But Ky Pham Duy

Bt K
Mt i Nhn Li

Sau khi v ti qua i vo thng 8 nm 1999, ti quyt nh gii ngh. Ngha l ti
s khng cn son nhc na, ti s khng cn i ht rong na, tuy ti t ha s
vn phi hon tt cho xong hai son phm cn dang d l : HI K 4 v MINH
HA KIU. Vic ny ch l chuyn nh, khi ti t t l hnh v min thanh lng
ri.
V khng cn l mt ngi sng bng ngh ca ht na, ma Xun nm 2000, ti
m thm v thm qu hng sau 60 nm xa H Ni v 25 nm xa Saigon. Ri v
khng c nh li Vit Nam sng nt qung i cui cng, ti quay v Th
Trn Gia ng (Midway City) l ni tr thnh "t sng hm nay v t cht
ngy mai" ca tng ngi trong gia nh ti... trong lng thm vui, an bnh v thanh
thot. Mt ln hnh hng (hay hi hng) nh cha p c mi tnh
qu lc no cng lai lng trong ti... trong hai nm 2000-2002, ti v thm Vit
Nam tm (8) ln. Ln no cng em vo BT K (m ti vit cho con chu) mnh
mng, bao la v cht chi l cm tng !
Khi ma Thu 2001 ang sp ti, cng nh nhiu nm trc y, cc con ti d
nh t chc mt ngy l sinh nht cho b c tnh cch thn mt trong gia nh.
Nhng v y li l ngy l bt tun thng th ca ti cho nn, cng vi cc bn
ng nghip gm khong 40 ngi, cc con ti quyt nh t chc lun mt m
nhc Phm Duy vi mt chng trnh chn lc, trong c y cc loi ca m
ti cng hin cho i. Mt chng trnh c tnh cht tng kt, "dng danh"...
Mt i Nhn Li - Bt K Phm Duy - Mt i Nhn Li
Nhng bng nhin xy ra bin c 11 thng 9, 2001... tc l v qun khng b tn
cng M Quc, m nhc ny phi hy b, d din trng thu sn, bch
chng in ra, chng trnh ca nhc son tho, v in, ngh s tp
dt...

D Liu Mng Sinh Nht ca PD
Vo gia nm 2001 , tnh hnh sc khe ca ti bng nhin suy sp. Rng r ba
bn thng tri, t nhin ti khng n c, st lun mt lc 25 pounds. Nghi ng
mnh b cancer (th mi st cn nh th ch !) ti vi v i gp bn v bc s. Sau
nhiu cuc th nghim, cc v khm ph ra rng ci thn ca ti b h ! L do l
v sau khi m tim vo cui nm 1999, mi ngy ti phi ung 12 vin thuc, vic
ny nh hng ti thn, khin ti khng n c, mt mu v st cn. Th l ti
c cc bc s ra lnh phi gim liu thuc ung hng ngy (cn c 7 vin), phi
c trch thuc lm tng hng huyt cu, phi thay i thc n trong m thc
v.v... V ti dn dn tr li bnh thng, vi sc sng ca tui 80.

Nhng mt s thn hu ti Nam California, c l v trong my nm nay, thy ti
tuyn b chm dt s nghip, thy ti ra vo bnh vin hi nhiu, ngha l c v
"gn t xa tri" ri, nht l khi nhng Mnh Thng Qun ny t thy mnh
c nhiu phng tin (hai ba th h ca s, gin nhc giao hng, ngn khon,
khn gi...) c th lm mt chng trnh tm tt "cng phu mt i" ca ti
m t lu cha c mt t chc vn ha, cng hay t, trong hay ngoi nc c
th gi thc hin, ngai tr m nhc d nh va k trn.
Ni mt cch gin d, nhng thn hu v cng ng yu mun lm mt cng
vic gi l "vinh danh" mt nhc s c mt i son nhc cho dn tc, cho qu
hng. H khng i ti cht i -- nh nhiu ngh s qu c -- ri mi lm l
"tng nim", "nh gi" hay "suy tn".
Th l vo mt ngy p tri, ti c tip sc vi mt nhm t chc gm nhng
ngi ca Hi Ung Th, Hi VAALA, Hi Hiu Nhc, KICON company... ca cc
bo Ngi Vit, Th K 21, Vit Tide, MimiNews v.v ... phc ha mt tun l gi
l VINH DANH ngh s, m u l hai cuc trin lm v hi lun ri kt thc bng
mt concert. gi chung l PHM DUY, MT I NHN LI, tn ny do nh vn
Phm Ph Minh t ra.
>>>Vn T Chc
T Chc

Tip ban T Chc
Ti gp hai th h bn b nhiu ln ti nh ti : Ngc Yn, anh Thn (chng
Bch Lin), Thanh (Kicon), Y Sa (con gi L nh iu), Qunh Hng (pianist, con
ha s Trnh Cung) Charlie Nguyn (cineast), ha s Trng Etcetera, Phc violon,
Khnh Hng (conductor) v.v...
Chng ti phc ha mt k hach, khi u bng vic son v in poster :

Son v in mt tp k yu :

Ri s l vic thng tin qua bo ch...
>>>Bo Ch
Nhm tr Mimi News thm nhc s Phm Duy
ti nh ring Midway City, thng 2, 2002
(nh Etcetera)
Nhiu bi thng tin v v vinh danh ny c lin tip ng trn cc bo, c bi l
cuc phng vn, c bi l nhn nh c nhn, cng c bi dnh cho d lun v ti,
nh "thanh minh thanh nga" vi iu g y !
Thng Nm 02 :
Phm Duy, Mt i Nhn Li
Mimi Studio v
Chng trnh trin lm
v nhc s Phm Duy
Bi do Nguyn Vn vit
"Bng nhng ng gp to ln ca mnh cho m nhc Vit Nam, ng xng ng
c vinh danh. L ra, chng ta phi lm cng vic ny t lu, v khng phi ch
vi ring nhc s Phm Duy, m cn nhiu ngh s khc, nhng ngi c i ng
gp gi tr tinh thn cho vn ha dn tc, cng cn c lu tm v vinh danh"
l li pht biu ca c Mimi, ch nhn phng sinh hot Mimi Studio, ni v
nhng sinh hot xoay quanh ch "Phm Duy, Mt i Nhn Li" trong thng 5
nm 2002.
Khi i t mt chng trnh m nhc c bit, quy m do Hi Ung Th Vit-M
(Vietnamese American Cancer Foundation -VACF) d nh t chc nhm vinh
danh ng gp to ln v m nhc ca nhc s Phm Duy ti La Mirada Performing
Arts Theater, thnh ph La Mirada. Mimi Studio bt vi ban t chc khai
trin thm nhng sinh hot vn ha a dng hn, xoay quanh ch chung l
nhc s Phm Duy.

V phn ni dung, c Mimi cho bit thm: "Chng ti d tnh thc hin lin tip 3
tun l trong thng 5 ti y ni v con ngi v s nghip m nhc ca nhc
s Phm Duy qua cc hnh thc: Trin lm, hi lun, hi thoi, trnh din nhc
gii thiu mt cch su rng nhng tc phm ca ngi nhc s ti hoa ny.
Mimi Studio lnh nhn phn trin lm cc hnh nh, ti liu, n phm m nhc,
cng nh phi hp vi nhiu thn hu, t chc cc bui ni chuyn, hi lun v
m nhc cng nh con ngi Phm Duy. Cc bui trin lm, hi lun ny s c
thng bo chi tit c th thm v thi gian, a im trong thi gian sp ti."
im c bit ng lu trong sinh hot vn ha ny l s tham gia ca th h
di 40 tui, nhng ngi t c nghe nhc cng nh bit r v Phm Duy. Sau
1975, nhc Phm Duy b cm ph bin trong nc, nn lp ngi sau khng c c
hi nghe nhiu, ra n nc ngoi, vi cuc sng, mi trng mi khc bit nhiu
v vn ha, th h th hai c nhiu chn la khc nn nhc Phm Duy tr nn
mt loi nhc "c in" i vi h. o din Charlie Nguyn, ngi thc hin mt
cun phim ti liu v Phm Duy ( trnh chiu trong dp ny) cho bit khi lm vic,
ni chuyn vi nhc s Phm Duy gip anh hiu hn v nhng bin ng ca t
nc thng qua m nhc. Y-Sa, ngi ph trch chng trnh Vng chn tri
vn hc ngh thut cho i VNCR vit kch bn cho cun phim ca Charlie, cng
nh thc hin cc cuc phng vn, ni chuyn vi nhc s Phm Duy cng rt ra
c nhiu bi hc b ch v lch s qua nhc Phm Duy. Nhip nh gia Nguyn
Hong Nam, ngi thc hin trin lm hnh nh Phm Duy ca hm nayang lm
vic ro rit ghi nhn nhng hnh nh mi nht trong cuc sng hng ngy ca
ngi nhc s ln ny. Nhm Mimi News vi L V, Etcetera, V Qu Ho Nhin,
Vng Hng, Thy Tin chun b thc hin mt s bo c bit "chuyn "
Phm Duy cho thng 5. S kt hp lm vic ca th h th hai, nhm a n
ngi nghe, ngi xem nhng thnh qu, ng gp ln lao v m nhc cho Vit
Nam ca nhc s Phm Duy l xng ng.
Chng trnh "Phm Duy, Mt i Nhn Li" l sinh hot vn ha u tin c s
kt hp ca nhiu t chc, nhiu c nhn thc hin vi mc ch vn ha vinh
danh mt c nhn tiu biu cho m nhc Vit Nam. Chng trnh t nng v gi
tr vn ha. S tin thu c s trao ht cho Hi Ung Th Vit M.
y l bc khi u ghi nhn nhng ng gp ng k ca cc vn ngh s cho
vn hc ngh thut Vit Nam.
Phm Duy v D Lun

Bi vit ca BS Bch Lin
Ti khng thch ngi l i mch, v cng khng n chuyn i t ca ngi
khc. Phi nghe nhng chuyn thm kn ca bnh nhn hng ngy, nn khng c
"x cng an" g l ng k na. Gn y, khi cng Hi Ung Th Vit M t chc
chng trnh "Phm Duy, Mt i Nhn Li", ti b li ko vo d lun v nhc s
Phm Duy. Trc kia, ch c bnh nhn gi hi bnh, by gi no fax, no e-mail
v Phm Duy gi n ti tp. nh lm l, nhng khng c. V by gi b ko
vo vng nn ti cn ln ting.
Bao nhiu li ch trch: no l Phm Duy thiu o c, tnh i lng nhng, nhc
tc, tham tin, theo Cng sn, li v ti v 30 nm nay, ng khng cu ni nn
m nhc Vit ang gim chn ti ch. H bo ng gi ri, vit nhc ht hay m cn
hunh hoang. Chnh ti v nhng ngi trong ban t chc cng b mng l da
hi ng Phm Duy ni ting.
Ti suy ngh nhiu v nhng li ch trch rt nng li . D lun c ci l ring.
Phm Duy c lng nhng, ng khng du gim l c b bch (tuy cha ai nhn l
con ri ca ng). Ni theo tiu chun cc v thnh th ng ng l v o c. ng
chc tham tin, cng nh ti vy. Nu phi cha bnh min ph cho tt c mi
ngi c ca tng l "lng y nh t mu", m khng c tin nui thn v gia
nh, ti s khng nhn danh hiu ny. Vic Phm Duy dm v thm Vit Nam v
ni chuyn vi nhng ngi c chc quyn (theo nhng e-mail t co m ti nhn
c). Trong cng v ca Phm Duy, ti cng mun c dp v Vit Nam, v c
ni chuyn vi nhng k y, may ra c gip h m mang thm kin thc v thay
i ng li chng? (Th no ti cng s b mng l ngu qu, b cng sn n la
m khng bit. Nhng cng nh chu thi, v hnh nh c nhiu ngi cng ngu
nh ti vy). ng li tht khng bit iu, gi ri th i ch khc chi cho ngi
khc c ch m ln ch, hn 80 tui m cn ti ngy son sch, thu thp ti liu,
vit lch, lm nhc. ng lm ht nh vy th cn ai c c hi lm na, tht l ham
danh.
D lun i hi qu nhiu nhc s Phm Duy. Lc no sng tc ca ng cng
phi hay, khng c d. Mt ngn bi m c nm mi bi d l cng trnh vt
i, th khng sng tc c bi no nh ti y cn hay hn (!). ng phi l mt
nh o c, hay o c gi cng c. ng phi ung nc l m sng, phi
trnh xa nhng quan h nam n khng chnh ng, ngha l ng phi l mt ng
thnh. ng gp ai cng phi chp tay nhn mnh c ting khim nhng.
ng phi trnh xa bn cng sn v coi chng s b ly cng sn, d ngy xa ng
tng chy trn cng sn trong thi khng chin, v vn b ch cng sn coi
nh k phn ng v nhng bn nhc ca tng tnh ngi ca ng. ng ng c t
do t tng, m phi theo s lnh o ca nhng v thnh hay to ting trong cng
ng. V nht l ng ng lm g na. Ngi Vit chng ta hay knh trng ngi
ln tui v c cng, nhng ch thch nhng ngi lm ra v khim nhng. Ai t
tin v nng ng th b mng l hunh hoang!
Phm Duy ch l con ngi thi! ng c thi h tt xu, v c ci hay ci p
ca mt con ngi. Ch khc l Thng cho ng qu nhiu. l s mnh cu
thin ti. Nhiu ti v nhiu "tt xu" nn ng thng cm con ngi, nhn ra v din
t tuyt vi nhng nt p, nhng khng trnh n ci xu xa ca nhn loi. V th,
khi nghe hay ht nhc Phm Duy, chng ta rung ng v gn gi mt cch c
bit. Mt v thnh lm nhc, s khng cho ti nhng rung cm thnh thc nh vy.
Nhc ng khng phi bi no cng hay. Ti khng thch nhiu bi. Nhng ni
khng ngoa c i ti c nui bng nhc Phm Duy. T nhng bi ru con i
nghe m ht "t khi mi ra i"; n nhng bi nhc tui th ht lc "mt tri nam
trn trng thu, em b ra ngi xem ch Cui u"; ri tui dy th m mng "Em c
m m g tui mi hai, tui mi ba", n tnh yu lng mn ch dm " b qun
cy n" hay " ung ly chanh ng ung mi em ngt"; ri say m nhng dc
tnh bc la ca " C Hng", cu "Nha Trang Ngy V"; ri "Ti yu ting nc ti,
i ting ru mun i", nhng bc chn trn "Con ng Ci Quan", nhng
huyn thoi "M Vit Nam" cho tnh yu qu hng dn tc; ri ho kh ngt tri
ca thanh nin khng chin chng ngoi xm vi "Ngy bao hng binh tin ln, b
ci vang lng cu quyt chin"; qua n nhng dn vt suy t tm linh ca tui
trung nin "Chiu xung trn ging sng Cu Long, nh mt cn c mong, i
chiu", n nhng trit l v o, v Thin, v Ci Cht v S Sng, v ci V
Hn..., ca tui gi, v nhiu nhiu na. Vi nhc Phm Duy, chng ta l hnh qua
cuc i vi ngt bi, cay ng, tham sn si, tht tnh lc dc, tuyt vng, hi
vng, thng hoa, v gii thot.
D lun c l l ring. Nhng nu chng ta kht khe vi Phm Duy, sao khng khe
kht hn vi chnh mnh: "Ti lm c g cho i?"
Mi vin chng ta nh nm ra, hy xem li, ko nm phi chnh mnh. Hy du
li i mt nhn v m rng tm lng cm n nhng ai ang lm p cuc i.
Ta s thy i cn p lm.
Nguyn Bch Lin
n tng Phm Duy

Bi vit ca Etcetera.
Thng nm, qun Cam c mt bui ha nhc, ht v nghe 50 nm nhc Phm
Duy. Vinh danh. Dy ln nhng bn tn nh gi v m nhc v ngay c con
ngi ca ng. S bo VN, mt t bo nhn nh v ngh thut v vn hc cng
c mt s c bit vi bi v ca nhiu nh ph bnh ni ting ca Vit nam. ti
Phm Duy l mt s hp dn t nhin, gn nh ai cng c th ni t nht l mt vi
iu g v Phm Duy. C ngi tng gp Phm Duy, tng ni chuyn vi
ng, tng c sch ca ng, tng nghe k v ng v hu nh ai ai cng
tng nghe nhc ca ng. Nhiu ngi cng nhn ng l mt nhc s ti hoa, c
ngi ch ng thiu o c, tuy nhin im c bit l, khi ni v Phm Duy, h
thng ni vi mt mc xc tn rt cao, gn nh h cam chc l h rt hiu v
nm bt c Phm Duy.
i vi nhng ngi tr hn, trong nc cng nh ngoi nc, h t bit v
Phm Duy hn, v l trong hn mi nm gn y, ng t khi xut hin trc cng
chng. Nh ng Midway City, rt gn trung tm thng mi ca ngi Vit
Little Sign, MimiNews chng ti n hi chuyn v nm bt gn hn con
ngi hin ti v suy ngh ca Phm Duy.
1. Gn y bc lm g ?
"Ti lm thinh." Sau khi nh ti mt, ti khng lm g ht, song sau khi v Vit nam,
ti hon tt c "Hi k" v "Minh Ho Kiu II"
2. V Vit nam lm g ?
i tm m m gia tin v tm nhng ngi trong h cn sng. Ti khm ph ra
mnh l ngi trng h, ngi cao tui nht trong lng Phng Dc, H-Ty.
Ngoi ra, th gp g bn b c nh Hong Cm, Nguyn Hu ang, on Chun
khi cn sng, v nhiu ngi khc na.
3. Bc trao i vi bn b c nhng iu g ?
Khng ai ni vi ai iu g, nhng y dy tm s. Ni vi nhau bng mt sc im
lng. Chng ti c ci l lm, khng ai ni vi ai mt li no c, nhng y dy
tm s. C th ni chng ti ni chuyn vi nhau bng mt sc im lng. Hnh nh
gia chng ti c mt ci ngn ng no m khng cn phi ni ra. Theo ti l
tnh t dn tc. Tnh t dn tc c th l ght b nhau, c th l yu mn nhau, c
th l qu trng nhau. Chng ti bit ci nguyn nhn v u c s chia r nhau,
git chc ln nhau, hn th nhau. Bao gi ti cng ly ci i nhn r s vic
i x vi nhau.
4. Bc c i nhiu ni Vit nam khng?
Ti i xem phong cnh, ra Hn Gay, nghe nhc trn sng Hng Hu, vo
Qung Nam thm Hi An. pha Nam, ra tn Hm Tn v gh thm Phan Thit l
chic ni i tnh ca ti.
5. Phn ng ca dn chng nh th no ?
C iu may mn l a phn dn chng khng nhn ra ti, nhng m khi nhn ra
th nh m rc vy. S tht th ti ch mun yn thn, khng mun n o. n o
i vi ngi trong nc th khng nn, i vi ngi ngoi ny th cng khng
nn na.
6. S n nhn m nhc Phm Duy ra sao ?
Trc kia th ti bn khon lm, n au kh, v ti cho rng nhc ca ti vng
ting H ni 50 nm qua v Si gn 25 nm qua.
Ngi ngh s no m khng mun khoe nhng sng tc ca mnh. Ti c tng
ngoi Bc th h bit n bi "V Min Trung" l ht, v trong Nam th n bi
"Ny C Em Bc K Nho Nh" th ht, th nhng ti lm hon ton. bn nh h
thuc nhc ca ti cn hn ti. C ngi tng ti n 60 a CD su tp nhc
Phm Duy. Phn ng ca ngi ngoi Bc th h th v hn so vi trong Nam, v
nhc ca ti i vi h cn mi m.
V nh bit c nh vy nn ti khng cn thc mc na. By gi th coi nh l
ti xong ri, tt c s nghip ca ti nm trong computer ht ri. Ti c th cht
c ri m khng c phi thc mc nh ng Vn Cao hay ng Trnh Cng Sn.
7. Bc mun ni g qua m nhc?
Ti l mt ngi "khc ci theo mnh nc" v ti ni ht nhng iu qua
nhng tc phm ca ti ri. Trong s ngi nghe, ti xin cm n nhng ngi nh
Thy Khu, on Xun Kin ni ln c ci i quan cng nh ci vi m ca ti.
6. Nhn v Vit nam t hi ngai, bc ngh g ?
Khng c giy pht no trong 26 nm qua m ti khng ngh n nc Vit nam.
Ti u c mong l n s tin b nh nhng ni m mnh nhn thy. Th
nhng lm sao c mi t nc c mt lch s ring. L mt ngi ngh s ti
c mong thy mt Vit nam thng nht lng ngi, nhng m cho n by gi
vn cha c c. nh vy thi. Ti ngh lch s c nhiu ngu nhin cuc i
ch khng phi ai mun m c.
7. Bc c lc quan v con ngi Vit nam, t nc Vit nam khng ?
Nhn li 500 nm lch s Vit nam, th s chia r trin min, mun gii quyt trong
mt thng tri th lm sao c. Tuy nhin, mt im m ti rt lc quan, l con
ngi Vit nam vn khng thay i sau bao nhiu thng trm nh vy. Con ngi
Vit nam vn l Vit nam nh ti bit, nh ti vn tng yu qu. Cng i v vng
qu, th cng r rng nh vy.
8. Cn con ngi Vit nam hi ngoi th sao?
Con ngi Vit nam b nh bt ci gc ra ngoi ny ri, th cn rt t ngi cn
gi c, v hon cnh i sng. V d nh ngi Vit nam chng ta xa kia i
lng lm, "chn b lm mi" c m, nhng by y chng ta c c th
u ? Ton l gi to c. V d nh cuc sng hin thc y r mn mt, nhng
cc ngh s u than cn ti c. Cng ng Vit nam y c nhiu tt xu,
nhng khng ai dm ni ra. Ai cng s dy bn c. Th n s bn. C th l ti ni
sai, nhng suy ngh ca ti l th.
9. Khong cch vi Phm Duy ?
S d hin nay c s ly d gia ngi ngh s ni chung vi qun chng thng
ngon l do hon cnh. Trong cng ng Vit nam hin nay, ai l ngi lo t chc
nhng sinh hot vn ho. Ch c nhng t bo, nhng ch lo nui sng cho t h
khng thi cng l kh qu. Thnh th li phi dng n vn chnh tr. M chnh
tr th phi m dn, th phi lm n ln cho ngi ta mua bo ca mnh. Trong lnh
vc vn ngh, th xng tng theo ng tin, thnh n to ra mt s no lon.
Trong nhng t chc vn ngh th a ra s h hang, cao ci sex. H c ci l
ca h, c th l nhc ca ti khng cn n khch na. Nhng l mt ngh s, ti
phi trnh xa nhng sinh hat nh vy. S cch bit , ch quan cng c, khch
quan cng c, nhng n phi xy ra thi.
7. nh gi v nn m nhc bn trong Vit nam hin ti.
Kh ni, nhng ni chung v phng din t chc v ti nng, th h c nhiu lm.
Nhng h b ng khung thnh ra khng c ni bt ln c. So vi thi k ng
Dim, thi k ng Thiu, mc d c kim duyt, nhng d sao cng khng n ni
no, chng ti khng b ng khung my.
V ti v Vit nam trong mt thi gian ngn ngi thi, nhng nhn thong qua th
thy c nhng bi bt chc nhc i Hn v nhc i loan. Xu hng quay v
vi nhc dn tc th li theo chiu hng gi y nguyn nh c v cng thiu sng
to.
9. Phn ng ca ngi ngai quc v nn m nhc Vit nam.
Ngi ngoi quc n Vit nam, phn nhiu l v mc ch su tp, bo tng cc
loi hnh m nhc c truyn nhiu hn, bi v m nhc Vit nam ca mnh cn th
thin v thp lm v mi phng din. Nu m so vi Nht bn hay Trung hoa
th h hn mnh rt nhiu. L do gin d l v dn h ng, t chc ca h gii. Cn
mnh, th nhc s trong Nam ngoi Bc chia r nhau.
10. nh hng ca xu hng nhc hin i ca Ty phng n Vit nam
nh th no?
Ti c bit c ngi i vo nhc Jazz, nhng mn mt ci o ngi khc khoc
vo mnh, th theo ti kh lm. Ring ti sau khi i du hc Php v, th ti thy
mnh khng th mn ci o ca Schubert hay ca Beethoven, m mnh phi c
ci ca mnh, thnh ra ti c "Minh Ho Kiu."
11. iu g l quan trng nht trong vic sng to ngh thut?
Phn nh x hi, v quan trng nht l thnh tht vi mnh, thnh tht vi ngi,
v thnh tht vi i. Ngh s m gi to th vt i.
12. Ngh g v khu Bolsa Little Saigon?
Phi gi khu Bolsa l khu Bon Chen. i sng vt cht li ko con ngi tr nn
tha ha, "tt c cho s sng." Nhiu ngi khng c i sng tinh thn, thiu l
tng.
13. Ti sao bc khng vit v cng ng Little Saigon?
Cng ng y khng nui c ngh s. Khng i pht thanh no tr tin cho
ngh s. C t bo no ch trng n chng ti u. Thnh ra lm sao khng c
cuc ly d c, mc du khng phi li ti ai.
14. Sinh hot c nhn ca bc nh th no ?
Ti hon ton sng bng m nhc t xa n gi. ngoi ny, th may m ti cn
sng tc nhiu v i ht, ng thi bn a nhc sng, nhng m phi lm nh
vy th nhc lm.
15. Bc thch nhng sng tc no nht trong s nghip m nhc ca mnh?
Ci no ti cng thch c, k c cc bi nhc tnh ca hay tc ca. Th d, ti thch
tc ca v ti dm ni trong khi khng ai dm ni c.
16. Bc mun ngi ta nh v v ni v bc nh th no?
Ti bung bt, treo n, chi mt, tt n, ri sn khu, t nay tr v sau, ti
khng cn ng gia ch i nhn ai khen hay ch na. By gi ti vui mt
mnh ti i thi.
17. Nhn nh g i vi mi ngi?
Ti ch c mt li cm n i vi nhng ngi yu nhc Phm Duy, v l l do
lm cho ti sng.
18. Mun ni g vi th h tr y?
Cc cu may, m khng may. May l c mt i sng thoi mi hn, khng may l
cung rn b ct la. Mun ni li, th cc cu phi t tm ly thi, s khng ai
gip c.
* * *
Nh mt hu chn ca tt c mi cuc ly d, chng ti ra khi nh Phm Duy,
khng trnh khi tm trng bn khon l gii nhng nguyn nhn. C l Phm Duy
ng -- khng phi li ai, nhng qu l c mt s cch xa. C l chng ta hi
ngoi khng cn l chng ta khi Vit nam. Chng ti l nhng ngi "may m
khng may" nh li ca Phm Duy. Hnh trang ca Phm Duy li cho chng ti
quan trng hn c m nhc, c th l tinh thn sng to, s thnh tht, can m
v tn tnh vi i sng.

Tp Ch VN cho n hnh mt s c bt v ti. y l ln th ba hay th t m
bn b dnh cho ti mt s quan tm ng qu qua nhng s bo c bit v
Phm Duy. C rt nhiu bi ca rt nhiu nhng cy bt c gi tr nh Nguyn
Xun Hong, Hong Khi Phong, Ph Tnh (on Xun Kin), ng Tin, Nguyn
Ngc Bch, Thy Khu, Bi Bo Trc, Linh Mc Trn Cao Tng, Hong Xun
Sn, Phm Quang Tun, Nguyn Sa, Qunh Giao, Phm Xun i, Phm Ph
Li, Vn Quang, H Trng An, Ngc, ng Khnh, Tiu Quyn, Hong Chnh,
Nguyn Hang Linh... m ti ch c th trch ra y mt s bi m thi.
Tp Ch VN

Tranh ca ha s Etcetera ng trong VN 66
Trong s bo ny, c nhng bi vit v ti t trc nay c in li, c nhng bi
mi vit vi nhng ci nhn mi v ti... Trc ht l ca nh vn Nguyn Xun
Hong :
Phm Duy V Vt Thng Di Tn

