iveti sa prirodom

(Prirunik za preivljavanje)
by

Neboja Manojlovi, ing. el. nesham@milnet.co.yu

januar 2001.

html obrada: Jone

Re auto a, u!o" 1. #a$o i %ta &oneti 2. #am&o!an'e 3. ( eme 4. ) i'entaci'a 5. (at a 6. * ana 7. (o"a 8. +ims$i uslo!i 9. +mi'e 10. , o!an'a 11. -itnice $o'e to i nisu 12. .ite atu a 13.

Ovaj prirunik je pokuaj da se to jednostavnije, to krae i praktinije izloi

materija koja je sama po sebi prilino kompleksna i obimna. Namera je da vam pruim osnovne stvari koje je neophodno poznavati za bilo kakvu vrstu boravka u prirodi i tako vam omoguim da osetite deo zadovoljstva i uivanja koja eto mene, ispunjavaju ve godinama. oravak u prirodi, van naselja, je u nas sve popularniji. !judi se uputaju u tu "pustolovinu" vo#eni raznim motivima, kao to su pro$esija, prinuda %u sluaju rata ili elementarnih nepogoda& ili jednostavno zbog rekrea'ije. (akvi god da su motivi u pitanju, vie je nego vano poznavati osnovne zakone koje namee priroda) *am boravak na istom vazduhu nesumnjivo doprinosi uvanju i jaanju psihikog i $izikog zdravlja savremenog oveka. +li ba taj "savremeni ovek" je zaboravio kako da ivi u prirodi, kako da bude deo nje i kako da je upozna. ,ato je i nastao ovaj preko potreban prirunik, da svima onima koji imaju elje, volje i potrebe za boravkom izvan urbanih sredina, omogui da to spremnije i to jednostavnije provedu par dana van "'iviliza'ije" i tako shvate da boravak u prirodi moe biti prilino siguran, jednostavan i pun uivanja. Navedene injeni'e, postup'i i saveti u ovom priruniku rezultat su iskustva ljudi koji inae, prirodom poziva ili hobija, mnogo i esto borave u prirodi %vojni'i, planinari, izvi#ai, istraivai, lov'i, a ima ak i znanja koja potiu od indijanskih plemena&, zatim linog iskustva i konsultovanja obimne literature. -loen je maksimalan trud da sve to bude tano i pre'izno izneto. .pak, autor ne moe da snosi odgovornost za nezgode nastale nepravilnom upotrebom od strane itala'a, ili zbog eventualne loe interprenta'ije iznetih podataka. /ama ostaje da izloena iskustva iskoristite na najbolji nain i otisnete se u "divljinu" koja je oduvek bila nae prirodno stanite) samo smo mi malo zaboravili gde nam je i kako predak iveo) +utor

UV !

#am&o!ati ili 'e"nosta!no bo

a!iti u & i o"i /nai 0i!eti i /aba!l'ati se na s!e0em !a/"uhu. 1 i tom t eba & ilago"iti s!o'e na!i$e s e"ini $o'a se a/li$u'e o" s!a$o"ne!ne. 2$oli$o na to bu"ete s& emni, bo a!a$ u & i o"i 3e biti ono emu se i na"amo4 a/ono"a i u0i!an'e. ,o ni'e &osebno te%$o ali 'e s!a$a$o &ot ebno &o/na!ati ne$e & i o"ne /a$one $ao i tehni$e $am&o!an'a. )!a' & i uni$ 3e !am u& a!o u tome &omo3i. ,a$o5e t eba /nati "a bo a!a$ u & i o"i nosi u sebi i/i$ i a/ne o&asnosti. 6to se bol'e & i& emimo4 o"go!a a'u3a o"e3a, o"go!a a'u3a o& ema i o" e5eno /nan'e, to 3e bo a!a$ u & i o"i biti be/be"ni'i. -a e%3im bo a!$om stiete i o" e5ena is$ust!a, &a 3e s!a$i na e"ni o"la/a$ nu"iti !i%e s&o$o'st!a i !i%e a"osti. 7&a$ zapamtite4 ni'e ma'$a & i o"a "eo nas nego smo mi "eo n'e. 8e ho"amo o!om &lanetom "a bismo men'ali & i o"u nego "a bi smo 'o' se & ilago"ili. 9i smo ti $o'i mo amo &o%to!ati n'ene /a$one, n'ene uslo!e i n'ene hi o!e. 2$oli$o to sh!atimo i ta$o se &ona%amo ona 3e nas & ih!atiti i mi 3emo imati samo $o isti. 2 su& otnom : ne3e nas 0aliti; 1 i o"a 'e su o!a taman onoli$o $oli$o to mo a "a bu"e. -ta i mu" ac 'e 'e"nom "a!no e$ao, a !i to sh!atite o/bil'no4 "U prirodi ne postoje ni kazne ni na#rade$ postoje samo % posledi&e'" +ato, nauimo "a &o%tu'emo & i o"u i nauimo $a$o "a u n'o' & e0i!imo... ()( * +,) P N-,*.

,o & e s!ega /a!isi o" toga $oli$o "ana &lani amo "a bo a!imo u & i o"i, g"e &lani amo "a s&a!amo i u $om &e io"u <go"i%n'e "oba=. 8i'e be/ /naa'a i to $oli$i b o' l'u"i 3e $am&o!ati i $o'im & e!o/nim s e"st!om se &utu'e. 2$oli$o &lani amo "a s&a!amo u $u3i 4 !i$en"ica, b !na a, &lanina s$i "om i sl. on"a ne3emo nositi %ato i ! e3e /a s&a!an'e. 2 su& otnom 'e ta o& ema nei/be0na, &a 3e nam & tl'ag /a toli$o biti !e3i i te0i. >e/ ob/i a $o'e go"i%n'e "oba "a 'e u &itan'u, t eba &oneti4 e/e !ni !e%, ma'icu, a a&e, to&lu 'a$nu, $abanicu /a $i%u i o& emu /a & !u &omo3. 7s$usni'i $am&e i sa sobom u!e$ ima'u no0i3 <?%!a'ca ac?, $o'i 'e uni!e /alan=, bate i's$u lam&u, %ibice, &a e $ana&a. #o isno 'e u!e$ as&itati se o te enu $o'i name a!amo "a &oho"imo, a u$oli$o 'e mogu3e t eba &oneti i to&og a@s$u $a tu i $om&as. 8a o!a' nain ste se & ilino obe/be"ili /a slua'e!e "a !as uh!ati m a$, ne! eme ili &a$ a$o /alutate.

1 a!a 'e umetnost &oneti i s&a$o!ati st!a i4 "a ni%ta o" &ot ebnog ne ne"osta'e a "a niega nema & e!i%e. 7s$ust!o 3e !am tu mnogo &omo3i, a

u$oli$o ga nemate &ita'te one $o'i ga ima'u o"nosno one sa $o'ima &lani ate bo a!a$. 9o' !am 'e sa!et, ba u &oet$u, "a bo a!a$ u & i o"i &lani ate sa ne$im $o !e3 ima "o!ol'no is$ust!a i o" $oga mo0ete mnogo nauiti. 1osle se mo0ete i osamostaliti; #a$o s&a$o!ati st!a i u anac ili bisageA ,u !a0i & osto & a!ilo4 na'te0e st!a i i"u %to bli0e le5ima <$o &i= i na "nu anca. Ra"i a!note0e i la$%eg no%en'a. +atim i"u o"e3a i obu3a, $ese sa a/nim & ibo om <n& . /a linu higi'enu=, i na ! hu st!a i $o'e !am esto t eba'u4 $a&a, @otoBa&a at, h anaC 2 "0e&o!e anca sta!ite st!a i $o'e su sitne ali &ot ebne na &utu, n& 4 utu ica /a !o"u, &lins$a boca, $abanica, $a ta i $om&as, & !a &omo3, slat$i%iC 8a a!no "a 3e !eliina i ! sta anca t'. bisaga "i e$tno "i$ti ati i nain &a$o!an'a, ali ne$a o!o bu"e samo & ime $a$o to u a"iti. ()MP V)N/+a $ a3i bo a!a$ na 'e"nom mestu <& eno3i%te, o"mo o" 2B3 "ana= u e5u'e se bi!a$, a /a "u0i bo a!a$ logo ili $am&. 2 oba slua'a se & imen'u'u isti higi'ens$i & inci&i, ali se $o" logo o!an'a $o iste t a'ni'e i slo0eni'e im& o!i/aci'e $o'e se o!"e ne3e a/mat ati. 9a"a na & !i &ogle" mo0e "a i/gle"a la$o, i/ab ati o"go!a a'u3e mesto /a $am&o!an'e /na biti !eli$i & oblem. 9esto /a &osta!l'an'e %ato a mo a biti su!o, oce"no, blago nagnuto, /a%ti3eno o" !et a, "a ima " !e3a ili "a 'e &o e" %ume, u"al'eno 2B3$m o" mo!a a. 1o0el'no 'e "a se u bli/ini nala/i !o"a < e$a, 'e/e o, i/!o C=. 2 &lanins$im & e"elima mo a se !o"iti auna o o" on'a!an'u stena, sne0nih la!ina i !e'a!ica. ,a$o5e 7/bega!a'te $amenito tle, mesta sa gustom !egetaci'om, i mesta g"e ima &ol's$ih glo"a a. #a$o & e&o/nati tleA .eti na n'emu aste t a!a ble"o /elene bo'e. +eml'a 'e su!a i "elimino is&ucala &o &o! %ini "o$ su n'eni "on'i "elo!i !sti. 8ema t ago!a maho!ine i/me5u busen'a i t a!e. 2$oli$o ima !lage i !o"e, t a!a 'e bu'na i ima 'a $o /elenu bo'u. 7ma i mnogo maho!ine me5u busen'em i na &o"no0'u " !e3a. 2$oli$o mo ate na o!a$!om mestu &osta!iti %ato , "ob o 'e is&o" %ato a &osta!iti &lastinu @oli'u <na'lon= $ao i/olaci'u, ali i&a$ i/bega!a'te mesta &o e" samih e$a i &oto$a. Da$ i na'man'i &otoi3 /a ! eme !eli$ih $i%a & e asta u bu'icu $o'a mo0e biti 'a$o o&asna. 7/bega!a'te /eml'i%te o$ u0eno b "a%cima i &es$o!ito tle. (eta $o'i u s&a nim "anima & i'atno os!e0a!a, mo0e se oas & et!o iti u l'utog ne& i'atel'a. #a"a se to "ogo"i %ato i su u o&asnosti. 6ato &osta!ite ta$o "a bu"e s!o'om na'man'om &o! %inom o$ enut & a!cu i/ $o'eg !eta "u!a, a ula/ %ato a na a!no na su& otnu st anu. .a$o 3ete &o o$olini & e&o/nati & a!ac i/ $oga !eta na'e%3e "u!a4 t eba &ogle"ati u t a!u, obli$ " !e3a i na $o'u 'e st anu nagnuto, i/gle" &es$a i g"e se s$u&l'a. 6ato 'e na'bol'e &osta!iti na i!ici %ume <ni$a"a u %umi=. , eba /nati "a &osle $i%e u %umi 'o% satima $a&l'e !o"a, a 'a$ !eta esto lomi g ane " !e3a. 7 ni$a"a is&o" usaml'enog " !eta B 'e su esta meta g omo!a.

7nse$ti i " uge 0i!otin'ice su est & oblem $am&e ima. 8a'e%3e su to $oma ci, m a!i, $ tice, mi%e!i i /mi'e. 1 oti! inse$ata se 'e"nosta!no mo0ete b aniti o"go!a a'u3om $ emom, m e0om, ili bil'$om <is&o" o aho!og li%3a se ne s$u&l'a'u ni $oma ci ni mu%ice;= a $ tice 3ete i/be3i a$o i/bega!ate $ tin'a$e <mesta g"e 'e &uno b "a%ca isitn'ene /eml'e=. 9i%e!i su "osa"ni i %i e /a a/e a nala/e se u bli/ini 'ama i ba u%tina. )" /mi'a 3ete se la$o b aniti "imom t'. logo s$om !at om i a$o ne osta!l'ate ot&at$e h ane u bli/ini %ato a <na oito ot&at$e mlenih & oi/!o"a=. -amo &osta!l'an'e %ato a ni'e nimalo $om&li$o!ano, na oito a$o 'e to %ato /a 2B3 osobe. 6ato u!e$ "ob o /ategnite </bog !et a ili $i%e= i is$o&a'te $anali3e o$o %ato a <&o &ot ebi=. 7s&o" %ato a &osta!ite na'lon a"i bol'e i/olaci'e ili ga &a$ sta!ite & e$o %ato a $ao "u&lu /a%titu. 6ato !am sigu no ne3e & o$i%n'a!ati a i ne3e se unuta %ato a &o'a!iti $on"en/aci'a /bog st!o enog me5u& osto a. 2$oli$o !am ne"ostane $oi3a, mo0ete se &oslu0iti $amen'em ili ih o" g ana " !e3a na& a!ite sami. 2$oli$o &a$ nemate %ato , mo0ete i sami na& a!iti o"go!a a'u3i /a$lon. +a to mo0ete $o istiti !e3 &osto'e3e $olibe, na"st e%nice, igloe, /emunice, &e3ine it". E$o toga nema mo0ete sami na& a!iti im& o!i/o!anu $olibu o" & u3a, g an'a i li%3a. 2/ &omo3 no0a ili se$i ice se /a sat ! emena mo0ete na& a!iti o"go!a a'u3i /a$lon. -li$e go!o e "o!ol'noC

Fa bismo na& a!ili $u3icu ili "a bismo 'e"nosta!no ne%to !e/ali i osigu ali &ot ebno 'e /nati i $a$o to u a"iti. G!o ne$oli$o na'e%3e $o i%3enih !o o!a $o'i !am mogu biti o" !eli$e &omo3i4

V0-M1 i bilo $om "u0em bo a!$u u & i o"i, !i%e 'e nego $o isno "a /nate $a$!o !as ! eme oe$u'e. #a"a &ola/ite o" $u3e to 3ete la$o sa/nati & ate3i & ogno/u, ali a$o ste !e3 u & i o"i %ta on"aA; 8o%en'e t an/isto a mo0e <"elimino= e%iti !a% & oblem, ali i&a$ e!o ne$oli$o & o!e enih i & a$tinih meto"a &o $o'ima mo0ete "a sa/nate $a$!o !as ! eme oe$u'e u na e"nih ne$oli$o sati ili "anaC #a"a 'e !e" o a 9esec o$o sebe ima sen$u <ob u= sut a 3e "u!ati !eta . HutoBc !eni /ala/a$ sunca sa ho i/ontom na $ome se na/i u nis$i oblaci be/ obli$a i @o me ta$o5e & e"s$a/u'e lo% sut a%n'i "an. .o%e ! eme & e"s$a/u'e i t e&e en'e /!e/"a, "ale$ !i"i$, & eno%en'e o"'e$a, $ome%an'e a/nih ! sta obla$a, &o"i/an'e magle na &laninama, i/osta'an'e 'uta n'e ose, /a&a"ni i 'u0ni !et o!i. E$o !am !eta "u!a, ecimo sa isto$a a na isto$u se nala/e nis$i si!i oblaci <nimbost atusi= ili se nebom !al'a'u ne$i c ni i m $i oblaci <$umulonimbusi= bu"ite u!e eni "a 3e us$o o biti $i%e i ne&ogo"e.

