Arka Kapaktan

Bu kitap dier kiiler zerindeki gcnzle ilgili deildir. Kitap, kendinize

uygulayabileceiniz gle ilgilidir.
Evet, yaanda stediiniz herhangi bir eyi yapabilir, yaratabilir, baarabilir ve
elde edebilirsiniz. Zihinsel gcn sihiri konusunun en byk ustas olan Robbins,
bu sayfalarda kendi kendinizi nasl kullanacanz gstermektedir. 0 hrsla ve
incelikleriyle; ne isterseniz olabileceinizi, ne yapabileceinizi ve ne
yapamayacanz zihninizin durumunun belirlediini, tm baarl sonularn
modellenebileceini ve aynen tekrarlanabileceini gstermektedir. Size;
dakikalarla ifade edilen srelerde zihninizin korkular yok etmek iin nasl
yeniden programlanacan, vcudunuzun ok salkl ve enerjili olmas iin
hangi yaktlarn kullanlacan, dier kiilerle olan ilikilerinizi nasl
gelitireceinizi, nasl ikna edici bir iletiimci olunacan ve karlatnz
herhangi bir kiiyle ahengin annda nasl salanacan, dier kiilerin
baarlarn kendiniz iin tekrar nasl modelleyeceinizi, zenginlik ve mutluluun
be anahtarn, asl baar iin nasl ustalalacan akladka; cokusu salgn
hastalk gibi herkese bulamaktadr.
Robbins onu kiisel baarnn yeni bilimi olarak adlandrmaktadr. Siz de onu
hayatnzda karlatnz en iyi ey olarak adlandracaksnz.

Pf noktas,herkesin kendisini kiisel mkemmellie adamasdr.

Bir Dakikalk Ynetici kitabnn yazar.

Ken Blanchard.
















SINIRSIZ
G

ANTHONY
ROBBNS

1992 by Robbins Research Institute
Kesim Telif Hakk Ajans
aracl ile

nklp Kitabevi A..
Ankara Cad. 95
Sirkeci-stanbul 34410
Tel. 522 28 51 - 526 86 41







Bu kitabn her trl
yayn haklar Fikir
ve Sanat Eserleri Kanunu gereince
nklp Kitabevi Yayn Sanayi ve
Tic. A..'ye aittir.




ISBN 975-10-0490-
X 92-34-Y-0051-0382



Bask:
ANKA Ofset
Cemalnadir Sok. 24
Caalolu-stanbul
1993
KSEL BAARIDA ZRVEYE ULAMANIN YOLU






SINIRSIZ G

ANTHONY ROBBINS


eviri:
Dr. MEHMET DERMENC

3. BASKI




NKILP KTABEV
YAYIN SANAY VE TCARET A.. Ankara Cad..34410 STANBUL
Ankara Caddesi 95 - STANBUL



"Yaantmz deitirebiliriz. Yapabiliriz, sahip olabiliriz ve tam
istediimiz gibi olabiliriz."
ANTHONY ROBBINS ne konutuunu biliyor. yl nce 2 m. boyunda ve 26
yandaki bu adam 37 m
2
'lik bekar dairesinde yayordu ve bulaklarn kvette
ykamak zorundayd. evreyle ilikileri zayf, gelecekten beklentisi az, 14 kilo
fazlas olan bir kiiydi. Fakat Robbins; zihnindeki gizli gc kefederek, engelleri
kuvvete dntrerek, mkemmellik iin stratejiler gelitirerek, sper bir
baarya ulat. Kendi abasyla milyoner olan Robbins, ailesiyle birlikte deniz
kenarnda bir atoda yaamakta ve dzenledii baars kantlanm, kiisel
baar seminerlerine; her yl binlerce kii katlmaktadr. Uluslararas nitelik
kazanan seminerler; profesyonel atletler, en byk 500 irketin yneticileri, ev
hanmlar, hatta ocuklar iin bile dzenlemektedir.
SINIRSIZ G
En ok satan ulusal kitaplar listesine giren bu eser, birok
yaanty deitirmitir.
Ltfen sayfay evirin ve "Snrsz G" hakknda sylenenleri
okuyun.



