Vate 3

Serredaktor:
Malmsanij
Redaksyon:
Haydar Diljen, J. hsan Espar,
Ceml Gundogan, Malmsanij, Mehmet Uzun
Ardimkerdox:
Osman Aytar, Yildiray Beyazgul,
eko, Mnzr em, Memo Darrz,
Nhat El, Lerzan Jandl,
Huseyn Kulu, Seydxan Kurij,
Robn Rewen, Kamer Soylemez,
Kazim Temurlenk, ukr Urgun
Temslkar Almanya:
Mnzr em
Faks: +49 - 30 - 611 18 39
Faks: +49 - 30 - 615 52 31
Seveta aboneyye tklye (Almanya de):
L. Ballikaya
C/O Vereinstadtteil VHS e.v.
Postfach 62 07 46
10 797 Berlin/Almanya
Temslkar Norve:
M. Darrz
Box: 2545
7001 Trondheim/NORVE
Temslkar Hollanda
Ferhad Amed
Delfzyl Str. 81
6835 CM Arnhem/HOLLANDA
Tel: +26-323 26 95
ert aboneyye:
Welat serrk 6 am
Tirkiya: ......................... 40 DM. ......... 20 DM.
Almanya: ...................... 40 DM. ......... 20 DM.
Swed: ........................ 250 SEK. ...... 125 SEK.
Welat bn: ................. 70 DM. ......... 35 DM.
Vay: 10 DM./50 SEK.
lan:
Riperrk: 200 DM./1000 SEK.
Nm riperr: 100 DM./500 SEK.
argriperr: 50 DM./250 SEK.
ap: Apec Tryck & Frlag, Stockholm
ISSN:1401-2995
Postgiro:
Kurdiska Kultur och Sprkfreningen
475 16 98-4 SWEDEN
Adres:
. Espar
Odd Fellowvgen 29
S-127 32 Skrholmen/SWEDEN
Vate
Kovara Kultur
Hmar: 3
Zimistan, 1997
Berpirsiyariya her nut y ntox/ntoxe bi xo ya.
TEDE
Wendoxan r.............................................................................................................................. 3
eko
Dengbj ahrde Hca, Dewr Baba ................................................................................. 4
Seyidxan Kurij
Xerb Nasb ........................................................................................................................... 28
Mnzr em
Tertel 38 ra Ma k Bara Xo Gurete...................................................................................... 35
J. hsan Espar
Beyi Se Bena? -II ...................................................................................................................... 50
Al Heyder Sever
Raya Estemol Ser o ................................................................................................................. 70
Abdulmuttalp Ko
Dormar Pal ra Hre Dr ....................................................................................................... 76
Nredn Zaza
Astare........................................................................................................................................ 79
Yildiray Beyazgul
Serra ke Ma Tede Tewr Cay Nbme .................................................................................... 83
Kemal Unal
Sanika Pasay Hr Lazon Xo............................................................................................... 85
Mkal Aslan
Barkerd .................................................................................................................................. 93
Huseyn Kizilarslan
Lawuka Xell Beg ..................................................................................................................... 94
Malmsanij
Ferheng Tirk-Kirmanck (Zazak)-II ..................................................................................... 95
Wendoxan ra .......................................................................................................................... 109
Kitab Kirmanck (Zazak)-III ................................................................................................ 113
end Rojnameyan Frans ngilz de Xoverroday Drsim ........................................ 114
Celadet Al Bedrxan
Fergenga Kurd (Kurmanc)-Frens-III ................................................................................. 119
Alfabe...................................................................................................................................... 128
3
Vate
WENDOXAN R
Wendox erjayey,
Hr mengan (aman) de rey kovara Vatey bena mmana ima, i-
ma r nute xeberan neweyan ana. Na hmara zimistan z ebi nute
xeberan inasarnan (winasyan) resena ima.
Ebi na hmare ma mizgna bne ya muhme dan (dame) ima: Vate
Tirkiya de z vejiya! Hmara yewine diyine ya Vatey pya Tirkiya de
vejiyay yen vilakerdene. No kardo muhm o. imk ebi inawa (ena-
hewa) welat de z aristanan Tirkiya de z Vate hna asan vila beno.
Roja verne ra wati hedefan ma ra yew z no bi. Ma ebi caardena
n kar zaf a y. Tena Ewropa de apkerdene vilakerdena Vatey bes
niya, karo muhm o yo ke Vate wendoxan welat reso.
ima wendox ke Ewropa de y z gan (gerek) ardim bikn ke Vate
him welat de him cayan bnan de hna we vila bibo. Merdiman he-
valan (embazan) xo xeberdar bikne ke wa bizan ke Vate Tirkiya de
ap biyo.
Wendox delal y ke vatey ra hes ken!
Gan ima xo vr a nkn ke bar ziwan kultur ma kurdan bardo
giran o. Xo vr a mekn ke no, tena bar end endaman (azayan) re-
daksyon Vatey niyo, bar her heskerdox ziwan kulturma yo. Ma
her kes gan het ra ardim bik. Nutene, vilakerdene, abonebyene,
abonekerdene karan bnan ra i kar kam ra yeno gan biko. Xo ra
biperse: Ti nk/nka, ez nka, kam keno?
Vate
4
Vate
DENGBJ AHRDE HCA, DEWR BABA
1
EKO
H
emgn hozan milet o. O, z mhemgne kuwno re wert milet
derd, dej, kf eq dnan dano are, nan huner xo yo bemsal
de amarneno bi miqamde weveng ano re zon (ziwan) lorneno. Na
lornayena dnan a z siqulingan, mordem z vara (vora) bin tjya wi-
sar vilnena ro. Tay kes hem bestakar hem k dengbj . N hem
ekuyan an re p hem k bi tamr cinn, yan k bi veng van. Nnan
ra yew (ju) k Dewr Baba wo.
Dewr, flay xo nya ano re zon: Ez, tertel Drsim de, yan serra
hazar news hrs heyt de dewa Gokar de ama ry dnya. Go-
kar, girday qeza Gimgim yo. Mi derguye de py xo Sey Mamd,
hewt (hawt) serrye de k maya xo Zerde (Ana Zerde) kerde vnd. ito
ke ez plan xo ra phesya, kalikan ma Drsim de dewa Pilevane ra
bar tay kerdo. Pilevane, ver lingan Bimbarek (Duzgin Babay)
der a. Ma hezbeta Kuran ra, Hemed Kal ra me. Hayat mi, ede
wert belengazye de derbaz b. Mi uyantye, paletye morevatye
kerde. Ver, wenden (wendi) nivisa mi ne bye. Na pco tay
musa
Dewr Baba, hem rewa ke fla byo, hem k derheq hketan qewi-
myan de byo verfek milet xl kilam (lawik) bi zarava (leheya)
kirmanck (dimilk) kirdask vat. Lw naye de, kilaman dengbjan
bnan k vano. Bandn (kasetn) xo, yan nasan de sed de sed est.
i hf ke n kaset studyo de n, ebe teyban am serlokerdene. Na der-
heq de biray min Alekber, zmr de lw Baba Dewr cira tay
y pers, verpers (cuyab) kilam dy y kasetan min r rnay.(
2
)
1. Na nivise, opa ver di rojnama Azadye de bi imza min a Endam Ronas,
nmecet ap bye. Seba kovara Vatey, tay kilamn Dewr y bn k min
newe bestnay pa.
2. unde, ariv min.
5
Vate
Ez wazena ke kilam hran d ra qev nyaz wendoxan biker. Ma
nika go re huner n dengbj yo ke namo (nyamo) naskerdene, ser
nme.
Dewr Baba, bi tamr xo kilama Seyd de zilm zordarya ke
dewleta Tirkya, ar ma ser de arda ana, bi na rewe ano re zon:
Damao Seydo jar o, hn va hn berba
Va na py de no veng cendirma
Teresan cendirma bi tirk veng da
Seyd ra wazen vrgy des di serra
Va ma berdme dewa
Cendirma r no ro orxan doeg, Seyd r no ro ciliko sya
Mratan keka emanye re Seyd feqr birna
Seydo jar, vat ra ro arixan xo fetelya
Ti nvana, nekde dna wa a peae esta
arix Seyid berd eyt kewara arda
Va ez odir gureta berda
Lw Hew Kalik mi ro vyarna ra
Astorde Sil Nes yo urkin b haca vazna
Mrat astor py ra payna panan Seyd da
Gon de panan Seyd ra vazda
Zer Seyd feqr jan da
Va lawo mi dawa to da des di qedm wicexa
Mi ti kerda turiko sya, runa lw r ewlya
Mi ke hvya xo kerda kalik xo ra
Ti talker zn zeng ya
Va Sil Nes astor ser ra perra
Hr cay de herm xo kya
Va ma guretme berdme Qizilklse(
3
) mudefa
Seyd berdo eto qawia cendirma
Teresan cendirma emanye re Seyd feqr birna
Damao Seydo jar o, hn va, hn varna
Va Gulab Axa na o ver de vecya
3. Qizilkilse, namey Nazmye yo.
6
Vate
Va Pr mi, ti naca?
Mi va Talib, mi ra wazen vrgy des di serra
Kes no, oro bido cuyab ma
Gulab Axay va Pro, ti meterse. Ez ke Cvark(
4
) bid,
pr xo xelesnena ra.
Va Gulab Axay da cuyab ma
Vrgy min des di serra am bi ju mejdya
Mi va Sil Nes, ez ju mejdyay kena axwy Kur Mansur,
to esker Qizilklse ra kena vila
Mi va Gulab Axa, mi hvye kerda kalik xo ra,
roja py Pird Sirat de bido efat ima.
Va ma guretme berdme qewa n tirka
Delx Seyd by vila
Va nat dot qayt kerd, darik ha o haca
Va darik guret, p venga Heq da
Damao Seydo jar o, hn va hn varna
Va mi nyada ke, cendirmde nsan ma na o cr o ama
Va pro wirze ra ma me mudefa
Qaymeqam ma, hewn de no dest ima qedm wicexa
Va ma guretme berdme mudefa
Qaymeqam dot ra wt ra ame bi dest ma
Va Pro, dana to des di zernan pawlka
Mi va lao ez ncna des di zernan pawlka
Ne k b dest ma qedm wicexa
Ti ke esta kafiro qert a, ewro br mi dest, meyte mi dest ra crena ya
Qaymeqam va Pro, ti i wazena?
Va ez wazena ke ti zne bid, ez or wert domana
Va qaymeqam zne d ma
Ma xo r ameyme wert domana
Va Yareb ikir! To ma xelesnayme ra.
Sil Bedel mordem de Heq (Homay) beno. Mordem de henn be-
no ke, hona payna miloike ndo. Cendirmey, Sil hr op dorm
4. Cvark, dewa Gulab Axay ya.
7
Vate
Hgay Kewy an ben. Sil seba ke guna o, payna ci ndano. Tawo
ke Sil erzen dare, hga ede bin lingan dy de beno kewe nverdano
ke Sil bixeneqyo. Dewr, kul-derdo ke Sil onto, bi na tore ardo re
zon:
Wirze, wirze, Silo, feqro
Va Astoro Qir ververe kinar mi ro
Va To kata ben damao Silo, feqro?
Va mi ben, bawo, vil mi dan piro
Va mi herm xo de qayt kerd ke nr cemal xo boz atl Xizir o
Va mixenetn meke, veng de, tenge de tim lw her kes de hazir o
Ezo feqr yane dyar na Mose(
5
)
Hew Kur mi ra aseno z ayne tase
Va budelay Kur car hawar ma de rew birese
Ezo budela yane Pird Mama Xatne
Alaya n kafir fta ro mi dime
Va kindiro ke erzen vil mi ron kerdo bi ron na zeytne
Va wicaxn, ti kot menda? Dam to eleqas(
6
) de
pit anne sala firine.
Mosa kamaxe bivo bi cerge
Alaya n kafir emo arda re mi ser de
Va To kata ben?
Mi va Ben Pird Mit(
7
) de mi ken dar de.
Damao Kuro kokim o, zer xo va, xebera xre mi r arde.
Mi va Ti kot menda?
Tim to eleqas de pit anne sala firine,
hr roj hr ew to kerd serde.
5. Tirkan nika namey na qeza kerdo ayrl. Girdayy Erzingan ya. Xora
Mose namey xo ko ra cna.
6. eleqas namey dewa Kurs yo. Na dewe girdayy Depey (Karakoan) ya.
7. Mavn Pilemrye Erzingan de em Pl (Karasu) ser ro namey yew
(ju) pird yo.
8
Vate
De way, way, Silo feqr, way!
De way, way, Silo budela, way!
Zalim bolukba dest mi be iman imond gire day
Herme bozy min budelay mosay
Doman mi hrd y, bawo dorm mi de berbay
Mi cuyab da Duzgin zerevay
Ez bi qurban mevzuatan Kur cerebyay
Dar bdax ro mi birya, bawo mi zyar dyar qednay
ixir raye berde zalim vay
Qilic Mewrana mi ser ro kyay
Xiziro cansivik reyt, qapax da we, astara ver ra vindernay
Ewro hr roj hr ew kerdo bin lingan mi Vaqerewan nal gay
Mi va cara xeta guna mi na, hona nverdya re tla juy teynay.
Ma zilm zordarya dewleta Tirkya teyna qamurgureten a? y
het ra xeznan ser binhard welat ma bpere ben, het ra k birran,
dewan, koyan detan ma bombe ken vnen. ar ma bi dest
zor no nefkerdene. Naye ser ro k pes naxir nn weykerdene
hgay nn ramitene. Milet van, tan belengaz o. N dewan ra
ju k Gokar o. Gokar ke bi dest dewlete am vnayene talkerdene,
Dewr Babay na besta cr ser ro nivisna vata:
Xebere am ke rinde nya
Xebere am ke zaf ac ya
Hkmat emir do, dewa ma dewe ra vecya
Dewan bna ra vila bya
Bawo, dewa ma dertl ya
Bira, dewa ma dertl ya.
Hewr amay ra, hewr teng tar
Tavya torge xo anito Koy Gokar
Veng topa no z bilsk wisar
9
Vate
Na dewa hsr feqre
Dewa ma dewe ra veta, bya macre
Eseteg non wen teva hsre
Tm to Gokar Babay(
8
) dewe ra aseno
Gokar to r her serre qurbana sare birneno
Korwicax, ver ra iman to dewe vneno
No sen ortam o, i be i duzen o?
Heql heqsiz kife nbeno
Tern hk tde veno
Ju cran ma ono emao(
9
)
Axir vano wert qom, lw werezan o.
Ne kes keno myman, ne ken crano
Dewr Baba demoqrat br nsan o
Cran ma by prano
Qao kmlg ma de dn: slam nivisneno
Dewr, het ra zilmo ke dewleta Tirkya ardo re qom may Drsim
ser, heto bn ra k bbext fizilya ke mavn ar ma de qewmya
8. Gokar Baba, dewa Gokar de zyarde namdar a.
9. ema, dewde Gimgim ya. Girday nahyeya Wistikra Ple (aylar) wa.
10
Vate
hewlya dnan bi na cre arda re zon:
Mi va yeman o. Heqo, yeman o
er Drsim erde yeman o
Hn byo, bira biray ser ro fade dano
De way, way, way limin!
De way, way, roja syay!
Mi va hewr vecyay, hewr syay
Mi va hewr vecyay, hewr syay
Tyar Drsim ser ra by vilay
Ara Wusna Demena kerda ar cay
Mi va hewr vecyay hewr sur
Mi va hewr vecyay hewr sur
Mi va tyar Drsim ser ra nkuwn dur
Van ewres na bakirye dest jubn gureto, xo eyto em Muzir.
Mi va yeman o. Heqo yeman o
Ord gureto ma ser ra dorme qapan o
Cay de ra olaxe ma ndano
ma na fa qirkerden a, day, het ra kok ferman o
Hela or wert erz eyal n wan o
Qemer Cibrayl ver mixara de gino war o
Xileman r mino beran o
Va Hela go re ser n, veng b Sey Kal no,
Mr mi se vano.
Va b Sey Kal xo anito dyar Plxatne(
10
)
10. Plxatn, Drsim de, mavn ksor Zle de yew (ju) ko yo.
11
Vate
Hem dano piro, hem qeyda vano.
b Axay mi, ordy zor kerdo, xo bierexne py kemere
Ewro hucim kerdo qol het Ptere
Qurina polate gina b mi ro, ord kewto dere
Nzo kam maya kore r arda na xebere.
b Axay mi, La(
11
) ver ra Suya Hre(
12
)
Lac mi herme boz emern we, koto py tabure
Mi va Biko, lerze meke, ravr meo, rew memire!
Ordy hkmat zaf o, dinya ma ser ro kerda sacya sure.
Dewr Babay oncya kilama Fme bi na rewe ano re zon:
Fme(
13
), Fme, Xell Axay mi, cade o
Astor Xell Axay mi bionc, ci no rado
Bejna xo ya nazike ser ro tado
Xell Axa do ktene, ci ra ne lac o ne ewlad o
De way Mro(
14
) , Mro, Mro!
Zalimn meke, dimen to Xizir o.
Fme, Fme, Xell Axay mi, ka
Waye vana Xell Axa do ktene,
11. Derey La, cawar Demenan ra zno bin ksor de tkil em Muzir
beno.
12. Suya Hre, ver Derey La de namey cay yo. no mana bereket
gany.
13. Fme, mintiqa Pilemrye de namey dewa Xell Axay yo.
14. A cawar de y Sosin Beg ra Mr vacyno.
12
Vate
Ez kerda wayir merex ta.
Mr do ktene, kerdo hedef Mem lyas
Wile ke Mr day ktene, mordem bellbal.
De way Mro, Mro, Mro!
Fme, Fme, Xell Axay mi, derd o
Xell Axay kurka Memed ser ro sar xo terdo
Xell Axay Mr Baxira Sipye(
15
) ser de sond Heq werdo
Mr xayn o, Heq Mr r meverdo
Fme, Fme, Xell Axay mi, dara teke
Xell Axa ono Sola Koreke(
16
)
Mr Xell r virazeno deke
Tl rneno mudir r, vano Xell Axa no, emo egle meke.
Xell Axay dan ktene, ceneza ser ro nan ro eke
Waxto ke slah Xell Axay bibyne, hela kam byne mye,
kam byne vareke
Dewr Baba kilam de, het hkmatan ra xapitena milet bi zarava
kirdask nya ano re zon:
Gundo, gundo, gund me
Gundo, gundo, gundy me
Wele ble tune brlgya me
Xelq dixapne min te
Ji me digre rayn me
Waqa em ji hev ka kirye
15. Baxira Sipye, mavn Trcan Pilemrye de Koy Baxir ser ro namey
zyar o.
16. Sola Koreke, namey cay sole yo.
13
Vate
Hur bye ser avn me
Wax, wax, wax gundy me!
Dora xwendin unversta faklte
Ew ji min te re i
Va ye li zmr, Anqer, stanbol, Maltep
Zar tirka sib terin mekteb, var tn mala xwe
Xanyn xwe bi kray didin me
Mesref dibe mesrefa min te
Payz e, berf girt ra dirb me
Anayase qann qirderan nade me
Nexweek me hebe tawig dibe jpa me
gayan bavok min te
Dertl Dewr hem titan dibne
Erbeqan royk kevira temel cyk datne
Elezz vir da me nabne
Bi nimca ort cad me dixapne
Dewr Baba, rewa milet ya welat ra barkerdene k nya ano re zon:
Mi va ez ama ke ti de nya
Marm, ez ama ke ti de nya
Ondr kozmag bon mi ser ro fetelya
Kamax hewn ewan ro mi heremya
14
Vate
De dilo hay, dilo hay!
ito her juy ma nto re cay?
Surre na, iqas serdin a
Marm, surre na, iqas serdin a
Qari yara mi mebe, birndar a, zaf dern a
Hn ke jan dana, z vara payz serdin a
Mi va surre na, surra pakay
Marm, va no, vay pakay
ana ma, z qiran payz kerd vilay
Jubn ra visnay lac p, wa biray
Mi va va no, vay vart vare
Marm, va no, vay vart vare
Ondra surra serdine anena pelan dare
Van Emser qewm ma nyo ware.
Tay ma y ehera, tay ma y qeza
Tay ma y dewa, tay ma y mazra
Waxto ke meyt ma bibo, im ma ngineno re ceneza
Mi va surre na, surra vare
Ondra surra serdine anena her kes
Derd kam n or lw Baba Dewr
15
Vate
Eke dew amay vnayene, pes naxire amay talankerdene, tay
are arstanan Tirkya de vnen. Kata? zmr, Anqera, stanbol, Ede-
na... yayena cayan areserkerden a? N! Problem bonan, cay kar
gurey vnitene k hn rehet ny. Dewr Babay k z zaf kesan ker-
deyan dewlete ra nesb xo gureto. O k z zafne ede zmr de are
creno. Dewr, bi kilama aremey i hket n re sarey xo ser,
nan toreyde ekera tede ano re zon:
Mi va derd no derd ser de
Mi xo r di im virat na dere de
Ju arde ma b, tani b
Va Mamala bonan xo mi ser ro verde.
Mi va i ax?
Va Ya na seme, ya na areme.
Dengbj Dewr Baba
16
Vate
Ax areme, areme, ti madax b areme!
Roj , heft , b xl zeman
arem dest eman ha eleman!
Mi va To mamala bona se kerde?
Va Kul byo temam.
Ma ti ky ana?
Va Ya na seme, ya na areme.
Ax areme, areme, ti mrat b areme!
Ondro areme b roja hat nat
Wisar ma ser ro ame, ar kemer eyt ci bon virat
Xebere d Lacuyan(
17
) , qewat
Pro sebeb mi areme.
Ax areme, areme, ti ondr b areme!
Tirk res ma ra van Lacuyan
kutik verday ma bdn bman
Ma ser ro b axir zeman
Pro sebeb mi areme.
Kutika zomp guret, qor dwar ikit, berd hatan sere
B at ro, at xij b dere
Kiremt ser ro kerd z zilb wele
Pro sebeb mi areme.
an o, va no, cnya va se lemba taf
Doman berben, cay dna kot raf
ewe ye, astar ma ser ro b zaf
Pro sebeb mi areme.
17. Qesta dy res ili ya zmr obanolu yo.
17
Vate
Dinya kamaxe bye teng tarye
Ser holika kemerine mi bi naylon kerd sye
Vay da piro, bye irpn nalye
irpna naylon hatan mala bne ye
Pro sebeb mi areme.
Qudret lah ra var na lye
Her heba ondre qas balye
Trmae ds dwaran ro neqetye
Pro sebeb mi areme.
Ax areme, areme, ti mrat b areme!
Kewta wert cila ten xilma bya
Ondro suyax tv ra dwar eqetya
Gina qafika mi ser ro, pijikya.
Pro sebeb mi areme.
Ax areme, areme, ti kamax b areme!
No areme ik o? Her kes zano ke Ms(
18
) o
Kam ke nzano wa bimso
Ondra zure dimen Heq a, hem meslego ps o.
Pro sebeb mi areme.
Ondro areme b roja hat nat
Ft re xo ver berd des ponc magnat
Mi va ez xebere bid kul welat
nd kes mepoco xailan Qerearemey Mart
Pro sebeb mi areme.
18. No mordem dewa Kovike ra (Gimgim de) yo. Nika zmr de malya de xebe-
tno.
18
Vate
Cnya doman kerd virana (virara) xo, domana r lorna
Mi qayt kerd ke yawa yawa varna
A esna de Dewr Baba xl dejna
Pro sebeb mi areme.
Welat ra durkewtene xl zor a. Ewro bi mlyonan ar ma, bi zor
hard p kalikan ra byo nef bi hezaran klometre dur kewto.
Dewr Baba, hesretmendena welat k bi no qeyde ano re zon:
Mi va nalet oro topraxa Yunan(
19
)
Te de ne est greg ne est zyar
Kewto re mi vir welat baw kal
Mi va nesb bo to ser de br, br
Mi va op welat ser de br, br.
Mi va welat dur yo, p xl koyan o
Kes bi derd zer kes nzano
Merdene p go ma der a, Heq bizano
or Gestemerde, Mekan Bimbarek(
20
)
or Kea(
21
), dyar hewa ver Dara n Gereg
or Gokar, dyar hewa ver kleka Kalik
19. Qesta Baba Dewr zmr o.
20. Gestemerde, dewde Gimgim ya (dewa min a). Mekan Bimbareki, ede
Gestemerde de bon Al Axay yo kan de teberik Weysilqiran yo.
21. Kea, dewde Gimgim ya. Dara Gereg k cor dewa Kea de ya zyara
adir Babay ya. Viran awa serdine undey d ra vecna.
19
Vate
or dyar mexbera Hazir Babay(
22
)
Ser ro na na surra vay
Defna ma me qurban Gokar Bavay
Mi va br or waran diyar
Cran ben top, seba qurbana on wert mal an
Kewt re mi vr cran baw kal
Roj n roj ixir ma kuwno re qerbista
Meyit ma nan re ser ar dara
Van Dewr Baba byo meyman mezela.
Hardlerz ke 1966 de Gimgim de b, bi hazaran kes merd. are ma
b, bwayir mend. Dewleta Tirkya hetkarya ejnebyan nd milet
ci re k y nvirat. are ma y Gimgim hatan ewro k bin baraqan
de flaye xo rameno. Dewr Babay hketa hardlerz bi zarava kirdask
nya arda re zon:
Limin, limin, limin, limin!
Limin, limin, wy limin!
De mi go Varto b gola xwn
Derd sala sal xwe daye ser v birn
Derd ternan gencan ra hywax hy limin!
De min go i tifaq e hatye ser bter
22. Hazir Baba, koy dewa Gestemerde ser ro namey zyar o. Dewn dormey
her serre on ser ci r qurbanan ken.
20
Vate
Cenaz ter ciwanan kiand va bder
Derd sala sal mna derba v xener
erek xwe bide ser dil cger
De min go depremek b ha li van cya
De min go xan-man hey limin tev ricya
Bona ternan gencan dar kevir helya
De min go depremek b li Vartoy, wy limin! Nvro un da,
De min go xan-man hilweya, ter genc man di bin da
Kula ternan ciwanan, Rebyo, maye di dil da
De min go depremek b li Vartoy, depremek pir xedar e
De min go derd taleban mekteblyan e
Qelem defter gelek heban di mal de mane
De min go depremek b li Vartoy, duman rab li roelay
Derd Vartoy wek derd Ana Fadmay
De min go roja ku a Huseyn ehd b li Kerbelay
Ma ekuy teyna feqrye, belengazye zordarye ser ro n
gurenayene. Lwey nnan de, bengtye abyene ser ro k vacyn.
Dewr, bengtya di zeryan nya ano re ziwon:
21
Vate
Mi va Can, Can, melema mi Can!
im to ke siya, bry to qeytan
Bik to bar y, z qelema dest waly Erzingan
Sirot to ke sur , z saya Gmixan
Mi va nata ya ke lew pan
O lew ma b qir qotik, kewt wert der cran.
Ez cr ro amne, mi bi kard darik tayt
To ver ver de, xo r pik virayt
Er Can, aqil mi ke no aqil byen
Ez amn, mi ti xo r wayt
De Can, Can, melema mi Can!
Bejna to ke rind a, z qewexa ser tm ya
ar i vano vaco, mi rindya to bi im dya
Pye to dano bido, eke ndano, bikuyo teselya ma
Honde ke rayan ra ama-ya, qor qenaste ra bya
Germ peroj de Cana mi nta ro sac ver de,
Nzo xedera i vato, hsra varnena sirotan zerda ser de
Mi va Lawo, ima ke ci ra bzar ,
Dest daye bice, z amya merda mi r tever de.
Can, mi va ame vecya, bya ila
Ez ver ver py to de bya qila
Mi r ver bike ra
Sate nbyne kutikan ima ez kerd vila
Ver ver py to de ifte kemer
Can, mi r ver rake, hona ke ame kewta bin hewr
Va ma seba to kerd py ver dar kemer.
Mi va Ti zere de bifetely, ez tever a i wele xo ro ker?
22
Vate
Ez ya ke Cana mi de nya
Ondr kozmag bon mi ser ro fetelya
He mi am-, ez gina war o
Sar mi gina kuika py adir ro, didan mi ikya
Ez ya lw mela xa, mi va Gonya didanan mi ik a?
Va Gonya didanan to, Cana to be xo ya.
Va ke Wa bo, wa bo, mr mi, wa bo.
Mr mi bro ver ver ma de pya bo,
Ronnya koreke mr xo r poc, wa ta mr mi yabo.
Di zerey ke jubn ra hat b, wa emo nbo ewna bo.
Dewr, kilam bne de oncya di zeryan nya ano re zon:
Rinda mi am bon ser de
Gula mi am bon ser de
Puik virazena di xo ver de
Kam ke wert ma de eytann keno
Hard bilerzo, bon bro ser de.
Ax welat, welat, welat, welat!
Derd to ra myan mi b di qat!
Gula mi por xo munito
Rinda mi por xo munito
Gul, Heq bo, zerya mi kota to
Seba rindekya to ra
em Gokar vindeto
em Muzir vindeto.
Gula mi, mal am, mal peroj
Rinda mi, mal am, mal peroj
23
Vate
Mal anito ver veroj.
Xizir mirad ma bikerdne,
Qe k emr ma bibyne hr roj.
Gula mi, mal am brye
Rinda mi, mal am brye
Gula mi, helba it anita het sye
Xo r hd ya verindye
Mi va ez y vana ti memiradye.
Dewr Babay ra and hrn bn:
i ivano ho ke ho ke
Ber pez xwe berjr ke
Dibn delalka dil te nxwe e
Xwed fa xr ke
Eman eman ez birndar im.
Gimgim persena, ift ray
Heq kula xo bikero hukmat nikay
Her kutik ma ser ro kerd axay
Eman eman war ez im.
***
Koy ma persena, bine hn
Pa eren cin pr
Xwezila ez bibyne uyane
Ti bibyne serbr
Eman eman ez birndar a.
***
Koy Mama Xatne persena, Koy Hort
Mi sond werdo, ne ona Trcan, ne ona Kort
Kam ke mavn di cana de ytanye keno
Veco firingzamet, derdo kot.
***
24
Vate
To sare ra temezya keske
Misn xo bice, o hny bin dewe
Awe bya mi dest ke.
Waxto zerya to esta, vace Zerya mi esta.
Waxto ke zerya to na, vace Zerya mi na.
and qesan psan mavn min xo ke.
Dewr Baba, wazeno ze trst bro Almanya. Xl hket ne re
sarey dy ser de. Na hketa xo bi kilama eqel ano re zon:
Hn zer mi de ewerya
Va or wert qom ma y Almanya.
Mi ser xo guret xo ra vecya
ya nya ans mi nuxulya
Rat polos eqel bya.
Derd to eqel, eqel, kula to eqel, eqel!
Al Esker va Dwuz to iqa ro?
Mi va Pon s marq gawiran o.
Va Dwuz to enik o, tersen ke to raarno.
Pon s marq da mi, va Nbo prano.
Mi i zana pons marq eqel r beno tkano
eqel mi qaax zano.
eqel paseport guret aratirm kerd
Mi ra tay pers kerd
Mi zon nzana, ti b diyar min n derd
Mi bk xo eqel r ard-berd
Ci r bi bika tarf kerd.