1osmat a'te 0i!otin'e... (iso$a "i!l'a <'elen, s n"a3C= ani'e <& e m a$a= i/la/i na &a%u a$o 3e us$o o ne&ogo"a. * ane se b /o, ! lo su ne !o/ni, stalno oslu%$u'u, &o"i0u gla!u i gle"a'u "a se %to & e s$lone. 8a satB"!a & e &l'us$a, &tice lete !eoma nis$o lo!e3i ta$o bubice $o'e 'e & itisa$ !a/"uha nate ao "a bu"u bli0e /eml'i. E$o se &a$ na !isini !i"i ne$a &tica, on"a 'e n'en let !eoma b /, u&la%en i sa /nacima oigle"ne 0u be "a na5e s$loni%te. 1ogle"a'te i malo o$o sebe. E$o & imetite "im i/ "imn'a$a ili !at u B &osmat a'te. 1 e"/na$ lo%eg ! emena 'e asi&an'e "ima o"mah &o i/las$u i/ "imn'a$a ili sa ogn'i%ta. #a"a se "im le&o, & a!olini's$i i/"i0e u!is, bu"ite u!e eni "a na e"nih 24 asa ne3e &a"ati $i%a. -itni, le&o @o mi ani oblaci $o'i su ! lo !iso$o <ci usi i ci ost atusi= sigu ni su & e"/na$ le&og ! emena. )blaci ?& ogno/e i? mogu biti i ne%to !e3i <ci o$umulusi=, ali su oba!e/no s!etli ili $ao sneg beli. +a one $o'i ima'u mogu3nosti ili uslo!a, &omenu3u i $a$o se &omo3u ba omet a mo0e 'a$o sigu no & e"!i"eti stabilnost ! emena. Ra!nome no lagano &o!e3an'e & itis$a to$om ita!og "ana obe3a!a "u0i &e io" le&og ! emena. 1o!e3an'e /a 4B6 mm to$om 6 sati o/naa!a $ at$o & ole&%an'e. > /o o&a"an'e & itis$a /nai &ogo %a!an'e ! emena. .agano o&a"an'e to$om 24 asa & ou/ o$o!ano 'e &o!e3anim /ag e!an'em !a/"uha i ne /nai &ogo %a!an'e ! emena. 1ona!l'an'e &a"a i &o!e3an'a & itis$a, &o$a/u'e nestabilno ! eme. 1 e &lani an'a bilo $a$!og o"las$a u & i o"u, oba!e/no se in@o mi%ite $a$!o !as ! eme oe$u'e na e"nih "ana, 'e 3ete u /a!isnosti o" toga /nati i %ta "a oe$u'ete i %ta o" o& eme ili o"e3e "a &onesete.

0*/-N,)1*/) U P0*0 !* -!a$a$o 'e"na o" na'!a0ni'ih st!a i. 1o/na!an'e o i'entaci'e ne$a"a /aista mo0e & e"sta!l'ati g anicu i/me5u 0i!ota i sm ti. -igu no 'e "a ste uli & ie o l'u"ima $o'i su /alutali u "i!l'ini i /ato %to nisu umeli "a se o i'enti%u i o" e"e & a!ac $ etan'a, !i%e se ni$a"a nisu ! atili. 2 & i o"i se ! lo la$o /aluta, na oito a$o su ne&o!ol'ne ! emens$e & ili$e4 magla, $i%a, m a$C 8emo'te misliti "a se to "e%a!a samo &oetnicima ili neis$usnima B i ! lo is$usnim &o/na!aocima se "e%a!a "a se i/gube, ali to ni'e ni%ta st a%no a$o /nate $a$o "a se o i'enti%ete. +ato 3emo sa"a ne%to nauiti o o i'entaci'i i to na !i%e & ime a, &a 3e s!a$o $o istiti meto" $o'i mu 'e na'la$%i ili $o'i 'e mogu3 u "atim o$olnostima. 1lanine su omil'ena o" e"i%ta l'ubitel'a & i o"e. > "a su esto ob asla %umom &a !am 'e !i"o$ ug obino & ilino sman'en. 1 ona3i & a!i &ut /na biti & ilian i/a/o! ali 'e mogu3e u$oli$o !la"ate sobom i ostanete & isebniC u su& otnom, h!ata !as &ani$a i & a!ite g e%$e. 1 !i sa!et 'e4 ostanite $oncent isani i &o$u%a'te "a ot$ i'ete g"e ste. Ie"na o" na''e"nosta!ni'ih meto"a 'e "a se &o&nete na ! h b "a ili na na'!i%e " !o i osmot ite o$olinu. +a&a/ite ne$u "ominantnu ta$u $o'a 3e !am biti o i'enti i/!esno ! eme <usaml'eno " !o, ne$a stena, & o&lana$, $u3a, ele$t ini stubC= B bilo %ta $a emu 3ete i3i i %to ne3ete is&u%tati i/ !i"a "o$ se & ibli0a!ate. (a0no 'e "a i"ete %to !i%e & a!olini's$i. 1 a!ac se o" 0a!a i/abi an'em o i'enti a. 8a ta' nain 3ete sigu no neg"e i/a3i, & e ili $asni'e. -ta i is$usni &laninci $a0u4 a$ i lo%e i/ab ani & a!ac 'e bol'i nego ni$a$a!. 6ala 'e ali i istina.

#a"a o" e"imo & a!ac u $o'em se t eba $ etati, "al'e nam mogu &omo3i oblaci. 8aime, sme $ etan'a obla$a mo0e "a ostane ne& omen'en i !i%e aso!a &a $ao & a!ac $ etan'a mo0emo u/eti ba% & a!ac $ etan'a obla$a, su& otan & a!ac ili &a$ &o& eno <le!o ili "esno= u o"nosu na sme $ etan'a obla$a. 1osebno "ob o mo0e "a &oslu0i u %umi ili %i$a i, $a"a 'e te%$o na3i &ogo"an o i'enti . )blaci a$o se !i"e, mogu "a &omognu i no3u. 2$oli$o se $ e3ete &lanins$im sta/ama, ona su na'e%3e obele0ena 'e ih &lanina i esto $o iste. )/naa!a'u se c !enim & stenom sa belim $ ugom u s e"i%tu. 1osta!l'a'u se "u0 &ute!a &o stablima, $amenim blo$o!ima i stenama a is&isu'u se obino ul'anim bo'ama. -ta/e se mogu o/naa!ati i belim ili c !enim st elicama i b o'e!ima $o'a /nae &ot ebno ! eme "a se, ho"a'u3i, ta' &ut & o5e. 2$oli$o naletite na o!e o/na$e samo ih & atite i sigu no 3ete i/a3i na ne$i !e3i &ut ili, 'o% bol'e, sti3i "o ne$og &lanina s$og "oma. 9e5utim, u$oli$o i&a$ /nate o"a$le ste &o%li i $u"a t eba "a stignete on"a 3ete se ! lo la$o o i'entisati o" e5u'u3i st ane s!eta. )sta'e & oblem $a$o ih o" e"iti u$oli$o nemate $om&asA;

dre2ivanje strane sveta pomou sun&a i asovnika

Daso!ni$ &olo0ite na "lan u$e, " 0ite ga !o"o a!no i o$ e3ite ta$o "a malu $a/al'$u u& a!ite & ema suncu. .a$%e 'e o$ etati sat a$o &osmat ate sunce na sta$lu sata, a o$ etati t eba s!e "otle "o$ se & a!ac sunca ne &o$lo&i sa malom $a/al'$om. 1otom & e&olo!ite ugao i/me5u male $a/al'$e i b o'a 12 na aso!ni$u i "obi3ete B 'ug. 2 tom sme u se o"abe e &ogo"an o i'enti & ema $ome se t eba $ etati. -e!e 'e u & o"u0et$u /ami%l'enog & a!ca $o'i s&a'a aso!ni$ i i i/ab ani o i'enti & ema 'ugu. E$o ostanemo o$ enuti & ema 'ugu, "esno nam 'e /a&a", a le!o B isto$.

3eo#ra4ska orijenta&ija pomou sun&a$ sata i senke

Fa bi ste na o!a' nain o" e"ili st ane s!eta, uni ili "0e&ni aso!ni$ sta!ite !o"o a!no <na "lan, &an', /eml'uC= i u centa !e ti$alno &osta!ite olo!$u, " !ce %ibice, slam$uC 1 e"met 3e bacati !o'u sen$u u sme u su& otnom o" sunca. #a"a ste to u a"ili, aso!ni$ !al'a o$ etati s!e "o$ sen$a ne &o$ i'e

malu $a/al'$u aso!ni$a. 1otom ugao i/me5u & a!ca male $a/al'$e <to 'e sa"a & a!ac sen$e= i b o'$e 12 & e&olo!ite /ami%l'enom lini'om i ona 3e u & o"u0et$u &o$a/i!ati & a!ac se!e a. , eba /nati "a 3e ta' & a!ac & e &o"ne biti "esno o" & a!ca $a/al'$e, a &o&o"ne 3e biti le!o o" n'ih.

rijenta&ija pomou sun&a i tano# vremena 9o0e se smat ati "a 'e sunce u 6 sati u'ut o na isto$u, u 12 sati na 'ugu, a u 18 sati na /a&a"u. +a tih 12 sati ono & e5e 'e"an &olu$ ug, ili i/ a0eno u ste&enima : 180 ste&eni. E$o tih 180 ste&eni &o"elimo na 12 sati <! eme t a'an'a &uta= "obi3emo "a sunce /a 1 sat & e5e 15 ste&eni. #a$o to & a$tino i/gle"aA 8a & ime , 9 'e sati u'ut o i 0elite "a u tom t enut$u o" e"ite geog a@s$u o i'entaci'u. Re$li smo "a 3e sunce u 12 sati biti na 'ugu, a to 'e /a t i sata. -unce se /nai sa"a nala/i na 3J15 ste&eni t'. 45 ste&eni o" tog & a!ca. 8a &a etu &a&i a t eba nac tati ugao o" 45 ste&eni, &a le!i $ a$ toga ugla usme iti & ema suncu. Fesni $ a$ ugla &o$a/a3e nam g"e 3e sunce biti $ o/ t i sata, a to 'e & a!ac 'uga. E$o se o i'entaci'a ! %i &o &o"ne u 15 aso!a, s!e 'e isto sem %to se ta"a "esni $ a$ usme i u & a!cu sunca a le!i 3e &o$a/ati g"e se sunce nala/ilo & e t i asa, t'. u 12 aso!a. (e3 smo e$li "a 'e ta"a u & a!cu 'uga. )!a' nain ne bi bio &osebno /animl'i! $a"a ne bi omogu3a!ao "a se taan & a!ac se!e a o" e"i u bilo $o'e "oba "ana a$o nam 'e &o/nato tano ! eme. 1 et&osta!imo "a 'e 16 aso!a. )" 12 "o 16 aso!a su & ote$la eti i asa. +a to ! eme sen$a " !eta, @ab i$og "imn'a$a, teleg a@s$og stuba i sl &ome ila se /a 60 ste&eni <4J15=. )sta'e nam samo "a na &a etu &a&i a $onst ui%emo ugao o" 60 ste&eni i "a n'ego! "esni $ a$ &o$lo&imo sa sen$om i/ab anog & e"meta. .e!i $ a$ 3e &o$a/i!ati g"e se nala/i se!e .

rijenta&ija nou 8o3u se o i'enti%emo &omo3u /!e/"a i meseca. 1un mesec ima su& otan &olo0a' u o"nosu na sunce. +ato 'ugu <g"e se sunce nala/i u &o"ne= o"go!a a se!e , $o'i &un mesec /au/ima u &ono3. 2'ut o 'e 'e mesec na /a&a"u, a u!ee na isto$u. -t ane s!eta &o aso!ni$u i &unom mesecu mogu "a se o" e"e $ao i &omo3u aso!ni$a i sunca. -amo se o!"e umesto 'uga, & !o & ona5e se!e .

+a ! eme !e" e no3i, & a!ac se!e a mo0e "a se o" e"i "o!ol'no tano &o -e!e n'ai ili 1ola no' /!e/"i. )na se nala/i se u sa/!e05u 9alih $ola <9ali me"!e"= a na'la$%e 'u 'e & ona3i &omo3u (eli$ih $ola <(eli$ih me"!e"=. (eli$a $ola se sasto'e o" se"am 'asno !i"l'i!ih /!e/"a, as&o e5enih ta$o "a "a'u sli$u /a& e0nih $ola &osmat anih sa st ane. -t anice ?$ola? @o mi a'u eti i /!e/"e, a ? u"u? t i /!e/"e. 7 9ala $ola se sasto'e o" eti i /!e/"e u ?$olima? i t i /!e/"e u ? u"i?. +!e/"a na samom ! hu u"e 9alih $ola 'este -e!e n'aa. 8o &o%to se 9ala $ola ne%to te0e uoa!a'u, na'bol'e 'e $ enuti o" /a"n'e st anice (eli$ih $ola4 &et "u0ina te st anice se "o"a na n'enu &osto'e3u "u0inu, i na $ a'u ta$o & o"u0ene st anice 'e -e!e n'aa. -e!e n'aa 'e na's'a'ni'a /!e/"a na tom "elu neba <ne$a"a se !i"i i &o "anu=, i o/naa!a & a!ac se!e a.

Neki dru#i naini orijenta&ije E$o 'e oblano ili a$o nemamo aso!ni$, mogu "a nam &omognu ?0i!e busole?. -t ane s!eta u %umi mogu "a se o" e"e &o tamno' & u/i $o'a se & ote0e o" /eml'e goto!o "o samog ! ha " !eta. Fob o 'e !i"l'i!a na &o/a"ini s!etli'e $o e " !eta. ,a tamni'a & uga se u!e$ nala/i na se!e no' st ani i ob a/u'e se o" /aostale !lage. (la0na $o a se na's&o i'e su%i na se!e no' st ani, na $o'o' ima na'man'e sunca. -em toga $o a " !e3a sa se!e ne st ane 'e h a&a!i'a i obino 'e ob asla maho!inom. Kl'i!e $o'e 0i!e na " !e3u bol'e astu sa se!e ne st ane 'e tamo, $ao %to smo e$li, ima !i%e !lage. -lino tome, /i"o!i i $ o!o!i /g a"a su sa se!e ne st ane hla"ni'i i tamni'i, i sa te st ane su ob asli gl'i!ama i maho!inom. 8a etina ima se sa 'u0ne st ane &o'a!l'u'e /natno !i%e smole nego sa se!e ne. 8a &an'u &oseenog " !eta go"o!i su u0i na se!e no' a %i i na 'u0no' st ani. 9 a!i & a!e m a!in'a$e obino s 'u0ne st ane &an'a, " !eta ili 0buna. Iu0na st ane m a!in'a$a 'e bla0eg nagiba o" se!e ne. Eli &a/ite, ne t eba su"iti samo &o 'e"nom m a!in'a$u. # a'em /ime i &oet$om & ole3a, mogu3a 'e o i'entaci'a &o snegu. -e!e ni $ a' %ume osloba5a se snega 'e"nu "o "!e ne"el'e $asni'e o" 'u0nog $ a'a. )$o usaml'enog " !e3a, &an'e!a i stubo!a st!a a'u se "elo!i be/ snega, $o'i su i/"u0eni & ema 'ugu. 8a se!e nim &a"inama sneg se "u0e /a" 0a!a nego na 'u0nim. -u& otno tome, u 'a ugama, u&ama i sl. sneg se b 0e to&i sa se!e ne st ane, /ato %to na 'u0nu st anu u"ubine ne &a"a'u "i e$tne sune!e / a$e. -lino se mo0e !i"eti na t ago!ima &o snegu $o'e osta!l'a'u o!e$ ili "i!l'a.

