla iletiimini salayan ya da dizgeye ek olanaklar kazandran, ana ilem biriminden ayr, herhangi bir donanm. k verileri / output data
dulation Ayn ortamda iletilen iki iaretin birbirini modle ederek istenmeyen yeni karma iaretlerinin meydana gelmesi.
oklu ortam mesaj hizmeti / multimedia messaging service Kullanclarn resim, sesli ve grntl videolar gibi eitli multimedya ierii barndran mesajlar, gerek zamansz bir iletimle gnderip almalarn salayan, gelimi kablosuz terminaller iin belirlenmi bir standart. znrlk / resolution
Bir lme sistemi tarafndan alglanabilecek en kk sinyal art.
grafikler, animasyon, ses, mzik, video gibi) bir arada kullanma ekli.
datc / postmen
Posta maddelerinin adresinde datm ya da teslimini salayan kii.
datlm veriler / distributed
ok dk frekans / very low frequency 3 ile 30 kHz arasndaki frekans aral. ok yksek frekans / very high
oklu haberleme / conference
oklu ortam / multimedia
Birden fazla ortam gesini (metin,

357
communications veya daha fazla merkezin ayn anda ve direkt olarak konuma yapabildikleri haberleme kolayl.
frequency 30 ile 300 MHz arasndaki frekans aral.
dairesel polarizasyon / circular polarization Yaylma esnasnda dorultusu dz-
datml veri ileme / distributed data processing Bilgisayarlarn bo kapasitelerinden en iyi ekilde yararlanmak amacyla ya da ok byk hesaplama gc gerektiinde, bir veri iletiim a zerinde paylaml olarak bilgisayarlarn tek bir problem zerinde altrlmalar.
data Birden fazla bilgisayara blk blk datlm olmasna ramen tek bir bilgisayarda bulunuyormu gibi eriilebilen ve ilenebilen veriler.
dalga klavuzu
dalga klavuzu / waveguide inden sinyallerin getii ii bo kablo/boru. dar bant / narrow band Bir ses seviyesi hattndan daha az veya eit veri transfer hz salayan bir kanal.
gn bir ekilde dnen elektromanyetik dalgann polarizasyonu.
artlar dahilinde karasal ve uzay telsiz haberleme hizmetine mahsus kullanmn salamak zere Mill Frekans Planna ilenmesi.
devre anahtarlamal veri aktarm / circuit switch data
deer konulmu koli / insured parcel Kayp, hasar ve alnma durumunda tazminata esas olacak kadar deer konulan koli. demodlasyon / demodulation Bir tayc zerine bindirilen bilgi sinyalinin geri alnma ilemi. deneme mektubu / test letter
dmerkezlilik / eccentricity Eliptik bir yrnge iin yrngenin eklini belirleyen sabit. dijital / digital Verileri bir ekran zerinde elektronik olarak gsteren; saysal. direkt anta / direct bag direkt posta / direct dispatch
d panelist / external panelist Deneme mektubu dzenleyen, kimlii ve adresi posta idaresince bilinmeyen kii.
9600 bit/sn hznda devre anahtarlamal veri iletimi.
denetim blt / control data
detay frekans plan / allotment Genel frekans planna uygun olarak belirli bir frekans aralnn lke geneli veya blgesel olarak belirli
data Anlalr ve izlenebilir bir ekilde dzenlenmi ve bamsz denetiler tarafndan denetiminin yaplmas kolaylatrlm veriler.
denetlenebilir veriler / auditable
segment Elektronik belge ilemede, bir gnderimin ban ya da sonunu, ya da bir belgenin snrlarn bildiren veri kesimi.
Mektubun kabulnden teslimine kadar geen sreyi lmek amacyla belli periyotlarla gnderilen, gndericisi ve alcs (panelist) sabit mektup.
Direkt posta dzenlenecek bir lkeye dzenlenen anta.
dorudan arama / direct call
dorudan bellek eriimi / direct access memory Bellee veri aktarmn ve bellekten veri okumay; merkez ilem birimini veri transferi ileminde devre d brakarak, sistemin almasn hzlandran ve ilemci ykn azaltan bir yntem. dorudan eriim / direct access 1- Veri saklama ortamnda eriilmek istenen tutanan, bir nce eriilen
358
Operatr yardm kullanmadan yaplan arama.
k lkesi tarafndan herhangi bir lkenin aracl olmadan var lkesine sevk edilen posta.
HABERLEME
terimleri
elektromanyetik uyumluluk
tutanan bulunduu yerden bamsz olarak, belirli snrlar iinde deimez bir srede, dorudan okunmas ya da yazlmasn salayan donanm olana ve veri dzenleme yntemi. 2- Bir posta idaresinin kendi gnderilerini bir baka posta idaresine yurt ii posta gnderisi gibi gndermesi.
dorudan llen veri / absolute
dorulamak / verify Bir verinin girilmesi srasnda doru olarak tamamlanp tamamlanmadnn kontrol edilmesi.
data Bilgisayar grafiinde, ekran uzaynda ya da belleindeki gerek koordinatlar belirleyen bilgisayar program deerleri.
tronii, iletiim teknolojileri ve i ve d ortamlarda sras ile servis kalitesi ve yksek gvenliiyle herhangi bir zamanda herhangi bir yerde her trl a hizmetini tek bir noktada birletirerek makul fiyat ve tek faturalandrmayla gerekletirecek, 100 Mbit/s ile 1 Gbit/s veri iletim kapasitesini salayabilen, sistemlerin sistemi ve alarn a olmay hedefleyen bir hizmet.
drtl eitlilik / quadruple di-
dokman / document Bir verinin zerine kayt edildii, insan ya da makine tarafndan okunabilen, (deimez) veri tayc.
dzenleyici/ regulator Bir iletmecinin uymas gereken kurallar belirleyen kurum veya kurulu.
dk frekans / low frequency 30 ve 300 Khz arasndaki frekans aral.
versity Bir sistemde drt tane anten kullanlp al seviyesinin ykseltilmesi.
dolam / roaming Bir an abonelerinin, baka bir operatrn kapsama alannda, kendi cep telefonlar ve numaralarn kullanmalarna izin veren bir mobil iletiim zellii. dngsel artklk denetimi /
359
drdnc nesil / fourth generation Tamamyla IP tabanl, kablolu veya kablosuz bilgisayar, tketici elek-
cyclic redundancy check Veri kayb veya deiikliine kar bir gvence seviyesi salayan verinin dijital olarak ifade edilmesine uygulanan matematiksel bir algoritma.
eko bastrc / echo canceller Uydu zerinden yaplan telefon haberlemesinde kullanlan devrelerdeki yanknn engellenmesi. elektromanyetik uyumluluk /
electromagnetic compatibility Elektrikli ve elektronik aygtlarn yaydklar nmlarn belirli giriim ve yaylm limitleri altnda kalmasn ve ayn ortam paylaan elektrikli veya elektronik aletlerin birbirlerini olumsuzca etkilemeden almalarn salayan teknikler.
elektronik haberleme
elektronik haberleme / electronic communication Elektriksel iaretlere dntrlebilen her trl iaret, sembol, ses, grnt ve verinin kablo, telsiz, optik, elektrik, manyetik, elektromanyetik, elektrokimyasal, elektromekanik ve dier iletim sistemleri vastasyla iletilmesi, gnderilmesi ve alnmas. elektronik haberleme altyaps / electronic communication
infrastructure Elektronik haberlemenin, zerinden veya araclyla gerekletirildii anahtarlama ekipmanlar, donanm ve yazlmlar, terminaller ve hatlar da dahil olmak zere her trl ebeke birimleri, ilgili tesisleri ve bunlarn btnleyici paralar.
retim, ithal, sat ve bakm - onarm hizmetlerinin yrtlmesi ile ilgili sektr.
/ electronic communication network Bir veya daha fazla nokta arasnda elektronik haberlemeyi salamak iin bu noktalar aras balanty tekil eden anahtarlama ekipmanlar ve hatlar da dahil olmak zere her trl iletim sistemleri a.
elektronik haberleme ebekesi
elektronik haberleme ebekesi salanmas / provision of electro-
tion operation Elektronik haberleme tesislerinin kurulmas, kurdurulmas, kiralanmas veya herhangi bir surette temin edilmesiyle bu tesisin dier iletmecilerin veya talep eden gerek veya tzel kiilerin kullanmna sunulmas.
elektronik haberleme altyaps iletimi / electronic communica-
elektronik haberleme hizmeti
/ telecommunications industry Elektronik haberleme hizmeti verilmesi, elektronik haberleme ebekesi salanmas, elektronik haberleme cihaz ve sistemlerine ynelik
elektronik haberleme sektr
/ electronic communication service Elektronik haberleme tanmna giren faaliyetlerin bir ksmnn veya tamamnn hizmet olarak sunulmas.
elektronik kimlik belgesi / digital certificate Onay kurumunun hazrlad ve saysal olarak imzalad, hangi ak anahtarn hangi kiiye ait olduunu gsteren belge. elektronik posta / electronic mail
Bilgisayarlar veya bir a iindeki belli gnderim merkezleri arasnda elektronik bilgi iletiimi.
elektronik imza / electronic signature Sadece imza sahibinin tasarrufunda bulunan, zel bir arala oluturulan, nitelikli elektronik sertifikaya dayanarak imza sahibinin kimliinin ve imzalanm elektronik veride sonradan herhangi bir deiiklik yaplp yaplmadnn tespitini salayan imza.
nic communication network Elektronik haberleme ebekesi kurulmas, iletilmesi, kullanma sunulmas ve kontrol.
elektronik veri deiimi / electronic data interchanging Standart bir formda yazlm olan bilgilerin bilgisayarlar arasnda ak360
HABERLEME
terimleri
etkin piyasa gc
tarm ve otomatik olarak yorumlanp ilenebilmesi.
elektronik veri ilem / electronic
en yksek veri hz / maximum
eriim / access Elektronik haberleme ebekesi, altyaps veya hizmetlerinin dier iletmecilere sunulmas. eriim a / access network
enterferans / interference Frekans karklna sebep olma.
data rate Bir saysal veri iletim ortamnn tayabilecei en byk veri hz.
data processing nemli bir kesimi elektronik aygtlarca yrtlen bilgi ilem.
e konumlu / co-located Ayn boylamda alan uydular iin kullanlan terim. e yerletirme / co-location e zamanl bilgisayar / simultaneous computer Hesaplamann gerektirdii yolda birbirlerine balanan birimleri kapsayan, bylece tm hesaplamann e zamanl olarak yrtlebildii bir bilgisayar.
Ayn dorultuya gelen (cisim, uzay arac, gk cismi vb.) anlamnda kullanlan terim.
e zamansz iletim kipi / asynchro-
eriim kodu / access code Bir bilgi ileme dizgesine ya da aygtna eriimi salayan kod. eriim protokol / access protocol eriim trafii / access traffic
eriim kanal / access channel Aboneyi en yakn anahtara ya da younlatrcya balayan a eleman. Genellikle kapal devre eklini alan bir ift bakr telden oluan ve ayrca fiber optik kablolar, mikrodalga balantlar ya da dier teknolojileri kullanabilen bir eriim kanal.
Aboneler ile omurga a arasnda yer alan ve abonelerin omurga aa eriimini salayan ara a.
e-tebligat / electronic notification
ethernet / ethernet
e dorultulu / colinear
361
Abonelerin omurga ebekeye eriimlerini salayan ve eriim a denilen a zerindeki trafik.
Ortaklaa kullanlan bir ortama eriimi dzenleyen kurallar topluluu.
etkin piyasa gc / significant market power letmecinin, ilgili elektronik haberleme pazarnda, tek bana ya da
etkin uydu / active satellite Yrngede haberlemesine devam eden uydu.
Birka bilgisayarn genellikle e eksenli bir kablo zerinden veri transferine izin veren yerel blge a.
Tebligat Kanununda tebli karmaya yetkili klnan merciler tarafndan elektronik ortamda hazrlanm olan tebligatlarn, deitirilemez ve inkar edilemez bir ekilde gvenli e-posta yoluyla alclarna iletilmesi.
nous transfer mode Veri, metin, ses, video ve multimedya sinyallerinin a eriim noktalar arasnda 155 Mbpsye varan hzlarda ezamanl olarak iletilmesine izin veren yksek hzl saysal iletiim oklama ve ynlendirme teknolojisi.
faydal yk
dier iletmecilerle birlikte rakiplerinden, kullanclarndan ve tketicilerinden fark edilir bir ekilde bamsz olarak hareket edebilmesine imkn salayan ekonomik gc.
filateli / philately fiziksel eriim / physical access