25
Vate
eqel per mi guret, kerd say
Mi de per zde vecyay.
Sar xo hejna, im xo y jeng taday
Soxuk damga kerde dest xo, mi da kerde, va nayn nay
Mi dawa eqel d say Rohelay
Belko eqel bikero rayt belay.
Ti teze b diyar min n derda
eqel ez eta nezaret, heyt-new sahat tede verda
Leyr kutik cixar cve mi de nverda.
Di kamax nezaret de bhngirt bya
Teselya mi kewte, lingan ser ro ama-ya
Hbeta ra bira, bira, araq de fatasya
Vanye ra zer mi xewerya
Bike ny re zl, juy herhajhajik ver de vecya
Mi be dest aret kerd: Bi peran mi tay non mi r bya.
Leyr kutik lew verda ro, mrizya.
Kamax nezaret de menda dan an
Hketa mi bye hketa Wely Feqsileman
Dewro feqr pyser runa Yelkoy Hewaalan
Ay eqel, nalet oro ewray eqel.
Dewr Baba ke turst no Almanya, nasde dy xo ci ra dano we
nono y nvneno. Na juye ginena re cgeran dy ro hketa xo bi
zarava kirdask nya ano re zon:
26
Vate
Gelo yema, ima awha b?
Sal zeman iqas xirab b
Tu uy Almanya, bona end qurian
Dostya min xwe poman b.
T bra te ez ivan bm, tu golikvan b
Em her du li ber sur serma b
Gorn me qetyab, em pxwas b
Ecba Xwed, tu dib Ez te nas nakim!
Em salek n deta M tirpan inya
Ehtacya dinyalig me neqedya
W payiz em hev ra westya
Heyan Gamqiran qedya
T bra te? Havn golika moz kir,
Xwel li ser pitya xwe qloz kir
Gava tu digrya, hsrn av te gilor kir.
Ez te dost hev du b
Li ser mask mna du bira b
Teze du sal te temam b
Ecba Xwed, tu dib Te nas nakim!
eref rind e, vjdan titek ba e
Bo end qurian dil xwe neke waswase
En sonye de end mtro kiras e.
Hkmeta Xwed, tu dib Te nas nakim!
Salek em n vlayet bo qezenc
end evan em man li Xana Teter(
23
) li vlayeta M
23. O taw M de namey xan byo.
27
Vate
T bra te? Banga me dikir digot bo k.
Salek ez honaz bm, tu boik
Nvroya me dereng ket, em iqas bn bir
W dan var, tu j me re by su.
Bi qirawet nebe guven, vaya li hustye brnc sinif de heye
Mirov bi fotr-du fotran nabe nsane
eref vjdan tac hemyan e.
Dewr Baba dib Ya Reb,
Tu mana xwe ji me negr!
Tu y Almanya, bo end quria dostya min xwe bir.
28
Vate
XERB NASB
Arkerdox: Seyidxan KURJ
C
ayk ben, cayk niben, yew dewi di yew cinyek myerd xwi
yewi zi lac yin bn. Nam in lack Xerb . Xerb hama qijkek
may yi mirena, wi yetm mnen. P Xerb yew mudet cuwa p newe ra
zewiciyen. Cinya new yew ser cuwa p welidiyena, ci ri yew lac ben.
Yi nam in lack zi Nasb nn pa. Xerb Nasb pya ben pl, piya
kay kn, piya in bizyn veri. May Nasb zaf hol miqat lac xwi bena,
tim tim yo we dna Nasb Nasb zaf nixebitnena. Cinyek dmarr
Xerb a s dmarr zi nyena Xerb ra. Ya Xerb zaf xebitnena, qet
hol miqat yi nibena, zaf ray nn ci nidna guro zuar dna yi kerdi.
La hnc zi Nasb zaf near , feqr ; ti vn ink pay ra qeldyen. La
Xerb maallah dest pay , qilow , yewdo derg dila w; k qmi
niben bin tira.
Yew ruej cinyek Nasb Xerb awena miyn biri ki yi arn,
kuelyn arye d.
Yi in miyn birni di arn dn arye, a hel yew merdimo kokimo
rdsipye yin a veciyen.
ni merdimo kokimo rdsipye h vr venda Nasb dn, vn:
-Biko, bye mi ini dere ra veci, ez kokim a, ez niekena byr cuar.
Nasb vn:
-Had owca ra! Yna gur mi n ez yena tu dere ra vecena?
rdsipye ina duerim venda Xerb dn, vn:
-Biko, xr xwi ti bye mi ta ra veci, ez xtyar a, ez niekena p
lingn xwi ini qayme wo vec cuar.
Xerb in dst kokim tepien yi dere ra vecen. Ti nivn ini
merdim Xizir . Xizir yew ga dn Xerb yew qiwelek veciyena, her
perr ben tuez dumn; kokim bnate ra daryen we. Wir di biray
arn xwi dn arye gn in kye.
29
Vate
stiryn in gay ra it eker yen.
May Nasb tira vna:
-Oxil, ima q ehend kot er?
Nasb sebb erkoti yin may xwi ra nivn.
Ruej ina viyeren in. May Nasb hnc wern en wen dna lac
xwi, miqat yi bena, la lac yay qet xwi nn, hnc near mnen. Cinyek
qet wr Xerb nidna, la hnci zi Xerb rueji b ruej yen xwi, ben
qilow.
Cinyek nyena ki ina niben, ruejk myerd xwi ra vna:
-Ma wir di qicni ri zi bin erdi di yew hucra viraz nn owk yin
yew ebak ra bid ci, blka hal yin holi b.
Xeber myerk ina hesd cinyek ra n ya. Wi zi ini fikir cinyek
munasib vnen. Wi n Xerb Nasb ri bin erdi di cya-cya yew
hucra virazen yin ken zerr hucra.
May Nasb yi ri her ruej we pocena pa rne fk ya ci ri bena,
dna ci. La ya Xerb ri nn wik-biring piyerd xwi bena. Xerb ini
cinyek niwen. Wi stiryn gay Xizir ra ruej hrye cem it eker
imen. ni ga qet niverden heywn dew byr nizd hucray Xerb, la
heywn dar-dmar hucray Nasb p sil ryex xwi ya berbat ken.
no bnate ra yew am viyerena. May Nasb kf kena, vna sin
nyeb ink Nasb amo xwi, guet girot; Xerbi zi b near, gut yi ,
est yi mend.
Yew ruej cinyek myerd xwi in ki Xerb Nasb bin erd ra vec.
Yi yew bendo bari yew bendo qalini zi xwi di t bn. Yi h vr in sr
hucray Xerb venda ci dn, vn:
-Oxil Xerb, ma am tu veci. Ma tu ri bnd bari dergiri nni zi bnd
qalin?
Xerb vn:
-Ez merdim bnd bar ya? Mi ri bnd qalin biawiyeni.
Dmarr Xerb kf kena xwi b xwi vna nk sin nyeb Xerb b
zef, hendi go pay ra niqldyen. Sn nyeb lac mi hna hol .
Yi bnd kn war, Xerb bnd tepien veciyen teber ki maallah
Xerb b yew xuert babeegt. Cinyek a bena.
Na ray yi venda Nasb dn, vn:
30
Vate
-Oxil Nasb, ma tu ri bnd bar dergiri nni zi bnd qalin?
Nasb ra yew nuz yena, hendi go vng yi veciyen, vn:
-Day, mi ri bnd bar berziyeni war.
Yi bnd bar erzen war Nasb vecen.
Nasb b feqr, gut yi est yi mend.
Cinyek daymi nibena, Nasb ra vna:
-Oxil, ez ehend miqat tu bya, mi tu ri tim tim we, guet, r-
nin pot awit; mi tu ri rne, fk awit la mi Xerbi ri tim tim nn
wik awit. Hnc Xerb b qilow ti feqr mnd. n gur di yew karmat
esta.
n ser Nasb dest ci ken mesela xwi Xerb may xwi ra vn.
Waxti go wi Xerb arn, sn yew merdim rdsipye ame ga da
Xerb, wi may xwi ra vn.
Cinyek ca di xwi nna niwe. Ax kena, wax kena, kufena, nalena;
kuwena miyn ciln, xwi kena meyt.
Myerd yay vn:
-Cinyek, se bi, inay tu est?
Cinyek vna:
-Myerik, ez zaf niwe a, ti gereka mi ri Gay biyr sara bibirn.
P Xerb yew merdimo feqr, belengaz kav cin xwi ra zaf tersen.
Wi vat cin xwi mecmur qowil ken. in Xerb ra musaade wazen,
vn:
-Biko, dmarr tu niwe a dar yay zi gut gay tu yo. Ez tu ra reca
kena, ti musaade bikr ma in gay sara bibirni.
Xerb niwazen ki semd dmarr xwi ya gay xwi sara bibirn. Wi
him gay xwi ra zaf hes ken himi zi xwi ra dmarr yi yi ra qet hes ni-
kena; ayay ra wi qet niwazen gay xwi dmarr xwi ri qirbn kir. Wi
bermen, zuren, kuwen p layk, la are nivnen; mecmur
sarabirnayi gayi ri raz ben.
P Xerb in gay byr n, erzen erd, kard erzen ci la kard ngena.
Yi kye di iqas kard est n, erzen ci la niekn gay sara bibirn. in
k crnn ra end heb kardn bnn n ceribnn, la hnc niekn
gay sara bibirn.
Ti nivn Xizir waxti go ga daw Xerb, yewi zi kard pa daya ci
31
Vate
Xerb ra vat:
-Bye ina kard r erd di o kard sar in gay nibirnena.
ni vatey Xizir o waxt Nasbi zi enawit. Nasb in ina mesela
may xwi ra vn. n ser p dmarr Xerb zaf zuar nn Xerb ser,
wazn yi ra kard bgr. Xerb niwazen kard xwi bid yin la yin dest
ra nixelisyen, mecmur mnen kard xwi bid yin.
Xerb zaf qehryen, xwi ncen yew kuee bermen. Ga in hal
Xerb vnen zaf qehriyen. Wi in Xerb het, yen zn Xerb ra
vn:
-Ti yew tencir wel bya vr pirnik mi, yew tencir qum zi bya vr
ling mi ti zi bini mi, stiryn mi tepi, cuwa p kard bidi yin.
Xerb dmarr p xwi ra vn:
-ima gereka yew tencir wel byar pirnik gay ver ruen yew ten-
cir qum byar lingn gay ver ruen; ez o waxt ekena kard bid ima.
Yi in wati Xerb qowil ken. Xerb kard dn yin.
Yi n yew tencir wel pirnik gay ver nn rue yew tencir qum
zi lingn gay ver nn rue. P Xerb kard gen, wazen ki berz mil
gay. Ga wel pif ken lingn xwi dn tencir qumi ri qum ken vila.
Her ca tuez-dumn miyni di mnen. Ga Xerbi zi ina firset ra stfa-
de ken fir dn in. Yi ziyed in, km in, yew mera di vinden.
ta di ga vn:
-Ez ta di bin erena. Ti zi ue ina dar qawax a bin nat wet xwi
ra, taway est, n.
Xerb in qawaxe ser, lew qawaxi di vinden nyen dar dma-
r xwi ra.
Yew mudet cuwa p ga venda Xerb dn, vn:
-o est, n?
Tm a hel wet ra yew yen. Yew lw in azmn ra trn dn
arye, yew lw yi zi erd di i kot ver a, dn arye wen ht yin a yen.
Xerb gay ra vn wet ra yew ho yen, hal-hewal yi ina w.
Ti nivn ini yew dyeb .
Dyeb yen yin ra ben nizd, sin go im ginen gay, ca di hergal
ken gay ser.
Dyeb ga yewbnn gn, yewbnn zaf bn-n. Yew mudet cuwa
32
Vate
p wir di zi qefiliyn, hilik bilik ra kuwen; wir di zi ben tn. Yi qo-
xe ca verden, vn ma imi owk biimi.
in vr owk, dyeb vn:
-Gereka ez h vr owk biim!
Ga vn:
-Nye, ez h vr imena!
Dyeb gay ra vn:
-Ez suez dna tu, ez musaade kena min a p ti biimi.
Ga vn:
-Ez qowil kena, wa s tu b. H vr ti owk biimi, cuwa p zi ez imena.
Dyeb owk imen, la waxti go dor yena gay, niverden ga owk biim.
nay ser yi hna erziyn yewbnn. Yi xlyek waxt yewbnn ben-
n, dyeb gay erzen erd nien ser a. Dyeb wazen gay biki, ga
dyb ra vn:
-Madem ti mi kien, sr ina dar a yew merdim est; ini merdim h
vr yemnt Hmay o, cuwa p yemnt tu yo. Ti gereka wahar in
merdim vec.
Dyeb gay kien veng ken Xerbi ri, Xerb ra vn:
-H, ya merdim, ti dar ra bye war!
Xerb tersn xwi ver dar ra nn war. Dyeb hna venda Xerb dn,
vn:
-H, ti! Xatir gay byr nyebn mi tu zi werdyeni, lakn mi suez da
gay, ez qari tu nibena.
Xerb mecmur mnen dar ra yen war. Dyeb Xerb gen t ben
kuek xwi.
Wi pyer meftn xwi zi dn Xerb Xerb ra vn:
-Ez in astuwarn teslm tu kena. Ti gereka hol bin in astuwarn
ra. Ti gereka tim tim wr yin bid ci, ti gereka her ruej yin timar bik-
r, qeawin bikr.
Dyeb pyer xwiyn xwi zi Xrb ra vn. Eger wi vac ez ro yena
kye, wi er yen kye.
Xrb miyn astuwarn di zaf hol nyen astuwara sipy ra, imk
wi wazen ina astuwar ni ta ra birem uer. na rueji b ruej vi-
yeren, bnate ra xlyek waxt viyeren. Ruejk dyeb kye ra kuwen
33
Vate
teber, wi Xerb ra vn:
-Ez ha ina sd la ez r lez grena a yena kye.
Xerb wazen a ruej birem. Wi mefte dn yew beri ri br ken a
ki i vn! Wade ho pirr altunn o. Her prr wad di altun beriqiyn.
Tayn mnen Xerb eqn ra xwi ra uer. Neyse ki wi xwi n pyeser.
Galn n, altunn ken zerr galn, galn erzen astuwara sipy
ser, nien astuwar remen in.
Xerb remen in, xelisyen a ruej a p yew heyato mesud viyer-
nen.
Mi ra zur, Hmay ra rat,
Mi yew taway helaw virat,
Mi guetarn ra kerd rat*.
* Na estanike (sanike) ewlg di vajiyna.
astuwar: estor, astor, istor, ustor, stor
blka: beno ke, belk, belkya
biko: lero, lro, leyro, oxil
bnate: miyan, beynate, beyntar, bnate,
mabn, mawn
bye: b
byr: borr
cinyek: cinki, cenki, cenike, cnike
cuar: cor
cuwa p: tira pey, tera pey, ci ra pey, dim a,
bed coy, bad coy, bad c, o ra tpya
o: yew, ew, ow, jew, j, zew, z
duerim: dorimi, donimi, donim, dolime,
duenimi, ray, rey, gilangi, gelanke, gerange,
hewi, how, fini, fin
dmare: dor ver, dor-mar, dor-mare, dor-
mali, dor-me
dmarr: damerr, dmarr, domarr, mrr
dyeb: dv, dw, db
ehend: ende, endi, hend, hendi, honde
stiri: esteri, tr, qo
go: ko
guetar: godar, gotaritox
hel: heli, hili, game, wext
h: hna, hina, hona
hna: reyna, rayna, gilana, fina, hewna, howna,
hona
hnc: anc, onc, nc
karmat: keremate, kermati
kuee: koe, goe
kuek: koke
mefte: mifte, kilt
nat wet: nat wat, nat bot, nat dot, nat
dat, nat at, at nat, nat bat
FERHENGEK
34
Vate
ni-: n-
niwe: nwe
nni: niyan, nya, nya, n, yan, ya
perr: pol, het
pye: p
pyeser: pser
qefeliyay: qefiliyayene, qefeliyayne, qefal-
yay, betiliyay, beteliyay, eciziyay,
ediziyay, edizay
qeldyay: qelibyay
q: qey
qilow: qelew
qirbn: qurban, qirban, qirbon, qirvan, qurba,
qirba, qirbo, qirb, qirva
qirbn kir: qirban k, qirban ko, qirvan
kero
qowil: qebul, qewul
qoxe: qewxe, qowxe
rnin: ruwenin, riwenin
ryex: rxe, rxi
sara birnay: sare birnayene, sere birnay,
sere cikerdi
s: sey, zey, z
sd: seyd
suez: soz
t: tey, tey, ty, tewr, tewl, reyra, reydi
t berdi: ty berdene, tey berdi, reydi
berdi, reyra berdi
tm: tam, tom
viyernay: viyarnay, vernay, ravrnay,
ravernay, ravyarnayene
welidiyay: gede ardi, qeek ardi, cra verra
diyay
wet ra: a het ra, data, ata, bata, bota, dota,
wat ra
wi: o, , ew, aw, we, ay, yo, y, wo
wir: her, hur
wir di: her di, hur d, wir d
xlyek: xeylk; epey
yi: ey, y, h, jey, , y, y, ay
yna: yewna, jewna, jna
35
Vate
TERTEL 38 RA MA K BARA XO GURETE
Amadekerdox: Mnzr EM
M. em: Xo dana naskerdene? Nam to ik o, ti kam a kot ra wa?
Zynel: Nam mi Zynel o. Nam py mi Qemer, maya mi k
mose b. Dewa ma Vartnge wa, ara ma k Hyderon (Hyderan) .
Vartnge lew Koy Jle der a.
-Ti serra 1937 de ond serre bya?
-13 serre byne.
-Eke hen yo serr rindek n ra to vr.
-Tav, tav, her rindek no ra mi vr. End ez pl hesavyne. Mi
pede pede dest kerdv ci eke gr dne.
-Nika wazen ke to ra mesel pers kerne. Hesnayna mi ra gore, 1937
de dewa sima de Xid Pediz ve esker ra do pro, Xidir uza amo kstene.
Ti heqa mesel de tawa zonena?
-Ya, o mesele z nikay no ra mi vr. ike ez ve xo virenye ra ve p-
nye werte de byne, her ver a imon mi b.
-De eke hn yo kerem ke vaze!
-Njdy dewa ma de Keklige vajna dewda bne esta, a dewe ra vo
Kemane (vo Qiz) ve Al Duld ra 1936 de bv mls, hokmat r gure-
yne. v Qiz kemane cinitne, coka ci ra vo Kemane k vajyne. Njd-
y ma de Arez ra Uso Kewk b, o k mls qyd bv. N mls, Koy
Jle de, lew qumendar elayye de mendne. Nam qumendar Momin
b.
-O sire de esker amev sare Jle ser?
-Ya.
-Esker itur eve i ekl ame Jle ser?
-Eke kot ra ame nzonen, roz em Syxan vyarna ra, wast ke
ero Koy Jle ser vjyone. Waxto ke ame, Hyder ra tay virnye,
ty da pro, nverda bro. Esker hr hefty ra zde, firsat nd ke
36
Vate
berz bone.
-Kam virnye? Nam zonena?
-Xidir Al (Xid Al sme), laz xo Hemed ve Alhyder ra, Xidir
Tkm hen senikek tay mordem bn (
1
). (O laz Xidir Axay Alhy-
der na py con Balkesr de surgin de nweye ra merd.)
Dewlete o ra av p milet xapitv, ek kerdv top, sar de ek
ne b ke zde r pro dne. Nara waxto ke esker ame, heto zu ra Xi-
dir Axa ve mordemon xo ra virenye, heto bn ra k tay aron
bn r xever rusn, vake Yardim biker ke ma esker meverdme koy
Jele ser.
i esto ke her teref de herv b, hata xevere ye, hata ar ra tayne
xo kerd hazir ke br yardim biker, esker vjya ro koy ser.
Ronage ra Qemo Sur vajyne mordem b, roz o sono cay
proday lew Xidir Axay. Sono ke na or rojyo peroz pesewe do
pro, hewn im nkewto. Uza vano:
- sima n bo Xidir Axa, se b sima bese nkerd esker hurnd ra
raqilaynne, pyser berzne!
Xidir Axa k vano ke:
-Qa ayke ma de dan pro tyna esker ny, mls ty r . Sevkano
z v Keman lewe der o. U yo ke ti ama, qula kuye tifong berze, ma
ten imon xo pra nme.
Qemer tifong cno, kuno qula. Qula de hen lonik qiskek (penerey)
ben, uza ra nan esker ra. Lonika juye de kemere bena, Qemer a ke-
mere onceno ke tifong pira derg kero, esker ra no. vo Qiz ferq keno,
dot ra nano pira, qersune a lonike ra kuna zere, ginena ro tifon-
gQemer, tifong kena xirave. Qemer naye ser o vjno sono lew Xidir
Axay. Xidir Axa ke y hen vneno, vano:
-Ma itur ya? To d se dan pro?
-Kamec qula de ben?
-Py Korpix de Lona Sure de qula esta, nam xo Qula Sure wa, a
qula de ben.
Roz tpya meters der , dan pro, muxtar Hengirvan Xido Mile
1. Tay mordem bn ke lew Xidir Axay de ben n y: Qemo Sur, biray
Xidir Tkm Usn Tkm, Hemed Tkm, Xido Ka.
37
Vate
o ver ra vreno ra sono. Xidir Axa ke y vneno, vano:
-Wy Xido Mile ha wo gerr ma keno (
2
).
-itur gerre keno yan?
-Esker heto bin der o, dano pro hama nzoneno ke ond mordem
Hyder est, kot vinden, ray kot ro son. Xid Mil na yon nya-
nn ci r qesy keno.
-Cawo ke esker te de byo nam xo ik o?
-Esker Texton Zengerye der o. Xido Mile, Paga Vrayye ra vreno
ra sono ve lew qumendar. Uza dy ra vano ke: Mayo ke ti cna he-
ram to bo. Xidir Axa ve or mordemon xo ra na cor kewt meters, si-
ma honde waxto bese nken gam berz.
O werte de Hemed Xidir Axay (laz Xid Al sme) ve tay mor-
demon xo ra k roz son Zla Qize. Uza rast tay esker n, dan
pro, heyt esker n kstene. Laz Tkm Hemed aye de dot ra no, n-
yadano ke Al Duld yo ke mls o, ha wo esker ver o. Uza nano pa,
keno dirvetin hama nmireno.
Usn Tkm, imo zu ra seqet b, ndyne. Tyarey n bomb
erzen, o vano ke:
-Xidir Axa meke ez tek na tyarey ra nne.
Xidir Axa k vano:
-Ma nana pa se kena? Tuwa ve tyarey beno ik o?
Us nano pa, qersune ginena ro tyarey, tyare zor sono xo rasneno
2. Vatena tay mordeman ra gore k mordemo ke sono lew qumendar, Xido
Mile n, Rosnage ra Kalo ya wo. Ey ve cranan xo ra do pro, qaryo, us-
to ra yo hen kerdo. Nam py xo Hemed Alxan yo. Hemed Alxan ve
Sy Rizay ra pya 1937 de Xarpt de am mekemekerdene. Mekem, ceza
hata pnya amr da Hemed. Waxto ke Kalo ya sono qumendar de nya
qesy keno, py xo hepis de beno. Beno ke hen kerdo ke dewlete ceza p me-
do ya k senik ci done. Cawo ke te de qumendar de qesy keno, nam uzay
k Zerade wo. Zerade, ver Jle der o. Na ra waxto ke qumendar ra hen
vano, seke qes xo qedno, nvindeno kuno ra raye ke ro. i esto ke Qumen-
dar nverdano, py ra venga ci dano, arneno ra ano lew xo, vano:
-Hala b! Ti ya ke naye nya vana, esker itur ro ke koy bijro, ti aye k
zonena, heve ve heve mi r vaze. Naye ser o k ci r tarf keno. Esker gor
vatena dy beno axme, vor ro sono; end Hyder bese nken ke vindarnay-
ne d, 25 roj ra tepya esker vjno ro ko.
38
Vate
Xarpt. Plota tyarey k na Ataturk Sabha Gken bena (
3
).
-Ma eke esker ame se b, sima se kerd?
-Waxto ke 1937 de esker sivte cr ro ame, Demen dew kerd tol,
go kerd, amey verd ma ra heto ser, ser kowon berz. Uzaw
wary virast, kewt mixar, hen te de mend. Juyo demeniz b, ci ra
Xido Pediz vajyne. Biray dy waya maya mi de zewejyaye b. Nam
biray Xidir Al b, nam cnye; yan waya maya mi k ehrbane
bye.
Roz Xido Pediz, cnya xo, biray xo Al ve Usn ra, domon Xid
Pediz, pro pya cor de ko ra n, dewa ma de xo dan we. Cnya Xid
Pediz, het Pre ra waya Zek Beg bye. Aye rindek Tirk zonne. O
waxt Tirk zonayne yde muhim b.
Nara sar dewa ma tde y war, ma hr-or teny a roze dewe
der me. Ay ke dewe de mend ci ra juye k dka min a, yan maya ma-
ya min a.
A roze ke sefaq sana ci, ez ve py xo ra ma utme ra me ke hga
binme. Ma seke me ver hgay, mi nyada ke esker ha wo bover ra
ver va ma wo. itur ke mi d, mi va:
-Bawo, esker na wo ame, vozdme.
Mi ke hen va, ey k vake ke:
-So ten pery ha y zere der , bij b.
Ez eve lerze yne, pery hen fek uwal sole de b, mi guret vjy-
ne tever. Seke ez byne tever, mi nyada ke esker dorme ro dewe birno.
Fikr ma k o b ke biremme, me wert bir kume, xo wedarme hama
py mi tamakarye kerde, wast ke peron xo ty bijro. ike ey zonne
ke esker waxto ke y kerd saye, per cn ben. Aye de mi nyada
py mi k lew mi de vjya. Ryna ke nvineto, mi dime amo. End es-
ker uza ma fstme ra xo ver, ardme wert dewe. Dewa ma ra mordem-
de bn esto, nam xo Al yo, o k ame. Ma ke me uza ten vinetme,
3. Mi mesela tyar ser o, sir hazirkerdi Bihuye ey Drsim (Glmse Ey
Dersm) de zovna sar de k qesy kerd. Ay ke ma pya qesy kerd, ci ra ta-
yne rind nzonne ke plota tyarey Sabha Gken bya ya k n. Rast a,
na (ewladlixa) Mistefa Kemal plote bya kewta Herv Drsim. Hama
plota na tyar a wa, a nya tam blu nyo. Beno ke a nbo, wert sar de
hen bro vatene.
39
Vate
uzba (yzba) ve v Keman ra amey. v Keman py mi ra vake:
-Gerr dewa sima kerdo Qemer.
Py mi cuwav da vake:
-vraym, gerr dewa mi ti kena, zovna keso bn nkeno.
Ten ke mend, eskero ke zer dewe der o b hr qol. Qol juy ez,
juy py mi, juy k Al guret lew xo, dest na pira y kerd saye. Tav
sar yo war, ver xo kilt . i esto ke esker qe gos pa nkuya, dest
kerd ci ver sikit, kewt zer w. -m tde fst ra twerte, sikitne,
kerd xirave. Zern perey ke dyne, k guret. ond w de morek
nya kerdv la ra, zern k werte de b, esker lay visnay, zern guret,
morek k est ver mi. Hem hen kerd, hem k huyne, tay qesy vat-
ne. Mi nzonne ke se van hama blu b ke p ma key kerdne. Sayeker-
di w ke qedya, ma ameyme tlewe, ardaxe de vinetme.
Ten waxt eve o tore vrd ra. Esker hona tay caw ken saye,
dewe tde nqedya. Njdy ma de merek esta, vas kerdo ci kerda
pire. Esker ver ver mereke, wast ke zere kuyone, i esto ke Xidi-
r dot ra yek de na pira kst. O ra dime k qe nvinet, myt guret ont
zere. Tifong dey uza dano biray xo Usn. Hen eve o tore ke hal-hula
kewte de, py mi vake:
-Vozdme!
Ez dust de vejyne, mi va:
-itur vozdame? Ma qir ken.
Ey gos ro mi nna, ma bme rast, voz da. Zinge-zinge tiringe-ti-
ringa tifongon a. Eke devacr de tn me, mi nyada Alyo cran ma
gina war ro. Mi xo arna nyada ke py mi k gino ro ci. Qersune ginav
ro qor, qor sikitv. O sire de hona mi ferq kerd ke qersune gina ro mi k.
Hama ez hay ro xo byne ke dirvetin . Mi bese nkerd pay ra vind,
ginne war ro.
-Qersune seke gin ro to, to ferq nkerd?
-Nzonen, mi honde nyada ke ez dirvetin . i waxt gina ro mi, se
gina ro mi, hayi ro ci nyne. Siro ke ez ginne war ro k mi ry gos na
ro ser, mi nyada veng tifong hen no ke, ti vana belkya asmn ra
adir voreno.
-Ti kot de bv dirvetin?
40
Vate
-Py de het potya mina zu de ginav ro ci, ver de heto bn de, lew
kaleka mi de perrav. Teref Heq ra hen cawo tol de vrdv ra v.
Ez uza nvinet, mi xo kas kerd ten vor ro yne, mi nyada ke
py mi k ha wo amo uza. Hama o cran ma Al a deqa de can da, qe
hurndya xo ra nlewya. Ez hard de mend, Uzba ve v Qiz ra k
tenna mi ra cr ronsta y.
Mi nyada ke esker mereke ser, bombe vet, est ke lozine de war
kero hama bombe n, pyser gir b ame. Esker juyo bn est, lozine de
kewt zere, teqa mereke ro du vejya. Mereke k zof girs a. Ten ke
mend, mereke gin piro. Aye de Xido Pediz ve biray xo Al ra vjyay.
Veng kewt ra Xidir vake:
-Wedar, mi ra Xido Pediz van! Wedar! Wedar! Wedar!
-Ey k tirk zonne?
-Kam, Xid Pediz?
-Ya.
-N, nzonne, cnya xo ra hen tek-tuk tay ekuy misav.
-Ma hata a sate xevera sima bye ke Xido Pediz amo, uza r o.
-N n, dka mi ra qeder xevera k ne bye.
-O ra tpya?
Seke y hen va, esker voz da. Xidir ve biray xo Al ra pot sanav
zuvin, hem dne pro hem yne. Hama prodays xo ecayv b. Boyna
esker ginne ro ci, kyne. Honde esker dewe ra axme bv, ne oncya
k nverda ke imon xo wekero. Xo ver de kerd ra derg nne pa, xo
arnne nat dot nne pa. Siro ke amey dust ma Al gina ro ci.
-Biray Xidir?
-Ya.
itur ke ke gina ro ci k veng xo ame mi gos de, vake:
-Wy, gin ro mi!
Xo ra mi k ty nyadne. Mi nyada ke loqly vre ra xir b amey
tever. Hama nvinet, loql xo kerd top, pyser kerd vr xo, sala xo
cor de n ro ser, p pste. Mereke ra cr ardax bye, ame uza. Eke
ame uza, esker lewe de vjya; nvinet, tifong kerd ra derg, hona ke
esker dy ra nno, y na pira o esker k kst.
