Bosques de Galicia

2
47
Contidos
67
07 15
59 63
23
39
31
07 | SOUTO DA RETORTA: O BOSQUE DE XIGANTES
11 | FRAGAS DO EUME: O LTIMO BOSQUE ATLNTICO
15 | FRAGA DAS BARBUDAS: PAZ ENTRE FERVENZAS
19 | FRAGA DA MARRONDA: O BOSQUE ANCESTRAL
23 | BOSQUE DA FERVENZA: FLOTANDO SOBRE O RO MIO
27 | CRUZUL E AGEIRA: BOSQUES ENFEITIZADOS
31 | OS ANCARES: A CASA DO OSO, DO LOBO E DA PITA DO MONTE
35 | DEVESA DA ROGUEIRA: O BOSQUE MIS FERMOSO
39 | SANTA CRISTINA DE RIBAS DE SIL: O BOSQUE BENEDITINO
43 | SANTO ESTEVO DE RIBAS DE SIL: O BOSQUE QUE REZA
47 | BIDUEIRAL DE MONTEDERRAMO: TRAS AS PEGADAS DO LOBISHOME
51 | REBOLEIRAS DO NAVEA: O BOSQUE PROFUNDO
55 | SOUTO DE ROZABALES: A MENSAXE DAS RBORES
59 | TEIXADAL DE CASAIO: O BOSQUE INMORTAL
63 | O XURS: OS BOSQUES DA FRONTEIRA
67 | CORTEGADA: A ILLA DOS LOUREIROS
71 | FRAGA DE CATASS: UN PASEO ALFOMBRADO DE FOLLAXE
s recomendable acompaado de gua experimentado
xente con experiencia, que sabe manexar mapas e sabe orientarse
sendeiristas ocasionais
todos os pblicos
BOSQUES
DE GALICIA
Galicia verde.
Desde o nivel do mar ata as sas mis altas montaas, que chegan
a superar os 2.000 metros, Galicia ofrece unha gran diversidade de
hbitats naturais.
O seu clima clido unido a unha xenerosa chuvia permite que as
paisaxes luzan un permanente tapiz verde. No mosaico de prados,
ros e montaas destacan os nosos marabillosos bosques.
Illas que agochan un sorprendente bosque de loureiros, carballeiras
que fotan sobre o ro Mio, bidueirais nos que se refuxiaba o home
lobo, acieirais que foxen das devesas mediterrneas e se cobren de
mofos atlnticos, os faiais mis occidentais da cornixa cantbrica, o
bosque de teixos mis grande de Europa...
Galicia misterio.
E para internarse nos seus misterios convidmolos a descubrir os
bosques mis inslitos e as lendas e mitos que os rodean. Os drudas
celtas, os ros encantados, a Ribeira Sacra, o av dos eucaliptos, os
castieiros mis altos de Europa...
Galicia natureza.
E as a queremos conservar, unha natureza protexida. O parque
nacional das Illas Atlnticas, o parque natural das Fragas do Eume,
os Monumentos Naturais do Souto da Retorta, o de Rozabales ou a
Fraga de Catass, a Paisaxe Protexida do ro Navea, a Rede Europea
Natura 2000...
Eliximos os mellores itinerarios e as mis frondosas masas boscosas
de Galicia. E aqu amosmosllas.
Para non perder Galicia..., para non perderse en Galicia.
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-64
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-52
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
AP-53
A
P
-9
AG
-11
AG-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
2
3
12
13
17
15
10
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
A Pobra
de Trives
O Bolo
Carballeda de Valdeorras
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Parada de Sil
Praza do
Barquilleiro
Vereda da Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Casa rural A Fervenza
Degrada
A Cortevella
Cormes
Calvoso
A Pila da Lea
Monfero
Aranga
Ponte do Reboredo
Alto do Couto
A Moganza
Mourus
San Xon de Ro
Montederramo

Bosques de
galicia
Autoestrada / Autova
Rede de alta capacidade
Outras
5
B
o
s
q
u
e
s

d
e

G
a
l
i
c
i
a
SOUTO DA RETORTA | 1
FRAGA DAS BARBUDAS | 3
BOSQUE DA FERVENZA | 5
SANTA CRISTINA DE RIBAS DE SIL | 9
OS ANCARES | 7
FRAGA DA MARRONDA | 4
CRUZUL E AGEIRA | 6
DEVESA DA ROGUEIRA | 8
FRAGAS DO EUME | 2
6
Grdasme o segredo?
SANTO ESTEVO DE RIBAS DE SIL | 10
REBOLEIRAS DO NAVEA | 12
CORTEGADA | 16
TEIXADAL DE CASAIO | 14
BIDUEIRAL DE MONTEDERRAMO | 11
SOUTO DE ROZABALES | 13
FRAGA DE CATASS | 17
O XURS | 15
7
Grdasme o segredo?
SOUTO DA RETORTA
S
o
u
t
o

d
a

R
e
t
o
r
t
a
:

o

b
o
s
q
u
e

d
e

x
i
g
a
n
t
e
s
7
Souto da Retorta: o bosque de xigantes
No s. XIX chegou o eucalipto a Europa, concretamente a Galicia, cando un relixioso galego trouxo
as sas sementes dende as afastadas terras australianas onde fora misioneiro. E esta especie
adaptouse tan ben ao noso clima que se foi estendendo masivamente pola nosa xeografa.
No souto de Retorta, tamn coecido como eucaliptal de Chavn, preto da vila de Viveiro, encntranse
algns dos exemplares de maior altura e envergadura do continente, como o famoso O Av,
plantado cara a 1880, con mis de 67 m de altura e 10,5 m de permetro. No noso paseo por este
bosque de xigantes poderemos admirar as colosais dimensins destes eucaliptos avs e xogar a
abrazar os seus madeiros formando unha cadea de brazos unidos.
88
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700 750 800 850 900
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
C
A
L
V
O
S
O
E
U
C
A
L
I
P
T
O

"
O

A
V
"
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
2
3
12
13
17
15
10
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
A Pobra
de Trives
O Bolo
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Parada de Sil
Plaza do
Barquilleiro
Verea de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Degrada
rea Recreativa A Cortavella
Cormes
Calvoso
Piladalea
Monfero
Aranga
Ponte de Reboredo
Alto de Couto
A Moganza
Mourus
San Xon de Ro
Montederramo
MAPA DE RUTA COMO CHEGAR?
PERFIL DE RUTA
1
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: Calvoso (Viveiro)
X=613979 Y=4830057
Distancia (aprox.): 2 km ida e volta
Duracin estimada: 1 h
Perfil:
99
Todo est preparado para facer mis sinxela a
visita a este Monumento Natural, Souto da Retorta
ou Eucaliptal de Chavn. Trtase dun sinxelo
paseo que serpea entre o ro Landro e a canle
de desaugadoiro da presa situada augas arriba.
En apenas un quilmetro de sinxelo camiar
coeceredes os avs de todos os eucaliptos que
hoxe se expanden pola franxa costeira de Galicia.
O itinerario comeza no lugar de Calvoso e naliza
onde se encontra o eucalipto mis grande, o
denominado O Av. O regreso faise seguindo o
mesmo sendeiro en sentido contrario.
DESCRICIN DA RUTA
S
o
u
t
o

d
a

R
e
t
o
r
t
a
:

o

b
o
s
q
u
e

d
e

x
i
g
a
n
t
e
s
11
FRAGAS DO EUME
F
r
a
g
a
s

d
o

E
u
m
e
:

o

l
t
i
m
o

b
o
s
q
u
e

a
t
l
n
t
i
c
o
11
Fragas do Eume: o ltimo bosque atlntico
Encaixado e agochado nun profundo val, o ro Eume corre animoso cando as sas augas se ven
libres das ataduras da presa. No encoro refctese o mosaico de cores dos grandes bosques que o
rodean. Intese a sa forza contida, coma se o ro se dese un respiro antes de saltar polas paredes
abruptas do cann.
O gran bosque atlntico de Galicia, as Fragas do Eume, agocha nas sas entraas rbores
marabillosas, mofos e liques, fauna salvaxe, muos que cos murmurios constantes da auga enchen
de maxia os sentidos do visitante. No medio do bosque xorde a fgura do antigo mosteiro de
Caaveiro. Entre estes muros viviron os monxes, oraron e traballaron as terras en perfecta harmona
coa natureza.
Hoxe en da, as Fragas do Eume ofrecen unha rede de sendeiros que facilitan a viaxe cara ao
corazn do bosque, un corazn verde no que poders perderte entre acivros, rbedos, carballos e
castieiros centenarios. Cubertos polas follas xigantes de fentos primitivos quizais se agochen os
trasnos que encantan este espazo.
Unha paleta de cores levaranos desde os amarelos outonais ata o paraugas verde que forman as
follas que amortecen a calor das tardes de primavera e vern.
Grdasme o segredo?
12
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 4.500 5.000 5.500 6.000 6.500 7.000 7.500
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
A