V



"Gerekten yeni ve esiz bir yaklam dncelerinizi ve davranlarnz
yeniden programlama gc. Potansiyel gcnn tmne ulamak isteyen
herkesin, okumas gereken bir kitap."

Norman Vincent Peale
"Pozitif Dnmenin Gc" isimli kitabn yazar

"Tony Robbins'in dehas; olanakszn olanakl olduunu, sradan vatandaa
retebilme yeteneinde yatyor.... rendiim ustalklar, kendime ve
hastalanma uyguluyorum.

Dr. Cani Simantan, M.D.
"Kanser Uzman ve Tekrar iyilemek" kitabnn yazar

"lham verici ve zel. Tony sizi gdlyor ve kiisel salnzdan finansal
durumunuza, ailenizden iinize kadar, yaamn her alann olumlu ynde
etkileyebilecek ve hemen imdi kullanabileceiniz aralar veriyor." Her ey
burada. Satn aln, okuyun ve kullann."

Nightingale
Nghtingale-Conant irketi

"Bu kitaptaki malzeme; baar teknolojisinde ileriye doru gl bir sramay
temsil etmektedir. O, son elli ylda yazlan baar kitaplarnn toplama bir ekli
deildir. Deiime ynelik, yeni bir yaklam tekniinin markasdr. Okuyun.
Daha da iyisi kullann."
Robert Allen
"Salk ve Mcadele Gcnn Yaratlmas" kitabnn yazar






VI


"Bu yl daha baarl olmanza yardmc olacak bir kitap okuyacaksanz; o kitap
budur. Ben bundan daha gl bir teknoloji ve daha gl bir iletiimci
grmedim."
Scott Degarm
"Baar" Dergisi Ba Editr


"Kiisel ve pofesyonel amalarnz oluturmak ve izlemek iin; kapsaml ve
ustaca dzenlenmi bir baarya ulama program."

"Yaynclar" Dergisi


"Snrsz g"; zihinsel ve kiisel olarak yaama uymann nemli bir yoludur.

Marvey ve Marilyn Diamond
"Yaama Uygunluk" kitabnn yazarlar"


"Robbins, kendisine mteri aramaktan ok, yorumlarnn ayrntlarn, adm
adm tm ynlerini aklamaya alan, ikna edici bir iletiimcidir. Bu yaklam,
kendini kendine yardma adam ok sayda okuyucu bulabilir."

The Kirkus Reviews


"nsanlk tarihinden bu yana, potansiyel g kullanmndaki en scak eilim."


EastzWest Journal







VII












inizdeki byk gce, ak gcnze ve onun sihirini paylamanza
yardmc olan herkese ithaf olunur.


Jairek'e, Joshua'ya, Jolie'ye, Tyleer'e, Becky'yeve Anneme.
























IX







YAZARIN NSZ




















Desteklerine, nerilerine ve'kitabn olumas iin ok sk bir alma gsteren
kiilere teekkr etmeyi dnmeye balaynca; isim listesi srekli olarak
uzuyor. nce fikirlerimi can kulayla dinleyen ve gece ya da gndz, gnn
herhangi bir saatinde bana yaratc bir alma ortam salayan aileme teekkr
etmek isterim.Sonra; phesiz, beynimdeki frtnalarn en iyi ekilde yazlmas
iin ortaklaa aba gsteren, Peter Applebome ve Henry Golden'den
bahsetmem gerekiyor. Kitabn her aamasnda son derece deerli nerilerde
bulunan Wyatt Woodsmall ve Ken Blanchard var. Bu kitap, son dakikaya kadar
gerekletirilen deiiklikler dahil her an yannda bulunan Simon ve Schuster'in
kurmaylarndan Jan Miller ve Bob Asahina'nn abalan olmasayd, yazlamazd.