Xidir k tpya heto zu ra dn pro, heto bn ra nvinet yne. or
41
Vate
het ser tifong estne ey. Het ver ser, het rast ep ser, gegane
nne ro herm xo ser, gil pyser arnne, ya k eve xo pyser crne ra
estne. Prodays dey hekmet bye. Ten ke vor de , xo arna, lew
dewe ro cra we, vor ro .
-Ti vana qey cra ra?
-Wast ke serenye ro ci bijro, esker dewe ra tever kero, cnya xo ve
domonon xo ra bixelesnone. Eke hen nbyne, kewtne dere, xo kerd
vnd, yne.
Eve o hal , dewe ra cor, kewt ser pul. Pul ra kemer esto, hama
hama ke xo o kemer rasno. i esto ke aye de vo Kemane ust ra, vost
lew esker, dest ra tifong guret, kerd ra derg, juye n pira. Seke n
pira, Xidir perra, gina war ro. Ma zona ke gina ro ci.
-Yan esker tuwa bese nkerd, v Qiz n pira (
4
).
-Ya ya. vo mls ke nbyne, mrik xo rasnne py kemer. y zu
qersune este, a k san ci.
-O ra tpya se b?
-Xidir hen xo hard ra kas kerd, kewt tolde. Ryna ke yo kewto
wert kemer, te de vineto. Ez naye vaj, eke dirvetin nbyne, xo wes
kemer rasnne, pyser crn ra, kok ro esker vetne.
A deqa de end esker tabura bne k py ra axme b ame.
O werte de dewizon ma ra di-hr teny amey. ne pye mi kerd ci-
naza berd, ap mi k kewt ra esker ver . Esker vake:
-B raye ra ma misne!
Mecbur mend .
-A roze ond esker uza amey kstene?
-Rind nno ra mi vr, hama des-des di falan b. Zof kyay.
Biray Xidir, o Alyo ke dirvetin b, mls o kerd pot ard na ro qa-
tire, ma k bme rast pya me. Wert esker der me. Raye ra esker
boyna amne ura tifongon xo kerd dirvetya Al de, te de tadne, ta-
dne, uza ra k ci ra ontne, gonya dey kerdne potnon xo ra. Ci r
eve o tore kence kerdne. Tav heto zu ra k ardne o mane ke Ti qir-
4. Vaten ra gore k waxto ke Xidir xo rasno pul, Uzba vato To d her laz
her xeleya! O ra dime hona Xido Qiz usto ra tifong gureto, no pira.
42
Vate
van bin lingon ma wa. A hekmete k mi hen dye.
-Al wes b?
-Ya wes b, nmerdv.
Eve o tore, het serenya dewa ma ser me, kewtme Vil Solesn.
Eke me uza, na ra k qatire rusn, myt Xidir da ardene. Sar Xidir
uza ci ra kerd, kerd uwal, o ra dime k qumendar vake:
-Sima ke na myt ta ra wedar, mezele ker, dewe gaz ken, vsnen.
Gere no naza nya tever a bimano.
Na vatene ra dime, sar Xidir guret, Al k hen dirvetin est qatire
ser, cnya Xidir ve laz na ra ft ra ci ve sar Koy Jle.
-Yan kes cendeg Xid Pediz wendard, hen uza tj ver ra mend?
-Ya, hen mend.
-Py to se b?
-Py mi heft ra tpya merd.
-A dirvet ra merd?
-Ya, ya, a dirvet ra merd. Ez k 15 roj dewa ma de mendne. Hal
mi roze ve roze byne xiravin. Pnye de ez berd dewa Xidir Axay
Pul Tacn. Uza mazrda dewa Zaxge wa.
-Xidiro ke ti vana, Xid Al sme wo, hen nyo?
-Ya, Xidir Al. Uza morevawon Xidir Axay ra mordemde Kursiz
b, Sydaly Kilmek vajyne ci ra. Ez ewres roze dy de mendne,
ey dirvetya mi derman kerde. Sydal, njdy Pul Tacn de Mist
vajn, mazr esta, uza b.
ewres roze ra tpya ez pyser amne dewa xo. Sar dewe k o sire
de end war ra crav ra amev, dewe de b. Eke amne, ewres py
mi vetv.
-Dirvetya to itur tedaw kerde, se kerd?
-Hem melem kerde, hem k fitil verda pede, astik hurd k ci ra vet.
-Fitil ik o?
-Hacet wo, z meqe yo. O verdne pede, eve gil dy astik guret
ontne.
roz Xidir Axa ve laz xo Hemed ra pya amey uza.
-Direvtya to bye wese, hen nyo?
-Bye hama tam n? Serr ke a dirvet gurey.
43
Vate
Ez ke dewa Xidir Axay ra pyser amne, mi nyada ke myt Xid
Pediz hona ha wo uza r o, kes wendardo. Qat kinc ipy pa b. Vi-
l xo hen ten gryav, amev pser. Tsr tj ra ton xo vilyav ro,
hr or metroy wele de (hard de) v.
-Zov tuwa ve meyt nbv.
-N! Hen vinete b.
-Nxerepyav, kerm nwerdv, ronheleav?
-N, n, n, hen vinete b.
-Cawo ke Xido Pediz ginav ro ci, nam uzay ik b.
-Kalo Sip.
-Biray Xidiryo ke py de mendv o, cenya Xidir ve domon ra
py con se b?
-Al sar Jle ra mireno. Biray xo Us k bv dirvetin. Us, cenya
Xidir, na Xidir ve laz Xidir Murt ra rusnav Pre, uza mend. Na
py con laz Xidir ame em Syxan. Di serr ravr k yo Alman-
ya.
-Myt Xid Pediz pnye de se b?
-Hata payz uza mend. Eke payz ame, hewa b serd, esker pyser
oncya ; Demen ra Wel Mil ve Mrz Sil Hem ra n, myt ken
kuras, o dot uy esta, ben uza dan we.
-O ra tpya sima se kerd?
-O werte de ez yne Dewa Ple. Dewa Ple dewda Avason Cor
ya. Dne ra Avay k vajno. Avason Cor ixhesenon , ve Sy Ri-
zay ra mordem zuvin hesavn.
-Dew Avason Cor kamec het de manen?
-Mintiqa Hyder ra cor (vakur mintiqa Hyderan M..), wert Pi-
lemurye, Erzingan Pulur (Vacixe) de manen.
-Nam dewon dne zonena?
-Tayne zonen. Vajme ke Dewa Ple, Mazra Koy, Grsa Nazko, Ver
Dize, Buyarge, Veroz Cemalo, Tk Al, Bodig tay bn.
-Ma ti ke ya lew Avason Cor, to i d, se b?
-Ez ke uza byne, yo muhimo ke no ra mi vr, amayna Sy Ri-
zay bye. Sy Riza ame Dewa Ple, uza bin goze de ci r cil kerd ra,
ser o nst ro, qesy kerd.
44
Vate
-i qesy kerd, tuwa no ra to vr?
-N! Ma domon ci ra dur vinetne. Hama o sire de herv Drsim
dewlete devam kerd, seva mesel amev, ma zov seva inay brone?
Waxt ra dime, esker Erzingan ame, mintiqa Avason Cor de k
qewxa kewte de. Roz, ma njdy 180 domon cnye ve tay ekdar
ra dewon Avay ra kewtme ra raye, het Hyder ser ameyme. Ma
ke ameyme njdy dewa ma, Syd Hesen ve tay ekdar ra ma ca
verdayme, vake Ma some Vartnge, sima pede-pede brne.
Syd Hese mordem Usn Axay b. Dewa Usen Axay Dewa Ple
bye. ke hen , lew ma de hr ekdar mend. Usn Axa wo, laz xo
Syd Avdile wo, zu k juyo bn o. Name nno ra mi vr. Raya ma ser o
der esto, ma ameyme kewtme uza. O werte de Usn Axa ve morde-
mek bn ra nya ten dohet ser , wert bir ra vjyay, kewt cawo
rut. Seke kewt uza, maknel vake tiring, dorme de toz-dman fst ra
hewa. nvinet, uza hen kom de bir esto, xo rasna uza, kewt py
dy. Hama hen b ke bese nkerd ke sar hewa fyne. Seke lewyne,
esker nne pira.
A end qewxa kewte de. itur ke veng kewt ra tifong, may ke fek
der der me, ma texmn kerd ke esker hona ma ndme, ma vozda,
kewtme bin vora ix. Zimiston ix amo dere gureto, uwe bin ra sona,
z mixar yo. Ma kewtme uza, te de vinetme. Syd Avdile k tyna ro,
boyna dano pro. Ma hurndya xo ra ty nyadne. Ey a roze qewxda
henne kerde ke ma ne dya ne k hesna. Esker zmiloik, naza-haza
de xirxilyne hama Syd Avdilay Sat cay de galim nne pira, esker
fstne ra xo ver pernne, tpya pyser crne ra. To hen zonne ke di
im xo ve di deston xo ra n, des dest des im xo est. Ry het de
nne esker ra, ry heto bn de, ry ver de, ry py de. Ma nyadne
ke Syd Avdilay na esker ra, esker day war ro, o ra dime galim na
pira, qersun dne ya k tifong guret, pyser meters xo.
-Qey hen kerdne?
-Ma cepxan xo qedyne, tifong xo byne germ, gereke tifongo newe
ve cepxane ra dest de bibyne.
-Usen Axay se kerd?
-Mi va ya, Usn Axa ve mordemek bn ra bese nken sar xo
45
Vate
berz ker. Seke xo lewnne maknel taw t nne ro ser, qersun vo-
rnne piro.
Eve o tore b ra s, end hama hama ke mixurve dekuyone. Syd
Avdile het dere yo zu de dano pro, esker k heto bn de, ver va ci byo
dirvetin, hard der o. Ry waya Syd Avdiley vake:
-Wy, nyad o eskero dirvetin se xirav het biray mi ser nyadano!
Nat-dot ra tayne vake:
-Deh, u yo ve xo bese nkeno ke bilewyo, dy dest ra i no?
-Xevera Syd Avdiley ci ra na, hen nyo?
-N, na.
-Ma sima qy ci ra nvat?
-Ma ke veng ra xo fme, esker miseno ke milet bin ix der o, n t-
dne qir ken.
O sire de veng kewt ra Usn Axay, venga laz xo da, venga Sy Av-
diley da, ci ra y va.
Aye de xaftela Syd Avdile ust ra xo ser, py xo ra qesy vat. Vake:
-T ya uza meser de menda, sodir ra ve s ez tyna wert na esker
de mendne!
Seke ust ra pay, eskero ke dirvetin b, na Syd Avdilay ra; Syd
Avdile uza kya. O mordemo ke lew Usn Axay de b, nvinet es-
kero dirvetin kst, myt guret ard. Myt Syd Avdiley k ard. Merde-
na Syd Avdiley dezde hen da ma ke nno hesavkerdene. mor-
demek da xo ro, berba, wast ke imon esker vezo, Usn Axay nverda,
vake:
-Myt r heqaret nbeno. No herv o. Laz mi xo ver do, z r do
pro, pnye de k amo kstene. Sevev merdena laz xo ez ne. O esker
k z laz mi xort wo, wayr ma p yo. Laz ma ke ma r senn ,
laz dne k dne r henn . O k hf b, laz mi k hf b hama end bye
ye, p se kena!
Aye ra tpya k Usn Axay vake: Vartnge njd ya. End tar yo,
esker nfetelno. Sima naza ra rast b, het Vartnige ser r. Ez myt
laz xo ben, dewe de paga p kalk de dan we. Xo ra ke nmerdne
pyser n.
46
Vate
Na qes ra dime k myt Syd Avdiley na ro qatire, a pesewe terkit
. Ma k ameyme, xeleayme.
A serre ma uzaw mendme. Serra bne, mordem may ke kewtv
ra dewlete dest, tde qir kerd.
- sima ra kes ame kstene?
-Ez van ya, roze am ke esker kam fst ra xo dest, kst. Ap mi, ma-
ya mi, waya mi, biray mi, domon qiz, cran ma, tde qir kerd.
-Nam ap to ik b?
-Hesen.
-Biray tu yo ke esker kst, nam xo ik b?
-Nam dy k Hesen b.
-To ra pl b ya qiz?
-Mi ra qiz b.
-Waya to ya ke kste ond serrye bye?
-A 18 serrye bye. Nam xo rbane bye.
-Ma ti itur xeleya?
-1938 de ma ardme bover em, dewon Al. Dewa ma ra tay
Xecerye, tay cawon bn. Gom Mi vajno mazrda qiskeke esta,
uza mordem b nam xo Mistefa b, ez lew dy de mendne.
Roz esker ame kewt ra wert dew, cuwamerdon het ma ra vake:
Br me, seva dar sima y zimiston non dame sima.
Dew ma bover ra mend, hekn ma tde byo husk. Her byo xi-
rave yo ya, end genim, cew, yo hen dan ma ke zimiston p dar
xo bikerme. Na vatene ra tpya cuwamerd hama werte ra roz-di
roj vrd ra, peyser namey. Hr roj ra dime esker na ra k eve vasita
bk muxtar lan kerd, vake: Pl qiz Hyder gere tslm bne.
Eke cay zu hyderiz bixeleyo, a dewe gaz keme, vsneme.
Naye ra tpya k ma tde dayme ar, Gom Mi de bin tuy de
ardme pser. Zof milet uza ardv tlewe, wele biest era hard nkew-
tne. Saro ke Korta Sure de, Gom Mi de, Purtik de, Vil Kas der o,
tde ardv uza. Tde pya ponc sey-ses sy kes a deqa de uza b. Cuwa-
mrdra k hona xevere na. Ver va s, ma kerdme top berdme Vil
Pax. Raye ser o oroj esta, seke kewtme uza, mi voz da. Esker ferq
47
Vate
kerd ke ez remen, py ra n mi ra hama era mi nfste. A sewe honde
cn ve domon ra uza vindarnay, roza bne berd dere, tde qir kerd.
Cuwamrd het ma k tpya o ra ravr uza ktv. Cawo ke qir kerd,
binenya Pax de Der Zuxur b. Tofan 38 ra ma k bara xo eve na
tore gurete.
-Zovbn dorm ima de kot sar qir kerd?
-Ma kot qir nkerd ke!
-Vajme ke?
-Vajme ke ola Her de, Marg de, dust Sovayge de Pird Pax
de. Kot ke kewt ra dest qir kerd. Kot qir nkerd ke bira, bira?
-Zu k na ra ravr wert qes xo de to qal kerd ke Xidir Axa ve morde-
mon xo ra Soxarye de do pro. O itur beno?
-Ya, a k esta. 1938 de roz Xidir Axa ve lazon xo tay mordemon
xo ra terknen son Soxarye, lew Girm Soxarye ( Usn Girm).
Eke itur beno, se beno, eskerya xevere cna, tabur urznen ra dorme
ro ci cn. Hervde zof etin vjno, Xidir Axa ve mordemon xo ra hata
s dan pro. Eke beno s, beno tar, uza terk ken. Esker k o ra tpya
Soxarye vsneno.
Nara biray Usn Girm Al k, di-hr roj na qewxa ra ravr qay-
meqam Pilemuriye wesno ci, yo Pilemuriye, hona pyser namo.
Ryna ke dewlete o werte de Al Pilemuriye de ksto (
5
).
-Eke wazena, tpya brme mesel Syd Hesen ser. Syd Hesen se
b, ey se kerd?
-Syd Hese ko ra mend, eve serr da pro.
-38 ra tpya k da pro?
-Ya, ya. Zde k o ve Demen ra pya b, pya dne pro. Syd Hese
ekdarde zof ciraamaye b. Nam dy herkes zoneno. i hf ke na
py con, eve dest Dsmiz ame kstene.
-itur b ke?
-Syd Hesen ve Hes Kal Gonc ra zof waxt pya fetelyne. Hes
5. Seva varyantde lawika ke Al ser o na vatene, nyade Mnzr em, Tay
Kilam Drsm, pelge 141.
48
Vate
Kal Gonc demeniz b, o k ekdarde yaman b (
6
). O ve Syd Hesen
ra het ekestene ra tdust ra b.
Roz hurdemna pya son Mazra Pag. Mazra Pag, njdy Tulik
Usiv der a. Uza Ax vajno mordem beno, son dey. Ax eka dewlete
gureta, byo mls hama o ve Syd Hesen ra kewray zuvin y. O wer-
te de biray xo Hesen k dewlete ra tifong gureto, i esto ke xevera S-
yd Hesen ve Hes kal Gonc ne bena.
-Heto zu ra zonen Ax mls o, heto bn ra k son dy, hen nyo?
-Ya, Ax mls o hama alaq xo zuvin de esto. ike seke mi va, Ax
hem Syd Hesen de kewra wo hem k z risvet pery d Ax, kerdo
het xo.
Nara eke son lew bon, -waxt conn o- nyadan ke Ax ve biray
xo ra ha y con vay dan. Syd Hese ve Hes Kal Gonc ra sivte nson,
mordemde hyderiz selagcy xo beno, y rusnen. Nam selagc
Syd Mem Qem b. Waxt ra tpya, nyadan ke dewe de esker-mes-
ker no, eve xo k son. Eke son uza Ax vano:
-me zere.
Syd Hese ve Hes Kal ra nwazen hama wayr y ke zof israr
keno, urzen ra son zere de nsen ro. Syd Hese tifong xo xo ra dur
nfno, nano ra zonyon xo ser. ike kuno sik. Ry firsat vneno, Hes
Kal Gonc ra vano:
-vesaye, n ma qir ken!
Hes Kal vano:
-Deh, hala nyade! Ma di teney me, dne de zu eke esta, itur ma
ksen?
6. Varyantde lawika Der La de seva Hes Kal Gonc nya vajno:
Hes Kal kuno qewxa
Bly eve do ser ano.
Varyantde bn de k tepya dy ser o n ekuy est:
Hesen Kal Gonc persen
Gay mino ya
Dorm ord de v dano.
49
Vate
Syd Hese vano:
-Zer mi rehet nyo.
Na ra waxto ke son zere, cnya Ax soj ver de bena, non pozena.
O werte de ke mrd xo sono tever, vana:
-Hf na mordemon nyann ke n kun bin na selag.
Nwazena ke Syd Hese ve Hes Kal ra br kstene, eve na vatene
xevere dana ci. Wazena ke bizon ke ci r dame ama ronayne.
Eke hen vana, Syd Hese end pser o kuno sik. Dem ra tpya
Syd Mem Qem selage cno, ra beno tever, sono. O ke beno tever,
zde nvinden, Syd Hesen ve Hes Kal Gonc ra k ben tever. Seke
oda ra vjn kun ardaxe, biray Ax Hese nano Hes Kal Gonc ra,
o uza gineno war ro. Ax k nano Syd Hesen ra. Syd Hese beno dirve-
tin, oncya k beno tever, eper gorre ser de vozdano; creno ra ke pa-
no hama nyadano ke te de hal nmendo, sono, ra kuno dr. Ax ve
biray xo ra nzonen ke Syd Hese kyo, nkyo, uzay ser o k zof
tersen. ike zonen ke, Syd Hese ke bixeleyo, xo dest ra nxelesne-
n. Tay dolar ve zern ra Syd Hesen ser o ben. Eke ra ten kuno
dr, Dolar r keno erzeno, zern k ar keno ke era Ax dest meku-
yne. Syd Hese uza mireno.
Syd Mem Qem k siro ke ra vjno, ten sono, selage nano ro,
pyser no. Eke no lew bon, veng kuno ra tifong, naye ser o remeno
sono kuno dr.
O sire de py Qemer Kal Gonc rusnav surgin. Eke 1947 de pyser
ame, y usiviz r ary Tuncel kerd yasaq. Eke kot usiviz dyne,
hucum ci kerdne. Milet kewt werte, fetelna-erexna, py con ard
hur.
50
Vate
Ceniya Mela Mehmud Hesba Gelo bin
tuyera Eyn di ronitb. Gelo bixo zaf qalan ra
ngeyrayn. Tkil gured kes nbn. No tibe-
t ey zaf we b dewijan n. Cka endi serr
na dewi di mendbi. Halbiko gama ki ray say-
rekij b key Efend, Efend vatbi Geloy xo
di ber Sayreki, wa yew deme ca bimano!
Gelo amebi Sayreki, la tiya mendbi mendbi.
Hesen Axay ca dabi ey xo r yew qula ban
BEY SE BENA?
II
J. hsan ESPAR
viratib. Aminanan end xet bostano ki Huseyn Axay dabi bide weye
kerdin ewan niyn cemat. Xora cemat aminan z zaf ge nbi.
Key Hesen Selman di end kes ameyn p ser eay ra pey vila bn.
De wext kar gur bi. Geloyo Xnt, ewan yaban ra geyrayn hetan ki
dna tik ron bibyn; biney im xo p ser nayn dim a weritin n
bostan. Xet kendin, efi kerdin, bostan aw dayn. lleh y xo r
dn ki pey hewya xo biyaro.
Waya Hesen Selman Hesba, hema i ca bironitin-biwaritin va-
tin: Mela key nan bixerepyo, biray mi nefes kerd. Demeyo ki ey yew
serri myan di di lac zewijnay, mi zanayn do iy bro sered ey ser.
Na mesela tiya z biedeliya rind a, ez terseno hema zaf gurey br birad
mi ser ser di! Label n rojan peyenan Hesba tik bveng byb. Ni-
ka watin bizana veyn Gelo derheq na mesela di i fikiriyno. Heriqas
ki namey ey Geloyo Xnt bi z Hesba bawer kerdin ki Gelo zafn ra
baqilr o. Mexmela aye ya ki fek aye ser o b biney acr day va:
-Xal Gelo, ti van rasta no Serdar Keko Hesen esto, n yo? Aqil
51
Vate
to na mesela ra i birneno?
De Gelo bi, lezalez qisey nkerdin. Gama ki kes ti ra y bipersayn,
o ver ki dest bi qisekerdi biko vindertin, kes vatin qey vateyan xo
yew bi yew peymaweno, fesilneno dim a vano. Qisekerdi ey z sey
ar nbi, seki paley ra newe bro zaf betiliyaye bo; seki qisey bhemd
fek ey ra vecn xo r wina p dim a rz ben on; abi hewa qisey
kerdin. No semed ra tann ti ra vatin Geloyo Beteliyaye. Ge-ge end
qal kerdin, dim a vindertn; mrdim vatin veyn iy xo vr a kerdo,
la wina nbi, yew deme ra pey dewam kerdn. Label di gam ey p n-
mendin. Ra-ray z wina qisey kerdn ki cemat rik vindertin fek ey ra
ewniyayn, mrdim bawer kerdin ki alimdo pl o. Nika mesela hna
girani by, Hesba ti ra ydo zaf zor persayb. Geloy serey xo na xo
ver, bi baldar ard ra ewniya; seki simer myan di kuniya derzn bigey-
ro. Lew xo yo binn y sern ra viyarna, lewo crn zimblan ey re-
sa; dim a her di lew xo sey ver psernay, muriz xo tir kerd, im xo
girewt, lew ey end ray pro ginay. Serey xo berz kerd Hesba ra ewni-
ya, seki biwazo biperso veyn a hema z pawib ey a yan n. Hesba
rta ritin. A xuy Geloy ser kewtb. Geloy yew-di hesr ant, seki bi-
wazo biariso dim a rayna ewniya Hesba ra. Hesba rta ok xo onay
ebi sala dest xo nuski day, rta erexiyay, aye bineyna pemo ki pol
aye y ep di bi bari kerd, rta ser verra da, Geloy va:
-Hesbaya Melay
-Ha, Xal Gelo.
-Hesbaya Melay Serdar, Serdaaar (vindert), meselay Serdar giran
a!
-La cuwe ra ez to persena, Serdar mi pehlwanan mendin, aw di
sen xeniqiyno?
-Eki mi ay em bidiyn, gama ki laser ame eki ez ca bibyn eki mi
bidyn veyn Serdar sen esnaw keno, ez ka Hesbaya Melay r vaja
Serdar xeniqiyno yan n.
-Xal Gelo, gore b vati embaz Serdar, em hema vaji sey Ferat
Pal yo Serdar esnawer nbi, mase bi mase!
Geloy rayna im xo paday, Hesba z wina vinderta zq ti ra ewniyay;
wina ti ra ewniyay ki to van qey Gelo se vajo zerra saf ra bawer kena.
52
Vate
Qisey peyen Hesba hima qulqulik goan ey di b. Mase aw,
xeniqiyayi. Gama ki Geloy wat y vajo, yew veng camrd ame:
-Hes, ti Gelo ima i tereqnen!
Hesba ebi ameyi Mela Mehmud biney hz da xo, label nti aye
in bi warda pay, va:
-Teraqa i hal i Mela, fek mi ro nna ez vaja Ma xo r qal rehmet
ken.
Melay serey xo berd-erd va:
-Hes (Melay ti ra wina vatin), qet mevaji! Xorto asarn in bi,
in bi! Dna mi r vaja her ez bawer nkena ki Serdar xeniqiyayo.
Hesba xo ra cor asmn ra ewniyay, her di dest xo akerd va:
-Hmay veng to bienawo! Rebbyo, mela ti ri b Beyi biewn!
Hema ki Mela Mehmud namey Beyi enawit, dest xo rayk-di ray
era xo ro kerd, bin iman ra Geloy ra ewniya pzzed xo di va Ma
veyn Gelo derheq Beyi di se vano. O him semedo ki Mela bi him z
semedo ki Key Selman ra nbi nayn na mesela ser o ebi asaney fikr
xo vajo. Lezalez nwatin qal ki dewij n pey bidej, biko. Ey zanayn
Hesba qal Serdar kena la esas wazena behs Beyi bika. Mela Meh-
mud bixo nayn rasterast perso vajo Gelo ti van na Beyi se bena?,
la eki Hesba biney serey mesela bironayn ka micci ey abo o wei
biko.
Hesba pemo ki pol aye di bi qedna, rtaya xo gindaya rsi ro
veti, kita xo di ronay; veng berz reydi end ray eheda xo ardi, lew
Perxani y deverdayey amey aye vr; xo pzze di celliyay, celliyayi
aye rid aye di z beylu bi hema wina ebi cigir va:
-Ti Hmay snen Xal Gelo, qey ez neheq a ez Perxana Keko Hesen
ra bicigriya? De key ma veayo, qesbay ma izzena; Keko Hesen di gan
nmendo. De to ra aseno ez derd Serdar ver kewta i hal (dest xo da
herdi htan xo ro)! A roj mi z va ez hey na Perxani ra bipersa, veyn
na mesela se ken; ez persaya mi va: At, ima se ken, Keko Hesen se
vano? La na Beyi wina bena qey! Mi d hema riy xo mi ra tada, lew xo
verra day, fek xo di pitpitiyay va: Derd ma ma r bes nyo Hes?
N i qal ti kena! Bawereya to Rebb alem ra biba, a gami yew kard
bidayn mi ro, yew ilka gon mi ra nameyn. Mi hin ne hewanay ne z
53
Vate
ronay. Ez werta xo r ya.
Mela Mehmud gama ki Hesba godarit, goan xo ra bawer nkerd,
ey vatin qey Hesba di caran qali nvindena, label nika fam kerd ki
hema Hesba z we nas nkerda. Heriqas ki tik na saxekeyda xo ver
kewt z qal Hesba we b ey . Nika ey z yayn na mesela biney
twdo, nay ra teber yayn Geloy z bigodaro. Gama ki Hesba qisey
kerdbi Geloy rind bala xo dayb ser, label nika seki bira veng nro
bide, qet veng xo nkerdn. Rayna z Mela Mehmud bawer kerd ki o
do seki biko biko end qalan Geloy ra teber biko. Semedo ki veng ey
nro kes xo biney ard ra kirrant, ame nizdy Geloy va:
-Teqdr llah yo, ared kam di i nusiyaya gan biveyno. Gan
Serdar Sayreki di biameyn dna, gan pl bibn, gan Beyi reydi bizewi-
jiyayn, gan biyn esker gan ay em di bixeniqiyayn. (Pdim a
gangan vati ey ebi zerri ba Hesba nbi la aye hewna z hd h-
d serey xo leqna va Serdaro, gilly ema to to r biri!) Qeder ey
wina bi. Ma na mesela di i vaj ma gunekar ben. Gilangan mi goan
ra kewena, eylek van Eki Serdar nn esker ka nxeniqiyo. Vatey
inasarn rasterast bemreya Hmay a. Ez qirban ey ba, rehma ey
hinda ard asmnan pron ya. Ez zana koka Serdar myan cennet
di rewna virata ya. ima zan kes inasarn ehd cay nan z cen-
net o.
Melay qutiya burint taneka yeleg xo ra veti, end ray anti pirnikan
xo, ebi pey dest xo di-hr ray pirnika xo estariti va:
-De ima edet mi zan, gureyo ki gurey mi nbo ez tkil nbeno.
Hmay ra eyan o ki ez Serdar r zaf dejena, label Beyi z gune yo.
Helbet cayo ki Hesen Axayo ki koy maneno vinderte bo, heq ma n
yo ma qal bik, la nika ima wina qal kerd, kewt mi vr mi va ez per-
sa, dewijan ra her yew yk van, to nva Gelo na Beyi se bena?
B ki pabey cewab Geloy vindo, va:
-Ez herunda Hesen Axay di bibo, ez Beyi
Hesba hema yew hewawo lezkan qala Melay feki di birnay, va:
-Mela, Mela, de pzzey ma Beyi veeno, ma Keko Hesen r etirn,
la nika dewij na qali pey bihes do vaj, Mela Mehmud nermayeno
qalan inasarnan keno, label ez zana Keko Hesen gan Beyi... Ez
54
Vate
vana gan Keko Hesen na Beyi r yew rayr veyno. De hetan key wina
bena? De wina niya Xal Gelo? Ti vaji!
Geloy ra veng nvejiya. Mesela Beyi hin gand ey kewtib. No end
am yo i cen i camrd, Beyi ra vr qal sewb nay nkerdn. Na
bvengeya Geloy Mela dejna, tik z seki ermizar bo, werit. Hesba z
ey dim a werti; nan Gelo bin tuyeri di ca di verda heta dewi ra .
ki Geloy xo di tey vet ki wezyet ey rind nyo. N qiseyan o dej-
nabi. Hna zaf bec ey Melay ra ameyb. Tena Mela n, sayrekij heme
iman ey ver di syay bb. Beya feqra belengazi fek xo di kerdb se
vnce. Herg roj de r yew mesela vetin. Zerrey destan ey ereqiyayn.
Xora tim wina bn, gama ki zaf biceliyayn, yew o biqehirnayn a ewi
de r heram bn.
Gelo hetan ki tar bi bin tuyeran di ront, dim a wert ver bi i-
mey eyn i.
Ebi nenguyan xo y dergbiyayeyan era xo ya dergbiyaya wirrnay.
Demeyo ki wirrnay ame vr ki no end hewtey yo ki ntata. Era xo
ya girr a nuta wirrnay, wirrnay hetan ki serey engitan ey hy bi.
Ewniya dest xo ra, tar bi, we ti ra nasa; engita xo ya hy berdi fek
xo, o wext fam kerd ki gon ya. Dest xo dekerd awa imd eyn myan,
yew deme sey gedan aw di kay kerd. Ebi inhewa wat keyf xo biyaro,
weswese nko. La tenyayey taryeya ewi ra tersayn, zerra ey pirtayn.