Nh nhng ngi cng la tui, ti a thch nhc Phm Duy, trc khi yu thch
nhc Trnh Cng Sn. Ti ngh, trc khi ni ting vi nhng ca khc ca chnh
mnh, Sn cng l mt ngi yu nhc Phm Duy. Th h ca anh ti, theo khng
chin chng Php, chc chn l th h ca nhng ngi chn con ng ra chin
khu mt phn cng v m nhc ca ng. Nhng ti c thm mt l do nh n
ng nhiu hn cc bn ti mt cht v cho n nm 1972 -- khng nh chc l nm
72 hay 70, ci nm m nh vn Ng Th Vinh cng ra hu ta v mt bi bo ca
anh -- ti b phin phc do mt ca khc ca ng: Bi B M Gio Linh.
Phm Duy vit B M Gio Linh nm 1948. Nm 1972, sau khi Trn Phong Giao
thi t Vn, ng Nguyn nh Vng nh ti lm Tng Th K ta son 38
Phm Ng Lo. Lc tp ch Vn ca kch tc gia-gio s V Khc Khoan t
trn lu cng a ch vi t Vn. ng Thn Thp Ra khi n ta son bao gi
cng i ngang qua ch ngi ca ti. Mt ln ng hi ti cho Vn mt truyn. Ti
ha. V ln no i ngang qua bn vit ca ti, ng cng nhc: Sao? C truyn cho
s ny khng? Ti xu h v khng vit c. Sau cng, ti cng vit xong v "np
bi" cho ng. Truyn ngn Cha v Anh ti a ng ng trn Vn -- ti nh
hnh nh l s 52.
Mt bui chiu Mai Tho n ta son ko gh ngi trc mt ti hi "Ny, cu
vit ci g cho Vn m bo b tch thu, ng ca vy?" Ti ng ngi.
Truyn ngn Cha V Anh l mt hi tng vi nhiu h cu v mt gia nh (ti)
b chia ct trong chin tranh, v chia ct ngay c trong mt thnh ph. Mt nhn vt
b v mt hng, khng bit mnh i u, v u. Truyn cn chp mt s on
trong ca khc ca Phm Duy :
M gi cuc t trng khoai
Nui con nh gic m ngy
Cho d o rch sn vai
Cm n bt vi bt y...
. . . . .
Nh th n t cn y
Khuyn con bo th phen ny
M mng con git nhiu Ty
Ra cng xi vun cy cy.
. . . . . .
ng Khoan gp ti mt tun sau khng vui. Tuy vy, ng cng t v lo cho ti.
"Anh c sao khng? C b g khng?" Tha anh, tt nhin l c. Em phi hu ta
y. cng l thi gian m Ng Th Vinh cng t Bit on 81 Bit kch D v
hu ta v bi bo Mt Trn Si Gn ca anh.
Nhng ti u ch dnh vi ng Phm Duy ch chng th. Nhng ca khc sau
ny ca ng, nhng bi Bnh Ca (Dng Nh L Ha Bnh, Sng St Tr V,
Ngy S Ti...) cng lm ti ray rt mi.
Ti ngc nhin v nhng bi Tc Ca, Va H Ca ... cng i vi o Ca, B Ca, N
Ca ca ng. ng Phm Duy a ti, a dng v l mt ngi giu c v m thanh.
ng m mng hn nhng ngi lng mn nht, nhng ng cng l ngi thng
tc hn nhng ngi thng tc nht. ng c nhiu ting ni cho nhiu hon cnh.
ng l mt trong s t nhc s "sng" v "mnh" khng phi l th ngh s o l
ca bn n v khi thuc. Nhc ca ng c nhiu th h ht v ht khp ni.
Nhc ng c nhiu ngi nh v nh bng nhng k nim c bit. Nhc ng
c ht vi mt tri tim si ni, nhng cng c ht vi mt ni bun cng cc.
Nhc ng c nc mt. V cng c ht vi mt n ci.
Th gian c nhng th tnh cm no, ng u cho ngi ta c hi by t th tnh
cm .
Nhng ti bit khng phi ai cng bng lng ng. C ngi nhn ng nh mt ti
nng h hng. C ngi bo sau nhng ca khc ph th t Huy Cn, Phm Thin
Th, Nguyn Tt Nhin, ng khng cn li g cho m nhc Vit Nam. Ti ng
nhng ngi y sng bng thnh kin. Khng ngi Vit Nam no c th qun n
Phm Duy.
soi sng gi tr v ngha. ca mt tc phm ngh thut - mt cun tiu thuyt,
mt bc tranh, mt nhc phm - ngi ta thng qui chiu v tc gi, v i t
ca ngi ngh s . Ngi ta vn thng ngh gia tc phm v tc gi chc chn
phi c mt mi giy nhn qu. Tc phm l sn phm ca ngh s, n tt yu phi
mang du n, hi th, i sng, ngh ca ngi sng to.
Ngi ta c Kiu ca Nguyn Du v ngi ta i tm tiu s ca ng hiu Kiu.
Cng vy, ngi ta xem kch Lu Quang V, xem tranh Nguyn Trung, nghe nhc
Trnh Cng Sn, ngi ta lun lun i tm tc gi. Ngi ta tm c "nhng bn
tho d dang, nhng th t, nhng nht k, hi k" v qua h v li chn dung
ngi ngh s. Chnh chn dung y "soi sng" tc phm ca h. Ti chia x
"mt na" kin .
Ti khng tin l cuc i ca mt ngh s hon ton lm thnh tc phm ca h.
Ti khng tin l tc phm ang c qun chng yu mn kia s km i v tc gi
c mt cuc sng x hi "khng tt p" theo kin ca nhng nh o c. Ti
khng tin gi tr tc phm s b tt xung khi tc gi c mt cuc sng khng cn
bng vi tiu chun x hi. Nhng iu "ti khng tin" y tht ra cha l l
thuyt phc ngi khc. Cho n khi ti c c my cun sch ca Milan
Kundera, mt nh vn Php gc Czech.* Di ta Soixante-treize mots (By
mi ba t), phn th su ca cun Ngh Thut Tiu Thuyt, Milan Kundera
vit : "L'artiste doit faire croire la postrit qu'il n'a pas vcu", dit Flaubert.**
Vn theo Kundera, Maupassant khng cho a chn dung ca mnh vo mt lot
chn dung cc nh vn ni ting: "i t ca mt ngi v khun mt anh ta
khng phi l ca cng chng." Heman Broch ni v mnh, v Musil, v Kafka: "C
ba chng ti u khng c tiu s tht."
Nh vn William Faulkner mun lm "ngi b trit tiu, b xa b khi lch s,
khng li bt c du vt g, khng c ci g khc ngoi nhng cun sch in."
V Kundera nhn mnh: Sch v in,tc l khng c cc bn tho d dang, th
t, nht k.)
Ti mun bt chc Kundera ni theo mt n d ca Kafka rng nhc s Phm
Duy (nh tiu thuyt) ph ngi nh ca mnh i, ly gch xy mt ngi nh
khc: cc ca khc ca ng (cun tiu thuyt).
T i n kt lun l nhng ngi vit tiu s v mt ngh s (nh tiu thuyt,
ha s, kch tc gia, nhc s, iu khc gia...) l ngi ph d nhng g m ngh s
lm, lm li ci m ngi ngh s ph d ra. Ci cng vic ch vo i
t ca mt ngh s (ti nng) l mt cng vic tiu cc, thun ty tiu cc, n
khng th soi sng c gi tr ln ngha ca tc phm; "may ra th ch nhn dng
c vi vin gch."*** Kundera khng ch ni mt ln v vn ny trong cun
L'art du Roman, m ng ni nhiu ln. Trong phn th by cun sch ny, di
ta Discours de Jerusalem : Le Roman et L'Europe. "Nh tiu thuyt l
ngi, theo Flaubert, mun bin mnh i sau tc phm ca mnh. Bin mnh i sau
tc phm ca mnh, iu c ngha l t chi vai tr nhn vt x hi."**** Phm
Duy l mt con ngi, nh mi ngi. ng sng tn cng i sng ca ng,
ng hin tn cng nhng g ng c trong tri tim ng v thn xc ng. Ti ng
vi Hong Khi Phong, Phm Duy khng cn vinh danh, v ci danh y ng
c, ngi ta nn bit n ng.
Trong cuc sng ca mi chng ta, r rng l chng ta n nn qu nhiu ngi.
Khng ch n nn cng n sinh v dng ca cha m ta, m ta cn n nn nhng
ngi lm cho cuc sng ta tt p hn, c ngha hn. Ngay khi h lm ta au
n v bn cht ca h, ta cng n h, v nh ta khm ph ra s a dng ca
con ngi, khm ph ra ci b mt en ti ca mt con th tng l ngi, v ta
cng khm ph ra sc chu ng ca mi chng ta.
Phm Duy V Stravinski
Cha thy nh vn no ni v m nhc say m v y kin thc nh Milan
Kundera. Trong cun Nhng Di Chc B Phn Bi, ng dnh nguyn phn th ba
Improvisation en hommage Stravinski (ng tc knh tng Stravinski) t trang 69
n 119 vit v Stravinski.
Ti c g mnh c kin thc v m nhc vit mt chng v nhc s Phm
Duy. Nu cuc i ca Stravinski chia lm ba phn di gn bng nhau. [ Nga, 27
nm; Php v Thy S ni ting Php, 29 nm; M, 32 nm] th Phm Duy cng
chia phn i mnh qua nhng con s tng t: Min Bc 29 nm, vo Nam 25
nm, v M nay ng c 27 nm.[bi ny vit nm 2002]
Kundera vit "Di tn: mt cuc lu lc bt buc nc ngoi i vi ngi coi t
nc ni mnh sinh ra l t quc duy nht ca mnh. Nhng tnh trng di tn ko
di v mt s trung thnh mi ang ny sinh, s trung thnh vi t nc mnh
nhn; by gi l n lc ct t. Stravinski dn dn t b ch Nga. Nm 1922
ng cn vit Mavra (h kch phng theo Pouchkine), ri nm 1928, N Hn Ca B
Tin, k nim v Tchaikovski, ri ngoi my tc phm ngoi l khng ng k, ng
khng tr li ch Nga na. Khi ng mt nm 1971, Vera v ng, tun theo
nguyn ca ng, t chi ngh ca chnh ph X Vit chn ng nc Nga v
chuyn thi hi ng n ngha trang Venise."
Kundera vit tip: "Khng cn nghi ng g na, Stravinski mang trong mnh vt
thng ca s di tn, nh tt c nhng ngi khc; khng cn nghi ng g na,
s pht trin ngh thut ca ng s i mt con ng khc nu ng c th li
ni ng sinh ra.
Phn u ca Stravinski v Phm Duy c v nh trng hp nhau. S khc l
phn cui. Ch trong m nhc Phm Duy lun lun l Vit Nam.
"Ti yu ting nc ti t khi mi ra i."
Ch y cui ng l Minh Ha Kiu I v II. Vit Nam nht trong nhng g
thuc v Vit Nam.
Ti vit nhng dng ch ny nh mt li bit n Phm Duy. Ti khng c nhiu l
l ni v m nhc ng. Ti mn nhiu li ca Milan Kundera cm n ng.
Xin ng khe mi.
-----------------------------------------
* L' art Du Roman, Collection Folio, 15 Novembre, 1999 v Les Testaments Trahis, Collection Folio,
18 Janvier, 2002. Bn dch ca Nguyn Ngc, NX Vn ha Thng tin, H Ni, 2001.
** Sch dn, trang 177. Flaubert ni: "Ngi ngh s phi lm cho hu th tng rng anh ta
khng h sng."
*** Bn dch ca Nguyn Ngc, sd., tr. 156-157.
**** Bn dch Nguyn Ngc, Sd., tr. 165
Theo Chn Phm Duy Mt an ng
Phm Xun i

Trong chuyn i M ma h nm 1970, ti c tng cho cc bn quc t mt s
cun Dn Ca-Folk Songs ca Phm Duy, trong cc li ca c dch sang ting
Anh. My hm sau mt c bn Thy in ni vi ti: "Li cc bn nhc trong cun
sch hay qu!" Ti khng ngc nhin v li khen y, v ti bit li trong rt
hay, ti ch mng c ngi chu kh c v hiu c ci hay .

Ti nh c bn ch ti coi bi Xun Ca
Xun trong ti khi trong mt m vui
Mt m mt m gi chn phng the n cha m v
Xun m u lt leo trong ngun sui m
Bng reo ri theo nng ln t cha chi chan lng m

Ri ni vi ti: "Ti cha thy ai ni v ma xun ca i mnh nh th ny. Ma
xun bt u t khi mm sng u tin ca ti c to nn, c t trong ng
tc i tnh ca cha v m. Tht tuyt vi."

Th tht lc by gi ti ng ngng. Ti ht Xun Ca nhiu ln, v khng lu
hiu ht ngha ca ngay on m u nh c gi Thy in nhn thy
trong bn dch ting Anh. Thng bi ht no cng th, thot tin ngi ta rung
cm v m hng ca li l ngn ln hn l chnh ngha ca li l , nht l loi
ngha thm trm. Nhng sau khi ni chuyn vi c bn, ti bng "ng" ton b
ni dung my cu trn, v c cm gic nh mnh thc c tnh trng ca mnh
t khi mi ch l mt t bo, mt con tinh trng gia ci m u ca "ngun sui m"
trong cha ti, vo m gi chn phng the u tin y, theo cn "nng ln t
cha" m c phng vo lm chi chan lng m. mi l ngun ci ca ci gi
l xun ca mt i ngi. Ca tng ma xun th phi bt u t tnh trng y, ch
thm su, ch uyn nguyn ca tt c nhng biu hin v sau m ngi ta vn ca
tng v ma xun.

S nghip sng tc ca Phm Duy rt phong ph, nh mt tri ni qu ln, mun
leo ln thot tin khng bit bt u t u. Nhng nu mun tm mt ch chnh
ca ton b tc phm ca ng th li khng kh, v n ni bt ln nh mt ngn
thp gia mt khu rng cy, l ch v dn tc v t nc. C th ti
tnh yu cng rt giu c v quan trng, v li c bit n nhiu qua trnh din,
nhng dn tc v t nc lun lun l cm hng cn bn, ch o trong sng tc
ca ng, v tri di sut i ng. Th i cng ng mt on ngn thi, on m
u, t 1945 n 1951.

Khng phi ch v qu hng dn tc ch mi bt u t 1953 vi bi Tnh Ca,
m sm hn nhiu, t nhng ngy vn nc bin chuyn t gia thp nin 40
chun b vo cuc khng chin chng Php. Bi Tnh Ca ch l mt sp xp rt l
tr nhng ni dung chnh yu ca tnh yu t nc v dn tc; ti yu ting nc
ti v nhng l do ny, ti yu bit bao ngi v cc yu t kia... d cch trnh by
rt l nn th th bi ht vn nng tnh cch tuyn ngn, ging gii. Tnh yu tht
s khng biu l khi ngi ta ni "ti yu" m trm ngn cch th khc, i thng
vo tng hi th, tng nhp p ca mch mu ngi nghe, ch khng phi qua
ci u. Tnh yu y bng n ni chng thanh nin Phm Duy nm 1945 khi Vit
Nam ng ngng ca ca c lp m phi i u ngay vi tr li ca
thc dn Php, chng tht ln trong ci th nht h b ng ca dn tc vo thi
im y: B ci vang lng cu quyt chin! Chng sng ng trng thi tinh thn
ca c nc Vit Nam lc , v ghi li trung thc ho kh ca khonh khc lch s
y trong khc Xut Qun, ri chnh khc xut qun nh hng ngc li
hm nng bit bao bu mu ngi tr ln ngi gi t Nam ra Bc. By gi nhn
li thi im chm m mn cuc khng chin chng Php th ch thy duy nht c
bi Xut Qun l ting kn xung trn dng dc v thi thc nht vang ln trong c
nc, i trc, i trn v i thng vo lng ngi hn tt c mi hiu triu chnh tr
ca thi y.

Tnh yu nc ni Phm Duy c khi dy bi tnh cm chng ngoi xm. l
tnh cm chung ca mi ngi Vit Nam khi va thot c ch n l m thy
nguy c li sp b xm chim ln na, v t khi im y, mi ngi th hin tnh
yu nc mi cch, nng su di ngn hoc bin th ra rt khc nhau. Ring vi
Phm Duy, xut qun nh Php ch l im khi u ca mt hnh trnh v i v
sau i su, i di vo dn tc v t nc Vit Nam. Gia thi i m tnh yu
nc b li dng v p t bi nhng loi qui thai xa l, chnh cc tc phm ca
Phm Duy s c nhim v cu chuc nim tin v tnh t chnh thng ca con
ngi Vit Nam, gi vng mt ni kt gia qu kh, hin ti v tng lai.

Va rung xong ting kn xut qun, cng trong nm 1945 y Phm Duy li vit
Chin S V Danh. Tuy cng bt ngun t tnh yu nc, hai mt ca hai bi ht
rt tng phn nhau, cho ta thy rng ngay t im xut pht, Phm Duy nhn
ra, ngay c trong khng kh hng hc ca mt dn tc vng ln, nhng su hn
i lp tanca bit bao s phn s phi chu khi lao vo cuc ny. Cht chc s
trng ip, nhng v danh, khng ai bit n. Va tu ln iu kn ra qun hng
trng, Phm Duy cm ngay thy ci oan khut mnh mng ca hy sinh v tn
ph s n:
Gm anh linh bao ln vy mu
Cn xc xy thnh, thi gian lung v tnh
Rng trm phai sc
Trng im tn canh
Hi ngi chin s v danh!

ng bit thi gian (cng tc l lng ngi) s rt v tnh vi "vn ct kh" s phi
y ng trong cuc th hng (sp n) cho s sng cn ca dn tc, v ng nhc
nh trc, ng ln ting c vn t trc nhng oan khin ri s ch cn bit v h
vi gi. Hn ca ng khng phi l hn ring l ca mt c nhn, n phi l mt
phn hay nm gia ci i ng ca mt dn tc mi c kh nng yu thng v
tin cm s phn ca dn tc y n th.

Khi cuc ton quc khng chin bt u, theo ti bi quan trng nht ca ng l
bi ng V Qu. Nu Xut Qun l ting kn bo hiu thi im vng dy
nh qun th th ng V Qu l bn l trnh ca cuc khng chin. T xa,
nc ta l nc nng nghip, nng thn l cn bn ca cuc sng kinh t v o
l. Nm 1946, cuc chin n ra thnh th, v cng nh bao ln xy ra trong
lch s, mun lnh o cuc khng chin th phi b thnh th i v vng thn qu
v rng ni. Bc ng v qu ca ngi thnh th l bc ng mun tha
ca cc trn chin gi nc ca Vit Nam, on ngi v qu cui nm 1946 nh
dm vo con ng c m bao triu i trc i, vi tm trng va b ng va
say sa lm li ci s mng lu di v gian nan. Bi hnh khc n s ng
V Qu vo thi im ng vai tr nh mt i co, mt mt n d v con
ng i ca dn tc, mt on ngi i min man trn ng gian nan, lun lun
phi ly nng thn lm gc; mt khc l bc tranh t thc on ngi va ph ht
ph phng bit ly i gm hoa ra i thc hin l tng ca mnh i vi t
nc. Khc vi thnh th ca h, ng rung trong sch qu, thm tho qu. B li
sau lng i sng nga xe giy dp o qun ca thnh th, h ang dn mnh vo
thn qu -- cng l vo qu hng ch thc -- vi c mt tm trng ng ngng
mi m
Ka on ngi i say sa qua ng mnh mng
Ngi bng hong a cu ca theo nhp chn khng

Ri ngi s ht bng hong, ri chn khng giy dp s tr nn chai cng, ri
ngi s ha thn nhp vo cnh nng chiu lc chiu v rp nhng nng
khoai, tru b v gic m xa xi hoc s khng xa l na vi cnh bng ngi
thp thong cui ng thanh vng, bc u m quang gnh nng vai. Ngi
thnh th s trng thnh vi np sng nng thn theo vi cuc khng chin
trng thnh, nhng tt c phi c m u vi ng V Qu.

T , Phm Duy tip tc con ng v qu, i su, i cao vo nhiu ng khc
nhau. Nhng vi phng tin no? D nhin bng tn nhc, nhng ng da
vo nhng truyn thng v nhc iu, tit iu, li ca ca dn ca c, cn bn l
dng h thng m giai ng cung nhng pht trin cho phong ph hn. Cha k tc
ng ca li ht rt ti tnh ca ng, ch ring nhc iu cho ngi ta cm gic
gn gi m p nh lm vang ng li nhiu m hng vn nm su t i no i
no trong tm thc ngi Vit Nam. V nh th, ng gi cho chng ta tm tnh v
ngi thng binh, v ma ng chin s, v ni nh ngi ra i ca b m, ca
ngi v, ngi con, v chin thng sng L, v cnh nng chiu, hay c khi i
v min Trung... tt c nh mt dng chy m du ngt thm vo lng ngi
nghe, ngi ht. Tn nhc da trn cn bn dn ca l mt nhn hiu trnh ta ca
nhc Phm Duy ngay giai on u khng chin, lm thnh bn sc ca ng sut
thi gian ny v mi mi v sau. Trong mt bi vit ca mnh trn bo trong nc
trong thi k i mi (t cui thp nin 80), nhc s Nguyn Vn T (tc gi D
m) ht li ca ngi Phm Duy v cch ng dng dn ca vo tn nhc ny v
ni rng thi u khng chin y ng hc hi phng cch ny rt nhiu. Phm
Duy nhn cuc khng chin mt cch ton din, khng ch nhn mnh kha cnh
chin u. M hnh nh ng khng tm nhiu v nhng chin cng, v tinh thn
bn git. ng thng nghing v nhng s phn trong cuc chin, nh ngi
thng binh, b m c con b gic git, hay l cnh hoang tn khng bng tru cy
trn ng, vng ting heo g trn sn, hoc tinh t hn khi quan st lng mc vng
b Ty chim:
Na m thanh vng khng mt bng trai
C ting o ngho th di
V v tr th bi ngi.

V c ci cht, thng c ng nhc n mt cch bi ai v hng trng:
Ngi i khng v chc rng c ngi nh
Sng khi chiu hn hiu ht nhng chiu trn vong.

Dn tc v t nc i vi ng khng cn l nhng khi nim tru tng, vit v
cuc chin khng phi l h nhng khu hiu "tin cng" chung chung, m l
nhng mng i c th, c th au thng, c th hng trng v nhiu khi cng
rt l th mng. Khng nhc s no trong cuc khng chin Php ghi li nhiu
bc tranh cc t tng ni nim trong lng i sng thi nh ng. iu chc
l khng lm va lng ng cng sn lnh o cuc khng chin ang dn dn thu
v mt mi tt c sinh hot vn ngh cho ph hp vi "tnh ng," khng mun c
nhng sng tc linh tinh ngoi ng li, nhng cc sng tc ca ng li l mt
may mn cho dn tc Vit Nam v nh Phm Duy m c nhng ting ht ni ln
c mt cch va thm su va thng hoa nim t ho, s au thng, tnh bn
b gan d v lng yu nc ca dn tc trong mt giai on lch s ton dn vn
mnh chm dt ch thc dn trn t nc.

Khi cc bi hc u tin ca cng sn Trung Quc c em ng dng ti Vit
Nam th nhiu ngi b hng ng khng chin v thnh ph. H thy khng lin
quan g gia vic tranh u ginh t do c lp cho t nc vi vic u t a
ch, bp nght t do t tng, th phng mt ch ngha ngoi lai xa vi. Nhiu
ngi thy trc s l mi ha. Nh bao nhiu ngi thi , Phm Duy i
tm mt mi trng nhn bn hn, ng c th tip tc pht trin ci tnh cm
thm thit ca ng i vi t nc cng nh bao tnh cm khc thuc v con
ngi. V qu th, so vi nhng nhc s cng la vi ng vn li vi cng sn,
con ng khai ph ca ng i qu xa v qu cao, ng xy p nn c mt
lu i huyn hoc trong sng tc, trong khi nhng ngi kia, c th nh Vn Cao
bn ng, mt nhc s ti nng ca Vit Nam m ch bng ln mt s tc phm thi
k u khng chin, ri sau kh cn, hiu ht, tt hi.

V thnh t nm 1951, ng ng li mt giai on sng tc v m ra mt giai on
mi: trc y trong cuc chin ng ni ln vinh quang v kh au ca dn tc,
by gi ng i vo tnh t qu hng. Nhng d l giai on no, cht liu c bn
bt bin ca ng vn l tnh yu dn tc v t nc.Tnh Hoi Hng, Tnh Ca,
ri trng ca Con ng Ci Quan, trng ca M Vit Nam v v s cc bn
nhc khc ca ng a "tnh t dn tc" thnh mt vng ln rng nh bin, cao
nh ni v su thm thm nh my ngn nm lch s ca t nc Vit Nam. Leo
va ht mt ngn ni li thy hin ra mt nh khc, thi xin hn qua cn
chong ngp s li tm ng ln hi i thm him na. Ch mong gi cha chn,
nh Phm Duy ht ngy xa: ng mt mng, bn chn cn rong rui rui
rong...

Yu Vit Nam
Qua Nhc Phm Duy
Tiu Quyn
... Nhng ngi Vit Nam sinh ra hoc ln ln trong chin tranh Nam Bc th k
20, nht l nhng ngi sng trong min Nam v tuyn 17, c th ni nh nhc
Phm Duy m bit yu thng ging ni v t nc Vit Nam nhiu hn. " Ti
tin rng sau y nhiu th k, cc s gia ngi Vit khi ghi li cc sinh hot vn
ha ca tin nhn, th no cng vit nhng cu i nh trn trong on nhc
ti nhc s Phm Duy.
Sau y vi ba trm nm, chu cht, cht cht ca chng ta khi nhc ti giai on
chin tranh ca hai min Nam Bc Vit Nam t 1954 ti 1975, chc chn chng s
khng g ti nhng chin trn tng tn khc lit ca t tin, nhng tranh
chp Quc-Cng ko di my thp nin, m h s c nhng ci nhn v quan im
bao qut, rng ri hn chng ta nhiu. Nhc ti cc sinh hot vn ha ca tin
nhn, nhiu phn chng s ch ti loi nhc mang nng tnh t qu hng ca
Phm Duy,hn l cc bn tnh ca i la ca ng m mt thi c c nc
yu chung. Tnh cm c nhn thay i rt nhanh, nhng cc sinh hot vn ha,
nhng g lin quan ti tnh yu qu hng, yu ng loi s thay i chm ri hn
nhiu, d rng chuyn kinh t ngy nay ang c "ton cu ha" mt cch mnh
m. Vi chc thp nin na, bit u th gii s khng cn phn chia thnh cc
quc gia ring bit na?
Tc gi ca hai trng ca bt h Con ng Ci Quan v M Vit Nam, nhc s
Phm Duy nm nay bt tun, thng c coi l mt biu tng rt ln trong
dng nhc Vit Nam t na th k qua (thp nin 1940 ti 1990). Nhng khn
thnh gi ht v sng vi nhc Phm Duy, hu nh ai cng cm nhn c
lng yu qu hng dn tc nng nn ni con ngi ngh s . Nhiu th h
bit yu Vit Nam, yu nc,yu ngi, phn ln c th ni l do nhc ng nui
dng cc loi tnh cm . Hn hai mi nm sng trn t tm dung, nhiu b
bn tht tnh thng cm cho Phm Duy, con ngi ngh s rt nng tnh vi qu
hng dn tc. Khi Phm Duy khi i thm ni non no trn th gii ng cng thy
khng p vng Cao Bc Lng. Sng ngi no cng khng c sng bo nh sng
Hng, khng mn mi nh nc sng Cu Long v.v... Nhn vo cnh thin nhin
no, trong lng Phm Duy cng khi ln nhng tnh t thng nc nh nh.
Nhc s Ca Qu Hng
v Dn Tc Vit Nam
Qu hng v dn tc VN trong tm hn Phm Duy th hin ra trong hng
ngn li ca, hng trm khc nhc din t dm cho tm tnh v cnh i ca bao
th h ngi Vit. Gn 6 thp nin qua, t trc 1940 ti ht 1990, c th ni ai
cng thng thc, thuc lng v thm tha nhiu bi ht thuc cc th iu a
dng, phong ph ca ng.
Ma Xun nm 1947, ng anh ti 17 tui, b trng tng qun i khng chin
chng Php, khi v thm nh dy cho ti bi ht u i: Tui xanh nh la
mai, i thanh nin sng ti ca Phm Duy. Anh sinh vin lc qun Trn Quc
Tun b em -- cn l mt c b con, t cho ng ln trn ci bn cao, ri cm tay
dy nh nhp theo ting ht trong sng ca cc ng i. on qun ca anh ti
a s l sinh vin Hni, ngi gn kn ht ci sn ln trong khu nh chng ti
min qu Sn Ty, mt m trng rt sngHnh nh cc anh b i y v thanh
m bi ht khng bao gi phai m trong k c ti.
Thi trc 1950, khi cng i gia nh chy lon vng gn qu ni, mi ln theo
cc ch em cng la ra chi trn bi ct ven sng th trong ti li vang vng nhng
li ca nh Trn nc sng L, thuyn ti bung li nh m. Nhng cnh ng la
vng vng ting ht Chiu v, chiu v trn cnh ng xanh, nhng c thn n
quang gnh ku kt trn vai ang, nhp nhng nh iu ht gnh, gnh, gnh, gnh
thc v, nhng ch mc ng la tru b v, dc m xa xi hi chiu ...
Thp nin 1960, ti tip tc c nhc ca Phm Duy nui dng, c i theo
nhc s thm t nc v lch s , bit yu mn qu hng mnh qua 17 ca khc
trong Con ng Ci Quan : Ti i t i Nam Quan, qua vi ngn nm l... Ti
c thm ng ng, nng T th, c ngm nh sn ng bn ng hoang
nng soi ca min Thng Du Bc vit. Ti qua qu ngho, rung ngho. . . ti
theo cn ct vt o Hi Vn... Ti thy c cnh cng cha Huyn Trn gt l
trn ng thin l: nc non ngn dm ra i... khi nng hy sinh ly vua Chim
i ly hai vng t ai, m rng b ci. Ri ti li c theo nhc s, cng chng
l khch i ti cui Con ng Ci Quan : Vo ti Xm da, vo vn chui la
, i l mt lng ta... ca min Cu Long bt ngt.
Thi , tuy cha c thc s ct bc du lch thm qu hng ln no, nhng
vi trng ca Con ng Ci Quan, chng ti c ngm v c nghe
nhng ting ni thit th, nhng mi tc mn m ...i mi xinh hm rng xt xa...
ca nhng ngi hin lnh nh mt gic m trong min Nam nc Vit, cng nh
c ghi nh hnh nh sinh hot ca min Bc Vit xa xi.
Lng yu m, thng ngi ca chng ti li c ti tm thm bng nhng li
ca y cht th ca cc ca khc Ni M, Sng M, Bin M trong trng ca M
Vit Nam ca Phm Duy. Thi gian ang hon tt trng ca ny, nhc s Phm
Duy thng mang tng on ngn ra cn nh s 4 ng Duy Tn (Saigon) tr s
ca Sinh Vin Saigon, ht v tp cho cc bn tr ht chung. C l ng v
tnh hun c nn nhng tm lng yu nc nng nhit v thng yu dn tc m
ca rt nhiu thanh nin thi , khi m chin cuc cha ti hi tn khc.
Nhng bn nhc tnh ca ng c l khng c gii thanh nin ham hot ng
chiu c nhiu nh hai trng ca bt h ca ng.
Trong thp nin 1960, chin tranh Quc Cng lan rng, cc gia nh u t nht
mt ln khc con em cht trn v min Nam b Cng Sn tm cch xm lng Nm
1964, mt ngy ti ving tang gia nh ngi bn thn mi c ng anh cht trn,
ti va ht thm, va khc cho ngi me gi ang kh au cng cc v mt con
trai ln, nh B m Gio Linh hi no cuc t trng rau, nghe tin xm lng ku
go...
Thp nin 1970, khi chin cuc gy ra nhng tn ph kinh hong v tm trng
ngi dn tan nt v chng hay con b cht trn, m hu phng th khng n
nh.... chng ti li cng Phm Duy ht tm ca:
Ti s ht to hn sng n
Li ti thay cho ting n bay
Li ca m nh gic ng say
li cho em mt nc chia la
Nhng em thng anh thng anh cho sng phi th di
Nhng em thng anh thng anh cho lu n im ting
Nhng bit bao gi, ti mi c ni thng nhng iu ti c m