XI











Samimiyetleri, yntemleri ve arkadalklaryla beni ok etkileyen, iletiimi
gelitirme dnemimdeki hocalarm Bayan Jane Morrison, Richard Cobb, Jim
Rhn, John Grinder ve Richard Bandler'i asla unutamam.
Sanat, sekreterlik ve aratrma grevlerini byk bir zaman basks altnda
gerekletiren; Rob Evans, Dawn Aaris, Donald Bodenbach, Kathy Woody ve
phesiz Patricia Valiton'a da teekkrler.
Son olarak Robbins Aratrma irketi'nin elemanlarna da bana her konuda
saladklar destek iin zel olarak teekkr etmek isterim.
















XII
EVRENN NSZ






















Bu kitab sadece okumakla yetinmeyip iindeki altrmalar da yaparsanz;
yaamnz mutlaka iyi ynde deiecektir. ster retmen, ister renci, ister
doktor, ister i adam, ister ev hanm, ister ii vb. her ne ile urarsanz
uran; salnzda, mutluluunuzda, baarlarnzda olumlu ynde
deiiklikler olacaktr.
Bu kitapta olumsuz ifadeler, karamsar grler yoktur; nk,
baaramayacanza inanrsanz kendi kendinize baarszl garantilemi
olursunuz. Belki aracaksnz ama; insann bilinsiz zihni yani uuralt, bilinli
zihninden daha gldr. Gelin bu ynmzden daha ok yararlanalm,
iimizdeki gc aa karalm.
Okulda rencilerimizi, fabrikada iilerimizi, devlet dairesinde memurlarmz,
amirlerimizi, patronlarmz, annelerimizi, babalarmz, ocuklarmz vb. kiileri
sulayp durmayalm. Hem kendimizle hem de dierleriyle olan iletiimimizi
kstlamayalm. Bar Mano'nun deyimiyle, "renilmesi gereken ilk dil, tatl
dildir." unutmayalm. Kendimiz ve evremizle olan iletiimimizde olumlu olalm.

XIII

Bizim gerekletirmek istediklerimizi daha nce gerekletirenleri bulup onlarn
iyi ynlerini rnek alrsak, taklit edersek, daha bilimsel bir ifadeyle tam olarak
modellersek; onlarn baardklarn biz de baarabiliriz. Baarl anneleri,
babalar, i adamlarn, sanatlar, sporcular vb. aratrrsanz; nce kendi
alanlarnda zirveye ulaanlar taklit ettiklerini sonra kendi gereklerini
yakaladklarn grrsnz.
Kimleri modellemek yani nasl olmak istiyorsunuz? Amacnzn ne olduunu
bilmezseniz, baardnz nasl anlayacaksnz? Uzun yllar kendime ve
rencilerime bu sorularn ve bu sorulara verilecek cevaplarn ne kadar nemli
olduunu anlatmaya altm. Anthony Robbins'in bu sorulara mkemmel ce-
vaplar verdiini grnce; onlar herkesle paylamak istedim ve elinizdeki eviriyi
yapmaya karar verdim.
Kitap Amerika Birleik Devletlerinde yazldndan; kii, yer, kitap ve film isimleri
eviride orijinal yazllaryla yer almtr. Bunun dnda elverdiince gnlk
konuma dili kullanlmaya allm ya da anlalabilir kelimeler tretilmitir. Ol-
duka uzun sren eviri almalarna ilk okul nc snftaki olum Mete
dahil, eimin, rencilerimin, ok sayda arkadamn zellikle Grsel Grsoy'un
ve nklp Kitabevi mensuplarnn ok deerli katklar oldu. Hepsine ayr ayr
teekkr etmek istiyorum.