Sey ver iman ey seki h aqil ey z tef duman myan di bo, he-
me verra verra iman ey ver di ll bn. Ey zanayn ki n elamet
xeyr ny. Zaf ray demeyo wina bn, ameyn imed eyn ser, yew deme
xo r rontn hetan ki buya ey tik verra diyayn. La emo endi ki
wext i hina v weswese kerd. Serey ey di seki ayre bigeyro, nayn
y ser o yew demewo kilm z bifikiriyo. Ters ey, terso bmene hina
v bn. Watin ki hima werdo vazdo. La kam heta, sera ro, i r
vazdo, kam ver vazdeno? Derd ey bibi yew parey leda ey. imed
Eyniy Derd ra ewniya, end qisey ey fek ra vejiyay; ey bi xo nzanayn
rasta qisey keno yan tena fikiriyno: Aw, aw ti i r endi bveng b-
xem a? Wa ez sey to bibn, wa no pirn mi z inbn. To r ne y
bar ne z kar o. Ti ebi keyf bi xo herrikiyna ona. i r no derd, kul
keder dna heme kewto mi viye? Ez i r wina ya? Suc mi i yo? Mevaji
55
Vate
Ti i r endi heme meraq ken, wazen zr zeber heme vej. Me-
vaji Ti hema dest xo bin ened xo anen fikiriyn. De ez sey to
nyo, qestik to r ez mrdim a! Mevaji Ti ka nr key Efend ti ka
retan Efend ngotar! Qal Efend meki!
Vateyo xo yo peyen rayna va vindert. Yew deme b ki bizano i fi-
kiriyno vengane ra ewniya. Vatin qey ard asmn nika p resen, ca
piro teng bibi. end gocag pa xo akerd la ey r havili nkerdi. Verra
verra reng ikl yan vuriyayn. Nika ne aw iman ey ver di aw, ne
ard ard, ne z dehlr dehlr b. Heme iman ey ver di vuriyayn.
Tkilya ey hd hd dnaya ratikni ra biriyayn. Heme yo ki dyn
xeyal b, tkiliy ey bi rateya nmendbi. Dehlr byb mrdim, rid
nan ra gon ilkayn. Tan fgur bn y ki imr nan dest di b, day-
n Mela Mehmud ro. Nika ra Mela Mehmud bi heze yew dw ver bi ey
ame. Gon gonari ey ser kewtb. Buya gon ameyn bide. Dar ber,
kerrey zinar byb mrdim ver bi ey ameyn. Ebi zor iqiyam nan ra
xelisiya. Nika seki lewed yew zinar ra bo tan mehluqan ki mrdi-
man nmendn watn ey zinar ra bierz war. Ey ebi her di destan xo
siya ard ya kita ey di b pt teptib. nan end ki o nuski dayn ey
hna v xo siy ro dnayn. Hil hila ey b, ereq maned ey ser o te-
ber dabi. Nor dor di qrreqrr, qerebalix babagund b. Nzayn se
van la n vengan ra derrebiyayn. Nika watin ki yew bibn o bikerdin
verika xo, seki kes gedan keno verika xo, dest xo sered ey ro bikerdin
bivatin Metersi, iy no. Gama ki wina fikiriya seki veng ki
ameyn bide biney bibiriy. Xafil ra yew veng qalin ti ra va Gan ti
Melay biki, yewnay va Ney, ti Melay feqr ra i wazen? Fgur
bvind vuriyayn: mar, verg, xoz imed eyn ser o kurr bb. Tann
gala kerdin bide, watin iman ey vej. Yew deme bawer kerd ki im
ey vet z. Hin seki iyek ti ra naso. Gama ki fgur b vnd, biney sa-
kin bi. Label tersayn, ters ver lea ci recifiyayn. Tersayn ki rayna
br. Xo ant pser, serey xo kerd faqan xo myan, bi heze yew gudi.
Ters pl bi pl ameyn. Ters end v bn ey endi xo antin p ser, im
xo wik girewtn. Yew deme wina mend. O beyntar di end zeman ibi
ey z nzanayn la hd hd h ey ame p ser, nika zanayn ki ew a
o ha imed Eyny Derd ser o yo. Dest xo ki dekerd aw myan
56
Vate
serdineya aw ferq kerd patya ey bineyna pt b. Dormey xo ra ewniya
e, heme biyo sey ver. Lea ey biney sist b, vayo honik hss kerd
veng qirncelan ame bide. Na ray z b ki yew welacax bro ey ser ser
na mesela ra xelisiyabi. Het ra ikir kerd ki na ray zaf zor ndabi bide,
sey raya verni nqrrabi, serey xo ndabi cay ro.
Qerrimiyabi, werit pay xo besetna, riy xo ut. Nika hima hima ki
bibi Geloyo vern. Na ray dest pkerd xo ra lomey kerd. Ver zaf ray xo
ra persabi, vatibi: Ez i r wina bena, ez i r weswese kena peyn di
z kewena n hal? Ez qey endi nbiyaye ya ki ez nna xo bitepa? Ma
mrdim endi z xirab beno! Demewo ki wina fikiriya bec ey ey bi xo
ra amey. Label nwat bro a nuqta ki xo ra biperso vajo: Ez i r ci-
wiyna! Nwat vajo: Merg, no heyat mi ra rindr o! Ez xo yew zinar
ra bierza war, n ezab ra bixelesiya! Ney, ey qerar xo dabi, na mesela
di nwatin taket-naket biko, sen bibo z ciwyay merg ra wer bi!
Nwatin xo ra biperso ki ciwyay i r we o! N pers inasarn xo
r yasax kerdb. Tiya di snork antbi. imk merg de r sey yew qulika
tar bi. Nzanayn a qulika tar di i esto! Label heyat dbi, ebi kezlatey,
ebi derd kul bo z heyat di rayna yew rindey, yew delaley b. Gama ki
wina fikiriya keyf ey ame, verra verra y we ame ey vr. Ame vr
ki dewij ti ra hes ken, qedr qiymet dan bide, ey mrdimko zanaye
zan. ikir kerd ki kes n eyb ey nzano. Bel, dewi di her kes zanayn
ki o mrdimko tik xam o, cuwe ra pey ey di ti ra vatn Geloyo Xnt,
label no name semedo ki o ewan yaban ra geyrayn ar pa nabi. Zaf
na mesela ver nkewtin. Label zanayn ki Efend te de tey vetbi ki
end textey ey kem y. Zaf nay ser o z nvindert, pzzed xo di va de
kemaney her kes esto! Riy Efendy ki kes vatin qey nr ti ra vareno
ame iman ey ver, pemiriyayi ey we fikiriya. Era ey a sipya
panka kilma ki to vatin qey herg roj pey hewt qalib sabun uweno
amey ey vr, teql ey bineyna sivik bi. Ame ey vr ki sen amebi key
Efend. Gama ki Efend dbi, watbi hetan peyniya emr xo de r xizmet
biko. ebi serran key Efend di mendbi, mmanan r xizmet kerdbi.
Mman ki heme welatan ra ameyn. De vengan Efend ibi hetan
qod dna. Yew qifle ameyn, qifleyo b n. Roj bi ki o hetan nmey
ewi pay ra mendin. Label caran ne betiliyayn ne z zerra xo teng
57
Vate
kerdin. Ey zanayn ki Efend n qewet qudret dano bide. O tena
mrdim nbi ki yew wel Hmay bi. Kes nayn bemreya Efend biko.
Ey zanayn kam, key i fikiriyno. Pzzed kam di i bibn de r eyan
bi. Hmay yew feraset dabi bide ki heme ra fahm kerdin. Ge-ge end
roj odey xo ra nvejiyayn teber, hemn bawer kerdin ki zerre di yo.
Label wina nb, ar vatin O ono hawarda bisilmanan. Kot yew
bisilmane bikewtin tengane ey xo bide resnayn, de r ardim kerdn.
De zuri nb, gelek kesan Efend Herbi Qora di dbi, yew estor sip
wentbi vera gawiran ceng kerdn. Ey zaf donim dewijan ra enawitbi:
Hmay na dna dano xatir mrdiman sey Efend, eki nan ra nbn
nika dna rewna xeripiyayb. Ame ey vr ki gama ki raya verni ibi
dest Efend, yew recif dekewtbi lea ey; Efend dest xo antbi, nwatbi
o lew pado la nabi dest xo ey ra bixelisno. Yew buya wei Efend ra
ameyb, dest ey sey pem nerm by. O roj perr ey bibn ka bifirro,
imk yabi Efend zyaret biko. end roj ra pey gama ki Efend musade
kerdbi ki o key ey di bimano mmanan r xizmet biko, seki dayka xo
ra newe bibo. Endi ad bibi ki a ewi keyfan ver kerdbi nkerdbi hewn
ey namebi.
Gelo imed eyn ra gelek dur kewtbi. Semedo ki zaf tar bi o de-
kewtbi chana xeyalan myan, di ray linga ey de hesiyay; raya peyeni
dest ey biney teriiya, yew perr dara avlri cad teriiyay ser na
tik dewesna. La xeyalan sey estor kihl ti ra sere girewtbi: serr ki
key Efend di viyarnayb heyat ey di serr tewr we b, bguman eki
o rojan peyenan nhesebno. Zaf firset ey in bi ki Efend godaro.
Xora ey zaf xeber z ndayn. Zaf ray hetan an odey xo ra nvejiyayn,
demeyo ki ey de r ay yan z qehwe berdin, dn ki Efend ha waneno.
Gilangan serey xo berz kerdin bin iman ra ey ra ewniyayn, pemiri-
yayn. O pemiriyayi Efend de r vera heme mal dna bi. Ey o wext
zaf meraq kerdin ki Efend endi kitaban sen waneno, nan kot ra
ano, n kitaban di i esto gelo? Label caran nabi Efend ra biperso
vajo Qirban n kitaban di i esto ki ti ay iman xo y muberakan endi
betilnen? Helbet texmn kerdn ki n kitab dn dyanet y. La gama
ki kitab ki ne ebi herfan Quran nuteyb dest Efend di dn rayna
meraq ey dest pa kerdn.
58
Vate
Estarey sibhay so kerd. Herg raya ki no estare bidyn keyf ey
ameyn; imk ebi sokerdi n estar him ewi him z taryo bbavo ki
ey tira zaf xu kerdin hd hd qediyayn. N estar mizgna roj new
dayn ci. Emo z hezey herg ewi arqirn Sayreki ra geyrabi. Eyn
Sayreki ra cor yew zinaro berz bi, i ca ront. Ay nimaj eayo ki he-
yat ey bincaran vurnabi ame ey vr:
A ewi gama ki nimaj kerdbi Mih Guli z ey heti bi, Miho ki Efend
ti ra zaf hes kerdin. Ey nimaj ra pey yew demeyo derg deey kerdb.
Gama ki deey kerdb z bhemd ey veng ey berz bibi. Mih hema ni-
ka ra vatbi:
-Endi serr yo ti tiya key Efend di y, i ray to dyo ki Efend nimaj
kerdo?
-Ney willay dat Mih, mi ndiyo! Ez qirban ey ba, de o keno ma ra
naseno!
-Ney, ney, ez Gelod ma r vaja: o nimaj nkeno nwazeno ma z
bik!
O wina matmende fek Mih ra ewniyabi, end ray pser o vatbi
estafrullah, dim a ageyrabi vatbi:
-Dat Mih, n i qal ti ken! Xo gunekar meki! Efend sen nimaj
nkeno?
-Geloy ma, ti go dat xo ni! Efend nimaj nkeno, roje ngno. Xora
Hac z nyo. Mi ra des ray vato Miho, Qurano ki ti her roj wanen
ti ra iyek fam nken tarx ereban o! To r tarx ereban i lazim o?
Xo r tarx kurdan biwani, tarx xo bizani!
Ey vr yeno, a gami ra pey ey dest xo goan xo ser nayb ki veng
Mih nro bide qirrabi vatbi:
-Miho, ti qirban Key x Ely Pal b ki ti cilda nan ser o ronit
wina negewo bgirane ken nan! Ti bemreya Efend ken keyxerepiya-
ye! Hero eki ti meti kor nb, ti mi ra se van vaji! Sen to fek ro yena
ki ti van Quran kitab o. (Kelmay tarx nameyb vr, menay na
kelma z nzanayn label bawer kerdin ki ydo xirab o).
N qiseyan Mih ra pey ey herg raya ki nimaj kerdin n qisey
Mih ey vr kewtin. N qiseyan ra pey, wext nimaj, watin ebi yew
hewa bivno hela rasta Efend nimaj keno yan n; label caran o nimaj
59
Vate
ser o ndibi. Na mesela de r byb derd. Semedo ki ndbi zerra ey
nimaj ra serd byb.
Roj cemat di yew camrd Efend ra persabi vatbi Qirban, melay
ma vano gama ki kes -heada to ra- xusl xo vejeno, gan lea mrdim
di hinda kunda derzni z ca ziwa nmano, eki bimano xusil nvejiyno.
Qirban, beno ki dest mrdim hema ca nreso; ge-ge kes lezi keno,
beno ki tik ziwa bimano, o wext se beno? Efend biney pemiriyabi
vatbi: Qico, xusil i yo, ti i r xusl xo vejen? Engita to necis ra
niya, ti lea xo heme uwen yan engita xo tena? Cemat ra wit nveji-
yabi. Dim a dewij ameyb teber, yewbnan ra vatbi Qirban ey ba, ma
cerebneno! Label roj Efend vatbi Ma sen Eyi ra bawer bik ki
vana rojk mi mnda Mehemed bestin, mnd mi dest ra amey. Gelo
rast a, Mehemed bgot estey bi? Yan a nege bide kena? Mehemed
Quran di vano Ez mrdimko sey ima ya. Efend o roj gelek y
bn z vatb. N qiseyan Efend o lal tat kerdbi, yew demeyo derg
dila ey nwatbi goan xo ra bawer biko. Label Efend eyn wina vat-
bi. N qiseyan ra pey i ray iyek rayna sey ver nbibi. Yeno ey vr o
raya verni a ewi hetan ser sibhay nrakewtbi. Hetan nimaj, xo ra
persabi vatbi: Eki rata Hmay heme ca di hazir nazir nyo, eki teyr
tebur, karm kz b emir b ey t geyren, eki pu dari b emird ey
rieno, eki Pxember Sellellah eleyh wesellem, qasid Humay nyo,
eki Qurano Kerm kelam Hmay nyo, eki na dna semed Pxember
nxeliqiyaya, eki cennet cehenim n o, eki Ezrayl, srafl, Mikayl
Cebrayl ar milaket pl ny, eki pol ma y rast ser o yew milaketi
xeyran ma pol ep ser o yewna melaketi guneyan ma nnusena,
eki Neknekil merg ra pey nno fadey ma ngno, eki guneyan xeyran
ma nsenceno, eki Pird Selat cennetyan r heze papori cehenimyan
r z yew muy ra bariyr nyo, eki bin n pird di niqr ki gill ra awa
keldaya y in y, eki zebaniy ki dest nan di qam est, pabey ceheni-
myan ny, eki cennet daran cennet ra end i biwaz nwen, eki
cennet di ewres hr pabey cennetyan ny, eki cezaya yew rikat ni-
maj viyaranay end hezar serr adir cehenim nya; welhasil kelam
eki n y heme zur y, eki n heme qal veng , o wext no heyat i
yo? Mrdim i yo? Kot ra ameyo, ono kot? Wayir na dna kam o?
60
Vate
Pers serey ey di end v bb o endi bveng bibi. Newtarabi i ke-
s ra biperso hin nwatbi Efend bigodaro! Tersabi ki Efend ebi qi-
seyan anasarnan ey aqil ser ra biko. Label texmn ey a vejiyabi.
Efend b ki yna vajo, pers xo ver o p dim a ameyb. Pers ki ce-
wab nan in bi. Mih roj vatbi Efend vano yo ki kes nyo estbi-
yay ey spat biko, gan kes bide bawer nko, no Hmay bo z wina
ya! N xeberan Mih ra pey o yewray tak bibi, ebi rojan fikiriyabi
ki biiyo estbiyay Hmay spat biko. Niyabi. Mih rojna vatbi, Efen-
d vato Mrdiman Hmay xeliqnayo dim a sey ehmeqan bide bawer
kerdo! Yeno ey vr ki o Mih ro qrrabi vatbi Miho, ard asmn, roj
ewi, am estarey, yan no kanat kam xeliqnayo? Mih vatbi: Ez z
sey to persaya, Efend mi r qal tan qanunan tebet kerd, mi fam
nkerd label Efend zano!
Dna hin ron byb. Gelo ewro berey mendbi. Wert pay, gama ki
heta key ra ray mend fek xo di pitpitiya, va: Efend zano, werrekna
mi z bizanayn! Qal Efendy ki caran xo vr a nkerdin ard xo vr:
Ma serehewadayi x Efend di ser nkewt. Hukmat zor ma berd.
Ez kurdan myan ra geyrena ma gan rayna dest bi yew serehewadayi
bik. Eki ma xo r nb, havila i kes ma r n a. Gan kurd xo r bib
ki ar z bo desta ma bigro
Gama ki ame berd xo ver, Mela Mehmud koma xo di nimaj sibhay
kerdin. Semedo ki xayilan ra dur bikewo, semedo ki yan ki yew
deme o gj kerdbi, xo vr a biko, ey z yew deme ew roj nimaj kerdbi.
Label nimaj de r havil nkerdb, pers ey roj bi roj hna v bb; ba-
werey tqad ey nmendbi, yew deme ra pey fek heme ra verra
dabi. Efend hin bibi heme y ci, label cewab tan persan nayn
bivno, caran nayn Efend ra z biperso. imk hema z taket-naket
kerdin, tir y ki enawitb rast b yan Efend watn ey bicerebno!
* * *
Hesen ebi veng xo xo aqiliya, nivnan myan ra eng bi, wert i
paca ver. Ami in b, ewi tar, syay sey teney b. Ageyra qutiya tetun
geyra, het ra cixara piti heta bn ra xo bi xo va Heseno, ti gan na
mesela hal bik! Rojo ki xebera Serdar bide resayb, zaf ewan hewn
db. Label caran yew hewno inasarn ndb yan z caran endi bin
61
Vate
tesr hewn xo di nmendbi. N hewn emoyn o rata z tersnabi,
va la, rata z eki roj ez werda ki Beyi keye di nya, ez se kena, ez
sen rid na dna ra geyrena vana ez z camrd a? Do ar nvajo ter-
es Hesen Selman nya wayrey veyva xo biko. Bel, ez gan na
mesela hel aver hal biko! Label sen? Badno ki emo oded ey di ra-
kewtibi xo nivn myan di berd-ard. end donim p ser o kilha. Ti ra
nasayn la texmn kerdin ki ode gill ra duy bibi. i imaka paca ver
di ront, dest xo kerd pistin xo. Caran endi bare nmendbi. Hewno
ki dbi hima hima pr ey vr di bi: ver Husky iwan xeberda we
dayb bide, vatbi Kerwa Blal yew stida res bed Xarpt r nuto
cewab ameyo ki Serdar we o. Husk heli gami tira mizgna xo
watb. Hewn di taket-naket kerdbi, vatibi no hewn nbo? Semedo ki
rind emn bibo, engiley Husk teptbi antbi heta xo ra, Husky iwan
gan man xo ro girewtbi, qeza ra hetan Sayreki vazdabi, hilihila ey
b. A gami amebi vr ki rid Beyi ra biewnyo tesr na mizgna xeyrni
bivno. Veng dabi vatibi Lila a Beyi a ya, Beyi? Label Beyi cay na-
sayn, seki ard bieqiyo a tiro ro war. end ray qrrabi persabi Be-
yi a ya Beyi? ebi veng xo yar bibi.
imaki ver di ront hetan ki dna ron b, teber a yew-yew veng
ameyn, dewijan ter dewar gewan ra teber kerdbi, berdin yaban.
Zerey od ki hin rind ron bibi, im ey rism x Evdirehm Efend
gina. Rism ds di yew erewed camkerd myan di bi. Ey nzanayn i
r, la key x El Efendy Pal ra, hemna vr x Evdirehm ra hes
kerdin. Kita rism di Quran leqnaye bi. No rism yew ebi qelemda
syay viratbi. Hesen seki n rism newe biveyno, cadi xo ra wert i
ver a ey okan ser o ront. Rayna ay hr rz ki ebi herfan Quran
bin rism di nusiyayb meraq kerd. Tira ver z end ray Mela Mehmud
persabi, la Melay vatbi Ez nna xetan ebi destnuteyan biwana.
Dim a rid ey verin heybetn ra ewniya, era ey a syay im He-
sen di nika seki tikna derg biba. Yew deme temaey rism kerd, zerra
ey zzi b, hima hima ki bermi qiriki ro bipo, dest xo akerd va:
-x mi, ez qirban cedd to y mubarek ba, ez nzana ti a y.
Werrekna mi bizanayn! ar ra herg yew y vano qirban! Tan van
ti Bin Xeti di y, tan van ti Koy Sip ser o y. Fek mi ro nna ez vaja
62
Vate
la qorr z van demewo ki ti ebi peyan xo Bin Xeti ra ageyray, ima
pro nizd Diyarbekir di kiiyay. Hmay nko label van hukmat ti
xel myan di gan bo gan venay. Rata wina bo z ez nwazena bawer
bika. Ez zana ki gule to di kar nkeno. A lea to ya mubareki nveena.
De lej Sirni mi vr yeno. Ez ewca nbya, label ar ebi iman xo
dbi, end taburan eskeran hukmat nor dora dewi girewtb, end
ew roj guley to ro varnayb; pirnika to z gun nbyb, ti sey teyr
baz nan myan ra firrayb. Kes newtabi to dim a z bro, ti Bin Xeti
resayb.
Hmay ra eyan o ki mi caran bemreya ima nkerda. Rojo ki mi xo
zanayo hetan ewro, ez zerra saf ra pabestey kalik to x El Efendy
Pal bya. Efend, qirban, ez zana ima Hmay heti end rin . x El
Efend gama ki kewtbi tengane secadey xo etbi Ferat ser nimaj
kerdbi. Dimenan ey gama ki na kerameta ey db, b xo etbi dest
lingan ey. Hmay n qudret dano qulan xo y delalyan! Kendir
x Sed Efend hr ray qerefiyayo, ebi inhewa Hmay vato Gureyo
ki ima ken zilm o! Mi r deey biki, wa ez ebi risipney n gur myan
ra vejiya! Wa ez ar myan di ermizar nba! Lac mi bi, qesebaya mi
bi, ronaya iman bi; mi aw adir ra pawit, pl kerd, kerd camrd
rit. im mi rayir ey di b. Mi roj hmaritin ki Serdar mi biageyro
bro, mi r xebera merg ey amey! Tena yew xeberi! Hmay na xafila
bgumani naro sered dimen mi ser. De to r vati lazim nyo, ti
zan ki herunda na derbi caran wei nbena! Qe nbo meyt ey mi r
bierawitin ay bbavan! Qe nbo mi ebi iman xo term ey bidn. La
qey mi z gore b edetan dna o kefen bikerdin biberdin gorristan
se bn! Yew gorr ey bibn, mi biiyayn bin ser, mi bizanayn lea
Serdar mi ha ewca ya, se bn? Se bn mi z sey ar hezin bikerdin?
B ki ez taket-naket bika, mi bivatin Hmay da Hmay girewt!
Veng mi yeno to qirban, eki Serdar ezeb bibn, ez ka rayna derd
xo bianca, ka qesebaya mi bivea la ka Hmay sebir bido mi. Nika her-
g raya ki ez Beyi veynena, seki Serdar newe ra bimiro! Qirban, mi r
dest ndano, ez Dat Huseyn ra vaja Lac mi merd, keynay to wa bra
key to! mi z gore b mi namey mi esto, Qerebeganey ra, Swaney
ra, Praney ra hetan dewan Meden nas dost mi amey ezaya lac
63
Vate
mi. Ti ar xerb ca verdi ez sen rid Dat Huseyn vajor bika! imk
veyva mi, meti na biba veyva yewnay! Veyva Hesen Selman sen
do biba ceniya ar qirban? Hmay mela ay roj ndo la ay wext gan ez
lulya ederb tehta ared xo ser na linga ey ka bika. Na ceniya
cahl ciwani hetan peyniya emr xo, key mi di wina nbena qirban!
De ti edetan ma zan, ti zan ma end nbiyaye y; ma pfek a huwen,
la pey di ma mezel yewbnan kenen. Ma pro hima vaji yewbnan ,
la yew xeyr bn nwazeno. Ez tersena qirban, bih ceniya ciwani n-
beno! Koley to b dina lac mi est. La bext mi sya wo, laco ezeb zaf
enik o. Wijdan mi qebul nkeno, ez n tifal nika ra bika bin n bar
giran. Qirban ez vana, de wext pxemberan ra edetko inasarn esto;
eki Hmay vajo e, eki ti munasib veyn, ez Beyi, Bengn r mare keno.
* * *
Ay roj ra pey Hesen Axa sey yew teyr sivik bibi, ebi asaney yayn
sewbna meselan ser o bifikiriyo; nika bqerarey ra xelisiyabi, hina zaf
xo ra bawer bi label kerdin nkerdin nyayn na mesela Huseyn
ra vajo. Demeyo ki ver a rism x qisey kerdbi, fikiriyabi vatibi Ez
do eyn wina, n vatian xo Dat Huseyn ra z vaja! end ray xo ceribna-
bi, la qisey qirika ey di bb se yew gira ewca mendb. Huseyn mrdim-
do biaqil bi, ik kerdbi, fahm kerdbi ki ziwan ey ser o y esto, la xo
nezaney nabi. Peyn di Hesen vatbi Ba a ya ki ez Perxani ra, Perxani
Derdi Derdi z wa Dat Huseyn ra vaja. Wina z kerdbi.
end seet vati Perxani ra pey seki Sayreki di yew kizr veng
do, heme kes pey hesiyabi. Dewijan rojo vern watbi bin bineey na
mesela sax bik veyn rast a yan n. Musayb ki rasti b, herdi polan
yan Huseyn z munasib dyb. La qal dewijan nqediyayb, zaf mese-
ley bn z b ki nan xo fek ro dayn. Tann gore gan Hesen, Beyi
Bengn r n, Badn r mare bikerdin, imk Bengn zeweciyaye bi.
Terefdar n fikr vistewrey Bengn end kes bn b. La tann z
bawer kerdin ki Hesen hewl kerdo ki Bengn r mare kerda, imk
Badn hima balix z nbibi Beyi hetan end aman ra ver herunda
maya ey di serey ey utin. Geloy Xnt z veng xo nkerdin. Heriqas
zafn meraq kerdin veyn o se vano z Geloy hetan ki ti ra ameyn,
meselaya Beyi ser o qisey nkerdin.
64
Vate
Bin tuyeran di, eyn ser o, bostanan di, hgayan di, hema cayo ki
dewijan yewbnan bidin, qali qala Beyi b, label xebera kes zerrey
key Hesen ra in b. Bguman dewijan zaf meraq kerdin veyn Ben-
gn, Ziravi hemn ra vr z Beyi se vana. Rojo ki na mesela ekera
byb, n keyey myan di Perxani ra teber kes ra veng nvejiyayn. To
vatin qey tiya kund veng dayo. To vatin qey gan oland no keye di
n o. Niyayn riy yewbnan ra biewn. Seki pr pya yew suco giran
bik riy nan ngro yewbnan ra biewn. Bengn dosere ra rew weriti-
n, tifing xo etin xo pol keye ra teber kewtin hetan ki dna tar n-
biyn, nameyn keye. Demeyo ki tar bibyn xora riy kes ndiyn. Ay
roj ra pey hima Ziravi riy ey vajor nkerdbi. Herg raya ki o a tena
mendin, Ziravi bermayn o xo ver ro ewniyayn hetan ki her di wina
dexeriyaye xo di n.
Beya ki ebi rindeya xo vengan dabi, bb se yew sarbina, gan got
pa nmendibi. Alik aye tokewtb, lew aye pulisiyayb, im aye kewt-
bi ali, riy aye yo barek zerd zimilq bibi, to hima puf bikerdin
n aw ds ra dusayn. N end rojan peyenan di yewray gan ti ra ve-
jiyabi. Gama ki Perxani na xeberi dayb bide, watbi ki hima a gami
Hmay gan aye bigro. La ngirewtbi. Herg ser sibhay demeyo weri-
tib ode ra ameyb teber heyati di rat Ziravi ameyb, watbi aye ra
vaja Zan no gure di suc mi n o, label Ziravi seki biwaza aye biwera
ebi miruzo cal ti ra ewniyayb. im Ziravi timo aye ser o bi. Aye end
ray namey Ziravi dabi la Ziravi ra veng nvejiyabi. Ziravi, Perxani di
z ebi serey ziwan qisey kerdin. Perxani heme huner xo nawitn
semedo ki n her di veyvan t ri ra viyarna. Beyi heze yew meyto ki
gorr ra werdo keyey myan ra bigeyro, abi hewa geyrayn. end roj
bi ki rasterast yew loqmey nan qirika aye ro nibi war. La aw tata-
reyo ki a Ziravi tenya keye di mendib, hetan bimira aye vr a nn,
Ziravi sey volkan teqiyayb vatbi:
-Er del, del, kelaz! Qey ti xo r nmirena, ti verrika n biray ra
dekewena bn. Qey ti nzana Bengn y min o. Er to serey Serdar
werd, nika dora Bengn ya. Qey to nzanayn no Heseno imbeloq wina
keno? Ti ka xo r ra keyey bawk xo y teres, ti ka ra xo r yew
rey bikewa, to se kerdin ti ka bika! Qey to r camrd peysa bi? Vaji, a
65
Vate
vistiriya xo ya merezini ra vaji, vaji Ez ngno ki wa to Badn r
mare bik, wazeno wa o teres to xo r mare biko, ti i r kewika mi di
vejiyna?
Ziravi vatibi, vatibi hetan ki qirika aye ziwa byb; heyf hemn
Beyi ra girewtibi, hrs hemin Beyi ser ra teber kerdbi. Beyi ra veng
hes nvejiyabi. La hin gand aye kewtb; wertb, b axur. Lea aye
ters hrsan ver sey tura meyvi recefiyayn.
Demeyk b ki bizana i geyrena, zerrey axur ra geyrayb, ne buya
sil ne z o tar zulumat aye r muhm bi. Sey yewda gj bomi no
sered axur ra b seredo bn. imey hesran aye ziwa bibi, hin nay-
n biberma z. Zirava ki aye endi tira hes kerdin, Zirava ki gedeyey di
t reyra banek viratb, sey di wayan pl byb ebi qiseyan xo a kitib,
dnya iman aye di sya kerdbi. Pzzed xo di vatibi Eki ez we bimana,
eki mi Bengn r mare bik do herg roj n qiseyan mi ra bika; rindi a
ya ki gano ki Hmay ngirewto ez bi xo bigra! Ziravi z wa mirad xo
a ba! Ez sen bena cenya Bengn? Bengn do sen bikewo herunda
Serdar? Watb valaya ki miyane ra besta b aka, yew deme giraya
vala ro xeciliyayb, dest aye recefiyaybi sist byb, engit aye seki
kung bib, niyayn y bitep. La gama ki rayna qal Ziravi ameyb
vr seki gira xo ver o abiba, vala dest aye di mendb. im aye hin
musayb tariy axur, sela zibil db, b heta seli ra la dest ling aye
rayna sist byb; heme heyat aye amebi vr. end donim ebi ters ewni-
yayb valaya ki dest aye di b ra, aw hing di qiriki aye zirqityayb,
dest xo y rast reyra qirika xo vilnayb, pzzey aye aye veabi. Ta-
ket-naket kerdbi, lingan aye a ver bi ber teber berdib; dest xo etbi
ber axur ki ra teber, la seki des ten pol aye bigr bianc zerre: ebi
yew hewawo lezkan b seli girewtib ardb ortey axur. Feknur ronayb
yb ser. Semedo ki axur nizm bena aye dergi b, ebi gelek zehme-
tey vala iwey ro vetib, yew hoki dayb vala ro dekerdb qirrika xo.