P
I
L
A

D
A

L
E
A
F
R
A
G
A

D
O

T
E
I
X
E
I
R
O
O

T
O
P
E
T
E
A

P
I
L
A

D
A

L
E
A
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
2
12
13
17
15
10
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
A Pobra
de Trives
O Bolo
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Monterrei
Vern
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Parada de Sil
Plaza do
Barquilleiro
Verea de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Degrada
Cormes
Calvoso
A Pila da Lea
Monfero
Aranga
Ponte do Reboredo
Alto de Couto
A Moganza
Mourus
San Xon de Ro
Montederramo
PERFIL DE RUTA
2
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: A Pila da Lea (Monfero)
X=580895 Y=4800591
Distancia (aprox.): 8 km
Perfil:
13
Para comezar, propomosvos un dos seus
sendeiros mis fermosos: Os Cerqueiros. A
senda dos Cerqueiros moi fcil, non ten perda,
e ademais permitiravos coecer a inmensa
vexetacin deste Parque Natural. Para atopar
o punto de inicio teredes que achegarvos ata o
mosteiro de Monfero e tomar direccin cara
Visura. Unha vez al, colleredes camio cara Pila
da Lea ata atoparvos cuns paneis de informacin
que vos darn a benvida ocial aos Cumios de
Sanguiedo e nosa senda dos Cerqueiros. Esta
senda empeza e remata entre pieiros, atravesa
unha fraga intensa e profunda e asmase ao
monte baixo. Por se fose pouco, brindaravos a
oportunidade de achegarvos s beiras do encoro
ou de visitar antigos poboados hoxe abandonados,
coa sa mensaxe sobre a tradicional vida destas
terras. Atentos! Percorreredes paisaxes onde
mora o lobo, esquivo e prudente na sa relacin
cos humanos.
Empezaredes baixando entre pieiros e prados.
Axia, vosa esquerda, veredes como nacen o
val e a fraga de Teixeiro que decontado gaan
profundidade, agochando nas sas entraas
rbores marabillosas, fauna salvaxe, muos,
mofos, liques e a luz mxica das fragas silvestres.
Todo este tesouro est protexido pola ausencia
de camios e polas fortes pendentes do val. A
senda deste treito anda est aberta a grandes
vistas, competindo co misterio que se albisca
no val que se afunde vosa esquerda. Ao
fondo deste escenario natural atoparedes o pico
Fontardin.
Seguiredes o camio ata chegar a unha curva de
90 graos vosa dereita, onde teredes que tomar
unha decisin: continuar a senda dos Cerqueiros
ou aventurarvos por un amplo sendeiro que vos
levar ata o encoro, regalndovos unha incursin
naquel bosque misterioso que se observaba
desde o inicio da ruta.
De novo na senda principal, retomaredes o camio
que se internar nunha fraga que vos ofrecer
distintas propostas de desvo, curtas pero moi
interesantes; as que se ides con tempo, non o
perdades!
A ruta levaravos de novo pista asfaltada, pola
que chegaredes en poucos minutos ao punto de
inicio da ruta.
DESCRICIN DA RUTA
F
r
a
g
a
s

d
o

E
u
m
e
:

o

l
t
i
m
o

b
o
s
q
u
e

a
t
l
n
t
i
c
o
15
FRAGA DAS BARBUDAS
F
r
a
g
a

d
a
s

B
a
r
b
u
d
a
s
:

p
a
z

e
n
t
r
e

f
e
r
v
e
n
z
a
s
15
Fraga das Barbudas: paz entre fervenzas
Hai paz no ruxido do ro. As augas corren e saltan entre as rochas e enchen coa sa voz o val e o
bosque.
O ro Cambs traza unha lia profunda e crebada a travs da Fraga das Barbudas. Numerosas
fervenzas multiplican a sa voz. Unha paisaxe de pendentes e de grandes rbores, que tan pronto
fltran os raios do sol sobre un prado como agochan sombrizos recantos nos que campan os mofos
e os liques.
Cabras, raposos, corzos e xabars son testemuos desta intensa relacin entre o ro e o bosque.
Augas abaixo espranos o ro Mandeo, e con el a frondosidade doutros bosques que o acompaarn
no seu camio cara ao mar.
Grdasme o segredo?
16
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
P
O
N
T
E

D
O

R
E
B
O
R
E
D
O
P
O
N
T
E

D
A

R
O
D
A

M
A
L
A
F
E
R
V
E
N
Z
A
S
R
E
T
O
R
N
O

A
O

P
U
N
T
O

D
E

O
R
I
X
E
C
O
N
F
L
U
E
N
C
I
A

D
O

R
O

C
A
M
B
S

C
O

R
O

D
A

P
A
L
A
N
C
A
M
I
N
I
C
E
N
T
R
A
L
E
L
C
T
R
I
C
A
D
E
B
A
R
R
E
I
R
O
S
A
N
T
I
G
A
M
I
N
I
C
E
N
T
R
A
L
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
3
12
13
17
15
10
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
A Pobra
de Trives
O Bolo
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Parada de Sil
Plaza do
Barquilleiro
Verea de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Degrada
Cormes
Calvoso
Aranga
Ponte do
Reboredo
Alto de Couto
A Moganza
Mourus
San Martio
San Xon de Ro
Montederramo
MAPA DE RUTA
COMO CHEGAR?
PERFIL DE RUTA
3
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: Ponte do Reboredo (Aranga)
X=580641 Y=4786459
Perfil:
17
O percorrido que vos propoemos segue o curso
do ro Cambs desde a sa desembocadura
no ro Mandeo. Como forma parte da rede de
Sendeiros do Mandeo, est sinalizado as que
a gozar da natureza! Podedes deixar o vehculo
preto de ponte Aranga, quedando o ro vosa
dereita, ata atopar o punto de inicio da ruta na
ponte do Reboredo.
No primeiro tramo, o camio remonta a canle
do ro entre fragas e rpidos, muos e prados,
ata alcanzar a minicentral elctrica de Barreiros.
Desde esta o sendeiro s veces complcase,
pero non vos preocupedes, atoparedes pasarelas
e pasamns que vos axudarn a continuar
facilmente.
Ao chegar conuencia co ro da Palanca, o camio
segue a sa canle entre fervenzas. De novo, unha
minicentral ser o seguinte to do camio. Trtase
dunha instalacin antiga e abandonada, que no
seu da abasteca de electricidade as aldeas das
proximidades. Espectacular o traballo realizado
nas escarpadas abas para facilitarlles o acceso
s persoas encargadas cada tarde de baixaren a
prender a luz. Remontaredes a forte pendente
usando os chanzos que anda sobreviven da antiga
escaleira e chegaredes parte alta do val. Nesta
zona o arboredo impresionante. As fervenzas
sucdense, cada cal mis fermosa, culminando
nunha secuencia de tres saltos de auga que ben
poden acadar os 20 metros de altura. Non vos
van deixar indiferentes!
A ruta brindaravos a ocasin de sar do val
para ir cara aldea do Couce. Pouco antes do
lugar, entre prados e campos de labor, paga a
pena deterse a contemplar a masa forestal que
acabades de percorrer, seguro que un sorriso vos
acompaar nese momento. Coa satisfacin polo
marabilloso contorno que acabades de descubrir,
o momento de dar a volta cara ao punto de
inicio.
Na conuencia do ro da Palanca co Cambs,
poderedes ver sinais e carteis que indican a antiga
ruta que remontaba por el cara fervenza de
Castro Rodicio.
Un derrubamento de terreo impide seguir o camio
anda que posible remontar pola canle, se non
baixa mis auga do normal, e buscar as trazas
do sendeiro xa perdido. Pero xa estamos falando
dunha ruta non marcada e con certos riscos.
Antes de afrontala, todos debemos asegurarnos
de que as nosas forzas e os nosos coecementos
tcnicos sexan os adecuados.
DESCRICIN DA RUTA
F
r
a
g
a

d
a
s

B
a
r
b
u
d
a
s
:

p
a
z

e
n
t
r
e

f
e
r
v
e
n
z
a
s
19
Grdasme o segredo?
FRAGA DA MARRONDA
F
r
a
g
a

d
a

M
a
r
r
o
n
d
a
:

o

b
o
s
q
u
e

a
n
c
e
s
t
r
a
l
19
Fraga da Marronda: o bosque ancestral
Nas altas terras do concello de Baleira, na provincia de Lugo, atoparedes un bosque excepcional
onde medran as faias mis occidentais de Europa. A metamorfose das estacins levaranos dos
dourados do outono nudez invernal, dando paso primavera que colorea de verde a luz que chega
ao interior do bosque.
O ser humano adaptouse a este medio montaoso e boscoso fundndose con el e as, seguindo
o curso dun sendeiro sinalizado, descubriremos as sas pegadas en forma de pontes, muos,
hrreos e outras construcins. Os nosos pasos levarannos cara ao nacemento do ro Eo, que se
abre camio cara ao Cantbrico a travs das montaas e deste bosque centenario. A luz e a color,
sempre cambiantes, pedirannos que volvamos percorrelo e descubrilo con novas miradas.
20
300
350
400
450
500
550
600
650
700
0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
P
O
N
T
E