Bilgisayar gvenliinde, korunmu bilgi merkezine giri. Posta pulu koleksiyonculuu.
faydal yk / payload
Uydu zerinde anten ve tekrarlayc sistemleri ieren haberleme faliyetlerini yerine getiren alt sistem. cable Merkezinde iletmeye yarayan ince cam bir tabaka, onun hemen dnda optik malzemeden retilmi ve merkezden yansyan tekrar merkeze geri gnderen cam bir rt, en dta da bu yapy darbe ve nem gibi evresel etkilere kar korumaya yarayan bir klfn bulunduu kablo.
fonetik alfabe / phonetic alphabet Ses ile yaplan haberleme srasnda yanl anlamalar nlemek iin her harfin bir kelime ile okunmas. frekans / frequency 1- Periyodik bir iaretin bir saniyedeki tekrarlanma says. Birimi Hz (Hertz). 2- Elektromanyetik dalgalarn saniyede yapt salnm says, kendilerini tekrarlama skl.
fiber optik kablo / fiber optic
frekans bantlar / frequency band Frekans ekseninin, alak frekans, orta frekans, ok yksek frekans, sper yksek frekans ve en yksek frekans eklinde tanmlanan bantlar. frekans plan / frequency plan frekans tahsisi / assignment
Uydu kapasitesinin kullanm trn ve parametrelerini gsteren plan.
Detay frekans planna uygun olarak bir telsiz istasyonuna frekans veya frekans kanallar, k gc, yayn sreleri de dahil belirli artlar altnda kullanmak zere izin verilmesi.
fiber optik sistem / fiber optic
system Sa teli kalnlnda ve ok hassas retilmi saf cam bir ip zerinden n iletilmesi prensibiyle alan sistem.
genel frekans plan / allocation

ITU tarafndan dnya genelinde tanmlanan frekans blgelerine gre
362
HABERLEME
terimleri
grlt scakl
genel paket radyo servisi / general packet radio service Tanmlanan ilk mobil veri aktarm standard.
yaplan frekans planlarna uygun olarak belirli bir frekans bandnn bir veya daha ok sayda karasal ve uzay telsiz haberleme hizmetleri ile radyo astronomi hizmetleri tarafndan belli artlar dahilinde kullanlmas amacyla Mill Frekans Planna ilenmesi.
gizlilik / confidentiality
geni bant / broadband Yksek hzl veri transferi teknolojisinin genel ad. gerek ayrklk / true anomaly
geni alan a / wide area network Birbirinden farkl corafi yerlerde bulunan bilgisayarlarn birbirleri ile veri alveriini salamak zere oluturulan bilgisayar a.
glgelenmek / eclipse Uydunun Dnyann glgesinde kalarak gne nlarn alamamas. gnderilerin damgalanmas /
stamping/postmarking of items Gnderi zerindeki pulun iptali iin vurulan tarih damgas.
letiim kuran iki taraf arasndaki yazmalarn nc kiilerden gizli tutulmas veya bir kiiye ait bilgilerin kendisi dnda herkesten gizli tutulmas.
Bir veri ileme sistemine depolanmas ya da ilenmesi amacyla girilen veriler.
grev evrimi / duty cycle
gerek zamanl / real time
Postadaki her trl hatal ilem ve dzensizlik iin dzenlenen form. gezici (seyyar) merkez / travelling post office Bir ara zerinde ayrm ve sevk ilemini srdren merkez.
Verinin biriktirilip sonra ilenmesi yerine alndka ilenmesi zelliine sahip sistemin veya olayn zellii.
Yrngesindeki bir uydu iin bulunduu konum ile yer beri dorultusu arasndaki a.
gerekleme / verification note
grlt / noise stenmeyen elektrik sinyali.
gne kesintisi / solar outage Gne ve uydunun ayn hizaya gelerek, gne nlarnn yer istasyonu antenine ayn eimde gelmesi nedeni ile sinyalin bozulmas. grlt katsays / noise figure
Bir sistemde iaret eklenen grltnn miktarn gsteren say. deal bir kuvvetlendiricide bu say 0 dbdir.
and personal correspondance Gndericiye/alcya ait zel bilgiler tayan gnderiler.
gncel ve kiisel haberleme gnderileri / items of the current
Bir telsiz cihaznn, bir saatlik zaman dilimi ierisinde aktif olarak alt srenin bu bir saate oran.
gezici iyeri / mobile post office Grlen lzum zerine geici bir sre iin alan iyeri. giri verileri / input data
363
grlt scakl / noise temperature Bir sistemde iarete eklenen grl-
gven akesi
gven akesi / deposit Hesap ama ilemi srasnda bir defaya mahsus olarak alnan ve hesap kapatldnda hesap sahibine geri denen teminat.
tnn miktarn gstermek zere kullanlan edeer scaklk. Grlt scakl ne kadar az ise eklenen grlt o kadar azdr.
havale / postal money order
hzl arama / abbreviated dialing
Bir gndericinin PTTye yatrd parann alc olarak gsterdii bir kiiye denmesi ynnde PTTyi muhatap alarak verdii emir. Bir telefon numarasn, tm rakamlarn tulanarak deil de sadece birka rakamnn tulanarak hzlandrlm ekilde aranmas zellii.
hzme genilii / beamwidth

Anten gr as.
haber isteme / inquiry

Gnderici ya da alcnn gnderinin akbeti hakknda bilgi istemesi.
haberleme / communication
letiim; kiiler veya kiiler ile teknik cihazlar arasndaki bilgi ve haber aktarm.
IP zerinden ses iletimi / voice
haberleme kanal / communica-
hakemlik / arbitration
tion channel Mesaj iaretini vericiden alcya gndermek (aktarmak) iin kullanlan / fiziksel bir iletim ortam. ki idare arasndaki bir ihtilaf halinde UPUnun hakemliine bavurulmas.
n / beam Uydu yayn alan, uydu nlarnn yeryznde yansd alan.
over IP IP protokol ile ses haberlemesi, nternet zerinden sesli grme.
hareketli kapsama alan / stee-
hava mektubu / aerogramme, air mail zel olarak dzenlenmi ve havayoluyla alcsna ulatrlan mektup.
rable beam Uydu zerindeki hareketli antenler yardm ile elde edilen deiken kapsama alan.
iade / return i panelist / internal panelist

Gnderinin k yerine iadesi. Deneme mektubu dzenleyen kimlii ve adresi posta idaresince bilinen kii
idari cret / administrative fee Bilgi Teknolojileri ve letiim Kuru364
HABERLEME
terimleri
iptal edilen ar
minal Bir veri iletiim ortamnda veri giri-kn salayan donanm birimi ya da donanm birimleri topluluu.
Bir yerden, bir kiiden, bir makineden bir bakasna, herhangi bir ortamdan yararlanarak bilgi gnderme.
iletim / transmission Bir bilginin bir ya da birka uzak yerde elde edilmesinin salanmas. iletiim / communication
munun; pazar analizi, dzenlemelerin hazrlanmas ve uygulanmas, iletmecilerin denetlenmesi, teknik izleme ve denetleme hizmetleri, piyasann kontrol, uluslararas ibirlii, uyumlatrma ve standardizasyon almalar ve dier faaliyetleri ile her trl idari giderlerinden kaynaklanan masraflara katk amacyla iletmecinin bir nceki yl net satlarnn binde beini gememek zere, uluslararas ykmllkler de dikkate alnarak Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu tarafndan belirlenecek cret.
interaktif posta eki / interactive postal cheque account nternet zerinden posta eki hesabna eriimi salayan interaktif bir hizmettir. internet / internet
nternet servis salaycs / Internet service provider Salayclar araclyla internete ve dier bilgisayar bazl bilgi alarna eriim salayan bir irket. nternet protokol televizyonu /
Bilgisayar alarnn birbirine balanmas sonucu ortaya kan, herhangi bir snrlamas ve yneticisi olmayan uluslararas bilgi iletiim a.
nternet protokol / Internet
Internet protocol television nternet protokol zerinden televizyon yayn hizmetlerinin saland sistem.
iletiim ucu / communication ter-
ilk gn zarf / first day cover
Bir pulun tedavle kt tarihte zel olarak damgalanm zarf.
nternet telefonu / Internet phone nternet zerinde konumalar ileten ve yanstan dzenek. iptal damgas / cancellation (date-
protocol oklu alar arasnda iletiim kurmak iin internette kullanlan protokol.
365
iptal edilen ar / abandoned call Bir arnn balant kurulmasndan sonra, ancak kar tarafn yant vermesinden nce aran tarafndan sona erdirilmesi.
stamping/postmarking) of a postage stamp Bir posta pulunun ikinci defa kullanmn nlemek amacyla baslan tarih damgas.
ileme (ayrm)
ileme (ayrm) / sorting Postalarn var yerlerine ve adreslerine gre ayrma tbi tutulmas. iletmeci / operator
iletim sistemi / operating system
itici / thruster Uydu operasyonlarnda kullanlan, uydu zerindeki kk motorlar. izleme / tracking Gnderici veya alcnn istei zerine bir gnderinin akbetinin ilem grd sreler itibaryla otomasyon sistemi zerinde aratrlmas.
Bilgisayar kontrol eden, programlar altran, kullanclarla iletiim kuran ve kurulmu donanm ve cihazlarla haberleen taban seviyesi yazlm.
Yetkilendirme erevesinde elektronik haberleme hizmeti sunan veya elektronik haberleme ebekesi salayan ve B16 altyapsn ileten irket.
kabul merkezi / office of posting Bir gnderinin postaya verildii iyeri. kanal / channel
kablo-tv sistemi / cable-tv TV iaretlerinin kablo yardm ile datld sistem. kamu iletmecisi / public operator Posta hizmetlerini fiilen srdren kamu iletmecisi. kapsama alan / coverage map
Uydu yaynlarnn izlenebildii alan. Verilerin iletildii yol.
kaba maddeler / AO (other items)

Mektup ve posta kart dnda kalan posta gnderileri.
karlksz (tek ynl) gnderi / blind transmission ki ynl iletiimin kurulamad ancak radyo ile aranan istasyonun yayn alabileceine inanlan durumlarda tek tarafl gnderme. kart havalesi / card money order
Bir alp verme merkezinin aracl olmakszn posta yoluyla sevk edilen kart eklindeki havale tr.
kablosuz yerel alan a / wireless local area network Ofis iinde, evde veya scak nokta gibi ksa bir mesafede, iki ya da daha fazla bilgisayar ya da dier aygtlar birbirine balayan kablosuz a.
kart okuyucu / card reader
Kart ortamndan veri okuyan bilgisayar giri birimi.
366
HABERLEME
terimleri
kiisel saysal yardmc
kaytl elektronik posta (KEP) /
kaset / box, tray

Mektup postas gnderilerinin tanmas iin kullanlan kap.
kaytl gnderi / registered item Kaytl olarak kabul edilen ve servisler arasnda kaytl olarak alnp verilen; kayp, hasar ve alnma durumunda tazminat denen gnderi. kazan / gain klavuz / beacon
Sinyale katlan ilave g.
registered electronic mail (REM) Elektronik ortamda hukuken geerli olacak ekilde, delillendirilmi kurumlar veya kiiler aras yaplacak dokman alverii.
katlma pay / contribution unit
katma deerli elektronik haberleme hizmetleri / value-
lkelerin durumlarna gre UPU harcamalarna katlma pay.
ksaltlm adres / abbreviated
Uydunun yerden takibi iin gndermi olduu klavuz sinyal.
367
kavramsal veri modeli / conceptual data model Veri ileme donatm ve yazlmdan bamsz olarak kurulan veri modeli.
kavramsal radyo / cognitive radio evreden ald bilgi ile operasyonel parametrelerini deitirerek yayn yapan telsiz sistemi.
added electronic communication services erii, kodu, protokol veya benzer hususlar zerinde bilgisayar ilemleriyle veya baka surette ilem yaparak aboneye/kullancya ek, farkl ya da yeniden yaplandrlm bir ses veya veri ileten ya da elence, oylama, yarma, katlm, bilgi verme veya benzeri amal ieriklere eriimi salayan elektronik haberleme hizmetleri.
kiisel bilgisayar / personal computer Bir mikro ilemciye dayanan ve ayn anda tek bir kiinin kullanm iin tasarlanm kk bir saysal bilgisayar. kiisel saysal yardmc / person-
/ authentication Bir biliim sistemi kullancsnn kimliinin doruluunun ve biliim kaynaklarna eriim yetkisinin bulunup bulunmadnn saptanmas ve snanmas ilemi.
kimlik denetimi, yetki denetimi
address Adres elemanlarnn bir ksmnn bulunmad adres.
al digital assistant Avu ii bilgisayar olarak da bilinen; kk, kompakt bir yapda, dokunmaya hassas bir ekrana sahip, klavyesiz, veri girii iin zel bir kalem kullanlan sistem.
kiisel veri
kiisel veri / personal data klark kua / clark belt
kod blmeli oklu eriim / code
kripto / crypto
algorithm Kriptografik ilemlerin ifreleme, ifre zme, kimlik dorulama ve benzeri dier admlarnda kullanlan tm matematiksel fonksiyonlar ve protokoller.
kripto algoritmas / crypto
Gvenli veri iletimi ve saklanmas amacyla mesajlarn ifrelenmesi.
division multiple access (CDMA) Geni spektrum modlasyonu ve giriimi engelleyici kodlar kullanan dijital haberlemeler iin yaplan oklu giriim plan olup kullanclara her zaman cevaplaycnn bant geniliinin tamamn kullanabilme imkn tanr.
Duraan uydularn bulunduu, yerden yaklak 36.000 km ykseklikte ve ekvatorun tam stnde yer alan hayali kuak.
Belirli veya kimlii belirlenebilir gerek veya tzel kiilere ilikin btn bilgiler.
kontrol penceresi / control win-
da dolaysz olarak annda konuma imkn salayan haberleme sistemi/kolayl.
kontrol unsuru / control component Ayr ayr ya da birlikte, fiilen ya da hukuken bir teebbs veya iletmeci zerinde belirleyici etki uygulama olanan salayan haklar. konutta teslim / delivery at the
address Belli bir miktara kadar gnderilen havalenin alcnn adresinde denmesi hizmetidir.
dow Bir uydunun haberleme yapt ve manevralarla iinde tutulduu enlem ve boylam olarak tanmlanan pencere.
kullanc /user Abonelii olup olmamasna baklmakszn elektronik haberleme hizmetlerinden yararlanan gerek veya tzel kii. kullanc bana ortalama gelir
/ average revenue per user Her bir kullancdan elde edilen aylk ortalama gelir.
kolinin terk edilmesi / abandon-
kombine cret / combined charge