Lea aye bb sey awi. Gama ki sela zibl bin lingan xo ra virvirnayb,
b hemd xo qrrayb.
Gama ki Perxani ber axur akerdbi, im aye valaya sip kewtib,
dabi okan xo ro hewar kerdbi. Sen Beyi wina leqnaya dyb, sen
ki dybi ziwan aye veciyayo teber, xo etbi lea aye, her di dest Beyi,
66
Vate
qirrika aye di vala bin di b; serey engitan aye sya bibi. Perixani
dareya ki arri di b girotib vala birnayb. Lea Beyi ardi di derg byb
sey gedan nuzayb.
* * *
Mela Mehmud pa xo yo sip xo ra dabi kilawa neqni xo ser
nayb vejiyabi ban xo ser. Ban ey o ard heta pey ra sewiyed ard di
bi. Kes ki o dibi fam kerdbi ewro ne yo Mela Mehmud do azan te-
tar veng bido. Heriqas ki hviya Melay in b ki o na kelakela amnan
di, biiyo cemat temam biko, yan ewres camrd peyda biko z, ey
rayna qirika xo virati dest bi vengday azan kerd. Ey hima newe
vatbi Ellah ekber gorristan ra her key Hesen Selman z dest bi
zirray kerd. Wina yew deme Melay xo r veng da her z xo r, la
siud Melay bi ki her zirray xo zaf derg nkerd. Melay ki hin wendi
azan qedna, xo ra pey heta gorristan ra ewniya, seki vajo Bwe, qey
zirrayi to no hing di ame? A gami im ey Bengn gina, fam kerd ki
Bengn godareya reqabet ey her kerda do na mesela vajo dewij
pey bihuw. Hin nzana se vajo, va:
-Bengn, Bengn! Aw her gorristan myan di i geyreno?
-Xalo, de her o, her! Heme cayan ra geyreno!
Melay serey xo berd-erd, iyna nva. Label Bengn fek ti ra verra
nda wat biney Melay bido xeberdayi. Va:
-Xalo ti van eylek yen nimaj?
-Willay Bengn ez se vaja, ma hey vst bipaw veyn cemat temam
beno yan n.
Melay z, Bengn z heme dewijan z zanayn ki ewro kes nno
nimaj. Ewro tena n, ortey el di z na dewi di zaf kem ray cemat te-
mam byo. Xora eki kes xort balixbiyayey z bihmaritn sy biteqayn
ancax dewi ra pancas-et camrd vejiyayn. nan ra z hemn nimaj
nkerdin. Tan gure-murey nan vejiyayn, di-hr mendin ki destawi
nan di nvinderdn. Label Mela Mehmud aminan bibn, zimistan
bibn; varan bibn, il bibn, hetta vewri qami bibirnayn z o vejyayn
ban xo ser azan veng dayn. Dewijan guney ey girewtin vatin: Mela
semedo ki zikat fitran heq biko wina keno.
Bengn Mela Mehmud yew deme wina p ver ro vindert, nat-
67
Vate
dat ra qisey kerd, dim a Bengn va:
-Xalo, biewn di cendirmey ha yen!
-Bengn, na germhila tetar di cendirmey i geyren?
-Xalo, beno ki on dewan cor, la nika br tiya ma do fahm bik.
Cendirmey verra-verra nizd byn, Mela Mehmud dest xo iman
xo ver ra na veyn n cendirman nas keno yan n. Va:
-Bengn, n cendirmey newe y, ki mi nas kerdn qey teskere
girewto.
Bengn pzzey xo di va Bmirad, nika ti cendirman kot ra nas
ken? Serri di hr-ar donim tiya ra vren on, herg ray z eyn cen-
dirmey ny! Ti i r nege xo ken? va:
-De Xalo cendirman zafr i, yew qifle ono, qifleyo b yeno.
Bengn yew hewawo lezkan, pelesqaya eskereya ki miyane ra b
akerdi, ederb xo ro piti va:
-Xalo, b ma r ez nnan bostan di yew ca di rona, hetan ki cendir-
mey namey.
Gama ki Melay ederb wina dest ey di d, bhemd xo cendirman
ra ewniya la cendirmey hema dur b, na durey ra mkan in bi ki e-
derb bivn. Melay va De ma lezi bik! Bengn xeta firingiyana ki
ser wesar di itil kerdb hin yew-yew firingiya xagi girewtib resa,
ederb ebi pelesqa ra kerd bin lemi ra ame. Cendirman z newala
tengi ro kerd war, amey pern ver, wat ki tik aw biderd. Mela
Mehmud nvindert, yew-yew qala tirkya ki eskerey di musabi p pey
anay, ebi aret destan end qiseyan xo y nmcetan wat ki br
myan bostan. O nopol perin ra, esker dopol ra amey hetan neqeb
ver. Mela Mehmud end ley ki semedo ki ter-dewar ndekewo bostan
fek neqeb di ronaye b, hewa nay, cendirmey amey zerre. Cendirmey
ki bin tnca telaya amnan di hal ra kewtb hima ki bin seya nalbri
resay-nresay tifing xo y mawzer xo pol ra ronay ebi exni-puffay
ront. Cadi dest pa kerd lay potnan xo sist kerd. Gama ki potn
vet, buya germaxi lingan nan ra virsikiyay. Kep xo et. Ereq pata
nan ser ro dabi teber. Wina asayn ki ver z wina ereqiyayb. opa
ereq ziwabiyay bin engan nan di, giraney nan di sip kerdin.
Bengn n hal nan ra ewniya, ca di Serdar kewt vr ey. Het ra pzzey
68
Vate
ey n cendirman veayn, la het ra z semedo ki fek nan ps bi, neng-
meng nayn, nan ra qehriyayn. Xo pzze di Mela Mehmud ra z
hrs bibi ki ey ardb, dayb ronti.
Mela Mehmud him aw dayn nan him z persayn veyn kot ra y.
Cendirmey ki nika biney cf nan verra diyabi, ebi Melay henek
kerdin. Bengn fahm kerd ki hema zaf lingan xo derg ken, beno ki
mesela biheremn, cka wat bido zanayi ki o zano i qisey ken;
nan ra persa veyn kam het ra on. Cendirman da zanay ki gan
r dewa Binkoy ver ki dinya tar biba z gan ageyr, qezay bires.
Bengn xo heti va Do vstna werd r! Aw beyntar di ey nan r
mesela biray xo Serdar vati. Label her diyini z a mintiqa ndb,
awo ki biney kejey ser n Edena ra bi, awo syataleyo birewgirr z
heta Erzirum ra bi. Meselaya Serdar keyf nan nremnabi, hema z
Melay reydi kay kerdin. Melay z nan r qal eskereya xo kerdin.
Beyi, raya diyini b ki ortm ser o asayn. Heriqas ki raya verni
Bengn a ndb z, tey vetbi ki cendirmeyo syatale xo ra cor ewniyabi.
Bengn bi xo ndbi ki cendirme i ra ewniyabi. La nika ki Beyi amey
ortm ser cendirme ebi im b xirab ti ra ewniya, reng Bengn ra n-
mend, nzana se biko! Caran ndibi ki yew aw tewir Beyi ra ewniyayo,
label bec ey hna zaf Beyi ra amey ki a hingo ki cendirmey bostan di
ronte y, ortm ser ra geyrena.
Cendirmey syatal ortme xo im a kerdbi sirf a het ra ewniyayn.
Bengn xo pze di va N xeyr-silamet biweritin tiya ra bin ver ki
yew nezih dest mi ra vejiyo. Mela Mehmud donima hrini b ki n
nan r xiyar ardin. Beyi rayna ortm ser o asay, Bengn serey xo na
xo ver ki eki cendirme ti ra biewniyo z qe nbo o bi xo nvno; la bhemd
ey im ey erixiyay, d ki cendirm Beyi ra im ikit. H serey Bengn
di nmend, im ey tar by, ereq vet la veng lekmata y ya verna ki
day riy cendirm ro amey bide. Qirr hewara cendirm Sayreki ser
kewti. Dewij, cen camrd, pl inik vazday heta bostan Hesen
Axay ra. Mela Mehmud sey xntan myan bostan ra n-ameyn,
vatn:
-N keyxeripiyay key ma vena, da hukmat ro, da hukmat ro! Gd-
no, br Bengn harr byo, dayo hukmat ro! Hero bbikperraye qey
69
Vate
cendirmey hukmat hsr to yo! Nmende, nmende qey ti nzan huk-
mat inay to r nverdano!
Hima myan end deqqan di heme sayrikij ameyb bostan di pser
bb. Dewijan xo a kerdbi, nzayn se bik. end camrd cendirmey
syatal ser o kurri bb, te de lebiyayn ki o gerre nko, na mesela xo vr
a biko. Herg yew het ra zewt dayn Bengn ro. Des-pancs gedey
ki bostan di pser bb yewbnan nusk dayn ki hina we cendirm bivn.
Ceny ki biney iktey b gedan ra dat, dest pistan di p ver o vindertb;
het ra cendirm di lebayi camrdan godaritin het ra deluwane xo
nayi Bengn ser o xeber dayn. Perxani zik ziwa byb. Vatn mela
dewij cendirm at bik na mesela tiya biqediya. Label cendirme ar-
nexiyabi, veng xo nkerdin. Ver zaf tersabi ki Bengn ey bikio. Label
gama ki dbi ki dewij te de lebiyn, nor dora ey di on-yen, wazen
ey at bik, yewray xo cigirnabi. Reng cendirmey bn hima z zerd
bi, ey hel gami embaz xo ra vatin werdi ma r. Cendirmey sya-
tal soz da dewijan ki gerre nkeno. Mela Mehmud vazda newe ra verrika
xo gill ra xiyar kerd, Perixani z yew plek ard, xiyar dekerd cendir-
mey ray mend, .
Devam ci esto
70
Vate
RAYA ESTEMOL SER O
Al Heyder SEVER
P
anc ama (menga) gulane 1952 de, ez ra vjyne ke rne
Estemol. Ma ke dewe ra bme rast kewtme ra raye, maya mi
dest kerdv xo ver a, hem mi dima nyadne, hem k berbne. ike
raya virne bye ke mi terk kerdne, yne qurvetye. Dewa ma Se-
ter o. Mazrda Seter esta, ci ra Setero Ser vajno, py mi ez berdne
uza, tslm Xal Dewr kerdne. Dewrs heto zu ra derezay maya
mi b, naye ra gore k ma ci ra xalo vatne, heto bn ra amika mi de
zewejyav, ma r zama amne. Xal Dewrs hata a roje zof ray v Es-
temol amev, sul tore rindek zonne, coka py mi ez kerd bavok
dy.
Ma pro pya 17-18 mordem bme, qiz tdne ez byne. Ma kewtme
ra raye, pya me qeza Drsim Qizilklse (Nazmiye). Fikr ma o b
ke Qizilklse de ero kamyon nme, eve kamyon me Xarpt. i esto
ke ma uza misayme ke raye amur ya, kamyon hona nno-nono,
naye ser o k ma pya sana ci me. A roze ma bese nkerd ke bireme
Mamekiye (Tunceli). Ray ser o Xozmrage esta, siro ke sye berzo dnya
ser, ma me uza. Xozmrage dewa Demenn a ver em Harge
der a. Siro ke ma kewtme zerr dewe, uza raya ma ser o ref xort bon
ser o vinetey b. Plon ma selam da ci Xal Dewre pers kerd vake:
-Xortne, Mrzal Axa der o?
Xort vake:
-Nya bota , end waxto ke pyser brone.
Hevik senikek ke werte ra vrd ra, ma nyada ke mordem ten
velgo teze sikito, do bin eng xo ro, ha wo dot ra no. Mordemekde
qolo sixme b. Eke ame rind b njd, selam da vake:
-Mave xr d.
Xal Dewre vake:
-Xr ve silamet Mrzal Axa.
71
Vate
Ey Xal Dewre de nya da vake:
-Bira ti kam a ke hen mi nas kena?
Xal Dewre cuwav da, vake:
-Ez Dewrso torn Usn Mrzal yne.
Se ke hen va, Mrzal Axay velg xo est hard, eve vostene ame, herm
xo kerd ra, eve vengde berz vake:
-Wey Dewrs, ti kot ra vjya?
virare vste ve zumn ra, hal-xatir zumn pers kerd. O ra tpya,
na ra k Xal Dewr ma dayme naskerdene. Eke dora laz ap xo am
vake: A no k Usiv o
Mrzal Axa.
Na qesykerdene ra dime Mrzal vake:
-Kerem ker ma me zere.
Xal Dewre vake:
-Ma silxet me Mrzal Axa, ez van ma di-r teney me cr Usn
Axay.
Mrzal vake:
-Dewrs, ima zde ny hama ma surgin ra hona newe ameyme,
cil ma km y.
Na vatene ra dime, ma hr mordem me cr, Usn Axay. Usn
(Uen), laz Hesen Aly Hesen (Hes Al He) b. Uza, Xal Dewr
se ke xo da naskerdene, Usn Axay ve dy ra k virare vste vil zumn
ra. Naye ra tpya, Xal Dewr ez ve Rizay ra dayme naskerdene.
Siro ke Riza misna ra ci k vake:
-No laz ap mi Al yo. Heydero ke dest derezay mi ra amev kstene
biray dy o.
itur ke na eku nya hesna, im Usn Axay bereqyay, vake:
-Hala hala! Dmake ima end thet de nen ro, urzen ra, pya
feteln ha! Eh ikir, ikir. ikir mi ve Heq bo ke ima hen ken.
Naye ra dime, Usn Axa na ra k cra ra Rizay ser, vake:
-Riza, mi biray to ndv hama derezay to Usiv rind nas ken. Ma
Demen de xl mordem r b, xl r k cawon bn ra amey
wert ma. iqa ke hona zof genc b k, bese ken vajne ke ro z Usiv
ne b. Biray to ktv hama zof k kewtne ra ver. Vatne Derezay
72
Vate
mi hf b, mordem kstene nb. Seva py to vatne Ap mi adir
ma dard we. Py to ve kor bo ke xort henn berhewa kerd, .
Eke werte ra ten senikek vrd ra, na ra k Xal Dewr pers kerd,
vake:
-Usn Axa, sir qirkedi 1938 de ti itur xeleya?
Usn Axay dest kerd ci, xeleyay xo qesy kerd. Vake:
-Pl qiz, cen cuwamrd, kam ke kewt ra dest, ma pro pya pra
gir dayme, berdme dyar em, uza tpy de nsnayme ro. Py mi
k py mi de b. Se ke nsaynayme ro, py mi pila, vake: Ero deston
xo hala ten berz ker, sola bese ken p fek lay bojyon ima rakerne.
Dest min xortde bn zuvin ra grday b, na qese ma hurdemne
ra vat. Na vatena dy ser o, ma dest xo py de kerd berz, py mi k
ver ser ten xo kerd ewt, eve didon lay deston ma kerd ra. Eke
kerd ra k vake: Se ke veng kewt ra tifong mevind vozdne. Uso, me-
terse, belkya ti xelena, az Al He nbirrno. Uso ke vano k
ez ne.
Werte ra ke tenna vrd ra, veng kewt ra tifong, milet tver tpy
tlewe de gina pser o. Aye de birrye gin py mi ro, vake: Ero voz-
dne! Hem nya vake, hem k ust ra ling ser, xo kerd sper ke qersun
ero ma meginne. Qersun se ke py mi guret, mi xo tirr de gir kerd.
Qersun ginay ro heval mi, o merd hama era mi nkewt. Pnye de
eve weye mi xo rasna em. Ez nvinet, mi xo kerd bin uwe ra, uwa
em de yne. Eke em ten ez berd, mi ray sar xo vet ke nefes
bijr, mi nyada ke ilpe-ilpa qersunon a, boyna dorm mi de ginen
uwe ro. Ez nvinet mi tpya xo kerd bin uwe ra. Eve o tore xl
yne. Pnye de mi texmn kerd ke end zof kewtne dur, mi azne
kerd, heto ep de dalik b, yne kewtne bn dalik. Kincon mi k
uwe guretv, ez zof qefelyav. Mi kinc xo vet, piroznay ro, hen cayde
tolde de ft ro dalik, eve xo k dalik de nstne ro.
Eke uza ronte byne, mi nyada ke girpe-girpa lingon astorn a.
Aspor cor de amey. Esker ver-ver em de amne, nyadan ke hala
kes xeleyo, nxeleyo.
(on) end nezd b. Mi xo nlewna, ez uza vinet. Eke sye am
em ser, ustne ra, mi kinc xo guret pira, byne ra rast yne.
73
Vate
Ten ke yne, ar dewon dorm ra rast tayne amne. ne pers
kerd vake: iva wo, ik o, no i hal o ti te der a? Mi mesele cir qesy
kerd. Ez berdne w. End ez uza dew de mend, hata ke ef vejya.
Eke ef vejya, qirkerdene d vindarnayne, yne tslm byne; ma
rusnayme surgin. Xelasa mi nya bye.
***
Roja bne ma Xozmrage ra bme ra rat amyme Mamekiye. Mame-
kiye de k nstme ro makna (kamyon) amyme Xarpt. May xort,
hona raya virne bye ke amne skda z Xarpt girse. Makna itur
ke bin Prtage de em Murad vyarna ra, ko ro bye berze kewte d-
yar, plon ma dest na ro imon ma ser, p ma xapit vake: ima ke zu
raye de (yek de) Xarpt de nyadne, hr ima no-ono. Siro ke dest
imon ma ser ra dard we, mi ke Xarpt de nyada k a kewtne ci.
Mi fikir kerd ke, honde son na suke der o, o honde son ke ra vejya
kar gure, rayna se pyser no, raye keno xo ser?
Ma ke Xarpt de ameyme war, na ra k plon ma ma ra vake: ima
gereke ma vnd meker, ma ke kata me ima k ma de brne. Ma
ar de xl ke fetelyayme, di teny stasyon amey, vake: on de
hem trna Estemol, hem k zmr esta. End ma pro pya hata s-
tasyon me, uza tay biryay ra nst ro trna zmr, ma k nstme ro
trna Estemol. Raye ra mi ehron new da nyadne. Mi dqqet kerd
ke ehr heri ke ben girs.
Heyder Paa de trne ra ke ameyme war, kewtme trnda bne,
pyser ameyme Gztepe. Uza ra eve ling me Uzunayire. ike cay
ke te de tulxe (tuxle) virajyne (tulxe xarman) Uzunayire de b.
Kar tay tulx xarmanyon uzay, xorton ma y Qizilkls guretv
xo ser. Dne (nan) ra awi vajyne. awi tulxe xarman.
xort ra zu k dewa Qizilkils Xalt ra Bava Doxan (Doan) b.
Bava Doxan, pron ma ra wo. Ez ve Xal Dewrs Xal Rizay ra pya
ma me xarman Bava Doxan ke kar bidone ma. Roja bne Bava Doxan
ez berdne lew wayr xarman (patron), seva mi ci ra kar wast. Nam
patron Mehmet Al Yazici b. Mehmet Al Beg nya mi de nyada vake:
-Doxan Efend, ima no domon ardo, ez gereke i kar ney dne, no
gereke mi r i kar bikerone ke?
74
Vate
Bava Doxan vake:
-Memed Al Beg ti emelya de kar ci de, kefl ez ne. Ti nya mede ke
o hen domon oseno, dest dey ra gure no.
Mehmet Al Beg venga kyay xo da vake:
-N lazek bere kar ci de hala bese keno gureyeno ya bese nkeno?
Kyay kurege d ra mi dest, ez berdne wert karker, vake:
-N ke se gureyen, ti k hen bigureye!
Mi dest na pira ez gurewne
Xl roj ke hen vrd ra, ma kewtme asma amnonya virne (hez-
rane). awi xarman amey pser vake: Patron ra vajme, ma z
par, hezor (hezar) tulxe di pangenot ra (lra ra) nbeme. Esmer seva
hezor tulx hr pangenot bidne ma.
Qerar xo ke nya da ci, roja bne awi ra di-r teney patron
de qesy kerd hama ne tklf qebul nkerd. Patron ke wastena karker
qewul nkerde, roja bne karker ra ay ke ci ra gotric vajno, ngu-
reyay, kar da vindarnayne. Roj, di roj patron awi fetelnay ke
karker bidne gurnay hama ne qewul nkerd. Naye ser o patron
, qew naza-haza ra mordem bkar (tol) day ar, kerd kamyon
ard ke bidne gurnay. itur ke xevere vjy ke patron hen kerdo,
karkeron xarmanon dorm (hama hama ke tde Drsimij b) xevere
d zumn, amy pser, o ra dime k lew karkeron new, ty qesy
kerd, vake hal-mesele nya ro. Vake: Ma karker ta yme, ta gureyeme,
sima itur ke am, hen k biterkn rne. ne vake ke: N, patron
kar do ma, ma gureyeme.
Daye de Drsimiz uy xo guret max ci b vake: apika kar
ma ca verd r! Nson sima qir keme!
Ma ke nya kerd, karkern new kar ca ver da, sana ray .
Roja bne, patron karker newey ard. Drsimij z roja virne ,
nverda bigurey pyser arnay ra, rusnay. Patron nyada ke
Drsimij nverdan ke karker newey bigureyne, awus r xevere
rusn, vake: Br qesy bikeme. awi , nst ro bazarye kerde,
hurndya di kaxit (lra) de di kaxit nm ser o amey hur, karker
dest kerd ci gureyay. End hata payz ma eve o tore uza o kar kerd.
Payz waxto ke silye (ilye) dest kerd ci vor, kar tulx k qedno.
75
Vate
Kar ke qedya, Bava Doxan ve patron ra nst ro hesav xo d, o ra
dime k sire ame ma. Pnye de venga mi da ez yne, patron seva mi
vake:
-Roj r di kaxit dan ci.
Bava Doxan qewul nkerd, dust de vjya, vake:
-No xort k z karkeron bn gurewo, heqa xo ya ke ti gereke roj r
hr pangenot ci dne.
Xl ke eve o tore zumn fetelna, patron venga kyay xo da ard, ci
ra pers kerd ke ez itur gurewne. Kyay vake:
-Memed Al Beg, mi ke i kar da na lazek, z karkeron bn ey o
kar kerd.
Naye ser o patron ve Bava Doxan ra roj r di pangenot nm ser
o amey hur, per mi day mi. Per ke kewt ra mi dest, se pangenote
ra zde b. Ez nvinet mi per xo berd day Xal Dewr. ike ez hona
qurvetye de newe byne, beno ke mi vnd kerdne, ya k juy mi ra
bitiritne.
Di roj ra dime ez ve Xal Dewrs Xal Rizay ra ma sana ci me
welat. Ma ke me dewe, hona 85 pangenot per mi py de mendv.
Xal Dewr per mi day py mi. Py mi guret Qizilklse, tay -
m hrna ard, hazirya zimiston dye.
Py mi ve maya mi ra zof sa byne ke ez yne gurewne, mi
pery qezenc kerd ard , ma p tidark xo dyo.
apik: leze, lez
: keye, k
hr ... yayene: towqa ... iyay (dewqa ...
yay)
hr ima no-ono: towqa ima ona (dew-
qa ima ona)
hona: hima, hema, deha
pangenot: panganote, paxnoti, poxnoti,
pxnti
raye: ray, reye, rey, r, fini, fin, faye, hewe, hewi,
glangi, gilongi, gelanke, gerange, gerengi
gerong, girangi, donimi, donumi, duenimi,
dorimi, dnimi, dolimi, derbi
: an, on, n
tulxe: tuxle (tirk de tula)
uza: wica, awca, awza, ewca, owca, ca, weyca,
wuca, wuja, ja, wija, ja, aja, ayca, wiza, wza,
wuza, za, weyra, ewra, owra
xl: xeyl, zaf
zof: zaf
76
Vate
Pey bnn a cit keno
Day day nigeno
Pey bnn a cit keno
Bz way nigeno
Birr teli veceno
Day day nigeno
Birr teli veceno
Bz way nigeno
Ver bo Ekrag (
2
) helneno
Day day nigeno
Ver bo Ekrag helneno
Bz way nigeno
Owk Tyefkar (
3
) niweno
Day day nigeno
Owk Tyefkar niweno
Bz way nigeno
Pey destn-ry xu uweno
Day day nigeno
Pey destn-ry xu uweno
Bz way nigeno
Lac xal xu geno
Day day nigeno
Lac xal xu geno
Bz way nigeno
Murn xal xu weno
Day day nigeno
Murn xal xu weno
Bz way nigeno
DORMAR PAL RA HR DR
1
Arkerdx: Abdulmuttalp Ko
1. n dr het Guevder (Ardurk) di yen vati. Guevdere yew nahyeya
Pal ya.
2. Ekrag: Yew dewa Pal ya.
3. Tyefkar: Nizdy Ardurk di yew mintiqa yo.
DAY NGENO
77
Vate
WENK O
i wenik o, mar xueno, day day
i wenik o, mar xueno, may min kuar
Cey mi bnc lewey bnno, day day
Cey mi bnc lewey bnno, may min kuar
Cey mi bnc baxey Hemno, day day
Cey mi bnc baxey Hemno, may min kuar
Cro yen Rz Xel Hemno, day day
Cro yen Rz Xel Hemno, may min kuar
Vil tuzbn xu key dno, day day
Vil tuzbn xu key dno, may min kuar
Pey awir imn xeber dno, day day
Pey awir imn xeber dno, may min kuar
Postac El Herz Xurzn o, day day
Postac El Herz Xurzn o, may min kuar
Posta ncen Prn (
4
) miyono, day day
Posta ncen Prn miyono, may min kuar
Bar ken torey pircinno, day day
Bar ken torey pircinno, may min kuar
Py mi in m, Helebo, day day
Bayk mi in m, Helebo, may min kuar
Mi r fstn bin xet no, day day
Mi r fstn bin xet no, may min kuar
4. Prn: Yew qezay Diyarbekir o. Pran.
78
Vate
ZEREC
Zerec perra, se ra ina?
Sey ill xel xu leqnena
Sey qm guln xu rebenena
Ez veyena zereci r
Ez heliyena delali r
im y siye y, giley y sur
Qeder bib zerec bigir.
Ko Sip berzey kueyn o
Ver bi ci Ardurk Herqulyn o (
5
)
Ho tede qereqol cendermno
Niveynen muradno
Ez veyena zereci r
Ez heliyena delali r
Qeder bib ez zerec biyar.
Ez se kir, se nikir
Dest zerec xu bigir
r welat Diyarbekir
Dikanik xu r akir
Tede alivri xu bikir
Ez veyena zereci r
Ez heliyena kbari r
Qeder bib ez zerec bigir.
5. Herqulyn: Yew mezraya Ardurk ya.
79
Vate
Gama ke Waran Span Xelat de mi mal xo
eraynne, ge-gane end heft raverd, b ke
ez qe veng insanan bihen. Ez teyna ebe he-
valtiya kutik mal xo biya. L her ser pances
rojan de dolim gama ke dur ra mi veng zin-
gil qantir ma henne, mi kfan ra sar xo
kerdne berz: dewijde yan j kevaniya axay,
mi r zad min pancs rojan ardne.
A roje ez iqas a biyen. Mi nan ra xeber
dewe watne. iyo ke ez her iy ra zaf zerre-
ASTARE
Adaptation de Les toiles DAlphonse Daudet
Nredn ZAZA
we kerdne perskerdena hal Mijgane, Mijgana na axay biye.
B ehemiyet mi inan ra pers kerdne: Gelo xanima qijkeke zaf ona
veyve ayiyan yan n? Qe kuna govendan? Kincan wean dana xo
ra? Eke mi ra bivatne ma to r i uyanwo reben belengaz?. Mi
nan re bivatne ke ez reta vst serre mi hona rindekiya aye qe kes
de ndiya.
Rojede ne ez pabey zad xo biya, ver peroj vartde xurt ame.
Hetan p peroj im mi raye ra b. Dima, mi hvya xo birn serdan
ra kewta holika xo. Esir de mi veng zingile hena; leze vejiya teber; i
bivn?... Bizan kam?... Mijgane! Xanima mi bi xo biye.
Ver holike de biye piya. Vay koyan ra alik aye bb sorgul. Cr
ra mi ser de va: Dewij xeceliyay b, pre j biye ley domanan xo,
piy mi ez runa.
Mijgane ebe bejna xo ya bar narne, ebe iman xo y rindan
kincan xo y xemilyay giranan rindye b xo b. Cay aye aristan,
ban delal kar aye govende, reqs kilam b. L neke ko, ware, bir
80
Vate
qantir b.
Mexluqa elenge! im mi aye ra nbiyne. Reya verne biye ke mi
a zaf nzd ra diyene. Nika a ver mi de vinete biye teyna sebetan i-
man mi biye.
Zerra mi etne, he mi yne qirika mi amne guretene.
Mijgane zad selike ra vet da mi. Dima ebe qaytkerdende qijkek
dorm xo de niyada, sebeta ke va ra ht nbo fistan xo ant cor iye
holika mi. Ez j, dime ra. Zerre de cay rakewtena mi, bilre, kulav
wura mi ra niyada, dima ebe vengde zz ahengdar mi ra va: Ti ta
de manena n? uyanewo reben! Nika ti ebe teyniyayiya xo zertengiy
ver iqas bzar bena. Vaje mi ra: Ti se kena? inay de mujil bena ka-
m ana vriya xo? Mi cira bivatne ke teyna to xanima rindeke. Zerra
mi zur nkerdne, label ziwan mi ncra ez biya sur.
Mijgane ebe eza mi hesiya wat ke hn zder mi bidejno, va:
Hevala to ya delale qey ge-gane nna ko to nevnena?
Mijgane gama ke pers pers kerdne sar xo pey de kerdne h-
yne; mi vatn qey periya rindiye bi xo ya!
L amayna aye ze hewn bi. Demey ra pey mi ra va: Xatir b to
uyane!
Ebe zerreikiyay mi j cira va: Heq ebe to bo xanim! Dima selik
xo y tal et qantir xo ser, aspar biy anite raye.
Mi r hn amne ke her kua ke bin lingan qantir ra perrena, yew
bi yew ginena zerra mi ro. im mi raye ra nbyne mi z serxo ca-
y xo de niyadne.
an de gama ke mal cra ra gome, mi ka ra veng hena. Gama ke
mi ser xo kerd berz, mi xanima xo wunciya ver xo de diye. Label ni-
ka z odir delalye elengiye nkerdne, tersan ra lerzne serdan
ra didan xo ginne pede. Hn asne ke vart odir ra em bib berz.
Mijgane vatb ci ra derbaz bo, awe vr ndab. Kinc aye ht b iman
aye hesir kerdne.
Ver ve and b, end nikiyab racro.