D
E

S
A
N

P
A
I
O C
A
P
E
L
A

D
A
P
A
S
T
O
R
A
R
E
A

R
E
C
R
E
A
T
I
V
A

D
A

C
O
R
T
E
V
E
L
L
A
A

C
A
B
R
E
I
R
A
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
8
5
4
2
3
12
13
17
15
10
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
A Pobra
de Trives
O Bolo
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Parada de Sil
Plaza do
Barquilleiro
Verea de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Degrada
A Cortevella
Cormes
Calvoso
Piladalea
Monfero
Aranga
Ponte de Reboredo
Alto de Couto
A Moganza
Mourus
San Xon de Ro
Montederramo
PERFIL DE RUTA
4
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: A Cortevella (Baleira)
X=644424 Y=4770720
Duracin estimada: 5 h 30 min
Perfil:
21
A Fraga da Marronda coecida por ser o berce
do ro Eo. Conta cun itinerario perfectamente
marcado, que na sa primeira metade vos
introducir nun bosque de galera colosal, que se
organiza en torno ao ro e aos seus auentes.
A nosa proposta de ruta para coecer a fraga
comeza na rea recreativa da Cortevella. Para
chegar ata ela, no Cdavo-Baleira tomaredes a
estrada que leva a Meira. De camio atoparedes
Fonteo, onde paga a pena deterse a coecer o
nacemento do ro Eo, ao bordo mesmo da estrada.
Desde Fonteo debedes continuar ata A Mua
onde atoparedes un desvo vosa dereita en
direccin a Martn, por unha estrada espectacular
entre bosques salpicados de pequenos ncleos de
poboacin. Ao pasar Martn, atentos ao desvo
dereita, debidamente sinalizado cara Cortevella.
A nosa proposta forma parte da ruta homologada
PR-G 145 que vos indicar o traxecto que cmpre
seguir ro arriba. Todas as rbores tpicas das
fragas estn na Marronda: carballos, bidueiros,
castieiros, cancereixos, acivros ou abeleiras e
destacan as faias, que lle outorgan unha notable
personalidade a esta paisaxe boscosa.
No medio do bosque abundan sinais da presenza
humana: ademais das casas e dos hrreos
abandonados na zona da Cabreira, atoparedes
pontes, sequeiros e algn que outro muo
lembrndovos que estes camios foron feitos
por xente que traballaba a fraga como parte
da sa forma de vida. Ao voso encontro sair
tamn a capela da Pastora e a ponte de San
Paio. Propomosvos este lugar para dar a
volta e regresar ao punto de partida, anda que
se vos sentides animados, con forzas e ganas
de continuar descubrindo as fermosas paisaxes
desta zona, sempre vos quedar a opcin de
completar o PR-G 145.
DESCRICIN DA RUTA
F
r
a
g
a

d
a

M
a
r
r
o
n
d
a
:

o

b
o
s
q
u
e

a
n
c
e
s
t
r
a
l
23
Grdasme o segredo?
BOSQUE DA FERVENZA
B
o
s
q
u
e

d
a

F
e
r
v
e
n
z
a
:

f
l
o
t
a
n
d
o

s
o
b
r
e

o

r
o

M
i
o
23
Bosque da Fervenza: flotando sobre o ro Mio
O centenario bosque da Fervenza un bosque autctono que o ro anega periodicamente. entn
cando carballos de mis de 300 anos e ameneiros monumentais nadan na corrente, refrescando as
sas races. As sas lagoas, pozas e illas fuviais decoran unha paisaxe moi singular.
O bosque da Fervenza sitase no curso alto do ro Mio dentro dunha rea califcada coma Reserva
da Biosfera. Trtase dun dos mis importantes bosques de inundacin que quedan na pennsula
ibrica, nun bo estado de conservacin, nos que predominan ameneiros, carballos, freixos e
salgueiros.
As augas do ro parece que ferven e que se embravecen nos rpidos e nas presas que as conducen
a un muo. As o dicimos en galego, o bosque da fervenza.
24
340
345
350
355
360
365
370
375
380
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1.000 1.100 1.200 1.300 1.400 1.500 1.600 1.700 1.800
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
M
U
O
Z
O
N
A

D
E

B
A
O
Z
O
N
A
S

E
N
C
H
A
R
C
A
D
A
S
Z
O
N
A
S

E
N
C
H
A
R
C
A
D
A
S
C
A
S
A

R
U
R
A
L
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
2
3
12
13
17
15
10
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
A Pobra
de Trives
O Bolo
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Parada de Sil
Plaza do
Barquilleiro
Verea de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Degrada
Cormes
Calvoso
Piladalea
Monfero
Aranga
Ponte de Reboredo
Alto de Couto
A Moganza
Mourus
San Xon de Ro
Montederramo
PERFIL DE RUTA
5
INFORMACIN TIL
Punto de inicio:
Casa rural A Fervenza (O Corgo)
X=620861 Y=4749716
Distancia (aprox.): 3,5 km
Perfil:
25
Varias veces ao ano, o ro e o bosque fndense
cando as augas do ro Mio o inundan, formando
parte dun ecosistema nico moi prximo cidade
de Lugo. Os 15 km que separan A Fervenza da
capital provincial percrrense doadamente por
unha pista sen apenas pendente, que discorre
entre bosques de ribeira, muos, illas e paisaxes
rurais.
Para aqueles que queren descansar e continuar
o seu percorrido ao da seguinte, hai opcins na
zona para aloxarse e recuperar forzas.
Varios camios sucan o bosque da Fervenza
para ir ao encontro dos carballos centenarios que
afunden as sas races nas pozas que se forman
cando o Mio se retira, ou que parecen xurdir das
profundidades da terra cando o sotobosque est
cuberto polas sas augas crecidas. Porque cada
perodo do ano ser unha experiencia diferente
neste espazo natural tan cambiante, nico.
O itinerario proposto para esta visita unha ruta
de ida e volta ao longo duns 2 km pola ribeira do
ro Mio.
DESCRICIN DA RUTA
B
o
s
q
u
e

d
a

F
e
r
v
e
n
z
a
:

f
l
o
t
a
n
d
o

s
o
b
r
e

o

r
o

M
i
o
Grdasme o segredo?
Cruzul e Ageira: bosques enfeitizados
Na cara leste, as acieiras de Cruzul. Na oeste, os soutos de Ageira. Unha viaxe pola historia
natural de Galicia.
No corazn da Galicia hmida unha acieira unha rareza. Pero existe. O acieiral de Cruzul
diferente. Abigarrado, apertado, no seu interior as rbores non nos deixan ver o bosque. Mofos e
liques decoran os seus troncos para que non esquezamos que estamos en Galicia. Nin devesa, nin
porco ibrico. Aqu atoparemos mouchos, curuxas, sapos e bruxas. Cruzul un bosque enfeitizado.
En terras de castieiros hai lendas que falan do poder sandador destas grandes rbores. Remedios
para a gota ou para a reuma. Para a tristeza. Para a dor de barriga. E para erguer o nimo, o pole de
castieiro, vigorizante excelso.
Durante moitos anos os soutos serviron para salvar da fame a xente do lugar. E estas paisaxes as
nolo contan. Hai sendas e camios que nos conducen polo bosque para recoller as sas castaas
e troncos labrados por anos e anos de podas.
E onde non chega o home xorden castieiros altos e rectos que buscan a luz na sombra pendente.
Fillos do bosque os mis esveltos, socios dos homes os mis anchos e traballados.
CRUZUL E AGEIRA
C
r
u
z
u
l

e

A
g
e
i
r
a
:

b
o
s
q
u
e
s

e
n
f
e
i
t
i
z
a
d
o
s
27
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
720
740
0 200 400 600 800 1.000 1.200 1.400 1.600
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
C
O
R
M
E
S
A

F
E
R
R
E
R
A
R
E
G
U
E
I
R
A

D
E

R
I
B
A
N
N
620
640
660
680
700
720
740
0 200 400 600 800 1.000 1.200 1.400 1.600 1.800 2.000
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
A
C
I
E
I
R
A
L

D
E

C
R
U
Z
U
L
E
N
T
R
A
D
A
M
I
N
A
E
N
T
R
A
D
A

M
I
N
A
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
4
2
3
12
13
17
15
10
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
A Pobra
de Trives
O Bolo
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
Becerre
As Nogais
Cervantes
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Parada de Sil
Plaza do
Barquilleiro
Verea de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Degrada
Cormes
Calvoso
Piladalea
Monfero
Aranga
Ponte de Reboredo
Alto de Couto
A Moganza
Mourus
San Xon de Ro
Montederramo
ACIEIRAL DE CRUZUL SOUTO DE AGEIRA
MAPA DE RUTAS COMO CHEGAR?
PERFS DE RUTAS
28
INFORMACIN TIL
ACIEIRAL DE CRUZUL
Punto de inicio: Morcelle (Becerre)
X:652677, Y:4744886
Perfil:
SOUTO DE AGEIRA
Punto de inicio: Cormes (Becerre)
X:653284, Y:4742549
Perfil:
6
Antes de comezar, tendes que saber que non
existen rutas sinalizadas para coecer estes
dous espazos, polo que debedes prestarlle
especial atencin ao mapa e s indicacins.
Ademais, nalgns puntos teredes que decidir ata
onde vos queredes internar no bosque, as que
vos recomendamos ser moi prudentes e gozar
tranquilamente da beleza e da singularidade do
contorno. Deseamos estas rutas para acceder
aos bosques de modo sinxelo, pero se quedades
con ganas de profundar mis, non esquezades
que existe unha atractiva oferta de paquetes
tursticos para coecelos da man de expertos
guas da natureza.
Unha das mellores formas de coecer o Acieiral
de Cruzul seguindo un sendeiro que comeza
pouco antes da aldea de Morcelle, a poucos
quilmetros de Becerre. Atentos! A vosa pista
para identicar o punto de inicio desta ruta ser
un cartel que indica a entrada a unha mina. A
poderedes deixar o voso vehculo para internarvos
no Acieiral de Cruzul. Seguir o mapa sinxelo,
e o camio de descenso e o acceso ao bosque
seravos fcil de identicar. Propomosvos unha
viaxe de ida e volta.
Cando esteades no centro do acieiral, tede en
conta que atoparedes terreos irregulares con abas
pendentes, ademais de liques escorregadizos que
vos poden dar algn que outro susto.
Para completar a vosa experiencia, tras Cruzul
agrdavos o Souto de Ageira. O sendeiro que
vos levar a el atopardelo na coqueta aldea de
Cormes, continuando a mesma estrada desde
Morcelle. En Cormes, comeza unha ruta que
ascende de forma continuada ata o lugar da
Ferrera. O bosque de castieiros ofreceravos
unhas fermosas estampas de cor e privilexiadas
vistas sobre o val. Podedes aproveitar para visitar
a ermida de Santo Estevo e a Casa Boado. Desta
volta tomaredes como referencia a fonte mis
baixa, onde veredes un sinal que indica o camio
cara Ferrera, atravesando o corazn do souto. 29
DESCRICIN DAS RUTAS
C
r
u
z
u
l