1 ole3na t a!a 'e !e3a, gu%3a i /eleni'a s 'u0ne st ane !eli$og $amen'a, " !e3a, %ume. )b atno 'e $a"a 'e "ugot a'na su%a4 ta"a 'e t a!a "u0e /elena sa se!e ne st ane. E$o nai5ete na &oto$, $ enite ni/!o"no. 1oto$ !o"i u "olinu, & ema eici, a tu 3ete & e ili $asni'e nai3i na l'u"e. #a$o "a se "o5e "o nasel'a ili "o $o%nica na ubu %ume, mogu "a &o$a0u &ele. , eba samo "a se ob ati &a0n'a na n'iho! let4 &ela sa ne$ta om i &olenom nasto'i "a se ! ati na'$ a3im &utem u $o%nicu. ) i'entaci'a 'e mogu3a i &omo3u c $a!a i g obal'a. #o" & a!osla!nih c $a!a olta 'e na isto$u a ula/ na /a&a"u, $o" $atoli$ih c $a!a 'e ob nuto. # st na $u&oli, $o" s!ih c $a!a, 'e &osta!l'en u & a!cu se!e B'ug. * i%3ans$i g obo!i ima'u na"g obno obele0'e <s&omeni$= na /a&a"no' st ani, /nai g ob /au/ima & a!ac isto$B/a&a". 9uslimans$i g obo!i ima'u & a!ac se!e B'ug. -&omeni$ se nala/i na 'u0no' st ani g oba. E$o &ose"u'emo t an/isto , mo0emo i to "a is$o istimo. )$ enemo li se /a'e"no s n'im & ema na''aem signalu ne$e a"ioBstanice, on"a smo usme eni & ema o"a%il'au te a"ioBstanice. 8& . a$o 'e o"a%il'a Ra"ioB>eog a"a na se!e u on"a smo i mi <t an/isto = usme eni & ema se!e u. -!i o!i naini o" e5i!an'a st ana s!eta, i/u/e! &omo3u sunca i aso!ni$a, nisu u!e$ &ou/"ani. +ato se t eba o i'entisati o& e/no, e/ultate & o!e a!ati i ne &ou/"ati se samo u 'e"an &o$a/atel'.

V),0) U P0*0 !* (at a u & i o"i 'e s!ima " aga, na oito a$o "ani nisu ba% to&li ili a$o imamo &ot ebu "a s& emimo h anu. 9e5utim !at e u & i o"i su i ! lo o&asne, i na mnogim mestima 'e /ab an'eno &aliti ih; +ato, a$o !e3 &alimo !at u, t eba "a to a"imo o& e/no i "a & e s!ega & i& emimo mesto na $ome &lani amo "a 'e /a&alimo. 2$oli$o se 'e"nom mestu ne3emo /a" 0ati !i%e "ana, on"a 'e "o!ol'no "a o" li%3a, t a!e i sl. oistimo &o! %inu o" 1m2, ta$o "a "obi'emo ?golu? /eml'u. 9o0emo o$olo &o e5ati i !e3e $amen'e <'o% bol'e a$o 'e &loasto= $o'e 3e s& eiti "a !eta & enese &lamen ili is$ ice na o$olinu. #amen 3e "elo!ati i $ao ? e@le$to to&lote? B / ai3e to&lotu i "ugo &osle ga%en'a !at e. 2$oli$o na "atom mestu osta'emo malo "u0e on"a 'e na'bol'e "a is$o&amo malu u&u u /eml'i <20B30cm "ubine 3e biti sas!im "o!ol'no=. Ru&a mo0e biti o$ ugla ili $!a" atna, s!e'e"no. 8e$oli$o st!a i u!e$ ima'te na umu4 1. 8i$a"a se nemo'te u"al'a!ati o" !at e i osta!l'ati 'e "a go i be/ na"/o a. 2. 8i$a"a !at u nemo'te &aliti us e" %ume, 'e se ! lo la$o /a&ali stablo ili $ o%n'a. 3. E$o o"la/imo ili a$o nam !at a !i%e ni'e &ot ebna oba!e/no 'e t eba temel'no ugasiti4

astu ite 0a , g ane, &an'e!eC, "ob o &oli'te mesto !o"om, &os&ite ga &es$om ili /at &a'te. >u"ite a&solutno sigu ni "a 0a ni'e ostao i "a se ni%ta ne "imi;;; G!o ne$ih 'e"nosta!nih, & i unih ogn'i%ta $o'e s!a$o mo0e na& a!iti u & i o"i4

*mprovizovani naini paljenja vatre Fanas 'e la$o /a&aliti !at u u/ &omo3 %ibica, u&al'aa i " ugih na& a!a B ali a$o ostanemo be/ n'ih <i/gubili smo, &o$!asiliC=A;A 8e "a'te se obesh ab iti 'e &osto'e mnogi " ugi naini /a "obi'an'e !at e. 1omenu3emo ne$a o" n'ih.

-ta$leno soi!o $ o/ $o'e & o&u%tamo sune!e / a$e mo0e u&aliti !at u. 9o0emo $o istiti soi!o "!ogle"a, @oto a&a ata, bate i's$e lam&e, naoa a, lu&e, "no ne$e & o!i"ne sta$lene boceC Lo$usi an'em st!a amo 0i0u <na'man'u ta$u= $o'a t eba "a &a"ne na /a&al'i!i mate i'al <t u", maho!ina, su!a t a!a, li%3e, slamaC=.

+a "obi'an'e !a nice mo0emo u&ot ebiti $ esi!o. #ao $ esi!o mo0e "a nam &oslu0i $oma" eli$a <no0= i $ emena <beluta$ ili slian $amen=. Ie"nosta!nim u"a an'em, $ esan'em 'e"nog o " ugi "obi'a'u se !a nice $o'e se usme e na /a&al'i!i mate i'al. ,o mo a biti ne%to %to se la$o &ali, a nabol'i su o&et t u", osu%ena maho!ina ili su!a sitna t a!a. Dim se & imeti "im /nai "a 'e "o%lo "o &al'en'a &a o"mah t eba u/ &omo3 su!og i!e 'a, slame, %u%n'a i " ugog la$o /a&al'i!og mate i'ala, !at u &oste&eno &o'aa!ati. (at u mo0emo u&aliti i na ?in"i'ans$i? nain, u/ &omo3 "!a &a eta " !eta. , eba nam t! " %ta& <h ast, o ah, 'asen, bu$!a=, me$a ba/a <" !ena &loa o" bo a, li&e, $estena,! be= i /a&al'i!i mate i'al <t u", maho!inaC=. 6ta& mo0emo o$ etati uno, ali 'e 'o% bol'e a$o na& a!imo mali lu$ /a o$ etan'e. 6ta& & itisnemo na me$u " !enu &lou, na mestu "o"i a &osta!imo t u" i o$ e3emo %ta&. 2sle" o$ etan'a %ta&a "ola/i "o t en'a, a/!i'a se to&lota, " !o se /a0a i i u&ali &osta!l'eni t u". #a$o se "obi'a t u"A )n se "obi'a o" gl'i!a $o'e astu na stablima bu$!e, h asta, "u"a, %l'i!eC 8a'bol'i t u" se "obi'a $a"a se / ela gl'i!a $u!a u !o"i u $o'u se sta!i &e&eo. 1osle "u0eg is$u!a!an'a gl'i!a se osu%i i "ob o istue. ,a$o "obi!eni t u" 'e me$ $ao &amu$ i !eoma la$o se &ali. E$o nema mogu3nosti "a se gl'i!a $u!a, on"a 'e t eba %to bol'e osu%iti i istu3i. 2mesto t u"a nam mo0e &oslu0iti i "ob o osu%ena maho!ina.

Potpala i loenje vatre 1 !o 'e"an sa!et4 sa sobom u!e$ nosite %ibice ili u&al'a, ali ih i na ! eme obe/be"ite o" !lage ili mogu3nosti "a se &o$!ase <&a" u !o"u, $i%aC=. 6ibice se u!a'u n& . u &lastino' $uti'i /a @ilm. 9o0e &oslu0iti i bilo $o'i " ugi ne& omoi!i omot, &a a$ i obina na'lon $esa "ob o <he meti$i= /at!o ena. ,a$o5e, u to ne& omoi!o &a$o!ane sta!ite i ne%to o" mate i'ala /a &ot&alu !at e <&a&i se ne & e&o uu'e=. 1o e" &omenutog t u"a, e!o %ta 'o% mo0emo $o istiti /a &ot&alu4 su!e g anice 'ele, bo a ili a i%a <smolasto " !o $o'e se ! lo la$o &ali=. Fo!ol'no 'e &oneti &a %ta&i3a "u0ine "eseta$ cm. &lastino sta$lo t'. ?&lesti$ glas?, o" $oga se na& a!e &loice "u0ine 10cm i %i ine 3cm. )!e &loice se ba% la$o ne &ale, ali /ato "ugo be/"imno go e <o$o 5min= i ne mo0e ih ugasiti !eta ili slaba $i%a.

unut a%n'a guma <o" bici$la ili automobila=. ,a$o5e se na& a!e t a$e slinih "imen/i'a $ao &omenute &loice. #a" se u&ale go e "ugo, a &lamen 'e ot&o an na !eta i $i%u. 9o0ete ih baciti i u sneg B i "al'e 3e go eti be/ i$a$!ih & oblema. Da$ i a$o se &o$!ase ni'e & oblem u&aliti ih %ibicom ili u&al'aem.

2&al'enu gumenu t a$u ili &lastinu &loicu bacite na s!e0an' s& eml'enih " !a, i u&ali3ete logo s$u !at u i &o !et u, i &o $i%i, i &o sneguC +a &ot&alu 'o% mo0ete $o istiti li%a'e!e, su!e !lati t a!e, na&u%tena &ti'a gne/"a, su!u balegu, b e/o!u $o a, smola, !uneni $onacC +a lo0en'e !at e $o istimo ce&ano " !o 'e bol'e go i o" celih oblica sa $o om. #o en'e " !eta "a'e 'a$u to&lotu. 8e u&ot ebl'a!a'te g ane $o'e su le0ale is&o" o&alog li%3a 'e su one !e3 t ule i lo%e go e. -u!o " !o i su!e g ane, na a!no, na'bol'e go e. F !a $o'a la$o go e su4 'a!o , b e/a, h ast, g ab, c !ena bu$!a, /im/elen i beli glog. Fa &lamen ne bi bio !eli$i i "a ne biste esto lo0ili !at u, na'bol'e 'e u n'u sta!l'ati "ebele bal!ane ili &an'e!e. P0*P0-M)N/- 50)N#a"a smo us&e%no /alo0ili !at u i na& a!ili ogn'i%te, mo0emo i "a s& emimo ne%to /a h anu. -& eman'e h ane u & i o"i na'e%3e /ahte!a im& o!i/aci'u $ao i i/u/etno "ob o &o/na!an'e 'esti!ih ! sta4 $a$o bil'a$a ta$o i 0i!otin'a.; +ato 'e o!a oblast sama &o sebi & e!i%e obimna i & ela/i namenu o!og & i uni$a, ali 3u o!"e "ati ne$e o&%te na&omene $ao i ne$e $o isne sa!ete $o'i !am mogu &omo3i u slua'u nu0"e. )" o$o 300 000 ! sta "i!l'ih bil'a$a, !i%e o" &olo!ine se mo0e 'esti. #oliine "i!l'ih bil'a$a i 0i!otin'a $o'e se mogu na3i, $a$o &o ! emenu ta$o i &o ! stama, !eoma su a/liite. )tu"a &ot eba "a se esto s& ema'u 'ela $ombino!ana o" ne$oli$o a/liitih ! sta. +a $ulina s$e &ot ebe u/ima'u se iste $oliine "i!l'ih 'esti!ih bil'a$a $ao i $a"a se 'elo s& ema o" ga'enih ! tnih bil'a$a. (eoma 'e /naa'no "a su "i!l'e &o! 3ne bil'$e i salate a$ i bogati'e u !itaminima nego $ulti!isane bil'$e. 1o%to bil'e to$om sta en'a &osta'e s!e bogati'e celulo/om <otu"a i man'e s!a l'i!o= i s!e !i%e go $o, /a ish anu t eba u&ot ebl'a!ati & !enst!eno mla"e bil'$e. 8a'soni'e i na''esti!i'e 'e mla"o bil'e u & ole3e, ili no!i i/bo'ci $o'i i/bi'a'u u 'esen. 2 leto mla"o bil'e t eba t a0iti &o !la0nim i seno!itim mestima. Ko ina se "one$le u$lan'a ta$o %to se to$om $u!an'a o"bacu'e & !a !o"a. 8e$e bil'$e mogu "a se 'e"u i si o!e <salate, !o3e=, ime se obe/be5u'e !i%e !itamina i mine ala. 9e5utim bil'e 'e &o & a!ilu me$%e, s!a l'i!i'e i u$usni'e $a"a se $u!a. ( eme $u!an'a /a!isi o" toga "a li 'e u&ot ebl'eno samo mla"o li%3e, o"nosno bil'$e, ili isto to u &oo"ma$lo' !egitaci'i. 2 " ugom slua'u $u!an'e 'e ne%to "u0e i & obom t eba ustano!iti "a li 'e /a! %eno. #u!an'e &o! 3a obino t a'e o$o 15B30min. #a"a se $u!a &o! 3e & !a !o"a se obino o"bacu'e. #a"a 'e bil'e go $o, o"bacu'u se i "!e !o"e. 7ma'te na umu "a 'e meso "i!l'ih 0i!otin'a t! 5e o" mesa "oma3ih 0i!otin'a. 8a''e"nosta!ni'a 'ela $o'a mo0e s!a$o s& emiti su a/ne su&e, o be, salateC +a to su !am &ot ebni listo!i 'esti!ih bil'a$a ili n'iho!e bobice <$o& i!a, &a& at, %i&a$, $u&inaC=. 8abe ete, isec$ate, sta!ite u ! elu !o"u i s$u!ate. 1o &ot ebi "o"a'te ne$u /ains$u bil'$u ili malo soli.