Ek hizmetler iin denen cretler de dahil gnderinin toplam kabul creti.
ment of a parcel Alcsna teslim edilemeyen bir kolinin posta idaresine terk edilmesi.
kullanm hakk / right of use
Frekans, numara, uydu pozisyonu gibi kt kaynaklarn kullanlmas iin verilen hak.
konferans haberlemesi / confer-
ence communication ya da daha fazla yerleim arasnULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kullanm hakk creti / fee for right of use Asgari deerden az olmamak zere, kullanm hakk saysnn snrlandrlmasna gerek olmayan hallerde Kurumca belirlenen, saynn snr368
HABERLEME
terimleri
mikrodalga eriimi iin...
landrlmas gereken hallerde ise yaplacak ihale neticesinde oluacak cret.
kurulu yasas / constitution of
kuvvetlendirici / amplifer Sinyalin mevcut gcn ykselten cihaz. kk ofis/ev ofisi / small office/
UPU UPU organlarnn ileyiine ilikin ana mevzuat.
liyas / bundle Paket haline getirilmi veya iple balanm ayn tr veya ayn kategorideki gnderi topluluu.
M
M antas / M bag Ayn alc varl baslm kat anta. mektup / letter
home office Bilgi teknolojisinde, kk iyerlerini ve ev ofislerini tanmlayan terim.
kk paket / small packages
kresel konumlama sistemi /
global positioning system Dzenli olarak kodlanm bilgi yollayan bir uydu adr ve uydularla arasndaki mesafeyi lerek dnya zerindeki kesin yeri tespit etmeyi mmkn klar.
Mektup postas gnderisi olarak kabul edilen ve arl 2 kga kadar olan paketler.
Gncel ve kiisel haberleme nitelii tayan gnderi tr.
mektup atma kutusu / letterbox
LC maddeleri / LC (letter card)

items LC mektuplar ve posta kartlar
mevkuf / detained mail
369
link / link HTML diliyle yazlm olan web sayfalarn birbirine balayan HTML iindeki ksa kodlar.
interoperability for microwave access 50 kmye kadar etki alannda, saniyede 75 megabit hza ulaabilen bir eit kablosuz a standard.
mikrodalga eriimi iin dnya genelinde uyumluluk / worldwide
Elde kalan posta gnderileri.
Gndericilerin mektuplarn gndermeleri iin belirli yerlere konulmu kutular.
mobil numara tanabilirlii
mobil numara tanabilirlii /
mobil telefon / mobile phone

Cep telefonu.
mobile number portability Abonelerin servis salayclarn deitirdiklerinde kendi cep telefonu numaralarn kullanmaya devam etmelerine izin veren hizmet.
ortam arasndaki arayz.
optik okuyucu / optical reading

Gnderiler zerinde barkod olarak yer alan adreslerin cihetlere gre ayrmn salayan sistem.
modlasyon / modulation Bir tayc zerine bilgi sinyalinin bindirilmesi ilemi. mutemet / fiduciary
Kendisine verilen grevle ilgili malzeme, para ve para niteliindeki deerleri alan, muhafaza ve ilgili yerlere teslim eden grevli
optik veri ileme / optical data processing Verilerin optik olarak ilenmesi; rnein, k nlarn kullanarak iki boyutlu iaretlerin fourier dnmlerinin alnmas ya da szgelenmesi. orta frekans / medium frequency ortak geit arayz / common gateway interface Sunucu programlarn birbirleri ile iletiim kurmalarn salayan veya dier programlarn web server ile nasl iletiim kuracaklarn belirleyen kurallar seti. otomatik ar datm / automatic call distribution Bir veritabanndan ald ynergeler dorultusunda gelen arlar tanmlayan ve cevaplayan, sonra da bu arlar bir operatr veya aracya ynlendiren zel bir telefon sistemi. 300 kHz ile 3 MHz arasndaki frekans aral.
noktadan noktaya / point-to-point Bir kullanc veya adan, telefon hatt vastasyla dier bir aa balant.
optik lif arayz / fiber optic
interface Optik veri iletiiminde, bir veri ubirim aygtn fiziksel katman ile optik
otomatik gie / automated counter Tm ilemlerin otomasyon yntemleriyle srdrld gie.

370
otomatik ses tanma / autuomatic
HABERLEME
terimleri
plastik emniyet kilidi
speech recognition nsan sesini otomatik olarak alglayp komutlara dntren sistemler.
Gndericinin gnderisini zel uak olarak gndermek istediine ilikin etiket.
zel ulak / express
deme artl koli / C cash-on delivery parcel Gndericisi tarafndan gnderi muhteviyat iin belirlenen tutarn alcs tarafndan denmesi ile teslim edilen koli. deme yetkisi / payment authorization Bir havalenin denmesi iin yetki verilmesi.
zgl sourma hz / specific absorption rate Elektromanyetik enerjinin vcut dokular tarafndan sourulma hz.
Gnderilerin var merkezlerince genel datm beklenmeden zel bir datc tarafndan alcya gtrlmesi hizmeti
l blge / zone of silence
Bir radyo vericisinin iaretlerinin yeterince iyi alnamad blge.
ncelikli gnderi / priority item
ncelikli olmayan gnderi / nonpriority item Dk cretle kabul edilen, sevk ve ayrmda ncelii olmayan gnderi.
En abuk yoldan sevk ve datm yaplan gnderi.
paket anahtarlama / packet switching Adresli paketleri kullanarak bir kanaln sadece paketin iletim sresi boyunca megul edildii bir veri iletim sreci. panelist / panelist
zel anlama / special agreement UPU Anlamalar dnda posta idarelerinin birbirleriyle yaptklar anlama. zel iletmeci / private operator zel uak ile / by express/special
periyodik yaynlar / periodicals ndirilmi crete tbi ve belirli zaman sresinde baslan matbuat. plastik emniyet kilidi / security
Mektubun kabulnden teslimine kadar geen sreyi lmek amacyla belli periyotlarla deneme mektubu dzenleyen kii.
delivery
Posta hizmetlerini yrten zel kurulu.
seal Gnderilerin eidine gre rengi belirlenen (beyaz: kaytsz, krmz: kaytl, turuncu: acele posta, sar: koli, yeil: yurtdndan gelen torbalarn iadesi) torbalarn balanmasnda kullanlan kilitler.
371
platform
platform / platform
Uydu zerinde payload dnda kalan termal kontrol, yrnge kontrol ve enerji alt sistemleri gibi destek sistemlerini ieren sistem.
posta abone kutusu / post office box Alclarn gnderilerini posta iyer lerinden almalar iin dzenlenmi kutular posta acentesi / postal agency Posta merkez ve ubesinin bulunmad yerde PTT adna hizmet veren iyeri. posta eki / postal cheque
Bir hesap sahibi tarafndan, bir miktar parann hesabna bor kayd suretiyle, kendisine veya nc bir ahsa denmesi ya da nc ahsn hesabna alacak kaydedilmesi hususunda, PTTye verilen yazl emir.
polarizasyon / polarization Bir elektromanyetik dalgann elektrik alan vektrnn dorultusu. posta / post, mail
posta eki aktarma / transfer money between postal cheque accounts Posta eki hesabndan bir baka posta eki hesabna para aktarma ilemi. posta eki e-bildirim / electronic
posta eki hesab / postal cheque
posta eki deme / withdraw money from postal cheque account Posta eki hesabndan para ekme ilemi. posta eki yatrma / deposit mo-
account PTT nezdinde atrlan faizsiz mevduat hesab.
notification of postal cheque account Posta eki hesap hareketlerinin nternet kanalyla takip edebilmesi hizmeti.
posta furgonu / van/car/truck with postal compartment Postalarn sevk edildii, ayn zamanda ilemlerin yapld kamyon, tren vs. posta iletmecisi / postal operator Posta hizmetlerini fiilen yrten kurulu. posta kart / postcard
ney to postal cheque account Posta eki hesabna para yatrma ilemidir.
zerlerinde kiisel haberleme niteliinde yazlar bulunan, PTTce ya da zel kurumlarca postada ilemeyi gletirmeyecek kalnlkta dayankl bir kartondan yaplm, resimli ya da resimsiz kart.
372
HABERLEME
terimleri
postrestant gnderi
posta pulu bloku / block of post-
posta kodu / postal code

Posta gnderilerinin otomatik ayrmnda kolaylk salayan kod sistemi. Alclarn gnderilerini posta iyerlerinden almalar iin dzenlenmi kutular.
posta pulunun srarj / postage
posta kutusu / post office box
posta tasarruf bankas / postal
stamp overprint Posta pulunun deerini veya konusunu deitirmek amacyla zerlerine yeni yazlar, rakamlar veya motifler baslmas ii.
age stamp st ste, yan yana, zmbal veya zmbasz olarak bir veya birden ok posta pulunu kapsayan, btn olarak veya zerindeki pullar kopartlp tek tek posta gnderi cretlerinin denmesinde kullanlabilen tabaka eklindeki pullar.
posta merkezi / post office

Btn posta i ve ilemlerini yapan merkez.
posta tekeli / postal monopoly Haberleme ieren gnderilerin kabul, sevk ve datmnn PTT tarafndan yrtlmesine ilikin yasal zorunluluk.
saving bank Tasarruf bankacl ilemleri yapan posta idaresi.
posta pulu / postage stamp Posta cretlerinin denmesinde veya filatelik amal biriktirilmesinde kullanlan srekli ve resm posta pullar ile anma pullar.
posta teslim bordrosu / delivery bill Kapsamnda bulunan posta torba/ kap ve kargo/lojistik gnderilerinin dkmn ieren ve iyerleri arasnda zimmetle alnp verilmesi iin dzenlenen belge.
postrestant / poste restante Alc adresi olarak PTT iyeri gsterilen ve alcsna mracaatnda denen havale. postrestant gnderi / poste res-
tante item Alc adresi olarak posta iyeri belirtilen ve alcsna iyerinde teslim edilen gnderi.
373
PP. damgal gnderi
PP. damgal gnderi / PP item
propaganda veya tantm amal film / publicity/propaganda/ad-
(prepaid item) zerlerine pp. damgas basl bulunan ayrca pul, cret deme makinesi tatbiklerini tamayan, ayn gnderici tarafndan belirli aralklarla dzenli olarak postaya verilen gnderi. vertising slogan cret alma makinelerinde gnderi zerine baslan tantm ve propaganda ibareleri.
radyo link / radio link ki nokta arasnda elektromanyetik dalgalarla veri iletilmesini salayan sistem. radyo muhabere performans tipi / radio communication performance type Haberleme ilem zaman, sreklilii, geerlilii ve doruluu gibi parametreler iin tahsis edilmi deerleri temsil eden (rnein; RCP 240 gibi) tantma.
radyoaktif maddeler / radioac-
Pttmatik
direct mail advertising; direct marketing nceden belirlenen adreslere posta yoluyla gnderilen tantm bro rleri.
Gielerden verilen paral posta ilemlerinin 7 gn 24 saat mterilere sunulduu cihaz.
rastgele eriimli bellek / random
publipostaj (dorudan posta) /
reddetme / refusal Alcnn kendisine yollanan gnderiyi herhangi bir nedenle reddetmesi.
access memory lemci tarafndan okunup yazlabilen, zerinde bilgilerin geici olarak tutulduu bellek.
tive materials Posta yoluyla alnp verilmesi kayt ve arta tbi radyoaktif malzeme.
radyo / radio Elektrik dalgalarnn zelliinden yararlanarak seslerin iletilmesi sistemi. radyo frekans ile tanmlama / radio frequency identification Etiket tayan bir nesnenin hareketlerinin izlenebilmesine imkan veren, radyo frekanslar ile alan teknolojiye verilen genel ad.
rehber hizmeti / directory service Abonelerine numara tahsis eden iletmecilerin rehberde yer almay kabul eden abonelerine ilikin Kurum tarafndan belirlenen bilgilerinin basl, elektronik veya teknolojik adan mmkn olan dier yntemlerle yaymlamas ile telefon dahil tm yntemlerle sunulan sorgulama hizmeti. reklamasyon / inquiry
Haber isteme
repostaj / remailing Dk cretten yararlanmak iin k lkesinden baka bir lkede postaya verme.
374
HABERLEME
terimleri
sktrma
saysal bilgisayar / digital com-
SAL postas / SAL dispatch