e

A
g
e
i
r
a
:

b
o
s
q
u
e
s

e
n
f
e
i
t
i
z
a
d
o
s
31
Grdasme o segredo?
OS ANCARES
O
s

A
n
c
a
r
e
s
:

a

c
a
s
a

d
o

o
s
o
,

d
o

l
o
b
o

e

d
a

p
i
t
a

d
o

m
o
n
t
e
31
Os Ancares: a casa do oso, do lobo e da pita do monte
Non doado atopar un oso cando paseamos polos Ancares, pero tampouco imposible. Segundo
a Fundacin Oso Pardo, este plantgrado regresou no s. XXI a esta cordilleira lucense e sntese a
gusto nos seus bosques. Pero nestas terras montaosas tamn hai outros habitantes emblemticos
como o lobo e a pita do monte.
Nos Ancares atoparemos fermosas paisaxes de montaa e unha natureza xenerosa pero, ao mesmo
tempo, agreste e de duros invernos de neve. Nalgunhas poboacins anda se conservan construcins
prerromanas as pallozas que se mantiveron habitadas ata hai poucos anos.
En todos os recantos dos seus bosques descubriremos a maxia da natureza: a do gran carballo oco
que forece cada ano ou a do acivro que no inverno salpica de vermello a neve.
32
1000
1100
1200
1300
1400
1500
1600
1700
1800
1900
2000
0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 16.000
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
"
R
E
F
U
X
I
O

D
O
S

A
N
C
A
R
E
S
"

(
C
E
N
T
R
O

D
E

I
N
T
E
R
P
R
E
T
A
C
I
N

D
A

N
A
T
U
R
E
Z
A
)
C
A
M
P
A

D
E

T
R
E
S
B
I
S
P
O
S
G
O
L
A
D
A

D
E

V
A
R
A

(
"
R
E
F
U
X
I
O

D
E
B
R
E
G
O
"
)
F
O
N
T
E
F
O
N
T
E
"
R
E
F
U
X
I
O

D
O
S

A
N
C
A
R
E
S
"

(
C
E
N
T
R
O

D
E

I
N
T
E
R
P
R
E
T
A
C
I
N

D
A

N
A
T
U
R
A
L
E
Z
A
)
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
5
4
3
12
13
17
15
10
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
A Pobra
de Trives
O Bolo
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Parada de Sil
Plaza do
Barquilleiro
Verea de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Degrada
Cormes
Calvoso
Aranga
Ponte de Reboredo
Alto do Couto
A Moganza
Mourus
San Xon de Ro
Montederramo
MAPA DE RUTA
COMO CHEGAR?
PERFIL DE RUTA
7
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: Degrada (Cervantes)
X=670014 Y=4743129
Perfil:
33
O
s

A
n
c
a
r
e
s
:

a

c
a
s
a

d
o

o
s
o
,

d
o

l
o
b
o

e

d
a

p
i
t
a

d
o

m
o
n
t
e
Anda que son moitos os bosques que visten os
Ancares de cores, nesta ocasin, propomosvos
empezar a percorrelos coecendo un deles:
Cabana Vella. A ilusin por percorrer os Ancares
a travs desta ruta de sendeirismo levaravos
a unha pequena aldea chamada Degrada, no
concello de Cervantes. Detrs do emblemtico
albergue do Club Ancares atoparedes o Centro
de Interpretacin da Natureza, un bo punto de
partida onde poderedes recoller informacin sobre
a xornada que vos espera.
Desde al iniciaredes unha ruta con categora de
viaxe: imos poca na que os bosques eran
lugares cheos de maxia e misterio, porque o
bosque de Cabana Vella brenos unha estra a
aqueles tempos.
A ruta non est sinalizada pero non vos
preocupedes!, fcil orientarse se as condicins
meteorolxicas son favorables. Tomade a pista
que ascende suavemente desde a parte de abaixo
do aparcadoiro do Club Ancares. Axia habedes
atopar unha bifurcacin e teredes que continuar o
voso camio cara esquerda, en direccin ao pico
de Tres Bispos. A uns 5,5 km desde o punto de
inicio, alcanzaremos a campa dese monte. Neste
punto, a pista termina para dar lugar a un sendeiro
estreito que se introducir valentemente polo
espeso bosque que veredes vosa dereita. Pero
atencin aventureiros! porque os mis atrevidos
teredes a oportunidade de desviarvos unha hora
da ruta para ascender ao cume do popular pico
de Tres Bispos. Realizaredes unha travesa mis
longa e un pouquio mis dura, pero de seguro
que o esforzo pagar a pena xa que gozaredes
dunhas magncas vistas.
De novo na campa, a senda que teredes que
atopar vosa dereita sentido de subida pode
ser o punto mis complicado da ruta xa que
posible que non a vexades ben, tanto se neva
como se vos coincide coa exuberante vexetacin
da primavera. As que atencin ao mapa! Unha
vez orientados, a senda segue entre arboredo,
desembocando na golada de Vara. Al deixades a
senda natural para comezar de novo unha pista,
que tomaredes en direccin dereita segundo o
voso sentido de marcha e que, atravesando por
n o mxico bosque de Cabana Vella, vos vai
conducir ata o punto de partida.
Paga a pena andar amodo, con todos os sentidos
prestos para captar as sensacins que vos regala
o bosque. Quen sabe, talvez poidades escoitar
a voz da pita do monte nos seus cantadeiros,
tratando de seducir a femia ou o ouveo do lobo
congregando a sa manda.
DESCRICIN DA RUTA
35
Grdasme o segredo?
DEVESA DA ROGUEIRA
D
e
v
e
s
a

d
a

R
o
g
u
e
i
r
a
:

o

b
o
s
q
u
e

m
i
s

f
e
r
m
o
s
o
35
Devesa da Rogueira: o bosque mis fermoso
A Serra do Courel unha gran reserva verde. Nos seus vales e montaas encontraremos a maior
diversidade vexetal de Galicia. E aqu onde se refuxia noso bosque mis fermoso, a Devesa da
Rogueira.
Faiais mesturados con teixos, carballos, cancereixos, pradairos, castaos..., un paraso para os
botnicos e para os que aman a natureza. Os sendeiros que atravesan este espazo mostrarannos
unha acuarela de cores chea de vida que ningun debera deixar de visitar. Achegarse a este bosque
produce fascinacin e meigallo. O manto verde que o abriga escala as montaas ata chegar a
unha lagoa glaciar, onde as vistas son esplndidas. Un chanzo mis arriba chegaremos ao pico
Formigueiros. Estamos no ceo.
As posibilidades que nos ofrece este gran bosque son infnitas; a nosa experiencia, nica.
36
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
2
3
13
17
15
10
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
O Bolo
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
AG-55
Parada de Sil
Plaza do
Barquilleiro
Verea de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Degrada
Cormes
Calvoso
Piladalea
Monfero
Aranga
Ponte de Reboredo
Alto do Couto
A Moganza
Montederramo
PERFIL DE RUTA
8
1200
1220
1240
1260
1280
1300
1320
1340
1360
1380
1400
1420
1440
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 4.500
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
A
L
T
O

D
O

C
O
U
T
O
M
I
R
A
D
O
I
R
O

D
E

P
O
L
N
F
O
N
T
E
S

D
O

C
E
R
V
O
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: Alto do Couto
X=656155 Y=4720025
Distancia (aprox.): 8,8 km ida e volta
Perfil:
37
Propomosvos unha das mellores opcins para
coecer este fermoso bosque. Nesta ocasin
estades de sorte, porque contades coa aula
de natureza de Moreda, en Seoane do Courel.
Comprobar planos, situarse, recoller informacin
interesante, son sempre cousas que valoramos
cando nos diriximos a descubrir un novo espazo.
Anda que se pode iniciar unha fermosa ruta
desde a aula de natureza ata as Fontes do Cervo,
propomosvos outra alternativa mis sinxela e
apta para todos os pblicos. Recomendmosvos
chegar en coche ata o alto do Couto, que se
atopa a 1.311 metros de altitude, na estrada
que une Seoane con Visua. Case do mesmo
cumio do porto parte un camio que se adentra
na devesa. Trtase dun sendeiro case chao
no que se alternan miradoiros a todo o val e
ao bosque. Descubriredes recantos mxicos
atravesados por regos impetuosos e fervenzas.
Seguindo o camio tamn chegardes ata as
Fontes do Cervo, pero mis descansados. A
partir das fontes atravesaredes a devesa polo
nico camio que atoparedes ata o miradoiro
de Poln, onde poderedes, unha vez mis, tomar
un tempo mentres tades as marabillosas vistas
antes de iniciar a viaxe de volta. A viaxe farsevos
curta e ao chegar de novo ao alto do Couto
descubrirdesvos pensando en cando volver...
Porque O Courel sempre sorprende. Anda que se
visite mil veces.
DESCRICIN DA RUTA
D
e
v
e
s
a