6ta s!e mo0ete 'esti u & i o"iA +aista &uno toga, a e!o %ta se na'e%3e $o isti4 'esti!e bil'$e, &eu $e, &otoni a$o!i, &u0e!i, 0abe, ibe, %$ol'$e, /mi'e, gu%te i, $o n'ae, s$a$a!ci, &tice, &ti'a 'a'a, s!e ! ste "i!l'aiC 2 $ a'n'o' nu0"i mo0ete $o istiti m a!l'a 'a'a a ta$o5e i c !e $o'e na5ete &o" $o om " !eta. 2 mnogim /eml'ama <na oito na Fale$om isto$u= se mnoge o" o!ih st!a i a"o 'e"u i smat a'u /a s&eci'alitete. ( lo se 'e"nosta!no s& ema'u4 o&e ete ih o" mehani$ih neisto3a </eml'eC=, le&o oce"ite o" !o"e, i & 0ite u ul'u ili masti. -$a$a!ci se s& ema'u na isti nain. +bog i/u/etnog /naa'a i /bog mogu3nosti 'e"nosta!ne i la$e & i& eme, "a3u i &a u&utsta!a /a s& eman'e a'a i hleba.

Priprema aja +a & i& eman'e a'a /a 'e"nu osobu &ot ebno 'e o$o 50g s!e0e </elene= ili 5B10g su%ene a'ne si o!ine i 0,5l !o"e. -!e0a a'na si o!ina se sta!i u !o"u $o'a ! i <$l'ua=, su" se &o$lo&i i s$ine sa !at e, &a osta!i "a sto'i 5B10min i na $ a'u & oce"i. -asu%ena a'na si o!ina se sta!i u $l'ualu !o"u, $u!a o$o 5min i te$ on"a s$ine sa !at e i & oce"i. 6i&a$ i " ugi !o3ni &lo"o!i se $u!a'u "o 10min <malo "u0e=. Da' o" %i&$a 3e !am biti bogati'i !itaminom M a$o se &osle $u!an'a osta!i "a sto'i 'o% 30B 60min &a te$ on"a oce"i. Da' se /asla5u'e %e3e om, ma mela"om, !o3nim si u&om, saha inom it". E$o toga nemate & i uci 'a$o 'e $o isno &iti i go a$ a'. #o'e su to a'ne si o!ine t'. a'ne bil'$eA -&isa$ 'e sle"e3i4 $le$a, 0uta /e'a soca, $u&ina, %ums$a 'ago"a, gus'a t a!a, &et o!ac, "i!l'e u0e, 'agli$a, matin'a$, ! anilo!a t a!a, ma'ina "u%ica, nana, mo!a ni $a3un.

Vitaminski napi&i 2 & i o"i su nam ba% /bog os$u"ne ish ane o!a$!i na&ici !i%e nego &ot ebni. 1 i& ema'u se o" a'nih si o!ina, u !i"u a'e!a. #a" se a' &usti "a o"sto'i & e ce5en'a, sa" 0a3e !i%e !itamina M. 8e & e&o uu'e se i&a$ "a sto'i "u0e o" 'e"nog sata, 'e se &osle tog ! emena usle" a/g a5i!an'a sman'u'e sa" 0a' !itamina. 7ma'te u !i"u "a ne$e a'ne si o!ine & i "u0em sta'an'u "a'u !eoma 'a$e i go $e a'e!e, &a nisu /a & i& emu !itamins$ih na&ita$a. (eoma bogati i "ob i !itamins$i na&ici se s& ema'u o" iglica etina a. 7glice mla"ih i/"ana$a t eba ot$inuti sa g anica i sta!iti u $l'ualu !o"u na 2B3min "a bi se s$inuli !o%tani slo' i smolaste mate i'e. +atim se i/!a"e, isitne i sta!e u su" sa t i &uta !e3om $oliinom hla"ne !o"e. )sta!e "a sto'e 1B2 asa i on"a oce"e <$ o/ ga/u i sl.=. 8a&ita$ se /asla"i. Ie"na a%a o!og na&it$a obe/be5u'e "ne!nu &ot ebu /a !itaminom M. 8a&ita$ se u "ob o &o$lo&l'enom i tamnom su"u mo0e u!ati "o 2 "ana.

9o0e se na& a!iti i $oncent at !itamins$og na&it$a4 tu 'e"no' isto' !o"i e$st ahu'u se t i &a ti'e iglica, e$st at sta!i u su" sa u0im ot!o om <man'i & istu& $iseoni$a= i /ag e!an'em u&a i "o $on/istenci'e si u&a, &a se ohla"i. Fa bi se i/bist io, ohla5enom $oncent atu t eba "o"ati belance <1 $oma" na 3B4l e$st ata=, "ob o ga i/me%ati, /ag e'ati "a se belance /g u%a, a /atim osta!iti "a s&a"ne talog. >ist u tenost o"liti i & oce"iti $ o/ &latno. >ista $oncent at se on"a u&a i u su"u sa us$im ot!o om "o $on/istenci'e gu%3eg si u&a. )!a$o & i& eml'en $oncent at se mo0e u!ati i "o go"inu "ana u tamno' i "ob o /at!o eno' &osu"i. Fo!ol'no 'e u/eti 'e"nu $a@enu $a%iicu "ne!no "a bi se obe/be"ile "ne!ne &ot ebe /a !itaminom M. )!a$!i $oncent ati & a!e se o" e$st ata "obi'enog 24Baso!nim sta'an'em u /a$isel'eno' !o"i li%3a li&e, b e/e, luce $e i sl.

Pripremanje 6leba -!i /namo "a se hleba s& ema o" &%eninog b a%na, ali u$oli$o nemamo "o!ol'ne $oliine mo0e se u&ot ebiti a0eno, 'emeno i $u$u u/no b a%no, $ om&i , 0i , "i!l'e $ u%$e, me$in'e, /latan i " uge hlebne si o!ine. 2obia'eno 'e "a se &%eninom b a%nu "o"a'e o$o 10N o!ih si o!ina, a u slua'u os$u"ice i !i%e. 1ogau mo0ete s& emiti na sle"e3i nain4 u & ose'ano b a%no se "o"a &osol'ena !o"a i /amesi testo. - a/me a me%an'a 'e u o"nosu 100460, /a!isno o" ! ste i $!aliteta b a%na. 1 i me%an'u t eba "o"ati malo $!asca, a$o ga ima. 2me%eno testo sto'i 15B 30 minuta, &a se &ogaa i/!a"i, osta!i "a sto'i o$o 15min i &otom o&et &ee 'o% 45B 50min. +a &een'e hleba u & i o"i $o iste se &ol's$e hlebne &e3i $o'e se i/ a5u'u o" $ol'a, gline, /eml'e i cigle ali one se o!"e ne3e a/mat ati. 9e5utim, ma $a$o sme%no /!ualo, hleb mo0ete is&e3i i be/ &e3nice. Fa3u !am ne$oli$o & ime a, &a is$o istite ona' $o'i !am na'!i%e o"go!a a. 1 !i & oblem sa $o'im se mo0ete sus esti 'e4 g"e /amesiti b a%no a$o nemate o"go!a a'u3u &osu"uA; 9o0"a ste /abo a!ili "a u ancu imate ist &e%$i A 8a &e%$i t eba si&ati gomilu b a%na u obli$u $u&e, na& a!iti u n'o' u"ubl'en'e i tamo si&ati so i !o"u. 1olagano /amesite testo. )" testa na& a!ite tan$e "uga$e !e$ne, oba!i'te ih s&i alno o$o %ta&o!a sa $o'ih ste s$inuli $o u. 6ta&o!e &obo"ite o$o & i& eml'enog 0a a, &o! emeno o$ e3ite i sae$a'te "a se testo is&ee. *leb mo0e "a se is&ee i na a!nom $amenu. 2 tom slua'u ima'te na umu "a !e$na mo a biti s&l'o%tena. (a0no 'e i "a $amen bu"e %to tan'i. ,esto mo0ete obli$o!ati i u !i"u &ogaica. -i o!e &ogaice se nani0u na &ogo"an %ta& i on"a &e$u.

Praktini saveti #a$o b /o a/luiti 'esti!o o" ne'esti!og bil'aA; E$o bil'$a lui mleastu tenost <i/u/eta$ su $o& i!e i maslaa$= i nag i/a $o0u, ni'e /a 'elo, $ao ni bil'$e 'a$og mi isa. K icnite malo list ili stabl'i$u. 2$oli$o ?s$u&l'a'u usta? B nisu /a 'elo. 9o0ete 'esti bil'e $o'e 'e"u i &tice i 0i!otin'e, 'e ono ni'e ot o!no.

#a"a 0elite ne%to "a is&eete <meso, ibu i sl=, u!i'te h anu u aluB@oli'u i &ecite u ! elom &e&elu ili 0a u. ,a$o 3ete ibu is&e3i /a 15min <&o 7B8min sa s!a$e st ane= a meso /a o$o 40min. E$o nemate ni$a$!u &osu"u, &oslu0ite se aluB@oli'om i na& a!ite su" $a$a! 0elite. Ribu <&ile, /ec i sl= oba!i'te mo$ om glinom i sta!ite u 0a . 1osle &ola sata is&eena glina se as&u$ne i 'elo 'e goto!o. 8a'!e3i "eo $ l'u%ti ili &e 'a osta'e u glini. 9eso mo0e "a se oba!i'e slo'em !la0nog &a&i a <ne no!ins$og= i &o$ i'e sa &uno 0a a ta$o "a "o n'ega ne "o&i e !a/"uh. 1osle $ a3eg ! emena &een'e 'e goto!o. -!e %to &eete &ecite na 0a u, ni$a$o na !at i. 8a & i& eml'enim %ta&o!ima mo0ete nani/ati $obasicu, slaninu, &a& i$u, lu$, i &e3i. 8a &o!e3i a0an' mo0ete <ta$o5e na 0a u= &e3i i $o$o%$u, /eca, ibu, &ticuC 8a samom 0a u 'a$o le&o mo0ete is&e3i $ om&i ili mla"e $li&o!e $u$u u/a. 7/"ubl'ena &olo!ina $ om&i a mo0e "a &oslu0i $ao &osu"a /a $u!an'e 'a'a. #o a o" hleba na 'a$o /ag e'anom $amenu mo0e "a &oslu0i $ao tigan' /a &een'e 'a'a na o$o.

7uvanje 6rane Fa bi se h ana mogla $o istiti "u0e ! emena, t eba 'e ne$a$o sau!ati. ,o se na'e%3e i na''e"nosta!ni'e &osti0e a/liitim nainima su%en'a. >il'$e se u!a'u su%en'em na !a/"uhu <& oma'i=. -unce %tetni, ali i to 'e bol'e nego ni$a$o. 1eu $e se & !enst!eno su%e na suncu. 9ogu se su%iti na !a/"uhu, $ao i u su%nicama. ,a"a se i/la0u samo to&lom !a/"uhu a ne i "imu. )su%ene &eu $e se sta!l'a'u u $o &e, san"u$e i ! e3e, i u!a'u na & o!et enom i su!om mestu. 9eso se na'& osti'e u!a su%en'em na !a/"uhu. #a a$te istino 'e to "a se meso on"a mo a oistiti o" $osti, ise3i na tan$e listo!e "ebl'ine "o 2cm, &osoliti sa obe st ane i obesiti na "ob o & o!et a!anom mestu. )!a$o osu%eno meso mo0e "a se u!a $ a3e ! eme. 9eso se sigu ni'e i t a'ni'e $on/e !i%e "iml'en'em u &u%nicama, u/ & etho"no salamu en'e <u!an'em u slano' !o"i=.

Riba se ta$o5e su%i na !a/"uhu <$ at$o ono= ili na "imu <"ugo ono e%en'e=. E$o se su%i na !a/"uhu <$ao i meso=, on"a to t a'e s$o o 5 &uta "u0e nego a$o se su%i "iml'en'em. E$o se su%i na !a/"uhu to t a'e i "o 15 "ana, a "iml'en'e ibe 'e goto!o &osle 2B3 "ana. 8ami nice u & i o"i mo0ete sau!ati i a$o ih "ob o /at!o ite u na'lon $esi. ,a$o ne mi i%u i /a%ti3ene su o" a/nih inse$ata. 7stu tu $esu <ne sme "a & o&u%ta !o"u= mo0ete sta!iti u &oto$ i sau!ati nami nice &a "ana, a & i tome ih a$ i ohla"iti. 9o0ete is$o&ati u&u u /eml'i <bol'i 'e e@e$at a$o 'e 'o% oblo0ite &loastim $amenom= $o'u 3ete &o$lo&iti g anicama i li%3em B ta$o 3ete "obiti @ i0i"e .

Jednostavni prirodni hladnjak

(o"ite auna "a !am 'e h ana "ob o /at!o ena <tegle, @la%e, $uti'e=, "a ne o"a'e mi ise. )t&at$e baca'te "al'e o" logo a, na 'e"nom mestu. 8a'bol'e 'e "a is$o&ate u&u i "a 'e $asni'e /at &ate. 8e a/g a"i!e mate i'ale <sta$lo, gumu, &lasti$u, na'lon...= ne baca'te u & i o"u i ne osta!l'a'te ih /a sobom; +mi'e &ogoto!u la$o osete mlene & oi/!o"e <mle$o, si , 'a'a= i o&se"a3e !as ne&lani ano. +ato !o"ite auna ne samo $a$o u!ate h anu !e3 i g"e bacate ostat$e.