Dr. Mehmet DERMENC

















XIV


NDEKLER:




















Kenneth Blanchard'm nsz...XVII
Sir Jason Winter'in giri yazs.. XIX

KISIM I: Mkemmelliin Modellenmesi1

I.Krallarn Kudreti ..3
II.Fark Fark Yapar.24
III.Durumun Gc.39
IV.Mkemmelliin Douu: nan.....................................................................58
V.Baarnn Yedi Yalan..75
VI.Zihninizi Ustalatrmak: Beyniniz Nasl alr.88
VII.Baarnn Dizin..119
VIII.Kullanlan Stratejileri renmek.133
IX.Mkemmelliin Bulvar: Fizyoloji139
X.Mkemmelliin Yakt: Enerji..174

XV
KISIM II: Asl Baar Forml..197


XI.lgisizliin Snrlamas: Ne stiyorsunuz?.......................................................199
XII.Kesinliin Gc219
XIII.Ahengin Sihiri..234
XIV.Mkemmelliin Ayrmlar: Metaprogramlar.254
XV.Direnle Baa kmann ve Problemleri zmenin Yollan279
XVI.Yeniden ereveleme: Perspektifin Gc.293
XVII.Baary artrmaK.319

KISIM III: Liderlik: Mkemmelliin Mcadelesi..347

XVIII.Deer Hiyerarileri
Baarya Asl Deerinin Verilmesi.............................................................349
XIX.Zenginlik ve Mutluluun Be Anahtar..377
XX.Eilim Yaratma: nandrmann Gc....393
XXI.Mkemmel Yaamak: nsanln Mcadelesi.414

Szlk..427















XVI

NSZ


























Tony Robbins, "Snrsz G" iin nsz yazmam istediinde; birok nedenden
tr memnun oldum. Her eyden nce Tony'nin inanlmaz bir gen adam
olduunu dnyorum. O'nunla ilk karlamamz 1985 ocanda, amatr bir
tenis turnuvasna katlmak iin geldiim Palm Springs'te oldu. Benim iin ok
gzel geen bir ma yeni bitirmitim. Amatr olduumuz iin de, rekabetimiz
sadece vnmek iindi. Avustralya'l arkadam Keith Punch'la le yemeine
giderken, Tony Robbins'in Ate Yry seminerlerini duyuran bir ilan grdk.
landa "inizdeki gc aa karn" diyordu. Tony'yi daha nce duymutum ve
bu ilan bende bir merak uyandrd. Keith'le birlikte biraz iki de imitik ve
atete yrme giriiminde bulunmadan, seminere katlmaya karar verdik.

XVII


Bundan sonraki drt buuk saatte Tony'nin; i adamlarndan, ev hanmlarndan,
avukatlardan, doktorlardan vb.'den oluan byk bir grubu bylediini
grdm. Byleme dediim zaman kara byden sz etmiyorum. Tony
karizmasyla, ekiciliiyle, insan davranlarna ilikin derin bilgisiyle; herkesi iin
sonuna kadar getirmiti. Yirmi yldr yneticilik seminerlerine katlrm. Ben, bu
kadar neeli ve insan kuvvetlendiren bir seminer grmedim. Sonunda Keith ve
ben de dahil olmak zere herkes, btn gece boyunca yanan 4,5 metrelik kzgn
kmr yataklarnn zerinden yryerek geti ve kimseye bir ey olmad.
Grlecek bir manzarayd ve herkesi glendiren bir deneyimdi.
Tony ate yryn bir mecaz olarak kullanyor. O, mistik ustalklar
retmiyor; fakat, iinizdeki korkulara ramen kendinizi etkin olarak harekete
geirebilmenizi, baar iin ne gerekiyorsa onu yapmanz salayan gerek gcn
pratik aralarn retiyor. Bu nedenle, nsz zevkle yazmamm birinci nedeni;
Tony Robbins'e olan byk hayranlm ve saygmdr.
Heyecanla nsz yazmamm ikinci nedeni, herkesin derinlemesine dnmesini
salayan, Tony'nin "Snrsz G" kitabdr. O, gdleyici bir konumacdan ok
daha tede bir insandr. Yirmi be yanda baar ve gdleme psikolojisinin
nde gelen dnrlerinden birisi olmutur. Bu kitabn insan potansiyelini
harekete geirmede, ders kitab olacak kapasiteye sahip olduunu
dnyorum. Tony'nin salk, gerilim, ama belirleme, grselletirme vb. gibi
konulardaki dnceleri, kendisini mkemmellie adam herkes iin kusursuz
aralardr.
Umarm siz de, benim gibi bu kitaptan ok ey elde edersiniz. Bir Dakikalk
Ynetici kitabmzdan uzun olmasna ramen; Tony'nin dncelerini
kullanarak, iinizdeki sihiri aa karmak iin bu kitab sonuna kadar
okuyacanz sanyorum.