(surface air lifted dispatch) Yzeyden kabul edilen ancak uakla gnderilen gnderiler.
saysal imza / digital signature
puter znde verilerin kesikli gsterimlerinin kullanld bilgisayar.
salnml yrnge / inclination

orbit
sanal mobil ebeke iletmecisi
network
sanal zel a / virtual private
/ mobile virtual network operator Dier bir irketin an kullanarak mobil hizmetler sunan irket.
Uyduya kuzey-gney manevralarnn yaptrlmamas.
saysal yayn / digital broadcast
letiim altyapsn paylaan fakat TCP-IPnin (zaman sktrmal oklama - nternet protokol) kullanmna dayanan bir yapyla, gvenli zel bir a olarak grev yapan veri a. warehouse
sekogram / secogramme, mail for the blind Grme engellilere zg yazlar tayan gnderi kategorisi. servis gnderileri / official correspondance items Posta idarelerinin servisleri arasnda alnp verilen gnderiler.
Bilgilerin ikili saylara dntrlerek iletilmesi.
Elektronik ortamdaki yazmalara eklenen, yazy gnderenin kimliini ve gnderilen yaznn iletim srasnda bozulmadn kantlamaya yarayan blm.
sanal veri ambar / virtual data
Verilerin fiziksel olarak gerek bir merkezde depolanmam olup, kullanclarn gereksinimlerine gre aranp, derlenip, bu depodan hazr geliyormuasna sunulduu veri deposu.
servis havalesi / service money order Posta servisleri arasnda alnp verilen havale tr. sesli yant sistemi / interactive
sapma (ekseni) / yaw
saysal / digital
0 ve 1den oluan ikili saylar temsil eden bamsz elektronik ya da optik titreimler araclyla bilgiyi depolama, ileme ve iletme yntemi.
375
Uydunun ynelimin tanmnda kullanlan eksenden biri.
sktrma / compression Sktrma teknii uygulanarak kullanlan bant geniliini azaltma ilemi.
sevk / forwarding Gnderilerin gidecei nitelere gre ayrlmas ve torbalanmas.
voice response ar merkezini arayan tketicileri karlayan ve bilgi alma, bilgi verme, talep ve ikayet alma ile ilgili mteri temsilcine ynlendirme amac ile oluturulan otomatik cevap sistemi.
sradan eriim
sradan eriim / sequential access

Dzenlenmi bir geler kmesindeki gelerin, birincisi okunduktan sonra ikincisinin, sonra ncsnn ve benzer biimde srayla tekilerin okunduu eriim biimi.
zerindeki frekanslar da dahil olmak zere elektromanyetik dalgalarn frekans aral.
sim kart / subscriber identity module card Kullancnn kimliini tanmlayan modler kart. sinyal zc / decoder Kodlanm sinyali zen cihaz. sinyal izdm / footprint sinyal kodlayc / encoder
srekli veri / continuous data Srekli bir lm ekseninden elde edilmi, tamsaylarla ya da kesikli deerlerle snrl olmayan veriler. srekli yedekleme / continuous
data protection Bilgisayar verilerinde her bir deiiklik yapldnda otomatik olarak yedeklemenin de yapld dzen.
sper yksek frekans / super high frequency 3 ile 30 GHz arasndaki frekans aral.
Bir uyduya ait verici antenin yeterli gte yayn yapt yeryz alan. Sinyal kodlama ilemi yapan cihaz.
sourma band / absorption band

Maddenin fiziksel zellikleri gerei sourma katsaysnn grece maksimum olduu frekans band.
son kullanc / end user
szge / filter Girdi olarak verilen gere, veri ya da imleri, belirtilmi ltlere gre ayran herhangi bir aygt ya da dizge.
soyut veri tipi / abstract data type
Elektronik haberleme hizmeti veya elektronik haberleme ebekesi salamayan gerek veya tzel kii.
spektrum / spectrum 1- Sinyalin grsel halde gsterilme ilemi. 2- Elektronik haberleme amacyla kullanlan, frekans 9 kHz-3000 GHz arasnda olan ve uluslararas dzenleme yaplmas halinde 3000 GHzin
Bilgisayar programlamasnda, bilgisayar dilinden bamsz olarak kullanc tarafndan iinde barndrabilecei bilgi tryle ve zerinde yaplabilecek ilemleriyle belirtilen veri tipi.
effaf gzl zarf / envelope with a transparent panel Alc adresi iin effaf bir gz bulunan zarf. ebeke / network lke apnda yaygnlatrlm ulam ve iletiim rgs, a.
ifre avcl / phishing Mesaj gndererek yasa d yollarla bir kiinin ifresinin veya kredi kart detaylarnn renilmesi.
376
HABERLEME
terimleri
telekomnikasyon
taahhtl gnderi / registered item Kaytl olarak kabul edilen ve servisler arasnda kaytl olarak alnp verilen; kayp, hasar ve alnma durumunda tazminat denen gnderi. takip / tracking
dourmak zere ilgili kii ya da kiilere PTT veya yetkili memur vastasyla bildirilmesi ilemi.
tek ynl / simplex
tarife szlemesi / special contract Gnderilerin kabul fiyatlarna ilikin mteri ile yaplan zel szleme. tarih damgas / date-stamp tarih damgas tatbiki / applica-
takseli gnderiler / T stamp items cretleri eksik denmi veya hi denmemi olarak kabul edilen gnderi.
Uydudan gelen sinyaldeki bozulmay minimize edecek ekilde takip etmek.
telefon / telephone Konumalar ileten ve yanstan dzenek telefon hizmeti / telephony service
Ancak tek ynde veri akna olanak veren herhangi bir dizgeye dein.
Elektronik haberleme ebekelerindeki bir noktadan balayan veya bu ebekelerdeki bir noktada sonlanan ve kamuya ticari olarak sunulan ses hizmetleri.
tayc / carrier Haber iaretinin modlasyonla zerine bindirildii dalga. tayc dalga / carrier wave
tion of date-stamp Gnderinin zerine tarih damgas vurulmas.
Gnderilerin kabul yeri ve tarihini belirten damga.
telefon santrali / phone central telefonla haber verme / informed

Telefonlarn bal olduu merkez.
tebligat / legal notificaion

377
Kanunla yetkili klnm makamlarca bir hukuki ilemin yasal sonu
Radyo haberlemesinde, bilgi sinyalini uzak mesafelere gndermek iin zerine bindirilen yksek frekansl dalga.
telekomnikasyon / telecommunication Haber, yaz, resim, sembol veya her eit bilginin tel, radyo, optik vb. elektromanyetik sistemlerle iletil-
by telephone Havale yaparken alcnn adresiyle birlikte telefon numarasn da belirterek alcya havalesinin geldii bilgisinin telefonla haber verilmesi hizmeti.
telekomnikasyon altyaps
mesi, bunlarn yaym veya alnmas; uz iletiim.
telekomnikasyon altyaps /
communications link Bir abonenin yerinden balayp,yerel datm andan geip, tele-iletiim ann merkezinde sonlanan balant.
telekomnikasyon linki / tele-
telecommunications infrastructure Enformasyonun elektriksel yolla aktarm, datm ve iletimi amal rgtler, personel; karasal, radyo, uydu sistemleri, radyo ve televizyon, telefon ebekesi, kresel corafi konum sistemi ve benzeri eler.
telsiz eriim / wireless access

Lokal santral ile abone arasnda bakr kablo kavramn ortadan kaldran ve abone gereksinimlerine hzl cevap verebilme imkan yaratan ebeke yaps.
telgraf / telegraph ki merkez arasnda, kararlatrlm iaretlerin yardmyla yazl haberlerin veya belgelerin iletimini salayan bir telekomnikasyon dzeni.
telsiz telefon / radiotelephony Sesli (sesi modle edilmi telsiz dalgalaryla gndererek) bilgi alveriinin temel alnd haberleme ekli. tematik filateli / thematic philately
tesis paylam / facility sharing Elektronik haberleme hizmeti sunumunda kullanlan boru, kanal, direk ve kuleler dahil ilgili tesis ve cihazlarn dier iletmeciler tarafndan da kullanlmas veya paylalmas. ton-kilometre / ton-kilometre Postalarn tanmasnda kullanlan birim. toplu veri iletimi / bulk data
Konularna gre posta pulu koleksiyonculuu.
telgraf havalesi / telegraph money
telsiz / wireless
order Telgraf yoluyla sevk edilen havale tr.
Trlerine gre belirli bir kapsama alan iinde belirli kiilerin iletiimini salayan, elektromanyetik dalgalar yardmyla alan ara.
toptan kayt / bulk entry/advice/ billing of items Gnderilerin alnp verilmesi ile ilgili belgelerde gnderi saysnn toptan verilmesi.
378
transmission Byk oylumda bir veri ktlesinin iletimi.
HABERLEME
terimleri
uydu haberleme gzlem merkezi
tketici / consumer Elektronik haberleme hizmetini ticari veya mesleki olmayan amalarla kullanan veya talep eden gerek veya tzel kii.
transit Mektup postas gnderilerinin lkeler arasnda serbest olarak dolamnn salanmas.
transit giderleri / transit charges Aktarmal sevk edilen postalar iin arac idareye denen para. transit serbestlii / freedom of
UPU anlamalar / UPU acts
300 MHz ile 3 GHz arasndaki frekans aral.
UPU Kongresi / UPU Congress
UPU tarafndan dzenlenen ve ye lkelerin onaylad tm anlamalar. Uluslararas dzeyde postalarn alnp verilmesine ilikin kurallar belirleyen Dnya Posta Kongresi.
tmleik evrim / integrated circuit Bir dizi bileenden oluan bir elektrik evriminin ilevini gren ve bir tek yar iletken yonga zerinde btnlemi evrim kesimi; entegre devre.
uydu / satellite Kablodan bamsz haberleme salayan cihaz.
uak ile / by airmail Gndericinin gnderisini uakla gndermek istediine ilikin etiket. uak kolisi / air parcel ufuk as / azimuth angle
Uakla ncelikli olarak sevk edilen koli. Uyduya bakan antenin yatay dzlemde yapt a. frequency (UHF)
uak ek creti / air surcharge Uakla sevk edilmesi istenen gnderiler iin alnan ek cret.
uydu alcs / satellite receiver

Uydu yaynlarn zen alc cihaz.
uydu duru kontrol / attitude
ultra yksek frekans / ultra high
uydu haberleme gzlem merkezi / satellite communication mo-
control Uydunun gnee ve yere gre duru konumunun kontrol. nitoring center Uydu zerinden yayn yapan taULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
379
uydu kontrol merkezi
yclarn belirlenen parametreler erevesinde kesintisiz, gvenilir ve kaliteli bir ekilde yaynlarna devam edebilmeleri iin 7/24 esasna gre denetim ve takibinin yapld merkez.
creti alnmtr / charge collected

creti k yerinde alnmtr ibaresi.
uydu kontrol merkezi /satellite
uydu mobil uplink ara / satellite
control center Uydularn gzlem kontrol ve yrnge operasyonlarnn yapld merkez.
uydudan ini hatt / downlink uyduya k hatt / uplink

Yer-uydu ba. Uydu-yer ba.
mobile uplink vehicle Uydu zerinden mekanandan bamsz (farkl blgelerden) yayn yapabilen, zerine uplink sistemleri montaj edilmi zel ara.
cret alma makinesi / franking machine (used by post office) PTT iyerlerinde posta cretlerinin alnmasnda kullanlan posta pulu yerine gnderi zerine posta cretini gsteren krmz renkte damga tatbiki yapan makine. cret deme makinesi / franking machine (used by customers) Posta cretlerinin denmesinde Genel Mdrlke kendilerine cret deme makinesi kullanma izni verilen kullanclar tarafndan kullanlan posta pulu yerine gnderi zerine posta cretini gsterir krmz renkte damga tatbiki yapan makine cretlendirme / payment of postage cretten muafiyet / exemption
uygulama verileri dosyas /
uzaktan eriim / remote access
Uzakta bulunan bir veri kaynana veri iletiim olanaklar araclyla erime.
application data file erii bir ya da daha fazla kez kullanlabilecek dosya.
l oyun / triple play
uzay filatelisi / aerophilately uzay kesimi / space segment

Uzay ile ilgili filateli dal.
from postal charge Kabul creti alnmayan gnderiler (Cumhurbakanl, er ve erba gnderileri).
Bir posta gnderisinin cretlendirilmesi.
nc nesil / third generation
Mobil sistemlerde nc nesil. Yksek hzda veri iletimi ve tam hareketli video, video konferans ve nternet eriimi gibi daha fazla destekleyici multimedya uygulamalar salar.
380
Tek balant zerinden veri, video ve ses haberlemesi.
HABERLEME
terimleri
veri toplama, veri derleme
st evirici / up converter Yksek frekansa dntren frekans deitirici.
veri modeli / data model

Veritabannda, veri zelliklerini ve ilikilerini ieren kavramsal yap.
veri kanal / data channel
veri ortam / data medium
Bir veri ileme sisteminde merkez ve evre birimleri arasnda veri aktarmn salayan ilevsel birim.
var gideri / terminal dues