(ako o6laditi. #o ne bi &o0eleo "a u ! elom "anu neg"e u & i o"i ohla"i !o"u, lubenicu ili ne%to slinoA G!o $a$o 3ete na& a!iti na''e"nosta!ni'i & i o"ni @ i0i"e 4 is$o&a'te u&u u /eml'i <e@e$at 'e !e3i a$o 'e 'o% oblo0ite &loastim $amenom= i &o$lo&ite 'e g anicama i li%3em, $ao %to 'e & i$a/ano na slici. Io% 'e"an /animl'i! nain4 is$o&a'te u&u u /eml'i i tu sta!ite ono %to 0elite "a ohla"ite. 1otom u&u & e$ i'te /eml'om u slo'u "ebl'ine 20B30cm, ali ne & a!ite $ tin'a$ nego nat &ani slo' &o a!na'te sa te enom. 7/na" /a$o&ane, ecimo lubenice, nalo0ite !at u. 8e t eba "a bu"e 'a$a, !e3 samo "a tiho tin'a. +a satB"!a a/g nite !at u i is$o&a'te !a%u lubenicu. 1o/na!aoci @i/i$e /na3e "a ob'asne /a%to se lubenica ta$o le&o ohla"ilaC #ao & i o"ni hla"n'a$ !am mogu &oslu0iti hla"ni &otoci ili buna i, ali sa na&omenom "a ono %to hla"ite ni$a"a ne mo0e biti hla"ni'e o" tem&e atu e !o"e u $o'u &ota&ate nami nice. V !) U P0*0 !* (o"a 'e & !a i na'!a0ni'a o!e$o!a &ot eba. >e/ h ane o!e$ mo0e i/" 0ati & oseno "o 26 "ana <a$o & i tom t o%i !o"u=, a be/ !o"e samo &a "ana <na'!i%e 7=. (o"a

sain'a!a o$o 70N na%e telesne te0ine, a gubimo 'e 'a$o b /o i 'a$o esto <mo$ en'em, i/metom, /no'en'em, "isan'emC=. 2$oli$o se o!a' gubita$ ne na"o$na5u'e "ola/i "o "ehi" aci'e, isu%i!an'a $o0e, naglog gubl'en'a telesne te0ine i u $ a'n'em sta"i'umu, sm ti. Fa bismo %to acionalni'e t o%ili !o"u mo amo /nati "a su o!e$o!e &ot ebe /a n'om a/liite u /a!isnosti o" go"i%n'ih "oba <tem&e atu e= i @i/i$e a$ti!nosti. 6to su s&ol'a%n'e tem&e atu e !e3e i %to 'e @i/i$a a$ti!nost !e3a to su i &ot ebe /a !o"om !e3e. .a$o /a$l'uu'emo "a a$o se"imo u hla"o!ini, a$o mi u'emo i ne i/la0emo se @i/i$im a$ti!nostima on"a su i &ot ebe /a !o"om mnogo man'e. 2$oli$o su u uslo!ima ne"ostat$a !o"e ne$e @i/i$e a$ti!nosti neo&ho"ne on"a ih t eba & ebaciti u no3ne sate B "an'u o"ma amo a no3u a"imo. G!o o&%tih na&omena $a$o se t eba &ona%ati u uslo!ima $a"a nemamo "o!ol'no !o"e na as&olagan'u4 !o"u &iti u &e io"inim a/macima, u man'im $oliinama i &ola$o, /a" 0a!a'u3i 'e %to "u0e u ustimaO sman'iti i/lui!an'e !o"e i/ o gani/ma4 i/bega!ati sunce i @i/i$u a$ti!nost <$ etati se i a"iti samo no3u=O i/bega!ati h anu bogatu belane!inama <meso i sl.= i 'ae /ain'enu <l'uto, slano= a u/imati h anu bogatu ugl'enim hi" atima i sone nami nice <!o3eC=O i/bega!ati &u%en'e, "isan'e na usta i a/go!o , a i/a/i!ati luen'e &l'u!a$e 0!a$an'em ne$og & e"meta <"ugme, %l'una$, 0!a$a3a gumaC=

Pronalaenje vode 2 & i o"i ni'e ta$o te%$o & ona3i !o"u $a$o bi ste na & !i &ogle" &omislili. 2$oli$o &lani ate bo a!a$ u & i o"i on"a 3e s!a$a$o &omo3i "a se o te enu $o'i 3ete &osetiti in@o mi%ete $o" onih $o'i su na tom mestu !e3 bo a!ili, sa naglas$om na &itan'e ?g"e se nala/i !o"aA?. 9o0ete naba!iti i to&og a@s$e $a te sa obele0enim i/!o ima, a mo0ete se in@o misati i na licu mesta o" lo$alnog stano!ni%t!a. 2$oli$o s!ega o!oga nema on"a !am o&et & eosta'e im& o!i/aci'a. 2 &ot a/i /a !o"om ima'te sle"e3e na umu4 atmos@e s$e !o"e <$i%a, oto&l'eni snegC= u&i'a'u se u /eml'i%te i usle" ne& o&usnih slo'e!a, te$u u & a!cu nagiba tla i i/bi'a na ne$im mestima & a!e3i i/!o e. )ni su obino na &a"inama, 'a ugama, obo"ima "olina, tamo g"e ima " !e3a i bil'a $o'e t a0i mnogo !lage <! ba, t s$a, %a%aC=, tamo g"e 'e bil'e !i%e /eleno i g"e 'e !egetaci'a bu'naO /na$ &o"/emnih !o"a su !la0na /eml'a, t ago!i $o'i &o$a/u'u "a su tu $o&ale 0i!otin'e, ili mesto i/na" $oga leb"e mu%ice. 8a ta$!im mestima 'e sigu no ne"a!no bilo !o"e, ili 'e &a$ !o"a bli/u &o! %ine. (o"a mo0e "a se na5e i u $o itima &oto$a i e$a $o'e & esu%e u leto, ta$o %to se $o ito $o&a u/ i!icu i/boenih o$u$a. na $ a%$om te enu !o"u t eba t a0iti u &e3inama, ! taama i sl. na &lanins$om te enu, u u!alama i 'a ugama o$ enutim & ema se!e u i /a%ti3enim o" sunca, "ugo se mo0e /a" 0ati snegO

$i%nica i sneg mogu o"lino &oslu0iti, i /na'te "a se oni /aga"e te$ $a"a "o5u u "o"i sa ob'e$tima na /eml'i. 7/u/etno u slua'u ata i R>* "e'sta!a, mogu se /aga"iti 'o% u !a/"uhu.

1 i s!emu o!ome st ogo !o"ite auna "a !o"a ne bu"e higi'ens$i neis& a!na </aga5ena= 'e mo0e "o3i "o toga "a se /a a/ite i a/bolite. 8emo'te &iti usta'alu !o"u ili mutnu !o"u <ma"a ni bist ina ne ga antu'e "a 'e !o"a is& a!na /a &i3e=. 8eis& a!nu ili sumn'i!u !o"u & e u&ot ebe oba!e/no "e/in@e$u'te. G!o ne$oli$o naina "a to u a"ite4

1. na''e"nosta!ni'e "e/in@i$o!an'e 'e $u!an'em <"a !o"a ! i= u t a'an'u o"

na'man'e 10 min.

2. tabletama /a "e/in@e$ci'u !o"e <1antoci", *alami" i " .=. 2 bist u !o"u se

3.

4.

sta!l'a 'e"na tableta na lita !o"e, a a$o 'e !o"a obo'ena o"nosno mutna sta!ite "!e tablete. (o"a se "ob o & omu3$a, tablete mo a'u &ot&uno "a se ast!o e, i &osle &ola asa o!a$!a !o"a mo0e "a se &i'e. hlo nim $ eom : u o"nosu 0,5g na 100l !o"e. 1ostu&a$4 hlo ni $ e se & !o ast!o i &a on"a si&a u !o"u i "ob o & ome%a. 1osle &ola asa !o"a se mo0e &iti a$o se & i tom ose3a mi is hlo a <"o$a/ "a 'e "ob o "e/in@e$o!ana=. E$o mi isa nema, &ona!l'a se hlo isan'e "o"a!an'em 'o% 0,5g hlo nog $ ea. 'o"nom tin$tu om : sta!l'an'em 6B7 $a&i na 'e"an lita !o"e, $o'a se /atim "ob o & omu3$a, osta!i "a sto'i &ola asa, &a te$ on"a &i'e.

!obijanje vode (o"u /a &i3e mo0emo 'e"nosta!no i ! lo la$o "obiti o" atmos@e s$e !o"e $o'a se 'a!l'a u ne$oli$o obli$a. 8a be/!o"nim te enima i u &lanins$im & e"elima mogu se u&ot ebiti $i%nica, sneg i le". #i%nica se na im& o!i/o!ani nain sa$u&l'a sa as& ot tih ce a"a, %ato s$ih $ ila ili bilo $og " ugog ne& omoi!og mate i'ala, ta$o %to se o"!o"i u &osu"e ili is$o&anu 'amu i'e smo /i"o!e & e toga oblo0ili ne& o&usnim mate i'alom <glina, na'lonC=. #ao sabi na &o! %ina mo0e nam &oslu0iti i obino &latno, 'e $a"a se nato&i !o"om $a&i $li/e &o n'ego!o' &o! %ini isto $ao "a 'e o" ne& omoi!og mate i'ala. -neg 'e na'bol'e oto&iti i $o istiti ta$o "obi'enu !o"u. 2 ne"ostat$u go i!a /a to&l'en'e, sneg se mo0e to&iti na suncu ili ta$o %to se sta!i u bi"on, utu icu, na'lon $esu i on"a &o" o"e3u, "a bi ga oto&ila tem&e atu a tela. E$o se 0e5 gasi neoto&l'enim snegom, bol'e 'e & !o na& a!iti g u"!u 'e si o!i sneg ne gasi 0e5 ba% e@i$asno. 2!e$ & !o s$inite go n'i slo' <$o u= i u/ima'te ona' sneg $o'i se nala/i is&o". 7sto ta$o &a/ite "a ne u/imate slo' snega $o'i 'e na /eml'i 'e i &o! %ins$i i na'ni0i slo'e!i mogu "a bu"u /aga5eni. 8i'e & e&o ul'i!o "a se 'e"e sneg $a"a smo /ag e'ani, umo ni ili $a"a nam 'e hla"no, 'e to "o"atno sni0a!a telesnu tem&e atu u. .e" 'e mnogo e$onomini'i /a "obi'an'e !o"e 'e se /a "obi'an'e iste $oliine !o"e t o%i u&ola man'e go i!a. #ao i $o" snega !o"ite auna $o'i le" u/imate /a to&l'en'e4 ne$a to bu"e sa onih mesta $o'a su ista, o"nosno ne$a le" bu"e $ istalno & o/i an. .e" $o'i 'e taman, ima & l'a!u bo'u i sasto'$e /eml'e ili &es$a nemo'te $o istiti /a "obi'an'e &it$e !o"e.

Rosa u $ a'n'o' nu0"i mo0e "a &oslu0i /a ga%en'e 0e5i. +a n'eno sa$u&l'an'e mogu "a &oslu0e hla"ne metalne &o! %ine ili hla"no $amen'e <naslagano u !i"u &i ami"e= na $o'ima se $on"e/u'e !o"ena &a a. Rosu t eba s$u&l'ati & e i/las$a sunca, 'e ! lo b /o is&a i. 9o s$a !o"a mo0e &oslu0iti /a "obi'an'e !o"e /a &i3e. -lanu mo s$u !o"u ni$a"a nemo'te &iti 'e osim %to &o'aa!a 0e5, i/a/i!a i &o'aano i/lui!an'e telesnih tenosti. 1i'a3a !o"a se i/ mo s$e !o"e na im& o!i/o!ani nain "obi'a obinom "estilaci'om4 mo s$u !o"u /ag e!amo na suncu ili na !at i, a "obi'ena &a a se $on"en/u'e u !o"u oslobi5enu soli <s$u&l'amo 'e na ne$i o" !e3 na!e"enih naina=. 2 hla"ne "ane, mo s$u !o"u /ah!atimo u su" i osta!imo "a sm /ne. -lat$a !o"a se & !o sm /ne, a so se $oncent i%e u s e"ini $ao ne$a 0it$a masa. )!u masu o"st animo, a & eostali le" oto&imo i "obi'enu !o"u $o istimo /a &i3e.

!obijanje vode iz biljaka )!o 'e ! lo e@i$asan nain "obi'an'a !o"e /a &i3e 'e !am ne t eba s$o o ni$a$a! &oseban alat ili & ibo . -!e0e !o3e sa" 0i i "o 90N !o"e. Ie"nosta!nim ce5en'em sonih &lo"o!a, listo!a i 'esti!ih bil'a$a mo0emo "obiti so$ /a ga%en'e 0e5i. 8e$e bil'$e su !eoma sone <u!a $u3a, 'a i3, $isel'a$, /e'a soca= &a gase 0e5 $a"a se 'e"u & esne, be/ & etho"nog ce5en'a. 1 !e "!e &omenute bil'$e su &osebno !a0ne 'e astu na steno!itim te enima, g"e obino !la"a os$u"ica !o"e. -o$ se mo0e "obiti i i/ stabala &o'e"inih ! sta bil'a$a. 8a'&ogo"ni'e su b e/e, &ol's$i b est, &lanins$i b est, go s$i ili mleni 'a!o . )!o 'e i&a$ og anieno go"i%n'im "obom 'e so$ i/ b e/e se mo0e "obiti u $ at$om &e io"u o" &oet$a a& ila "o &olo!ine ma'a, a o" b esta i 'a!o a o" &olo!ine ma ta "o $ a'a a& ila. +nai samo u & ole3e, &a ima'te to na umu. (o"a ili so$ se i/ stabla i/!lae 'e"nosta!no4 na !isini "o 1m o" /eml'e i/bu%imo u&u %i ine 1,5cm <%ilom, % a@cige om, no0emC= i "ubine 3B4cm. Ru&a t eba "a 'e blago nagnuta a"i la$%eg otican'a !o"e. Ru&u "ob o /ae&imo <u n'u se sa"a s$u&l'a !o"a= ili sta!imo ne$u ce!icu <mo0e i o" ne$e bil'$e=, i is&o" sta!imo su" u $o'i 3e "a $a&l'e so$. E$o 'e stablo !e3eg obima o" 30cm, mo0ete i/bu%iti i t i u&e. +a 24 asa se o!a$o mo0e s$u&iti i "o 1l so$a <i/ b esta ili 'a!o a= a i/ b e/e na &oet$u se/one "o 7l, a na $ a'u o$o 3l so$a "ne!no. -as!im "o!ol'no. (ino!a lo/a ta$o5e mo0e biti "oba i/!o !o"e. ,enost se "obi'a ta$o %to /aseemo lo/u %to 'e mogu3e !i%e a "ole 'e & eseemo %to bli0e /eml'i, &a se osta!i "a so$ $a&l'e u &osu"u ili "i e$tno u usta. 8*M9(* U9: V* +bog nis$ih tem&e atu a, sne0nog &o$ i!aa i ! lo malo bil'a$a, to$om /ime su uslo!i /a & e0i!l'a!an'e i bo a!a$ u & i o"i 'o% te0i. 9e5utim, to ne s& ea!a & a!e /al'ubl'eni$e "a bo a!e na &laninama i u0i!a'u u a ima i o!og go"i%n'eg "oba. 1o e" le&ote $o'u nam & i o"a i/"a%no nu"i i u /ims$im mesecima, mo amo /nati "a ! eba'u i o" e5ene o&asnosti4 mo0e nam se "esiti "a /alutamo, "a se &o$!asimo, sm /nemo, "a nas /ate$ne me3a!a i ne! emeC

-$o o s!a$e /ime $o" nas &one$o st a"a /ato %to ni'e us&eo "a se sna5e $a"a 'e ostao u sne0nim nametima, be/ mogu3nosti "a se & obi'e "o na'bli0eg nasel'enog mesta ili &lanins$e $u3ice. (e3ina st a"alih 'e mogla "a se s&ase, samo "a su is$o&ali /a$lon u snegu i sae$ali "a me3a!a & estane. (e3i "eo na%e /eml'e 'e is& esecan &laninama na $o'ima /ima &oin'e !e3 u o$tob u i t a'e "o ma'a <&unih 6 meseci=. ,o ! eme, & ema uslo!ima bo a!$a u & i o"i, mo0emo &o"eliti na t i &e io"a4

1. )" o$tob a "o $ a'a "ecemb a4 &e io" $a"a &oin'e "a &a"a sneg. E & !i sneg
'e ! lo !a0an /a stabilnost sne0nog &o$ i!aa, &osebno na st mim &a"inama. E$o sneg &a"a & i tem&e atu i o" o$o nula ste&eni, on"a se on le&i /a !e3 ohla5enu /eml'u. E$o 'e tem&e atu a is&o" nule sneg 'e ast esit, &a 'e ta"a i sne0ni &o$ i!a nestabilan. )" 'anua a i "o $ a'a @eb ua a. 2 to ! eme, na oito u !i%im $ a'e!ima, ima man'e &a"a!ina a ! eme 'e stabilno i le&o. ,o 'e na&o!ol'ni'i &e io" /a bo a!a$ u & i o"i /imi. )" ma ta "o ma'a. #a a$te isti$a 'e & omenl'i!o ! eme. ,em&e atu a &ola$o aste a sne0ni &o$ i!a 'e nestabilan. 2 &laninama se i/nena"a 'a!l'a'u sne0ne la!ine, $o'e mogu "a bu"u !eoma o&asne.