Mi Bi o Ca do Phm Duy ph th ca Phm Thin Th cng th hin
nhng mun thot kh ca qun chng:
Chp tay ly ngi cho xin n ci
Chp tay ly tri cho m ma ri
. . . . . .
Mun loi nh sng ri
Xin lm hoa trng
. . . . . .
L chng ti cng khc cng nhc s khi nghe v ht nhng bi ht phn chin
nh :
Em hi anh bao gi tr li
Xin tr li mai mt anh v
Anh tr v c th bng chin thng Pleime
Anh tr v trn i nng g
Anh tr v bi tng ct chn
. . . . . .
K t thi ton dn khng chin chng Php ( 1945- 1948) ti lc t nc chia
i (1954 - 1975) nhc Phm Duy gn gi vi ngi Vit nh go cm, nh o
m. Di tn ra nc ngoi, ng tip tc sng tc, biu hin tm hn ca con ngi
ngh s nhy cm i vi "t tm dung", trc nhng cnh vt bin hi hng,
nhng chia la au st v tin tc ton mu en t qu hng. Sau khi 4 ngi con
trai ln thot c ch Cng Sn, sang Hoa K on t cng gia nh, Phm
Duy li c hng khi vit tip v kt thc t khc By Chim B X (thp nin
1980), trng ca th ba sau hai trng ca Con ng Ci Quan v M Vit Nam
ca thp nin 1960. Sau ti Trng ca Hn Mc T v ngy nay, ng ang
hon tt Minh Ha Kiu
C Hi V Ngun
Tnh yu qu hng v ngi dn Vit ni Phm Duy khin cho nhc s quyt
nh tr v vi ngun ci ca ng vo dp u nm 2000, bt chp nhng kh khn
ca chnh ph Cng Sn trong nc, v ca nhng ngi Vit hi ngoi chng
Cng qu khch ngoi nc. Ci cht ca ngi v hin (danh ca Thi Hng),
ngun cm hng ca trng ca M Vit Nam -- khin Phm Duy suy ngh v
tnh mng -- gic mng di ca con ngi ng kch thnh cng trn sn khu
cuc i. Phm Duy tm tnh cng nh bo: Nhng cng trnh ca c cuc i ti
u ch nh nhng chic o ha trang trn sn khu.....Cui cng ngi v m ti
yu qu nht, ti cng khng gi c, th cuc i ny cn c ngha l g ?....Sng
cht l v thng, danh vng nh my khi -- bng nhin ti ng ra". Con ngi
Chn Tht ca nhc s l din, v ng thy nim ao c ti hu, quan trng hn
ht ca ng tui bt thp ny l c th tr v sng nhng ngy thng cht ni
qu hng. Tr v vi nhng n ci b th, vi nh mt m gi v nhng i
mi thn n... Chc chn ng cng mun tr v vi nhng "tnh nhn" khng quen
bit, v vi nhng rung ng, sng ni lm nn con ngi Phm Duy. Con
ngi tr mi trong ng chc hn vn hy vng s c mt (hay nhiu) nng tin ngi
i chng bn b sui, ging nh loi c hng , Phm Duy cn "sanh sn"
thm c vi chc ca khc na li cho i. S nghip m nhc s ca ng
vn cha c ng cho l , vn cn mun lm thm, thm mi...
Nh loi c hng (cn c gi l c hi) v vi ngn ngun ngi nhc s gi
nht nh tr v vi con ng ci quan v nhng b m Vit nam. Phm Duy
mun sng theo loi c salmon. l loi c sng gn ht cuc i vng vy
ngoi bin ln, nhng ti cui i t nhin l chng bit tm ng, quay u bi
v vi sui ngun, ng nhng ni m chng c c m sanh ra tng chm
trng nh xu. Sau khi trng n thnh c t ngy th l c con r nhau xui dng ra
sng ri ra bin. V sau gn hai nm sng ngoi khi, nu khng b lt v li ca
ng dn, loi c hng li tr v ngun sanh v cht. ng v qu th xa
vn dm nn trn ng v nhiu ln chng phi li ngc thc, vt bao tr
ngi....chng vn c bi v ti ngun c ri mi sanh sn v cht.
Ba Trm Nm Na
Ai Khc Phm Duy?
Cng nh i thi ho Nguyn Du, c th Phm Duy cng thc mc ba trm nm
sau, c cn ai thng tic ti mnh. Sng trn di 80 nm trong thi k c th ni
nhiu bin ng nht ca lch s Vit Nam, nhc s Phm Duy th hin c
nhng kha cnh chn tht nht ca con ngi ngh s nhy cm. ng ha nhp,
sng ht mnh vi khng chin chng Php ca ton dn (1945- 1949). ri sau
vi trn chin gi gn t do ca pha Quc Gia (1954 - 1975), a ra bao hnh nh
ho hng v au thng, bi thm ca hai cuc chin tranh . ng thi Phm
Duy cng ni ln bng dng nhc phong ph, bao tm trng ca la tui thanh
nin, tui th trong sng, t tm tnh ca ngi v tr, b m gi cho ti tm
trng ca gii thanh nin phn chin, chn ght chin tranh, m c ha bnh hi
u thp nin 1970. Cng vi cc bn tnh ca i la, cc bi dn ca ci bin,
nhng bn nhn thc ca, tm ca, thin ca.cho ti tc ca, s nghip m nhc ca
Phm Duy tht s l mt gia ti vn ha s chung cho tt c chng ta trong
sut cc thi i ng sng qua.
Mai sau mi s ri s i thay. Tnh yu i la hin nay cng khc thi xa
nhiu lm. Nhng con ngi ca thi i no th cng vn c tnh yu m, yu qu
hng, t nc v ging ni.... Mt khi c c duyn, nhc Phm Duy chc s
li c qun chng Vit Nam ht di di.
Ch cn t cu hi Nu trong na th k qua khng c bn nhc no ca Phm
Duy th chng ta s bit mnh thiu thn ti u ? V con chu chng ta s b lch
lc ti u, khi chng ch c th tm c nhng bi ht st mu ca min Bc
trong thi chin tranh 1954 - 1975, coi l nhng th hin duy nht ca tm thc
dn Vit Nam? Ni ring v m nhc, khi c c mt ngi nhc s nh Phm
Duy trong tm chc nm qua, phi chng chng ta nn cm n tri t cho dn
tc chng ta mt tng phm tht ng qu, ng trn trng?
Li Ti ng Phm Duy
Hong Chnh
1
Hi nh, hn khng hiu ti sao ch hn li bt k s cm cn ca gia nh, b nh
theo ngi con trai thng m n, ht mi mt bi ...chiu v trn cnh ng
xanh, c nng gnh la cho anh ra i git th... Ln ln bit c rng l bi
Nh Ngi Thng Binh ca Phm Duy, hn tm ngay c cu tr li. M hn
nguyn ra g thanh nin cp i a con gi b thng yu ht mc. Hn
nh nt ci ti tn trn khun mt rm nng, di mi tc hi cua. Hn nh
lun i mt sng trn vng trn ch nht. V ging ht trm trm; v ting n
ro rt. B li cho m. B chiu chung n, mun g c ny. N l ci th
c voi i tin. ng b mnh ni con h ti m chu h ti b tht khng ngoa.
M hn trch b hn b b con ci. Rng ng khng bao gi c mt li hi han
xem con mnh sng cht ra lm sao. Cng qun trong cn gin, c hai li cho
nh trng dy con gi mnh bit c tiu thuyt, bit ua i theo c Loan
on Tuyt. Bit lu bt ngy xanh, bit hn h ln lt. Ring hn, hn ngh
khng phi ti b m. Ch hn b cha m, anh em, trn theo ngi tnh l ti ng
Phm Duy.
Chin tranh n dn vo ci yn n him hoi ca nhng con ng thnh ph.
Ting ci bo ng pho kch nghe quen tai. Hn ln ln cng vi chin tranh.
Ting khc ngi qu ph lc i nhn xc chng m nh hn hng m. Nhng
tri lu n nm vo m ng. Chin tranh. Qun ta. Qun ch. Nhng khc
qun hnh. Nhng bn trng ca. V khng bit bao nhiu bn tnh ca nng nn.
Mi chn tui, m tng bng hnh ngi con gi hc chung trng. Hn theo
nng, di nng, dm ma. u c mang mang nhng li ht t mt khc ca ni
ting. Lc n u c nng, trong lc i mt ngi con gi m ln ngc nhin,
hn but ming ngm nga, ... a em v di ma, ni nng chi cng tha.
Ngi con gi nhn hn ng ngng. i m lm tm nc ma hng thm mt
cht. i mi vch mng mt n ci. Nhng ci ging th lnh tanh : ...n trm
nhc Phm Duy phi khng ? Hn khu.
Li ti ng Phm Duy c. Nu khng c bi ht y hn hn tm c li no ,
cho d c th s, o ut th cng vn l ca ring hn, u n ni mang ting n
trm nhc ngi ta. Li ti ng Phm Duy ht.
Hai mi tui. Yu. Lm th tng mt ngi con gi. Khn ni nng ch m nhc.
Hn m cun sch chp nhc thm mi nc hoa ca nng v nh, h hc chp
ngy c em i nh vo i ln trang th nht. Hn t m k nt nhc. B cm
chiu, b lun c n bi thi. Ngy hm sau, ngi trong ging ng cn bt, ngh
n kt qu bi t ca k thi cui kha; li ht quen lao xao trong tr ...ngy c
em ra khi i ri... Hn u c ng mt ngy ngi ta li b i nh th. Li ti
ng Phm Duy ro tri.
Tht tnh cng c ci hay. N gip k c ti nng vit nn c nhng vn th
nhc nhi. Hn m c nh Nguyn Tt Nhin. Nh ng nhc s no gi n
con ngi ph bc nhng li nguyn da dit. i khi nh khin ngi tn Duyn
au kh mun nin. C th c c nhc s ti danh ph nhc l nim hnh
phc ln. Thnh ra hn cy cc tm a ch ng Phm Duy. Th nm trn trang
giy mi ch l chim cnh ct. Bn hnh dung ra con chim cnh ct thng bc
lng thng trn nhng bi bin nam cc khng. Th ca hn ging loi chim cnh
ct. Nhng con chim ln thn nht nhnh c vn trn ct t. Nhng con chim c
cnh nhng ch bao gi bay. Th c ph nhc l chim chp c i cnh
bay cao. Hn tin chc nh th. Kh ni my ng nhc s ton tm th ca nhng
nh th ni ting m ph nhc. My ng nhc s nht gan, yu tim. V hn
khng ni ting cng ti ng Phm Duy.
Chin tranh cng ngy cng khc lit. Hng m, nh ho chu thp sng chn
tri ven . n mt lc no , k cho con chu nghe c mt thi cha ng phi
th nhng m la ln bu tri m, xua i nhng hi hng ca m ti, hn
chng s ng ngng. Vo lnh, hn ngi ln hn ln.
2
Anh khng cn bun kiu hc tr. Nhng nhng lc dng qun ni mt thn xm
no , tnh c nghe c trong nhng cu vng c, mt khc ht quen, chng
hn ng di hnh phc, cu chc cho ngi, lng anh cng chng xung, nao
nao. V anh du dim ni bun thong qua y mt cch kh khn. Cng ti ng
Phm Duy ht.
Ht chin tranh. H a anh n tn Hong Lin Sn. M Vit Nam khng son
khng phn. M Vit Nam chn lm tay bn... Anh thy qu hng mnh kh au
cng cc. Nhng nu ch nhn thy cnh kh khng thi ngi ta u n ni au
tht rut gan nh khi nghe c nhng li ca ni ln c c mt ni nim. Ti i
t i Nam Quan qua vi ngn nm l. Hi anh U Minh, Nm Cn, ng Thp,
by gi, anh min thng du pha bc. Anh t nh u cng l qu hng.
Nhng li ca theo anh. Nhng li ca lm anh b cai t mng m nng li. Li ti
ng Phm Duy c.
3
Mi my nm sau, i t v, ng qu mt mt chn. n cy trn ni ko v tri.
Cn sng c l may ri. ng t nh. Nghe l tr kho l ng ang hi tm
ng v nh, m ng men vch tng ra hin ng i. ng t nh t lc bc
ra khi tri giam l s cng ci nh nhng ngy trai tr; d mi lng n th no
cng khng khc m yn lng.
Nhn con mt su hom c l ca m, ng khng ni nn li. Mt tay b c run
run nu ngc o ng, mt tay m mm tm vt tch thn quen trn khun mt a
con trai bt tng tch t khng bit bao lu. V li ht ca mt bi ca xa c y
tm t ng. Nu o ngi xa ng trong gic m. Tic rng ta i mt la v qu
i ch. ng bt khc. Nc mt ng dnh nham nhp nhng ngn tay xng xu
ca m. Nc mt ng lm m cung cung. My v y h con. My khc y .
My c sao khng h con. My kh lm h con. V b c r xung, nh cnh cy
cht ho. ng ing hn. Li ti ng Phm Duy tt c.
Nhng ngy ngi an r cho t hp my tre, thm ht trong u nhng bi tnh ca
thu no, ng t nh khng bit gi ny tc gi nhng bi ht y ang lm g x
ngi. ng ln m i VOA, nghe Carol Kim ht bn nh em i lao ng. ng
nh nhng ngi cn sng. ng nh lun c nhng ngi khng cn sng...
bn ny anh ra bin rng gi trng dng. Lng cn kh, ng khng cn bit
ngm ngi. Nhng ni ngao ngn ging y. Vn ti ng Phm Duy. ng t nh.
Mt hm ngi qun cc ung ly xy chng vi ngi bn thi trung hc, k
cng ng m tng chuyn lm th vit nhc thu hc tr, ng nghim ra rng
khng mt bn nhc no ca Phm Duy tin on v nhng ngy ti tm s c th
xy ra trn qu hng. My thy khng, George Orwell cn c 1984, m t chnh
xc cn c mng con ngi di ch Cng Sn. Ngay c v ch huy trng n
v ng ngy no cng tng nhc nh mi ngi v vin nh ca qu hng khi
b t di quyn lc ca nhng ngi mun p t c mt dn tc vo ci khun
c nh. Mai kia ti n vo th tha h ngi chai t m hc chnh tr.
Nhng ngi ham m ngh thut thng nghe li ngi ngh s sng tc hn c
cha m. Bn ng ni th. Vy m ng Phm Duy khng ni trc n mt ngy
ti tm trn gii t ct qu ny. Khng mt nhc s no, khng mt nh vn, nh
th no bo trc mt ngy qu hng i ch. C phi ti vai tr ngi ngh s
l t im cho cuc i nn h ch loan bo nhng tin vui? D sao ng vn ngh l
li ti ng Phm Duy.
My mi nm sau gp li ngi thiu n nm xa. Ci ngi ng mt thi
m tng c du nhau i trn ph vng. Ng ngng. Nhng ngi n b
khng cho php ng lm mt l. Tc ch ngi gia. Mui tiu trng u. Qun cc
bn ng ph. Ngi n b khng tnh tin ly c ph sa nh. Ngi n b
a cho ng coi cun sch chp nhc thu no. ng thy li nt ch ca g si tnh
thu trc. Ngy c em ra khi i ri. ng nhn m m nhng ci ui ch i
bay bm. "Hi ... li ti anh." Ngi n b vn vy. Ni nng t tn. "Lp
lng... chng ra lm sao c!" ng gp cun sch li, vut ve ci ba sn rch,
"Ti ng Phm Duy, Quyn . Li ti ng Phm Duy ht."
Hong Chnh
12 thng 04, 2002
my ngh chung quanh
HNH TRNH M NHC PHM DUY

Ph Tnh
Phm Duy ht mt i qua bao nhiu thng trm ca cuc sng, t thi nhc
tui xanh n thi k ngo ngh ho kh ca khng chin, t ting ht vng chi
khng nh dng ng Vit Nam n ting ht su lng ca ci tm, t ting ht v
nim yu thng bao la ca m n ting ht phn n, ting ht v nhng bi kch
ca i ngi, hay li hnh phc ca nhng ngi yu nhau. Cuc i sng tc
ca ng cng rt di, bao trm qua nhiu th h. Trong vng 60 nm gp mt,
Phm Duy ht v rt nhiu ti, phn nh nhng tm cnh khc nhau ca mt
ngi Vit Nam trc cuc sng a dng: lm vinh quang nhng cng rt nhiu
kh nhc.
Bi ht u tin ca ng l mt bi th ph nhc: C Hi M (1942) cch nay
ng 60 nm. Ca khc ny ra i trong bui bnh minh cu "nhc ci cch", sau
ny gi l "tn nhc". D khng phi l ngi sng tc ca khc tn nhc u tin,
ng vn nghim nhin l mt trong s nhng nhc s tin phong ca phong tro tn
nhc trong bui u. Trong sut su mi nm sng tc, Phm Duy em n
cho cng chng Vit Nam ngn li ca, lm rung ng nhiu th h. C th ni l
trong su mi nm qua, khng th h ngi Vit no l khng "n" Phm Duy
mt mn n tnh cm l c lu du xc cm ca ring mnh trong t nht l mt
khc ht ca ng.
Phm Duy c mt c tnh t thy ngi ngh s: c t chc cc ti liu sng tc
ca chnh mnh. T khong hn mi nm tr li y, ng t mnh i su tm
ti liu trong cc vn kh hay trong tr nh ca ngi xung quanh su tp v
sp xp phn loi li ton b cc sng tc ca mnh. Kt qu ca cng trnh ni
trn l cc tp Hi K 1, 2 v 3, tp Ngn Li Ca (Midway City: PDC Musical
Proctions, 1987), cng trnh CD Rom Hnh Trnh Trn t M (1992), v nht l
trang nh ca chnh ng trn mng li thng tin ton cu (Web) mang tn: Ngn
Cnh Nhc (tc l Phm Duy Anthology) . Nh nhng cng trnh m ngy nay
cng chng thng ngon hm nay c th tm bit v nghe nhc Phm Duy khng
kh lm.
Trong cng trnh Phm Duy Anthology (Ngn Cnh Nhc), ng cn c theo th
t thi gian v ti phn loi cc mng bi ht theo th t ra i ca chng.
ng t chia tc phm mnh ra thnh thanh nin ca, dn ca, khng chin ca,
qun ca, trng ca, tm ca, tc ca, va h ca, bnh ca, n ca, b ca, o ca, t
nn ca, ngc ca, hong cm ca, rong ca, thin ca. V d nhin l khng th
thiu tnh ca c. K cng kh c th dng bng phn loi ny thu tm cc
khun dng mt s nghip s nh vy. Chng hn, tm ca, o ca v rong ca
rt gn nhau v tnh cch, v chng u nhm din t kha cnh nhng suy
nghim ni tm, nhng cm thc tm linh; v mt no ba mng sng tc ny
kh gn gi nhau v do vy c th xp vo mt nhm. Mt trng hp khc: lot
ca khc "T nn ca" v "Ngc ca", "Hong Cm ca" d khc nhau rt xa ch ni
dung, nhng li c th quy v mt nhm sng tc phn nh thi th, hin thc x
hi.
Trc ht, hy do qua mt lt Phm Duy Anthology thy sc sng tc lin
tc v bn b ca ng. Hnh trnh su mi nm m nhc Phm Duy dn tri
qua nhiu chng ng, vi nhng thnh tu v tc phm khc nhau. Sng tc
ca Phm Duy tht phong ph a dng bit l chng no, t ti n th loi.
Trong sut hn su mi nm tn nhc, cc nhc s khc thng ch ni bt qua
mt s ti no , ph bin nht l ti tnh yu. Th loi sng tc ch l
nhng ca khc. Nghe nhc Phm Duy c th nhn thy ti ca khc ca ng dn
tri rt rng. Hin thc cuc sng Vit Nam trong my chc nm qua c phn
chiu qua tc phm ca ng. Cho n nay vn cha c mt bng tng k cc ch
ln trong nhc phm Phm Duy. Ngay n mt ti quen thuc ca ca khc
tn nhc, -- nhc tnh -- cng c th nhn ra nhng sc mu phong ph ca nhc
tnh Phm Duy. Trong mt thin bin kho v lch s tn nhc Vit Nam, Phm
Duy cho rng nhc tnh c nhiu dng: nhc tnh cm tnh (romantique), nhc tnh
no tnh (crbral), nhc tnh o tnh (psychedlique), nhc tnh dc tnh (sensuel).
Cc bn tnh ca ca tn nhc chng ta trc nay thng khng ra ngoi cht nhc
tnh cm tnh. Ho chng c nhc tnh Trnh Cng Sn v L Uyn Phng c th
thm vo danh mc nhng bn tnh ca phong ph sc mu nh bng phn loi
ca Phm Duy m thi. C l ch trong nhc tnh Phm Duy mi thy dng v
ca nhng bn tnh ca theo nh cch phn loi ca ng.
Mt nt c bit na ca nhc Phm Duy l n phn nh sng ng nhng tm
cnh ca ng v ca mi ngi Vit Nam chng ta trc cuc sng. Phm Duy
khng ch ht v nhng cuc tnh, m ng cn ht v nhng b m, v qu hng
t nc yu du (m v cui i ng xem l nhng li ht xng tng qu hng
thn thnh kia ch l nhng li ca o tng v mt qu hng khng tht), v
nhng vui bun ca nhng con ngi quanh ng trong mt thi t nc rt tan
la. ng ht khi mt sm mai thc dy nghe tin ngi thn ng gc ngoi chin
trng, ng ht cng nhng em b, nhng c gi vt vng trn ng qu, ng
ht v tm tnh ca mt ngi qu ph chin tranh, v mt chic l trong ma, v
hai ngi lnh tr, v nhng chuyn i xa y ngm ngi v thn phn nhc tiu
Hin thc Vit Nam s hin ra ngn ngn trong ca khc Vit Nam qua dc di
nhng sng tc ca Phm Duy. Ri y cng cn nhng c gng h thng ho
nhng ti trong nhc phm Phm Duy nhn ra nhng tm cnh Vit Nam
qua nhng ting ht .
Trn y l ni v ti. n th loi sng tc cng l mt nt c sc ca s
nghip m nhc Phm Duy. T ngy thnh lp n nay hn 60 nm, tn nhc
Vit Nam cho n nay vn cn ang chung hnh thc th loi ca khc. Nhng bi
ht t thi "tin chin" n thi hu chin, ri thi nhc nh hin nay u da vo
th loi ca khc l hnh thc sng tc cho n. l mt khc ht gm c mt hoc
nhiu phin khc v mt ip khc . Phm Duy l mt trong nhng ngi tin
phong tm ti th nghim v mt th loi cho ca khc tn nhc. ng lm kh nhiu
trng ca, xem nh l mt hnh thc th loi mi v cng phu hn th ca khc rt
nhiu. Trc ng c mt vi th nghim v th loi trng ca ca L Thng
(Hn Vng Phu) v Phm nh Chng (Hi Trng Dng). Mc d thc
v on mch, b cc v tnh nht qun v ngn ng nhc, cc trng c va k
u l tp hp ca ba ca khc c on mch kh ng dng, xem nh nhng
khung m thanh chuyn ti nhng li ht k chuyn m thi. n Phm Duy th
th nghim th loi nng cp mt bc di. T nhng on khc dn ca mi,
ri dn ca pht trin m b cc khng vt qu xa cu trc nhng bi dn ca
truyn thng, Phm Duy y nhng ca khc pht trin t dn ca ln thnh
nhng t khc nhiu chng on kt vi nhau thnh mt chnh th nhng bin
tu theo quy tc k m phng ty nhng vn m nt nhc dn tc. Trng ca
Con ng Ci Quan (1960) v trng ca M Vit Nam (1964) l nhng thnh
tu v th loi ny.Sau ny, hnh thc t khc (m ng gi l "trng ca") li thm
mu sc ca kch -- nh trng hp t khc By Chim B X (1990) v Minh
Ho Kiu I (1997) v Minh Ho Kiu II (2002). y l nhng tm ti rt c ngha
v mt th loi khng ai c th ph nhn.
Cng trong s tm ti v mt th loi, c l cng chnh Phm Duy l ngi m
ng cho hnh thc nhng tp hp nhiu ca khc xoay quanh mt ch lm
nhng tp ca khc u tin ti Si Gn vo nhng nm 1960. Chng ti mun
nhc n tp Mi Bi Tm Ca (1965) nh l mt khai ph u tin ca ng v
mt th loi tp ca khc. Nhng th nghim ngh thut bo dn nh Phm Duy
v ang lm, khng thy c nhiu trong sinh hot nhc Vit hm nay.
Cng qua trng hp Phm Duy, chng ta c th thy l tn nhc Vit Nam hin
ang c nhng tm ti th loi pht trin n trong tinh thn Vit Nam. Th loi ca
khc khi du nhp Vit Nam v ang thot hnh hi nhp trong dng nhc
nc nh. Nhng tm ti khai ph v th loi m Phm Duy v nhng ngi cng
thi ni ln kht vng sng to tn nhc trn c s dn tc-hin i.
Hnh trnh su mi nm ca nhc Phm Duy nh th l mt hnh trnh di, a
dng v phong ph. Hm nay, nhn li hnh trnh m nhc ca ng, ti hnh dung
cuc hnh trnh nh mt hnh trnh ba chng ln, t mt thi hng ca tui
thanh nin sang thi tui vng -- l thi sung mn nht ca mt i ngi --, v
hin nay ng bc qua thi xanh, khi tui gi nhng ting ht vn cn
nguyn sc tr ca sng to.
(1) Thi hng :
xng tng qu hng huyn thoi
(1942-1964)
Phm Duy khi u s nghip m nhc ca mnh bng cng vic ca ht trn sn
khu ca nhc. Nm 1941, ng bt u ht trn sn khu c Huy-Charlot Miu.
Trong khng kh hng khi ca bui u tn nhc, ng bt u sng tc mt bn
nhc tnh ph t mt bi th mi. l bi C Hi M. Mt s bi sau l
nhng bi ht mang kh v c in t ta bi ht cho n ni dung. l nhng
bi Gm Trng S, Chinh Ph Ca. Phong v c in ny s cn in du trong cc
sng tc v sau, khi ng tham gia khng chin chng Php. Nhng bn nhc tnh
nh Cy n B Qun (1945), Khi Tnh Trng Chi (1945), Tnh K N (1946)
u phng pht khng kh c in nh th.
i khng chin, ng c bt r tr li vi dn d, gn gi qun chng. Tc phm
ca ng dn d c nh hnh trong khuynh hng rt nht qun sut thi gian
sng tc sung sc nht ca ng trong thi gian vng khng chin. Phm Duy
xc nh con ng sng tc ca mnh: da trn c s dn ca m pht trin ln
thnh ngn ng nhc mi cho mnh. Mt lot nhng bi dn ca khng chin v
nhng bi khc u mang mt phong cch chung: tr v vi cht liu dn ca
nng ln thnh thm thc mi cho thi hin i. Nhng bi dn ca mi hay c khi
cn gi l dn ca khng chin trong giai on ny m ng cho mt lot
nhng thnh tu mi -- nhng bi dn ca pht trin -- khi ng vo Si Gn
(1951). C th ni l nhng nm tham gia khng chin gip nh hnh cho
khuynh hng v quan im sng tc rt nht qun ca Phm Duy trong nhng
nm v sau ny. l sng tc nhng tc phm ca khc da trn c s iu thc
ng cung ca m nhc truyn thng, nhng vn mang tm tnh ca thi hin i.
T y nhc Phm Duy c bay bng. Thp nin 50 v 60 l giai on ca
nhng sng tc rt in hnh cho chiu su xc cm ca ngi ngh s sng tc
trong thi k ny. y l thi k ca hai trng ca Con ng Ci Quan (1960) v
M Vit Nam (1964).
(2) Thi vng:
ht v hin thc qu hng hm nay
(1965-1988)
Nm 1964 nh du mt chuyn hng trong sng tc ca Phm Duy. Sau khi
trng ca M Vit Nam ra i, ng m n i n cc t im hc sinh sinh vin
ht v M Vit Nam. C l qua nhng chuyn i ny, ng c dp nhn li
khong cch gia tc phm ca ng v hin thc cuc sng chung quanh ng vo
nhng nm thng y. Nm 1964 l thi gian min Nam ang tri qua nhng bin
ng chnh tr, cng thm vi s leo thang ca chin tranh, dn n nhng
khng hong x hi. Vn hc ngh thut t lm nhng cuc t vn lng tm
qua nhng din n nh tp san Gi Thm Qu M (1963), Hnh Trnh (1964),
tp san Thi (1965), ri tp ch t Nc (1966). Khng kh hc thut lc by
gi tc ng mnh n cc sinh hot vn ngh giai on ny.
T nhng giai iu mt m ng chut ca trng ca M Vit Nam n nhng bi
tm ca trn tri, kh khc v nhiu dn vt, l mt khong cch qu ln. Phm Duy
ra mt nhng bi Tm Ca l mt bc chuyn hng quan trng trong sng tc ca
khc, khng nhng ca ring ng m cn c nhng ngi sng tc tr th h
sau, nh Nguyn c Quang, Trnh Cng Sn. Trc kia, trong thi tham gia
khng chin, Phm Duy cng c nhng bi ht rung ng lng ngi v tnh
cch hin thc ca chng. Nhng bi dn ca khng chin hay nhng bi ht v B
M Gio Linh, v Thu Chin Trng chng hn l nhng bi ht v hin thc
hng trng ca t nc trong thi khng chin:
Nui con nh gic m ngy
Cho d o rch sn vai
Cm n bt vi bt y
Nh th n t cn y
Khuyn nhau bo th phen ny
M mng con git nhiu Ty
Ra cng xi vun cy cy
H i h! H i i h!...
(B m Gio Linh-1948)