Bir gnderi iin var idaresine denen para.
veri / data
veri ba eriim protokol / link access protocol Ak sistemler arabalam sisteminde veri ba katmannn eriim protokol. veri blgesi / data area
Bellekte verilere ayrlan yer.
Olgu, kavram veya komutlarn, iletiim, yorum ve ilem iin elverili biimli gsterimi.
veri saklama ortam / data storage medium Ana bellek boyutlarna gre ok byk hacimli veri kmelerini, gerektiinde yklenmek ve eriilmek zere, zellikle evrimd koullarda saklamada kullanlan manyetik bant, disk kmesi vb. herhangi bir ortam. veri saklama younluu / data
zerinde ya da iindeki belli bir fiziksel deikenin, verinin gsterimi olarak kullanlabildii gere.
veri iletiim / data communication Bir bilgisayarla, uzakta, bir u bandaki kullanc ya da baka bir bilgisayar arasndaki saysal veri alverii. veri ileyici / data processor
veri kalitesi / data quality
Bir masa hesaplaycs, bir delikli kart makinesi ya da bir bilgisayar gibi, veri ileme olana salayan aygt.
381
Bir verinin; kullanclar iin doruluk, btnlk ve zmsellik asndan belirlenen gereklilikleri karlamas/salamas amacyla belirlenen gvenlik derecesi /seviyesi.
veri szdrlmas / data leakage Bir bilgisayar sisteminden verilerin onay alnmadan, gizlice elde edilmesi. veri toplama, veri derleme /
veri sktrma / data compression Byk hacimli veri kmelerinin saklanmasnda ya da gnderiminde kullanlan donanm kapasitelerinde savurganl nlemek amacyla, bilginin istatistiksel zelliklerine gre tasarlanan uygun bir kodlama yntemiyle hacminin kltlmesi.
storage density Bir veri hacminin birim yzeyinin ya da birim oylumunun veri saklama kapasitesi.
data collection Bilgisayar ortamnda saklanmas

veri toplama uydusu
ngrlen ham verilerin yeni bir uygulama iin ilk kez toplanmas ya da nceden derlenmi ve bilgisayara girilmi veri dosyalarnn gncelletirilerek yaatlmas iin srekli biimde derlenmesi.
yanstc / reflector
zerine gelen sinyali yanstan pasif eleman.
veri toplama uydusu / data collec-
veri yedekleme / data backup
verilerin doruluu / data accu-
Verilerin sistematik bir nedenden tr ya da kaza eseri kaybolmalarn nlemek amacyla dosyalarn, ounlukla baka bir d bellekte olmak zere, bir ya da daha ok kopyasnn edinimi.
tion satellite Veri edinme platformlarndan gelen lmleri derleyip, yerdeki bir ya da daha ok saydaki veri ileme merkezine ynlendiren uydu.
yapay yk / dummy load Cihaz ayarlar yaplrken havaya gereksiz sinyal yaymamak iin kullanlan yk. yar asal eksen uzunluu / semi-
verilerin tahrifi / alteration of data Verilerin doruluunu bozacak ekilde, amal ya da kaza eseri olarak, ama yetki verilmeden verilerin deitirilmesi ve verilerle ilgili kuruluun tehlikeye maruz braklmas.
racy Bir bilgi ilem sisteminde, alnan teknik ve ynetsel nlemler sonucu, verilerin istenmeyen herhangi bir deiiklie maruz kalmam olmalar.
yar kbik anten / parabola antenna Uydu antenlerinde kullanlan anak antenlerin kesit ekli. Parabole paralel olarak gelen nlar odak noktasnda toplanr. yarda kalan balant / aborted
connection Veri iletiiminde bir balantnn olaan sonlandrma kurallar iinde gerekleemeyen zlmesi.
major axis length Uydunun eliptik yrngesinin yar asal eksen uzunluu.
yasak maddeler listesi / list of
yayn sresi / airtime
veritaban / database Olgu, kavram ya da komutlarn, iletiim, yorum ve ilem iin elverili biimsel ve uzlamsal bir gsterimi.
yazlm / software Bir bilgisayarda donanma hayat veren ve bilgi ilemde kullanlan programlar, yordamlar, programlama dilleri ve belgelemelerin tm. yazlm tanml radyo sistemleri / software-defined radio systems
Radyo frekans parametrelerini (frekans, modlasyon tipi, k gc)
382
Bir radyo vericisinin yayn yapt sre.
prohibited articles lkelerin posta yoluyla kabul edilmesine snrlama getirdikleri maddelerin listesi.
HABERLEME
terimleri
ykleme
facility Bilgi ileme merkezinden ayr bir birim olan ve btn yedekleme kopyalarnn tutulduu mekn.
yazlm ile ayarlama ve deitirme yetisine sahip radyo sistemleri.
yerte / apogee
Uydunun yrnge dzleminde hareketi srasnda yerden en uzak olduu nokta.
yedekleme merkezi / backup
yer istasyonu / earth station yerberi / perigee
Yayn amal uyduya sinyal gnderip alan istasyon, terminal. Uydunun yrnge dzleminde hareketi srasnda yere en yakn olduu nokta.
yerte itki motoru / apogee boost motor Uydunun yersabit yrngeye yerletirilmesi iin kullanlan motor. yonga / chip ynetimsel bilgi ilem / adminisBir tmleik evrimi tayan yar iletken gere.
yerberi akl / argument of
yere e zamanl yrnge (yer sabit yrnge) / geosynchronous orbit
perigee Yrngesindeki bir uydu iin ykseli dm ile yerberi noktas arasndaki a.
ynlendirici / router
trative data processing Hesaplamada ya da ynetimde kullanlan otomatik bilgi ilem.
yerel an paylama almas /
yerel alan / local area
local loop unbundling Son kullancya ulaan bakr kablonun kullanmnn dier iletmecilere almas.
Ekvator dzlemi zerindeki uydu hznn dnyann dn hzna eit olduu yrnge.
ynl anten / directed antenna
383
yerel alan a / local area network Dosya, program, yazc ve yksek hzl modemler gibi eitli aygtlarn paylam amacyla, kiisel bilgisayarlar, i istasyonlar, dosya salayclar ve yerel bir ortamdaki dier bilgisayarl aygtlar arasnda balant salamak iin tasarlanm ksa mesafeli veri transfer a.
En fazla bir ilin corafi alannn tamamn kapsayan alan.
ynsz anten / undirected antenna Elektromanyetik enerjiyi uzayda kendinden eit uzaklktaki noktalara eit olarak yayan ya da noktalardan eit olarak alan anten. yrnge eiklii / inclination Uydu yrnge dzleminin ekvator dzlemi ile yapt a. yunuslama ekseni / pitch yuvarlama ekseni / roll Uydunun yneliminin tanmnda kullanlan eksenden biri.
Elektromanyetik enerjiyi belirli bir ynde dier ynlere gre daha etkin olarak yayan ya da alan anten.
Bilgisayarlar aras veri haberlemesinde veri paketlerini ulamalar gereken adreslerine gre ynlendiren, gerekirse geiini yasaklayabilen cihazlar.
Uydunun yneliminin tanmnda kullanlan eksenden biri.
ykleme / loading ok kanall iletiim sistemlerinde,
yksek frekans
sistem anaziline el verecek ekilde yapay trafikle ya da beyaz grltyle sistemi ykleme.
yksek frekans / high frequency
ykseli dm / ascending node
3 ve 30 MHz arasndaki frekanslarn btn. Uydunun yrnge dzleminde hareket ederken ekvator dzleminin gneyinden kuzeyine getii nokta.
ykselme as / elevation angle
yzey kolisi / surface parcel
Uyduya bakan antenin dey dorultuda yapt a.
Kara veya deniz yoluyla sevk edilen koli.
zaman uyumlu bilgisayar / syn-
zayflatma / attenuation Sinyal gcn drme ilemi.
chronous computer Her olayn ya da herhangi bir temel ilemin uygulanmasnn, bir saatten gelen imler zerine balatld ve genellikle bu imlere uygun admlarla srdrld bilgisayar.
zengin site zeti / rich site summary nternet sitesine haber salayclar tarafndan yeni eklenen ieriin kolaylkla takip edilmesini salayan zel bir xml dosya biimi. zigbee / zigbee
Kk, dk gl saysal radyo ekipmanlarn iletiimi iin bir protokol.