2. 3.

9ne# i nje#ove osobine 1o e" go e na!e"enog !al'a 'o% &o/na!ati ! ste snega i n'iho!e osobine. Novi sneg & e&o/na'emo &o tome %to 'e me$, su! $a"a 'e hla"no, i mo$a $a"a 'e tem&e atu a i/na" nule. 8o!i sneg 'e na st mim &a"inama nestabilan. *tari sneg nasta'e &o" "e'st!om tem&e atu e, is&a a!an'a, slegan'a &o" so&st!enim & itis$om i & e$ istali/aci'e. 7 "o$ no!i sneg mo0e biti & %e3i, nabi'en i !la0an, sta i sneg 'e / nast i $o ast. 0ranasti sneg &a"a & i !eoma nis$im tem&e atu ama. ,o su u st!a i sitni, igliasti $ istali le"a. E$o & i tome "u!a 'a$ !eta , $ istali & a%nastog snega u"a a'u u lice i nanose bol st!a a'u3i anice. +ato 'e ta"a & e&o ul'i!o nositi i /a%titine naoa e. *ipski sneg <& %i3= &a"a & i ne%to !i%o' tem&e atu i, ali ne !i%o' o" nula ste&eni. # istali su mu !e3i nego $o" & a%nastog snega. Nabijeni sneg nasta'e /bog sna0nog !et a. 8a i/gle" 'e !eoma $om&a$tan. #a"a na &a"inama is&o" nabi'enog snega ima slo' me$og snega, mo0e la$o "o3i "o sne0ne la!ine. 7nae, &o! %ine nabi'enog snega & e&o/na'u se &o t! "o' $o i i ne%to tamni'o' bo'i. /lani sneg &a"a & i tem&e atu i !i%o' o" nula ste&eni. -ne0ni $ istali su !eli$i i esto se s&a'a'u u $ u&ne &ahul'ice. (la0ni sneg se & e&o/na'e i &o tome %to se o" n'ega la$o & a!e g u"!e, &o n'emu se te%$o $ e3e i on se le&i /a s$i'e, saonice i $ &l'e.

(retanje +imi u &laninama $ etan'e mo a biti lagano, & a!ilno, %te"l'i!o i o"me eno, u & a!ilno' s a/me i sa nagibom /eml'i%ta $o'e t eba sa!la"ati, i u ha moni'i sa "isan'em i a"om s ca B "a$le !a0e ista & a!ila $ao i /a $ etan'e $a"a nema snega.

#o" $ etan'a u/b "o t eba i/bega!ati & eice ia$o 3e !am se initi "a ta$o s$ a3u'ete &ut i "obi'ate u ! emenu. 8e smete /abo a!iti "a 'e ste&en nagiba na $on's$im, $o/'im i &e%a$im sta/ama "ob o & a aunat i "ugim is$ust!om & ola/ni$a &ot! 5en, te ih se & i $ etan'u t eba i " 0ati. 2 & oti!nom "ola/i "o b /og i ne&ot ebnog & ema an'a. 1 i sila0en'u ni/b "o, na man'im st mim &a"inama, $o a$ se mo0e ub /ati. 8a /eml'i%tu sa me$anim tlom, na snegu i, sitnom %l'un$u, sila/ite "u0im $o a$om. +a $ etan'e &o "ubo$om snegu $o istite $ &l'e 'e ta$o ne3ete & o&a"ati u sneg i asi&ati snagu. E$o nemate $ &l'e mo0ete ih i sami na& a!iti o" & u3a i g an'a.

*mprovizovana sklonita +imi 'e u &lanins$im & e"elima $lima ! lo su o!a. 8o3i su hla"ne i /ato mo ate "a o gani/u'ete ne$o s$loni%te, inae & eti o&asnost o" sm /a!an'a. 2$oli$o niste !ini ?samog a"n'i? ili &a$ nemate "o!ol'no ! emena, mo0ete is$o istiti &lanins$e $olibe, sta'e /a sto$u, amba e, $o%e!e, s$ o!i%ta /a senoC -!e su o!o su!a i "o!ol'no to&la mesta, /a%ti3ena o" !et a i &a"a!ina. 1lanins$a s$loni%ta /a l'u"e i sto$u, &o'ate i baila su g a5eni o" "asa$a, oblica, bal!ana. Fa bi ste ih is$o istili /a bo a!a$ &ot ebno 'e "a ot!o e i %u&l'ine /at!o ite gu0!ama sena ili slame i "a o" istog mate i'ala na& a!ite me$u i "ob o i/olo!anu &ostel'u. 9o0ete is$o istiti %ato s$a $ ila ili 3eba" i na& a!iti o" n'ih "0a$o!e $o'e 3ete na&uniti slamom i ta$o "obiti slama icu na $o'ima se le&o s&a!a. 1 i/emne $on'u%nice ili sta'e, $a"a 'e u n'ima sto$a, & e"sta!l'a'u "oba i/bo 'e 'e u n'ima to&lo. 2 o!a$!im ob'e$tima mo ate biti 'a$o o& e/ni4 ni&o%to ni'e "o/!ol'ena u&ot eba ot!o enog &lamena B $o istite samo s!etlost lam&i. E$o na as&olagan'u nemate !e3 i/g a5ene ob'e$te, na'bol'e 'e "a bi!a$ &ot a0ite u &o%uml'enom "elu. F !e3e %titi o" !et a, ubla0a!a nis$e tem&e atu e. K anice, maho!ina i su!o li%3e omogu3a!a'u u"obni'i bo a!a$O o" n'ih mo0ete "a na& a!ite le0i%te ili u/gla!l'e ili "a ih is$o istite /a !at u. ,e en "i$ti a uslo!e & ilago5a!an'a, &a a$o nemate ni %umu na as&olagan'u &o$u%a'te "a na5ete ne$a s$ o!ita mesta, u & !om e"u ona $o'a su /a$lon'ena o" !et a. 2 tom smislu !am mogu &oslu0iti 'a uge, u&e u /eml'i, obo ena stabla, &e3ineC 7/bega!a'te !la0na &o"no0'a i mesta ne&os e"no u/ &lanins$e &oto$e ili &a"ine g"e &osto'i mogu3nost o" ona. G!o ne$oli$o & ime a $a$o mo0ete sami na& a!iti /a$lon o"nosno bi!a$ $o'i mo0e &oslu0iti i &a "ana4

ivak u vidu bunara : a"i se obino /a 2B3 osobe i to on"a $a"a 'e sneg !iso$ na'man'e 70cm. 1 eni$ bi!a$a 'e o$o 1m, a "ubina "o 1,5m. 1 a!i se $a"a nema "o!ol'no ! emena i $a"a $!alitet snega ne "o&u%ta i/ a"u " ugih ! sta bi!a$a u snegu. Ra"i bol'e i/olaci'e mo0e se &o$ iti s$i'ama i %ato s$im $ ilom & e$o $oga se nabaca sneg. >i!a$ se mo0e i/ a"iti /a t i"eseta$ minuta.

ivak u dubokom snegu <u !i"u o!a= : se i/ a5u'e /a !i%e osoba on"a $a"a 'e sne0ni &o$ i!a "ebeo 2m i !i%e. 8ain i/ a"e 'e slian bi!a$u u !i"u buna a.

0artizanski bivak : i/ a5u'e se o$o stabla etina a s nis$im g anama. 8e$oli$o "on'ih g ana se me5usobno &o!e0e i na n'ih nabaca slo' snega "ebeo 30B35cm. 2nut a%n'ost bi!a$a se oisti o" /eml'e. )!a$!i bi!aci su obino "ob o /a$lon'eni o" !et a, a u n'ima se mo0e /alo0iti i man'a !at a. -lian se bi!a$ mo0e na& a!iti i is&o" s u%ene 'ele.

ivak naslonjen na stenu : & a!i se $a"a 'e mogu3e is$o istiti &o!i'ene, nagnute stene ili man'e &e3ine. 1 a!i se ta$o %to se o"'e"nom &o"i0u s!a t i /i"a slagan'em sne0nih cigli <"imen/i'e 60J50J30cm=. 2la/ se na& a!i u/ samu stenu a /at!a a sne0nim $oc$ama.

Povrede usled 6ladnoe #ao %to smo !e3 e$li, /ima /ahte!a &osebne uslo!e & ilago5a!an'a nis$o' tem&e atu i. E$o se celo telo ili &o'e"ini "elo!i tela su!i%e ashla"e, "ola/i "o o%te3en'a t$i!a. +ato se t eba "ob o <to&lo= oblaiti i /a%tititi o" gubit$a to&lote. Fe'st!u hla"no3e su na'!i%e i/lo0eni ot$ i!eni "elo!i tela4 nos, u%i i b a"a $o'i na'!i%e i st a"a'u. E$o se i"e gologla!, na tem&e atu ama o" :40 ste&eni i ni0im, mo0e "a se "esi "a ot&a"nu u%i a "a se to i ne oseti. 1o"'e"na$o su ug o0eni i u"al'eni "elo!i tela <noge, u$e= 'e ih $ ! te0e /ag e!a. (la0na o"e3a i obu3a &o'aa!a'u "e'st!o hla"no3e. ,esna o"e3a i obu3a ote0a!a'u snab"e!an'e $ !l'u &o'e"inih "elo!a tela &a samim tim i &o!e3a!a'u mogu3nost o%te3en'a t$i!a usle" hla"no3e. Fo o&%teg sm /a!an'a "ola/i $a"a se ashla"i celo telo. -m /nutom se " ema, obu/ima ga ose3a' & i'atne neosetl'i!osti i ne/ainte eso!an 'e $a$o /a sebe ta$o i /a o$olinu. 8'ego!o s ce s!e s&o i'e $uca, i na'/a" stane. 1 !a &omo3 se ogle"a u %to b 0em /ag e!an'u. 2 tom cil'u sm /nuti se mo a "ob o uto&liti i %to & e & eneti u to&lu & osto i'u. 1ot ebni su to&li &o$ i!ai a mo0e se /ag e!ati i te mo@o om, bocom sa to&lom !o"om i /ag e'anim c e&o!ima, ali u!e$ &a0l'i!o, "a se ne st!o e o&e$otine. 6to & e t eba s$inuti mo$ u o"e3u i obu3u i /ameniti 'e su!om. -m /nuti t eba "a &ome a u"o!e, 'e se ta$o bol'e /ag e!a, i "a &i'e to&le na&it$e ali ni$a$o al$ohol. E$o hla"no3a "elu'e 'ae samo na &o'e"ine "elo!e tela ta"a nasta'u a/ne ! ste o%te3en'a t$i!a. ,a$o mogu "a se 'a!e promrzline usle" $ a3eg ili "u0eg i/lagan'a hla"no3i ot$ i!enih "elo!a tela <u%i, nos, & stiC=. Iaa hla"no3a i/a/i!a smrzotine &o'e"inih "elo!a tela. -m /nuti "elo!i tela su beli, hla"ni i neosetl'i!i. #o" te0ih sm /otina se 'a!l'a'u &li$o!i i "ola/i "o oto$a. -!e sm /otine se smat a'u anama i sa n'ima se ta$o i t eba &ostu&ati o"nosno mo a'u se & e!iti /a!o'em a on"a i "o"atno uto&liti. )&asna i %tetna su "!a &ostu&$a sa sm /otinama4 t l'an'e snegom i bu%en'e &li$o!a. ,o "o!o"i "o o%te3en'a $o0e, i/aga5en'a $licama i te%$ih gno'en'a. , l'an'e snegom se mo0e $o istiti samo a"i /ag e!an'a i s& ea!an'a &o'a!e sm /otina, a ni$a"a $a"a sm /otine &osto'e.

1osto'e i " uga o%te3en'a hla"no3om i !lagom $o'a nisu i/a/!ana nis$om tem&e atu om. 8aime, $o" "ugot a'nog bo a!$a u o!o!ima, usle" sta'an'a u !o"i i blatu, be/ mogu3nosti & omene mo$ e o"e3e i obu3e 'a!l'a se o%te3en'e na/!ano ? o!o!s$o sto&alo?. 7sto ta$o se 'a!l'a ?u on'eno sto&alo? $o" b o"olomaca, ili ?&o" ums$o sto&alo? $o" "u0eg /a" 0a!an'a u &o" umima ili s$loni%tima, ecimo /a ! eme bomba "o!an'a. #o" o!ih o%te3en'a 'a!l'a se oto$, neosetl'i!ost i is&ucalost $o0e, a $asni'e mo0e "o3i i "o gno'en'a. 1 !a &omo3 se sasto'i u s$i"an'u mo$ e obu3e i o"e3e, e!entualnom &osta!l'en'u /a!o'a ili na!laen'u su!e obu3e i & eme%tan'u u su!e i to&le & osto i'e. ,a$o5e esta &o'a!a u &laninama $o" neis$usnih 'e o%te3en'e !i"a u obli$u sne0nog sle&ila. )no 'e &osle"ica 'a$og "e'st!a ult al'ubi%astih / a$a, &osle "u0eg bo a!$a na suncu $o'e obas'a!a sne0ne &o! %ine. 1 !o se 'a!l'a c !enilo oi'u i &een'e, /atim o$o su/i, $a&ci otiu, "ola/i "o slabl'en'a !i"a i na $ a'u "o sle&ila. 8a'bol'a /a%tita su tamne naoa e. 1 !a &omo3 se ogle"a u s$lan'an'u &o! e5enog u tamnu & osto i'u i sta!l'an'em hla"nih obloga na oi. 2$oli$o nemamo tamne naoa e mogu &oslu0iti naoa e o" &a&i a, &latna ili $o e " !eta na $o'ima 3emo na& a!iti 'a$o us$e ot!o e u & e"elu o$a. )!i mali ot!o i 3e s& eiti &o'a!u sne0nog sle&ila. 8M*/,0 VN*1-

)"luio sam "a !as u&o/nam sa o&asno%3u u'e"a /mi'a ot o!nica i/ "!a a/loga4 & !o, na'!e3a elna o&asnost $o'a !am o" 0i!otin'a & eti & ili$om bo a!$a u & i o"i 'e u'e" /mi'e <'a$o su male %anse "a !am ne&os e"na o&asnost & eti o" ne$e " uge "i!l'e 0i!otin'e= i " ugo, u$oli$o !am se "ogo"i o!a nes e3a, !a0no 'e "a umete "a b /om inte !enci'om s&asete s!o' ili tu5i 0i!ot.