Mi wat zerriya aye biker rehet. Mi va i xem o? Xanim, ew
temmuze kilm . Qe sebeb ters n . iman xo bice rake odir o!
Dima mi, ebe leze adirde girs kerd we. Mijgane sol cil xo kerd
81
Vate
zuya. Dima mi ci r piyan it, tay pendr, nan mywe ard. L aqil
aye werdene de nb, hal xo y xo r berbne. B hemd mi, iman
mi j hesir kerd.
B ewe. Mi xanima xo r holike de puan postik varekde pak ra
cil virate. Xanime iye wert cilan ez ver ver de nta ro.
Heviya aye ra zerra mi peretiyne can mi vne. L Heq zano,
qe iyde xirab niyamne mi vr.
Se biyamne? na axay mi, xo dayb bin perran mi bin evek-
nayna mi de biye. Mi r hn amne ke Mijgane wert celeb mi de
wert celeban bnan prna de miyde tekane ya.
Mi qe azmn z a ewe xorn astar z a ewe bereqiyay ndb.
Can min iman mi de her amayb vurnayene. iman mi ebe ew-
niyayan aan iyan ra niyadne aqil mi azmnan xeyalan de
ajne kerdne.
A game ver holike b ra z ama arsewa neka delale ci ra
veciye. Mendena xo ra cila p pelaxe ver hewn iman ra b. Am
ver adir de nte ro. Mi kulav xo xo ser ra guret et aye ser. Adir
gurr kerd bveng ley daye de nta ro.
* * *
ewe we tay honik biye. Dorm ma de chande nimite bveng
hear biyne.
Her de ez lewiyayne hesiyne; va biyene girs, vilk biyene ra,
meyw retne... Zerra nan j z ya mi etne goniya nan j z ya mi
grne... Astar bi xo wutn ra ntne ro.
Temyabiyayna her her veng ra, Mijgane tersan ra lerzne xo
pilesnne mi ro. Xaftila dut ser sery ma ra rotiyde bereqiyay
vrd. Ma ser xo kerd berz; yew astarey tariy ewe dirna dur ma de
gina ro hard.
Mijgane ebe ters pers kerd: No ik o? Mi ay ra va: No gan yo,
kuno cennet.
Pey co mi eed xo ard. Aye j a-a qayt mi kerd z mi kerd
persa: ima uyaney seherbaz ? Mi cira va ke: N xanim! L ma
ser kowan ra nzdy astaran me. Coka ma ar aristanan ra zafr
hal sirr nan zanme. Mijgane sarey xo nabi destde xo ser astaran
82
Vate
ra niyadne. Gama ke mi qayt ruy daye kerd, mi va qey uyanaya as-
taran a, kewta hard. Ebe vengde heyran mi ra va: Astar iqas zaf
iqas rind . Mi qe honde zaf honde rind ndb. Ti naman nan
zana uyane?
-Se nizana xanima mi! Qayt ke: Dut ser ma de: Koma sewiyan a,
rojhelat ra vecna ver ve rojawan ona. Tay het vakur de Term
Mixel yo -hawt -. Rat dnan de dinpitik o, her game vakur der o.
Ver ma de Kaken o. Tay ep de Kervankuj o, z astarey odir yo.
imk kerwan p xapiyo kewto raye ewe serdan ra vo ra. Tay
bar de Ll a. Van ke Ll Mejnun yewbn ra hes kerdne l nre-
tne yewbn; gama ke merd, ruh nan veciy azmn, yew iyo rojawa,
yew j rojhelat. Zimistan Mejnun waran de, Lle germiyan der a. Ham-
nan Lle na waran, Mejnun ono germiyanan gama ke yewbin het
ra derbaz ben resen yewbn, yewbn pa ken dime ra her yew
ono het xo.
Na game de iyde nerm, sivik germ kewt pol mi ser. O, sarey
Mijgane b. Sanikan mi aye r lornab b hemd xo a ftb hewnde
giran. Mi, qe xo nlewna. Astar zaf bereqiyne. Hn ame mi ke cit-cit
n mi proz ken ebe huyayene reyna cren ra cor. Ebe kul derd
mi qayt Mijgane kerdne, l qe xirab pstiye niyamne mi vr.
Teyna bextiyar biya. Mi vatne qey tewr eleng, bereqiyay rindeka
astaran ama war, xo do ra pol mi merediya ra.
Hatan veciyayena roj Mijgane ez sermest verda. Pey co ute ra
ebe diyayna roj, z gule biye ra huy.
Goman de kavir kalne, ser zinaran berzan ra kewan wendne,
awiya vaan keweyan tezeyan ser o tjiya rojde sur bereqiyne
fikr ke ez bextiyariya xo vind biker ver, zerriya min a rebene geviziyne
ebe nalayenan xorn derdinan crne nan ser, crne mal, kew
koyan ser*.
Kurmanck ra aarnayox:
Aydin BNGOL
*Nredn Zazay na novele (hkaye) Les toiles DAlphonse Daudety ra
adapte kerda ebe namey Nredn sif, serra 1941 de, Hawar (hmare:
33) de daya nerkerdene. Mi leheya Kurmanck ra arna (taday). -Aydin
Bingol
83
Vate
SERRA KE MA TEDE TEWR CAY NBME
Ernesto Che Guevera Gerllay Afrkay
Yildiray BEYAZGUL
C
he, dolima pyene adara 1965 de Kuba de ame diyene. Bado 1967
de Bolvya de. Gelo adara 1965 ra hetan 1967 Comandante Che
yan j Tatu (ar Kongoy Ey ra vatne Tatu) kot (a) b? Dunya ebi
na perse xeyl mijl biye. Nay ser ro xeyl fantaz spekulasyon
amey kerdene. Radyo, televzyon rojnameyan o temam dunya ra
arna.
Merdena ey (d) -8 oktober 1967- ra tpya, ebi apkerdena deftera
ey a rojaney i rol Comandantey organizasyon gerllayan Bolvya
de b, biy ekera.
Label adara 1965 ra tpya Comandante Guevara serr kot de b?
Tayne va Kuba de xestexaneyde pskyatrk der o., Fransa de
tev gerllayan bask gurno (er keno). Tayne va Kuba ra remo,
iyo Las Vegas, xayntiy kerda. Yan j Mavn ey Fdel de meseley
vejiy amo ktene. Tayne va: Vietnam der o.
1965 de e rojnameyan ciyayan e welatan nut ke Che merdo.
1990 de tay rojnameyan Kuba nut ke Comandante Che serra 1965
de Kongo de biyo.
Rojnamekar (gazetecy) kubayij Froilan Escobar, Felix Guerra
rojnamekaro mekskayij Paco Ignacio Taibo II, piya kewt re ra Chey
a Afrka dime. Embazan Chey ke tev ey iy Kongo de qesey kerd.
N rojnamekar wekinitena xo de rat destnutey (manuskript)
Comandante Chey ke ey Kongoy ser ro ebi sernutey Pasaj er
oregeriy, Kongo nutb, amey. Kitabde Chey ke ap nbiyo!
Kitaban
ra
84
Vate
Froilan Escobar, Felix Guerra Paco Ignacio Taibo II destnutey
Chey roportaj ard t lewe kitab Serra ke Ma Tede Tewr Cay n-
bme 1994 de ebi ziwan spanyolk ap kerd. Jens Andermann j no
kitab arna ziwan almank (Das Jahr, in dem wir nirgendwo waren).
No kitab parde heyat Chey o ke hetan nika niyamne zanitene
ma r keno ekera cewab persa corne dano.
Di armanc Chey b: Hazirkerdena yew grube seba (qand) Amerka
Latn Kongo de viratena cephey hryne. Ebi vatende bne, Vet-
nam, Amerka Afrka. ert urt Kongoy welatan bnan ra rindr
b gor fikr Chey, gan (ger) Kongo bibiyne bingey orea Afrka.
Paco Ignacio Taibo II, Froilan Escobar, Felix Guerra; Das
Jahr, in dem wir nirgendwo waren, Ernesto Che Guevara
und die afrikanische Guerilla, Edition D-Archiv
Ernesto Che Guevara
85
Vate
SANKA PASAY HR LAZON XO
Arkerdox: Kemal UNAL
W
elat de pasay beno. No Pasa wayr hr laz beno. Pasa roz
delal dano piro, hewar keno, vano:
-Na ska mina girsa delale r sarayyda newye lazim a!
Naye ser o sar ske beno top, tdest ra sarayya newye virazeno.
Sarayye ke bas bena, tay mordem nonegerm fizil son lew Pasay
van:
-Ya Pasa, na sarayya to r bilbil lazim o. Sarayya nya delale r
bbilbilmendene tomet a.
Pasa naye ser o ryna hewar keno, vano:
-Sarayya mi r gere bilbil pyda bone!
Sar ske tidarek xo vneno, kuno ra ra welax, gaz grs ra
fetelno. i esto ke bilbil nvneno, hen kor posema terkneno no .
Naye ra tpya hremna laz Pasay n pser, wert xo de qesy
ken, van:
-Kes bese nkerd py ma r bibil bivno byaro, gere ma ve xo
bivnme.
Eke hen qerar dan ci, terknen son lew py xo; tey qesy ken,
van:
-Bawo, ti Pasay na welat ya, name hukm to esto, ma gereke to
r bilbil bivnme byarme.
Pasa dust de vjno, vano:
-Honde sar ske fetelya, bese nkerd bivno, sima se bese ken?
No kar karde zor o. Br ne dewa ra ravr, dest xo ci ra bioncne.
i esto ke laz Pasay qewul nken, van:
-Bawo merdene ra qeder ma gere to r bilbil byarme.
Tidarek xo vnen, nsen ro astoron xo, kun ra raye son. Zof so-
n, tonk (senik) son, eke iqas son Heq zoneno; pnye de cay rast
et raye n, nyadan ke raye bena hr letey. Fikirn van: Zu raye
86
Vate
ra yayne ma hremne rind nya. Ma her zu ray ra me, belkya
taly ma gureyeno, rast bilbil me.
Uza xatir wazen zuvin ra c ben, her zu ray ra sono.
Eke iqas son tpya Heq zoneno, pnye de birawo qiz rast morde-
mde kal no. Sono lewe, silam dano ci, lewe de nseno ro; qesy ken.
Pnye de mordemeko kal ci ra pers keno, vano:
-Biray mi, ti nes a, sen kes a, nya kata sona?
Lazek hal-mesele ci r qesy keno, vano:
-Ez seva sarayya py xo ero bilbil cren.
Kal cuwav dano, vano:
-Biray mi, ez hurndya bilbil zonen hama hf mi ve to no. Ti
bese nkena r bilbil byar.
-Kal mi, zovna are no, ez gere taly xo bicerevn. Ti cay bilbil
mi r salix de, vano lazek.
Kal vano:
-Ha wo falan ca de koy, ko de lon, lone de hot odey est. Virenya
n hot od de dv vineto. Bilbil oda hotne de, qefes der o. Hr ny
est, xizmetkar bilbil y. Hama tsr dv ra, qars teyr ble nz-
dy uzay nbeno. Uza welat dv lewendn o.
Lazek vano:
-Kal mi, Haq to ra raj bo. Tu mi ra hurend vate, na ra tpya end
Haq ra ve xre. Na qes ra dima lew nano kokim dest a, beno ra rast
sono. Zof sono, senik sono, pnye de birawon xo ra rast juy no. Bi-
rawo qiz, hurndya bilbil ser o yo ke kokim ra hesno, ci r vano. Na
ra k pya kun ra raye, terknen son, pnye de rast biray xo y bn
k n.
Hremna biray kun ra raye, cawo ke mordemek kal ci r salix
do het ser son ke bilbil byarne. Koyo ke kal tarf kerdo sivte
koy vnen, o ra dima k lone dos ken. itur ke son lone ser, birawo
pl vano ke: rit berz bin engn mi, mi rover d, ez r zerr lone.
Biray qes dy pcn, rit erzen bin eng, lone de verdan ro.
Ten ke sono beno alax, zireno vano:
-Mevind mi weonc!
Biray y oncen we, an cor; eke ard k ci ra pers ken, van:
87
Vate
-Bira se b, ti qey honde zira?
O dot ra cuwav dano, vano:
-Birayne, ez wert kel puxur de vsne. Mi hen zona ke ez kew-
tne wert kila adir.
Naye ser o biray wert vano:
-Mi roverd, ez son cr.
i esto ke ten ke sono, zirne ginena dy ro, o k vano:
-Mi weonc!
Ey k oncen we an.
Naye ra dime sire end no biray qiz. Birawo qiz, birawon xo ra
vano:
-Birayne, ez honde ke zir mi va ax ez vs, sima mi roverd;
key ke mi va oox iqas serd o, aye de mevind mi weoncne.
Naye ser o rit erzen bin engn biray xo, ronen lone de. Her
ke lazek sono cr, ti vana adir kile vorena. Lazek boyna zireno vano:
-Ax ez vsne!
O her ke zira, verdan ro, eve o tore sono reseno bin lone.
Uza rit keno ra, gurz xo onceno we, oda ve oda keno saye, teka ho-
tne de bilbil ve hr n ra vneno. ny seke ey vnen, hurndya
xo ra tul ben van:
-Qe xof ters to no, ti itur ama zerr na lone?
Lazek cuwav dano, vano:
-Ez gere sima berne.
ny van:
-Ma ta mekm dest Dv Hotcan me. Dv naye de sayd der o, ha-
ma waxt nmendo ke brone. Nika ke ame to sare birneno.
Lazek pers keno, vano:
-Key no, kamec het ra no?
ny raya Dv salix ci dan, van zerr lone de, falan ca de raye
esta, uza ra no.
Lazek sono raya Dv ser o, cayde teng de vindeno. Xl ke maneno,
nyadano ke gurray Dv no. Zde waxt ranvreno, Dv dot ra
vejno. itur ke dot ra no, boya san cno, gineno piro ke zu amo lone,
qreno vano:
88
Vate
-Wy, boya san na! O kam o wad xo byo temam, amo ta mekan
mi?
Aye de lazek vano Ya Xizir! gurz xo erexneno, ede wert sar
Dv de dano piro. Dv levetno ke lazek bicro hama bese nkeno. Ca-
y xo teng beno, bese nkeno rehet hereket bikero. Lazek k qe mezal ci
ndano, gurz xo pser o, pser o, dano Dv ro Dv kseno.
Naye ra tpya k sono lew n, vano:
-im sima ve rot b, mi dv kst! Ez bilbil ben, eke wazen sima
k mi de br.
ney nvinden, hama eve esq f kun ra lazek dime. Lazek
venga birawn xo dano, biray ne tek tek oncen we, ben cor. O ra
dime k her bira nk erzeno py xo, terknen son. Tav neka ple
biray pl der a, awa wertye biray wert der a, qize k biray qiz der a.
Tay ca ke son, neka qize sona gos biray qiz, vana:
-Ti birawo qiz a, ez texmn ken ke biray to to de qarn. N beno ke
roz to r xayny biker.
Heto zu ra nya vana, heto bn ra k pistn xo ra di perrn sipy
vezena dana ci, vana:
-Ti ke roz kewta tenge, nn tra soyne, zuvin ra soyne, o waxt di
vosn vjn; eke to bese kerd vozda ra myan vosn sipy ser, to vezeno
ro silametye. Xora ke to vozda ra myan vosn qer ser, to hot qat ke-
no bin hard. Naye k xo vr ra meke, na vosn tyna roza nye n.
Tay ca ke n, rast quya uwe n. Uza ben pyay, hurdemna
biray pl van ke:
-Ma k tsan me, astor ma k tsan . Ti hem birawo qiz a, hem k
tecrub to esto. To verdame ro, so bin quye, awe pirr ke, to pyser
onceme we.
Birawo qiz vano:
-Ya, tawa nbeno.
Lazek rit ra gir dan, quye de verdan ro, sono bine. Uza qav
uwe keno pirr, o ra dime k veng dano vano:
-Temam o, bonc we!
Eve o tore awe oncen we, tay eve xo simen, tay k dan astorn
xo. Eke kar xo qedenen k biray xo quye de ca verdan, kun ra
89
Vate
raye, terknen son.
neka qize berbena, vana:
-Sima Heq ra ntersen, itur biray xo bin quye de ca verdan?
van:
-Ti qaris kar ma mebe! Ti ke fek xo mecr, vil to dame piro!
neke naye ser o veng xo birnena, eve o tore terknen son.
Birawo qiz, bare tay waxt bin quye de vindeno. Roza nye ke
am b ra s, perr cv xo ra vezeno, keno tra; nyadano ke di vosn
vake irp lewe de vjyay. Vosn ke uza ten feteln, lazek xo keno
hazir, inga ser vosn sip dono; i esto ke o vreno ra, vosno sya no
ra ver, beno hot qat bin hard, uza ca verdano. Eke ten maneno, la-
zek no ra xo ser, urzeno ra nat-dot fetelno, pnye de nyadano ke
nzd de sk esta. Nvindeno, terkneno sono a ske. Ske de xl fete-
lno, erexno hama ca nvneno, kes ca cindano. Teselya xo ke kuna
sono prda kokime. Pre de qesy keno, vano: Pr, hal-mezal nya.
Birawon mi mi re nya, nya kerd. Ez bca w. Ca bide mi, ta lew to
de vinderne.
Pre vana:
-Cay mi no, ez bese nken to ca kr.
Lazek pleke ra tay zern vezeno dano Pre, naye ser o Pre lew xo
de ca dana ci, uza maneno.
Lazek ve Pre ra a roze ra tpya her roz son ko, bar koly birrnen,
cn n. Roz ke oncya son ko, Pre qefelna, sare nana ro, ten kuna
ra. Lazek k nvindeno, koly birrneno. Py con nyadano ke teyr
tur dar ser o byo top, qre-qre fte-fta xo ya. Xeleno ra sono
lew dare, nyadano ke mor pileyo ro dare, avor ro (piro) sono ke ha-
ln kuyone, lyron teyre buro; nvindeno vano:
-Ya Xizir torzn xo bar keno dano mor ro, mor keno di lety.
Aye ra dime oncya no koly birrneno. Waxto ke kar xo bas keno
k venga Pre dano, aye hesar keno.
Siro ke kun ra raye ke r , teyr na, virenya Pre lazek de
nsena, raye ci ndana. Lazek vano:
-Ya teyre, raya ma ra weda, ma xo r me. Ti ma ra i wazena?
Aye de teyre na ra zon, vana:
90
Vate
-Qul Heq, nam mi Zumrudu Anqa wa. Hot serr yo ez ta haln
virazen. Waxto ke son feteln ke lyron xo r werd pyda ker, mor no
lyron mi weno, sono. Ewro ez amne ke mor bin dare de bcan war
ro ginawo. Mi lyrn xo ra pers kerd, n mi ra vake ke falan qul
Heq mor kst, ma xelesnayme. To mirod mi kerdo, Heq k to bikero.
Mirod to ik o, ti gere mi ra vaz.
Lazek vano:
-Ti nkna mirod mi biker. Weda, ez raya xo ra r.
i esto ke ty are nvneno. Anqa vana:
-Ya ti mirod xo mi ra vana ya k mi ksena, hen vrena ra.
Lazek ke ty are nvneno, dest nano pira ci r mesel xo qesy
keno; pnye de k vano ke:
-Mirod mi u yo ke ez pyser rne hard dewr ser.
Teyre vana:
-Mi r lter gost, lter k uwe hazir ke.
Lazek tidarek xo vneno, lter gost ve lter uwe ra keno hazir,
Pre ra xatir wazeno, sono lew Zumrudu Anqa. itur ke sono a vana:
-Ero wert myan mi nse. Mi ke vake waq ten gost fek mi erze,
mike vake wq na ra k ten uwe berze fek mi. Na qes ra dime lazek
nseno ro wert myan, teyre perrena ra sona.
Anqa vana waq o gost erzeno fek, a vana wq o uwe dano ci.
Siro ke kun nzdy hard, lazek end zof sa beno. O werte de Anqa
vana waq, lazek nyadano ke gost qedyo, kard erzeno ra qor xo,
tkey gost ci ra keno, erzeno fek. Anqa qayt kena ke tam gost zov
ro, nwena, erzena bin zon xo.
Eve i hal i kul, pnye de vjn ro ry hard. Anqa lazek nana
ro vana:
-De end to r oxir bo.
Lazek vano:
-To r k oxir bo. Mevinde rast be so ke ez k rne.
Anqa qayl nbena, vana:
-N, sivte ti rast be so.
Lazek beno ra rast hama Anqa nyadana ke lengeno. Aye de pers
kena, vana:
91
Vate
-Ti qey lengena?
O vano:
-Tuwa no, xora hen lengen.
Anqa aye de gost bin zon xo ra vezena, dana ci, vana:
-No gost qorr tu yo, bize, pane, bipse. Na ra tpya k juyo ke to de
zerro pak alvojye keno, ey de dayma eve rastye qesy bike.
Lazek gost xo nano qor xo ra; o ve Anqa ra ryna zuvin ra xatir
wazen, xo sanno raye sono.
Zof sono, senik sono, pnye de ska py xo de vejno. Tav werte de
xl waxt vrdo ra, por hrdsa xo bya derge, nas nbeno. Uza ske
de, lew hostay de beno irax, gureyeno. Roz xo xo de vano Sarayya
py mi kewta ra mi vr, xo r r ry ty nyadne. Eke na qese nya
vano, urzeno ra terkneno sono ver sarayya py xo ra vreno ra, ty
nyadano. itur ke vreno ra, yek de veng kuno ra bilbil, waneno.
Pasa k seke veng bilbil hesneno, eve sabyayne no lew bilbil.
i esto ke zde ranvreno, bilbil oncya beno bveng.
Pasa aye de xizmetkara bilbil ra pers keno, vano:
-Se b ke na bilbil nya wend? No, hot serr yo bveng bvaz o,
ewro qey wend? a wend, a apik a b bveng?
A vana:
-Pasay mi, siro ke bilbil wend mi nyada ke mordem na wo na ver
ra vreno ra. O mordemek ke kewt tolde, bilbil k veng xo birrna.
Pasa emir dano, vano:
-Sar na ske byar, tek ve tek ver sarayye ra ravyarrnne.
Naye ser o sar ske tek tek an vyarnen ra hama bilbil nwa-
neno. Pasa pers keno, vano:
-Kes mend?
Van Pasa, irax falan mordem mendo, se keme nno.
Pasa emir dano vano:
-r vaze emr Pasay o, byar. Eke ame, ame, nam k sare
piro dne!
Naye ra dime irax mecbur maneno no. Seke no kuno ver sarayye,
blbl dest keno ci waneno. Pasa mrik dano ardene, ci ra pers keno
vano:
92
Vate
-Biray mi, ti kam a, iya wa, ik a? No bilbil hot serr yo sarayya
mi de bveng o; itur ke ti ama, wend. No sen yo nyann o?
Mordemek keno ke nkar bikero, nyadano ke qiza hr waw ha wa
ty nyadana, berbena. End dam nbeno, hal mezal xo birawone
xo, cr ra ve cor qesy keno.
Naye ser o Pasa virare fno laz xo ra. Hurdemna lazon xo y bn
k dim astor ra gr dano, eve o tore dano kstene.
O ra tpya k ewres roze vyv laz xo keno. rest mirod xo, ma
k mendme hurndya xo de*.
*Na sanike Mnzr em het mla ra kerda raste, seva apkerdi amade
kerda.
93
Vate
BARKERD
Veng yeno
Vano: Bira ik o, se byo,
i hayleme o,
i n wan o,
i uwar y, i berbs o,
Werte de merde ku yo?
Vengo bn cewab dano
Vano: Werte de merde n o bira,
Bar esto.
Cran bar keno.
Mkal ASLAN
94
Vate
LAWUKA XELL BEG
Huseyn KZLARSLAN
N
a mesela, vernn ma qesey kerden: Xell Beg ve Mr ra
mordem jbn y. Roj ort dne de lej beno, dan pro. Xell
Beg kincn qala cno pay, sono Mr. Dest xo Mr nsono, peyser
creno ra yeno.
Dewr (dolimo) vern de mordem kun orte, Mr ve Xell Beg ken
hast.
Roj Xell Beg beno meymane Mr. Mr ra vano ke:
-Naye ra di rey o ke ez bne meymane to; roza virne to ez nas nkerdo;
mi kinc qala guret re pa, amne sima.
Mr ci ra xof keno, terseno; nzoneno ke se bikero.
osen Beg zaf by. Ort xo de ben top, van ke: Xell Beg
itur kiseme?
Xell Beg r mordem rusnen, van: bro, some Jara Dar, na disme-
nye orte xo ra dame we.
Xell Beg sono berber de ry xo terdano, sono Mr. Mr ve morde-
mn xo ra Jara Sipiye de sond wen.
Eke peyser crd (cra) ra k dan Xell Beg, Xell Beg ksen. Coka
wo ke kirmanc ma van: Kam ke ole (ale) dano ra, eve xo gineno
piro.
O ra dime Mr de az nr over (ver) de namo zere*.
*Mi na mesela smal Sarigul ra gostarey kerde. smal Sarigul, birazay Sey
Qaz yo.
95
Vate
FERHENG TRK-KRMANCK (ZAZAK)-II
TRKE-KIRMANCCA (ZAZACA) SZLK
MALMSANJ
Kilmnutey
(m) : mak (fminin)
(n) : nr (masculin)
(z) : zafhmar (pluriel)
b. : biewnre (biewn), nyade
Suffks
-e (-ye) : suffks makye (maykey)
A
acaba : tir, gelo, eceba
a : van, -e
a karnla (kahvalt etmemi olma) :
ara; ara bera
acmak : dejayene, tewayene
acmak (bakasna) : ... r dejayene, wer
geyrayene, wer kewtene
alk : vanye, van
a karnla (kahvalt etmemi olma
durumu) : aray
adm : game (m)
adm adm : game bi game
adm atmak : game etene, game vistene
azbirlii : yewfek, yewfek
azbirlii etmek : yewfek byene
alay : bermay (n), bervay (n), bervis (n)
armak : dejayene, tewayene
akll : biaqil, -e
aksi taktirde : nke
akam : an (n)
akam zeri : geras, reyo teng, ver bi
an
akam yemei : am (m), werd an
alev : kile (m)
almak : musayene, bander byene; ser kew-
tene, ver kewtene, alim girewtene
altrmak : musnayene, bander kerdene
amcazade : datza (n), dedza (n), laj ap; dat-
kna (m), dedkna (m), kna ap
amca olu : datza (n), dedza (n), laj ap
amca kz : datkna (m), dedkna (m), k-
na ap
ana : b. anne
ani : nika, xafila, xaftela
aniden : nika ve ra, nika ra, tavil, xafila, xafte-
la, xirp (xirpo)
anlamak : p kerdene, p ameyne
anne : mare (m), maye (m); dad (m), daye
96
Vate
(m), dayke (m), dayke (m)
anne (hitap ederken) : day
anneanne : prike (m), dapre (m)
anszn : nika ve ra, nika ra, tavil, xafila, xafte-
la, xirp (xirpo)
ara sra : ge-ge, ge-gane, rey-rey, yew-yew rey,
yew-yew fine, yew-yew gilange, gilangan,
yew-yew donime, yew-yew hewe
arpa : cew (n)
artk : d, nd, end, hin
aslan : r, -e
aa : 1)cr 2)war, diwar, dewar
Aa indi: Ame war (diwar, dewar).
aaya doru : acr, anvard, anver, deva-
cr, veracr, seracr
ini aa : b. aaya doru
yoku aa : b. aaya doru
avlu : hew (n)
ayak : linge (m), pa (n)
ay : he, -e
B
baba : pr (n), p (n); baba (n), bab (n),
bawk (n)
baba (hitap ederken) : bawo, baba
babaanne : prike (m), dapre (m)
ba : rez (n)
bar : at (m), atye (m)
barmak : at byene, p ameyne, hur
ameyne, wer ameyne
bartrmak : at kerdene, p ardene, hur ar-
dene, wer ardene
basm : ap (m)
basmevi : apxane (n)
basmak (matbaada vs.) : ap kerdene
bask (matbaada vs.) : ap (m)
ba : 1)sere (n), qaf (n), qafike (m), katike (m),
qoqe (m)
2)serek, -e
dertlerin ba (en byk dert) : serek
derdan
balamak : dest pkerdene, dest pakerdene,
dest pira kerdene, dest pira nayene
bazen : ge-ge, ge-gane, rey-rey, yew-yew rey,
yew-yew fine, yew-yew gilange, gilangan,
yew-yew donime, yew-yew hewe
baz : tan
bazlar : tan, tanne
bazs : tan, tanne
bel : myane (n)
beraber : pya, reyra, reydi, tey, pa; t reyra, t
reydi
beraberinde : reyra, reydi, tey, pa; xo rey-
ra, xo reydi
beslemek : wey kerdene, miqayt kerdene,
qayta kerdene
beyin : mezg (n)
bak ; kard (m)
biber : sot (n)
bilye : xare (m), gulle
binmek : nitene, wentene, siwar byene
biraz : teney, tan, tik, biney
birbiri : yewbn, yewbnan
birbirine : yewbn, yewbnan, bi hev, p
birbirini : yewbn, yewbnan, p
birdenbre : nika ve ra, nika ra, tavil, xafila,
xaftela, xirp (xirpo)
birleme : yewbyay
birlikte : pya, tew, tewl, tey, reyra, reydi, pa;
t reyra, t reydi; xo reyra, xo reydi
Birlikte yaptk: Ma pya kerd.
Birlikte gitti: Reyra i. /Reydi i./Tey i.
bombo: veng varit, -e;tip tol, -e; tip-tol, -e
bor : deyn (m)
borca girmek : kewtene bin deyn (bin
deyn kewtene)
97
Vate
bor almak : deyn girewtene
bor etmek : deyn kerdene
bor har : deyn-duik
bor vermek : deyn dayene
borlanmak : deyn kerdene
borlandrmak : deyndar kerdene
borlu : deyndar, -e
borlu olmak : deyndar byene
bo : veng, -e; tol, -e
bu : no (n), na (m); em-, im-, ew-, -
bu yl : emserr, imsarr
bu gece : emo, imo
bugn : ewro, ro
bu kadar : ende, honde
bura : ewta, ta
buday : genim (n), xele (n)
bulmak : dyayene, vnayene; peyda kerdene,
doz kerdene
bulut : hewr (n)
bunca : ende, honde
burun : pirnike (m), zinc (m), kepuge (m),
vin (m)
buza : golik, -e
bykana : b. bykanne
bykanne : prike (m), dapre (m)
bykbaba : kalk (n), bawkal (n)
C
can : gan (n), can (n)
cansz : bgan, -e; bcan, -e
ceket : akt (n), saqo (n), ak (n), kurtik (n);
qol (n)
cier : cgere (m), qeseba (m)
corafya : cografya (m)
czdan : cizdan (n)
armak : veng dayene

almak : kar kerdene, xebitiyayene, gureya-
yene, uxuliyayene
altrmak : xebitnayene, gurnayene,
uxulnayene
anta : ente (n)
ayhane : ayxane (n)
eki : ak (n)
ekirge : mele (n)
eit : babet, bj, mewj, hawe (hewa)
eme : hn (n)
evirmek : 1)tadayene 2)agrnayene (aarna-
yene, raarnayene, arnayene), 3)fetelnaye-
ne 4)tercume kerdene
evre : dor-mar (n), orme (n), orsme (n),
pramn (n), arqirne (n)
iek : vile (m), vilike (m)
ifte (hayvan iftesi) : loq (n), loqtzik (n)
ifte atmak : loq etene, loqtzik etene
iy : aw (m)
ocuk : qic, -e; qe, -e; qeek, -e; geda (m),
gede (n), tut, -e; put, -e; leyr, -e; doman (n);
jjek, -e; zak (n), zaka (m)
orap : kurrik (n), gewre (n), punc (n), p
(n), pik (n)
uval : uwal (n), cuwal (n)
D
da : ko (n), iya (n)
dalmak : vila byene, axme byene
dank : vilabiyaya (m), vilabyaye (n); vilakew-
ta (m), vilakewte (n)
datc : vilakerdox, -e
datmak : vila kerdene, axme kerdene
datlm olan : vilakerda (m), vilakerde (n)
daha : 1)hima, homa, hona
ocuk daha gitmemi : Lajek hona n-
yo./Lajek hima nyo.