d
a

R
o
g
u
e
i
r
a
:

o

b
o
s
q
u
e

m
i
s

f
e
r
m
o
s
o
39
Grdasme o segredo?
SANTA CRISTINA DE RIBAS DE SIL
S
a
n
t
a

C
r
i
s
t
i
n
a

d
e

R
i
b
a
s

d
e

S
i
l
:

o

b
o
s
q
u
e

b
e
n
e
d
i
t
i
n
o
39
Santa Cristina de Ribas del Sil: o bosque beneditino
Milleiros de castieiros tapizan a aba sur do cann do ro Sil. Por riba das copas das rbores asoma
o campanario dun mosteiro. No avesedo do bosque, as sombras dos troncos confndennos, e aqu
e al aparcense os monxes. Imaxinacin ou realidade? Neste lugar especial, mxico e fermoso, os
sentidos engnannos. Estamos na Ribeira Sacra.
A paisaxe constrese aqu combinando as letras dun alfabeto para iniciados. A sa lectura trenos
palabras que soan a luz, a bosques, a viedos, a meandros
Para enchouparnos da sa beleza hai que vir polo menos catro veces ao ano, explorndoo con cada
estacin. E hai que percorrer con calma o camio, escoitando a voz do ro, o sopro alegre do vento
e o discurso histrico que mora en cada unha das pedras do mosteiro.
40
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
2
3
13
17
15
14
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
O Bolo
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
AG-55
Parada de Sil
Praza do
Barquilleiro
Verea de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Degrada
Cormes
Calvoso
Piladalea
Monfero
Aranga
Ponte de Reboredo
Alto de Couto
A Moganza
Montederramo
PERFIL DE RUTA
9
200
250
300
350
400
450
500
550
600
650
700
750
800
0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000 11.000 12.000 13.000 14.000 15.000 16.000 17.000 18.000
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
PRAZA DO
BARQUILLEIRO
DESVO AO MOSTEIRO DE SANTA
CRISTINA DE RIBAS DE SIL
MIRADOIRO OS BALCNS
DOS MOUROS OU DE MADRID
PRAZA DO BARQUILLEIRO
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: Praza do Barquilleiro
(Parada de Sil)
X=617963 Y=4693464
Perfil:
41
S
a
n
t
a

C
r
i
s
t
i
n
a

d
e

R
i
b
a
s

d
e

S
i
l
:

o

b
o
s
q
u
e

b
e
n
e
d
i
t
i
n
o
En Parada de Sil temos unha ruta compendio de
todos os encantos da Ribeira Sacra. O sendeiro
PR-G 98, perfectamente marcado, con inicio e
nal na praza do Barquilleiro. Esta praza dbelle o
seu nome aos numerosos mozos que emigraron
de Parada de Sil a Madrid, onde gaaban a
vida vendendo barquillos nos seus parques e
alamedas. Na praza central da vila, que conta
cunha estatua en honor a estes emigrantes, imos
situar o punto de inicio desta ruta.
Un panel informativo facilitaravos toda a informacin
relevante para que a vosa experiencia sexa mis
completa. A ruta ten forma de oito, de modo que
podemos elixir un itinerario completo, duns 18 km,
ou dous bucles, un de 8,5 km e duns 10 km o
outro. Recomendmosvos o tramo que baixa ata
o mosteiro de Santa Cristina, visita inescusable
nesta bisbarra.
Completado en calquera dos seus dous bucles,
estamos ante un dos mellores sendeiros de
pequeno percorrido de Galicia. s razns de
beleza, variedade de paisaxes e escenarios
histricos e culturais hai que sumarlles unha
sinalizacin polo xeral ben mantida, que facilita
unha experiencia de encontro cun dos tramos
mis emblemticos dos canns do ro Sil.
DESCRICIN DA RUTA
43
Grdasme o segredo?
SANTO ESTEVO DE RIBAS DE SIL
S
a
n
t
o

E
s
t
e
v
o

d
e

R
i
b
a
s

d
e

S
i
l
:

o

b
o
s
q
u
e

q
u
e

r
e
z
a
43
Santo Estevo de Ribas de Sil: o bosque que reza
O ro Sil discorre polo fondo dun profundo val, resgardado por un bosque de ribeira no que convive
a vexetacin mediterrnea cos fllos naturais das fragas galegas. Mis arriba, os restos da ermida
de San Xon ofrcennos un enclave de xenerosas vistas. E anda mis alto, emerxe a fgura do
mosteiro, insinundose entre carballos e castieiros.
O que foi mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil hoxe un acolledor Parador de Turismo.
Brillantemente restaurado, os seus cuartos foron as celas dos monxes. Abrigado polo espeso
bosque, o mosteiro murmralle os seus segredos ermida de San Xon. Escoita en silencio o que
din. s veces ense aqu palabras e rezos.
44
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 4.500 5.000 5.500 6.000 6.500 7.000
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
PUNTO DE ORIXE
E
R
M
I
D
A
D
E

S
A
N

X
O
N
MOSTEIRO DE SANTO
ESTEVO DE RIBAS DE SIL
F
E
R
V
E
N
Z
A
P
U
N
T
O

D
E

O
R
I
X
E
MAPA DE RUTA
COMO CHEGAR?
PERFIL DE RUTA
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
2
3
13
17
15
10
14
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
O Bolo
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
AG-55
Parada de Sil
Praza do
Barquilleiro
Verea de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
Morcelle
Degrada
Cormes
Calvoso
Piladalea
Monfero
Aranga
Ponte de Reboredo
Alto de Couto
A Moganza
Montederramo
10
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: Os Peares (A Peroxa)
X=607833 Y=4698065
Perfil:
45
S
a
n
t
o

E
s
t
e
v
o

d
e

R
i
b
a
s

d
e

S
i
l
:

o

b
o
s
q
u
e

q
u
e

r
e
z
a
A ruta que vos propoemos nesta ocasin
circular, polo que poderedes iniciala e rematala
en calquera dos puntos polos que pasa.
Recomendamos tomar como punto de partida
a estrada que desde os Peares leva central
hidrulica de San Pedro e remonta logo o ro Sil.
Comezaredes por un percorrido duns 6 km, anda
no coche, ata atopar un pequeno aparcadoiro e
os paneis informativos da ruta.
O noso camio comeza xunto ao ro, pero que non
vos asuste a gran pendente que vos d a benvida
ruta! O sendeiro ascende cunha brusquidade
que debedes responder con calma, pois pasa
logo e deseguida obteredes recompensas moi
reconfortantes. Para recobrar o alento, buscade
os restos da ermida de San Xon, e mirade ao
voso arredor a beleza da paisaxe.
Deixaredes a ermida atravesando un bosque
asombroso que combina belas vistas cunha gran
variedade de rbores e vexetacin. Atoparedes
o mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil a
medio camio da ruta proposta. Ao principio, ser
unha vista velada polo arboredo, moi suxestiva.
A medida que vos vaiades aproximando, as sas
formas revelaranse contundentes. Ao chegardes
ao Parador, aproveitade para refrescarvos nun
ambiente histrico e artstico moi reconfortante.
Tras descubrir os recantos de Santo Estevo,
poderedes continuar a vosa experiencia pola parte
alta do mosteiro, ascendendo polas escaleiras que
hai fronte entrada principal. Preto deste punto,
unha derivacin do camio proporavos coecer
o funcionamento dos sequeiros, as construcins
tradicionais empregadas para secar as castaas
e facilitar a sa conservacin. un desvo curto e
ameno. Paga a pena!
De novo no bosque, seguiredes baixando cara
ao ro, onde vos recibir unha pequena fervenza,
chea de encanto.
Finalmente, un tramo de pista asfaltada de
apenas 2 km devolveravos ao punto de partida
do percorrido.
DESCRICIN DA RUTA
47
Grdasme o segredo?
BIDUEIRAL DE MONTEDERRAMO
B
i
d
u
e
i
r
a
l

d
e

m
o
n
t
e
d
e
r
r
a
m
o
:

t
r
a
s

a
s

p
e
g
a
d
a
s

d
o

l
o
b
i
s
h
o
m
e
47
Bidueiral de Montederramo: tras as pegadas do lobishome
Este bosque incrustado na serra de San Mamede, dentro da provincia de Ourense, foi o centro
dunha historia que conmocionou a toda Espaa na primeira metade do S. XIX: a do lobishome
Manuel Blanco Romasanta.
Segundo a sa lenda, transformbase en lobo devorando neste lugar as sas vtimas. Tan truculento
personaxe foi investigado e levado a xuzo. Primeiro condenrono a morte e despois a propia raa
Isabel II conmutoulle a pena. A partir dese momento non se garda informacin do seu paradoiro.
A da de hoxe anda posible avistar lobos na zona, anda que ningun puidese recoecer neles a
Romasanta.
Unha senda circular permitiranos visitar este esplndido arboredo de bidueiros sen difcultade
e, por suposto, sen temor a unha aparicin perigosa de animais. Internarnos na sa espesura
proporcionaranos unha agradable experiencia e poderemos intentar sentir os misterios do seu
pasado.
48
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
2
3
13
17
15
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
O Bolo
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
AG-55
Parada de Sil
Praza do
Barquilleiro
Verea de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
Morcelle
Degrada
Cormes
Calvoso
Piladalea
Monfero
Aranga
Ponte de Reboredo
Alto de Couto
A Moganza
Montederramo
PERFIL DE RUTA
11
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: A Moganza
(Montederramo)
X=626401 Y=4679709
Perfil:
49
O acceso ao Bidueiral de Montederramo pode
facerse dende diferentes lugares, xa que non
existen anda rutas marcadas ocialmente. Ns
propoemos unha alternativa directa. Anda as,
preciso que a planiquedes ben porque se trata
dunha ruta longa e non tan sinxela como outras,
ao non estar sinalizada. Recomendmosvos que
antes de internarvos neste bosque visitedes a
ocina de turismo de Montederramo, onde vos
proporcionarn informacin de posibles rutas a
realizar.
A ruta comeza na aldea da Moganza. Dende
aqu teredes que seguir uns 6 km por unha pista
de terra, s apta para vehculos todoterreo, que
vos levar ao punto de inicio da senda circular.
Para completar este percorrido, resultaravos
imprescindible o mapa, para evitar perdervos
entre a gran cantidade de camios e devasas
que hai por toda a zona. A senda aproxmase
aos puntos altos da serra de San Mamede, pero
mantndose sempre dentro do bosque. Pasa
polas Pereiras, Campo do Cabezo de Lata,
Campo da Cruz e Campo da Vermella, dende
onde se chega ao punto de partida. Dende aqu
de novo quedaranvos os 6 km de pista de terra
ata A Moganza.
Un consello: polas caractersticas da ruta, as
distancias e a escasa dicultade dos camios,
esta resulta ideal para abordar en bicicleta de
montaa. Animdevos!
DESCRICIN DA RUTA
B
i
d
u
e
i
r
a
l

d
e

m
o
n
t
e
d
e
r
r
a
m
o
:

t
r
a
s

a
s

p
e
g
a
d
a
s

d
o

l
o
b
i
s
h
o
m
e
51
Grdasme o segredo?
REBOLEIRAS DO NAVEA
R
e
b
o
l
e
i
r
a
s

d
o

N
a
v
e
a
:

o

b
o
s
q
u
e

p
r
o
f
u
n
d
o
51
Reboleiras do Navea: o bosque profundo
O ro Navea encaixa profundamente entre as montaas. Nas inclinadas abas do val habita un
apertado bosque de rebolos. Estas rbores forman parte da familia dos carballos, cos que adoitan
convivir. Toda esta paisaxe natural, cicelada pola auga, foi distinguida coa declaracin ambiental de
Paisaxe Protexida o que nos suxire beleza e nos convida a coecelo.
Unha senda de fcil percorrido serpea entre carballos, cerqueiros e castieiros, na gran fraga de
San Xon de Ro. o bosque de Galicia, o dos drudas celtas. Un bosque ancestral que nos permite
unha visita cmoda e sosegada.
52
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
2
3
12
17
15
10
14
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
A Pobra
de Trives
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Plaza do
Barquilleiro
Vereda da Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Degrada
Cormes
Calvoso
Piladalea
Monfero
Aranga
Ponte de Reboredo
Alto de Couto
A Moganza
Mourus
San Xon de Ro
Montederramo
MAPA DE RUTA
COMO CHEGAR?
PERFIL DE RUTA
12
660
680
700
720
740
760
780
800
820
840
860
880
900
920
940
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 4.500 5.000 5.500 6.000 6.500
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
M
O
U
R
U
S
A
U
L
A

D
A

N
A
T
U
R
E
Z
A

D
E

S
A
N

X
O
N

D
E

R
O
D
O
M
E
C
E
L
L
E
M
O
U
R
U
S
M
I
R
A
D
O
I
R
O

D
A

F
R
A
G
A
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: Mourus
(San Xon de Ro)
X=640525 Y=4690975
Perfil:
53
R
e
b
o
l
e
i
r
a
s

d
o

N
a
v
e
a
:

o

b
o
s
q
u
e

p
r
o
f
u
n
d
o
Xunto s primeiras casas da aldea de Mourus, en
San Xon de Ro, atoparedes o cartel que sinaliza
o inicio de ruta e que reza: A Fraga. Agrdavos
desde aqu un bosque que vive colgado nas
inclinadas abas do val do ro Navea.
A ruta que propoemos levaravos en primeiro
lugar a San Xon de Ro-Fondevila, atravesando
o pequeno ncleo rural de Domecelle.
Recomendamos facer unha visita aula da
natureza, un grande apoio para axudarvos a
orientarvos e para ofrecervos mis informacin
sobre a ruta.
Desde a, internardesvos no bosque percorrendo
zonas nas que se mestura o castieiro co carballo
ou coas formacins arbreas que dan nome ao
lugar: reboleiras. As vistas cara ao val tamn
merecen a vosa atencin.
Percorreredes unha ruta de trazado suave que
vos facilitar unha aproximacin moi suxestiva a
un bosque singular.
DESCRICIN DA RUTA
55
Grdasme o segredo?
SOUTO DE ROZABALES
S
o
u
t
o

d
e

R
o
z
a
b
a
l
e
s
:

a

m
e
n
s
a
x
e

d
a
s

r
b
o
r
e
s
55
Souto de Rozabales: a mensaxe das rbores
Baixo as ramas do Castieiro de Pumbarios pasaron xeracins e xeracins de homes. Esta
rbore forma parte do catlogo de rbores singulares de Galicia e posiblemente celebrase mis de
mil aniversarios. Quizais na sa infancia escoitase falar en latn.
Se nos achegamos ao Souto de Rozabales, no municipio ourensn de Manzaneda, encontrarmonos
con castieiros varias veces centenarios, como este de Pumbarios, declarado Monumento Natural.
E cando unha rbore ten esta idade paga a pena ser escoitada. s veces falaranos de guerras,
outras, de amoros escondidos entre as sas ramas.
Por se non cho contaron, en Galicia o bosque ten voz.
56
650
660
670
680
690
700
710
720
730
740
750
760
770
780
790
800
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1.000 1.100 1.200
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
M
A
N
Z
A
N
E
D
A

(
S
A
N

M
A
R
T
I
O
)
C
A
S
T
I
E
I
R
O

D
E

P
U
M
B
A
R
I
O
S
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
3
12
13
17
15
10
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
A Pobra
de Trives
O Bolo
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Parada de Sil
Plaza do
Barquilleiro
Verea de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Degrada
Cormes
Calvoso
Aranga
Puente de
O Reboredo
Alto de Couto
A Moganza
Mourus
San Martio
San Xon de Ro
Montederramo
MAPA DE RUTA
COMO CHEGAR?
PERFIL DE RUTA
13
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: Manzaneda (San Martio)
X=645583 Y=4685806
Distancia (aprox.): 2,3 km ida e volta
Perfil:
57
S
o
u
t
o

d
e

R
o
z
a
b
a
l
e
s
:

a

m
e
n
s
a
x
e

d
a
s

r
b
o
r
e
s
Diferentes camios pdennos levar ao Souto de
Rozabales, pero talvez o mellor o que parte da
vila de Manzaneda xunto porta da Vila. Esta
ruta proporcionaravos un par de quilmetros
entre castieiros centenarios, por camio de
trazado suave. O cartel que indica Castieiro de
Pumbarios e un panel informativo cun esquema
da ruta ofreceranvos indicacins sobre o camio
e as sas propostas. Ao principio percorreredes
unha tpica corredoira, que une a zona urbana
de Manzaneda co seu mbito rural. Mis adiante
desembocar nun bosque de espectaculares
castieiros.
O mis vello de todos, a rbore senlleira varias
veces centenaria, xustica coa sa presenza a
ruta, mesmo a viaxe. Quedaravos a sa imaxe na
retina no camio de regreso ao punto de partida
da ruta.
DESCRICIN DA RUTA
59
Grdasme o segredo?
TEIXADAL DE CASAIO
T
e
i
x
a
d
a
l

d
e

C
a
s
a
i
o
:

o

b
o
s
q
u
e

i
n
m
o
r
t
a
l
59
Teixadal de Casaio: o bosque inmortal
O conxunto de teixos mis importante de Europa encntrase en Galicia. Sagrado, mtico, templo
de drudas celtas..., bosque misterioso, bosque mxico. Calquera adxectivo que se aproxime sa
esencia far voar a nosa imaxinacin. A sa visita unha viaxe ao pasado na busca dun espazo
natural primixenio.
Entrar no Teixadal de Casaio como acceder a un recinto catedralicio da natureza. Entre as ramas
fltrase a luz a xeito de vidreira. Os troncos son os piares que suxeitan as bvedas que forman as
copas das rbores. Neste templo ao aire libre, onde resulta absurdo encerrar os deuses, quizais os
drudas celtas ofciaron as sas celebracins.
Situado aos ps das montaas mis altas de Galicia, o Teixadal de Casaio afrrase a unha aba,
nun lugar que pola sa inaccesibilidade puido permanecer oculto. Al segue sobrevivindo dende hai
miles de anos.
60
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
2
3
12
17
15
10
14
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
A Pobra
de Trives
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Plaza do
Barquilleiro
Vereda da Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Degrada
Cormes
Calvoso
Piladalea
Monfero
Aranga
Ponte de Reboredo
Alto de Couto
A Moganza
Mourus
San Xon de Ro
Montederramo
PERFIL DE RUTA
14
1300
1350
1400
1450
1500
1550
1600
1650
1700
1750
1800
1850
1900
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 4.500
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
R
E
T
O
R
N
O