Mere opreza )&%te & a!ilo 'e "a !am o" "i!l'ih 0i!otin'a ne & eti ni$a$!a o&asnost u$oli$o ih ne u/nemi a!ate. -!e "i!l'e 0i!otin'e be0e o" o!e$a a na&a"a'u ga samo u$oli$o se ose3a'u ug o0eno; ,o &o" a/ume!a "a ste "i e$tno naleteli na n'ih, "a ima'u mla"unce $o'e 3e b aniti, ili &a$ "a ste na ne$i " ugi nain ug o/ili n'iho! o&stana$. ,o s!e !a0i i /a /mi'e. )ne na&a"a'u o!e$a samo i/ st aha, i samo i 'e"ino u$oli$o ih naga/ite; +mi'e su 'a$o o&asne i u se/oni &a en'a ili "o$ negu'u mla"unce ali i ta"a, a$o se &o!uete be/ naglih &o$ eta, ne3e !as na&asti. +a%tita o" u'e"a ot o!nice na /ahte!a ni$a$!e &osebne me e !e3 samo o& e/; (o"ite auna "a &o bes&u3u i $amen'a u ne i"ete bosi. 1 i &o"i/an'u $amena, b an'u g o05a, & i a"u ili ig i u maslin'a$u, &ol'u it". t eba stalno biti o& e/an. 8a'bol'a & e!enti!a 'e "a $a"a & ola/ite esta ima, $ o/ !iso$u t a!u ili %umu & a!ite galamu4 &e!a'te, glasno & ia'te, lu&a'te %ta&om, $ %ite g an'e o$o sebeC -!e "i!l'e 0i!otin'e, &a i /mi'e 3e se s$loniti sa &uta $o'im i"ete. Fob o 'e "a imate i/me sa "ebl'im /i"om $o'i /mi's$i /ubi ne mogu "a & obi'u4 $o0ne, &lanina s$e, a$ i gumene i/me mogu o"lino "a &oslu0e. Fob o 'e i "a !am &antalone bu"u o" ! %3eg mate i'ala. 2$oli$o se /mi'a naga/i ona 3e se insti$ti!no o$ enuti i u'esti /a nogu, na'e%3e u !isini u$l'a. E$o su na nogama i/me on"a ne3e biti & oblema.

zmijama

+mi'e su, $ao %to 'e &o/nato : gmi/a!ci. )ne su ili neot o!ne i &ot&uno be/o&asne, ili ot o!ne i ! lo o&asne. )t o!ne /mi'e se u b /ini te%$o a/li$u'u o" neot o!nih, ali osno!no 'e to "a ot o!nice ima'u i/ a0enu t ouglastu gla!u <$o" neot o!nih 'e ona !i%e 'a'oli$a= i "osta su0en ! at, "o$ $o" neot o!nih to ni'e slua'. Hi!e na s!im me i"i'anima ali ih mnogo !i%e ima u to&li'im $ a'e!ima. 8a'o&asni'e su ot o!nice u t o&s$im & e"elima. 2 Iu0no' Eme ici i na oito u 7n"i'i, o" u'e"a ot o!nih /mi'a s!a$e go"ine um e "esetine hil'a"a l'u"i. K u&u o&asnih ot o!nih /mi'a ine4 $ob a, istonoin"i's$a naoa $a i mnoge " uge /mi'e E@ i$e, Eust ali'e i 'u0ne Eme i$e $o'ih u G! o&i nema. Eli ne !a a'te se, u G! o&i 0i!e !i&e ene, $o'ih o&et nema u t o&s$im $ a'e!ima. 9e5u o!im ot o!nicama na'o&asni'e su4 &os$o$ <$amen'a $a= i %a $a. )be ! ste 0i!e u na%im $ a'e!ima, a 'e"na o" " uge se a/li$u'u &o %a i na le5ima i &o gla!i. 6a $a 'e i "obila ime &o tamno', i/loml'eno' <ci$B ca$= %a i na le5ima. Febl'a 'e i $ u&ni'a o" &os$o$a. 6a $e se &o & a!ilu s e3u u %umo!itim $ a'e!ima, "o$ se &os$o$ e%3e nala/i na $amen'a u, u to&li'im $ a'e!ima, na mo uC 1os$o$ 'e ne%to man'a i tan'a /mi'a, ali o&asni'a i ot o!ni'a o" %a $e. #ao i s!e /mi'e ot o!nice ima 'a$o i/ a0enu t ouglastu gla!u <gle"ano o"o/go= i o%i3 na nosu <to nema ni 'e"na " uga /mi'a=. )t o!ni a&a at u s!ih /mi'a ot o!nica 'e u osno!i 'e"na$. -asto'i se i/ "!a o%t a i %u&l'a /uba $o'a su u !e/i s "!ema ot o!nim 0le/"ama. 9esto g"e se nala/e ot o!ne 0le/"e /a!isi o" ! ste /mi'e, ali $o" !e3ine se nala/i u go n'o' !ilici. Hle/"e lue ot o! $o'i se s$u&l'a u $esicama i/na" %u&l'ih /uba. Iaina i $oliina ot o!a su a/liiti i /a!ise o" mnogo @a$to a4 a$o 'e /mi'a sita ili a$o 'e u'e"ala !i%e &uta u/asto&ce, ot o! 'e slab i nema ga "o!ol'no, a a$o 'e gla"na ili a$o 'e "ugo na suncu, ot o! 'e 'a$ i ima ga mnogo.

!ejstvo otrova )t o!nice su !eoma &o$ etne, nisu &la%l'i!e, ume'u "a &li!a'u i b /o na&a"a'u. 2'e" 'e mun'e!it. 8a mestu u'e"a se !i"e "!e male ubo"ne anice $o'e ne $ !a e. 2b /o na tom mestu nastane c !eni & sten $o'i &osta'e &la!iast, t'. ana &omo" i i 'a!i se oto$. 8e%to $asni'e se na tom "elu tela 'a!l'a obam lost. #a" 'e"nom u5e u $ !, ot o! se a/nosi &o celom telu. )t o!ani ose3a " hta!icu i slabost, 'a!l'a se ! togla!ica, &uls mu se ub /a!a a "isan'e &osta'e s!e te0e, ble" 'e, esto &o! a3a i ima & oli!e, gubi s!est. #asni'e se 'a!l'a'u g e!i i &ot&una neosetl'i!ost <$oma=. 2$oli$o se ne eagu'e blago! emeno, nastu&a &a ali/a cent a /a "isan'e a malo /atim i s ce & estane "a a"i.

Prva pomo -asto'i se u &ot&unom mi o!an'u &o! e5enog. 2'e"eni u" t eba &o"!e/ati, ume eno stegnuti &o!es$om ne&os e"no i/na" mesta u'e"a, i imobilisati. 1o! emeno <3B5min= &o&u%tati &o!es$u 'e $ ! mo a "a ci $uli%e i $ o/ ot o!ani "eo tela, o"nosno o" !ena $a s cu. 8a samom mestu u'e"a na& a!e se $ o/ $o0u "!a una$ sna e/a <slo!o ?*?= u "ubini o" 3B4mm, i &usti se "a ana is$ !a i. ,a$o 3e sa $ !l'u i/a3i i !e3i "eo ot o!a. 8i$a$o se ne & e&o uu'e isisa!an'e ane ustima, 'e 'e i na'man'a anica na ustima ili usno' "u&l'i, $ao i $!a an /ub, "o!ol'na "a se ot u'e i ona' $o'i &o$u%a!a "a &omogne; Re/o!i se & a!e no0em, 0iletom ili " ugim o%tim & e"metom i'e 'e sei!o o&al'eno na &lamenu ili ob isano al$oholom. 2nes e3enom "a!ati %to !i%e tenosti4 a'a, $a@e, !o3nih so$o!a i " ugih na&ita$a, ali ni$a$o al$ohol. +atim ga t eba %to & e & eneti "o na'bli0e me"icins$e ustano!e g"e 3e & imiti se um & oti! /mi's$og ot o!a. ,0 V)N/) 1 ili$om bo a!$a u & i o"i nagla t o!an'a su na'e%3e slua'na. Fo t o!an'a "ola/i $a"a se u"i%u ot o!ni gaso!i ili &a e, ili se se &o&i'e o"nosno &o'e"e ne$i ot o!ni sasto'a$. 9ogu3e 'e ot o!ati se i hemi's$im ot o!ima ili a/nim $iselinama, o"nosno s e"st!ima $o'a nag i/a'u. - ob/i om "a 'e o!o namens$i & i uni$, e3i 3u !am samo ne%to o t o!an'ima $o'a su i/a/!ana uno%en'em ot o!a u o gani/am, a ostale ! ste su /a ne$i " ugi & i uni$. )t o!ati se mo0emo 'e"u3i ot o!ne bil'$e ili 0i!otin'e ili &o$!a enu h anu, $ao i le$o!ima, al$oholnim &i3ima ili &a$ a/nim &estici"ima $o'ima se & s$a !o3e i &o! 3e.

;iljna 6rana #a"a 'e u &itan'u bil'na h ana, u/ o$ t o!an'a su na'e%3e "i!l'e bil'ne ! ste i to & e s!ih4 ot o!ne &eu $e; 1 e!enti!a 'e "ob o &o/na!an'e &eu a$a i a/li$o!an'e 'esti!ih o" ot o!nih ! sta. ( eme &o'a!e o&%tih /na$o!a t o!an'a /a!isi o" ! ste &eu $e. 1 !i /naci se obino 'a!e 1B6 aso!a &osle uno%en'a u o gani/am, i to su4 bolo!i u t buhu, munina, &o! a3an'e, & oli!, g e!i i bunilo. ,em&e atu a tela 'e na'e%3e no malna. #o" ne$ih ! sta &eu a$a </elena i bela &u&a!$a= sm tnost nastu&a u &e io"u 2B8 "ana <& ocent sm tnosti 50B100N=, a $o" ne$ih <muha a, &ante o!$a, lu"a aC= mo0ete i sami o/" a!iti &osle ne$oli$o "ana u/ is&i an'e 0eluca <& ocenat sm tnosti 2B24N=. 2$oli$o & imetite & !e /na$e t o!an'a, o"mah t eba & istu&iti is&i an'u 0eluca. 8a'& e se i/a/o!e &o! a3an'e B gu an'em & sta u g lo, " a0en'em esice, a%om slane !o"eC a na$on toga se is&i a 0elu"ac. - e"st!a /a i%3en'e 0eluca i c e!a4 icinus, go $a so, & a%a$ 0i!otin's$og ugl'a ili bele gline, 'a$a c na $a@a, to&li na&ici. 1osle u$a/ane & !e &omo3i, a$o &osto'e uslo!i &ot a0iti me"icins$u &omo3. , o!an'e bil'$ama 'e "ale$o bla0e ali ne i man'e ne& i'atno. 2 ot o!no "i!l'e bil'e &o e" ostalih s&a"a'u4 tatula, buni$a, eme i$a, $u$uta, 5u 5e!a$, /o!aC )&%ti /naci t o!an'a su ga5en'e, ! togla!ica, bolni & oli!i, &o eme3a' !i"a, u te0im slua'e!ima

&o eme3a' a"a s ca i "isan'a. -m tnost 'e mogu3a u i/u/etnim slua'e!ima i u$oli$o su u/ete !e3e $oliine h ane. )t o! se na'e%3e b /o i/baci i/ o gani/ma, a $o" !e3ine bil'a$a se ot o! & 0en'em i $u!an'em uni%ta!a. 1 !a &omo3 'e ista $ao i $o" t o!an'a &eu $ama.

5rana ivotinjsko# porekla 2 na%im uslo!ima 'e !eoma malo h ane 0i!otins$og &o e$la $o'a 'e sama &o sebi ot o!na. 2 !e3ini slua'e!a 'e u &itan'u h ana $o'a 'e & i! emeno &ostala o&asna ali se & a!ilnim & i& eman'em ot o! mo0e uni%titi. 8a'!e3u o&asnost & e"sta!l'a ne& a!ilno & i& eman'e i u&ot eba /a a0ene i &o$!a ene h ane. -talno ot o!ni i/!o i h ane su4 na"bub e0ne 0le/"e, $ ! 'egul'e i mu ine, %$ol'$eB "agn'e, $o0a $o" &a$la a < ena i mo s$a=. 1 i! emeno ot o!na h ana 'e meso ibe u se/oni m e%3en'a4 m ena, %tu$a, g ge, smu5 i " . 1 !a &omo3 'e ista $ao i $o" t o!an'a &eu $ama4 &o! a3an'e, is&i an'e 0eluca i u&ot eba s e"sta!a /a i%3en'e.

Pokvarena$ zaraena i zatrovana 6rana , o!an'e o!a$!om h anom 'e na'e%3e. * ana $o'u e"o!no $o istimo u ish ani, usle" a/liitih uslo!a, mo0e & omeniti s!o'e osobine i &ostati o&asna /a "al'u u&ot ebu. E u/ oci mogu biti4 ne"o!ol'no $u!ana, &eena ili & 0ena h anaO h ana $o'a ni'e &o$!a ena ali sa" 0i $lice i n'iho!e ot o!e, 'e ili &otie o" bolesnog 0i!ineta ili o" nehigi'ens$ih uslo!aO h ana $o'a &osle & i& eman'a sto'i na to&lom mestu "u0e ! emena <3 asa i !i%e= ili se &ono!o &o"g e!a. #lice se "ob o a/mno0a!a'u u nami nicama o" mesa, ibe, 'a'a, mle$a a na oito a$o su na to&lom mestu. 1osebno su o&asna 'ela o" mle!enog mesa i $on/e !i. 'ela i na&ici s& emani i u!ani u metalnim &osu"ama <o" ba$ a, &ocin$o!anog lima i " = $o'e nisu ema'li ane, $ala'isane ili na " ugi nain /a%ti3ene o" ast!a an'a metala i me%an'a sa h anom. h ana $o'a se s& ema o" !o3a i &o! 3a s$o o & s$anih s e"st!ima /a /a%titu bil'a. , o!an'e 'e !e3e u$oli$o 'e & o%lo man'e ! emena o" & s$an'a i u$oli$o !o3e i &o! 3e ni'e "ob o o& ano.