Hin thc Vit Nam trong Mi Bi Tm Ca v nhng bi trong thi gian sau
l mt hin thc khc, nhiu ray rt, khc khoi v chia la:
Sng nay va thc dy
Nghe tin em guc ng ngoi chin trng
Nhng trong vn ti
V tnh khm tng vi
Vn n thm mt o...
Ti vn sng ! Ti vn n ! V ti vn th !
Ti vn sng ! Ti vn n ! V ti vn th !
Nhng bit bao gi
Ti mi c ni thng
Nhng iu ti c m ?
(Tm ca s 1 - Ti c m -1965)
Mt phn kh ln nhng ca khc Phm Duy trong thi k ny l nhng bi ht v
cuc chin ang leo thang d di, v nhng h lu ca chin tranh i vi i
sng mi con ngi bnh thng. Lot ca khc mang tn Tm Phn Ca v Qu
hng Ti T, Bnh Ca l nhng bi ht phn nh nhng u lo, bun kh cng
nim vui ca nhng con ngi i qua cuc chin. Hn nhin l Phm Duy vn lm
nhc tnh. Giai iu nhng bi tnh ca ca ng vn tr tnh, mt m nh nhng
bn tnh ca trong khong thi gian nhng nm 1950 ca thi k trc. Nhng dng
v tnh yu trong mt bi ht nh C Hng chng hn vn mang tnh cch thi i
ca n: khun mt tnh yu trong mt thi bt trc dng nh vn nhiu lo u, nh
hi h, nh khc khoi.
Trong thi k ny Phm Duy c lm Mi Bi o Ca (1972). Ra i trong thi
gian ny, tp o ca dng nh lc lng trong din trnh sng tc ca Phm Duy,
nhng khng phi vy. Tp ca khc ny phn nh rt trung thc bi cnh vn ho
min Nam lc : thi chin tranh khc lit v nhiu nhng cng l thi k x hi
i tm nhng im ta. Min Nam lc y ang dy ln phong tro vn hc ngh
thut Thin o nh mt thi thng vn ho nhng cng l mt s c nthit
gp phn ho gii nhng au kh khc khoi trong tm thc vn ngh s v tr
thc bui y. Mi Bi o Ca phn nh tm thc Phm Duy trong nhng nm
thng y m thi.
Nm 1975 l mt nm bn l ln trong i Phm Duy. Sau hn 30 nm sng tc
trong lng t nc, nay ng lu vong ra hi ngoi. Sau cn chn ng tm l
nng n, Phm Duy cm bt tr li, v vit mt lot nhng bi ht thi th m sau
ny ng gp chung trong lot bi T Nn Ca. Lot bi ht ny t c ph bin
trong cng chng nghe nhc, nhng n c ch ng rt quan trng trong ton b
s nghip Phm Duy. Mt phn ln nhng ca khc trong nhm ny l nhng ca
khc n gin v khc iu, mt nt phong cch ca nhng ca khc thi th ca
ng, bt u t nhng bi ca thi khng chin n nhng bi tm ca. Ni dung
nhng ca khc l nhng khc khoi ca mt ngi ngh s lu vong lc lng gia
ni xa l, v hoang mang trc vin cnh v tng lai. Nhng bi ht ra i trong
giai on mi nm u ti Hoa K l nhng bi ht ni v nhng cnh kh ca
nhng gia nh b chia cxh, nhng oan kh ca con ngi v chia li, th hn. Ca
khc ca Phm Duy trong giai on ny i khi lo ln nhng li ph phn gay gt
i vi thi th, s phn n i vi thn phn nghit ng nng ln nhng nn
nhn ca mt thi nhiu nhng cng cc. Thi k ny s kt thc khi ng hon
tt nhng nt nhc cui ca t khc By Chim B X (1985). y l mt tc phm
di hi, thai nghn t kh lu t nhng ngy cui cng ca ng ti Si Gn
(1975) v kt tinh nhng khc khoi cao nht v su lng nht, v n cng
phn nh c ng nht nhng c m ca Phm Duy v hin thc Vit Nam
ng i. Nu ngy trc, ng ht v t nc ho hng qua lch s (trong
Con ng Ci QuanM Vit Nam) th by gi y, trong By Chim B X, ng
ht v nhng au thng cng tt ca t nc m ng ang cng sng vi mi
ngi, ng ht v nhng hoi vng cho tng lai khi t nc hi sinh. Khi hon
tt By Chim B X, Phm Duy cng bt u bc vo mt thi k mi trong s
nghip sng tc ca ng.
(3) Thi xanh:
ht trn ng v ci v cng
(1988-2002)
Nm 1988 nh du s ra i ca mt tp ca khc rt l, v c ci ta rt di:
Mi bi Rong Ca: Ngi Tnh Gi Trn u Non (Ht Cho Nm 2000). Mi
bi rong ca c hai ch chnh: ch th nht l nhng bi ht mang tnh cch
tng lun v nhng v, au thng m nhn loi phi tri qua trong sut th
k XX; ch th nh l nhng cm nhn ca ngi ngh s v ting gi cn khn.
Phi ni ngay l c hai ch trn khng phi l mi l i vi Phm Duy. Ch
th nht l g nu khng phi l nhng ting ht v hin thc cuc sng chung
quanh ta? y l mt ch quen thuc trong sng tc Phm Duy t bao nm qua
m thi. C khc chng l y, hin thc c lc li mc khi qut cao
nht. Sang ch th hai, th phi ni l Phm Duy cng tip cn vi n t rt
sm, ngay t nhng nm khng chin trn ni rng Vit Bc. Khi y, chng trai tr
Phm Duy i ngang qua chic cu bin gii, cht tht ln mt cu hi rt siu hnh:
Lng ti sao vn cn bin gii? Hn ti sao vn ngng ni y? (Bn Cu Bin
Gii - 1947). Nhng m nh kht vng siu hnh y cn tr li nhiu ln na,
chng hn trong bi Tm Nhau (1956) c nhng cu ht rt l khi t trong mt bi
tnh ca: Tm trong cu th c, tm qua tranh t n, tm trn mi ng ca cu
thng nh - Tm su trong mun tha, tm sau lng bn ma, tm nhau nh Thin
C tm Nghn Thu. Nhng m nh siu hnh kia s tr li mc dn tri nht,
su sc nht trong Rong Ca nh mt s tip ni m thi.
Tip ni Rong Ca l Mi Bi Thin Ca: Ht Trn ng V (1992). Tc phm
ny ht v mt ch rt siu hnh: hnh phc trong ci thng lc. Nu hnh
phc trong tnh yu c khi s tr thnh nhng vt thng rm mu, th nim
hnh phc trong th gii ca ng tnh thng lc l mt ci an bnh trong sut,
khng c vn bi au kh, khng c nhng vt xc ca th on, khng c
nhng xao ng ca lo u. Mi bi thin ca l nhng ting ht v ci an lnh .
Nt nhc thanh thot l thng, li ht cng lng ng nh v nhim.
n Trng Ca Hn Mc T (1994) th ngi nghe nhc Phm Duy c tip
cn mt hnh trnh chinh phc hnh phc ca ngi ngh s, khi u t nhng
th au thng tin v ci vnh hng trong th gii khng cn phn bit, ni ch
cn tnh yu khng ma.
Khi nhng tc phm ni trn va ra mt cng chng, c ngi t ra ng ngng
v mt Phm Duy khc, rt khc vi ngi nhc s ca nhng bi tnh ca lng mn
tuyt vi, rt khc vi mt Phm Duy vi i mt ro honh nhn thng vo hin
thc nhn gian.
Tht ra, nu ngh rng Phm Duy nay ang lui dn v sng tc nhng tc phm
cho ring ng bi v khng cn bng dng nhng hnh nh quen thuc trong cc
ca khc bao lu nay, th cng xin lu l t nhng ngy xa xa, khi cn tr, Phm
Duy c nhng bi ht mang nhng ch tru tng, hng ni. Ngi thanh
nin y tng nghe ting gi huyn nhim t trong su thm ca ni tm. Ting i
no phi ch c ting tnh yu m cn c nhng ting gi ca thinh khng (L
Hnh), cm nhn v nhng bin gii chia cch con ngi trong nhng khng gian
tm tng khc nhau (Bn cu bin gii)... Cho nn Phm Duy vn ch l mt
thi, d l Phm Duy ca Tnh Ca, ca C Hng, ca Php Thn, ca Ngc ca,
ca Bi Ht Nghn Thu, ca Ht Trn ng V, hay ca Trng Sao Rt Rng.
ch l mt hnh trnh rt t nhin v nht qun ca mt ngh s. Mt nh ph
bnh d dm nhn xt v i mt Phm Duy: mt con mt m ui lng mn,
v mt con mt kia ro honh, tnh to soi nhn vo hin thc . Nh th, ba chng
ng sng tc ca Phm Duy l s ni nhau ca ba nhp i, d ba chng i
khc nhau nhng vn l mt: mt con ngi sng trn vn vi ngh thut sng to
m nhc. Ba chng ng sng to ni tip nhau trong mt chu trnh. Hin nay,
Phm Duy ang thc hin cng trnh cui i mnh: Minh Ho Kiu. minh ho
y khng mang nghi l s lp li, s sao chp li mt tc phm vn hc. Tc
phm gi l minh ho tht ra c tham vng khc ho li nhng tm trng,
nhng tnh cch cu Kiu trong mt khung cnh v thi gian nht nh. l mt
th mnh cu m nhc trong vic ti hin cuc sng. phn I ny ni ln hai iu:
tri xun rng r v nhng gn my xm bo hiu ging bo. C ci huy hong
cu triu nh Gia Tnh ri ra s ch l th huy hong khng tht. Nhng l
chuyn v sau. trong phn Gio u v trong phn I ny, mi th u hy cn
l tim n. Nghe k, c th nhn ra ting st ting vng chen nhau. Trong ting
ci gin cu phn I nghe ra ting th di u .
Mt im n cng d nhn thy trong sut hnh m cu phn I Minh Ho Kiu:
y l bn minh ho Kiu hay minh ho PD? Ta nghe u y m vang cu giai
iu PD cu Nng Chiu, cu Ngy Chng Mnh, cu Ti ang M Gic
Mng Di, cu K Nim, cu Em L Chu Ny, cu Ngi Tnh Tuyt Vi... Ni
th khng c nghi l PD lp li chnh mnh trong cng trnh mi. Giai iu PD
xa nay vn l nhng mu k nim v nhng tm cnh chng ta, th nay chng c
ng li, dn tri li. y l phong cch PD trong cch th hin giai iu. Nu
nhc cu phn I Minh Ho Kiu c gi li nhng k nim v nhng bi ht c cu
PD, th ch l v giai iu cu chng l nhng nt m cu phong cch m nhc PD
m nm mi nm ri n bng lng trong khng gian Vit Nam. y cng
cn l phong cch cu Duy Cng khi th hin ho m n: phong cch ho m
giu n tng.
Kh v m nhc trong Minh Ho Kiu 1 l mt dng v tr tnh nhng rt nhiu
nostalgia. Trong phn I c m vng nhc ng qu, c phong v ca dao ngt ngo
m cht phc. Ngn ng nhc PD trong Minh Ho Kiu 1 c mt nt c sc m
nhng ai nghe nhc ng khng th khng ch : phong cch nhc dn tc ni
r, mc d ng khng vn dng mt nt giai iu dn nhc no. Nhng bao trm
ln l phong v giai iu cu PD, rt ring: nhc i kiu k nhng vn nh d
dng t nhin nh hi th. Ngn ng nhc trong tc phm ny l s dn tri, s
tng hp cu phong cch giai iu PD: nhc ng cung nh bng bc trong giai
iu mt m tr tnh, "rt PD".
Phn II - Kiu gp Tnh Yu va mi ra mt gn y. Trong phn ny, Phm Duy
minh ho bng nhc bn khc n m Thu Kiu trnh tu cho Kim Trng
nghe trong bui th c u tin. Mt ln na cu hi li c t ra: tm s Thu
Kiu hay tm s Phm Duy? Nu khc nhc u Khc u Hn S Chin
Trng l hi quang ca nhng hnh khc Phm Duy ngy no, va lng mn
va hng trng, th cng chnh n gi li nhng bi trng ca hin thc Vit Nam
trong chnh nhng hnh khc Phm Duy mt thi xa . n khc nhc tnh T
M Phng Cu li l hi quang ca nhng thin tnh ca lm nao lng nhiu
th h tnh nhn trc kia. Ta gp u nhng thn thc ca tnh yu trong nh
nhung i ch, ta nhi lng khi nghe ting gi v ca tnh nhn khi chia xa. Giai
iu tnh ca vn mt m ng chut, v vn nao nao lng ngi. Khc th ba l
K Khang Ny Khc Qung Lng l mt mng khc ca tm s Phm Duy, mt
ngi ngh s t do, khng th tri mnh trc nhng th lc mun trit tiu t do
ca mnh. Giai iu ca khc ht ny khng phn n nh mt tm ca, khng bi
trng nh mt hnh khc thi th, khng th lng bi phn nh mt tm phn ca
N trn y bao dung nhng vn vch mt ln ranh dt khot trong tm s Phm
Duy v ngh thut. Khc th t Chiu Qun l d vang ca ting ht Phm Duy
v thn phn nhn gian trn hnh trnh nhn gian tng bng bc trong nhng
bi ht rt xa xi nh mt B M Gio Linh, mt Ngy Tr V, mt Ting Ht To,
mt K Chuyn i Xa. Ta cng nghe u y thong hin nhng nt tm tnh ca
Phm Duy trong Rong Ca.
Cng trnh minh ho ny v li nhng tm cnh, minh ho li nhng mnh gng
soi vc dng cu cuc i. i vi ngi sng tc th y l s dn tri tm s
cu hai ngi cha gi tc trng hai qung cch thi gian, khi qua ht bao
nhiu nhp cu nhn th c mn m y nhng cng nhiu chua xt. Tc phm
cu h ngn ngn nhng cnh i, nhng tm s ngn ngang cu mt phn
ngi. y, khng phn bit u l nghi cu ct chuyn c minh ho, v
u l tm s cu chnh ngi sng tc.
Ring i vi Phm Duy, tng khng c chung kt mt chu trnh m nhc di ca
bng mt cng trnh c tnh cch tng hp nhiu bn sc m nhc ca ng n
th. Mt s kt ton p v s th nghim th loi m nhc, v s pht trin
ngn ng m nhc qua nt nhc dn tc trnh su sc, v s dn tri ch
m nhc mc c ng nht. Ba chng ng m nhc Phm Duy v trng
phng trong cng trnh di hi ny.
Sinh hot m nhc d trong nc hay hi ngoi hin nay ang rt thiu thn
sng tc kp thi v quan trng hn na l cn phi phn nh tm tnh ca th h
chng ta. Ngi ngh s ln khng phi l nhng ngi ch bit sng v lm ngh
thut t ci ti cht hp ca mnh. Anh ta phi sng vi cuc i chung vi mi
ngi chung quanh, v ngh thut ca anh l nhng chng tch ca thi i anh
sng v lm ngh thut. l nh lut ca vn ngh. Trong cc loi hnh ngh
thut Vit Nam ng i, m nhc dng nh b lc lng nht. Ngi nhc s
sng tc thng khng phi l ngi sng ton tm ton tr cho ngh thut. m
nhc lun lun l th ph sn ca cuc sng mt nhc s Vit Nam; ni khc i
sng tc m nhc ca ngi nhc s -- trong tuyt i a s nhc s x mnh -- ch
l mt th ngh thut nghip d. Cng chng ngh thut c th i hi mt nh
vn nh th phi dn thn, phi xung thuyn. Nhng ngi nhc s Vit Nam
trc nay vn c u i min tr. Anh ta vn c thn nhin ht v nhng t o
xanh, ht v nhng cm my lang thang, v nhng nim hnh phc hay kh au
rt ring t, b mn. Nu c ai ht v mt git ma, mt vt mu kh trn xc mt
em b va cht v mn th bi ht ca anh b lit vo loi nhng "tiu phm", b
xem thng. Ngi ta ch quen vinh danh ngi nhc s qua nhng bn tnh ca
bt tuyt, m qun rng anh ta cng l mt ngi c vui sng v au kh nh
chng ta, anh ta cng sng gia i nh chng ta. Vy th ti sao chng ta vui
sng hay kh au vi cuc i lm ngi Vit Nam th ngi nhc s li c
quyn min tr?
Ni cho phi th khi cng chng Vit Nam vinh danh nhng ngi nhc s ln ca
mnh th cng l lc ngi ta nhn ra s ln lao ca nhng ngi nhc s ht v
nhng tm cnh Vit Nam. Da trn thc o nh vy, ngi ta rt c l khi
tng kt v su mi nm tn nhc Vit Nam, rng lch s na th k bi ht tn
nhc Vit Nam ng li mt vi khun mt ln m thi. Khng nhiu. Trong s t i
nhng ngi nhc s ln ca th k va qua, c Phm Duy.
Hin nay ang c mt qung cch rt xa v cung v cu -- nu hiu m nhc cng
l mt dch v tiu th ca x hi. trong nc c phng tin sinh hot,
nhng nhng thng phm m nhc trn i truyn hnh, i pht thanh, bng
nhc thng mi u cho thy tnh trng ngng ng trong sng tc rt ng lo
ngi: quanh qun vn ch hai mng sng tc: mng th nht l nhng bi ht v
nhng o tng x hi ngy ngy cng tr nn lc lng gia cnh ch chiu
ca ch x hi ch ngha, mng th hai l nhng sng tc kiu "o tiu th",
"tui ngc" tng n r trong sinh hot vn ngh Si gn trong nhng nm chin
tranh c lit v x hi th dn ang t tng trong tnh cnh vn ngh mt hng.
Ngh s xung kch nh Trn Tin l mt hin tng him hoi.
Ti hi ngoi, mt rng thng phm m nhc cng khng ly g lm lc quan
ngi thng ngon: khuynh hng sng tc nu khng ngoi trng d vng th
cng ch "chy ti ch" vi nhng ti c k t nhng nm xa. Thng hoc c
sng tc mi c gi tr ngh thut th cng khng m nng li cun mt
cng chng thng ngon. Nhng c gng ca mt s nhc s nh Hong Quc
Bo chm lng trong lc lng. Mt khong trng tm tnh qu di !
Hin nay, nhu cu gn gi bn sc vn ho ang l mt nhu cu rt ln ca c th
h th nht ln th h th nh nhng ngi Vit ti hi ngoi. Sinh hot trnh din
nhc Vit ngoi ny dng nh khng h quan tm my may n nhu cu nh
th. Rt thiu nhng sng tc mang hn tnh Vit Nam m vn tm vc hin i
p ng nhu cu gii tr. Cng chng hi ngoi ang ch i nhng ting ht
th hin tm tnh Vit Nam gia cng ng th gii ch khng phi th m thanh
than khc rt phi hin thc hay nhng ting go tht i ng ha. Cng l mt
iu th v khi c li mt li pht biu ca Phm Duy nhn khi tr li phng vn
v hin tnh tn nhc: Ti nhn xt hin nay cc nhc s, d trong lng c nhc hay
tn nhc, sng l loi c qunh qu. Thc n bi dng cho nhc Vit l s sng v
cng phong ph thn qu. C nhc, nhc ci cch, nhc ci tin, dn ca pht
trin, nhc Vit Nam thun tu theo l li c in Ty phng mun tt p phi
bt ngun vo i sng nhn dn. Nu khng, n s ch l mt mn hng thng
mi (nh loi nhc ca lu hin nay), hay l mt th ma tu dnh ring cho nhng
ngi si nhc.
Trong khung cnh ngng ng nh th, Phm Duy vn ht tm tnh ca nhng
con ngi Vit Nam dung d trong nc hay ti hi ngoi. Cng chng cng ng
bng khung, khc khoi v mt thi bt trc ca phn ngi. Phm Duy ln v
vng l nh th. S c mt bn b ca ng trong sinh hot m nhc hin i vn l
mt cn thit, nh mt ca tin.
Ph Tnh
Phm Duy Trn Khp No Tnh

Thy Khu
Th k XX khp li. Vi bi Hn Em Nm 2000, Phm Duy m mt bu tri: a
ngi tnh vo vnh cu, cuc hn h tng kt nhc trnh Phm Duy trong na th
k, gi trn: tnh nc, tnh dn, tnh qu, tnh i, tnh ngi trong khonh khc m
nhc v thi ca.
Nhc s bc vo cuc tnh bng nhng bn hng ca, rc la: Ngy bao hng
binh tin ln, b ci vang lng cu: quyt chin !
1945, tt c ln ng. Khng chin l thn tng u i, l mi tnh th nht.
Nhc si sc tnh nc. Lc vn chng tr thnh v ngha, ngi ta xp
bt nghin theo vic ao cung. Ngi ta mun lm trng s. Hn say khi mu
xng ri trn ngp bin khu, Phm Duy xut qun. Mt Phm Duy, nhiu Phm
Duy theo nhp bc m trong bng chiu, mt on qun thp thong. H, th h
y, nu khng c m nhc, nu khng c Phm Duy, Vn Cao ... chc g c ho
hng ? chc g c khng chin? chc g c ... mt ma thu nm qua Cch
mng tin ra t Vit? ch vn chng t lit (vit khch ng lng ngi d
thnh tuyn ngn), m nhc tung ton nng, ton lc thc y thanh nin vo
nhng cuc khi hnh:
Mt on ngi trai hin ngang
eo trn vai n mu xng
. . . . . . .
Dng mu cm hn ca mun dn ta
Thit tha ku go bao trai trng ln ng
Nhng nu nhc ch c hng, th d tr thnh cho c: Ny thanh nin i, quc gia
n ngy gii phng, nu ch c bi, tt l mc nim. Cho c v mc nim, ngi
ta ng im. Khng ai xng ti. Cho c l ht. Mc nim l cht. Nhng khi nghe:
Bin khu u !
Bin khu u !
Tia vng son xuyn qua lau m
V trn sui khi ln ln m
Nng tri v xui bit bao thng nh
Bin khu u !
Bin khu u !
Nghe i nng khuyn nhau mong ch
Ngi ln chn t thing rng xa...

... th l li gi quyn r ca ni rng, ca t nc: l Phm Duy. l
ting h gi n y ngi ngi lp lp ra i:
Bin khu u !
Bin khu u !
Ta nhn qua Cai Kinh ngang tng
Ch ting gi Bc Sn la sang...

Trong ting h c Cai Kinh, Bc Sn ... Phm Duy dng ni trong lng ngi, cy
nhng linh thing ca t nc trong tim ngi. Bin khu u ! Bin khu u ! ting
h b mt, hoang ng, thing ling, cao c hp hn nhng thanh nin, a h
ln nh Cai Kinh, ngang tng nhn xung nhng tia vng son xuyn qua lau m
ca t nc. nh sng khuyn d h ln chn t thing rng xa, tm nhng
quyn r thm kn ca phiu lu, ca tui tr... Phm Duy, tuyt i khng tuyn
truyn m m hoc, trong khonh khc mt bi ca, t hp c: hi quang lch
s, kh thing ni rng, hn thing dn tc, lng mn con ngi, Phm Duy em
nng tri v xui bit bao thng nh. Ti sao tc dng mt bn nhc li khc mt
bi vn ? ch vn chng t lit, m nhc li vy vng ? Chng ta th c li
mt trong nhng bi vn th yu nc, thng thit nht, v d nh ca Phan Chu
Trinh:
Th nc n nguy nh si tc
Ti trai th cht chng nghing u
hay ca Hunh Thc Khng:
Sng Nht To la bng
Thnh Ba nh sng n
hoc mnh m nh Nguyn Tri:
Trn B ng sm vang st dy.
Min Tr My trc ph tro bay.
Nhng ng hng vn nh vo l tr, nh mnh, nh mau, nhng sm dt, t c
kh nng tn ti lu di, khi ta khng cn trc tip i din vi vn bn. Nhng mt
bn nhc c th li khi ting nhc, li ca i qua, nhng d m ca n, tr li,
r r quyn r:
Bin khu u ! Bin khu u !
Vang thi qun Chi Lng reo h,
Rng in bng nhng oan hn xa,
Gia m m i thong nghe ting h.

m nhc t to cch sng cn, ri Phm Duy em ting gi t xa: u ... du vo
trong tim ngi n y, ch y. Khi "ngi nghe" nh li, th c vic rt
"nhc" t tim mnh ra, ht li trong u, ting ht thm trong no trng ko hn ln
bin khu u cho hn nhn qua Cai Kinh ngang tng...

Tm li, bn nhc, khi i vo lng ngi, n c kh nng c "ht li" mi mi
d nhc s v ca nhn xa. Nhng bi ca nh Rng Lng Sn ca Phm Duy,
c th bin mt k tm thng thnh "ngang tng", mt k cha yu nc phi
yu nc, mt k th vi lch s, lm nn lch s. Khng chin dinh dng bng
m nhc. Ngh s l nh o thut, c th lm c tt c: Xui k khng hng lm
vic anh hng nh nhng hn xa trn ng Lng Sn m u u ! trong ting g
bnh minh, vi nhng mu o chm pht phi trong my m...

Cu trc nhc khng chin ca Phm Duy xoay trn quanh ma lc tr tnh y:
em nhng a danh lng vo lng ngi, vo tnh yu: Hi anh v quc cm
sng ngang tng, thuyn ti u bn Tuyn Quang, na m trng nh trng vng
nh anh... Hi anh du kch tp bn bn rng, thuyn ti u bn oan Hng ...

Ting ht trn sng L li th thot thai t ca dao, nhc m tnh quan h,
a danh nm trong th ngi th l, t lc vn on: Phm Duy n t dn, i vo
dn bng nhng yu t thun ty vn ha dn tc, to ra ting tnh, li tnh, ng
ly tnh lm ngn ng th nht, v iu khin cho nhc ng, khng cht khi
khng chin tn.

thi im cao nht trong m nhc khng chin, Phm Duy chim trn bn nh
ca lng ngi: Nng Chiu, Qu Ngho, B M Gio Linh v V Min Trung.
Bn tuyt tc ny gn lin vi ting ht Thi Thanh: Thi Thanh, mt nh o thut
khc ca m thanh, l ting sirne, ting ht ng tin em nhng tc phm ca
Phm Duy vo mt vng thy ph khc.

Nng Chiu (sng tc Lng Sn nm 1947), m ra bi cnh ng rung v
chiu. Nhng Phm Duy khng vit th, ng gi: nng chiu ! Nng va l
nng, va l nng khoai. Gi chiu l nng hay v nng nh cnh nng ng v
chiu, mt thc lng mn hnh nh cha thy c trong th, trc . Bao nhiu
nh th lm th v chiu, nhng nng chiu ca Phm Duy, ch vi hai ch
dng nn mt bi cnh ngh thut: Thi Thanh, n hin l lt, trong nng
chiu, mi gi:
Chiu i ! o chm v quy la trn vai
In hnh vo sn ni chi vi i chiu !

Ting ht ng tin va vang ln: Chiu i ! thoi thp cht lm trong i chiu !
Mi ln Chiu i ! m hoc ct ln, ngi nghe cha kp ht bng hong, li
nhn thm cn l hp hi i chiu ! Nhc gy am m n tt th; ch vi hai ch
chiu i ! i chiu ! nhc to bi cnh ngy tn, i tn, bi cnh gic gi ca tnh
yu, bi cnh chin tranh, ci cht nm trong cuc sng.

Vi Qu Ngho (Qung Bnh, 1948) Phm Duy ri vin nh lng mn v mng m
Nng Chiu, t thc, ng a ra nhng hnh nh au thng nht ca
ng qu Vit Nam, c ly tre cm t ti, c nhng ng gi rch vai, c ting o
ngho th di... m c l cha c nh th hin thc no a ra nhng hnh nh
cc au, r lit, khc su vo tim chng ta nh bi v ca nhng ngi ang sng
trn qu hng t cn, si . Ri Qung Bnh, ra Qung Tr, Phm Duy lm B
M Gio Linh, kit tc ca thi khng chin. B M Gio Linh, Phm Duy a
ra mt bi kch Hy Lp, m ci cht tt yu c "gii thiu" ngay t u vi ting
nhc php trng, ting trng tng bi li... m ra trc ting gi hn ca Thi
Thanh:

Cht bi lun qua ting nhc v ting ht, nhng li ca li bnh thn, n thun, cn
c vui: M mng con git nhiu Ty. Ra cng xi vun cy cy; ip khc cng
ti: Con vui ra i... Trong khng kh gn nh hy vng v an lc y c ting git
nh bo im khng lnh, ri ting cng nn xung nh ting st khi Thi Thanh
loan:
Qun th bt c con.
em ra gia ch ct u.
H i, i h !

B quyt ca Phm Duy: gii thiu ci cht t u, nhng giu n trong cuc sng,
trong nim vui cuc sng hng ngy, ri lc khng ng nht, ng tung n ra nh
mt xc nh: Ci cht nm trong cuc sng, n c th chim ta bt c lc no: Bt
k l thn phn con ngi. n on l mt thc ti, l nhng t tng trit l su
xa ng trong tc phm. n "hi ba" cuc sng li tr li bnh lng nh thng: m
gi nu nc ch ai ... b i gh v chi. Sau ci cht ca con, m vn sng,
vn phi sng, v l bn n chung thn ca kip ngi.

Sau B M Gio Linh, V Min Trung (i Lc, 1948) m hn, Phm Duy tri
lng mnh trn qu hng, mt min thy dng bng da ngn thng. V Min
Trung, Thi Thanh ht nhng tn ph sau chin tranh bng chiu dy ca t
nc, chiu su ca tang tc:
Ngi i trn ng tro tn
Thng em nh m hng vng v u
Chiu kh nc mt rng su
Than thn thiu ph nt u hi nhi.
H h ! H h !

Trong V Min Trung, Phm Duy a th vo tc phm, c l l ln u: V
min Trung, cn ch mong ni v ng xanh, mt chiu nao t la rc thnh.
Bi ht tin tri s chia la vi ni rng vo thnh. Mt ni rng , mt min Bc.
Nhng V Min Trung cn nhng gi tr ngh thut khc: Trong nhng nh nhc
khng chin Phm Duy, V Min Trung c Thi Thanh din t t nht, lu di
nht. Mi m Thi Thanh bung ra, nh nhng git ngc sng, c tm hn v sinh
mnh khc nhau. Phm Duy quyn th v nhc vi hn nc, hn ngi, Thi
Thanh em hn mnh, th xc mnh, v tr m thanh ca mnh, ha ng vi tc
phm ca Phm Duy to nn mt nh tinh cu m c l, ngi nghe, cn nhiu
trm nm sau cng khng th tm thy mt s gp g no gia nhc s v ca nhn
chng mc cao, su n th.

V Min Trung, vi nhng h h, kt hp H ! v H ! ting u c mi gi:
Gng lm chung mt vic (h d ta), ting sau vang ln m hng chung cc, nh
h ! Thng hng ! trong vn t. V Min Trung bo im chm dt khng
chin, bo trc mt giai on khc ca Phm Duy, khi u bng Tnh Hoi
Hng, Tnh Ca.

Mng 1 thng 5 nm 1951, t Khu T (Thanh Ha) v thnh, Phm Duy cng gia
nh li H Ni mt thng ri vo Si Gn. 1952, vit Tnh Hoi Hng, Phm
Duy xc nh ch ng ca ngi ly hng: vo Nam nh Bc, y ng cng
vn i trc thi i, hai nm sau, t nc chia i, tm s ring ng tr thnh
tm s chung ca th h di c:
Qu hng ti, c con sng o ngy ngt
Lc tan ch chiu xa tp
Bng nu trn dng bc dn

Tnh Hoi Hng, khng gi thanh nin ln ng na, m l ting nhn din
Qu hng! Ting gi ti ch, ting gi ca ngi trn qu hng m vn nh
qu hng, Nam nh Bc. Ting mnh gi tn mnh, ti gi tn ti cho nh
(TTT), ting bit au thng nm trong da tht, ting tng tri ca tui chn mi,
ca mt t nc cha ngui cuc chin ny vi du nhau vo cuc chin khc.
Tnh Hoi Hng bo hiu nhng git nc mt s v min qu lai lng, mt min
qu sp b cht i, u nh ui, ui nh u, trn trong l lt nc mt

Vi Tnh Ca (Si Gn, 1953), Phm Duy o su nim nh khn ngui y v em
tnh yu kha lp ci b bun xa cch mun trng y. M u l mt xc nh: Ti
yu ting nc ti t khi mi ra i. Ngi i ! Xc nh ny cng lc cng tr nn
tha thit, cp bch, tr thnh khng nh, i vo lch s, o su lng t, vo
trong bn ng ca con ngi:
Ting nc ti ! Bn ngn nm rng r bun vui
Khc ci theo mnh nc ni tri
Ting nc ti ! Ting m sinh t lc nm ni
Thot nghn nm thnh ting lng ti. Nc i !

Ting gi y l ting tn thn. Chm than su xung nh tm mng ca Trng
Sn: t nc ti ! Dy Trng Sn n bng hong hn ! Phm Duy trong khng
chin ngc xui khp nc, ting gi trong khng chin l ting gi xung phong,
xng trn. Ting gi Tnh Ca l ting gi t ti, su xung, ai u nguyn y,
c yu ngn ng, yu ting m nh ting lng mnh. Chng cn theo ai, chng cn
ging ai, ch ai, ng ta ta c i. Tnh Ca, qua ting ht Thi Thanh, a
ting nc ti ln i tng hng u ca tnh yu, bi ting ni ca mt dn tc
chnh l bn ng ca dn tc y, ci m khng c g trit h c. Tnh Ca m
u, dn n Con ng Ci Quan, M Vit Nam... nhng trng ca a ngi
l hnh xuyn Vit, i t ngn ng, qua a l, lch s vo lng ngi, va to
dng, va khm ph th xc v tm hn m Vit Nam trong nhp iu ng cung v
li th xng tng nhng vinh d lm than ca mt dn tc. Ton b Tnh Hoi
Hng, Tnh Ca, Con ng Ci Quan, M Vit Nam to nn mt ch ngha
dn tc trong m nhc, c cht Phm Duy, m c l t dn tc no c mt nh
son nhc khc c nhng nt c th ca dn tc mnh mt cch su sc n
th. y, Phm Duy a ting m ln nh cao nht ca cuc tnh, v sau ny,
khi ng ph nhc Truyn Kiu, ng li xng khc ting m ca Nguyn Du thm
mt ln na, trong m nhc. Tnh Ca bt buc phi dn n Nguyn Du, bi khi
nhc s em "ting ni" ca dn tc ng ln lm ngi tnh th nht, th ng
khng th no b qua Truyn Kiu, bi li Nguyn Du l ting Vit nc thang
tinh ty nht.

Trong ci tnh ca Phm Duy, tnh yu i la ng ring mt ci. Cho ti y,
Phm Duy mi m nhng th gii qu hng, dn tc, tnh ngi, nhng n
ngy i mi quyt tri i ngi (Ngy Chng Mnh, Si Gn, 1959), ng
m ca tnh yu: mt th gii lng mn, tuyt vng, m au kh, chia la khng
phn bin gii: tm trong m rch ri, cn m no l loi. Ngy i ta chn vi
ting ht lc loi, chn kn ting th ri, ngm ngi ri... Ngy i mi thng
mi x nt n ci... Trong thi ca Vit Nam, dng nh cha c bi th tnh
no au xt n th, tuyt vng v bo n th. Nhc s khai sinh cuc tnh: Ngy
c em i nh vo i, ri khp li: Ngy c em ra khi i ri, trong mt
khonh khc, v trong khonh khc m nhc , ng m khp bao nhiu tm
hn, bao nhiu cuc tnh, bao nhiu th h.

Bi C Hng ( Lt, 1970) rc ln nhng chong vng th xc i nghing
nghing, c lng lnh, ri rung rinh, bng thot gic lnh... tri trong em, i
chong vng, ri run ln cng gi bn min. Phm Duy nm bt c ton
nng m nhc v thi ca to nn c hng, mt nhc phm tc hp dc tnh, thin
nhin, thi ca v m nhc cung bc thng tha, khin ngi nghe lc mnh vo
nhng rung cm th xc ca c hng, mt mnh, tng mnh l i tng ca c
hng. Kh nng m hoc y t n dt im.

bi ng Chiu L Rng (Si Gn, 1958), Phm Duy o su v tr trng
vng ca con ngi trong tnh yu, bng li th trc tuyt, n trong ting nhc vt
cao, vt trm, uyn chuyn nh ting ht liu trai ca Thi Thanh, nhanh v cc k
quyn r:
Chiu ri trn ng vng, c ta ri gia chiu
Hn ta theo vt nng, theo ln gi u hiu
L vng bay ! L vng bay !
Nh d vng gy, tc bung di, bc ra khi tnh phai
L vng ri ! L vng ri !
Nh cht hi ngi gi n i trn no ng hp hi.
Hong hn m li, rng kh th khi,
Tri nh bin chi, tng chic thuyn hn lt tri
Neo t mt ln cui thi
Cho cnh bum lng gi vi, gi y.
Chiu m vng tay, mt b thuyn say
Thuyn l lng mi
Tng ting xo xc l bay
L ting ci gi khc cy
Hay ting lng mnh khc ai, gi y?

Chiu cha thi tru mn, l cha bung cht chm
Hn ta nh vt bin, bay vn trong i tin
L vng m ! L vng m !
Nh mi kim mm s khu lin kn khung ca tnh duyn
L vng kh ! L vng kh !
Nh nt mi gi nhn ch ln no ng bng gi.
Chiu khng chiu na,
V m ln la, chng thng chng nh
nhng l bun cnh kh
Ri rt t mt ci m,
Nghe t gi v ting ru hng h
Cn ri rng na, cnh kh v l
Thnh ngi m a
Ch n mt trn gi ma
Cho ra tnh gi xc x
Cho bin thnh nha sng nui tnh th...
Chiu tan ng ti, c ta nh r ri
Hn ta nh g mi ang ch pht u thai...

u, Phm Duy cng c cht th trong nhc v cht nhc trong th, nhng ch
ring vi li th, ng Chiu L Rng l mt tuyt tc thi ca: ting th ln
trong ting th, nhng hnh nh k d phng ra t tim thc, chy rui theo nhau.
Chuyn ng li cun "ta" i theo cn lc ngm trong v thc: chiu ri, ta ri, hn
ta theo vt nng, l vng bay nh d vng gy, trn no ng hp hi... tt c
nhng hnh nh siu thc ny dy ln t bn trong ta? Hay l mt on phim
ngoi i, b bp mo trong ci nhn hong lon ca mt "ta" hoang tng?
ng Chiu L Rng l mt tc phm l k trong nhc trnh Phm Duy, n
luyn qunh nhng c n, am m, ni cht, trong tnh yu v trong tnh i, n
a ra mt Phm Duy ngoi Phm, mt Phm Duy chng Duy, xa ri thi Cng
cha Huyn Trn, nc non ngn dm ra i, xa ri thi M Vit Nam, M Cu
Long, m lng ra trng dng, ca bin. Phm Duy y, mt Phm Duy khng
v m, khng bao la bt ngt, m quay tr v vi ci ta, ci vi m, m x no trng
ca chnh mnh, tm nhng hp hi, nhng bng hoi ca con ngi n su trong
tim thc, y nhng n c ra bng nhng hnh nh c xy dng trn "k
thut to hnh" siu thc, t nhng yu t rt xa nhau li gn nhau, nh nt mi
gi nhn ch ln no ng bng gi, chiu khng chiu na, ... nhng hnh
nh chng t ng x dng ting Vit trong cn m sng, mt cch tuyt vi
nh mt ph thy ca m thanh, ri ng li ph ln nhng ch thm m cht
nhc y, mt c n th nh: m nhc thun ty.cc Gn mt nghn li ca, gn nm
trm bi th (ca cc thi s khc) c Phm Duy ph nhc, khng th m ht
nhng thnh cng ca Phm Duy trong s giao thoa gia m ch v m nhc
thnh mt giao hng tuyt vi, nh ng Chiu L Rng, C Hng, Ngy
Chng Mnh, Thng Tnh Ca, Tr Li Em Yu, Nghn Trng Xa Cch, ng
Xa Nhau, Tm Nhau, Nha Trang Ngy V, Cu Long Giang, Vin Du, Chiu V
Trn Sng, Hn H, Kip Sau, Chiu ng, Ngm Ngi, K Vt Cho Em, Tnh
Qu, T B, o Ca, Ngy Xa Hong Th, a Em Tm ng Hoa Vng,
Tng Nh Cn Ngi Yu ...
tui tm mi, nhc s tr li Kiu, ng tm v Nguyn Du nh sut mt i
vinh thng ting m, nh mun c mt "hp tc" gia hai ngh s ln, khng cng
thi nhng cng mt tri tim: yu ting Vit v a ting Vit ln lm ngi tnh
th nht, xy dng ting Vit nh xy dng tm hn v th xc chnh mnh. Vi
Kiu, Phm Duy li m thm mt th gii mi: th gii m m thanh c quyn
nng to dng bi cnh. Xa nay c Kiu chng ta thy Nguyn Du by ra nghch
cnh bng ch, qua ch; by gi nghe Kiu, chng ta i vo bi cnh Phm Duy
trong m nhc, khng ch gi a v "minh ha" li Nguyn Du, nh nhc s
khim tn xc nh, m nhc a chng ta i xa hn: to ra mt tc phm khc
nguyn bn, c ch nhc minh ha cho li nh Kiu i thanh minh, c ch nhc
xoy su xung m vc ca nguyn bn nh Kiu gp m Tin, i khi nhc s
sng to nhng bu tri khc nh Kiu gy n: Phm Duy "b xung" Nguyn
Du bng nhng khc nhc tuyt vi: Hn S Tranh Hng, T M Phng Cu,
K khang, Chiu Qun... Phi c mt i, mt gi tr, mt dn tc, mt con ngi
trong Phm Duy, nh Phm Duy mi lp bng c "ch trng" m Nguyn Du
li. Nhc Phm Duy nh v vai tr ca Phm Duy trong lng dn tc, trong lng
ngn ng, lch s ca dn tc v ca c nhn chng ta, khng ch trong th k XX
m s cn ko di sau th k, ba trm nm sau...
Paris 25/4/2002
Thy Khu
>>>Hi Lun - Trin Lm
Hi Lun v Trin Lm
Trin Lm
Ch bo Ngc Yn ni Phng Trin Lm.