HABERLEME
terimleri
KISALTMALAR
1G / first generation Birinci nesil (1N) 2G / second generation kinci nesil (2N) 3G / third generation nc nesil (3N) 4G / fourth generation Drdnc nesil (4N) 3WC / three-way-calling 3 ynl arama A/V / audio/video Ses/grnt, ses/video AAA / authentication, authorization and accounting entity Dorulama, yetkilendirme ve hesaplama birimi AAC / aeronautical administrative communication Hava idari haberlemesi AACS / advanced access content system Gelimi eriimli ierik sistemi AAR / automatic alternative routing Otomatik alternatif ynlendirme AAS / adaptive antenna system Uyumlu anten sistemi ABP / alternating bit protocol Deiebilen bit protokol ABR / available bit rate Mevcut bit hz ABS / alternate billing service Alternatif faturalandrma hizmeti AC / access channel Eriim kanal AC / alternating current Alternatif akm ACB / automatic call-back Otomatik geri arama AC-BE / access category-best effort En iyi eriim snf AC-BK / access category-background Arka plan eriim snf ACC / account card calling Kart hesab zerinden arama, kredi kartl arama ACD / automatic call distribution Otomatik ar datm ACI / adjacent channel interference Yan kanal giriimi ACL / access control list Eriim denetim listesi ACLR / adjacent channel leakage ratio Yan kanal sznt oran ACM / adaptive coding and modulation Uyumlu kodlama ve modlasyon ACR / attenuation crosstalk ratio apraz konumay zayflatma oran ACR / automatic call recording Otomatik ar kayd ACS / aerodrome control station Hava radar denetim istasyonu ACTS / advanced communications technologies and services leri haberleme tekno lojileri ve hizmetleri ACTS / advanced communications technology satellite leri haberleme teknoloji uydusu
ACU / antenna control unit Haberleme iin kullanlan anteni istenilen yere ynlendirmek iin kullanlan ekipman(lar) ACU / automatic call unit Otomatik arama birimi AC-VI / access category-video Grnt eriim snf AC-VO / access category-voice Ses eriim snf AD / activity detection Aktif alglama ADA / audio distribution amplifier Ses datm ykselticisi ADC / analog to digital converter Analog-saysal evirici ADCCP / advanced data communication control procedures leri veri haberlemesi denetim ilemleri ADCS / attitude determination control subsystem Pozisyon belirleme ve kontrol altsistemi ADF / automatic document feeder Otomatik dokman besleyici ADM / antenna deployment mechanism Antenin almasn salayan mekanizma ADR / average data rate Ortalama veri hz ADSL / asymmetric digital subscriber line Asimetrik saysal abone hatt ADT / abstract data type Soyut veri tr AEC / acoustic echo canceller Akustik yank giderici AEF / aircraft emergency frequency Hava arac acil durum frekans AES / advanced encryption standard leri ifreleme standard AES / aircraft earth station Hava arac yer istasyonu AF / application function Uygulama fonksiyonu AFA / adaptive frequency agility Uyarlanabilir frekans eviklii AFC / automatic frequency control Otomatik frekans denetimi AFC / automatic face recognition Otomatik yz tanma AFC / automatic fare collection Otomatik cret toplama AFC / automatic frequency control Otomatik frekans denetimi AFMS / administrative frequency management system dari frekans ynetim sistemi AFS / aeronautical fixed station Hava sabit istasyonu AFTN / aeronautical fixed telecommunication network Hava sabit telekomnikasyon ebekesi AGC / automatic gain control Otomatik kazan kontrol AGW / access gateway Eriim a geidi AI / artificial intelligence Yapay zek
386
HABERLEME
terimleri
AIG / address-indicating group Adres gsterim grubu AIM / active intermodulation Etkin intermodlasyon AIS / alarm indication signal Alarm bildirme iareti AIT / application information table Uygulama bilgi tablosu AIT (Center) / assembly integration and test Montaj birletirme ve test (merkezi) AITS / acknowledged information transfer service Onaylanm bilgi aktarma hizmeti ALC / automatic level control Otomatik seviye kontrol AM / amplitude modulation Genlik modlasyonu A-MPDU / aggregated MAC (media access control) protocol data unit Ortam eriim kontrolu protokol veri nitesi AMPS / advanced mobile phone service leri mobil telefon hizmeti AMSS / aeronautical mobile satellite system Hava mobil uydu sistemi AO / other objects Kaba gnderiler AOCS / attitude and orbit control system Yrnge ynelim ve kontrol sistemi AP / access point Eriim noktas AP / alert phase kaz evresi API / application programming interface Uygulama programlama arayz APL / analogue private line Analog zel hat APM / antenna pointing mechanism Anten odaklama mekanizmas APS / analogue protection system Anolog koruma sistemi APSK / amplitude phase shift keying Genlik faz kaymal anahtarlama APT / Asia Pasific Telecommunity Asya Pasifik Telekomnikasyon Birlii AR / advice of delivery Alma haberi A-RACF / access-resource and admission control function Eriim-kaynak ve kabul denetim fonksiyonu ARNS / aeronautical radio navigation service Havaclk telsiz seyrsefer hizmeti ARP / address resolution protocol Adres znrlk protokol ARPU / average revenue per user Kullanc bana ortalama gelir ARS / airborne remote sensing Havadan alglama ASD / authorized service domain Lisansl hizmet alan ASF / advanced systems format Gelimi sistem biimi ASN / access service network Eriim hizmet a ASON / automatically switched optical network Otomatik anahtarlamal optik ebeke
387
ASP / application service provider Uygulama hizmet salaycs ASP / average selling price Ortalama sat fiyat ASR / air surveillance radar Hava keif radar ASR / automatic speech recognition Otomatik ses tanma ASVD / analogue simultaneous voice and data Analog e zamanl ses ve veri AT / assistive technology Yardmc teknoloji ATE / automated test environment Otomatik test ortam ATM / automated teller machine Otomatik para makinas, bankamatik ATM (VTOA) / voice and telephony over ATM zerinden ses ve telefon ATP / adaptive transmission protocol Uyumlu iletim protokol ATS / air traffic service Hava trafik hizmeti ATSC / air traffic service communication Hava trafik hizmeti haberlemesi AUTHBS / base station authentication response Baz istasyonu dorulama cevab AUTOSEVOCOM / automatic secure voice communications network Otomatik gvenli ses haberleme ebekesi AVI / automatic vehicle identification Otomatik ara tanmlama AVL / automatic vehicle location Otomatik ara konum belirleme AVT / audio-visual terminal itsel-grsel ubirimi AWS / advanced wireless services Gelimi kablosuz hizmet BABT / British Approvals Board for Telecommunications ngiliz Telekomnikasyon Onay Kurumu BACP / bandwidth allocation control protocol Bant genilii tahsis denetim protokol BAOC / barring of all outgoing calls Giden tm arlarn engellenmesi BAP / bandwidth allocation protocol Bant genilii tahsis protokol BAP / basic access profile Temel eriim art BB / baseband Temel bant, taban bant BB / broadband Genibant BC / broadcast Yayn (radyo-tv yayn) BC / business customer Kurumsal mteri BC-BS / backwards-compatible broadcast services Geriye doru uyumlu yaynclk hizmeti BCC / block check character Blok denetim karakteri BCT / business cordless telephone Ticari kablosuz telefon BDF / broadband digital forward Genibantl saysal iletim
388
HABERLEME
terimleri
BDP / business data processing Ynetsel veri ileme BER / bit error rate Bit hata oran BFI / business fixed investment letme sabit yatrm BFS / broadcast file system Radyo/TV yayncl dosya sistemi BGP-VPLS / border gateway protocol - virtual private LAN service Snr geit protokol - sanal zel LAN hizmeti BMA / building material analysis Yap malzeme analizi BMS / business management system ynetim sistemi BOL(satellite) / beginning-of-life (satellite) mr balangc (uydunun) BOSS / back office support system Geri ofis destekli sistem BP / boundary point Snr noktas BPL / broadband over power lines Enerji hatlar zerinden genibantl haberleme BPS / bits per second Saniyede bir bit (veri miktar) BRAS / broadband remote access server Genibant uzaktan eriim sunucusu BRI / basic rate interface Temel hz arayz BRI / brand rating index Marka derecelendirme endeksi BS / base station Baz istasyonu BSC / base station controller Baz istasyonu denetleyicisi BSE / basic service element Ana hizmet eleman BSEC / Black Sea Economic Cooperation Karadeniz Ekonomik birlii BSS / broadcast satellite service Uydu yayn servisleri BTK / Information and Communication Technologies Authority Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu BVU / brightness value unit Parlaklk deer birimi BW / bandwidth Bant genilii BWA /broadband wireless access Genibant telsiz eriim Byte / 8 bits Bayt (8 bit) C/I / carrier-to-interference ratio Taycnn giriime oran C/N / carrier-to-noise ratio Taycnn grltye oran C/T / carrier-to-noise-temperature ratio Taycnn grlt scaklna oran CA / Certificate Authority Belgelendirme Kuruluu, Belgelendirme Kurumu CA / conditional access artl eriim CA Mgmt / conditional access management artl eriim ynetimi
389
CAC / call admission control ar kabul denetimi CAD / computer aided design Bilgisayar destekli tasarm CAD / computer-aided dispatch Bilgisayar destekli datm CAM / computer-aided manufacturing Bilgisayar destekli imalat CAMP / channel amplifier Kanal glendiricisi CAPEX / capital expenditures Sermaye giderleri CAR / committed access rate Taahht edilen eriim oran CAS / card access system Kartl giri sistemi CATI / computer assisted telephone interviewing Bilgisayar destekli telefon grmesi CATV / community antenna television Ortak antenli televizyon CAV / component analog video Analog grnt bileeni CB / citizen band Halk band CBDS / connectionless broadband data service Balantsz genibant veri hizmeti CBI / cross-border interconnect Snrlar aras arabalant CBSMS / cell broadcast short message service Hcresel yayn ksa mesaj hizmeti CC / controllable cost Denetlenebilir maliyet CCBS / completion of calls to busy subscriber Megul abone arlarnn tamamlanmas CCF / call control function Arama denetim fonksiyonu CCK / complimentary code keying Tamamlayc kod anahtar CCM / channel change message Kanal deiim mesaj CCR / call completion ratio ar tamamlama oran CCS / calling card service Arama kart hizmeti CCW / cancel call waiting Bekleyen aramay iptal et CD / carrier detect Tayc tespiti CDCP / call detail collection point Arama detay toplama noktas CDDI / copper distributed data interface Bakr kablolu datml veri arayz CDGP / call detail generation point Arama detay oluturma noktas CDIS / call detail information source Arama detay bilgi kayna CDN / content distribution network erik datm a CDT / carrier detect threshold Tayc alglama eii CE / communication engineering Haberleme mhendislii CE / European conformity Avrupa uygunluu
HABERLEME
terimleri
CEIR / central equipment identity register Merkez mobil cihaz kimlik tanm veritaban CEP / cable entry point Kablo giri noktas CEPT / European Conference of Postal and Telecommunications Administrations Posta ve Telekomnikasyon dareleri Avrupa Konferans CER / cell error rate Hcre hata oran CERP / European Committee for Postal Regulation Avrupa Posta Mevzuat Komitesi CERT / computer emergency response team Bilgisayar acil durum mdahale ekibi CET / critical entry Kritik giri zaman CF / carrier frequency Tayc frekans CF / center frequency Merkez frekans CFS / communications frame structure Haberleme ereve yaps CH / channel Kanal, aktarc CHI / computer human interface Bilgisayar insan arayz CICS / customer information control system Abone bilgi denetim sistemi CIM / common information model Ortak bilgi modeli CIR / committed information rate Taahht edilen bilgi hz CIS / card information structure Kart bilgi yaps CISC / complex instruction set computer Karmak talimat bilgisayar CL / communication line Haberleme hatt CL / communication link Haberleme balants CL / connectionless Balantsz CLEC / competitive local exchange carrier Rekabeti yerel ebeke taycs CLI / calling line identification Arayan hattn numaras, arayan hattn tannmas CLI / command line interface Komut satr arayz CLIP / calling line identification presentation Arayan hattn numarasnn gsterilmesi CLIR / calling line identification restriction Arayan numarann grnmemesi CLNP / connectionless network protocol Balantsz ebeke protokol CLR / capital labor ratio Sermaye-i gc oran CM / cable modem Kablo modem CM / capital mobility Sermaye hareketlilii CMC / communication monitoring center Haberleme gzlem merkezi CMIM / cable modem interface mask Kablo modem arayz maskesi
391
CMISE / common management information service element Ortak ynetim bilgi hizmet eleman CMOS / complimentary metal-oxide semiconductor Tamamlayc metal-oksit yar iletken CMTS / cable modem termination system Kablo modem sonlandrma sistemi CMWN / cancel message waiting notification Bildirim bekleyen iptal mesaj CN / communication network Haberleme ebekesi CN / letter post regulations Mektup postas dzenlemeleri CNIP / calling number identification presentation Arayan numarann kimliinin gsterilmesi CNM / communications network management Haberleme ebeke ynetimi COAM / customer-owned and maintained Mteri tarafndan sahip olunan ve bakm yaplan COD / cash-on-delivery demeli (gnderi) COLD / central office layout design Merkez ofis yerleim tasarm COMJAM / communications jamming Haberlemenin kartrlmas COT / central office terminal Merkez ofis terminali CP / communication port Haberleme kaps CP / communication protocol Haberleme protokol CP / communications path Haberleme yolu CP / communications protection Haberlemenin korunmas CP / postal parcel Posta kolisi CP / parcel post regulations Koli postas dzenlemeleri CPG / Conference Preparatory Group Konferans Hazrlk Grubu CPM / Conference Preparatory Meeting Konferans Hazrlk Toplants CPMS / copy protection management system Kopya koruma ynetim sistemi CPU / central processing unit Merkez ilem birimi CR / cognitive radio Bilisel radyo CRC / cyclic redundancy check Dngsel artklk denetimi CS / communication security Haberleme gvenlii CS / communication speed letiim hz CS / communications satellite Haberleme uydusu CS / carrier signal Tayc iaret CSA / carrier serving area Tayc hizmet alan
392
HABERLEME
terimleri
CSD / circuit-switch data Devre anahtarlamal veri CSFPE / European Postal Financial Services Committee Avrupa Posta Paral Hizmetleri Komisyonu CSM / communication system monitoring Haberleme sistem gzlemi CSMA/CA / carrier sense multiple access with collision avoidance arpmadan kanmal tayc alglamal oklu eriim CSO / communication service organization Haberleme hizmet ynetimi CST / critical scanning time Kritik tarama zaman CSTA / computer-supported telephony application Bilgisayar destekli telefon uygulamas CSU / channel service unit Kanal hizmet birimi CT / cellular telephone Hcresel telefon, cep telefonu CT / communication terminal letiim ubirimi CT / communication tower Haberleme kulesi CTC / competitive tendering and contracting Rekabete dayal ihale ve szleme CTI / computer-telephony integration Bilgisayar-telefon btnlemesi CTT / critical tag time Kritik okuma zaman CU / control unit Denetim birimi CUG / closed user group Kapal kullanc grubu CW / continuous wave Srekli dalga DAA / detect and avoid Algla ve kan D-AMPS / digital advanced mobile phone system Saysal ileri mobil telefon sistemi DAT / data access technologies Veri eriim teknolojileri db / decibel Desibel (db), ses iddet birimi dB/K / decibel referred to 1 Kelvin 1 Kelvin scaklktaki desibel DBS / direct broadcast satellite Dorudan uydu yayncl dBW / decibel watt Desibel watt DCC / dynamic channel change Dinamik kanal deiimi DCIE / data center infrastructure efficiency Veri merkezi altyapsnn verimlilii DCN / data communications network Veri haberleme ebekesi DCT / digital cordless telephone Saysal kordonsuz telefon DDS / digital signature standard Saysal imza standard DECT / digital enhanced cordless telecommunications Saysal gelimi kablosuz telekomnikasyon
393
DES / data encryption standard Veri ifreleme standard DHCP / dynamic host configuration protocol Dinamik bilgisayar yaplandrma pro tokolu DiseqC / digital satellite equipment control Farkl uydulardan gelen sinyalleri semede kullanlan anahtar DLE / digital local exchange Saysal yerel santral DMC / dual modem card ift modem kart DNA / domain name address Alan ad adresi DNS / domain name server Alan ad sunucusu DoC / declaration of conformity Uygunluk beyan DOCON / downconverter Alt evirici DOV / data over voice Ses zerinden veri DRFI / downstream radio frequency interface Ana sistemden alt sisteme doru olan radyo frekans arayz DS / downstream Ana sistemden ubirime veri ak, inen veri ak, indirme DSDD / data storage disk drive Veri depolama disk srcs DSL / digital subscriber line Saysal abone hatt DSSS / direct sequence spread spectrum Dorudan ardk spektrum yaylm DTMF / dual-tone multifrequency ift tonlu ok frekansl DUT / device under test Testten geirilen cihaz DVB / digital video broadcast Saysal grnt yayn standard DVB-S / Digital video broadcasting satellite Uydudan saysal grnt yayncl DVT-T / Digital video broadcasting terrestrial Saysal karasal grnt yayncl EAS / Eurasiasat Eurasiasat EBITDA / earnings before interest, taxes, depreciation and amortisation Faiz, vergi, ypranma pay ve amortisman ncesi kr EBU / European Broadcasting Union Avrupa Yayn Birlii EC / executive council cra konseyi ECB / Electronic Communication Board Elektronik Haberleme Kurulu ECC / Electronic Communications Committee Elektronik Haberleme Komitesi ECM / embedded cable modem Gml kablo modem ECM / entitlement control message Yetkili denetim mesaj ECS / European Communications Satellite Avrupa Haberleme Uydusu ECTRA / European Committee for Telecommunications Regulatory Affairs Telekomnikasyon Dzenleme leri Avrupa Komitesi
HABERLEME
terimleri
ECTRA / European Committee of Telecommunications Regulatory Authorities Telekomnikasyon Dzenleyici Otoriteleri Avrupa Komitesi EDC / electronic data capture Elektronik veri yakalama EDI / electronic data interchange Elektronik veri deiimi EDP / electronic data processing Elektronik veri ileme EEMA / European Electronic Mail Association Avrupa Elektronik Posta Birlii EEPROM / electrically erasable programmable read-only memory Elektriksel silinebilir programlanabilir sadece okunabilir hafza EFT / electronic fund transfer Elektronik para aktarm EHDR / extended header Geniletilmi balk EHF / extremely high frequency Son derece yksek frekans EIC / entertainment, information, and communications Elence, bilgi ve iletiim EIR / equipment identity register Cihaz kimlik kayd, cihaz kimlik kt EIRP / effective isotropically radiated power Etkin izotropik yaylm gc ELF / extremely low frequency Son derece dk frekans EMC / electromagnetic compability Elektromanyetik uyumluluk EME / electromagnetic environment Elektromanyetik ortam EMF / electromagnetic field Elektromanyetik alan EMI / electromagnetic interference Elektromanyetik giriim EMI / electromagnetic intrusion Elektromanyetik szma EMIC / electromagnetic interference control Elektromanyetik giriim denetimi EMP / electromagnetic pulse Elektromanyetik darbe EMR / electromagnetic radiation Elektromanyetik ma EMS / express mail service Acele posta servisi (APS) ENG / electronic news-gathering Elektronik haber toplama ENUM / electronic numbering Elektronik numaralandrma E-O / electrical-optical Elektriksel-optik EOC / edge of coverage Uydu kapsama alannn en d snr EoL / end of line Hat sonu EOL (satellite) / end of life (satellite) mr sonu (uydu) EPA / Environmental Protection Agency evre Koruma Ajans EPC / electronic product code Elektronik rn kodu EPG / electronic program guide Elektronik program rehberi
395