A
O

P
U
N
T
O

D
E

O
R
I
X
E
A

C
A
B
R
I
T
A
V
E
R
E
D
A

D
A

S
U
R
B
I
A

-
A

C
A
B
R
I
T
A
R
O

P
E
N
E
D
O
T
E
I
X
A
D
A
L
D
E

C
A
S
A
I
O
O
U
T
E
I
R
O
D
O
C
A
M
P
O

D
E

V
A
L
B
O
R
R
A
Z
M
I
N
A

D
A

P
I
C
O
T
A
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: Vereda da
Surbia - A Cabrita (Carballeda de
Valdeorras)
X=685225 Y=4684271
Distancia (aprox.): 9,5 km ida e
volta
Perfil:
61
Existen varias alternativas para coecer o Teixadal
de Casaio, anda que debemos advertir de que
o acceso a este bosque ancestral e nico non
sinxelo, nin moito menos apto para todos os
pblicos. Recomendamos que se non sodes
expertos en montaismo, en interpretacin de
mapas e orientacin, contactedes cun gua
de natureza coecedor do territorio que vos
acompae durante o traxecto. Os guas non
s achegarn seguridade na montaa, senn
que compartirn convosco moitas ancdotas e
historias sobre as paisaxes que percorreredes.
De todos os camios que nos levan ao teixadal,
propomosvos o mis curto que tamn o
menos duro.
O camio comezardelo nunha canteira de
lousa situada na parte baixa da Cabrita, onde
poderedes deixar o voso vehculo. Tede en conta
que en inverno moi probable encontrarvos con
neve, o que vos impedir aproximarvos ata este
punto en coche. Dende a canteira, ascenderedes
por un sendeiro ben marcado ata a parte mis
alta do camio, onde estaredes a 1.840 metros
de altitude.
Unha vez alcanzado o punto mis alto da ruta,
descenderedes ata o outeiro do Campo de
Valborraz. Un pouco antes, na cota de 1.700
metros, descenderedes durante un camio de forte
pendente ata incorporarvos ao que vn da mina
de volframio abandonada da Picota. Continuando
o camio, agora mis relaxado e tranquilo, axia
comezaredes a ver os primeiros teixos e acivros,
que nos dan a benvida ao tesouro oculto.
Saberedes que chegastes ocialmente ao Teixadal
de Casaio ao atravesar o ro Penedo, saltando de
pedra en pedra. Tras os primeiros metros, moi
pronto, vosa man dereita encontraredes un
dos teixos mis vellos e grandes do bosque. Que
sensacin! Os centos de anos que leva al a anci
rbore! Sen ningunha dbida, unha das mis eis
testemuas do paso do tempo.
A vosa experiencia continuar no medio de
numerosos teixos de todas as formas e tamaos,
moitos deles crecendo a partir de grandes
ramas pousadas no chan. Acompaan os
teixos, acivros, bidueiros, abeleiras, cancereixos,
carballos, freixos e pradairos. As sas ramas
apenas deixan pasar a luz do sol e a sensacin
que se experimenta a de estar no medio dun
estrao, antigo e mxico bosque. Non pensedes
que virastes tolos se vos parece ver un encanto
ou unha fada entre as ramas; se existen, o seu
fogar predilecto sera este bosque. Por se fose
pouco, a ruta nalizar ao p dunha fervenza de
auga que nos regala o ro Penedo ao seu paso
polo teixadal.
O camio de regreso ser o mesmo que ida tendo
en conta que, o forte descenso dende o Campo
de Valborraz ata o camio agora converterase
nun forte ascenso. Ser unha ruta esixente, pero
a vosa experiencia de pasear por este bosque
acompaaravos sempre, faravos sentir especiais,
nicos e moi privilexiados.
DESCRICIN DA RUTA
T
e
i
x
a
d
a
l

d
e

C
a
s
a
i
o
:

o

b
o
s
q
u
e

i
n
m
o
r
t
a
l
63
Grdasme o segredo?
O XURS
O

X
u
r
s
:

o
s

b
o
s
q
u
e
s

d
a

f
r
o
n
t
e
i
r
a
63
O Xurs: os bosques da fronteira
O Parque Natural de Baixa Limia-Serra do Xurs ten bosques que conviven cunha paisaxe grantica
de montaa. Das sas abruptas abas desclganse torrentes e fervenzas e aparecen pozas de augas
claras nas que posible baarse cando aperta a calor. Varios miliarios, unha calzada e as runas
dunhas termas testemuan a romanizacin destas terras. O ro Caldo convdanos a relaxarnos nas
sas augas termais.
No bosque atoparemos as mticas cabanias ou chivanas nas que se refuxiaban os gandeiros de
antano. Non difcil ver aguias reais e voitres remontando as correntes de aire do parque, nin
rastrexar a pegada do lobo, ou mesmo sorprender o escorregadizo gato monts.
O Parque Nacional de Peneda-Gers e o Parque Natural de Baixa Limia-Serra do Xurs nense nas
serras que marcan os lmites entre Portugal e Galicia. Este carcter transfronteirizo enriquece anda
mis un espazo natural no que a diversidade cultural e lingstica, unida variedade de bosques,
o murmurio de torrentes e ros ou os refexos nas tranquilas augas encoradas nos ofrecern unha
experiencia nica.
64
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
2
3
12
13
17
15
10
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
A Pobra
de Trives
O Bolo
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Parada de Sil
Praza do
Barquilleiro
Vereda de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Degrada
A Cortevella
Cormes
Calvoso
A Pila da Lea
Monfero
Aranga
Puente de O Reboredo
Alto do Couto
A Moganza
Mourus
San Xon de Ro
Montederramo
PERFIL DE RUTA
15
360
410
460
510
560
610
660
710
760
810
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 4.500 5.000 5.500 6.000 6.500 7.000
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
B
A
L
N
E
A
R
I
O

D
E

L
O
B
I
O
S
P
O
Z
A
P
O
Z
A
B
A
L
N
E
A
R
I
O

D
E

L
O
B
I
O
S
A

C
O
R
G
A

D
A
F
E
C
H
A
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: Balneario Ro Caldo
(Lobios)
X=574347 Y=4634782
Perfil:
65
O

X
u
r
s
:

o
s

b
o
s
q
u
e
s

d
a

f
r
o
n
t
e
i
r
a
Anda que son mltiples as rutas que permiten
coecer todos os recantos do parque,
propoemos unha sinxela e de gran beleza.
Desde o balneario de Lobios, remontaredes o ro
Caldo a travs da calzada romana ata chegar
Corga da Fecha unha fervenza que paga a pena
escalar; por unha estreita e pendente senda,
cuxas belas vistas xusticarn de sobra o esforzo.
Durante este traxecto pasaredes por varias pozas
naturais cunhas augas dunha cor espectacular,
case mxica, que seguramente vos hipnotizar
ata que por n acabedes gozando dun bo bao.
Tras as pozas alcanzaredes as alturas do val
desde onde poderedes contemplar suxestivas
vistas, tanto do ro Caldo coma dos cumios mis
elevados da escarpada serra.
A baixada desde a Corga da Fecha fardela polo
mesmo camio de subida. E de novo no ro Caldo
buscaredes para o voso regreso o paseo que
discorre de par del ata chegardes de novo ao
balneario.
Sobran razns para vir e permanecer no Xurs:
un mundo colgado entre as montaas dunha
fronteira aberta a miradas, viaxes e experiencias.
DESCRICIN DA RUTA
67
Grdasme o segredo?
CORTEGADA
C
o
r
t
e
g
a
d
a
:

a

i
l
l
a

d
o
s

l
o
u
r
e
i
r
o
s
67
Cortegada: a illa dos loureiros
Quen viu un bosque de loureiros? Pouca xente, moi pouca xente. Porque algo as excepcional,
unha rareza botnica que visitan expertos de todo o mundo.
En Galicia hai unha illa onde o bosque ole a loureiro e a marisco, a mis sabia combinacin. Os
bancos marisqueiros da ra de Arousa achegan as ameixas, os berberechos, as navallas..., e a illa
de Cortegada pon o loureiro necesario para aromatizar tan saborosos produtos do mar.
rbores centenarias agochan prados e terras que foron cultivadas noutro tempo. Unha ermida que
se esborralla, unha aldea fantasma sen habitantes, un cruceiro que o contempla todo. O bosque de
loureiros e a illa de Cortegada respiran misterio. Valo perder?
68
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
2
3
12
13
17
15
10
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
A Pobra
de Trives
O Bolo
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Parada de Sil
Praza do
Barquilleiro
Vereda de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Degrada
A Cortevella
Cormes
Calvoso
A Pila da Lea
Monfero
Aranga
Alto do Couto
A Moganza
Mourus
San Xon de Ro
Montederramo
PERFIL DE RUTA
16
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
0 200 400 600 800 1.000 1.200 1.400 1.600 1.800 2.000 2.200 2.400 2.600 2.800 3.000
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
E
R
M
I
D
A
D
A