Hi Trng

Mt trong cc din gi : nh vn Nguyn Xun Hong

PD v cc din gi : Hong Khi Phong, Ng Vng Toi, Nguyn Xun Hong

Mt trong cc din gi : Nguyn Xun Ngha
Trong phn HI LUN, c mt bi thuyt trnh ca mt nhc hc gia ngi Hoa
K, ng Jason Gibbs. ng ni ting Vit khng r lm, nn ti xin c ton vn
bi thuyt trnh. Xin mi bn c sau y :

Din gi v tc gi

Ti rt hn hnh c pht biu trc qu v hm nay ti mt bui hi lun quan
trng nh th ny. Tht l ng ngi phi pht biu trc mt c ta qung bc
sng vi nhc Phm Duy, v thm ch ti cn phi e s hn na khi trnh by
trc mt ti bi ni chuyn ca ti. Ti bit ti khng th bt u t mt s
nghip m nhc phong ph a dng nh vy xt on nhc Phm Duy, v th
ti s ch chn mt mnh nh hp trong s tc phm ca ng. Vic kho cu ca
ti t by lu chuyn v ca khc Vit Nam hin i.
Tuy trng tm ca ti t vo m nhc, tht kh c th tch ri m nhc khi
nhng bin c lch s rng ln hn, nht l trong trng hp Vit Nam, t nc
mang mt lch s gian nan y tranh chp. Trong bi ni chuyn ca ti hm nay,
ti mun ni v mt phn nhc Phm Duy th hin kinh nghim sng trong nhng
thi k ht sc gian nan. Ti xin c ni ca khc ca ng l s phn hi trung
thc trc nhng bin c thng l hi hu, v do l hnh nh chnh xc ca
nhng thi k ny.
Li ngi dch : Jason Gibbs l mt nh nghin cu m nhc, hin lm vic ti San
Francisco Public Library. T nm 1993, anh c bit say m nghin cu vn ha v m
nhc Vit Nam. Anh c nhiu bi vit v kho cu thuyt trnh ti cc hi tho nhc dn
tc quc t cng nh n hnh trong nhng tp ch vn ha c bng Anh ng ln Vit
ng. C th ni Jason Gibbs l ngi c nhng kho cu v t liu y nht v
nhc Vit Nam t thi tin chin n nay. Ngoi kh nng ni, c, vit, hiu Vit ng
rt tinh t, anh cn c mt tm hn Vit Nam phong ph gip anh chuyn dch sang Anh
ng rt ti hoa nhng bi th Tn , th tin chin, li cc ca khc nhc tin chin.
Bi vit sau y c trnh by bi tc gi bng ting Vit ti Hi Lun Phm Duy ngy
25 thng Nm 2002 ti hi trng nht bo Ngi Vit Little Saigon, Orange County,
trong chng trnh hai tun l vinh danh : Phm Duy, Mt i Nhn Li. Ngc (tn
ngi dch) thc hin bn dch chnh thc t bn tho Anh ng vi s y thc ca tc
gi.
Sut dng i Phm Duy, Vit Nam l mt nc thuc a, b chim ng trong
Th Chin, chu nn i, u tranh gii phng dn tc, tri qua cuc chin ngi
Vit nh ngi Vit, kinh qua bt n v chnh tr, v sau ht hng trm ngn
ngi Vit b nc ra i lm thn t nn ri khp bn phng tm hng. Ngi
ta c th hiu ngha lu bn ca mt tc phm nh 'Truyn Kiu' ca Nguyn Du
vi nhng cu nh:
Tri qua mt cuc b du,
Nhng iu trng thy m au n lng.
Ngi ngh s sng tc ng vai tr g trong nhng giai on phc tp nh vy ?
Ti cho rng h lm chng nhn, v biu l nhng g p nht, cao qu nht ca
nhn sinh.
Nm 1946 Vit Nam vo m tr tch ca cuc khng chin chng Php. Phm
Duy vit mt ca khc m chnh ng cng qun, ta Phng Tri Xa. Hai
cu u ca bi ht nh sau :
Mt bc ra i khng cn hoi nghi
Nhm ti phng tri xa xa, ca khc nhc i!
Ting Anh chng ti c thnh ng : Coi chng iu bn c, c ngy s gp (1).
T bc u tin y, khi gia nhp khng chin, ln ng vi cy n trn tay,
ng khng ngng vn hnh theo nhc i. Nhng ai trong qu v bit v Phm Duy
u bit ng vn lin tc trn bc ng qua Paris, London, H Ni, Si Gn v
khp vng Bc My. Trong bi ny ti mun ni n mt vi cuc l hnh nhng
nm u cuc i sng tc ca ng a ng va chm vi nhng bin c lch
s, v nhng nhn thc ng em n cho chng ta v lch s, v i sng.
Nu qu v cha c, ti xin c mi tt c qu v c hi k ca Phm Duy v
giai on ny. Nhng trang hi k chng t lng yu nc Vit khng mt mi din
t bi con ngi mang nhit huyt ngh s v b. ng vit nhiu bi ht cho
khng chin nh Nhc Tui Xanh, Khi Hnh, v Nh Ngi Thng Binh.
Nhng ca khc ny rt ph thng v c gii lnh o Vit Minh nh gi rt
cao. Lc ny ng cng hiu ra ch ngha x hi vi ngh thut ch ch tm vo
ti hin thc v s dng cuc u tranh trong thc t to ra nhng in hnh
khch ng qun chng. Phng thc ny c th dn n nhng th hin mt
chiu, gio iu, nhng qua tay Phm Duy chng ta c c nhng hnh tng
bt h mnh m, v nhng nhn vt ca ng c tht bng xng bng tht v v
ng nm bt c ci hn ca s vic.
Mt s ca khc c sc nht ca ng vit trong chuyn cng tc ng m nhn i
cng mt nhm nh cc ngh s t Thanh Ha lin khu 4 n Tha Thin lin
khu 5. Chuyn i ny cc k nguy him, a ng n vng c nhng bo hnh
khng khip tn hi dn lng vn d ngho kh. y l mt vng su trong thi
k v tinh v phng vin ton cu cha ph bin, do nhng s vic ny khng
h c cng b. Nhng ca khc ca Phm Duy c l l bn tng trnh chnh
xc nht chng ta c c. Ti mun em chng 29 tp hai hi k ca ng, on
ng m t chuyn i, lm ti liu bt buc cho sinh vin mun hc v lch s Vit
Nam th k 20.
Trng hp ng m nhn cng tc ny cng rt c bit. ng va nh c vi
ngi v tng lai, Thi Hng, lc y ng cm thy b p lc phi i thuyt
phc v v thng cp rng ng l ngi nghim tc v s t b cuc i ng
t. Chuyn i a n nhiu ca khc c sc : Bao Gi Anh Ly n Ty (2), V
Min Trung, Mi Hai Li Ru, v B M Gio Linh.

(In 2002, return to Sng Lu, where the song V Min Trung was written)
V Min Trung l bn t thc sc nt mt khung cnh tri qua bao au thng
khng cng. B M Gio Linh l cu chuyn ngi m mt chin s b Ty chm
u. Ngi m ra ch nht li ci u t la ca con. Quang cnh ny cc k
mnh lit v xc ng. Ti c nghe mt cuc phng vn ca s Thi Thanh trn i
pht thanh, c k mi ln ht c li xc ng a nc mt. Nhng hn c cm xc
ca s kin, bi ht l li chng i i cho tnh yu v lng can m trong nhng
giai on cc k au thng nguy him.
Sau khi hon thnh nhim v, ng tr li Thanh Ha, kt hn. Chng bao lu sau
ng li i b mt chuyn na, ln ny vi ngi v mi ci ang mang thai, n
Vit Bc, ni gii lnh o vn ha ca Vit Minh mi ng tham d i Hi Vn
Ngh nm 1950. Gii lnh o bit rt r hiu qu v tnh ph thng ca ca khc
ca ng. Trong khi chuyn i ny khng em li cho chng ta bn nhc no, n li
dn n tnh hung gip chng ta c c nhng ca khc sau . Trong cuc hp,
nhc s lo thnh Nguyn Xun Khot bo cho ng quyt nh ca lnh o gi
ng i d mt hi ngh quc t ng c - mt vinh d ln lao m hu nh bt
k nhc s ng ch no ca Phm Duy trong khng chin cng s hn hoan n
nhn. Phm Duy t chi ngh ny, ni rng ng khng th i khng c v bn
cnh, cm thy ng cn c mt bn v khi b sinh n Nhng nu c hi k ca
ng, hnh nh l do thc s l ng kh chu trc s khng ch ngh thut tp
trung tng dn t gii lnh o Vit Minh. Nhc s T V k vi ti chuyn ng
c c i tm Phm Duy bo ng rng lnh o khoan hng v ng cho
php v ng i cng ng nu ng chu i c. T V khng gp c ng, nhng
khng nh l nu ng gp c, Phm Duy c l li vi khng chin. C
nhn ti khng ngh ng s li.
Trong ln tr li Thanh Ha, khng kh ngh thut thay i y kch tnh. Tng
Nguyn Sn, ngi ng h ngh s tr thc ht mnh, b thay th, v thnh phn
lnh o mi ch trng nhiu hn vo vic tng cng k lut. Theo mt ngun t
liu ti phng vn c, Phm Duy v gia nh thnh thong b qun thc. S i
thay iu kin hot ng, thm vo mi lo cho v v con trai mi sinh a ng ri
b khng chin hi c v H Ni.
Chuyn bin ln k tip trong i Phm Duy thc cht l vic tin liu cuc di c
v i dn chng min Bc vo Nam din ra t u n gia thp nin 50.
Trong hi k, ng vit nm 1950 Vit Bc ng bit Vit Minh sau cng s
nh bi Php, do ng hn d liu ng s ri b phe chin thng, v c l
cha nht nh liu trong tng lai ng c th tr v H Ni, sinh qun ca ng.
Hnh trnh t Bc vo Nam cng vi gn mt triu ng hng, c din t qua
nhng ca khc nh Tnh Hoi Hng, Tnh Ca, Thuyn Vin X.
Tnh Hoi Hng l hnh nh mt Vit Nam l tng, mt qu hng l tng.
Nhng qu hng trong bi ht l mt qu hng m tc gi nui tic mt i
vi ng. Tnh Ca l tnh khc cho nc Vit y, cho ting ni, giang sn, v ngi
dn. Nhng y l thc tr nn khn thit trn bi cnh t nc chin tranh,
bn b chia ct. Vi nhng g Vit Nam tri qua, lm sao tt c nhng yu t ny
c th tn ti ? Phm Duy xc nh s tn ti ca quc gia qua ting ni, qua li
m ru, cu Kiu, qua ming ci thiu n, qua sc lao ng mit mi ca nng
dn ngho.
n 1954, c hai nc Vit Nam. Trc thm trng ny, Phm Duy vit mt ca
khc v cuc l hnh tng tng v bt kh thi lc y dc chiu di Vit Nam t
Bc xung Nam : Con ng Ci Quan. Trc Phm Duy du hnh tng
t di nhng tnh hung rt khc, l thnh vin gnh ht ci lng c Huy nm
1944. Ngi l khch ca trng ca ny cng l mt ca nhn, nhng ng khng
du hnh biu din, m gp g v ti hp ngi ngi trn ng ng i dc
chiu di t nc. Tc phm ny c coi nh l mt kit tc v ti tin rng sc
sng ca n xut pht t nhng din bin phc tp vn sinh ra cm xc cho
cnh sng trong mt t nc b chia ct.
Mt kt qu tt p khc ca nhng vn sng lng du khp t nc ca Phm
Duy l vic kho cu dn ca. Ln u tin ti bit n Phm Duy l khi c quyn
c Kho v Dn Nhc Vit Nam (Musics of Vietnam) ca ng v hai da nhc
ng thc hin cho mt hng da M, Folkways Records. ng son hai bi dn ca
mi th hin kin thc ny, v gip duy tr pht trin nhc dn tc Vit Nam. ng
cng sang M gip ph bin nhng hiu bit v Vit Nam v m nhc Vit Nam.
Quyn Tm Hiu Vit Nam (Understanding Vietnam) ca Neil Jameson k li ln
Phm Duy trnh din trn truyn hnh M trong mt ln i ny. Ln y ng ht cho
khn gi nghe ca khc Nhn Danh. l mt ca khc nhc nhi, hin nhin mi
th hn kht mu tng dn sc hy dit.
V gi mnh ti phi git mt ngi
V gia nh ti phi git mi ngi
V xm lng ti phi git ngn ngi...
Jameson vit : Cu cui c ht ln chi tai, lc iu. Sau mt khc lng im sng
s, c ta ang bng hong bt u v tay tn thng. Nhng Phm Duy, nh
ngh s biu din bc thy, ngt ngang ting v tay khi n hi nhit lit nht. ng
bo mt mt v hy dit ch hi tic, khng bao gi hoan nghnh hay tng
thng. Ri ng bt u ht li, trnh by mt kha cnh mi : V gi mnh ti phi
cu, phi cu... (3)
y l mt Phm Duy nhn bit rt r s tn ph ca chin tranh, s chai sn c
th c vi bo lc khng cng. Mt trong nhng ca khc nhc nhi nht ca ng
vit trong ln th hai n Hoa k nm 1970. y l thi im cng chng M bit
n bin c gi l Thm st M Lai. y l mt trong nhng thi khc en ti quay
cung trong lch s nc ti. Ngi M chng ti lun lun tng tng mnh l
nhng chnh din nn trng n gii cu th gii tt p hn. Bng dng chng
ti phi i din vi thc t c nhng bi cnh m ng bo ti c th gy ra ti c
khng khip. Phm Duy thy mnh trong mt phng khch sn New York, mt
mt xa ri cuc chin qu nh, mt khc qua bo ch, gia trng thi t nhn
din thm hi ca nc M.
Ca khc ng vit trong tnh hung ny, ta K Chuyn i Xa, v bui hi ng
ca ngi cha v cc con sau chuyn i t nc ngoi. Ca khc trong ln trnh
din ny m u vi hi kn lc lng : ngi cha ca nhng a tr, thn yu v
kh knh, tr v nh mt anh hng. Nhng ng khng cm thy mnh l anh hng.
Nhng din bin ng nhn thy trn th gii khin ng cm thy thua cuc. Nhng
a con ngy th ni n : Cha i, cha i, cha i nhiu ! Cha i u ? Cha thy
g ? K chng con nghe... . Chng ta nghe mt ging ni, mi mt v thu hiu bt
cng trn th gii, trc tin k nhng iu tt p ng nghe thy.
Ri ng phi i chiu nhng iu tt p ny vi s xu xa ca th gii : M Lai
thnh mn qu Ging Sinh. ng c th tng tng mi ngi li dng chin
tranh trc li c nhn, bun sng, v t tha mn.
C mt thnh ng Vit Nam : i mt ngy ng, hc mt sng khn. Trong chuyn
i ny, sng khn ca Phm Duy y ln, bung rch. ng kt thc : Cha c i
hoi ? Ch bun thm thi, ch bun thm thi... Nhng vi ti ca khc ny rt tuyt
v rt hp lc, v n ni ln tnh hnh hin ti cho tt c chng ta. Trong khi ng ht
v nhng din bin mt thi im nht nh trn qu hng ng, ng ng thi
pht ngn vn nan gii chung ca chng ta. ng i din vi nhn thc rng
nhn loi, mc cho bao nhiu tn ch tin b v vn minh, vn c th c bo lc v
tham tn khng ni ht c, i khi thm ch khng hay bit vic mnh ang lm.
V nhn loi xem ra khng sc ngn chn s v nhn o ny.
Ti thy r iu ny trn th gii ngy 9-11, mu thun Trung ng, Nam T c,
Phi chu, v nhiu ni khc. V th Phm Duy vit mt bi ht mnh m vt
qua nhng nn vn ha v ni ln nhng ri ren dai dng ca tnh hnh hin ti.
Nhng ti khng mun kt thc trong m sc tuyt vng. Cn mt ni na Phm
Duy n, khng xa trong khng gian, m rt xa vi nhng g t cc cuc hnh
trnh kia. y l hnh trnh vo a ng. Mc cho nhng him nguy v thng au
c th bo ha bt k ai trong chng ta, lc no cng vn cn ch cho tnh yu v
hoan lc. Phm Duy vit qu nhiu v qu hay v cuc hnh trnh i n ny, ti
thm ch khng c gng lit k cc ca khc. Nhng ti c bit ngh n bi Gi
T c Mng vit gn nh cng lc vi bi ti va k. Trong bi ht ny l chuyn
i cng nhau vo a ng.
Ta a nhau n ci a ng
V mt ni sng di nc rng
Ta yu nhau trn bi c hoang
Ti ngh tm quan trng ca Phm Duy xut pht t vic ng c th va nhn vo
c mng rong mt va quay lng li c mng v tm v th gii am m ngp trn.
Kt thc Kiu, Nguyn Du vit : Ch ti lin vi ch tai mt vn.
Ni cch khc, ngi c ti nng s gp tai ng. Phm Duy r rng lm vo
nhng tai ng - ng chng kin nhng au thng ca chin tranh, ng b buc
phi ri qu hng hai ln. V ri Phm Duy din dch tai ng vo ca khc mang
li s hiu bit, v thm ch mc no , ngha cho mt giai on kh khn
trong lch s. Phm Duy vit qu nhiu ca khc vi tht nhiu ti t tht nhiu
quan im m ti bit c nhng ch trch v ng cho s khng ng nht hoc
khng gn b trung thnh vi mt l thuyt hay l tng nh sn. Th nhng ti
nhn thy s nht qun r rng xuyn sut tc phm ca ng - tnh yu t nc,
yu ng bo, v ti ngh mt tnh yu ln lao hn cho cuc i v tnh yu nhn
sinh. Ti thch nhng li ng mun dng vit trong bi Vin Du :
Phiu du
Khp no y bng ngi say sa
Thy hon cu m khc i ng ca
Ca khc Phm Duy, trong khi c l thuc v dn tc Vit Nam, rt quan trng cho
tt c chng ta. Chng em li cho chng ta s hiu bit v nhn sinh trong nhng
thi k en ti nht v tt p nht.
Jason Gibbs
Ngi dch : Ngc
(Tp ch V, 15/11/02)
________________________
Ch thch ca ngi dch :
(1) Be careful what you wish for, yet may just get it
(2) Sau i thnh Qu Ngho cng vi mt vi sa i trong li ca
(3) 'The final line was sung harshly, out of cadence. After a moment of stunned silence the shocked
audience began to applaud. But Pham Duy, master showman, cut off the applause as it approached
its peak. Loss and destruction, he told them, are only to be regretted, never applauded nor prized.
He then began to sing again, providing a new perspective : For my defense I must save, must save,
save one man, save one man...
>>>Concert
Concert
click : nghe nhc
Nh phc ha, mt chng trnh m nhc mang ch Phm Duy Mt i
Nhn Li c t chc vo lc 4 gi chiu Ch Nht ngy 26 thng 5, 2002 ti
La Mirada Performing Arts Theater, thnh ph La Mirada. Chng trnh do Hi Ung
th Vit M (Vietnamese American Cancer Foundation VACF) thc hin.
Bc s Bch Lin, ch tch Hi ng qun tr ca VACF, cho bit mc ch ca bui
trnh din nhm vinh danh ngi nhc s vit ngn li ca, cng hin sut cuc i
cho m nhc Vit Nam. Qua hnh thc vinh danh mt nhc s, chng ti mun
khuyn khch nhng ti nng m nhc v cho thy ngi ngh s khng c n
trong hnh trnh sng tc, bc s Bch Lin ni.
Nhc s Phm Duy sinh nm 1921 ti H Ni. ng bt u s nghip sng tc vo
nm ng mi ngoi hai mi. Tri qua thng trm ca lch s, cc sng tc ca
ng vn gn b vi t nc v con ngi Vit Nam. Ch ca cc ca khc
phong ph v di do t t nc, qu hng, n tnh yu i la v thng hoa
n nhng ch thuc tm linh nh o Ca v Thin Ca.
Chng ti tp trung vo ba ti chnh ca nhc Phm Duy : tnh ca qu hng
t nc, tnh ca i la v tm linh, nhc trng Nguyn Khnh Hng ni v
chng trnh Phm Duy Mt i Nhn Li. Nhc trng Nguyn Khnh Hng
iu khin dn nhc giao hng Hi Hiu Nhc Vit M gm 30 nhc s. Chng
trnh c s tham d ca cc ca s Kim Tc, L Thu, Mai Hng, Qunh Giao,
Bch Lin, Thi Hin, Mng Thy, Tun Ngc, Duy Quang, Anh Dng, Nguyn
Thnh Vn, L Hng Quang, v Trn Thi Ha. Cc nhc s L Vn Khoa, Duy
Cng, ng Xun Thn, L Ngc Chn v Vng Hng ha m. Nh vn
Hong Khi Phong v c Y-Sa iu hp chng trnh. Mt cun phim ti liu
ngn, do o din Charlie Nguyn thc hin, s c chiu m u bui trnh
din.
Bch Lin ni. ... Sau khi hin th ca ng, ca s Thi Hng, mt vo nm 1999 v
ung th phi, c lc Phm Duy tng chng nh bung xui mi cng vic.
Con ngi nhc s trong Phm Duy vc ng dy. ng khng nhng kt thc
Hi K Phm Duy tp IV (tp cui) m cn hon thnh Kiu II- Kiu Gp Kim
Trng. Trnh lng Kiu Phn II ti Phng Sinh Hot Ngi Vit vo u thng 12
nm ngoi v Bc Cali vo thng Ging va qua, Phm Duy s lu din
Washington D.C., Paris v Lun n gii thiu tc phm mi nht ny ca ng.
Hi Ung Th Vit M do mt s bc s, nhng ngi tng b ung th, v cc
thnh vin ca cng ng thnh lp vo nm 2001. Hi l mt t chc bt v li,
nhm pht trin chng trnh v ti liu v cc bnh ung th cho cng ng Vit.
Hai tun l trc bui trnh din, mt s bui hi lun v trin lm nh, ti liu v
Phm Duy s c Mimi Studio v thn hu t chc. Li nhun t chng trnh
Phm Duy Mt i Nhn Li s sung vo qu ca Hi Ung Th Vit M.

Bch Lin ht "Tnh Ca"

L Thu : "Ma Thu Cht"
click : nghe nhc

Kim Tc, Mai Hng, Qunh Dao
vi
"B M Qu, V Chng Qu, Em B Qu"

Duy Quang : "o Anh St Ch ng T"

Tun Ngoc : Tm S Gi V u

Mn Finale

Mn Finale vi Thi Thanh

Mn Finale
Trong nhng bi tng thut v m nhc ny, c bi ca V nh trn t NGI
VIT, ra ngy hm sau :

LA MIRADA.- Gn 1,200 ch ngi, nhng thnh ng ti tn ti La Mirada khng
cn mt ch trng. Khn thnh gi mt na l tr tui. S cn li l nhng ngi
thuc th h 1.0 v 1.5 ni theo cch m t bng con s ch th h ngi Vit t
nn th nht v th h "bc cu" ti hi ngoi.
Chng trnh c khai mc tr 10 pht so vi d tnh. Ngi kh tnh cho rng
iu ny vn c th chp nhn c v thnh ng nm hi xa khu Little Saigon.
Nhng khch mi gm nhng thn hu ca nhc s Phm Duy, i gia nh ng,
n din vin Kiu Chinh, ng b Ngc Yn, ch nhim nht bo Ngi Vit,
ng b Trn D T, ch nhim nht bo Vit Bo, ng b Nguyn c Quang, ch
nhim nht bo Vin ng, ng Nguyn Xun Ngha ch nhim tun bo Vit Tide,
C Mai Khanh i Little Saigon Radio, v i din mt s cc c quan truyn
thng khc cng khch mi ca Hi Ung Th Vit M.
Khi n trong thnh ng ti dn, tm mn nhung vn ln v thnh ng c
trm ph bng th nh sng du, khn thnh gi nhn thy dn nhc giao hng
ca Hi Hiu Nhc Vit M ngi sn nhng gh ca mnh :
Violin 1: Nguyn Phc Hi (concermaster), Phm Phc, Michelle Nguyn, Grace
Yanagisawa, Nguyn Nhn, ng Knh Robert Bates.
Violin 2: An Nguyn, V Nguyn, Minh Nguyn, Lisa Nguyn, Cecilia Hahnl.
Viola: S Trn, H Trn, Isabel Thiroux.
Cello: Fernado Hahnl, L Thanh.
Bass: Steven L, Marie Kubiak.
Guitar: Hunh Hu oan.
Picolo/Flute: Bob Morgan,
Flute 2: Tina Hunh. Oboe: Maralynne Mann. Clarinet: Monica Mann.
French Horn: Brian Shetland.
Trumpet: Kenny Wood.
Trombone: Jeremy DelaCuadra.
Timpani: Kris Mettala.
Percussion: Jamie Baker.
Piano: M L Nguyn v Vng Hng.
Ngi iu khin dn nhc l nhc trng Nguyn Khnh Hng ca Hi Hiu
Nhc Vit M.

Chng trnh bt u ngay vi Chiu V Trn Sng, tc phm m Phm Duy
vit nm 1956 khi ng i qua dng Cu Long bt ngt vo bui chiu. Nhc phm
ny c coi nh i din cho cc tc phm ln khc m ng vit v t nc v
tnh yu qu hng. Duy Cng, con trai ca nhc s Phm Duy vit phn ha
m cho tc phm trn ca b.

Sau nhng ting v tay tn thng bng ln, hai ngi iu khin chng trnh l
nh vn Hong Khi Phong v L nh Y Sa mi bt u gii thiu s lc v
bui chiu m nhc Phm Duy, mt ti nng ln ca nn m nhc Vit Nam vi
sc sng tc mit mi qua nhiu th h. tui 82, ng vn tip tc vit nhc vi
"y ni am m trn con ng ci quan di tn tui ca ng c xp
vo hng u nhng tc gi ng gp, cng hin v vun p cho nhc Vit".

V sau phn m u, Bch Lin, mt ca s ti t v ng thi l Hi Trng Hi
Ung Th Vit M, c quan ng ra t chc vinh danh Phm Duy trnh by kit
tc phm m Phm Duy vit nm 1953: l Tnh Ca.
Ti yu ting nc ti, t khi mi ra i, ngi i... M hin ru nhng cu xa vi
i... Dng nh nhiu th h ngi Vit Nam nghe c nhng li l y tnh
ngi ngt ngo v gn b ny. Dng nh khng thiu g nhng ngi Vit lu
vong khc khi nghe Tnh Ca gia nhng gc ph xa l v bc chn lc lng
trong nhng thnh ph cch xa t nc.

Dng nh nhiu ngi bng hong khi nhng ca t ny lm sng li c
nhng trang s t thi Vit Nam lp quc, t thi chng ti, ngi Vit Nam sinh
ra v ln ln t nhng li du ca m. C nh th, mt lot nhng tnh ca ca
ngi nhc s ti hoa ny tri i nh nhng li ru nh nhng qua phn dn nhc
ca L nh Y Sa. Nhng gic m y i khi c nh thc bi nhng nhc nh
ca nh vn Hong Khi Phong khi ng nhn mnh n mt c im no
trong s nhng tc phm ca Phm Duy c coi nh nh du mt giai on no
trong dng lch s cn i y gi bi ca Vit Nam. T nhng C Hi M
(1942 - ph t th Nguyn Bnh - ng Xun Thn son ha m, ca s trnh din
Thi Hin), K Nim (1966, Arr Duy Cng, ht: Thi Hin), Tc Mai Si Vn Si
Di (1969, arr Trn Chc, ht: Mng Thy-Duy Quang), Cn Cht G Nh (ph
th V Hu nh, arr: ng Xun Thn, ht: Anh Dng), a Em Tm ng Hoa
Vng (1971, ph th Phm Thin Th, arr: ng Xun Thn, ht: Mai Hng)...
cho n tnh ca khc nh Tm Nhau (arr: Vng Hng, ht: Trn Thi Ha vi
Flute ca Bob Morgan v piano: Vng Hng), Ma Thu Cht (1968, arr: Vng
Hng, ht: L Thu v t tu: Vng Hng Piano, Nguyn Khnh Hng violin,
Hunh Hu oan guitar v Bob Morgan flute), Tnh Ngho(1954, vit theo th
Hng Nam, arr Duy Cng, ht: Nguyn Thnh Vn, tenor), Cn G Na u
(1960, arr: Duy Cng, ht: Qunh Giao,soprano), L Hnh (1953, arr: L Vn
Khoa, L Hng Quan, tenor vi hp ca: Mai Hng, Qunh Giao, Ngc Sng,
Bch Lin, Mng Thy, Hong Lin, Thy Hng, Bo Qunh, soprano, v alto Kim
Tc, Thi Hin, Vng Lan, Ngc Trang, M Linh, an Tm cng vi ging nam
Nguyn Thnh Vn, V nh Soi, Phm L ng Phng, tenor v V Duy Hin,
V Thi Sn, Nguyn Phm H, Ng Vit Hi, bass)... chng trnh tri qua Phn
Mt rt in hnh cho nhng giai on vit tnh ca.
N cho thy Phm Duy dn tri tm hn v ti nng ca ng qua nhiu bin tu t
dn ca v nhng giai iu qu hng, phn nh nt a dng ca tnh ca m c l
ch Phm Duy mi khai thc c. ng p ln bc tranh dn gian nhng mu
sc khc thi thng ca ng cung, nhng tnh cm, cuc sng gin d c ng
m t mt cch trang trng v y lng mn. Trong phn mt, nhiu ln nhc s
Phm Duy ng ln by t s tn thng dn nhc ca Hi Hiu Nhc v cc
ca s trnh by. Vi b phim ngn Ngi Tnh Gi (thc hin: o din tr Charlie
Nguyn, vit kch bn v lidn: L nh Y Sa), phn mt c kt thc sau khi
phn nh c tnh cht honh trng ca mt bui ha nhc mang nhiu cht
c in: ca s trnh din vi dn nhc i ha tu v i khi vi ca on.
Sau khi gii lao 20 pht, phn hai c m u vi Tnh Hoi Hng, mt ca
khc i su vo lng ngi Vit, tm hn Vit. (arr: L Vn Khoa, ht: L Hng
Quang v hp ca n).