2) hna, -r, -tir
98
Vate
Kz ondan daha ok biliyor: Kneke ey
ra hna zaf zana./Kneke ey ra zafr (zaftir)
zana.
dana : golik, -e
dar : 1)teng, -e 2)kemver, -e; kmver, -e
dava : doz
-de : de, di, der, dir; di... de, de ... de, ede ...
de, de ... da, de ... dir
dede : kalk (n), bawkal (n)
defa : b. kez
deimek : vuryayene, bediliyayene
deitirmek : vurnayene, bedilnayene
demir : asin (n)
demirden yaplm nesne : asingaz (n);
asinn, -e; asinn, -e
demirci : kure, asinker, -e
-den : ... ra, ... ro; de ... ra
denemek : ceribnayene
derleme : arkerdi
derlemek : ar kerdene
derlenen: arkerda (m), arkerde (n)
derleyen : arkerdox, -e
derleyici : arkerdox, -e
ders : derse (m)
deste : deste (n)
deve : deva (m), deve (n)
dar : teber, ber
dikkat : bale (m), dqqet (n)
dikkat ekici : balk, -e
dikkate deer : balk, -e
dinleyici : gdar, -e; godar, -e
dinleyicilik : gdarye, godarn
di : dindan (n), didan (n)
dii : mak, mayke; man-, dele-
dii eek : mankere (m)
dii kurt : deleverge (m)
dolu : pirr, -e; dekerda (m), dekerde (n)
domates : firing (m), amike (m), bazilcana
sure (m), tomatse (m)
domuz : xoz, -e; kesegan, -e; xenzr, -e
dopdolu : kp, serqu, fekra, fekafek dekerde
dkmek : rijnayene, rinayene
dnmek : agrayene, yagrayene (yacraye-
ne), ragrayene
duvar : ds (n)
dkkan : dikan (n)
dn : vizr (n)
dmek : kewtene
yere dmek : waro ginayene, be er ro
ginayene, burro ginayene
E
-e : 1)be ...
Diyarbakra gidiyorum: Ez ina be
Diyarbekir.
Sana kr olsun: ikir mi be to bo.
-e doru : ver bi
Dersime doru gidiyorum: Ez ina ver
bi Drsim.
2) ... r
Sana sylyorum: Ez to r vana.
3)de .. ra
eksiklik : kemane, kmasn, kmye, kmn
el : dest (n)
el amak (dilenmek) : dest akerdene;
dest rakerdene
el atmak : dest etene, dest ra ci etene,
dest vistene
el balamak : dest bestene
el deirmeni : destarr (m)
el ele : tdest, tdest de, dest bi dest
el ele tutuma : tdest kewti, dest yew-
bnan tepti, dest yewbnan girewti
el ele tutumak : tdest kewtene, dest
yewbnan teptene, dest yewbnan girew-
tene
99
Vate
el ele vermek : dest ra yewbn dayene,
dest dayene yewbn
el kaldrmak (direnmek, kar gel-
mek) : dest wedardayene, dest hewa daye-
ne, dest hewa nayene
el koymak : dest ro ser nayene, dest naye-
ne ser
el yazmas (elle yazlm olan eser) :
destnuta (m), destnute (n)
el pene divan durmak : dest bestene
elden almak : dest ra girewtene
elden ayaktan olmak : dest lingan ra
byene
elden kmak (yitirmek) : dest ra vej-
yayene
elden ele : tdest ra, dest ra dest
elden ele dolatrma : tdest ra arnay,
tdest ra fetelnay
elden ele dolatrmak : tdest ra arna-
yene, tdest ra fetelnayene
elden gitmek (yitirmek) : dest ra ya-
yene
elden demek (pein demek) : dest
de dayene, pn dayene
ele gemek : dest kewtene
eli ak (cmert) : destakerda (m), desta-
kerde (n);destrakerde (n) destrakerdye (m)
eli ak olmak (cmert olmak) : desta-
kerda/destakerde byene; destrakerde/dest-
rakerdye byene
eli ar : destgiran, -e
eli ar olmak : dest ... giran byene
eli aya tutmaz olmak (ktrmle-
mek) : dest lingan ra biryayene, dest
ling ra biryayene, dest pay ra kewtene
eli aya tutulmak (bir ey yapamaz
olmak) : dest pay ro ... griyayene, dest
pay piro gryayene
eli bal : destgirdaye (n), destgirdayye
(m); destbesta (m), destbeste (n)
eli bo (silahsz): destveng, -e; desttol, -e
eli abuk : destsivik, -e; desttzik, -e
eli darda : destteng, -e
eli denek tutmak (i yapabilecek ya-
ta olmak) : dest u girewtene
eli kolu bal : dest boj girdaye (n),
dest boj girdayye (m); dest pol besta
(m), dest pol beste (n)
eli kolu bal olmak (bir ey yapam-
yacak durumda olmak) : dest boj gir-
daye byene, dest pol beste byene, dest
xo tpistan kerdene
eli varmamak (kymamak) : dest ... n-
girewtene, dest ci nyayene
eli yakasnda olmak : dest girane de bye-
ne, dest yaxe de byene
eli yatknlamak : dest ra ser kewtene,
dest ser kewtene
eli yetimek : dest ... resayene
elinde kalmak : dest de mendene
elinde olmak : dest de byene
elinde yakalamak : dest de teptene,
dest de girewtene
elinde yakalanmak : dest de tepiyaye-
ne, dest de griyayene, dest de ameyne
girewtene
elinden almak (yoksun brakmak) :
dest ra girewtene
elinden karmak : dest ra vetene
elinden kmak : dest ra vejyayene
elinden gelmek : dest ra ameyne
elinden kaza kmak : dest ra nezih
vejiyayene, dest ra qeza vejiyayene, dest ra
welecax wejiyayene
elinden tutmak (yardm etmek, des-
teklemek) : dest p girewtene, desta ... gi-
100
Vate
rewtene, dest girewtene
eline batmak : dest ra yayene
eline geirmek : era xo dest fstene, xo
dest fstene
eline kna yakmak : dest xo hene kerde-
ne, dest xo hene nayene
eline takmak : dest xo ra kerdene, xo
dest ra kerdene, xo dest a kerdene
eline ulamak : dest ginayene, dest resa-
yene
eline vermek : desta nayene, dest nayene,
dayene dest
elini ayan balamak (i yapamaz du-
ruma getirmek) : dest pay gir daye-
ne, dest pay ro ... gir dayene, dest pay
bestene
elini daldrmak : dest xo tiro kerdene
elini kolunu balamak (i yapamaz du-
ruma getirmek) : dest boj gir daye-ne,
dest pol bestene
elini koynuna gtrmek (koynundan
bir ey karmaya davranmak) : dest
xo berdene xo
elini sokmak : dest xo tiro kerdene
elini srmek : dest xo pa nayene, dest
pira nayene
elini srmek (okamak) : dest tira ker-
dene, dest xo tiro kerdene
ellerini koynuna sokmak (eli kolu ba-
l durmak) : dest xo tpistan kerdene
ellerini st ste koymak (direnme-
mek, teslim olmak) : dest xo pser naye-
ne. dest ro pser nayene
birbirinin elinden ekme (ekitirme)
: tdest ra anti, yewbnan dest ra anti, yew-
bnan dest ra ka kerdi
birbirinin elinden ekmek (ekitir-
mek) : tdest ra antene, yewbnan dest ra
antene, yewbnan dest ra ka kerdene
sa el (sa taraf) : desto rast
sol el (sol taraf) : desto ep
elbirlii : tdest, tdest a
eldiven : lepik (n)
elma : saye (m)
elma aac : sayre (m)
elvermek : dest dayene
elvermemek : dest ndayene
emek : kede (m)
emeki : kedkar, -e
erken : rew
eski : vern, -e; keyen, e; kan, -e
eek : her, -e
dii eek : mankere (m), here (m)
etkilemek: tede kar kerdene, ser o tesr ker-
dene
etraf : dor-mar (n), orme (n), orsme (n),
pramn (n), arqirne (n)
ev : keye (n), ban (n)
evet : e, ya, bel
F
fabrika : fabrka (n), pawlka (m)
fare : merre (n)
felsefe : felsefe (n)
fra : fire (n)
fikir : fikr (n)
fil : fl (n)
filozof : flozof, -e
fincan : fncane (m)
fistan : fstan (n)
fiek : fege (m)
G
gece : ewe (m), pesewe (m)
bu gece : emo
dn gece : bewka, abo
101
Vate
nceki gece : abto
gecikmek : berey kewtene, direng kewtene
ge : berey, direng
ge olmak : berey byene, direng byene
geirmek : viyarnayene, raviyarnayene, derbaz
kerdene
gemek : viyartene, ravrdene, derbaz byene
gibi : 1)sey, z, heway (haw) 2)seke, zeke,
hewayo ke (haw ke)
giderek (zamanla) : verra-verra
gbek : 1)nake (m) 2)meke (m)
gmlek : pa (n), qolike (m), kurdike (m), li-
ge (m)
gnl : zerr (m), zerre (m)
grmek : dyayene, vnayene
grlmek : dyeyene, ameyne dyayene, vni-
yayene, ameyne vnayene
gstermek : nawitene, nawnayene, musnaye-
ne, mojnayene
gt : qine (m)
gtrmek : berdene
g : hz (n), qewete (m)
gl : hzin, -e; hzdar, -e; qewetin, -e
gsz : bhz, -e; bqewet, -e
gl : gule (m), mawerde (m), srgule (m)
gn : roje (m)
bugnden nceki drdnc gn : pirto
perarey
bugnden nceki nc gn : pera-
rey (n)
bugnden nceki ikinci gn (dnden
nceki gn) : perey (n)
bugnden sonraki ikinci gn : bro (bn-
ro) (n), disibay (n)
bugnden sonraki nc gn : bntir-
ro (n), hrsibay (n)
btn gn (tam gn, yirmi drt saat) :
wext ra wext
gnden gne : roje bi roje, verra-verra;
roje ra roje
gn gnne : roje bi roje
gne : roj (n)
gne n : tje (n), tnce (m)
gnlk : rojane (n)
gvercin : bewrane (m), borane (m), goger-
n, -e
gri renkli gvercin : vena (m)
gzel : rind, -e; delal, -e; xasek, -e
H
hl : hima, hona
hangi : kamcn, -e; kancn, -e; kam, kamik, -e
hangisi : kamcn, -e; kancn, -e; kam, -e; kamik,
-e; kamder, -e
hara : xoge (n), xerac (n)
havlamak : lawayene
haydi : hayd, had, hayder
hayvan : heywane, -e
henz : hima, hona
Kz henz gitmemi: Kneke hona n-
ya./Kneke hima nya.
hepsi: hemi, pro, tde; prun, hemn, tdn
her : her
her bir : her yew, -e
her biri : her yew, -e
her gece : her ewe
her gn : her roje
her iki : her di
her kes : her kes
her ne kadar : heriqas
hrsz : dizd, -e
hi : 1)bincaran, bin de, bira, i, tu, oland
2)qet, caran 3)he
hi kimse : i kes, yewek, yewer, ewek
hibir : yew z, i, tu, oland
hibir zaman : caran, i ray, tu derbe, qet
102
Vate
hilemek : he byene
hiletirmek : he kerdene
hner : huner (n)
I
s: tane (m), germ (n), germ (m), germn (m)
slak : ht, -e
slak olmak : ht byene
slanmak : ht byene
slatmak : ht kerdene
iin : semed..., seba ..., qand ..., qayd ...,

qay ... r
onun iin : coka, cuwe ra, ey/aye ra, seme
d ey/aye ra, seba ey/aye, qand ey/aye, qay
ey/aye r
iya : vezd (n)
iftira : nege (n), huske (m)
iftira etmek : nege ... kerdene, huske e-
tene, huske soynayene
ile (birlikte): tew, tewl, reyra, reydi, pa, bi ...
ra
ileri : aver, raver
ileri gitmek : aver yayene, raver yayene
ilgin : balk, -e
ilkokul : dibistan (n)
inat : rike (m), nadn (m)
inat : rikin, -e, riko; arko, nad, -e
inceleme : etud (n)
inlemek : nalayene, jvayene
inmek : peye byene, ameyne war, ameyne
cr, robiyayene
inallah : boka, nalla, sola, mela
i : kar (n), gure (n)
iaret : nan (n), aret (n)
aret etmek : nan kerdene, aret ker-
dene
iaretlemek : nan kerdene, aret kerdene
iaretli : nankerda (m), nankerde (n); a-
retkerda (m), iaretkerde (n)
itiraf etmek : ero xo nayene, xo nayene
ittifak:yewdestye (m), yewfekye (m), ttfaq (n)
iz : re (m), ope (m), herunde (m)
K
kadro : kadro (n)
kafa : sere (n), qaf (n), qafike (m), katike (m),
qoqe (m)
kahvalt (sabah kahvalts) : ara (m), ar (m),
aradne (m)
kahvalt etmek (sabah kahvalts iin)
: ara xo kerdene, ar kerdene, aradne ker-
dene
kaldrmak : wedardene, wedaritene, hewa da-
yene, hewa nayene; hewa fstene; berz
kerdene
kaplumbaa : kesa (m), kese (n); kesike (m)
kar : vewre (m)
karar : qerar (n)
kararl : qerardar, -e
karpuz : hind (m), zebee (m), qerpze (m),
buweston (bostan) (m)
kaybetmek : vnd kerdene
kaybolmak : vnd byene
kayp : vnd; vndbiyaya (m), vndbiyaye (n)
kay : qay (n)
kere : b. kez
kerpeten : gaze (m)
kez : rey (m), fine (m), gilange (m), donime
(m), hewe (m), derbe (m)
bir iki kere : rey-di rey, fin-di fin, gilan-
g-di gilang, donim-di donim, hew-di
hew, derb-di derb
kymamak : dest ... ngirewtene, dest ci
nyayene
kz : kna (m), kneke (m)
kz karde : waye (m), wake (m), ware (m)
103
Vate
kim: kam, e; k; kamkes, -e; ikes, -e; kamik, -e
kimse : kes, ew
hi kimse : i kes, yewek, yewer, ewek
kirpi : jije (n), zuze (n), dije (n)
kirve : kerwa (n)
kolay : asan, -e
konmak : ntene, anitene, pa nitene
korkak : tersonek, -e; tersok, -e; tersokin, -e;
teres, -e
korumak : pawitene, wey kerdene, mahfeze
kerdene; miqayt kerdene, qayta kerdene
kpek : kutik, -e
dii kpek : dele (m), kutike (m), sipa (m)
kpr : pird (n)
kulp : emle (n), qulp (n)
kupkuru : 1)wik biring, wik wad 2)zip
ziwa, zik ziwa
kurbaa : beqe (m), qirncile (n)
kurt : verg, -e
dii kurt : deleverge (m), verge (m)
kuru : 1)husk, -e; wik, -e 2)ziwa
kuruluk : 1)huskn (m), huskye (m), wikay
(m) 2)ziwayye (m), ziway (m)
kurumak : 1)husk byene, wik byene 2)pey-
sayene 3)ziwa byene
kurutmak : 1)husk kerdene, wik kerdene
2)peysnayene 3)ziwa kerdene
kuvvet : hz (n), qewete (m)
kuvvetli : hzin, -e; hzdar, -e; qewetin, -e
kuvvetsiz : bhz, -e; bqewet, -e
kuzu : verek, -e; vera (m), vere (n); kavir, -e
kk : 1)qic, -e; qi, -e; qicek, -e; qeek, -e,
qt, -e; hurd (n), hurdye (m), wurde 2)e-
nik, -e
kck : 1)qickek, -e; qekek, -e, qtek, -e;
qtalek, -e hurdkek, -e, wurdkek, -e;
wurdlek, -e, alak, -e; walek, -e; 2)eni-
kek, -e
kl : wele (m)
kpe : goare (n), gare (n)
L
-ler (oul eki) : 1)-an
Kitaplar oku: Kitaban biwane.
2)-
Kynzde olaklar ve buzalar ok-
tur: Dewa ima de bizk golik zaf .
limon : leymne (m)
lousa : zacilane (m)
lokanta : axane (n)
lgat : ferheng (n)
lgate : ferhengek (n)
M
mahkeme : mehkema (m)
makas : meqes (n)
matbaa : apxane (n)
meer : mevaje ke, oxro, oxmo, reyna ke
men : aw (m)
mehur : namedar, -e
mehur olmak : namedar byene, name
girewtene, name dayene, vengan dayene,
veng xo byene
milli : mill, netewey
mttefik : yewbyaya (m), yewbyaye (n); yew-
dest, -e; yewfek, -e; muttefq, -e
mzik : muzk (n)
N
namaz : nimaj (n)
namaz klmak : nimaj kerdene
nar : henare (m)
nasl : senn, sen, itewir, itur, senwa, se-
nhewa
Naslsn? : Ti senn ?/Ti senn a?/Ti itur
a?/De i y?
104
Vate
ne : i, ina, iba, se, teba
Nedir? : i yo?/ik o?/iba wo?
Ne kadar? : iqas?/end?
Ne olmu? : Se biyo?
Senin adn ne? : Namey to i yo?/Name-
y to ik o?/Namey to teba wo?/Namey to
iba wo?/Namey to ina wo?
neden (sebep) : semed (n), sebeb (n)
... nedeniyle : semed ... ra, seba ...
o nedenle : coka, cuwe ra, ey ra, aye ra
neden : qey; i ra, i r; inay r, ina ra; ay,
a; semed ra, semed inay ra, i semed
ra
niin : qey; i ra, i r; inay r, ina ra; ay,
a; qayd r, qay r
nere : a, kura, kot, ko, kamca, ica
Nerelisin? : Ti ko ra y?/Ti ko ra ya?
Nerelisin? : Ti kura ra y?/Ti kura ra ya?
Nerelisin? : Ti kot ra y?/Ti kot ra ya?
Nerelisin? : Ti a ra y?/Ti a ra ya?
nerede : a de, ica de, kura, kot, de koy
de, koy de, kamca de
nereden : a ra, ica ra, kura ra, kot ra,
kamca ra
nereye : a ra, a, se ra, kura, kot, kata,
koy, kamca
Nereye gidiyorsun? : Ti in be koy?/Ti
ina be koy?
Nereye gidiyorsun? : Ti in kura?/Ti ina
kura?
Nereye gidiyorsun? : Ti kata in?/Ti kata
ina?
Nereye gidiyorsun? : Ti in kot?/Ti ina
kot
Nereye gidiyorsun? : Ti in a?/Ti ina
a?
Nereye gidiyorsun? : Ti in se ra?/Ti ina
se ra?/Ti se ra ina?
nesil : az (n), nesl (n); gobeg (n)
O
o : o (n), ey (n); a (m), aye (m)
o nedenle : cuwe ra, coka, ey/aye ra; o se-
med ra, semed ey/aye ra
ondan dolay : semed ey/aye ra; cuwe
ra, coka
odun : zime (m), kol (n)
olak : bizk, -e; bizya (m), bizye (n)
olan : lajek (n), lay (n), layek (n), lawik (n),
zak (n), za (n)
oul : laj (n), lay (n), za (m)
day olunun olu : zay xalzay
erkek kardein olu : biraza (n)
Olum geldi: Laj mi ame./Lay mi ame.
okul : mekteb (n)
ilkokul : dibistan (n)
orta : orte (n)
ortadan kaldrmak : orte ra wedardene,
orte ra wedaritene, orte ra hewa nayene
oru : roje (n)
oru bozmak : roje ikitene
oru tutmak : roje girewtene, roje
teptene
oru yemek (oru tutmamak) : roje
wardene (roje werdene), rojey xo wardene
ot : va (n)
otlama : eray, erdi
otlamak : erayene, erdene
otlatma : erenay
otlatmak : erenayene
oturmak : rnitene, ronitene
oturtmak : ranayene, roanayene, dayene
rnitene, dayene ronitene
le : nmroj (n), peroj (n), dihre (m), tetare

105
Vate
(n), hele (m)
le yemei : perojye (m), spare (n)
renmek : musayene, bander byene
retmek : musnayene, bander kerdene, moj-
nayene
n : cem (n)
ldrmek : ktene, kutene, mirnayene
l : merda (m), merde (n)
lmsz : bmerg, -e; nmerda (m), nmer-
de (n)
nce : ver, raver
-den nce : ra ver, ra raver, ver ...
vmek : wesf ... dayene, goynayene
P
para : pare (n)
parti : part (m)
pekmez : rib (m), helawe (m), bekmez
pestil : bastiq (n), pastx (n),
portakal : prteqale
portakal aac : prteqalre (m)
R
rvet : wer (n), bertl (n), riwet (n)
rya : hewn (n)
rya grmek : hewn dyayene, hewn vna-
yene
rzgar : va (n)
S
sabah : nimaj (n), sipde (n), siba (n), sodir
(n), odir (n), ewra
sabah kahvalts : b. kahvalt
sabahleyn : nimaj, siba, sodira, odir, ewra,
sipde ra, efaq; ser sibay
sabun : sabn (n)
sabunlamak : sabn kerdene
sa : porr (n), gijik (n)
sa : rast
sac : rastgr, -e, ratgr, -e
salamak : peyda kerdene, temn kerdene,
mi kerdene
sakal : erde (m), ere (m)
sarn : kej, -e
sarmsak : sr (n)
satn almak : hernayene
sebep : semed (n), sebeb (n)
sene : serre (m)
geen sene : par (n)
gelecek sene : serrna, serra ke yena
nceki sene (geen seneden nceki se-
ne) : prar (n)
sene boyunca : serrawext, serra mara
daha nceki sene (iinde bulunulan
seneden nceki nc sene) : pirto
prar
ses : veng (n), hes (n)
ses seda : veng hes
ses karmak : veng vetene
sesi kesilmek : veng ... biryayene, veng
ro ... biryayene
sesi kslmak : veng ... kewtene, xize b-
yene
sesini karmak : veng xo vetene, veng
xo kerdene, veng ra xo fstene
sesini kesmek : veng ... birnayene, veng
ro ... birnayene
seslenmek : veng dayene, veng vetene, veng
ra xo fstene
sesli : vengin, -e
sessiz : bveng, -e
scak : 1)germ (m), garm (n) 2)germin, -e, gar-
min, -e
scaklk: germ (m), germye (m), germn (m)
san : merre (n)
sigara : cixara (m)
106
Vate
silah : eke (m)
silahlandrmak : ekdar kerdene
silahl : ekdar, -e
silahsz : bek, -e
silahszlandrmak : bek kerdene
souk : 1)sard (n), serd (n) 2)sardin, -e; ser-
din, -e
soukluk : sard (m), serd (m), serdinn (m)
solcu : epgr, -e
sosyal : cematk, sosyal
snmek : hewn a yayene, xo ra iyayene
szlk : ferheng (n)
kk szlk (lgate) : ferhengek (n)
su : suc (n)
sulu : sucdar, -e
sulamak : sucdar kerdene
susuz : bsuc, -e
sulu : 1)awin, -e 2)aw (m)
smk : ilm (n), ilane (m), xirnik
st : it (n)
aka : 1)heneke (m), kuat, kurata (m), yar

(m), yaranye (m), lax (m) 2)qest
aka yapmak : 1)heneke kerdene (hene-
k kerdene), kuat kerdene, yar kerdene,
yaranye kerdene, lax kerdene 2)qest ker-
dene, qest vatene
akac : yaro, henek; lax, -ye
akalamak : henek kerdene, kuat kerdene,
yar kerdene, yaranye kerdene, lax kerdene
eftali : xoxe (m)
eftali aac : xoxre (m)
ey : 1) (n) 2)ewk, emin, neha, teba
bir ey : y, yew , teba
hret : b. n
T
tahmin : texmn (n)
tandk : nas, -e; inas
tanmak : nas kerdene, inasnayene, iras-
nayene
tannmak : ameyne naskerdene, inasiyayene,
irasiyayene
tarak : ane (n)
taramak : ane kerdene, tiro kerdene
ta : sye (m), s (m); kemere (m), kerra (m)
tek : 1)yew, tek, yewek 2)fert
teker teker : yew bi yew, tek bi tek, tek-
tek
tekme : pakule (m)
tekrar : reyna, fina, gilangna, donimna, hew-
na, anc, ancna, dsa
temelli : bincaran, bin ra, bin de, yewray
temin etmek : peyda kerdene, temn kerdene,
mi kerdene
temizleme : pak kerdene
temsilci : temslkar, -e
tepe : gil, ql, ttik, sere; tepe; qot
teyze : yay (m), xale (m), xaltye (m)
teyzezade : yaykeza (n), laj xale; yaykna (m),
kna xale
trnak : neng (n)
tilki : lye (m)
tok : mird, -e
tok olmak : mird byene
top (oyun topu) : gude (m), tope (m)
top (silah) : tope (m)
toprak : herre (m)
tutmak : depitene, teptene
tutulmak : griyayene, depiiyayene, tepi-
yayene
tuz : sole (m)
tmden : yewray, ebi temam
tmyle : yewray, ebi temam
107
Vate
U
ufak : qicek, -e; qeek, -e; qtek, -e; hurd; wur-
dk, -e
ufack : qickek, -e; qekek, -e, qtek, -e; qtalek,
-e hurdkek, -e, wurdkek, -e; wurdlek, -e,
alak, -e; walek, -e
ulumak : 1)lawayene
Kpekler havlarlar: Kutik lawen.
2)zrrayene
Kurtlar ulurlar: Verg zrren.
ulusal : mill, netewey
un : ard (z)
unutmak : xo vr a kerdene, vr a yayene
uyandrmak : hyar kerdene (hesar ker-
dene), hay kerdene (aya kerdene), xo hes-
nayene, xo aqilnayene; hewn ra weriznayene
uyanmak : hyar byene (hesar byene), xo
hesiyayene, xo aqiliyayene; hewn ra we-
ritene
uyku : hewn (n)
uykusuz : bhewn, -e
uykusuz kalmak : bhewn mendene
uyumak : hewn ra yayene, hewn a yayene,
xo de yayene, witene, busayene
nl : namedar, -e
nl olmak : namedar byene, wayir ven-
gan byene, veng xo byene
n kazanmak : name girewtene, name da-
yene, vengan dayene
n salmak (n yapmak) : b. n kazan-
mak
rmek : lawayene
t : ut (m)
ye : endam, -e; aza
zlmek (bakas ve baka ey iin): ... r
dejayene, ver kewtene wer geyrayene,
wer kewtene
V
vergi : bac
veya : yan, n
vuku bulmak : ciriyayene, qewimiyayene,
byene
Y
ya : yan, n
ya ... ya ..: yan .. yan ..., n ... n ...
ya : rn (n), ruwen (n)
yamur : varan (n), ilye (m), dicne (n), varete
(m), yaxer (n)
yahut : yan, an, n
yakalamak : girewtene, depitene, teptene
yakalanmak : griyayene, ameyne girewtene,
depiiyayene, tepiyayene
yakn : nezd, nzd
yalnz : tena
yapayalnz : tik tena
yapabilmek : yayene, nayene, ekayene, -
kayene; bese kerdene
yara : birne (m)
yaralamak : birndar kerdene
yaralanmak : birndar byene
yaralatmak : dayene birndarkerdene
yaral : birndar, -e
yardm : ardim (n)
yardm etmek : ardim kerdene
yardmc : ardimkerdox, -e
yarn : mete (n), siba (n)
ya : ht, -e
ya olmak : ht byene
yat : amver, -e
yava : hd, yewa
yava yava : hd-hd, yewa-yewa, gi-
ran-giran
yavaa : hdke, hd-hd, yewa-yewa, gi-
ran-giran
108
Vate
yayn : wean (m)
yaynevi : weanxane (n)
yelek : lege (m)
yemek (fiil) : wardene, werdene
yemek : werd (n)
akam yemei : am (m), werd an
le yemei : perojye (m), spare (n)
yl : serre (m)
geen yl : par (n)
gelecek yl : serrna (m), serra ke yena
nceki yl (geen yldan nceki yl) :
prar (n)
yl boyunca : serrawext, serra mara
daha nceki yl (iinde bulunulan yl-
dan nceki nc yl) : pirto prar
yine : reyna, fina, gilangna, donimna, hewna,
anc, ancna, dsa
yoksa : nke
yorgan : lihf (n), orxan (n)
yormak : rincan kerdene, betilnayene, qefil-
nayene, eciznayene
yorulmak : rincan byene, betiliyayene, qefili-
yayene, eciziyayene
yukar : cor (n), dyar (n)
yuva : haln (n)
yuvarlamak : gindirnayene, gindir dayene,
gindir kerdene, gr kerdene (cr kerdene)
yuvarlanmak : gindiriyayene, gindir byene,
gindir diyayene, gr byene
yrek : zerr (m), zerre (m)
Z
zaten : xora
zehir : jahr (n), zeyr (n), axu (n)
zamanla : verra-verra
zengin : pt, -e; zengn, -e
zeytin : zeytne (m)
zincir : rzile (m), zincle (m)
zurna : zirna (m)
109
Vate
WENDOXAN RA
T
an wendoxan ma ma r mektub nut, fikr xo vat yan z
sernewey ma proz kerdo. Wa heme berxudar b. Ma hv ken
ki serra newa ebi rojan hna adan viyarn (revrn). Mektuban
kurdkyan ima cr ra wanen.
Zndanan tirkiya ra ma r di mektub tirk z amey: M. Can Azbay
zndan Ermenek ra, Suleyman Matur zndan Bartin (Bartn) ra
nuto. Ma ebi zerwei nan r z sipas ken, wei ayya nan wazen.
***
Koln (Almanya), 21.11.1997
Hevalo Berz,
Kovara sima ( ma) newe kewte ra mi dest. Ez zaf sa bune. Sima zaf
wes war b.
Adrese Almanya ra mi nuna, bune abone.
Kilam, helbest ke mi kerd top, ard pser, sima r pey der pey
rusnen. Faks sima bivo zaf rind beno. Nika virenye de z helbesta
Serdest (Ax Lemin) sima r rusnen. Ez hen bawer ken ke sima
k hes ken.
Xizir kar sima rast byaro. Wes warye ra.
A. ADR
AX LEMN
Ma bkes me, ma bzon me
Bdewlet ban me
Ma kole ma car me
Ax lemin, wax lemin, kirmanc ma!
110
Vate
Ma bin zor de me, bin bar de me
Fast r der me, zalimu r kar der me
eeend serr yoo ma bin emr sar de me?