EPIRB / emergency position indicating radio beacons Acil durumu gsteren radyo feneri (vericisi) EPL / ethernet private line Ethernet zel hat EP-LAN / ethernet private - local area network Ethernet zel - lokal alan a EPON / ethernet passive optical network Ethernet pasif optik a EPP / electronic patch panel Elektronik balant panosu EPRI / Electric Power Research Institute Elektrik G Aratrma Enstits EQX / equinox Ekinoks (gece-gndz eitlii) ERC / Europen Radiocommunication Committee Avrupa Radyokomnikasyon Komitesi ERO / Europen Radiocommunication Office Avrupa Radyokomnikasyon Ofisi ERP / effective radiated power Etkin yaylm gc ESA / European Space Agency Avrupa Uzay Ajans ESD / electrostatic discharge Elektrostatik boalma ETA / estimated time of arrival Tahmini var zaman ETACS / extended total access communication system Gelitirilmi toplam eriim haberleme sistemi ETNO / European Telecommunication Network Operators Avrupa Telekomnikasyon ebeke letmecileri ETO / European Telecommunications Office Avrupa Telekomnikasyon Ofisi ETOM / enhanced telecom operations map Gelitirilmi telekom operasyon haritas ETSI / European Telecommunications Standards Institute Avrupa Telekomnikasyon Standartlar Enstits EUTELSAT / European Telecommunications Satellite Organisation Avrupa Telekomnikasyon Uydu Tekilat EVC / ethernet virtual circuit Ethernet sanal devre EVPL / ethernet virtual private line Ethernet sanal zel hat EVUA / European Virtual User Association Avrupa Sanal Kullanc Birlii EXC / electronic cross-connect Elektronik apraz balant FAS / fiber access system Lif eriim sistemi fax / facsimile Faks, belgegeer FC / fiber channel Lifli kanal FCAPS / fault, configuration, accounting, performance and security Hata, ekil, hesap, performans ve gvenlik FCC / Federal Communications Commission Federal Haberleme Komisyonu
HABERLEME
terimleri
FDD / free of charges and fees Alcdan cret ve vergi alnmayacak FDDI / fiber distributed data interface Lif datm veri arayz FDM / frequency division multiplexing Frekans blml oullama FGM / fixed gain mode Sabit kazan modu FHSS / frequency hopping spread spectrum Frekans atlamal spektrum yaylm FICON / fiber connection Lifli balant FITL / fiber in the loop Yerel ada lif FM / frequency modulation Frekans modlasyonu FMA / full motion antenna Tam hareketli anten FN / fixed network Sabit ebeke F / frequency Frekans sinyalin saniyedeki dalgalanma says FSN / full-service network Tam hizmet a FSS / fixed service satellite Sabit uydu servisi FTA / free to air cretsiz yayn (havadan) FTP / file transfer protocol Dosya iletim protokol FTTB / fiber to the building Binaya kadar fiber FTTB / fiber to the business letmeye kadar fiber FTTC / fiber to the cabinet Panoya kadar fiber FTTC / fiber to the curb Sokaa kadar fiber FTTCa / fiber to the cabinet Saha dolabna kadar fiber FTTE / fiber to the exchange Santrale kadar fiber FTTF / fiber to the faceplate Prize kadar fiber FTTF / fiber to the floor Kata kadar fiber FTTH / fiber to the home Eve kadar fiber FTTK / fiber to the kerb Kaldrma kadar fiber FTTN / fiber to the node Dme kadar fiber FTTO / fiber to the office Broya kadar fiber FTTP / fiber to the premises Binaya kadar fiber FTTR / fiber to the remote unit Uzdenetim birimine kadar fiber GATS / general agreement on trade in services Hizmetler ticareti genel anlamas G/T / gain over noise temperature Antenin kazan edeer grlt scakl oran (antenin al kabiliyeti) GCC / general communications channel Genel iletiim kanal
GCI / global cell identifier Kresel hcre tanmlaycs GDP / gross domestic product Gayri safi yurt ii hasla (GSYH) GEO / geostationary orbit Yer sabit yrnge GHz / gigahertz Gigahertz GIS / geographic information system Corafi bilgi sistemi GMPCS / global mobile personal communications by satellite Uydu zerinden kresel mobil kiisel haberleme sistemleri GN / green networking Yeil a GPL / general public licence Genel kamu lisans GPRS / general packet radio service Genel paket radyo hizmeti GS / ground segment Yer kesimi GSM / Global System for Mobile Communications Kresel Mobil letiim Sistemi GTA / green technology alliance Yeil teknoloji ittifak GTAG / global tag Kresel akll etiket HAPS / high-altitude platform stations Yksek irtifa platform istasyonlar HCP / hosting control panel nternet sayfas barndrma hizmeti kontrol paneli HD / high-definition Yksek znrlk HDMI / High-definition multimedya interface Yksek tanml multimedya arayz HDSL / high-data-rate digital subscriber line Yksek veri hzl saysal abone hatt HDTV / High-definition television Yksek znrlkl televizyon HF / high-frequency Yksek frekans HFDL / high-frequency data link Yksek frekansl veri hatt HG / hunt group ar yakalama grubu HIPERLAN / high-performance local area network Yksek performansl yerel alan a HLR / home location register Ev sahibi abone kt, yerel abone kt, sabit abo ne kt HPA / high-power amplifier Yksek g amplifikatr HPOL / horizontal polarization Yatay polarizasyon HTML / hyper-text markup language Web siteleri oluturmak iin kullanlan bir iaretleme dili. HPSKM / high-precision station keeping mode Yksek hassasiyetli mevki muhafaza modu Hz / hertz Hertz IBO / input back-off Giri g snrlamas
398
HABERLEME
terimleri
IBRS / International Business Reply Service Uluslararas Ticari Cevap Servisi ICCB / Internet Control and Configuration Board nternet Denetim ve Kurulum Kurulu ICT / information and communication technology Bilgi ve iletiim teknolojileri (BT) ID / identity Kimlik IEEE / Institute of Electrical and Electronics Engineers Elektrik ve Elektronik Mhendisleri Enstits IF / intermediate frequency Ara frekans IFL / international frequency list Uluslararas frekans listesi IIT / integrated information transport Tmleik bilgi aktarm ILAC / International Laboratory Accreditation Cooperation Uluslararas Laboratuvar Akreditasyon birlii ILEC / incumbent local exchange carrier Yerleik yerel santral taycs ILPF / Internet Law & Policy Forum nternet Hukuku ve Politikas Forumu IMEI / international mobil equipment identity Uluslararas mobil cihaz kimlik numaras IMO / International Maritime Organization Uluslararas Denizcilik rgt IMS / instant messaging service Anlk mesajlama hizmeti IMSO / International Maritime Satellite Organization Uluslararas Denizcilik Uydu Tekilat IMT-2000 / international mobile telecommunications-2000 Uluslararas mobil haberleme-2000 IMTS / improved mobile telephone service Gelimi mobil telefon hizmeti IMUX / input multiplexer Giri oklaycs/birletiricisi INFOSEC / information security Bilgi gvenlii INMARSAT / International Maritime Satellite Organization Uluslararas Denizcilik Uydu Tekilat INTELSAT / International Telecommunications Satellite Organization Uluslararas Haberleme Uydu Tekilat IO / intermediate orbit Ara yrnge IOT / in-orbit test Yrngede test IPC / International Post Corporation Uluslararas Posta Kuruluu IPFD / input power flux density Giri gc ak younluu IPS / international postal system Uluslararas posta sistemleri IPX / Internet packet exchange nternet paket deiimi
399
IR / infrared Kzltesi IRAS / Internet routing and access servive nternet ynlendirme ve eriim hizmeti IRES / infra-red earth sensor Kzltesi dnya alglaycs IRMC / infrared mobile communication Kzltesi mobil iletiim IRT / integrated rural telematics Tmleik krsal telematik ISB / independent side band Bamsz yan bant ISDN / integrated services digital network Btnletirilmi saysal a hizmetleri ISM / industrial, scientific and medical Snai, bilimsel ve tbbi ISP / Internet service provision/provider nternet servis salaycl/salaycs IT / information technology Bilgi teknolojisi (BT) ITN / independent telecommunication network Bamsz telekomnikasyon ebekesi ITT&B / information technologies, telecommunications & broadcasting Bilgi teknolo jileri, telekomnikasyon ve yaynclk ITU / International Telecommunications Union Uluslaras Telekomnikasyon Birlii IVR / interactive voice response Sesli yant sistemi JRTIC / Joint Radiophone Technical nterfaces Group Ortak Radyotelefon Teknik Arayz Grubu LAN / local area network Yerel alan a LAT / latest arrival time en ge var zaman LBT/ listen before talk Gndermeden nce dinle LC / letters and postcards Mektuplar ve posta kartlar LDC / low-duty cycle Dk grev evrimi LEC / local exchange carrier Yerel santral taycs LEO / low earth orbit Alak yrnge LEOP / launch and early operations phases Frlatma ve erken operasyon evreleri LF / low frequency Alak frekans LHCP / left hand circular polarization Sol el dairesel polarizasyon LRIT / long range identification and tracking Gemilerin uzun mesafeden tannmas ve izlenmesi sistemi LMA / limited motion antenna Snrl hareketli anten LNA / low-noise amplifier Alak grltl kuvvetlendirici LNB / low-noise block converter Alak grltl kuvvetlendirici ve frekans evirici LO / local oscillator st frekanstan kartlan deer LOS / radar line-of-sight Radar gr hatt
400
HABERLEME
terimleri
LRIT / long-range identification and tracking Gemilerin uzun mesafeden tannmas ve izlenmesi sistemi LTAT / latest transport arrival items En son var zaman LTWTA / linearized travelling wave tube amplifier Dorusallatrlm yryen dalga glendiricisi Mbps / megabits per second Saniyede akan megabit miktar MBR / Maritime Business Radio Deniz Ticari Radyosu MCA / mobile communications on aircraft Uakta mobil iletiim MCC / monitoring control centre Gzlem kontrol merkezi MCS / monitoring control system Gzlem kontrol sistemi MCVF / multi-channel voice frequency ok kanall ses frekans MDS / mobile database station Mobil veritaban istasyonu MEO / middle earth orbit Orta yrnge MHS / message handling system Mesaj ileme sistemi MHz / megahertz Megahertz MIB / management information base Ynetim biliim taban, ynetim bilgi taban MID / maritime identification digits Deniz lke tantm numaras MIFR / master international frequency register Ana uluslararas frekans kayd MIN / mobile ID number Mobil kimlik numaras MIS / management information system Ynetim biliim sistemi, ynetim bilgi sistemi MMDS / multichannel multipoint distribution service ok kanall datm hizmeti MMM / mobile media mode Mobil ortam kipi MMSI / maritime mobile service identity Deniz mobil servis tantm numaras MNC / mobile network code Mobil ebeke kodu MOS / mean opinion score Ortalama kanaat deeri MoU / memorandum of understanding Mutabakat zapt MPEG / Motion Picture Experts Group Hareketli Resim Uzmanlar Grubu MPEG1, 2, 4 / Motion Picture Experts Group 1, 2, 4 Resim ve ses kodlama teknikleri (sktrma teknikleri) MRCC / Marine Rescue Coordination Centre Deniz Kurtarma Koordinasyon Merkezi MSC / mobile switching center mMobil anahtarlama merkezi MSI / marine safety information Deniz gvenlik bilgisi MSRN / mobile station roaming number Mobil istasyon dolam numaras MVNO / mobile virtual network operator Sanal mobil ebeke iletmecisi
401
NAP / network access point ebeke eriim noktas NAT / network address translation A adres deiimi NCCF / network communication control facility ebeke haberleme denetim zellii NF / noise figure Grlt katsays NGN / next generation networks Yeni nesil ebekeler NMCC / network management and control center ebeke ynetim ve denetim merkezi NRA / National Regulatory Authority Ulusal Dzenleyici Kurum NSAP / network service access point ebeke hizmet eriim noktas NSAPA / network service access point address ebeke hizmet eriim noktas adresi OBO / output back-off k g snrlamas OCHC / operator call handling center letmeci ar ileme merkezi OFDM / orthogonal frequency division multiplexing Dikey frekans blmeli oklama OLO / other licensed operator Dier lisansl iletmeci OME / operator mobile exchange letmeci mobil santral OMUX / output multiplexer k oklaycs/birletiricisi OOC / on orbit control Yrngede kontrol OOL / out of limits Snrlar dnda OPEX / operating expenditures letme giderleri OR / observation report Gzlem raporu OSIRM / open systems interconnection reference model Ak sistemler arabalant referans modeli OTAC / over-the-air control Havadan denetim OTAR / over-the-air rekeying Havadan yeniden anahtarlama PAMR / private access mobile radio zel eriimli mobil telsiz PCM / pulse code modulation Darbe kodlu modlasyon PCN / personal communications network Kiisel iletiim a PCS / personal communication space Kiisel haberleme alan PCS / personal communications service Kiisel iletiim hizmeti PDA / personal digital assistant Kiisel saysal yardmc PDAG / Postal Development Action Group Posta Gelitirme Faaliyet Grubu PDC / personal digital cellular Kiisel saysal hcresel PF / platform Platform
402
HABERLEME
terimleri
PHP / personal handyphone system Kiisel el telefonu sistemi PL / payload Faydal yk PLMN / public land mobile network Kamu kara mobil ebekesi PM / phase modulation Faz modlasyonu POC / postal operations council Posta iletme konseyi POI / point of interconnection Arabalant noktas PON / passive optical network Pasif optik a PoP / point of presence Varlk noktas PostEurop / Association of European Public Postal Operators Avrupa Kamu Posta letmecileri Birlii PP/ Public Postal Operators Kamu Posta letmecileri PPO / postage paid creti denmi PROM / programmable read-only memory Programlanabilir salt okunur hafza PSK / phase-shift keying modulation Faz telemeli anahtarlama PSPDN / packet-switched public data network Paket anahtarlamal kamu veri ebe kesi PSS / precise sun sensor Hassas gne alglaycs QPSK / quadrature phase-shift keying Drtl faz kaydrmal anahtarlama QoS / quality of service Hizmet kalitesi QSF / Quality of Service Fund Hizmet Kalitesi yiletirme Fonu RA / rural area Krsal blge RACH / random access channel Rastgele eriim kanal RADINT / radar intelligence Radar istihbarat RADIUS / remote dial-in user service Uzaktan evrimii kullanc hizmeti RANDBS / base station random variable Baz istasyonu rastgele deiken RC / reflection coefficient Yansma katsays RDSS / radio determination satellite service Yer belirleme uydu hizmeti RF / radio frequency Radyo frekans RFI / radio frequency interference Radyo frekans giriimi RFID / radio frequency identification Radyo frekansyla tanmlama RHCP / right hand circular polarization Sa el dairesel polarizasyon RLS / radiolocation service Radyo yer belirleme hizmeti R/L / radio link Radyo link
403
RNG / ranging Menzillendirme RNS / radio navigation system Telsiz seyrsefer sistemi RNSS / radio navigation satellite system Telsiz seyrsefer uydu sistemi ROM / read-only memory Sadece okunabilir hafza, salt okunur bellek Rx / receive/receiver Alma/al SAL / surface airlifted mail Uak ile tanan yzey postalar S/N / signal-to-noise ratio Sinyalin grltye oran S/W / software Yazlm SA / solar array Gne paneli SADM / solar array drive (deployment) mechanism Gne paneli dndrme mekanizmas SAM / sun acquisition mode Gne hedef modu SAPI / service access point identifier Hizmet eriim nokta tanmlaycs Sat / saturation Saturasyon (doyum) SATV / satellite antenna television system Uydu antenli televizyon sistemi SCC / satellite control center Uydu kontrol merkezi SCPC / single channel per carrier Her bir link iin uyduda frekans aralnn tahsis edilmesi SD / standard-definition Standart znrlk SDR / software-defined radio Yazlm tanml radyo SDS / satellite design summary Uydu tasarm zeti SDSL / symmetric digital subscriber line Simetrik saysal abone hatt SFD / saturated flux density Doyuma ulam ak younluu SFP / postal financial services Parasal posta hizmetleri SIM / subscriber identity module Abone kimlik modl SMP / significant market power Etkin piyasa gc SMS / short message service Ksa mesaj hizmeti SMSC / short message service centre Ksa mesaj hizmeti merkezi SNG / satellite news gathering Uydudan haber toplama SOH / satellite operations handbook Uydu operasyonlar el kitab SPCS / satellite personal communication services Uydu kiisel haberleme hizmetleri SRD / short-range device Ksa mesafe eriimli telsiz cihazlar SSD / shared secret data Paylaml gizli veri
404
HABERLEME
terimleri
SSPA / solid state power amplifier Kat hal g ykseltici SV / empty bags Bo antalar TA / type approval Tip onay TAC / telecommunications administrative centre Telekomnikasyon idare merkezi TACS / total-access communication system Toplam eriim haberleme sistemi TAIEX / technical assistance information exchange Teknik destek ve bilgi deiim ofisi TBC / to be confirmed Teyit edilecek TBD / to be defined Tanmlanacak TC / telecommand Telekomut TCAM / telecommunications access method Telekomnikasyon eriim yntemi TCAM / Telecommunications Conformity Assessment and Market Surveillance Committee Telekomnikasyon Uygunluk Deerlendirmesi ve Piyasa Gzetimi Komitesi TCP / transmission control protocol letim denetim protokol TCP/IP / transmission control protocol / Internet protocol letim kontrol protokol / nternet protokol TCR / telemetry, command and ranging Telemetri, komut ve menzillendirme TDMA / time-division multiple access Zaman blmeli oklu eriim TDMS / tracking and relay satellite system zleme ve rle uydu sistemi TFP / postal financial traffic Parasal posta trafii TIFF / tag image file format Elektronik etiket grnt dosya biimi TIM / telephone identity module Telefon kimlik modl TIPHON / telecommunications and Internet protocol harmonization over networks Telekomnikasyon ve nternet protokolnn ebekeler zerinden uyumlatrlmas TM / telemetry Telemetri TMN / telecommunications management network Telekomnikasyon ynetim ebekesi TMSI / temporary mobile subscriber identity Geici mobil abone kimlii TO / telecommunications operator Telekomnikasyon iletmecisi TOCC / technical operation and control center Teknik iletim ve denetim merkezi TPC / transmitter power control Verici gc kontrol TQM / total quality management Toplam kalite ynetimi TRAC / Technical Recommendations Application Committee Teknik Tavsiyeleri Uygulama Komitesi TT&C / tracking, telemetry and command zleme, telemetri ve telekomut TTE / telecommunication terminal equipment Telekomnikasyon ubirim tehizat
405
TUG / telecommunication user group Telekomnikasyon kullanc grubu TWT / travelling wave tube Yryen dalga tp TWTA / travelling wave tube amplifier Yryen dalga tp glendiricisi TX / transmit letim UCS / universal communications standards Evrensel Haberleme Standartlar UHF / ultra high frequency Ultra yksek frekans UITS / unacknowledged information transfer service Dorulanmam bilgi aktarm hizmeti ULL / unbundled local loop Ayrtrlm yerel a UMTS / universal mobile telecommunications system Evrensel mobil telekomnikasyon sistemi UPCS / universal personal communications services Evrensel kiisel haberleme hizmetleri UPS / uninterruptible power supply Kesintisiz g kayna UPT / universal personal telecommunications Evrensel kiisel telekomnikasyon UPU / universal Postal Union Dnya Posta Birlii USB / universal serial bus Evrensel seri veriyolu USIM / universal subscriber identity module Evrensel abone kimlik modl USO / Universal service obligation Evrensel hizmet ykmll UTRA / universal terrestrial radio access Evrensel karasal radyo eriimi UWB / ultra wideband Ultra genibant VADS / value-added data services Katma deerli veri hizmetleri VAN / value-added network Katma deerli ebeke VANS / value-added network services Katma deerli ebeke hizmetleri VCI / virtual channel identifier Sanal kanal tanmlayc VHDSL / very high bit rate digital subscriber line ok yksek bit hzl saysal abone hatt VHF / very high frequency ok yksek frekans VMS / voice messaging system Sesli mesajlama sistemi VMSC / voice mail system centre Sesli posta sistem merkezi VPDN / virtual private data network Sanal zel veri ebekesi VPN / virtual private network Sanal zel ebeke VPOL / vertical polarization Dikey polarizasyon VPS / virtual private server Sanal zel sunucu
406
HABERLEME
terimleri
VRE / voice recognition equipment Ses tanma cihaz VSAT / very small apperature terminal Kk anten ve kk cihazlar ile uydu haberleme imkn salayan terminal VSB / vestigial side band Artk yan bant VTS / vessel traffic service Gemi trafik hizmeti WACS / wireless access communications system Telsiz eriim haberleme sistemi WAIS / wide area information services Geni alan bilgi hizmetleri WAN / wide area network Geni alan a WAP / wireless application protocol Telsiz uygulama protokol WATS / wide area telecommunications service Geni alan telekomnikasyon hizmeti WBA / wholesale broadband access Toptan genibant eriim WBDTS / Wideband Transmission Forum Genibant letim Forumu WG-RR / Working Group Radio Regulatory Telsiz Dzenlemeleri alma Grubu WGS / world geodetic system Dnya yer sistemi, dnya jeodezik sistemi WG-SE / Working Goup on Spectrum Engineering Spektrum Mhendislii alma Grubu WIMAX / worldwide interoperability for microwave access Mikrodalga eriim iin dnya apnda birlikte alabilirlik WiFi / wireless fidelity Telsiz sadakat (kablosuz internet alan) WRC / World Radiocommunications Conference Dnya Radyokomnikasyon Konferans WSIS / World Summit on the Information Society Dnya Bilgi Toplumu Zirvesi WTN / working telephone number Faal telefon numaras WTO / World Trade Organization Dnya Ticaret rgt WTSA / World Telecommunication Standardization Assembly Dnya Telekomnikasyon Standardizasyon Genel Kurulu WWW (WEB) / world wide web Dnya apnda a XPD / cross-polar discrimination Ters polarizasyon ayrm ZBTSI / zero byte time slot interchange Sfr baytl zaman dilimi dei tokuu ZCS / zero code suppression Sfr kodlarn yok etme ZRP / zone routing protocol Alan ynlendirme protokol
407