Bng dng chin tranh, nhng hy hoi cng s au kh ca chin tranh ch xut
hin trong nhng ca khc in hnh cho nhng giai on bin ng, sng gi ca
t nc c trnh by ti phn II. V cng chnh ti phn hai ca chng trnh,
s hp tan tr thnh ni s hi, u t ca chnh tc gi i vi cuc i i
thay vi vn nc c lng vo nhng tc phm ng vit t 1953 cho ti 1972.
V th trong phn hai, nhng tc phm ca Phm Duy khng c xp theo th t
ngy thng.
T Tnh Hoi Hng, Nghn Trng Xa Cch, Khi Tnh Trng Chi, Ri y
Anh S a Em V Nh, B M Qu, V Chng Qu, Em B Qu, o Anh St
Ch ng T, Nc Mt Ri, Nh L Lng Ti, Kip No C Yu Nhau (ht:
Tun Ngc), Tm S Gi V u (ht: Tun Ngc), Qua Sui My Hng... cho
n M Trng Dng/M Vit Nam i (1960: hai ca khc ny c trch ra t
phn BIN M, ca trng ca M VIT NAM. Trng ca ny gm 4 phn: t
M, Ni M, Sng M, v Bin M. Nhng nh ph bnh coi y l mt u ca v
M T Quc v m in hnh trong truyn k lch s nc nh.
Trng ca ny c Phm Duy tng: Knh dng M ti/Tng tui tr nc ti...
Phm Duy cho thy nhng bc thng trm ca lch s Vit Nam phn nh qua
cch nhn v li suy ngh lng mn ca mt ngh s lo luyn. Nhng chia ly, au
kh, u t, lo lng, tuyt vng v hy vng ch thp thong trong nhng ca khc ca
ng, nhng nghe ra vn nh mt vt dao chm hn su trong mi con ngi Vit
Nam.
Nhng c bit, nhng vt thng khng lm Phm Duy tuyt vng. Trong
nhng m tm ti bao gi cng vn cn cht nh sng ca nim tin vo pha
trc. C l cng v th, m khi tt c cc ngh s trnh din trong chng trnh
nhc Phm Duy chiu th by va ri cng dn nhc ca Hi Hiu Nhc tin ra
sn khu trnh din trng ca M Trng Dng/M Vit Nam i, nhc s
Phm Duy du n ca s Thi Thanh ln sn khu.
Hai mi u bc trng cng ht v cng chia s quan im: ng vinh danh
Phm Duy, hy vinh danh nhng ngi ng ra t chc mt bui trnh din v y
ngha ny : Nguyn Bch Lin, Nguyn Vn Thn, Phm Duy Quang, Nguyn
Cu Tun, Trn Ngc Ln, Phng Lan, L nh Y Sa, Hong Khi Phong, Mimi
Thy Tin, Ecetera, Lenonard Huy Trn, Kenneth Khnh Trn, Bi L Lan Chi,
Phm Thi Vn, Nguyn Anh Th, Dzung Phinouwong v nhng din gi Nguyn
c Quang, Nguyn Xun Ngha, Nguyn Xun Hong, Bi Bo Trc, Nguyn
Ngc Bch, Bi Bch H, Jason Gibb v Trnh Cung.
Vng chnh h lm vic mit mi trong nhiu thng trc v lng trn trng
ti nng v ngng s ng gp cng hin ca Phm Duy i vi nn m nhc
Vit, cho bui trnh din nhng tc phm in hnh tr thnh mt bui trnh din
tuyt vi nht trong vng hai thp nin va qua. Bui ha nhc tng ng ny kt
thc bng mt cuc tip tn. (VA)
i nghe Phm Duy : Mt i Nhn Li
Hong Nh An
Ti xin tuyn b : Ti l ngi sung sng nht th gii. Nhc s Phm Duy
tuyn b nh trn phn cui bui nhc Phm Duy : Mt i Nhn Li do Hi
Ung Th Vit M t chc vo bui chiu ngy Ch Nht 26 thng 5, 2000 va qua,
lp li mt cu ni ng pht biu trong mt bui phng vn trc . Vng, ng
l ngi sung sng nht th gii v nhc ca ng c nhiu ngi su tp
v ht Vit Nam sau bao nm b vi dp, v by gi c ht ln mt cch rt
trang trng trong bui ha nhc ny.
Hn 1200 khn gi lp y nhng hng gh ca i h vin La Mirada, mt ni
chn tr thnh quen thuc vi cng ng Vit Nam k t sau bui ha nhc
m Ngn Khi nh du 20 nm xa x nm 1995. La Mirada l mt a ch ca
nhng bui nhc trang trng nh bui nhc chiu hm nay. Tri cng rt p nh
mun gip nhng ngi Vit Nam cng hp nhau thng thc nhc Phm Duy
v cng ni ln lng cm mn ngi nhc s m m nhc v cuc i gn
lin vi t nc, dn tc v lch s Vit Nam. V khn gi tham d bui nhc cn
c dp ng gp cho mt mc ch v v li, l gip gy qu cho Hi Ung Th
Vit M. Khng cn g c ngha hn v c ai trong chng ta khng bit mt ngi
no qua i v cn bnh qui c ny.
Tuy c tnh cch celebration nhng chng trnh bt u mt cch rt somber
bng Chiu V Trn Sng, mt ca khc rt mnh mng v man mc ca Phm
Duy c Duy Cng ha m thnh mt tu khc do gin nhc ca Hi Hiu
Nhc Vit M biu din. Khng kh "trm mc" ny ko qua bi ht bt h Tnh Ca
ni tip sau . Ging ca ca Bch Lin rt vang v ti sng mi ngy bng tr
thnh hi "xa vng", v bi Tnh Ca vi 3 li ht v nhng on nhc ha tu
gia bng tr thnh hi di.
Khng kh tr thnh vui ti hn vi ca khc <.b>C Hi M, ca khc u tay ca
Phm Duy do Thi Hin trnh by. Ging Thi Hin vang, r v iu luyn. Ln
ny, c trnh by bi ht thuc lng, khng cn nhn bi nn din t t nhin hn.
Bi ht K Nim k tip cng c c din t mt cch trn vn.
Chng trnh c thay i khng kh bng mt bi song ca, l bi Tc Mai
Si Vn Si Di do Duy Quang v Mng Thy biu din. Duy Quang xut hin vi
v t tin v c mun din t bi ht. Ngc li, Mng Thy c v e d, cha
quen din xut nn lu lu mi nhn Duy Quang mt cch rt "e ngi". Duy Quang
ht vi k thut khp ming, ch pht ra gn v sc, trong khi Mng Thy ht vi
tnh cch "hp ca" ngha l m ch ch khng ng li qu sm. V th cch din
t bi ht ca hai ngi khng c match cho lm. Nhng ch cui cng cn
phi ngn ging nhau th cng khng thc hin c v Mng Thy ngn di hn
Duy Quang rt nhiu.
Anh Dng xut hin sau trong ting v tay vang di ca khn gi. Anh t ra v
thoi mi t tin. Anh Dng ht bi Cn Cht G Nh vi ging ht trm m v
y sinh lc, din t bi ht mt cch kho lo. Anh c v quen vi li ht cng
gin nhc vi ha m vit sn, c nh, khng th du di nh khi ht vi mt ban
nhc nh mc du anh vn c nhiu ch ht rubato din t bi ht.
a Em Tm ng Hoa Vng l bi ht k tip qua ging ht ca Mai Hng. Mai
Hng vn m i ngt ngo nh t bao nm qua. Ging c thch hp vi bi ht
ny, mt bi ht m m, khng c nhng ch dramatic.
Tuy nhin tp hp 4 bi ht lin tip vi nhp iu trm trm, m i vi gin nhc
a s l gin dy cng rt m i, lm cho khng kh hi lng ng.
Khng kh c thay i bng bi Tm Nhau do Trn Thi Ha ht, khng ph ha
bng gin nhc m ch vi ting dng cm ca Vng Hng v ting flute ca
Bob Morgan. Trn Thi Ha, mt ting ht tr ang ln, ht nhng bi ht"xa"
mt cch rt ngh thut, c khn gi tn thng nhit lit.
L Thu sau xut hin trong ting v tay nng nhit. C trnh by bi Ma Thu
Cht, mt bi ht a c ln i danh vng cng vi bi Ngm Ngi. Nhc
m cng c thay i bng gin t tu: piano vi Vng Hng, violin vi
Nguyn Khnh Hng, cello vi Fernando Hahln v guitar vi Hunh Hu oan, do
Vng Hng vit. Ging ht ca L Thu tm li c sinh lc c t vi nm
qua, vn l mt ging ht sang c, vi ln hi pht ra mt cch trn vn cho tng
ch ca bi ht. C xng ng c khn gi dnh cho trng pho tay dn d.
Trong phn solo violin, Nguyn Khnh Hng cho thnh gi nhng m thanh c
lc hi qu ng nhng nt nhc cao, lm hi...rn tc gy. Vng Hng cho
thy c s l mt nhc s vit ha m c trin vng, vi kh nng sng to v "bt"
c cng iu nhc rt nhanh nhn. Nn tn nhc Vit Nam ang thiu nhng
ngi vit ha m. Hi vng gii tr hc nhc y s dng nhc Vit Nam lm
ni thi th ti nng ca mnh. Mong lm thay.
Khng kh c hm nng ln bng bi Tnh Ngho, mt ca khc ph t th ca
Hng Nam, vi nhp iu dn dp hn. MC Hong Khi Phong em n cho
thnh gi mt vi chi tit th v v tc gi bi th. Bi ht ny tht s gn nh l
chm vo qun lng t hn my chc nm nay. Ting ht ca Nguyn Thnh Vn
a n ra nh sng, ph ln mt lp bi vng tht p. Phi ni l ging ca ca
Nguyn Thnh Vn rt thch hp vi bi ht c tch cch dn ca ny. Ging
Nguyn Thnh Vn y n, ngn y nhng ch cn v luyn ly rt ngh
thut. C l anh tm thy "ch ng" ca mnh, n khng phi l nhng bi cn
n ging tenor cao vt m l nhng bi dn ca.
Qunh Giao xut hin trong chic o di tht p. Phi ni c l n ca s "din"
nht m nay vi nhng chic o di c bit. Qunh Giao ht bi Cn G Na
u, cng l mt bi ht rt lu khng ai ht c l v n i hi mt ging c mt
range ln. Qunh Giao din t trn vn bi ht ny.
K tip, ban hp ca vi 22 ca vin cng ging lnh xng ca L Hng Quang
trnh din bi L Hnh, mt bi ht c tnh cch trit l, v i ngi nh mt
chuyn i, vi nhng li ht rt th v nh bc nhanh vt chn i, nhp xe un
vng t sinh, bnh xe tang ngoi , chic ni trong vn hoa... Ha m ca L Vn
Khoa mang li sinh ng cho bi ht. Ch c iu c l microphone khng
ng ch nn b nam hon ton b chm hn, ch nghe long thong, so vi b n
rt y, rt vang. Ging lnh xng ca L Hng Quang cng khng c ni ln
nh mong mun. L Hng Quang sau m u cho chng trnh phn hai vi
ca khc bt h Tnh Hoi Hng. Ging tenor ca anh thch hp vi bi ht ny
nn anh din t trn vn bi ht. Nhng c l n s hay hn nu nhng ging n
ph ha c to hn, ni hn ln. Nhng ging ny khng c micro bt nn
nghe rt xa vng, ung mt cng phu ha m ca L Vn Khoa.
Mng Thy, Anh Dng v L Thu tr li vi nhng ca khc Nghn Trng Xa Cch,
Khi Tnh Trng Chi v Ri y Anh S a Em V Nh.
Tip theo l mt phn rt c bit : lin khc B M Qu, V Chng Qu, Em B
Qu do L Vn Khoa ha m rt kho lo v do Kim Tc, Mai Hng, Qunh
Giao v Nguyn Thnh Vn trnh by. Bi V Chng Qu kh hi ha qua s trnh
by ca Nguyn Thnh Vn v Qunh Giao. Mt ln na, Nguyn Thnh Vn
chng t anh ht rt hay nhng bi dn ca.
Duy Quang tip ni chng trnh vi mt bi ht ph th rt c bit v di v
kh ht, l bi o Anh St Ch ng T, mt tc phm bt h khc ca
Phm Duy. Ht nhc Phm Duy tht ra rt risky v c qu nhiu ngi nghe
nhng bi ht ca ng v c khng t s ngi thuc lng nhng ca khc ca ng.
Duy Quang ht sai li nhiu ch. Nhng anh vn nhn c nhng trng pho
tay v ting c v vang di ca thnh gi.
Trn Thi Ha tr li sn khu vi ca khc Nc Mt Ri. Anh din t trn vn
bi ht. Hai bi anh chn tht ra rt kh v li ht rt di v phc tp. Trn Thi
Ha chng t thi trn trng vi m nhc bng cch tp dt nhiu v ht
thuc lng bi ht. Anh li l mt ngi cn rt tr. Vi thi trn trng m nhc,
ng anh i s rt thnh thang.
Kim Tc tht iu luyn qua bi Nh L Lng Ti, mt ca khc chc t ai c
nghe. Trong nhng ca s hng u ca Vit Nam, c l ch mt s nh c ging ht
tht c bit, trong c Kim Tc, L Thu, v Thi Thanh. Ging Kim Tc
vang, m v c mt cht ngt, m rt kh din t. Mt ging ht him qu ct
ln t hn 50 nm qua m vn cn nguyn phong .
C l Tun Ngc l ca s c v tay nhiu nht khi va c gii thiu, chng t
s mn m ca khn gi i vi anh. Anh ht 2 bi lin tip. Anh chng t kh
nng iu luyn ca mnh qua bi ht Tm S Gi V u, mt bi ht m anh
tm s l favorite ca anh. Bi ht kia l bi Kip No C Yu Nhau, chc c l s
hay hn nu anh nh li, khng cn phi nhn bi v c th din t bi ht trn vn
hn. Phi ni ging ht ca Tun Ngc phi c xp vi loi tr tnh. Anh c th
ln nhng nt cao nh fa, sol... mt cch d dng m vn gi c cht m ngt.
Anh xng ng nhn ngi v ting ht nam hng u hi ngoi.
Ln tr li sn khu, Bch Lin chn mt ca khc ph r c ging ca c hn.
l bi Qua Sui My Hng. nhng nt cao, ging Bch Lin vang, sng v
p hn nhng ch thp nhiu. Vi phong cch t tin v ging ht vi ln hi
hng hu, Bch Lin din t bi ht c bit ny mt cch c kch tnh v y gn
nh l mt truyn ca. C li cun c ngi nghe. V ban hp ca kt thc
chng trnh bng lin khc M Trng Dng v M Vit Nam i. Mt ln na,
L Vn Khoa chng t ti hoa ca mnh qua phn ha m. Mt ln na, phn b
nam khng bt micro vn b chm nghm lm phn ha m mt cn xng.
Chm dt bi vit m khng ni n cun phim ngn 10 pht do Charlie Nguyn
v Y Sa thc hin l mt thiu st. Cun phim ngn nm bt c ci
personality ca Phm Duy. Mt con ngi linh ng, t tin, nhiu sinh kh. V th
tui hn 80, ta khng ngc nhin thy ng vn lm vic ct lc, sng to v hn
nhin by t nhng cm ngh ca mnh mt cch trung thc.
Hai MC Y Sa v Hong Khi Phong lm trn nhim v ca mnh. Y Sa chng t
mt s trn trng i vi "ngh" lm MC. C lun hc thuc lng nhng li gii
thiu d c di ging v phc tp n u. V th li gii thiu ca c duyn dng
hn v t nhin hn. C s cn tin xa.
Bui nhc Phm Duy: Mt i Nhn Li c t chc cng phu v chu o,
em li cho khn gi nhng gi pht m nhc trang trng v ng ngha nhc,
xng ng l mt bui nhc cho ngi nhc s nh hng n cuc i ca
nhiu ngi Vit Nam nht. Cm n Phm Duy v Ban T Chc.
>>>60 Nm Dng Nhc Dng i
Ma Thu Paris 2002

Hi Ami Vietnam Paris v t poster.
click : nghe nhc
Sau khi Hi Ung Th Vit Nam M tung ra Little Saigon vo ma H 2002 mt
chng trnh VINH DANH PHM DUY gm Trin Lm, Hi Lun v Concert m
bn bit... va lc Thu ang tn, Hi Ami Vietnam Paris cng t chc mt bui
tng quan ca nhc Phm Duy gi l 60 Nm Dng Nhc Dng i . Nhn dp
ny, ban Vit Hc ca i Hc Paris 7 cng t chc mt bui Minh Ha Truyn
Kiu lun.
Ti cng vi cc con Duy Quang, Tun Ngc, Duy Cng, Thi Hin, Thi Tho,
c thm Julie v i Vn thp tng... p phi c i Php Quc.
rt lu, gia nh ti by gi mi c c hi cng nhau i din ti Paris. Bn r
nhau i n cm ti Thp Effel, i chi Palais de Chaillot, b sng Seine,
Montmartre, vn Luxembourg v nhiu ni khc...

Trc Thp Effel

Trong bit th ca Nguyt My
Palais de Chaillot
Montmartre
Bn b sng Seine

Duy Cng/Thp Effel
Vn cng cng
Vn Luxembourg
m din thnh cng, vi ti lm nhim v announcer (ti khng mun lm dng
danh t MC) v vi nhiu bi ti san v Paris nh Ma Thu Paris, Tin Em, Ma
Thu Cht, Thu Ca iu Ru n...
Phm Duy, Julie
Duy Cng, guitarist, Tun Ngc, Duy Quang
Hu trng : Julie, Thi Hin, Tun Ngc, 2 nhc s Paris, i Vn
m din c phng vin C Ng tng thut nh sau.
T N I
NGN IU RU N
J'ai cueilli ce brin de bruyre
L'automne est morte souviens-t'en
Nous ne nous verrons plus sur terre
Odeur du temps brin de bruyre
Et souviens-toi que je t'attends
LAdieu
Guillaume Apollinaire (1880-1918)
Thng mi mt. Paris m trong thu. Xc l ng ng sng t la lit mt ng.
Tri c, nng, hi th vng vt khi bui u ngy. Mt mu thu nh th,
my mi nm trc, bao nhiu ngi sng gi ci oi bc bi bm cu Si Gn,
cu cc thnh ph, tnh l ng bng min Nam Vit Nam tng m c. Mt
cht hng xa, thot thai t hn th Paul Verlaine, Guillaume Apollinaire, Cung
Trm Tng, nhp thn vo nhng dng nhc Phm Duy, v cnh bay ln. C
tng nhng hnh nh, m thanh vin m ri c lc s dn theo thi gian chm
xung, lng vo mt gc no cu k c, phai, v qun Nhng, vi gn mt
ngn khn thnh gi n d chng trnh Phm Duy, 60 Nm, Dng Nhc
Dng i m 09.11.2002 ti Paris, li th iu nhc nh m bng mt phc
sinh, ti mn v tm m hng sc nng nn cu khng gian thu ty phng.
Mu thu khng cht trong khc ht bi thng cu ngi tnh ph, mu thu ch
th thit trn dy v cm, khc khoi vi ting kn ng, dn vng m theo dng
tc t nh si, ri rng ln cng mu ru cht nng nn. Mu thu, t ,
cun hn ngi vo con trt xoy cu dng hi tng.
Vi gn bn mi ca khc, nhc s Phm Duy v cc con cu ng mi mi
ngi cng ving thm li tng chng ng cu su mi nm sng tc m
nhc. M u v kt thc bng hai bi ng ca ng V Qu v Git Ma Trn
L - M Vit Nam i , nhng nhc phm cn li c cc ging ht thnh danh
Julie, i Vn, Thi Hin, Thi Tho, Tun Ngc, Duy Quang trnh by n ca hoc
song ca. C rt nhiu ca khc ph th, t Ting So Thin Thai ph th Th L
(1951), vi ting ht Thi Hin Thi Tho, gi nh trong lng nhng khn gi ln
tui hnh nh hai ch em Thi Hng Thi Thanh n th k v trc, n nhc
phm Tnh Cm, ph th Hong Cm (1984) qua phn song ca cu Tun Ngc v
Duy Quang. Gn ht nhng ca khc ph th thnh cng nht cu nhc s Phm
Duy, theo s nhn xt v phn tch cu nhc s Phm Quang Tun trong bi vit
Ngh thut ph th vo nhc (bo VN, s i 66 & 67), u ln lt c trnh
by : Ting So Thin Thai, N Tm Xun, Thu Ca iu Ru n, Ngm Ngi,
K Vt Cho Em. Bn cnh nhng ca khc ph th, cc bi ht tng vang vng
trong thi k khng chin chng Php : ng V Qu, V Min Trung c gii
thiu xen k vi nhng tnh khc c nhiu th h tnh nhn p : m
Xun, ng Xa Nhau, Phng Yu, Nha Trang Ngy V, Tr Li Em Yu
Ngoi ra, nhc s Phm Duy cn mi ngi m iu thng thc cc ca khc trch
t trng ca Con ng Ci Quan : i u Cho Thip Theo Cng, trng ca M
Vit Nam : M Vit Nam i , Tm Ca : Ti c M , theo th Nht Hnh v Git
Ma Trn L, Tm Phn Ca, Thng Ca Chin Trng : Tng Nh Cn Ngi
Yu, th L Th v o Anh St Ch ng T, th H Loan, o Ca : Qun
Th m , th Phm Thin Th.
click : nghe nhc
Mng ca khc c kh hu Paris v u Chu, ph hp vi ci lnh mt m
trng thu thng 11, c tn thng nng nhit : Mu Thu Paris, Tin Em (th
Cung Trm Tng), Thu Ca iu Ru n (theo th Paul Verlaine), Mu Thu
Cht (theo th Guillaume Apollinaire), Huyn Thoi Trn Mt Vng Bin (th
Thi Phng Th)

T hng gh khn gi, c ngi chp ming : Tng nh mi hm qua khi nghe
Julie ht Mu Thu Cht v Duy Quang trnh by C Bc K Nho Nh, Th Nh
Git Ma (th Nguyn Tt Nhin). Ci tng nh mi hm qua y tht s c
mt khong cch thi gian ba mi nm v mt khong cch khng gian vi trm
ngn cy s ng chim bay. Vn l hi tng, v chn qu nh cu mt qu kh
xa hn n, thi t nc phn i, ngi ngi li nhau v l tng. Nhng hnh
nh c, cm xc xa c khi gi li qua ting ht i Vn trong Tnh Hoi
Hng v Tun Ngc vi Tm S Gi V u(th L Minh Ngc). Vn l hi
tng, khi Thi Tho chn ht m Xun , bi ht cu b vit tng m , khi Thi
Hin ct ln cu hi tng lm ray rt c mt th h nhng ngi tui tr : Bit bao
gi ti mi c ni nhng iu ti c m ? Cng vn l hi tng, khi nhng nt
nhc qun qut m m cu C Hng v dt, nhc s Phm Duy, ng gi
Tun Ngc, Thi Tho, nh spotlight chi lo v nhng trng pho tay vang di,
run run k v ln tr li i Hng Lt cch y vi thng, cnh c vn y,
nhng em ngoan nh tnh nng, em bao la mt mng, em thm nh c hng cu
ngy no, nay khng cn n !

Hn ba ting ng h, gn
bn mi ca khc, ngi
trnh din v ngi thng
thc vn cha mun ri
nhau. Thm vi bi ht
c yu cu, thm nhiu trng pho tay tn thng v tri n ngi nhc s, tc
trng phau, vn trng kin ti ci ng trn sn khu, gi cc con, du, r,
ngi nhc s sut mt i m n m lm con d ht rong... Chng trnh Phm
Duy, 60 Nm, Dng Nhc Dng i c khn thnh gi Paris nh gi cao v
mt ngh thut. B Nguyn Xun Th, ch tch hi Nhng ngi bn cu Vit
Nam v Chu , hi bo tr cho chng trnh, cho bit, nhc s Phm Duy c
ton quyn quyt nh trong vic chn l v ng ra gii thiu cc nhc phm
cu mnh. Vi li dn gii d dm cu ngi MC ln tui nht trong lng m nhc
Vit Nam (v th gii ?), vi phn trnh din xut thn cu cc ca s ti danh, cu
ban nhc The Fanatics, cng phn son ho m, phi kh c o cu Duy
Cng, tt c cc nhc phm trnh by, d ph thng hay t c bit n, u
c khen ngi nng nhit. Phi chng, vi ngi nhc s vit ca khc T n
i , cuc i v ngi thng thc n lc bit trn trng p li, vi lng
ngng m ? Ch trong vng su thng cu nm 2002, hai chng trnh Phm
Duy, Mt i Nhn Li v Phm Duy, 60 Nm, Dng Nhc Dng i c
t chc vi tnh cht quy m ti Little Saigon v Paris. Sau , c th s thm
nhiu chng trnh tng t nh vy, khp ni trn th gii. Cn Vit Nam, ni
ng sng tc nhng dng nhc bt t : Ti yu t nc ti, nm phi phi bn
b bin xanh Bit n bao gi ? C phi l c m cui cng cu ngi
nhc s trn tm mi tui i, hn su mi tui ngh, mong mt ngy c
m n ht li nhng ca khc c cu mnh ngay trn qu hng yu du ?
Nm 2002, ngi Vit ti Paris xun thu nh k c thng thc m nhc
Phm Duy. Trc v sau m Phm Duy, 60 nm, Dng Nhc Dng i, sng
tc mi nht cu ng : Minh Ho Kiu cng c gii thiu ti Th vin Din
Hng vo u thng t v ti i hc Jussieu vo gi thng 11. Nh vy, t
ng V Qu sng tc nm 1947 n Minh Ho Kiu, phn 2 ra mt nm 2002,
thnh gi c dp i dc theo hnh trnh su mi nm m nhc Phm Duy, t
m thanh n iu cu cy n guitare thi khng chin n m thanh a iu a
tng cu dn nhc in t k nguyn computer, vi phn tr lc cu con trai th
Duy Cng. Cng trong chuyn i gi mu thu ny, o din inh Anh Dng,
ngi thc hin cc b phim on Chun-T Linh, Gi gi Cho My Ngn
Bay, Vn Cao, Gic M Mt i Ngi,Vn Cao, Bui Sng C Trong S
Tht, Trnh Cng Sn, xin tr n ngi (Hng phim Tr, Vit Nam) v c
dp ghi li nhng hnh nh cu nhc s Phm Duy qua nhiu ln gp g vi bn b,
ngi thn v khn gi ti Paris. s l ngun ti liu qu gi cho nhng b
phim m anh hng p t lu v hy vng thc hin c trong mt tng lai
khng xa lm. Chng ta tin rng nhng b phim ny s sm ra mt khn gi v s
c tm vc xng ng vi s nghip m nhc cu ngi ngh s vit nn ngn
li ca.

Nng chiu vn rc r. Ngi tnh gi Phm Duy vn tip tc cuc hnh trnh lin
lc i, gieo rc y nhng m thanh cu mt thi, cu mt i, mi gi mi
ngi yu nhau, nhng t y lng, vn khng qun ct ting ku tha thit :
M Vit Nam i ! M Vit Nam i !
Chng con v kht khao hi M
Chng con xin th gi thm qu M
Cuc i ri phai tn sau th gii
Ch cn tnh yu cu M m thi
i ! M Vit Nam !
C Ng
Paris, trng thu 2002
C mt ba cm chia tay gia ban t chc v cc ngh s...

Ri ti bui gp g vi gii tr thc Paris ti i Hc Jussieu.
Trnh Din Kiu
ti i Hc 7 (Jussieu)

vi ng Tin


Trong s khn thnh gi c
ha s L B ng, nh thc hin phim ng Trn Minh...
Sau y l bi vit v bui gp g ny :
Phm Duy v Truyn Kiu
Chiu th by 16/11/2002, ti i Hc Paris 7 Denis Diderot, nhc s lo thnh
Phm Duy trnh by hai nhc phm Minh Ha Kiu I & II, trong khun kh ban
Vit Hc, nhm gii thiu vn chng, ngh thut Vit Nam.
Nhc s Phm Duy nm nay 81 tui, t M sang Paris tham d v dn nhp mt
m i nhc hi k nim 60 nm sng tc ca ng : Phm Duy lm bi ht u
tay nm 1942, ph nhc bi th C Hi M ca Nguyn Bnh.
Trc hn mt trm thnh gi, c ngi n t B hay Thy S, Phm Duy cho
nghe hai a ht v gii thch ti sao ng chn Truyn Kiu v tnh cch tiu biu.
ng trnh by k thut lm nhc, cu trc hai nhc phm, c bit nhn mnh vo
bn nhc on do ng sng to : Chiu Qun, Qung Lng, Hn S Chin
Trng, T M Phng Cu m Nguyn Du dn trong Truyn Kiu, nhng
c gi khng r l nhc g.
y l phn sng to m nhc s tm c v nhiu thnh gi thch th v mi m,
nhng cng c ngi ch, v ... khng phi l Truyn Kiu.
Mt cuc gp g vn ha, khng c tnh cch thng mi hay tuyn truyn, bao
gi cng l th.
Bui ni chuyn to c hi gp g gia ba tn tui ln lao ca ba ngnh ngh
thut : nhc s Phm Duy, ha s L B ng, v nh in nh ng Nht Minh.
Ba hnh trnh khc bit : Phm Duy ri Vit Nam trong t di tn 1975, lp
nghip ti Hoa K. L B ng, cng tui, ra i t 1939 trong phong tro lnh
th cng bch, v lp nghip ti Php t . ng Nht Minh sinh ra (1948) v
trng thnh trong khi la, sng tc in nh l mt k thut mi m, kt hp c
thi gian ca m nhc v khng gian ca hi ha, gia hon cnh kh khn ca
quc ni. Ba hnh trnh nhc li lch s ca t nc.

H tic rng nh vn Nguyn Ngc t H Ni n Paris hm sau, nn ht cuc
hp mt qun hng ti Quang Minh nh y.
Mi hay : Tri ma thu Paris khng phi sut i lm chia ly, nh ai , hn mt
ln, ht.

>>>Mt i Vi m Nhc
Mt i Vi m Nhc

T Paris tr v Hoa K, li c thm mt m gi l Mt i Vi m Nhc do Thy
Nga - Paris By Night t chc cng ti Rp La Mirada, vi chng trnh nhc giao
hng gm cc ca s hu danh v cc ca s -- "ni" -- rt tr ca hng sn xut
video ny.
Tun san VIET TIDE, c quan ngn lun ca i Little Saigon cng c hai bi vit
v ti ca Bi Bo Trc, pht thanh vi ngy m CONCERT.
m Thu
Nghe Nhc Phm Duy
Bi Bo Trc
Trong bn ma, Thu l ma th mng nht, c ngh s yu thch nht. V vy,
cc sng tc ly cm hng t ma Thu thng chim a s so vi ba ma cn li.
Trong lnh vc tn nhc, nhc n Thu, mnh c th ngh ngay n Thu ca
Nguyn Vn Khnh, mang qu nng m hng ca Stormy Weather nu khng
nh hnh nh lt tht bao ng my Thu vng ko ta tr v ng phng. Mt
bi khc v Thu c nhiu ngi a thch chnh l Bun Tn Thu ca Vn Cao.
Bi ht c nhiu hnh tng tht p nhng... hng v nhc.
Lc , c l Vn Cao cn non tay v vit theo cm hng lin min bt tuyt, ri
cht thi. Bi ht ny hng v ch im khi ln bt ng nhng min man khng
dt m li c th kt thc bt c ni no. Mnh c nghe th li m coi, bi ht c
th dt bt ng m chng mt g: mi on li l mt bc tranh p, kt hp lm
mt m thiu giai iu ch o, thiu ci nt chnh trong ton tc phm, thiu ci
kh Thu. y l ca khc t tnh hn t cnh, v khng c ci hi Thu ng ng
ca Trng ca Sng L :
Sng L!
Sng ngn Vit Bc bi di ng lau ni rng m u.
Thu ru bn sng vng tng nh m bic chm mt mu khi thu...
Chng ta khng bit phn ng gp ca Phm Duy trong Sui M ca Vn Cao
gm nhng g, nhng, v nhc thut, ca khc ny r rng l c carrure hn, khai
m v kt thc u ra y...
Sui i, bn rng Thu vng
Dng nc tri lng l ngoi nng...
Mt ca khc na v Thu, cng c rt nhiu ngi a chung, c gp nhc
im ca Bun Tn Thu, l Ting Chung Chiu Thu ca T V. Bi ht ny
m c ct vi on -- l iu V Thnh lm nm xa, trong ha m ca ng -
- th tht tuyt !
Nhng v sao, hnh nh ni v Thu, ta c hay nh n cc ca khc "tin chin"
nh vy? Phi chng sau ma Thu tn t, hoc "Nam tin" v ha vo
hai ma nng ma trong Nam? Thu Vng ca Cung Tin l ca khc ng khng
thch lm, d nhiu ngi cho l hay nht, v gi li hi Thu ca H Ni. Nh H
Ni l chng ta li rn rng ht Thu Vng vi nim luyn tic, ni bng khung nh
nh.
Nhc n Bun Tn Thu ca Vn Cao chng ta nh li hnh nh nng chinh ph
ngi an o, nhn ma Thu ca t tri v tui thanh xun ca mnh lui dn vo
Thu. C ting ng ngoi ca l nng li ngoi nhn, ri li tuyt vng. Vn cha
phi l chng. Nn nh nghe ma Thu rt, ri trn l vng... Gn nh cng mt
thi k , vi cng ch , mt ca khc khc xut hin m thi nay t ngi
cn nh. Chnh l Chinh Ph Ca, ca Phm Duy.
T chng ra i
Lng khoc chin y
V hn nng bng quc k
Bi ny t c chng ta nh c th v ngn ng c phong, t dim l vi hnh
nh c cch iu ha v chinh nhn, nhng l mt bi cc hay v c t ln
nhc. Ca khc khng ni g v Thu, m nghe vn ra ma Thu, k c cu cui:
Nga hng u ym bc sang
Trn lng c chng trai trng
em theo bit bao nhiu ngy vng.
Ngy vng c th l nhng m ng ngc sau bao thng ngy xa vng, nhng
mnh nghe vn thy phng pht hng Thu ta nng vng trn giy pht on t.
Mt ca khc na, c th c Phm Duy sng tc trong cng thi k, ngy nay
cng b lng qun. l Thu Chin Trng.
Trong thi khng chin chng Php, bin c 19 thng Tm c gi l "Cch
mng ma Thu" v ma Thu v vy c em vo rt nhiu hnh khc, th d in
hnh l Nhc Tui Xanh (Mt ma Thu nm qua cch mng tin ra... ) Nhng,
khc hn nhng bn hng ca ly ma Thu lm ci c, chnh tr ha ma Thu, bi
Thu Chin Trng ca Phm Duy vn hng m li c khng kh bi thm l
thng, nh bo trc nhng hon nn chnh tr s xy ra cho ngi nhc s vo
thi k tham gia khng Php. y l mt ca khc "phn chin" trc khi t ny
c pht minh v thng nhc ti ci cht cng vi c vng ha bnh. Thc ra,
ma Thu chng l ma ca s tn t chun b cho ma Xun sao?
Thu i Thu, ta v sng ca
Ca cho i, cho Thu vi ta.
Ni bin khu, mong nh khc ca
Cu Thi ha cho mun chng ta.
Ngy nay, hnh nh ch cn Kim Tc nh v ht li ca khc ny, mt trong nhng
bi ht v Thu c o, va ngi ca khng chin va c m thanh bnh, vi nhp
trm hng, m vn c nt bi thm, giai iu rt c m c nhng chuyn khc tht
mi.
Bi hi nh li th hnh nh mnh pht gic ra mt iu... Hy nghe li Chinh Ph
Ca v Thu Chin Trng ca Phm Duy ri Bun Tn Thu v Thu C Liu ca
Vn Cao, chng ta thy cuc i ca hai ngi bn nhc qu l tng phn.
Phm Duy am m hn nhng nhn bn hn, v nht l lc quan hn. Cho nn,
ngay gia s cht chc trong bin khu, ng mun ht cu thi ha cho mi
ngi, ng ngh n ngy chinh phu tr v trn nga hng cng nng chinh
ph. m Thu ni y m nghe li nhng ca khc , mnh hiu v sao ch ca
ng khng th l trong ni rng Vit Bc ri "khng chin thnh cng" s tr
v H Ni nh mt chnh y hay Tng th k hi Nhc s ca cng sn c! Nh
trong bi Ting Ht Lnh nh ca Lng Ngc Chu v T Phc, khi ngi ta
>i>nghe m vang ln ting chin chinh, th Phm Duy li... m lm diu mang so
thanh bnh... Ci ti "khng on th" to lm.
Nhng, ang nh v Thu m ni chuyn , m mt th!
*
Mt ca khc na ca Phm Duy, ng Chiu L Rng, c ng vit sau ny,
cng gi nh n Thu:
Chiu ri trn ng vng
C ta ri gia chiu
Hn ta theo vt nng,
Theo ln gi u hiu,,,
Khng phi vt nng hay ln gi u hiu, m cng chng v :
L vng bay, l vng bay
Nh d vng gy,
Tc bung di,
Bc ra khi tnh phai
m cng chng v nhng chic l vng ri, l vng ri...
Bi ht gi ln cm xc v ma Thu ca i ngi, khi chuyn t sinh ln vn
trc mt vi s du dng, bnh thn. y l mt ca khc trc tuyt nht ca Phm
Duy m mnh ch nn nghe vo mt m Thu tht su. Li ca sang trng, cao qu,
y nt siu thc v nhn sinh th ch nn nghe v nn ngm vo ma Thu. Mnh
c tng tng l Phm Duy vit bi ny khi ng trng tui. Thc ra khng,
ng vit bi ny khi tui trung nin, vi thn th v tri tim ca mt trng nin.
Gia Sigon ngt ngt khng kh chin tranh m nghe ng Chiu L Rng th
chng thy l mnh vn minh lm sao ! Hy nghe H Ni thi bnh ht ngy nay th
thy. Ngoi Dng Th, Ph Quang hay Trnh Cng Sn, mnh him thy g lt
tai... C l phi mt th h na.
Phm Duy ni ting nht cng trnh ci bin dn ca, iu ny, chng ta qun ri.
Phm Duy cng ni ting nhc tnh, iu ny, c l ai cng nh v ai ch c lc
mn li ca ca ng t tnh ca mnh ! Nhng, m nay, c hai bn tnh ca vo
Thu ca ng ng c nhc ti, hn c bi Nc Mt Ma Thu. V c hai u
ly cm xc t th Php. Nc Mt Ma Thu l khc bi ca bn ma, bun thng
tng kip nm trong m ro tn ngi i qun. Nghe li bi ny, ta nh nht
ging ca bun b vo trong i a, nh thng mt ting ht, mt i ca s ht
trong bun tnh hn l nh v ma Thu. Hai bi kia mi c hi Thu rt l.
Ta ngt i mt cm hoa thch tho...
Em nh cho,
Ma Thu cht ri....
Em nh cho, em nh cho...
i chng ta s chng cn nhn nhau na
Trn ci i ny
Trn ci i ny...
l mt, Ma Thu Cht, ly cm hng t bi th vn vn nm cu L'Adieu ca
Guillaume Apollinaire. Bi kia l Thu Ca iu Ru n, ng cm dch t th
Verlaine nhng thi vo mt kh Thu t ti r ri hn.
Ma Thu nc n ting th di...
Ting v cm,
Bun i ma Thu i !
Lng ta khn kh vi mi mn
Ting Thu bun,
Bun ru iu ru n...
Chng cn bit hai bi th gi hng cho ng mnh thy hay. Bit hai bi th
ri, li cng thy thn tnh hn. Ci langueur monotone qui coule dans mon
coeur ca Verlaine n tan bin u mt, m mnh cng chng cn bit hoa "thch
tho" l bruyre hay l g khc, v n thnh mt chm hoa ma Thu ca Vit
Nam. Hai bi th ch gi ln ni rung ng ca Phm Duy v ma Thu, v ni rung
ng hon ton thot khi th Ty to ra mt cnh sc khc, hon ton
khc.
m Thu nghe ting v cm v ting th di nc n, khng ai lin tng n mt
cabaret hay phng nhc ca Ty phng, hoc nhng vn th lng mn ca Paris
thi xa m ch thy qun au nim au trc mt, ni y. Hai ca khc tr
thnh hon ton Vit Nam v kh Thu cng hon ton Vit Nam, nghn ngo m
y no tnh ca mt thnh ph khc khoi trong chin tranh.
T Thu Chin Trng vit thi khng chin m u cho n Thu Ca iu Ru n
vit ti Saign u m, ma Thu bin dng, tr nn gn gi hn. Nh t mt bc
tranh c, nng Thu bc xung, vt ly u chng ta, git l l ch ri, nng
hi, trong ting v cm ai on nc n.
Sau ny, Phm Duy cn sng tc mt ca khc khng cn Thu, d tn l Nghn
Thu. Nghn Thu l thin thu, l i ngi vnh cu, l khi ta i v coi chung. K
vit bi ny trm ngh rng l bi "o ca th mi mt", trong nhp ba bn rn
rng v i ngi, khng phi v ma Thu ca thi nhn.
Mt ca s ni ting ca Hoa K l Bing Crosby, c ni nh sau v mt bc s ca
nhc Jazz, Louis Armstrong: "Louis Armstrong l khi u -- v cng l kt cc --
ca m nhc ti M."
Ni nh vy v Phm Duy, d nhin, nhiu ngi s ngc nhin, c khi ni gin.
Nhng, xin nghe li m xem. Trong thng ti y, khi kh Thu gi, hnh nh
mnh sp c mt bui trnh din nhc Phm Duy ti min Nam California. Mi ri
cng phi c mt ln, xin hy n nghe v t hi lng mnh, rt thnh tht: sau
ng, cn my ai?..
Thu i, bun v hn.
Khng C Phm Duy