+naci t o!an'a h anom /at o!anom metalima ili ne$im hemi's$im s e"st!ima <&estici"ima= 'a!l'a'u se u ! emenu o" &a minuta "o "!a sata. 2$oli$o 'e h ana &o$!a ena ili /aga5ena $licama, & !i /naci t o!an'a se mogu &o'a!iti u o$u o" 2 "o 24 sata. -im&tomi su 'e"na$i4 mu$a, bolo!i i g e!i u t buhu, &o! a3an'e, & oli!, &one$a" g o/nica i &o!i%ena tem&e atu a. 1 !a &omo3 se sasto'i u i/a/i!an'u &o! a3an'a i is&i an'u 0eluca. 1osle &o! a3an'a &o&iti &ola lit e <i !i%e= mla$e !o"e i &ono!o i/a/!ati &o! a3an'e. +atim u/eti s e"st!a /a i%3en'e < icinus, go $a so, bela glinaC= &a on"a $a@u ili a'. 1 !i "an se ne u/ima h ana !e3 samo a', a $asni'e se mo0e & e3i na uobia'enu ish anu. -!e ! eme u/imati "osta tenosti.

9*,N*1- ( /- ,

* N*9U

)lpski znak opasnosti 1 ili$om nes e3e u &laninama s&asioci se "o/i!a'u &omo3u 6 signala <t i $ at$aBt i "uga= u minuti, t'. s!a$ih 10 se$un"i 'e"an signal. -le"i &au/a o" 'e"nog minuta &a se signali &ona!l'a'u. )"go!a a se 'e"nim signalom $o'i se "a'e 3 &uta u minuti /nai na s!a$ih 20se$. -ignali se %al'u glasom, /!u0"u$om, &i%tal'$om, ogle"alom, bate i's$om lam&om )luminijumska 4olija )" n'e mo0e b /o "a se na& a!i $a&a & i i/nena"nom naletu $i%e ili snega. 9o0e "a &oslu0i i $ao "o"atni slo' /a i/olaci'u u u$a!icama be/ & sti'u. EluB@oli'a mo0e "a /ameni lonac ili tigan', a u ne!ol'i mo0e "a &oslu0i i $ao ogle"alo. 3rom 9etal & i!lai mun'u. +ato u slua'u ne&ogo"e %to "al'e o" 0ianih og a"a, ele$t inih !o"o!a, antenaC ne & ibli0a!a'te se ni te$u3o' ili sta'a3o' !o"i. , eba se $loniti i usaml'enog " !e3a. 9un'e t a0e "i e$tan &ut $a /eml'i i u"a a'u u na'!i%e ta$e. (oii #oi3i o" metala ili " !eta slu0e /a u! %3i!an'e $ona&aca /a /eml'u i to $a"a &osta!l'ate %ato ili & a!ite $olibu. #oi3i se /abi'a'u u /eml'u &o" uglom o" 45 ste&eni, o"nosno ta$o "a nategnuti $ono&ac sa $oi3em ini & a! ugao. #oi3e mo0ete sami na& a!iti i $o istiti &o"esne g ane ili !e3e $amen'e. (ompas 9agnetna igla $om&asa u!e$ o/naa!a se!e , &a ta$o mo0ete be/ & oblema o" e"iti s!e st ane s!eta. (o"ite auna "a $om&as " 0ite !o"o a!no $a$o bi se igla nesmetano $ etala, $ao i "a u bli/ini ne " 0ite ne$i metalni & e"met. (oprive 9la"e $o& i!e su "ob o &o! 3e. >e u se u u$a!icama i b /o s$u!a'u. Ha en'e $o& i!e & esta'e u ! elo' !o"i. -asu%ene listo!e $o& i!e mo0emo $o ititi /a a'. #o& i!a u & a!o' "i!'ini nema. :ie -u!o li%3e 'e i/!an e"an i/olato na !la0nom tlu, slu0i /a &ot&alu, /a /a&u%a!an'e u&a i /a%titu o" & oma'e, /a & a!l'en'e me$og i u"obnog le0a'a. Medvedi 9 $i me"!e"i su na'!e3e /!e i na na%im & osto ima. )ni ne mo a'u "a & e"sta!l'a'u o&asnost a$o !o"imo auna. 8i$a"a ne t eba naglo be0ati a$o i/nena"a nai5emo na me"!e"a. , eba &ola$o $o aati una/a", 'e ga b /i &o$ eti a/" a0u'u. 9e"!e"i ima'u 'a$o lo% !i", /a a/li$u o" mi isa i sluha. 1 i!lai ih mi is nami nica &a h anu /ato t eba u!ati "ob o /at!o enu i !an logo a. Mrea 9 e0a & oti! inse$ata 'e oba!e/na na oito u !la0nim i to&lim & e"elima. )$ca m e0e ne sme'u biti !e3a o" 1mm. 9 e0uB$ e!et mo0emo i sami na& a!iti o" $ono&ca i s&a!ati be/ a/!laen'a %ato a, a !an "oma%a'a !la0ne /eml'e.

8a kampovanje 8eo&ho"na o& ema /a $am&o!an'e &o" a/ume!a4 set /a & !u &omo3, iglu i $onac, %ibice, s!e3u, 0ica, $ana&, na'lon, no0, le&l'i!u t a$u, bate i's$u lam&u, $on/e !i anu h anu, !itamins$e tablete i tablete & oti! bolo!a. Nosila$ saoni&e Ia$o su $o isni. 9ogu &oslu0iti /a & enos &o! e5enog ili /a & enos o& eme. 8osila mo0emo 'e"nosta!no na& a!iti o" "!e 'a$ne4 i/! nemo u$a!e na unut a, /a$o&amo 'a$ne i sa unut a%n'e st ane <$ o/ u$a!e= & o!uemo "!e mot$e. 7n"i'ans$a nosila & a!imo ta$o %to "!e "uge mot$e &osta!imo u obli$u slo!a ?(?. 8a %i em "elu is& e&letemo g an'e i na& a!imo &o! %inu na $o'u mo0emo "a sta!imo st!a i ili &o! e5enog B ta' "eo se !ue &o /eml'i, a u0i "eo " 0imo u$ama is&o" &a/uha i ta$o nosimo.

ruje 7m& o!i/o!ano mo0emo na& a!iti a/na o u0'a /a nu0nu o"b anu. 8a''e"nosta!ni'e 'e "a na& a!imo $o&l'e ta$o %to 3emo na 'e"nom $ a'u mot$e mo$ im $ana&om u!e/ati no0. #ao %to /namo $ana& se & i su%en'u ste0e, i ta$o 3e no0 biti @i$si an. Pono Du!eni me$si$ans$i &ono 'e "eo o"e3e $o'i s!a$o mo0e na& a!iti a s!est ano 'e u&ot ebl'i!. ,o 'e &o$ i!a, 3ebe ili $abanica sa & o e/om /a gla!u. Fose0e "o listo!a nogu i %titi telo i u$sa$ o" $i%e i !et a, u/ to 'e $omotan i "o/!ol'a!a & o!et a!an'e. 1ono 'e i ne& omoi!a &o"loga /a ! e3u /a s&a!an'e, a mo0e "a &oslu0i i $ao $ o!. Premoavanje reka , eba biti !eoma o& e/an $o" b /ih to$o!a, $as$a"a, $li/a!og $amen'a, tesnaca, na&la!a i nanosa &es$a. Klee s$e eice t eba & e3i ano u'ut o 'e one & e$o "ana mogu "a na astu &o& ilino. 2!e$ gle"ati to$ e$e i &a/iti na bu'icu $o'a 'e &osle $i%e i/!esna. 2$oli$o se & ela/ & e$o e$e esto $o isti mo0e se na& a!iti mosti3 o" "ebelog " !eta i &a $ono&a.

*mprovizovani mostovi

Ujedi #o" u'e"a "i!l'ih 0i!otin'a & eti ne&os e"na o&asnost o" besnila. #o" u'e"a inse$ata <ili me"u/a= t eba oto$ hla"iti, a u'e"eno mesto t eba nama/ati al$oholom, $amilicom ili 'a$im si 3etom. ,o sman'u'e bol i s! ab. 2'e"i inse$ata u usta ili 0" elo mogu biti o&asni &o 0i!ot; Putna lista % podsetnik 1o"setni$ & e"meta $o'i su nam neo&ho"ni /a a/liite &ot ebe. 7s$usni a!antu isti ima'u !e3 s& eml'ene s&is$o!e &a se oni ! lo b /o &a$u'u i ne "e%a!a im se "a ne%to u 0u bi /abo a!e. -& emite i !i s!o' &o"setni$ /a &uto!an'e, /a linu o& emu, /a le$o!eC 0ana& ,e%$e & e"mete sta!l'ati na "no "a bi se te0i%te anca bilo bli0e te0i%tu tela. 6il'ate & e"mete u!iti ta$o "a ! h sto'i nani0e. ,e0ina anca se o" e5u'e & ema $onst u$ci'i nosaa, ali /a "u0a &uto!an'a ne bi smela "a & e5e 12$g. Vruina 8a'bol'i mate i'al /a letn'e o"e!an'e 'e lan, 'e ne /a" 0a!a to&lotu. 1o'e"ine bo'e4 belo, $ em i s!etlo si!o o"bi'a'u sune!u to&lotu. M !ena bo'a slabi o&asne ult al'ubiaste / a$e. M na bo'a &a$ u&i'a sune!u to&lotu </ato se n'om & ema/u'u bu a" u $o'ime se g e'e !o"a=. 1 ilago"ite o" e5ene bo'e s!o'im &ot ebama. 5ladnoa 1 i !eli$o' hla"no3i t eba nositi %to 'e !i%e tan$ih slo'e!a o"e3e. 8i%ta ne sme "a bu"e tesno 'e la$o "ola/i "o & om /lina. 8i$a"a ne t l'ati obam le "elo!e tela. , eba ih /ag e!ati &oste&eno. 2!e$ $o istiti & a!ilo4 a$o 'e "o%lo b /o "o sm /a!an'a on"a i b /o /ag e!an'e i ob nuto, a$o 'e "o%lo "o &oste&enog, laganog sm /a!an'a B on"a i lagano /ag e!an'e; pekotine 8a'bol'e s e"st!o /a ubla0a!an'e malih o&e$otina 'e hla"na !o"a, ili 'o% bol'e B le"ena !o"a; )&eeno mesto hla"ite "eseta$ minuta. -i o!e $ i%$e $ om&i a ta$o5e ashla5u'u i s& ea!a'u st!a an'e &li$o!a. 9e" lei o&e$otine.

0otilj (e3i $oma"i mesa ili ibe se na'bol'e is&e$u na o%til'u. Ro%til' se mo0e la$o na& a!iti o" sa!itl'i!ih /elenih g ana ili 0ice. 1 !o ga t eba malo /ag e'ati na !at i &a on"a sta!iti meso.)no ne t eba "a bu"e ni & e!i%e su!o ni & e!i%e masno. 1 i o$ etan'u $oma"e ne t eba naba"ati, 'e 3e i/ mesa is$a&ati so$. ,e$ $a"a se meso is&ee t eba ga &osoliti. 9eso 3e imati na'le&%i mi is a$o se &ee na !ino!o' lo/i.

0aanj Ra0n'e!i, !il'u%$e i o%til'i se & a!e o" s!e0e ol'u%tenih listo&a"nih g ana a na'bol'e su se &o$a/ale g ane les$e. 9noge ! ste " !eta <g ana= osta!l'a'u go a$ u$us u ustima. 8a$!a%eni $oma"i $o e " !eta %tite u$e o" ! u3ine.

9metaj za nudu 2/ obo eno "eblo nasla0u se g ane $o'e se & e$ i'u maho!inom, &a& ati i g anicama. E$o !as i/nena"a /a"esi ne! eme, $ao s$loni%te mogu "a &oslu0e i &u$otine u blo$o!ima stena /a%ti3ene o" !et a.

Va2enje krpelja # &el' &a"a sa g ana na o!e$a ili 0i!otin'u i /a$ai se. 1 enosni$ 'e mnogih o&asnih bolesti, na'e%3e .a'ms$e. Fanas se smat a /aste elom meto"a $a"a se $ &el' &oli!a na@tom, ben/inom ili &et ole'om </bog ne"ostat$a $iseoni$a i/la/i sam=, /ato & oba'te sle"e3e4 &a em $onca /a!e0ite !o o$o $ &el'a <na ! atu= i u! 3ite $onac &oste&eno ste0u3i omu. ( lo b /o $a"a ga $onac u! ne u $o0i, $ &el' is&a"a na&ol'e a "a ne osta!l'a ot$inute "elo!e tela <gla!u=. M !enilo na $o0i osta'e 'o% "anB"!a i i i/gubi se, a a$o se ne i/gubi i c !eni ub &one "a se %i i oba!e/no &ot a0ite le$a a.

Va2enje bodlji , n u $o0i <na & stu ecimo= se na'bol'e !a"i ta$o %to si&ate ! elu !o"u u @la%u, /atim & stom /at!o ite @la%u i sae$a'te "a &a a ome$%a $o0u. 1otom 3ete iglom la$o i/!a"iti t n. 2$oli$o ste naga/ili mo s$og 'e0a, $ u&ne bo"l'e i/!a"ite sami a on"a & imenite na o"ni &ou/"ani le$4 &omo$ ite se na istu $ &u i tu !la0nu $ &u sta!ite na taban $ao oblogu. 8e!e o!atno, ali /a 'e"an "an 3e ostaci /abo"enih bo"l'i sami is&asti.

8atita od insekata 2 & osto i'i se o" mu!a i $oma aca &ou/"ano b anite a$o na & o/o sta!ite tan'i sa si 3etom, ili &o e" $ e!eta !atu nato&l'enu eu$ali&tuso!im ili $a an@ili3e!im ul'em. )!im ul'em mo0ete nama/ati i ot$ i!ene "elo!e tela. ,a$o5e u & osto i'i mo0ete " 0ati bu$ete lo be o!ih g anica, $o& i!e ili la!an"inog c!eta. 8e$u o" o!ih g anica mo0ete sta!iti i u %ato i ta$o se ! lo e@i$asno e%iti <be/ silnih s&eci'alnih & e&a ata

/a ma/an'e= $oma aca u & i o"i. 2$oli$o sta!ite o aho!o li%3e ili &a& at, e%i3ete se i bu!a i $ &el'a; :*,-0),U0)

1. "*s6rana u prirodi" B g u&a auto a, 1986.g. 2. "*s6rana" B m . F ago% (u$ie!i3, & o@eso 1991.g. 3. " pstanak" B "i&l. in0. Ro"ol'ub ,anasi3, 1997.g. 4. "Priroda$ alpinizam$ aklimatiza&ija i lo#orovanje" B & o@. +!onimi Hi!$o!i3, 1979.g. 5. "7itanje karata" B geog a@s$i institut I8E 1952 6. "7itanje karata i orijenta&ija" B Ele$san"a P. 1et o!i3, 1990.g. 7. "<== praktini6 saveta" B 1a!lo!i3 (o'isla!, 1984.g. 8. "Prva pomo" B g u&a auto a, 1993.g. 9. ":ovaki prirunik" 1984.g. 10. ":ov i lovako oruje" B g u&a auto a 1976.g. 11. "(ampovanje" > ",e6nike novine" s&eci'alno i/"an'e 12. ?:o#orovanje u prirodi" B s&eci'alno i/"an'e aso&isa ?#e$ec? 13. "?ront" aso&isi, >eog a" 14. ":ovake novine" B aso&isi, 8o!i -a"