Ulaştırma Teknik Sözlük

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ulaştırma Teknik Sözlük

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ULATIRMA DENZCLK HABERLEME TERMLER SZL

KOORDNASYON VE YAYIMA HAZIRLAMA

07 08 11 80 90 141 150 256 287 339 351 385

BR YERDE BR SZLK VARSA

Strateji Gelitirme Bakanl Proje Ynetim ve Koordinasyon Grubu

ahap kpr / wooden bridge

Temel sistemi, ayaklar ve demesi tamamen ahap olan kpr.

ara muayene istasyonu

demir yolunu alttan gemesini salayan yap.

alt temel tabakas / subbase course

alvyal zemin / alluvial soil ampatman / encasement

ana kiri / diaphragm Kprnn tayc boyuna kirii.

ana kontrol merkezi / main con-

ana yol / main road (arterial road)

araba / car Tekerlekli, motorlu veya motorsuz her tr kara tat.

analiz sresi / analysis period

ankraj yaplmas / anchorage

Uygulanan ekme yknn yk tayan tabakaya aktarlmas.

ara muayene raporu

kanallarnn olduu sabit yapdaki tesisler.

ara muayene raporu / vehicle in-

ariyet oca / borrow pit Ariyet malzemesinin temin edildii ocak.

arkadan arpmal kaza / rear-

Yerinde deney yapmak ve rnek almak iin alm olan ukurlardr.

arazz kamyon / sprinkler truck arzi servis / occasional service

Dzenli yolcu tamacl ve mekik servis tanmlarna girmeyen servis.

asfalt distribtr / asphalt distributor Bitm emlsiyon pskrtme makinesi.

asfalt kaplama / asphalt pavement

asfalt yzey tabakas / asphalt

asfalt kazyc / asphalt milling ma-

anma tabakas / wearing course

asfalt yol / asphalt road

Projenin uygulamadan nceki, kesinlememi hali.

ayrlma eridi (yavalama eridi) / deceleration lane

Bakm hizmetlerini yerine getiren sanat snf personel.

ube efliklerine bal olarak yol bakm hizmetlerini yrten birim.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

beton katk malzemesi

arkada kazc makinesi.

bakas hesabna yaplan tama / transport for the account of

balang-son etd / origin-des-

bekoloder, bekokepe / backhoe loader nnde yklemeyi salayan kepe,

beton kemer kpr

beton kemer kpr / concrete

bisiklet yolu / bicycle road, cycle

bifuel ara / bi-fuel vehicle

track Karayolunun, sadece bisikletlilerin kullanmalarna ayrlan ksm.

binder Ana bileeni bitm olan balayclarn tmn kapsayan malzeme.

bitml temel tabakas / bitumi-

Yar rmorku veya rmorkuyla birULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

bordr / kerb, curb

bo giri / unladen entry

Yol ekseninin dey dzlemdeki izdm veya kotlu yol ekseni.

boyuna paralel devaml iki izgi / longitudinal double continu-

boaltma gz (hafifletme gz) / discharcing cell

Ykn aratan indirilmesi.

blnm yol / dual carriageway,

boykesit / profile, longitudinal

Boya ve cam kreciinin yola atlmasn salayan ekipmanlar.

Yzeysel drenaj iin kullanlan daire kesitli demirsiz yaplar.

canl bitkisel siper / living tree

CMR belgesi / CMR road waybill

arpma yast / crash cushion