Bi Bo Trc
Nm nay, nc Php t chc k nim hai trm nm ngy sinh ca Victor Hugo.
ng l mt nh th ln, mt nh vn, mt ngi vit kch v tranh u cho dn
ch ca Php di thi nh ch chng li Hong Napolon Tam. Khi
Victor Hugo mt, nn Cng Ha Php t chc quc tng c c triu ngi tham
d, v ng hin an ngh ti in Panthon cng cc danh nhn v i ca Php.
Victor Hugo sinh nm 1802 v mt nm 1885, th 83 tui, li mt du n vn
hc ko di sut th k 19. ng l vn ho ca Php c c th gii ngng m.
Ngy nay, nh v ng, i a s dn Php u nhc n s nghip vn hc s,
v c ni v cuc i tnh cm v cng sng gi ca ng th cng vi s tru mn.
Cuc i v nhng cuc tnh , ta c th ngh nh vy, gn lin lm mt, v
khng c ci ny tt kh c iu kia.
Thi gian thng li ho quang lng ly trn vng trn thin ti v qun i
nhng chng tt ca con tim. Thi gian cha c vi Phm Duy.
Nn Cng Ha th khng cn v t nc cn tang thng ginh git ming sng
sau qu nhiu nm lm than i kh. t ai ngh n Phm Duy nh dn Php
ngh v Victor Hugo khi sinh tin v sau khi t th.
*
Phm Duy sinh nm 1921, nm nay cng th gn bng Victor Hugo, qu bt tun.
V trung tun thng 11 ny, ng vn ln ng qua u chu. Nh thng l, i
chn ng khng bit ngi ngh, nh con tim ca ng vn di ln nhp p khc vi
chng ta. Xin c li cm n con tim . Mt nh ph bnh m nhc ngi Gia N
i c nhn xt, i l "khng th tng tng c mt Vit Nam khng
c Phm Duy, v cng chng th tng tng c mt Phm Duy khng c Vit
Nam". D khng c Vit Nam, Phm Duy vn c Vit Nam trong ng.
Ch mt Vit Nam khng c Phm Duy, th ra sao nh?... Xin ng ai kh chu nu
ta nhc ti Victor Hugo ni v Phm Duy. Hy nhn s vic vi con mt trm
nm, ngn nm m xem...
Su mi lm nm v trc, t gia thp nin 30 ca th k trc, c mt nc
Vit Nam ang nh trong mt cn st v da m cha thot ra c. Ton b
nn vn hc ngh thut nc nh b o ln n tn cng trong khi c nc vn
nm di s cai tr ca ch thuc a Php. Vo u th k 20, chng ta bit l
mnh khng th ni, vit, khc than, ca ht nh xa c, nh thi Nguyn S
hay thi cc thnh ca vn hc l thi L Mt v Ty Sn. C "sc" ca Ty
phng v tnh trng Php thuc lm thay i ht quan nim sng, sng tc v
c u tranh ca dn tc. Vi chc nm sau, khi nhng vn ng ca Cn Vng
ri ng Du u tht bi -- m no c phi v thiu ch u -- tim thc dn tc
bt u cm nhn c mt cch chm ri v bng bc, rng ta phi thay i cch
suy t, phi lm ch c cc phng tin din t theo li mi, huy ng lng
ngi, ton dn cng nhn v mt hng.
Hong o vit ra trong iu tm nim th nht ca Mi iu Tm Nim, l "theo
mi, trit theo mi"... T thi im , ta khng vit khng v nh trc, khng
lm th nh c, khng duy tr tp qun c. V khng ht nh xa na. Nn tn
nhc Vit Nam ra i trong hon cnh , vo khong 1935-1938. mi a ht,
cc bc tin bi lc d dm i tm. Trong lnh vc m nhc, c mt thanh
nin vi i knh trn m to i mt theo di, ri tham d. l Phm Duy, u
tin vi vai tr ca mt g rong ca, ca mt ngi trnh din, sau l ngi sng
tc.
Khi ng bt u sng tc, mi s bt u i khc.
*
ng hi rng ng hc nhc u. Phm Duy hc nhc t tin kip, v hc nhc
ngoi i nhiu hn l hc ch. Khc vi mt v tin bi hn ng gn chc tui
l Dng Thiu Tc, con nh vn hc t nhiu i, Phm Duy l k ph ngang
rong chi vi i. Nhng nh , ng tip cn vi i nhiu hn, rng hn,
trong khi Dng Thiu Tc vn l ngi qu ti hoa cho qun chng. Hai ngi
u l c phch ca nn tn nhc phi thai thi , Phm Duy tr nn ph thng
hn, trong khi hiu c ht c nhc Dng Thiu Tc ch l mt thiu s.
V nay ang l thiu s tuyt i.
Trong cuc hnh trnh vo tn nhc, Phm Duy i cng mt ngi tr hn mnh
m vn lun lun trn qu, chnh l Vn Cao. Thc ra, v ngc vi lun c ca
nhiu ngi, v ca chnh Phm Duy, Vn Cao khng th so snh c. ng c
mt l do gim khinh l s thc bch ca ch Cng Sn, nhng, thi no m
ngh s chng b chnh tr thc bch? ng c ti, nhng khng di hi v a din
bng Phm Duy. V v nhc thut, "thin ti" Vn Cao gim chn ti ch trc khi
b ch o vn ngh ng gng, ch Phm Duy vn i tip, v i mi, ngay c khi
ch i loanh quanh trong cc chin khu trn khp ba min. Sau ny, mi ti sau
ny, ch c Trnh Cng Sn l ngi m chng ta c th tm so snh vi Phm
Duy. Nhng l chuyn v sau...
*
Tr li chuyn xa, thi xa, dn ta ht bng tai v bng mt. Nghe mi ri thuc,
nhn mi th quen vi cch din t. Thi xa, chng ta cha c k m php vi
khung nhc v cc nt R Mi... V vy, nu khng gp nhau, nhn nhau, nghe
nhau v ht cng nhau th cng vn ch l mi ni din t s rung ng ca mnh
theo mt cch. Ngi trong Nam ht khc vi ngi min Bc, v cng khc vi
iu h min Trung. Chng ta quay tr li thc t hiu ra l khi c nc
ang tm cch din t t tng hoc tm hn ca mnh, c mt g "du ca", "rong
ca", l nhng ch v sau ta ngh ra, i vo tn su thm ca dn tc - ch "tnh
t qu hng" hay "tnh t dn tc" l chnh nht, v v chnh qu nn b lm dng,
nn xin khng dm nhc ti y - bt ly nhp p c ba min v vit li
thnh nhng giai iu m min no ht cng c. Phm Duy ci bin dn ca
v lm cho c gi Hu Giang c th ngn ln ln iu Bc Ninh, thm ch Kinh
Bc, d cha h ra khi ng bng Cu Long. Tt c nhng bi dn ca thi khng
chin ca Phm Duy, t Bc vo Nam, t Nam ra Trung v v Bc, u tr nn
gn gi vi ton quc chnh l nh Phm Duy.
V ng i vo cuc hnh trnh m nhc khi l mt ch cn b u tranh tr
mng trong mt trn ton quc chng Php !
*
Ngay sau nm 1975, ngi ta thy khng thiu cc t "Thanh Nin Xung Phong"
ca Cng sn hn nhin ht nhc Phm Duy m tng mnh ang thng M mt
cch thn thnh. Cho ti khi "trn" ra lnh cm th mi tiu nghu git mnh ! V nhc
Phm Duy l phn hn, v trc tuyt nht ca thi k "y ban Hnh khng Nam
b", t nhng nm 1948 v trc ! Th ri, c i ny qua i kia truyn nhau ht
m khng hay ! Chng ta c bn khon v bi quc ca ca mnh li do Lu Hu
Phc gp phn sng tc m chng bit l bn kia, ngi ta ht nhc Phm Duy
ng ng trong khi lnh o vn ngh t gic Phm Duy khng ht li. Ch v, lc
khng chin, ng c tham gia tht, v vit nhc tht, vi c tm lng. Cng vi dn
ca, Phm Duy chuyn nhc hnh khc ca thanh nin, ca thi phong tro
Hng o cn phi thai thnh khng chin ca, thnh chin trng ca. V c hn
hn, nn c tc ng hn nhng bi hng s ca ca Lu Hu Phc v Mai Vn
B.
Nh trn nh Sng L m Vit Minh v sau cao nh chin cng oai hng thc
ra ch l tr a cp tiu i. Nhng li ca Phm Duy bin thnh mt i chin
cng lm nc lng chin s. Cng t mi c Trng Ca Sng L ca Vn Cao
hay Du Kch Sng Thao ca Nhun thn thnh ha trn phc kch cn con
ny ! Ngi nhc s ch c cy n thng m to thnh chin cng cp s on !
Cng hin ca Phm Duy sut nm nm rong rui vi khng chin l iu lm p
cho khng chin. Khng c Phm Duy, cha chc l i sau bi hi nh vy khi
ni n "khng chin". ng vit rt nhiu, rt khe v rt hay trong thi , khi
cha y ba chc tui. Hy nghe nhng ngi ba mi tui thi nay vit g v ht
ra sao th ta mi thy Phm Duy i trc thi i n chng no.
Cng ca ng l , m ti ca ng cng .
*
Ch v ngay gia khng chin, khi mi ngi u phi nghin rng trn mt, i
phanh thy ung mu qun th, c chng trai tr li vit nhc tnh. Bn Cu Bin
gii, Cy n B Qun, Tnh K N, v ngay trong Nng Chiu cng c bng
dng c nng v sui tng t... Sui no tng t u, Phm Duy y ! V
khi vit n Cnh Hoa Trng, ngi nhc s tnh ng, ri b khng chin
lm v m chuyn khc. M tnh yu v vit tnh ca.
ng l mt trong nhng nhc s vit tnh ca v nhc tnh hay nht ca Vit Nam
trong th k va qua. ng "Nam tin" rt sm, t nm 1951, v t Nam ha rt
nhanh nh c vo Nam thi khng chin. Hai mi mt nm t do min
Nam, d c gii hn v d gp chin tranh, cha chc c phong thi vn ngh
nh vy nu khng c Phm Duy. Hy thng cho Vn Cao sau ny ch v ch
khng cn c vit. Trong thi k , Phm Duy a nhc tnh n nh cao
nht v cng l cng hin ng k ca ng, sau dn ca v chin trng ca...
Vit Nam khng c Phm Duy, ly ai du nhau i trong ph vng ht cu ma
Thu cht m ti cn yu, ti c yu, trn c hng...?
vo tui qu bt tun ca ng ngy nay, chng ta kinh ngc pht gic l trong
bt k lnh vc no, khi thy x hi ca mnh l li thy c nhc Phm Duy. Chng
ta c tc ca, o ca, c li ca phn chin, c ting ht u ca con tr v nht l
c mt th ti kh th no cao iu hn: tnh yu v ni cht. Hn hn Trnh Cng
Sn, Phm Duy rong chi bng m nhc gia hai ci t sinh nh mt trit gia vi
tri tim tht tr. ng vit T n i li t th, ng vit ng Chiu L Rng khi
cha y 50 tui nh mt ni tip tuyt vi hn ca L Hnh thi xa ni v l
ph du ca cuc i. Trong lc , ng vn i, i rt nhiu, cho chng ta hai
bn trng ca bt h, M Vit Nam v Con ng Ci Quan. Phm Duy vit rt
nhiu v tnh yu, qu hng v x hi, v cc ca khc ca ng c lm thay i
np suy t, nhng gin hn hay am m ca ngi nghe. Vit Nam khng c
Phm Duy, cha chc chng ta m m nh vy trong bin tnh, hoc tha thit
vi qu hng t nc nh vy.
ng l ngi ph thy khanh khch ci vi nhng ni tri ca chng ta trong m
nhc, nhng m v, mt mnh mt ci, Phm Duy kh au vi tng nt nhc,
tng khm ph mi nh k luyn an. hm sau li by ra phng thuc mi.
ng l ngi ni ting lung tung v cn khoi chc thin h vi s ni ting
nhng tai ting , trong khi li rt tn ty ngn np vi ci nghip ngn i ca
mnh, l m nhc. Gi y, ng cn tip tc em ci ti ln ca mnh lm p cho
mt tc phm ln ca dn tc l Truyn Kiu. C ci g ngn cn c ngi ngh
s qui n ny khng ?
*
Dn ca, chin trng ca, tnh ca, o ca, trng ca v qu hng, bi ca v x
hi, thm ca v thuyn nhn v chn lu vong... Phm Duy l ngi ht ln ci
thn phn Vit Nam, ci Vietnamitude mt cch tuyt vi nht. Mai ny, khi thm
kch lng, nhng x b m, chng ta v con chu s cn phi nhc ti Phm
Duy. Vi li bit n.
Vit Nam khng c Phm Duy ? c lm ch, nhng chng ta s din t bao
cm xc a din v phc tp ca mnh trong mt th k nhiu nhng nht, mt
cch rt ngng nghu, vng v.
Rp La Mirada
Trong vng 5 thng ca nm 2002, ti rp La Mirada c 2 m nhc Phm Duy,
ln u vi gin nhc giao hng ca HI HIU NHC VIT M do nhc trng
Nguyn Khnh Hng iu khin, ln sau vi ban nhc THE DREAMERS do Duy
Cng lm leader. Ln th hai ny do Thy Nga Paris By Night t chc vo m
cui thng 12-2002, vi thnh phn ca s i din cho ba th h : L Thu, Duy
Quang, Tun Ngc, Thi Hin, Thi Tho, Phi Khanh, Nh Mai, Anh Dng, Mng
Thy, Quang L, Th Sn, Nguyn Khang, Nht Trung, Ngc H, v.v...
Duy Cng
Duy Quang, Tun Ngc
Duy Quang, Phi Khanh
V m nhc rt thnh cng v nhng ca s tr ang c nhiu ngi i m nh

Vi Ngc H
Vi Thanh H, Nh Mai, L Thu

Hu trng : ngoi Duy Cng, Duy Minh l Th Sn, inh Ngc, Ngc Trng
Duy Hng, Thi Hin, Phm Duy, Nguyn Ngc Ngn, Duy Cng, Duy Minh, Thi Tho
Mn Finale
Thi Tho, Tun Ngc, Nguyn Ngc Ngn, Phm Duy, Thi Hin, Mng Thy
Trc khi tan ht, ti nhn ni ng V Quang Ninh Gim c i Littlle Saigon,
tm huy hiu ghi nhng dng ch :

Hm sau, bo VIN NG c bi vit v m nhc ny...
Nhc Phm Duy
Nhng Dng i Chy Mi Cha Ngui
Nguyn Vn Lp -- bo Vin ng
Nu mt nh th no gom ht ta c ngn bn nhc ca Nhc s Phm Duy li
v xp li thnh th chc chng ta s c c rt nhiu cu th th v nh trn, v
c ngn khn gi n Nh ht La Mirada ti Thnh ph cng tn chiu nay, Ch
Nht 01 thng 12 nm 2002 tm qun nhng thng nm mun phin cng nh
hnh phc i mnh theo bc chn Phm Duy i ht hnh trnh t nc trong
sut 60 nm ging nhc v 60 nm ging i ca ngi Nhc s ti hoa, cy c th
ca nn m nhc Vit Nam ny.
Gia nh Phm Duy v thn hu t chc Bui i nhc hi ny, v Trung Tm
Thy Nga Paris thc hin mt chng trnh ca nhc vi cc ca s hng u ca
mnh cng vi cc ngh s trong i gia nh Phm Duy v ngh thn hu em
n cho khn gi mt chng trnh vn ngh m nh bo ni ting Ngc Yn,
Tng Gim c Nht bo Ngi Vit ni l tht tuyt. Cn ng V Quang Ninh,
Tng Gim c i Little Saigon Radio th khi ln tng hoa v bng tng lc cho
Nhc s Phm Duy vinh danh ngi Nhc s ni ting nht Vit Nam ny ni
ht lng ngng m ti nng ca ngi Nhc s lo thnh m khng chu ngng
ngh ny.
M qu thc Nhc s Phm Duy tui 82 ny vn cn sung mn, mi y ng
va hon tt Minh Ha Kiu phn hai cng nh phn cui Hi k gm 4 tp ca
mnh. Cha c mt Nhc s no ca Vit Nam c sc lm vic v sng tc, cng
nh sng ht mnh cho chnh mnh nh Phm Duy. c khng t nhng ngi
vit v nhc Phm Duy. Ni v m nhc thi th th gii bit ting ng l ngi i
din cho nn m nhc Vit Nam, Phm Duy cng l ngi bin i v tn trang
lm cho m nhc ni chung v dn nhc Vit Nam ni ring c mt sc thi c
bit trong dng nhc th gii, cn i vi Vit Nam th cho n nay cha c Nhc
s no lm c mt trng ca m va nghe thy ging huyt qun ca mnh
cun cun lng yu nc, khi th nh sng dn khi th man mc mt tnh hoi
hng khn t nh Trng ca "M Vit Nam" v" Con ng Ci Quan"ca Phm
Duy. Nu xp ba bi "Hn Vng Phu I, II, III" ca Nhc S L Thng thnh mt
Trng ca th c th so snh vi cc Trng ca ca Phm Duy v loi ny c.
Nhng Phm Duy vn l Phm Duy. ng c ch ng ring mnh trong lch s m
nhc Vit Nam qua 60 nm sng tc v mt phn nh tm gi gn chiu nay. D
nhin ch v nhng bi ht u do ng son tho trong chng trnh ny. 60
nm dng i, 60 nm dng nhc Phm Duy chnh l dng sinh mnh bn cnh
nhng thay i ca t nc, v hon cnh sng tc ca ng c xp t theo
nhng bun vui ca thi cuc, v nhc Phm Duy, do , c tun t sng tc
theo thi gian qua cc th nhc: Khng chin ca, nhng tnh khc trong khng
chin, trng ca, nhc thi chia i t nc, thanh bnh ca, nhng tnh khc thi
bnh k c nhng bi ph th ca cc nh th ni ting Vit Nam, hoan ca dnh
cho tui tr, rong ca, tc ca ( m bo ch bnh lun si ni mt thi Vit Nam
trc y), v o ca hay nhc tm linh. Mc d sng tc c ngn bn nhc
nhng ng t ph th, ch c khong hn mt chc bi m thi. Nhng minh ha
Kiu tc l nhc ph th li l mt cng trnh tim c ca ng trong lc x chiu, c
l ng mun li v sau mt cng trnh vn hc ngh thut gn lin vi mt tc
phm vn chng ni ting nht ca Vit Nam c th gii bit n nhiu nht,
l Truyn Kiu ca i vn ho Nguyn Du.
ng trong mt gc ti nhn ra sn khu nu ai khng n mi u bc trng
chc khng nhn ra Phm Duy u, khng c v g lo lng nhng cng khng an
nhin t ti, Phm Duy ti lui t trong bng ti nhn ra lp khn gi yu mn
nhng dng nhc ca mnh t my chc nm qua, c l ng mun o lng mc
i m t nhng khun mt thn thng kia hn l nhng ting v tay m t lu
ng c n nhn, cho n khi tt c khn gi ng ng dy v tay hoan h
khi ng chm dt chng trnh vi li ni thnh thc t tri tim s rng thnh
cng ny c c chnh l nh qu v, tc nh cc ngh s thng thng
chuyn ch nhng dng nhc Phm Duy v s hin din ca khn gi ngoi s
mong i ca chnh ng.
Chng trnh Nhc Phm Duy thc hin chiu nay gm 31 bi ht di s iu
khin chng trnh ca Nh vn Nguyn Ngc Ngn qua cc tiu "Khng chin
ca" vi phn m u bi hp ca "ng V Qu", ri "Nh Ngi Ra i" vi
Quang L, k n bi "o Anh St Ch ng T" vi Th Sn. Tip n hai tnh
khc ni ting trong khng chin l bi 'Bn Cu Bin Gii" qua ging ca Phi
Khanh v bn "Cy n B Qun" vi Nht Trung. Nhng bi ht ca Phm Duy
cng vi Nhc ph th trong thi k chia i t nc nh bi "Tm S Gi V
u" qua ting ht Nguyn Khang, "y Thn V D" ph th Hn Mc T qua
ging ht Ngc H, bn "Ngm Ngi" ph th Huy Cn vi nht n danh ca L
Thu, bi "Tnh Cm" vi hai ging ca Duy Quang v Tun Ngc, "N Tm Xun"
qua ging ht Nh Mai. "Ting SoThin Thai" ph th ca Vn Cao vi ging ca
Thi Hin v Thi Tho, v "Ti c M" vi Thi Hin. Phn nhc phng dch vi
bi "Ma Thu Paris" qua ging ht Duy Quang, v bi "Ma Thu Cht" vi ting ht
Nh Mai. Nhc hoan ca vi hai bn "Tui Ngc" v "C Bc K Nho Nh" vi ging
ht Thy Tin. Sau khi ngh gii lao, phn hai ca chng trnh gm nhng tnh
khc thi lon gm cc bi "Cn Cht g Nh" qua ging ca Anh Dng, bn "
Con ng Tnh Ta i" vi ting ht Duy Quang v Phi Khanh, bi "Nghn Trng
Xa Cch vi Thanh H, bn "Git Ngi Trong Mng" vi ging ca L Uyn, "Tnh
H" qua ca nhc s Ngc Trng, "Bao Gi Bit Tng T" vi Thy Anh, inh
Ngc vi bi " Nghn Nm Vn Khng Qun", "C Bao Gi Em Hi" qua ting ca
Trn Thi Ha, Thi Tho vi bi " Ai", v "C Hng" do Thi Tho v Tun
Ngc song ca. K n l nhng bn nhc tm linh vi nht Nam danh ca Tun
Ngc qua bi "Qun Th m", bi "Trm Nm Bn C" ph th Lu Trng Vn
(con trai ca Nh th Lu Trng L) vi Quc V m dng cm v Mng Thy
n ca, bi "a Em Tm ng Hoa Vng" ph th Phm Thin Th qua ging ht
Ngc H.
Trong ting nhc nh ma ri rc rch ca Ban nhc Dreamer gm cc nhc s
Duy Cng, Duy Minh, Duy Hng, L Ngc, Xun Khi, v Andy, tt c khn gi
u ng dy v tay khi Nhc s Phm Duy cnh g tin ra sn khu cho v cm
t khn gi trong lc cc ngh s cng bc ra kt thc chng trnh qua mn
ng ca hai bn nhc "Git Ma Trn L" v "M Vit Nam i". Nhc s Phm Duy
rt cm ng khi nhn nhng b hoa ti t tay c T Ngc Thy, Gim c
Trung Tm Thy Nga Paris v b V Quang Ninh, cn ng V Quang Ninh th trao
tng bng tuyn dng v nhng cng lao ng gp khng mi mt ca Nhc s
Phm Duy i vi nn m nhc ngh thut Vit Nam . Nhng phn thng qu gi
nht dnh cho Nhc S Phm Duy chnh l s trn trng thng thc nhc Phm
Duy ca hng ngn khn gi ang v tay hoan h di kia.
Nguyt San NGH THUT c bi vit nh sau ca Nguyn nh Ton :
Bo Ngh Thut

Bi vit ca Nguyn nh Ton
nhn dp c ngy "PD, Mt i Vi m Nhc".
>>>Mt i Nhn Li
Mt i Nhn Li
San Jose, 8 February 2003

Poster rt p, in ra c bit tng khn thnh gi

Poster San Jose Show
<
Tp brochure

Hai trong s nhng ngi bo tr m nhc
Bch Lin tp bi o Ca Qua Sui My Hng vi ban nhc

Bui sng, Duy Quang v Mng Thy tp vi ban nhc...

Bui ti, Mng Thy v Duy Quang ht "Tc Mai Si Vn Si Di"
click : nghe nhc
Duy Quang ht o Anh St Ch ng T

Pham Duy cnh Ban Nhc Giao Hng = last rehearsal
Mn Hp Ca : L Hnh, M Vit Nam i...
Thi Hin
click : nghe nhc

Hai MC kh i : Kim Oanh v Nguyn Xun Hong
PD cm n nhc trng Nguyn Khnh Hng
tng hoa
Khn gi v Phm Duy
Ngi i m

Xin ch k
Trong thi gian thng tin v m nhc ny, k gi Giao Ch k chuyn xa, trong
chng trnh Radio Dn Sinh ti San Jose.
Phm Duy v Ting Ht Qu Hng
Thng 3-1976.
Trong thi gian va qua ti c c hi nghe gia nh Phm Duy trnh din hai ln.
Ln th nht vo dp Vit Nam hp mt ti Chicago nhn ngy Tt Bnh Thn. Ln
th hai ti Bloomington cng trong ngy hp mt, k nim mt nm b nc ra i.
Li ni u :
Ma Xun nm Bnh Thn 1976, ln u tin ban nhc gia nh Phm Duy vi thnh
phn khng y trnh din ti Chicago. Giao Ch vit bi bo chng ti trch trong tp
ghi Ci T Do. 27 nm sau, Phm Duy v cc ca s gia nh ca ng trnh din ti Bc
Cali nhn li 60 nm m nhc. Nhn dp ny, tc gi Giao Ch vit thm on tp ghi
ca nm 2003. Chng ti xin ng ti hai bi vit cch xa gn 30 nm v mt nhn vt
ln ca m nhc Vit Nam. Ngoi ra, xin qu v n nghe chng trnh Radio Dn Sinh
trn 1500 AM vo 9:00 sng th By vi 1 gi c bit v Phm Duy.
Tp ghi 1976, tc gi gi Phm Duy l anh. Tp ghi b tc 2003, tc gi gi Phm Duy
l ng. l mt cht khc bit v thi gian.

Ln u nghe Phm Duy trnh din Chicago gi cho ti tht nhiu k nim.
Ti cn nh hm l ngy Ch Nht v nhm ngy mng hai Tt m Lch. Tt c
anh em b bn v gia nh chng ti c ng khu vc Springfield trn di 40
ngi, s dng 6 xe khi hnh vo bui sng di tri ma tuyt tm t. i hn
200 miles ti hp mt ti Chicago. Chng ti n vi Phm Duy nh l n vi
ting gi qu hng. Lng trn y c mong c gp li nhng ngi quen
thuc v cng li khung cnh quen thuc vi nhng ting ht m chng ti ang
khao kht.

Ban nhc m anh Phm Duy gi l gia nh Phm Duy gm c anh vi ch Thi
Hng v i n Thi Hin. Chng trnh ca anh c gi l " ng gp vo
ting ht chung ca Hip Chng Quc."
Hm , trong sut hn 2 gi lin tip, gia nh Phm Duy trnh by 3 phn.
Phn u l dn ca : Hi Trng Rm, Qua Cu Gi Bay, L Qu Ku, Ci Trng
Cm... Phn th hai l nhng ca khc ca Trnh Cng Sn nh Ngi Con Gi
Da Vng, Tnh Ca Ca Ngi Mt Tr, Gia Ti Ca M. V sau ht l nhng khc
ht ca chnh Phm Duy nh Ngi Thng Binh, K Vt Cho Em... chm
dt lun lun vn l bi Vit Nam, Vit Nam. Hm v c l cng nh phn
ng cc bui trnh din ca anh, hu ht ng bo v mt s cc thn hu Hoa
K vng Chicago u c mt.