Ax lemin, wax lemin, kirmanc ma!
Ma ne ponc me, ma ne het me
Ma zaaf me, ma estme
Ma feqr me, ma bindest me
Ax lemin, wax lemin, biray ma!
Xeleya Vetnam, xeleya Angola
Xeleya homete, tek z ma mend me
Na kutik hete na z xeleya
ma kirmanc i ra biya tomete?
Ax lemin, wax lemin, birayne!
Vatox: SERDEST
Arkerdox: A. ADIR
***
Diyarbekir (Kurdstan), 30.12.1997
Vate r hurmet bhesab
naney mi esto ki dinya di zazak kovari (derg) newe ner bena.
indi serr ra ver zazak di heb kovar vejiyayb. Namey yn Ayre
Piya bi. Zanayio ki ez zana n kovar tdayox parekerdox b. No
semed ra ez yn nhesibnena. Belk indi metn (tekst) indi r
kurmanc soran reyra sewbna kovaran di veciyey. Vatey mi no y ki
saf zazak kovari newe veciyna.
Heyan eyr xwira ma tepya mend. Labr hewna z no avereyo
esas yo. Kovara Vatey di heme mintiqan ra nutoxan aran xwi na-
wito, nika ra pey z xwi nawnen. N semedan ra zav keyf mi ame.
Ronvr ma wezfey xwi nan ca, n z kem an. Tan zanayey
wendey ma van Key ki ez teqawit (emekl) bya ay wext ez nusena.
111
Vate
Hetta qorr van Ma kitab vecen. Ma z van ki hetan ki y teqawit
b pu ben; hin y tira nvecno, peyda nbeno. Tab stisnay vati
mi ra teber . Wexto ki y tira name, pu by a hili fam ken labr gure
gure ra vreno.
No vst-hris serri esto ki welat ma di krz (buhran) esto. N z ma
vac cin dekewt welat ma. No krz serran peyniyan di hina v bi.
Kam wext ki ekonomk, sosyal, syas krz bi, bizani ki kultur senet
di xwiaqiley averey beno. N serran peyenan di leha zazak di
het huner (senet) kultur di seki yew ronesans bibo. Fikr mi gore
lehan kurmanc soran di rewna ronesans byo. Kitab, kovar, ron-
vr ar erjayey xurt n krzan di veciyn. Ay ki xwi ra van Ma
zanaye y, ronvr gerek xwi biqehern, bidecn, zan xwi reyra bifikir
binus. Vate (hmar: 1) di nusiyawo: Ewro na kovara ma wazena
biba platform fikr, huner vateyan ima. Rata z ina hewa yew
platform nesb ma byo gerek ma rexbet yey bizan, ma keyfwe b;
ma z no firset ra stfade bik Vate r binus, zengn bik, ber aver.
Ma tarx zarava zazak ra hewnn, ver di nutoxan zazan kitab
zazak vet. Mewlid Mela Ehmed Xas, 1899 di, Mewld Usman Efen-
dy Babij z 1933 di, Beyatnamey x Selaheddn x Sed 1977
di ner bi. No kitab x Selaheddn yew brour (rsale) bi. 1899 ra ver
zazan zazak kitab nnut, ner nkerd. N tarx ra ver tan
nutoxan ecnebyan indi metn zazak nut.
Ay nutoxan ki Vate veto ser o xebitn ma yn tebrk ken
[yn r] teekkur ken. Lazim o ki tarx, kultur huner ma leha zazak
reydi z binusiyo. Tarxan cornan (1899, 1933) ra pey sewbna kitab
zazak z veciyey. N kitab pro erjaye y. Labr [yn ra] ferheng
(szlk), gramer (dilbilgisi) elfabey (elfbey) en erjaye y, qiymetin .
Ma z wazen leha ma aver ro. cab keno ki ma mesilan zan xwi r
wayr vec. Nki mesiley non sere, hal nben yan z tepa kiwen
erey hal ben. Gerek ma verra-verra zan xwi, folklor tarx xwi bi-
aan, vinbiyayi ra bixelisn, hera bik. Vatey z inasar yew gure girot
xwi ser. Ma wazen ki wezfey xwi bero sere, muweffeq bo.
Serr bxeyretey tepa mend. Wext wext xeyret yo. Xebat eleqe-
darey lazim a. Ma prni r wezfe kiweno. Ez bawer kena ki leha za-
112
Vate
zak ser o no xeyret dewam keno, vn nbeno. Hetan ki dinya esta
zan ma kultur ma z wa rid dinya di mano. No xusus di bawereya
ma ya ebed esta.
Ez hewna xebatkaran, nutoxan aran Vatey tebrk kena.
Pawiti baweriya ma a ya ki xebata xwi ra tepa nman, dewam bik,
hina aver ber.
Hesen GRAN
***
Zurh (Sws), 22.12.1997
Birz Kek hja ...,
Ya rast min ber end heftan xebera derketina kovara Vatey bihs-
tib rast ez xlek a bm. Bi v yek, i j be valahiya li ser zaravay
kirmanc bi v away li gora xwe bersvek girtib. Ez hvdar im ku
hun ev kar xwe y bimbarek heta dawiy, bnavbir bidomnin.
Bel, min xebera derketin bihstib l ji ber tiraliya min a mna
herdem, min mecal di xwe de nedt ku seba kiryariya kovara Vatey,
bi nameyek we agahdar bikim. Ev e aniha min ev hz di xwe de dt
ji we re dinivsnim. Er, heger ji al we ve j asteng tune be, ez dixwazim
bi v nameya xwe ya kurt bibim kiryar we y rk pk. Bi kerema
xwe, ku we kar, hejimarn ku heta niha hatine weandin j ji min re
binin. Dn min y kiryariy seba salek y hejimarn ku heta niha
derketine, pit ku we ez tgihtandim, ez bi away ku hun dixwazin
ji we re r bikim.
Bila raoah (ronahiya) kalik me Zerdet hertim li ser we be.
Bi silavn germtirn.
ahn BEYHAN
113
Vate
Wedat Kaymak
ELFABA ZAZA
EZ
TI
O/A
Paris 1995
KTAB KRMANCK (ZAZAK)-III
35) Wedat Kaymak, Elfaba Zaza, Paris, 1995, 20 4.
34) Gunilla Wolde, Emma ya Tixtor Heti, Tadayox: Haydar Diljen,
Weanxaneya Apec, Stockholm, 1997, 22 r.
114
Vate
END ROJNAMEYAN FRANS NGLZ DE
XOVERRODAY DRSM 1937
W
axt xoverroday Drsim de tan rojnameyan frans ngilz
byaye yan z nbyaye (musped yan z menf) behs n xoverro-
day kerdo. Ma kpuran n rojnameyan ra end teneyan ze belge na
hmare (say) de end teneyan z hmara arine de ner ken. N rojna-
meyan ra LOrient 26.8.1937 (Beyrd) de, Le Temps 18.8.1937 de, Mar-
seille-Matin 27.8.1937 de The Times 22.7.1937 de vejyay.
115
Vate
116
Vate
117
Vate
118
Vate
119
Vate
DICTIONNAIRE KURDE (KURMANDJI)-FRANAIS* - III
Ferhenga Kurd (Kurmanc)-Frens-III
Celadet Al BEDRXAN
Suffixes
-ce : suffixe fminin (ex. doux, douce)
-che : suffixe fminin (ex. frais, frache)
-e : suffixe fminin (ex. court, courte)
-re : suffixe fminin (ex. prisonnier.
prisonnire)
-euse : suffixe fminin (ex. joueur,joueuse)
-ve : suffixe fminin (ex. bref, brve)
-le : suffixe fminin (ex. corporel, corporelle)
-ne : suffixe fminin (ex. bon, bonne)
-se : suffixe fminin (ex. dlicieux, dlicieuse)
-te : suffixe fminin (ex. muet, muette)
-ve : suffixe fminin (ex. htif, htive)
*Abrviations
cf. (confr.): comparez
etc. : et caetera (et cetera)
f. : fminin
intr. : intransitif
m. : masculin
pl. : pluriel
tr. : transitif
120
Vate
N
na : 1)non
na her : jamais de la vie
2)ne ... pas
nabehengam : inopportun, -e
nabekar : vaurien, -ne
nabd : ananti, -e; disparu, -e
nabd bn : disparatre
naar : oblig, -e; contraint, -e
naar, f. : obligation, f.; contrainte, f.
nadir : rare
nadir, f. : raret, f.
nafind, f. : 1)centre, m. 2)le sommet de la tte
nafs, m. : derrire, m.
nag, f. : chamelle, f.
nagore : valeureux, -se
nal, f. : 1)semelle, f. 2)fer cheval
nal kirin : ferrer un cheval
nal, m. : cf. newal
nal : comme
nalandin (binalne) : faire gmir
nalbend, m. : marchal ferrand, m.
nalben, m. : coussin, m.
nalenal, f. : gmissement, m.
nalet, f. : maldiction, f.
nalet kirin : maudire
naln (binale) : gmir, se lamenter
name, f. : lettre, f.
namedeng, m. : proclamation, f.
nams, f. : honneur, m.
namsa ... knandin : dshonorer
nan, m. : pain, m.; repas, m.
nan fetr : pain sans levain
nan hell : pain aux noix
nan hingiv : rayon de miel
nan mzn : pain achet au march
nan sl : pain en feuille
nan kva : pain sans levain
nan tenr : galette
nan genim kirin : flatter
Di nabna me de nan xw heye : Nous
sommes lis damiti.
nan lxistin : faire du pain
Nan ziko dixebite : Il travaille au pair.
nanda, m. : mcne, m.
nanderve, m. : celui qui mange pas la maison
nangr : terre convenant la culture de lorge
ou du bl
nankor : ingrat, -e
nankor : ingratitude, f.
nanpj, m. : boulanger, m.
nanwerd : fricot, m.
naq, f. : chamelle, f.
naqor, m. : oiseau
nar, f. : bien-aime
narinc, f. : orange amre
narinc : orange (couleur)
narn, f. : lamentation, f.
narn : svelte
narce : cf. narinc
narner, f. : grognement, m.
nas, m. : connaissance, f. (personne connue)
nas kirin : connatre
nas hev bn : se connatre
nas : connu, -e; rput, -e
naser, m. : terrain en pente
nasir, m. : varit de raisin
nas, f. : connaissance, f.; relations, f. pl.
nasn : connatre
nasn, f. : cf. nas
natin (bine) : enterrer
natemam : inachev, -e; imparfait, -e
nator, m. : gardien, m.
nator, f. : surveillance, f.
natorvan, m. : cf. nator
nav, m. : 1)nom, m.
nav l dan : nommer
nav t dan : exciter
121
Vate
nav l kirin : nommer
2)renom, m.; renomme, f.
bi nav deng : clbre
nav girtin : devenir clbre
nav, f. : milieu
di nav bajar de : au milieu de la ville
di nav de : entre
di nav re : par, travers
di v nav de : sur ces entrefaites
di nav de n : sincliner, pencher
navandin (binavne) : nommer, appeler
navber : entre
di navbera me de : entre nous
navbn : cf. navber
navbn, m. : mdiateur, m.
navbir, m. : arbitre, m.
navbirk, f. : paroi, f.; cloison, f.
navar, f. : mdius, m.
navt, f. : mdiation, f.
navdar : illustre
navda : homonyme, m.
navder, m. : couloir, m.
navdet, f. : petite plaine situe entre deux
montagnes
nav, f. : colique, f.
navhil, f. : tromblon, m.
navhin : moyen, -ne
navik, f. : nombril, m.; centre, m.
navika zebe : le coeur de la pastque
navkl, f. : taille, f.; ceinture, f.
navko, f. : feuille de parquet
navlep, m. : autorit, f.
navlihev : homonyme
navl, m. : canon de fusil
navmal, f. : parquet, m.
navmal, f. : femme faisant partie de la maison
navno : malfam
navok, f. : substantif, m.
navoka cih : nom propre
navoka g : nom commun
navran, m. : espace compris entre les cuisses
navrz, f. : interligne, f.
navro, f. : le, f.
navroj, m. : cf. nvro
navronk, f. : lot, m.
navser : chenu, -e
navser, f. : sommet plat
navteng, f. : 1)sangle, f. 2)taille, f.
navzik, m. : cf. navteng
nawn, f. : miaulement, m.
nawn, f. : cf. nawn
naws, f. : caveau, m.
naxir, m. : troupeau de boeufs
naxirqewan : le jour partir duquel les anim-
aux cessent daller au pturage (10 janvier
ancien style).
nay, f. : flte, f.
nayzen, m. : fltiste, m.
naz, m. : coquetterie, f.
naz, f. : faim violente
nazbalgih, m. : coussin, m.
nazbalv, f. : cf. nazbalgih
nazdar : gracieux, -se; choy, -e
nazdar, f. : grce, f.
nazenn : dlicat, -e
nazik : mince, frle
nazik kirin : amincir
naz : coquetterie, f; grce, f.
naziya xwe l kirin : faire des manires
avec
ne : 1)non 2)ne pas
neadet : inaccoutum, -e
neal : querelleur, -euse
nebanok : invisible
neba : mauvais, -e
nebat, m. : vgtal, m.; plante, f.
nebat : vgtal, -e
nebekar, f. : femme de mauvaise vie
122
Vate
nebihst : inou, -e
nebran : indispose, parce quen tat de
grossesse (femme)
necihandin (binecihne) : faire russir,
sauver
necihn (binecihe) russir
necimn (binecime) : boiter
necirandin (binecirne) : tailler
necirn (binecire) : tre taill
necis : impur, -e
near, f. : ncessit, f.
ne : mauvais, -e
neirandin (bineirne) : cf. necirandin
ner, f. : cf. nr
nedir, f. : voeu, m.
nedt : extraordinarie
nefel, f. : trfle, m.
nefeqe, f. : vivre, m.
nefer, m. : individu, m.; soldat, m.
nefes, f. : souffle, m.
nefidandin (binefidne) : russir, tr.
nefidn (binefide) russir, intr.
nefirandin (binefirne) : dgoter
nefirn (binefre) : tre dgot, se dgoter
j nefirn : tre dgot de
nefixandin (binefixne) : gonfler
nefixn (binefixe) : se gonfler
nefram, f. : mobilisation gnrale
nefret, f. : dgot, m.
nefret kirin : har, dtester
nefs, f. : me, f.
nefsa min nae : je nai pas envie
nefsil : faible de caractre
nefskiik : modeste, humble
nefskiik, f. : modestie, f.; humilit, f.
nefsmezin : orgueilleux, -se
nefsmezin, f. : orgueil, m.
nefstenik, m. : dbauch, m.
neftik, f. : allumette, f.
negihay : qui na pas atteint sa maturit
neguhdar, f. : inattention, f.
neh : neuf
nehazir : absent, -e
neheq : injuste
neheq, f. : injustice, f.
nehevgirt : confus, -se
nehf, f. : avantage, m.
nehgn, f. : gnisse de deux ans
nehin : cf. nne
nehing : querelleur, -euse; intrigant, -e
nehilet, f. : animosit, f.
nehin (binehie) : perdre la raison
nehn, f. : toffe, f.
nehte : brave, bon, -ne
nehs : funeste
neh, m. : cadavre, m.
nehwt : cf. not
nehwirandin (binehwirne) : fredonner
nejirandin (binejirne) : enterrer
nekar, f. : impuissance, f.
nekepz : voile (femme), rserve
nekes, f. : nvralgie, f.
nekes : mesquin, -e
nekes, f. : mesquinerie, f.
nekilandin (binekilne) : fermer
nekirandin (binekirne) : hululer
nemaze : surtout, particulirement
nemr : impuissant
nemr, f. : impuissance, f.
nemir, m. : vgtal
nenas : inconnu, -e
neng, m. : honneur, m.; gloire, f.
nepandin (binepne) : dissimuler
nepax, f. : pompe, f.
nepend : dsert, -e
nepen : cf. nepend
neperk, m. : patte, f.
nepixandin (binepixne) : cf. nefixandin
123
Vate
nepixn (binepixe) : se gonfler
neq, f. : hameon, m.
neqandin (bineqne) : choisir
neqeb, f. : 1)dfil, m. 2)entre
di neqeba min te de : entre toi et moi
3)neqeb kirin : trouer
neqenc : mauvais, -e
neqil, f. : transport, m.
neqil kirin : transporter, copier
neqilandin (bineqilne) : cf. neqil kirin
neqiln (bineqile) : dmnager
neqirandin (bineqirne) : graver
neqrsk, f. : goutte, f. (maladie)
nerast : faux, -se
nerawirt : rude, grossier, -re
nerdewan, f. : chelle, f.; escalier, m.
nerm : mou, molle; tendre
nerm kirin : attendrir
nermav, f. : eau tranquille
nermenk : conciliant, -e
nermijandin (binermijne) : amollir,
engourdir
nermik, f. : chair tendre
nermika guh : le lobe de loreille
nermok : potel, -e
nesax : malade
nesax ketin : tomber malade
nesax, f. : maladie, f.
nesir, f. : prose, f.
nesb, f. : chance, f.; ce qui choit en partage
neshet, f. : conseil, m.
neshet dan : conseiller
neshetdar, m. : conseiller, m.
nestle (2):
Filan kes nestle ye : Cest dommage de
lui.
neter, f. : lancette, f.; bistouri, m.
neter dan : faire une saigne
netebit : turbulent, -e
netirandin (binetirne) : 1)consoler, apaiser
2) surveiller
netirn (binetire) : sapaiser
netce, f. : rsultat, m.; effet, m.
netrik, f. : fleur
nevekir : inculte
nevt, f. : mdiation, f.
nev, m. ou f. : petit-fils, petite fille
nevirk, m. ou f. : arrire petit-fils ou arrire
petite fille
nevirk, m. ou f. : cf. nevirk
newal, f. : valle, f.
newalok, f. : vallon, m.
newalix : bavard, -e
newbet, f. : cf. nob
newrek : peureux, -se
newrek, f. : lchet, f.
newirandin (binewirne) : clairer
newirn (binewire) : sclairer
newk, f. : ct, m.; flanc, m.
newmd : dsespr, -e
newmd, f. : dsespoir, m.
newnew, f. : miaulement, m.
newnew kirin : miauler
newt, f. : direction, f.
nex, m. : lien, m.; cordelette, f.
nexasim : cf. nemaze
nexifandin (binexifne) : cf. nefixandin
nexsk, f. : cf. neqrsk
nexr, m. : premier-n
nexiandin (binexine ) : broder
nex, f. : broderie, f.
next, m. : dot, f.
next pit bk : mesure tardive
nexwarbar : inmangeable
2. Celadet Al Bedirxan menaya na kelme nnuta.
124
Vate
nexwe : alors, dailleurs, sans doute
nexwe : 1)malade 2)dsagrable
nexwe, f. : maladie, f.
nexsk, f. : cf. neqrsk
nexme, f. : mlodie, f.
nexmekar, m. : musicien, m.
neyar : ennemi, -e
neyar, f. : inimiti, f.
neyirn (bineyire) : cf. nrn
neyn, f. : nant, m.
neyirvan, m. : observateur, m.
neynik, f. : miroir, m.
neynk, f. : ongle, m.
nezaket, f. : dlicatesse, f.
nezan : ignorent, -e
nezan, f. : ignorance, f.
nezir, f. : voeu, m.
nezm, f. : 1)pouls, m. 2)posie, f.
nr, f. : 1)chasse, f.
nr kirin : chasser
2)gibier, m.
nrvan, m. : chasseur, m.
nm, f. : pus, m.
nr, m. : mle, m.
nraw, m. : missaire, m.
nrcis, m. : narcisse, m.
nreker, m. : ne, m.
nrekew, m. : perdreau, m.
nremo : 1)strile 2)hermaphrodite
nremo kirin : greffer
nrgiz, m. : narcisse, m.
nrgiz adet : narcisse ordinaire
nrgiz kver (3):
nrgiz, f. : sorte de fusil ray
nrik, m. : tige de loignon portant les graines
nr, m. : bouc, m.
nrn (binre) : regarder
nrnr, f. : attente, f.
nrnriya ... kirin : attendre
nrbend, m. : vgtal
nrtin (binre) : cf. nrn
nan, f. : cadeau offert la fiance par le
fianc
nv : cf. nav
nv : arbitre
nvik, f. : nombril, f. nvika min ketiye
nvko, f. : corridor, m.
nvmal, f. : parquet, m.
nvran, f. : cf. navran
nvro, f. : cf. navro
nvserk, f. : calotte dargent porte par les fem-
mes
nz, f. : famine, f.
nzik : prs, proche
nzik bn : sapprocher
nzk : cf. nzik
nzka : approximativement
nzkah, f. : proximit, f.
di v nzkahiy de : dans peu de temps,
aux environs
nzk, f. : cf. nzkah
nzk kirin : sapprocher
niam, m. : gnrosit, f.; bont, f.; grce, f.
niandin (binine) : piquer, heurter
niik, m. : pointe, f.; extrmit, f.
niik dan : piquer, heurter
nifir, f. : maldiction, f.
nifir kirin : maudire
nifirandin (binifirne) : maudire
nifirn, f. : cf. nifir kirin
nifs, m. : chemise de grosse toile
nif, m. : gnration, f.
niftik, f. : allumette, f.
nifs, f. : 1)influence, f. 2)population, f.
3. Celadet Al Bedirxan menaya nrgiz kver nnuta.
125
Vate
3)identit, f.; carte didentit
nig, m. : cf. ling
nigar, f. : dessin, m.; peinture, f.; image
nigehdar, m. : observatuer, m.
niha : maintenant
ji niha p ve : dsormais
nihandin (binihne) : 1)mettre 2)t nihan-
din
nihrtin (binihre) : cf. nrn
nihik : souple
nihk : 1)hameon, m. 2)aiguille tricoter
niho : cf. niha
nijad, m. : race, f.
nijandin (binijne) : obstruer
nijar : tnbreux, -se; sombre
nijde, f. : bande, f.
nijdeker, m. : bandit, m.
nijdevan, m. : cf. nijdeker
nijilandin (binijilne) : entasser, empiler
nik : chez
li nik wan : daprs eux
nikar, f. : ct, m.
ar nikara w : autour de lui
nikar : plaintif, -ve
nikarok, f. : terrain calcaire
nikil, m. : bec, m.; pointe, f.
nikirandin (binikirne) : tailler, sculpter
nikirn (binikire) : tre taill, sculpt
nikmal : maison mitoyenne
nikul : ingnieux, -se
nikulkr : entreprenant
nimandin (binimne) : amollir
nimayi, f. : dmonstration, f.
nimere, f. : numro, m.
nimne, f. : chantillon, m.
nimnegeh, f. : exposition, f.
nimnekar, m. : exposant, m.
nimnende, m. : reprsentant, m.
nimne, f. : cf. nimne
niqab, f. : voile, m.
niqte, f. : point, m.
niqtebihnok, f. : point virgule, m.
niqtecot, f. : deux points
niqu, f. : pincement, m.
niqu l dan : pincer
niqu l kirin : pincer
niquandin (biniqune) : pousser, pincer
niqre, m. : marteau, m.
niss, f. : eau dirrigation
niss kirin : arroser avant le labour
nisilandin (binisilne) : filtrer
nisiln (binisile) : sinfiltrer, filtrer
nist, f. : tarissement, m.
nia, f. : colle, f.; empois, m.
niadir : vgtal
niv, f. : cf. niv
nik, f. : moment, m.; instant, m.
ji nika ve : soudain, brusquement
ji nik ve : soudain, brusquement
nikok, f. : interjection, f.
nim : calme, tranquille
nitel, f. : cf. neter
nitiman, m. : habitant, m.
niv, f. : prcipice, m.
nivan, f. : abri form par un rocher en sur-
plomb.
nivanda, m. : protecteur, m.
nivandin (binivne) : endormir
nivar : nouveau, -elle
nivar kirin : rnover
nivar, m. : innovateur, m.
nivar : moderne
niven (nive bie) : pencher
nivisk : par crit
nivistin (binive) : dormir
nivik, m. : beurre, m.
nivit, f. : amulette, f.
nivit, f. : cf. nivit
126
Vate
niviz : bas, -se
nivn, f. :couche, f.; couverture, f.; matelas, m.
nivnok, f. : alcve, f.
nivsandin : criture, f.
nivsandin (binivsne) : crire, inscrire;
rdiger, enrler
li ber nivsandin : copier
nivsar, f. : crit, m.; manuscrit, m.
nivsn (binivse) : cf. nivsandin
nivskar : qui sait crire
nixay : hont, -e
nixay, f. : impudence, f.
nixifandin (binixifne) : se gonfler
nixte, f. : cf. niqte
nixumandin (binixumne) : recouvrir
nixumn (binixume) : tre recouvert
nixwn : renvers, -e; retourn, -e
nixwn kirin : retourner, renverser
niyandin (biniyne) : cf. nihandin
niyaz, f. : prire, f.
niyaz kirin : implorer
niyazan : ignorant, -e
niyazan, f. : ignorance, f.
niyazkar : suppliant, -e
niyazkar, f. : supplication, f.
nizam, f. : ordre, m.; rglement, m.
nizamname, f. : rglement, m.; statut, m.
nizar, f. : adret, m.
nizar : ple
nizim : bas, -se
nizim kirin : baisser
nilbelk, f. : cf. nlfer
nlfer, f. : nnuphar, m.
nlper, f. : cf. nlfer
nmet, f. : grce, f.; faveur, f.
nna, f. : battement de mains
nna kirin : battre des mains
nn : il ny a pas
nn b : il ny avait pas
nne : cf. nn
nr, m. : joug, m.
nr imbr : la charrue et ses accessoires
nsan, f. : avril, m.
nsk, f. : lentille, f.
na, f. : cf. nan
nan, f. : signe, m.; indice, m.; insigne, m.;
dcoration, f.
bi nav nan : illustre
nana tifing : guidon de fusil
nan dan : montrer, indiquer
nan avtin : viser
Ev tifing nan nagire : Ce fusil nest pas
juste.
nan kirin : montrer, marquer
nandar, m. : bon tireur
nandek, f. : signe, m.
nandeka axaftin : tiret
nandeka dunikan : guillemets
nandeka hdan : point dexclamation
nandeka pnekan : parenthse, f.
nandeka pirs : point dinterrogation
nan, f. : fiance, f.
nank, f. : grain de beaut
nok, f. : tabac priser
nv : demi, -e
nv, m. : moiti
bi nv : moiti
nv ev : minuit, m.
nvan, f. : moiti-moiti
nvco : incomplet, -te
nve : cf. nvco
nvekar, m. : mtayer, m.
nvekar, f. : mtayage, m.
nvekr : malotru, -e
nvik, m. : cf. nivik
nvkar : superficiel, -le
nvkose : qui a la barbe rare
nvmr : cf. nvekr
127
Vate
nvrehwan, f. : temps damble trs court
nvro, f. : 1)midi, m. 2)sud, m.
nvrok : midi
nvsal, f. : semestre, m.
nvtimam : moiti fait
nzik : cf. nzik
nzikah : cf. nzkah
nzk, f. : cf. nsk
no : grave, acharn, -e
no : cf. na
nob, f. : tour, m.
nobet, f. : surveillance, f.; garde, f.
nobetdar, m. : sentinelle, f.
nobetdar, f. : garde, f.
nod : cf. not
nogin, f. : gnisse de deux ans qui vient dtre
couverte
nok, m. : pois, m.
nok or : pois sals
noke : cf. niho
nola : cf. mna
noq, f. : plongeon, m.
noq bn : plonger
noq kirin : plonger, tr.
not : quatre vingt-dix
notorvan, m. : gardien, m.
notorvan, f. : surveillance, f.
nozde : dix-neuf
n : nouveau, -elle
ne, f. : nouvelle, f.
ngon, f. : cf. nogin
njen : nouvellement fait; rcent, -e
nroj, f. : le premier jour du printemps
nsiyar, m. : crivain, m.
ntik, m. : oeuf de pou
nvejen : cf. njen
nxur, m. : premier-n
nza : nouveau-n
nzn : nouvellement dress (cheval)
O
obe, f. : 1)fraction dune tribu 2)kiosque de
bois recouvert de tapis
ober, f. : couverture suprieure
ober, f. : petite couverture
ocax, m. : foyer, m.
ocax : qui a des connaissances en mdecine
oik, f. : ventre, m.
ode, f. : chambre, f.; salle de rception
odegern : hospitalir, -re
oflaz : aimable
oh : oh!
ol, f. : religion, f.
olaq, m. : rosse, f.
olek, f. : boisseau, m.
oldar : pieux, -se
oldar, f. : pit, f.
ole : oiseau
olece, f. : vnement, m.
ol, f. : chambre suprieure
omet, m. : communaut religieuse
omir, f. : vie, f.; ge, m.
omirdirj : qui a vcu longtemps
omirdirj, f. : longvit, f.
on, m. : perche, f.
ordek, m. : canard, m.
ord, f. : arme, f.
oris : russe
ormix, f. : vgtal
ornag, m. : chantillon, m.
osmanl : ottoman, -e
ot, f. : poudre, f.
otax, f. : 1)cf. ode 2)grande tente
otomobl, f. : automobile, f. ou m.
oxir, f. : chemin, m.
Oxira te ya xr be : Bon voyage.
128
Vate
ALFABE
Kirmanck (Zazak) Tirk
A a ............... adir, asin, Almanya ................ adam, at
B b ............... bira, ban, Bidls ...................... byk, bir
C c ............... ca, cr, cor ............................... can, cadde
............... im, ewlg, emigezek........ ocuk, p
D d............... dest, Diyarbekir, Drsim........ dal, day
E e ............... ez, Erzingan, Erzirom ............ el, eldiven
............... rxat, l, qbal ...................... -
F f ................ fek, farisk, Fransa ................. fare, fstk
G g ............... ga, giran, Gimgim................... gl, gven
H h............... her, he, Hollanda .................. hemen, hava
i ................. bin, kirmanc, solin ................. srmak, k
................. sot, ran, talya...................... i, it
J j ................. jhat, jan, Japonya ................. jandarma, jimnastik
K k............... kitab, kar, Kurdstan.............. kalkan, kk
L l ................ lal, lazut, Lic ......................... limon, leke
M m............. ma, mase, M ........................ mavi, maya
N n............... nan, newe ................................ ne, neden
O o ............... of, oda, ordu ............................ olmak, odun
P p ............... payz, Pran, Pali .................... parmak, pnar
Q q............... qeleme, quma, Qibris ............ -
R r ............... rind, radyo, Riha..................... resim, rzgar
S s ................ sip, simer, Swregi ................ serin, sar, ss
................ ima, e, a........................... iirmek, iman
T t ................ ti, tarx, Tirkiya ...................... tatl, tavan
Uu................ ut, uca, ucret .......................... t, cret
................ sul, rris, rrim .................. uzak, unutmak
V v ............... verg, velg, vate ........................ var, ver
W w ............. wisar, we, welat .................... -
X x ............... xirab, Xarpt, xurbet .............. -
Y y ............... yaban, yar, yadgar................. yayla, yol
Z z ................ zaf, zerd, zaza ......................... zeybek, zavall

Vate 3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Vate 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Serredaktor:

armak : veng dayene

iin : semed..., seba ..., qand ..., qayd ...,

le : nmroj (n), peroj (n), dihre (m), tetare

aka : 1)heneke (m), kuat, kurata (m), yar

You might also like