V
I
R
X
E

D
O
S

M
I
L
A
G
R
E
S
B
O
S
Q
U
E

D
E
L
O
U
R
E
I
R
O
S
C
E
N
T
R
O

D
E

R
E
C
E
P
C
I
N

D
E

V
I
S
I
T
A
N
T
E
S
C
E
N
T
R
O

D
E

R
E
C
E
P
C
I
N

D
E
V
I
S
I
T
A
N
T
E
S
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: Centro de recepcin
de visitantes (Illa Cortegada)
X=517705 Y=4718331
Perfil:
69
A primeira grande experiencia que viviredes
no bosque da illa de Cortegada chegar a el!
Que mellor forma de comezar a exploralo que
descubrndoo dende a costa e aproximndose
a el lentamente polas tranquilas augas da ra
de Arousa. A illa, a ra, o suave balanceo das
ondas, a brisa maria, a cultura marieira que se
respira polos catro costados, as pequenas vilas
pesqueiras asentadas no litoral, os brancos areais
que adornan a lia de costa... Todo vos indica que
a experiencia ser inesquecible.
Ao chegar illa, fronte ao embarcadoiro,
encontraredes o centro de recepcin de
visitantes que forma parte do Parque Nacional
das Illas Atlnticas, onde poderedes recoller mis
informacin de interese sobre a paisaxe na que
vos internades.
A illa ofrcevos das rutas circulares, moi sinxelas
de seguir, que vos darn a coecer os valores que
encerra este tesouro natural. Os dous sendeiros
parten xunto s runas da ermida da Virxe dos
Milagres, que foi construda no ano 1652, que
atraa numerosos peregrinos polas sas bondades
curativas.
A primeira ruta rodea toda a illa, mentres que a
segunda faino ata a metade para logo atravesala
polo centro. Esta ltima alternativa a mis
completa, pois s vistas costeiras que vos
regala sumselles unha visita interior ao bosque
de loureiro. Somerxerse nese ambiente unha
experiencia singular. Ademais conduciravos xunto
a enormes eucaliptos e ata os restos dunha antiga
aldea poboada ata que os habitantes da illa a
doaron ao rei Afonso XIII, en 1910.
Unha boa idea contratar o traslado illa e a
ruta guiada con algunha das empresas locais que
prestan estes servizos. Se vos apetece, pdese
pactar a viaxe de regreso para a tarde, tras gozar
dun da de praia nalgn dos lugares recnditos e
tranquilos da illa.
DESCRICIN DA RUTA
C
o
r
t
e
g
a
d
a
:

a

i
l
l
a

d
o
s

l
o
u
r
e
i
r
o
s
71
Grdasme o segredo?
FRAGA DE CATASS
F
r
a
g
a

d
e

C
a
t
a
s
s
:

u
n

p
a
s
e
o

a
l
f
o
m
b
r
a
d
o

d
e

f
o
l
l
a
x
e
71
Fraga de Catass: un paseo alfombrado de follaxe
A Fraga de Catass, nos arredores da vila de Laln a medio camio entre Santiago e Ourense
agocha carballos e castieiros centenarios. Cantos coidados e aloumios para que desen os seus
froitos! As castaas serviron de sustento nos longos meses de inverno de antano e coa madeira dos
seus estilizados troncos fabricronse as vigas dos pazos destas terras do Deza.
Protexidos baixo a fgura de Monumento Natural, agora medran orgullosos cara ao ceo e pasan
por ser dos exemplares mis altos de Europa. Un curto paseo alfombrado de follaxe levaranos a
coecer os cantos ntimos desta fraga, reduto do bosque caducifolio que noutro tempo cubra boa
parte da xeografa galega.
72
Limia
AP-9
Tambre
Xallas
Anllns
Grande
Eume
Ulla
Umia
Lrez
Mio
Arnoia
Sil
Cabe
Lor
Mio
Masma
Ouro
Landro
Sor
Mandeo
Avia
Oitavn
Eo
A-8
A
-
8
A-6
A
G
-6
4
A-6
A
-
5
2
A-75
A-52
A
-5
2
AP-9
AG-57
VG-20
A
-
5
3
A
P
-5
3
A
P
-
9
A
G
-1
1
AG
-41
AP-9
7
6
6
8
5
4
2
3
12
13
17
15
10
14
11
16
1
O Grove
A Guarda
Lugo
Manzaneda
A Pobra
de Trives
O Bolo
A Ra
Monforte
de Lemos
Cee
Camarias
Laxe
Malpica
Muxa
Palas
de Rei
Curtis
Arza
Portomarn
Monterroso
Rbade
A Fonsagrada
Baleira
Guntn
O Corgo
Becerre
As Nogais
Cervantes
Folgoso
do Courel
Pol
Noia
Porto
do Son
A Illa de
Arousa
Vilagarca
de Arousa
Illa de
Cortegada
Silleda
Laln
Agolada
Chantada
Vila de
Cruces
A Estrada
A Caiza
Allariz
Baos de
Molgas
Viveiro
Cedeira
Cario
Ortigueira
O Vicedo
Padrn
Rianxo
A Pobra do
Caramial
Ribeira
Melide
Guitiriz
Mondoedo
Vilaboa
A Corua
Ferrol
Ourense
Vigo
Santiago de
Compostela
Betanzos
Monterrei
Vern
Burela
Foz
Ribadeo
Fisterra
Illa de
Ons
Illas
Ces
Sanxenxo
Caldas de Reis
Cangas
Bueu
Oia
Tomio
Baiona
Gondomar
Redondela
Arbo
Celanova
Tui
Pontevedra
Ribadavia
Lobios
O Carballio
O Barco de
Valdeorras
AG-55
Parada de Sil
Praza do
Barquilleiro
Vereda de Surbia-
A Cabrita
Balneario
Ro Caldo
A Peroxa
Os Peares
Quintela
9
Morcelle
Degrada
A Cortevella
Cormes
Calvoso
A Pila da Lea
Monfero
Aranga
Alto do Couto
A Moganza
Mourus
San Xon de Ro
Montederramo
PERFIL DE RUTA
17
560
565
570
575
580
585
590
595
600
605
610
615
620
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1.000 1.100 1.200 1.300
A
L
T
I
T
U
D
E

(
m
)
DISTANCIA (m)
M
U
O

D
E

Q
U
I
R
O
G
A
Q
U
I
N
T
E
L
A
M
U
O

D
E

Q
U
I
R
O
G
A
A
C
C
E
S
O
N

-
5
2
5
Q
U
I
N
T
E
L
A
INFORMACIN TIL
Punto de inicio: Quintela (Laln)
X=574271 Y=4721327
Perfil:
73
F
r
a
g
a

d
e

C
a
t
a
s
s
:

u
n

p
a
s
e
o

a
l
f
o
m
b
r
a
d
o

d
e

f
o
l
l
a
x
e
O paseo a travs da Fraga de Catass
sinxelo e est moi ben sinalizado. Os diferentes
paneis informativos faranvos a visita moito
mis enriquecedora, posto que vos achegar
informacin para comprender o interese desta
fraga, modesta na sa extensin, pero intensa en
canto forza e beleza do seu arboredo. Atencin
aos altos e esveltos carballos e castieiros que
habitan a fraga! Un paseo curto e sinxelo vez
que espectacular e didctico, ideal para familias.
O inicio da ruta encntrase no lugar de Catass,
moi preto de Laln.
DESCRICIN DA RUTA
A CORUA
Drsena de la Marina
15001 A CORUA
Tel.: 981 22 18 22 Fax: 981 22 18 22
ofcina.turismo.coruna@xunta.es
FERROL
Ra Magdalena, 12 baixo
15402 - FERROL (A CORUA)
Tel.: 981 31 11 79 Fax: 981 33 71 31
ofcina.turismo.ferrol@xunta.es
SANTIAGO DE COMPOSTELA
Ra do Vilar, 30-32
15705 SANTIAGO DE COMPOSTELA
(A CORUA)
Tel.: 981 58 40 81
Fax: 981 56 51 78
ot.santiago@xunta.es
LUGO
Ra Mio, 10-12
27001 LUGO
Tel.: 982 23 13 61 Fax: 982 23 13 61
ofcina.turismo.lugo@xunta.es
OURENSE
Edif. Caseta de Legoeiro. Ponte
Romana.
Enlace N-120 con R/Progreso
32003 OURENSE
Tel.: 988 37 20 20 Fax: 988 21 49 76
ofcina.turismo.ourense@xunta.es
PONTEVEDRA
Ra Marqus de Riestra, 30 baixo,
local A
36005 PONTEVEDRA
Tel.: 986 85 08 14 Fax: 986 84 81 23
ofcina.turismo.pontevedra@xunta.es
VIGO
Av. Cnovas del Castillo, 22
36202 VIGO (PONTEVEDRA)
Tel.: 986 43 05 77 Fax: 986 43 00 80
ofcina.turismo.vigo@xunta.es
MADRID
C/Casado del Alisal, 8 28014 MADRID
Tel.: 91 595 42 14 Fax: 91 595 42 68
ot.gal.madrid@xunta.es
OFICINAS DE TURISMO DA XUNTA DE GALICIA
ENDEREZOS DE INTERESE
EDITA: Turgalicia. Estrada Santiago Noia km 3, 15896 Santiago | Tel.: 902 200 432 | Fax: 981 537 588 | cir.turgalicia@xunta.es
COORDINACIN: www.valoraconsultores.com
DESEO E MAQUETA: Versal Comunicacin S.L.
FOTOGRAFA: Adolfo Enrquez | Margen Fotografa (T. Viz, A. Surez) | Archivo Turgalicia | Santiago Bacariza
IMPRIME:
DEPSITO LEGAL:
Info: 902 200 432 | www.turgalicia.es | cir.turgalicia@xunta.es

Bosques de Galicia

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bosques de Galicia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2

You might also like