Cng nh chng ti, h i tm Phm Duy nh l tm li ting ca qu hng,
tm li hi m ca ng bo v cng nh l tm li chnh mnh. Phm Duy nh
l mt c hi cho ta nghe li ting lng. Phi ni ngay rng, vi mt s lng ca s
qu hn ch v nhc kh duy nht l cy n guitar, Phm Duy kho sp xp v
chun b mt chng trnh gm nhng bi ca k c ting Vit ln ting M.
Nhng bi ca thch ng vi i tng v hon cnh. Vi ring ti, Phm Duy lun
lun l mt nh son nhc v i. Ti thin ngh Phm Duy l mt phn, hay c th
l mt phn ln tinh hoa ca nhc Vit Nam. Ting nhc ca Phm Duy ng
gp tht nhiu vo vn ha Vit. Ci vn ha m chng ta, nhng ngi di c,
nhng ngi t nn chnh tr em theo trn con ng b nc m i. Tuy
nhin nghe gia nh Phm Duy trnh by, cm tng ca chng ti l mt cm
tng ngm ngi. Phn ln nhng bi ca, ting ht em li cho chng ti mt ni
xt xa bng bc t trong y lng. y vn c ting ci, nhng ci v th
lng nhng y, khng nha l nhng cng chng du c ai.
Tuy nhin y l ci th lng cn thit, ni bun ti t m ta vn phi tm n.
Ring vi Phm Duy, chnh anh, ti khng ngh rng anh l mt ca s trnh din bi
v trong Phm Duy c mt nhc s ln v khng cn ch cho ca s Phm Duy.
Tuy nhin anh vn phi ng vai tr ca mt ngh s trnh din v anh thnh
cng trong nhim v. cng l mt nhim v cn thit bi v tht ra cng khng
cn li no hn. V phn Thi Hng, ngy xa ch l mt ca s.
Nhng by gi ch cn hin thn mt b m. Ti thy qua Thi Hng hnh nh mt
b m Vit Nam. Ting ca khng cn nhng m hng vang di ngy no, m ch
cn nh nhng ting than th. Thc s ch c Thi Hin nm nay 18 tui l mt
ging ca ang pht trin v l ting ht chnh, ting ht cng ca Phm Duy.
Khng c Thi Hin chc hn khng th c ban nhc gia nh Phm Duy. Thi
Hin l ci inh ca sut bui trnh din v cn nhiu chiu hng kh hn trong
tng lai. Khi vit v ban nhc gia nh Phm Duy y, tht ra ti khng c c
vng lm phng s bui trnh din.
Bui trnh din ch l mt ci ng lc a ta v d vng. Ti thy trn ngp
nhng k nim. Ti cn nh Phm Duy n vi ti vo mt ngy ca ma Thu khi
la. Ma Thu ca ton quc khng chin t nm 1945 v nhng ting ht, nhng
li ca hng v trn ngp tm hn thanh thiu nin. Phm Duy cng vi nhiu ti
hoa khc ln dn trong la khi chin tranh. T H Nam Ninh n Cao Bc
Lng. Xa hn na vo c Thanh Ngh Tnh, nhng bi ca khng chin nh sng
cn v danh v Phm Duy ln dn cng vi nhng ting ht bay cao. Nhng ting
ht bng bng nh la dy. i ! Nhng k nim ca ngy bao hng binh tin ln.
Cng theo dng k nim trn y, ti nh li khi mi bt u lm quen vi nhc
khng chin, nhc tnh t dn tc, cng nh nhc ti tr qua ting ht ca chim
Ha Mi lin khu 4, l ting ht Thi Thanh. Hu ht gii tr, hc sinh, sinh vin,
b i u sung sng thng ngon nhc Phm Duy v ting ca Thi Thanh.
Ting ca vang di sut lin khu 4 v theo chn nhng ton thiu nin tin phong
ln chin khu Vit Bc :Vit Bc ! Vit Bc, chn rng ni, chn i ni, chn rng
thing m u, chn ton dn bin khu, theo cha gi u tranh mt ma Thu. i !
Nhng li ca ho hng v cng ngy th bit chng no !
Dng k nim a ti v ti nhng ngy ca ban Gi Nam t Si Gn ra H Ni.
Ti cn nh nhng ln tro tng hay s dng v gi vo nh ht ln nghe on
Gi Nam trnh din. Nhng thnh phn ngh s lng danh mt thi nh Phm
Duy, Thi Thanh, Thi Hng, Hoi Trung, Hoi Bc, Khnh Ngc, Trn Vn
Trch... Nhng ngy m ting ht bay tht cao. Nhng ngy ta c th nh sut
i. Tip n thi vng son ca nhng nm 55-60, thi k ca ban Thng Long
m nhng i nhc hi c Trng Ca Hi Trng Dng. Khnh Ngc ht ln
Ting Sng Hng, Thi Hng n non Ting Sng Hng v Ting Sng Cu
Long l ca Thi Thanh. Thi Thanh t bt u vn ln ch ng trn nh
cao. t c ci danh xng l Ting Ht Vt Thi Gian. Ti c y trong
mt vi tiu thuyt ca vn s Hong Hi Thy. Anh thng tn sng mt cch
nhit thnh ting ht Thi Thanh. Nhn dp mt n danh ca ca Php cht, hng
chc ngn khn gi m iu i a m ma.
Hong Hi Thy cm khi vit rng i anh ta c mt c vng duy nht l
c i a m tang ca Thi Thanh. By gi th k c Thi Thanh ln Hong
Hi Thy u li Si Gn v ti ngm ngi ngh rng ri y khng bit ai s i
a m ma ai. Bit c dp i a m ma ca nhau khng ? i ! Ban hp ca
Thng Long ca ngy xa by gi cn li nhng ai? Khnh Ngc, ngi ca s a
tnh t lu bin dng. Gia nh Hoi Trung di tn kp v Hoi Bc li.
By gi xin tr li vi Phm Duy. Thc ra nm nay anh Phm Duy n ci tui
m ngi ta c th gi l lo thnh. Tuy nhin, d mi tc bc ph nhng tm hn,
nhn dng v ct cch ca anh vn cn tr. Vn cn nhiu lc ti vui nhng
mang nng nhiu cay ng. Thc vy, vn cn nhiu au thng lm bi v cng
nh nhng s ln ng bo ca chng ta, gia nh Phm Duy cn kt li bn
ngi con trai trng thnh ti Si gn. Ban nhc gia nh Phm Duy vi ba
ngi ng , hu nh mang nng hnh nh ca mt gia nh chia cch. l
hnh nh ca mt qu hng tan nt. Vi bng y tui, vi a v v kh nng ca
anh trong vn ha, ch ng ca anh trong nhc Vit, nu qu hng ca chng
ta cn, th t nht nh mnh cng dnh c cho anh mt cuc sng bnh yn,
trong ci ngha hnh phc tng i. C l cuc sng tuy khng vng gi m
cng chng qu m bc. Nhng by gi vo bui chiu ca i ngi, vi mt
tri tim tan nt mang ni xt xa nh k lu y vi mt ngi v v mt c con
gi, anh phi son nhng chng trnh ca nhc tp lc ri lm thn con d i
an i nhng ngi khc.
em ting qu hng, ting qu hng th lng o no nh t ngn trng vng
li gi l gip vui cho ng bo. C l va l mt s tht au lng m va l
mt nhim v cao c. Tuy nhin nh anh Phm Duy tng ni, t nht nhng
ngi ngh s nh anh cn c c hi m ht c. Cng nh hn hnh cho
nhng ai b nc sang y m cn lm c ngh ng ch s. ng ci ngh
m mnh vn lm khi qu hng. Cng cn hn l i lm nhng ci cng vic
m mnh khng thch. Ngi ngh s cn ct c ting ht l cn c mt cht
an i v khng c g au kh hn cho nhc s m khng cn c n ca. V con
d u bc Phm Duy, bao gi cng vy mi ln ct ting ca l mt ln ha hn.
Con d ht rng: ri s c ngy tr v. Ngi nghe v ngi ht, chng ta cng
hn nhau. Chng ta cng gp nhau mt im. Chng ta c chung mt c mong
l ri s c ngy tr v. Bao gi ? Ai tr li c hay khng ai tr li c? Khng
ai bit bao gi nhng nht nh s c ngy tr v. V c nh vy Phm Duy bm
nt trn phm n mn mi m cho ting ht tr y trin vng ca Thi Hin
ct cao ln mi. V vai tr ca Thi Hng, ngi ca s c mi nm nay khng ct
ting, ngy nay lc ng cnh Phm Duy, lc li i vo hu trng, nh bng ca
mt ngi m trong mt gia nh. ng m mt nhn v u u pha chn tri.
Ni xa kia nhng a con trai trng thnh nhng m mt bng chim tm c.
V cui cng th bao gi cng vy tt c c ta cng vi gia nh Phm duy
cng ht bi ca Vit Nam ! Vit Nam ! Bi ca chng phi quc ca nhng m rt
quen thuc. Tt c u ht, ht nh l mt s ku gi, nh l cho vi i nim
khc khoi v c l s cn ht nh vy tht lu. Phm Duy cng ban nhc gia nh
ca anh vn cn lang thang lu din. i khi, thc ra cng c ngi cho rng
chng hay lm nhng vn n, vn n mi v hay hay khng, u c thnh vn
. Mi ngi vn phi n vi anh bi v Phm Duy l ting gi t qu hng. V
vy cho nn khi c th c, chng ti u n vi anh. T Chicago tr v lc hai
gi m i 200 miles trong bo tuyt. n nh va ng 7 gi sng th hai, ung
mt ly c ph ri i tr n M. Bn thng sau khi nghe c anh ct ting
Bloomington li i thm 100 miles. Ln ny th chng trnh bit c ri nhng vn
n nghe, gp anh em hn huyn, nghe Thi Hin ht ri tn chuyn vi nhng
ngi khc. Ri i khi sc tnh, li ngi nghim chnh nghe. Bi v ting qu
hng c lc t on, c lc lin tc. Bit ri m vn n, v ci x ny 100 hay
200 dm xa cch u c ngha l g. Ngy nay bng hu phn ln ang t y,
tui ny gi ri, ta trn i c u phi n y thnh cng dn hu dng.
Ci mc , nu c l dnh cho nhi ng. Nc ny u c cn n ta, lm g
mi cho thm cm ci. C dp l tri m phi n vi nhau nh nhng con d hp
n. i ! Nhng con d nhiu o vng, ri s c ngy tr v?
-------------------------------------
* Bi ny vit nm 1976. Hin nay 4 ngi con trai ca Phm Duy vt bin nh c ti CA.
Nhc s Hoi Bc cng qua M cng vi Hoi Trung v Mai Hng ti lp ban hp ca Thng
Long. Ch cn Thi Thanh li Vit Nam. Ghi ch nm 1983. (Ti bn ln 2)
* Sau cng Thi Thanh cng qua nh c ti Hoa K. Hoi Bc Phm nh Chng v Thi Hng
(v Phm Duy) cng qua i. Ghi ch nm 2001. (Ti bn ln 4)
Phm Duy
T Xun Bnh Thn 1976
n Qy Mi 2003
Chng ta va tri qua nhng ngy u Xun Qu Mi. Nhng ngy Hi Tt min
Bc tiu bang California tht ng ghi nh. Cc t chc tm c mt lch trnh
rt ha thun. San Francisco t chc trc Tt mt tun. Hi Tt Fairgrounds nm
th 21 ch trng vo ngy th By u nm. Hi Xun v din hnh Downtown
San Jose t chc vo ngy Ch Nht mng 2 Tt. Hi Xun Oakland t chc sau
Tt mt tun.
V sut hai tun qua, ngi Vit hng mt ci Tt u ra y, d rng nn
kinh t Hoa K c phn m yu v cuc chin vi Irac rt gn k. Cc chng
trnh TV, Radio, v bo Xun lm cho Tt Qu Mi thm ngha. Ci Tt nm nay
lm chng ti nh n ma Xun nm Bnh Thn 1976, cch y 27 nm.
Lc gia nh chng ti nh c ti Springfield, th ca tiu bang Illinois. Vi
ba gia nh Vit c n i 200 dm trong bo tuyt n d m vn ngh
Phm Duy ti Chicago.
Hai nm sau, nhn danh c quan IRCC chng ti c dp t chc cho gia nh
Phm Duy ra mt ln u tin ti San Jose tc l nm 1978. Trong hon cnh ca
hn 25 nm v trc, nhc Phm Duy l qu hng b li, l nc mt ca qu
kh em theo. Ti cn nh khi ca s ct ting, bt c l ca s no, v d xa hay
gn sn khu, li ca v nhc iu ca ng vn tun tro trong lng khn gi. Hu
ht chng ti thuc li ca.
V by gi, San Jose li n cho Phm Duy trong mt chng trnh c bit. Mt
ln na, cc khn gi cao nin li leo i Foothill n vi nh nhc s lo thnh
m cng nhau nhn li cuc i tri qua vi 60 nm m nhc Phm Duy.
Mc d ch t nhn l ca nhn nhng trong lch s ca nhc Vit, Phm Duy qu l
mt tn tui v i v c s lng ln phm cht. Khng mt th loi no m thiu
tc phm ca ng. Tnh ca, qun ca, dn ca, tc ca, thin ca, v.v... Nhc ca ng
c ghi nhn thnh ngn li ca v khng mt ca s no c th ni l cha ht
nhc Phm Duy v cng khng ca s no c th ni l thuc ht nhc Phm Duy.
Nhc ca ng phn nh ca mi thi i v mi hon cnh, sut t thp 50 cho
n nhng nm u ca th k th 21. Ngi ta gi vn v dng nhc theo vn
nc ni tri.
n y ti xin nhc li mt cu chuyn au thng nht. Chuyn k rng vo
thp nin 80 c con thuyn vt bin 60 ngi b hi tc hm hip n b, p
u n ng, vt tr con xung bin. Sau cng cn li mt m hn 30 ngi gi
tr ln b nam n b hi tc la ln hoang o, tt c gn nh trn trung, ngi
quy qun bn m la nh nhng con ngi tin s. Trong hon cnh au
thng kinh hong , m hi tc in cung li cn bt cc nn nhn ca chng
lm vn ngh. Nu ht th cho n ung, khng ht th b nh p.
Nhng ngi t nn sau c gii thot vo tri k rng, m hm h
ht bn Vit Nam Vit Nam ca Phm Duy. Nh vy l nhc iu cao qu ho
hng ca ng tng c ln xung n y a ngc ri vn tr li vi chng
ta.
kt lun phn ng gp kin v nhc Phm Duy, xin qu v cng chng ti
ng vai tr tin tri cho th h tng lai.
Mt trm nm sau, con chu chng ta s thng thc nhc Phm Duy ra sao. C
th nhng li ca phn nh thi s s t c nhc ti. Cc bn hng ca, nhc
chin u, nhc phn chin khng bit c cn ai ht na khng. Tuy nhin, chc
rng nhng bn tnh ca v dn ca s i vo danh sch vnh cu. Chng no t
nc vn cn nhng con sng o, th phi l nhng con sng o xinh sn. Nu
vn cn ting nc ti th s cn l ti yu ting nc ti. Chng no tri t vn
cn ma Xun, ma Thu th vn cn ma Xun v ma Thu trong nhc Phm Duy.
l l do m nhng dng nhc s a ng vo bt t.
Cn by gi ta li r nhau leo ln i Foothill Cupertino m gp li mt Phm
Duy tc trng. i vi loi khn gi 70 i thm tc gi ngoi bt tun, trong ci ph
vn ca tri t by gi, lc no cng c th l ln cui. Chng bit rng sang nm
c cn sc m leo ln cc bc thm tai c c khng ?
Giao Ch - San Jose 2003
Mt i Nhn Li
Lm vn Sang
Mercury News - San Jose
Th By cui tun qua, 8 thng Hai, 2003, trn sn khu ca trng Foothill
College, Mt i Nhn Li l mt chng trnh nhc c mt khng hai c t
chc San Jose trong nhng nm thng gn y. Chng trnh do Rainbow
Youth Foundation thc hin vi s gp tay ca dn nhc giao hng Vietnamese-
American Philharmonic Symphony Orchestra do nhc trng Nguyn Khnh Hng
iu khin. MC Nguyn Xun Hong gi y l "mt tm tt ca hnh trnh m
nhc Phm Duy." Ci him hoi, ci c mt khng hai l y. Phm Duy, 83 tui,
tuyn b gii ngh t bn nm qua, vi gn mt nghn nhc phm l mt hnh
trnh khng th ngn v mt chng trnh ko di trn ba ting ng h khng th
ni khc hn nh "mt tm tt."
Chng trnh qua li gii thiu l mt "phng tc" t nhng ca khc vn gin hn
ca Phm Duy thnh loi nhc giao hng. y l vic lm khng gin n ca
cc nh ha m ni ting nh Duy Cng, L vn Khoa, ng Xun Thn, Trn
Chc, Vng Hng. Nhc Phm Duy, nhiu ngi nghe ( bit, ht), c
c, c mi, c m hng ng cung, c m iu Ty phng... nhng t chung
trong khun kh ca loi nhc giao hng, t u n cui, cng l mt him hoi
khc, t c nghe thy hn.
MC Kim Oanh gii thiu m nhc Phm Duy l ting khc ci theo vn nc ni
tri l mt cu ni kh quen thuc ch c th dnh ring cho Phm Duy, mt i
sng (v sng tc gn lin vi i sng ) tri di sut chiu di Vit Nam, sut
b mt th gii v bao trm c chiu kch lch s (thi gian) Vit Nam hn na th
k qua.
Nhn Li
Ci nhn li , qua chng trnh, l mt sp xp khng thng hng theo thi gian
(v v vy, khng gian). N bt u bng ha tu nhc phm Chiu V Trn Sng
v bi Tnh Ca do ca s Bch Lin trnh by (ngi c ging ca hao hao Thi Thanh
trong nhng nt nhc m u "Ti yu ting nc ti..."), trc khi hai MC xut
hin, cho n v gii thiu chng trnh. Mt m u cng kh him hoi.
Bi C Hi M c gii thiu sau (do Thi Hin ht) l nhc phm u tay
ca Phm Duy, sng tc trong nm 1942, ph th Nguyn Bnh, d khin ngi
nghe c cm tng "cuc hnh trnh" thc s bt u t khi im. Nhng,
khng. Nhng nhc phm k tip l mt chy nhy, ti lui trong hnh trnh m
nhc qua nhiu thi im khc nhau, qua nhiu khuynh hng sng tc khc
nhau. Cch sp xp ny, v mt l do g , nh lc hng ngi nghe, nh
ngm bo rng bt c lc no, bt c u, Phm Duy vn c mt, vn vit
nhc, vn ni ln ting ni ca mnh v mi ngi trong hnh trnh ny, ca ng.
Theo Nguyn Xun Hong, s sp xp ny t pha ban nhc v hon ton do kha
cnh k thut. iu ny tht s gy kh khn cho ngi gii thiu chng trnh
v thiu mt ng ch xuyn sut.
Ci a din trong gia ti m nhc Phm Duy c nhn thy. Qua li gii thiu ca
Nguyn Xun Hong, ngi ta bit c ba con ngi trong Phm Duy, theo ng th
nhn : con ngi tnh cm (son nhc cho ring mnh), con ngi x hi (son
nhc dung ha, iu hp con ngi v x hi), v con ngi tm linh (son nhc
nhin ha, mt cch ha mnh vo vi thin nhin).
Trnh by nhng mt khc nhau trong m nhc Phm Duy trong m th By bn
cnh nhng ting ht ca mt thi nh Mai Hng, Kim Tc, Qunh Giao, L
Thu, Duy Quang, Thi Hin, cn c nhng ting ht gn hn by gi nh Anh
Dng, Nguyn Thnh Vn, Bch Lin, Mng Thy, L Hng Quang, Phm H. V
n vi Phm Duy, cn c mt th h rt tr ngi ta c th cha bao gi nghe
thy h bao gi. Mt i Nhn Li hn nhin khng th khng k n s c mt
ca ba ting ht Tm an, Vit Hi, Bo Chu trong nhc phm Em B Qu vi
phn ha m c o ca L vn Khoa. S c mt v nhng ting ht
mang li cht gi mt cho chng trnh, mt chng trnh vn nghim chnh, v
ng phc ngay t u.
Phi, ngay sau mt vi nhc phm u tin c trnh by v trc khi L Thu ht
Ma Thu Cht, MC Kim Oanh kho lo nhc khn gi ch cho n khi ban
nhc dt ting n th chng ta hy v tay, nh vy ban nhc rt cm n qu v.
MC Kim Oanh cn l ngi ng u trong ban t chc, phi hp v iu hnh
chng trnh (cng vi H Thu Thy). Nh nhc nh ca c, ngi nghe bit
chuyn phi lm. Nhng, dng nh, ch ring ngi nghe t ra knh trng ban
nhc thi, cha . Ngi ra (ti) cn mt yu cu khc, ngc li, cho ban t
chc. Mt s nghim chnh ng u i hi ngi ch dn gh ngi cho khch
n tr phi ch n khi mt bn nhc chm dt mi lm nhim v hng dn ca
h. Hn nhin, y khng phi ch l chuyn xy ra lm phin ngi nghe nhc
trong ring chng trnh ny.
Ch ng
Mt i Nhn Li c trnh chiu mt on phim ngn mang tn Ngi Tnh Gi
do Y Sa thc hin v Charlie Nguyn o din (phim Vt i Sao Di). l mt
c gng nh, mt gii thiu bng hnh nh v cuc i ca Phm Duy. Ngi din
gii trong phim ni Phm Duy ng trn chnh tr nhng khng ng ngoi thi
cuc. l cu ni kh quen thuc khc - ngi ta c th thay th Phm Duy bng
tn mt ngi no khc, cng c. Cu ni , gn nh mt tuyn ngn, cho mt
khuynh hng vn hc vn cn c mang ra dng. Trong trng hp Phm Duy,
l mt li gii thch, mun mng, sau chuyn tr v thm qu hng -- b nhiu
ngi chng i -- ca ng. Cu tr li cho nhng chng i ny hn nhin khng
y , khng c mi ngi hi lng. Ngi chng ng, nh. Ngi mn
m ti nng ng, khng n. Nhiu ngi chn thi im lng. Tp ch Vn, s
66 & 67 (thng Su v By, 2002), c bit v Phm Duy, gi thi im lng ny.
m th By, ti Foothill College, ngi ta vn n vi Phm Duy cht thnh
ng. Nhng ngi n vi ng c phi u n vi lp trng "ng trn
chnh tr" ca ng ? C bao nhin ngi khc Vng Vnh khng n vi ng v
lp trng ny nhn danh cho "a s thm lng" phn i v khng phn i ?
Sau Trnh Cng Sn, Phm Duy l trng hp th hai nhng khng hon ton
ging nhau.
Trong bi vit Phm Duy, v vt thng di tn ca tp chng trnh, dy 48
trang, trnh by m thut dnh ring cho m nhc Mt i Nhn Li, Nguyn
Xun Hong c dng bi vit ca nh vn Tip Khc Milan Kunkera a ra mt
so snh gia hai nhc s Stravinski v Phm Duy. Kundera vit, Khng cn nghi
ng g na, Stravinski mang trong mnh vt thng ca s di tn, nh tt c nhng
ngi khc; khng cn nghi ng g na, s pht trin ngh thut ca ng s i mt
con ng khc nu ng c th li ni ng sinh ra.
Nguyn Xun Hong nhn xt, Phn u ca Stravinski v Phm Duy c v nh
trng hp nhau. S khc l phn cui. Ch [trong m nhc Stravinski khng
cn l Nga na. Trong khi ch ] trong m nhc Phm Duy lun lun l Vit Nam.
.. iu cn li ni theo George Orwell, Quan nim ngh thut khng dnh dng g
n chnh tr, chnh , cng l mt thi chnh tr l mt cch gii thch khc cho
vic "ng trn chnh tr" ca Phm Duy. Bin gii -- George Steiner cho rng khi
nim bin gii l mt trong nhng pht minh to bo nht ca tinh thn hin i --
l ngng ca ca i, v. C phi chng ta vn lo ngi c ngi ra i v s i
lun ? C phi chng ta t lo ngi hn trong trng hp ngc li? Ra i tr v,
bng cch ny hay cch khc, trong tnh hung ny, hay khc, u ng ni
n. V c phi v ri li ra i vn cn hn v v li? Phm Duy i v v nm
trong thc t do khng b nh mt, b tt ot.
Lm vn Sang
Bc Cali n Vi
Phm Duy Mt i Nhn Li
Giao Ch V Vn Lc (TVNs)
T San Jose, chng ti vn c c hi c tin tc bo ch, Radio, TV ti Nam Cali
v cc chng trnh dnh cho nhc s Phm Duy vo cui nm 2002. V nhiu s
bo c bit pht hnh vi ch Phm Duy. Tt c u n t qun Cam,
vng Si Gn nh, ni tp trung ca tinh hoa vn ha Vit Nam ti hi ngoi. V
sau cng, trong ci ho hng v nng nhit ca khng kh nhn li mt i Phm
Duy min Nam, c Kim Oanh San Jose bo gan ng vai b bu nh a ton
b chng trnh ny ln i Foothill th x Los Altos ca min Bc California.
l ngy th By 8 thng 2-2003. Vng San Jose va tri qua mt lot cc m vn
ngh ln nh t ma L T n, Ging Sinh, Tn Nin, v n Xun Qu Mi. V
vy trong lng ti c cht e ngi rng k ny khng chng, cng vic nhn li cuc
i ca Phm Duy c th hi vt v. Ni g th ni, a s khch ca ng u t cp
trung nin tr ln. V m bn khng ht, ch cn nhn li c na cuc i th cuc
vui s lnh gi rt nhiu. Anh em vn cn bn nhau rng, n vi Phm Duy l n
vi qu hng tnh cm. Mi khn gi u c mn n t 20 n 50 nm nghe
nhc Phm Duy. Nhng tui gi sc yu, ng xa ti tm, xe c khng c, ci
kh b ci khn, cho nn c khi phi nh phi ngi nh m nghe "tri su rng
ri". Vo u thng 2 M, tri ti en, gi se lnh. Kim c mt trm ngi leo
i college khng phi d. Ni g n chuyn y rp hn 900 ch y chng phi
l gic mng bnh thng. Thm vo , bn b ni nh vi nhau, khng thy c
cc ca s danh ting hin din. Ban t chc qun ngi nh, thn hu t VIP
n khn gi thng thng cng u c cht e ngi. S rng nhc s lo thnh ca
chng ta ng trn sn khu nhn xung thy vng v ch chiu cht thy lnh lo
cuc i. Trong ci tm trng , gia nh chng ti n tham d m vn ngh.
Thay v u xe di chn i, chng ti i vng quanh my lt leo ln Parking
s 6. y c cng cao vi rp ht, v i b mt on n t pha sau.
Tht ng mng khi nhn thy khn gi ng y ca rp. V bn ti ca
ht. Mt s khch dn v "will call" nhng ban t chc vn khng cn v. Mt
vi ngi rt hm hc v n t Sacramento, ti khng bit ri sau c vo
coi c khng. Cm tp chng trnh trnh by xut sc. Coi b c ng nt
ngh thut kiu Silicon Valley. Vi nhng ch du tt p t bc u, chng ti t
tn ngi thng ngon mt chng trnh vn ngh rt d chu y tnh t qu
hng. Trc khi t li cho cc bn v m "Nhn li cuc i Phm Duy" vo th
By 8 thng 2-2003 ti Foothill College Theater, xin ni trc l chng ti khng c
kh nng chuyn mn v m nhc. y ch l mt loi khn gi rt thng tnh,
pht biu linh tinh theo cm tnh. Trc ht l khng kh vn ngh rt trt t t sn
khu xung n khn gi. Chng trnh kh cht ch hoc l c lng cng g bn
trong th chng ti khng thy. Ban nhc ha tu ng o v trnh din nghim
trang. Nhc trng Nguyn Khnh Hng tr trung duyn dng. Tt c cc ca s
u trnh din ht sc trt t. Ti c hn hnh ngi kh gn nn nhn thy r nt
mt c gng tp trung ca tng ngi. Tt c u ht nng lc vo bi ca v
vic ny gin tip by t s knh trng khn gi. Ca s ln lt trnh by nhc
Phm Duy tri qua nhiu giai on. Ban ha tu s dng phn ph son ha m
ca cc nhc s ti hoa nh L Vn Khoa, Duy Cng u c MC Nguyn Xun
Hong v Kim Oanh gii thiu y . Khc vi cc chng trnh i nhc hi hin
nay m cc MC thng ng vai tr gip vui cho sn khu. Phn MC y nhm
mc ch thng tin va chun b cho khn gi. Vic ny thc ra khng c
trong cc chng trnh nhc ha tu ca Ty phng, nhng trong khung cnh
ca m nhc Phm Duy c coi nh mt nhu cu cn thit v c p ng
chng mc. 25 ca khc vi 15 ca s hin din c ban nhc 30 ngi ha tu
lm cho trn 900 khn gi hin din hi lng v li vi cuc vui cho n gi pht
cui cng. Nhc s Phm Duy vi gng mt sng ngi y phn khch ln mi
cc ngh s cng ra ht Nhc Tui Vng tng khn gi. Bn nhc Tui Xanh bt h
ca ng hn 50 nm trc c ci li thnh Tui Vng m ng ni l gieo mm
cho mt th h ni tip. Danh ca L Thu vi ln hi cn phong ph ht sc mt
ln na khc ma thu ca Phm Duy ti Los Altos. Ngi ta ni rng khi sng
tc Ma Thu Cht vi cm hoa thch tho, Phm Duy ch khc ma Thu mt ln.
Nhng sau L Thu v Julie Quang thay nhau khc ma thu hng m ti cc
phng tr Si Gn sut nhiu nm. V ln ny, thm mt ln ma thu li nc n
vi L Thu min Bc California. Phn Duy Quang trnh by xut sc bn nhc
ca thn ph ph th Hu Loan v ci cht ca ngi em nh hu phng. y l
bn nhc ni ting ca Phm Duy vi bc qun hnh vang ng bng cht dng
chn chuyn qua on bi ai khc thng ngi v b bng cht lng qu.
Bc s Bch Lin, mt ca s ti t nhng rt sng ng vi bn tnh ca ca mt Thi
Thanh ngy xa. Qua phn hai, ch lm chng ti rt ngc nhin vi bi ca kh
l tai c MC gii thiu l mt o ca vi ta Qua Sui My Hng. Nhc v li
ca bi ny k li cu chuyn binh ao gia Sn Tinh v Thy Tinh. Thn ni cu
hn n trc a cng cha ln ni. Thy Tinh n chm lm cung phong,
sm chp, ma bo dng nc ln v Sn Tinh li nng ni cao hn. Bi ca kh
khn v mnh m ny c Bch Lin din t rt sng ng. Ti c mong c
c mt on Video Tape ca bi ny lm k nim. V thm mt cht ghi ch
nh vo lc mi ngi ht nhc Tui Vng. y l mt sng tc vi li ca mi m
nn c tc gi Phm Duy cng mi ngi u phi cm giy. Ch Kim Tc, ring
mt mnh, dng nh thuc ht nn ht ngon lnh. Con chim Tc ngy xa
vn cn ging ca Vng mnh m. Ti cng thch nam ca s Phm H, mt ging ca
mi tinh. Dt khot khng lm iu b g ht. Micro cm trn gi, mt nhn thng,
mt rt cng, hai tay nm cng, ri Ln xe tin em i, u ra y. c lm. D l
tin em hn vt v. i vi khn gi tui 70, mi bi ca ca Phm Duy l mt k
nim. Nm xa nm tin n nghe th Cung Trm Tng quyn vi nhc Phm
Duy. Nhng anh s quan cn tr ht sc mng m v ghen tc. Thi ang ng
n U Minh m m c sang Ty du hc. Cp c em m tc vng si nh
th mt trm ngy xa cch m c x g. Hn 2 nm mi c ngy php v Si Gn
mua bn chi nh rng, mong g c ngy tin em v x m. chnh l ci tm
s ca khn gi cao nin n vi Phm Duy. V gia hai phn trnh din l
chng trnh chiu mt phim ngn v cuc i Phm Duy cng c coi l mt
tc phm cng phu.
Chng ti cng c bit l hu ht cc ngh s trnh din t nhc cng n ca s
u t min Nam ln trnh din. Ri tht l ch c c mt s khn gi cng t
qun Cam theo ln coi ht. Xin cm n qu v n v em n San Jose mt
m vui, thanh lch, p .
.
Cc ca s u lch s, xin ni li, rt k lut, ht ht sc mnh, tn trng khn gi.
Chng ti xin cm n. C iu, ti xin li, hnh nh khn gi Bc Cali p ng km
nng nhit so vi min Nam. V tay hi nh. D chng ti c lch s rt im lng
trong bui trnh din. li vi mt sn khu v khuya, nhng cha c mn t
ng ng ln v tay kh mt cht khi nh vit nhc cho ba th h ca chng ta
ln sn khu ni li cm t.
MC cng li qu lch s, khng mi b con ng ln cho mn t bit thm m
thm nh min Nam. Rt tic. Cn sa cha li k sau chng? Hay l ta hn
n sang nm, Nhn li cuc i thm ln na

But Ky Pham Duy

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

But Ky Pham Duy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bt K

You might also like