Dr. Kenneth Blanchard
"Bir Dakikalk Ynetici"nin yazarlarndan








XVIII

GR

























Filmlerde rol yaparken dahil, topluluk nnde konuurken ok glk
ekiyordum. Sahne sram gelmeden nce, fiziksel olarak rahatszlanyordum.
Topluluk nnde konumaktan duyduum bu acmasz korku yznden,
korkular gce dntren insan olarak bilinen Anthony Robbins'in; beni tedavi
edebileceini duyduum zaman ne kadar heyecanlandm hayal bile
edemezsiniz.
ok heyecanlanmama ramen, Tony Robbins'le buluma davetini kabul ettiim
zaman bile, iimdeki phe hislerini atamamtm. Tony'nin SDP ve dier
tekniklerde herkesin ok byk beenisini kazanacak kadar usta olduunu
duymutum; fakat ben de profesyonel bir yardm bulabilmek iin o ana kadar
binlerce saat ve dolar harcamtm.

XIX








nceki profesyoneller, korkunun yllarn birikimi olduunu ve bu yzden de ksa
srede tedavi olmay beklemememi sylediler. Benim sorunum zerinde, sonu
gelmeyecek bir ekilde almak iin, her hafta tedavi olmam gerektiren bir
program hazrladlar.
Tony'le karlanca; Onun bykl benim iin spriz oldu. Karlatm ok
az kimse benden daha uzundu. 108 Kg. arlnda ve 2 metre boyunda
olmalyd. ok gen ve ok hotu. Benim sorunumla ilgili sorular sormaya
baladnda ok sinirliydim.
Sonra ne istediimi ve nasl deimek istediimi sordu. Ylgm (fobim), tedavinin
daha ncekiler gibi olmasn nlemek, kendini savunmak iin isyan ediyor gibi
grnyordu. Fakat Tony'nin yattrc szleri sayesinde, Onun sylediklerini
dinlemeye baladm.
Topluluk nnde konumayla ilgili panik hislerimi yok etmeye baladm. Aniden
kuvvet ve gvenden oluan yeni hisleri, Onlarn yerine koymaya baladm.
Tony; zihnimde beni ok baarl konuma yaptm bir zamana geri gtrd.
Zihinsel olarak konuurken, Tony artnclar verdi. antrclar, konuma
yaparken gvenimi ve sinirimi kuvvetlendirmek iin ba vurabileceim eylerdir.
Onlar hakkndaki her eyi bu kitapta okuyacaksnz.
Grme srasnda Tony'yi dinlerken yaklak krk be dakika gzlerimi kapadm.
Dnem dnem fiziksel artnclar salayacak ekilde, dizlerime ve ellerime
dokunuyordu. bittiinde ayaa kalktm. Kendimi hi bu kadar gevek, sakin ve
bar iinde hissetmemitim. Hibir zayflk hissi yoktu. O anda Lksemburg
televizyonunda yaklak 450 milyon kiinin seyredecei bir gsteriye,
kendimden emin olarak kmak iin hazrdm.
Benim gibi kiiler Tony'nin yntemlerinden yararlanabiliyorsa;tm dnyadaki
insanlar ondan yararlanabilir. u anda zihinlerinde uzun uzun lm dnerek
yatan ok sayda kii var. Doktorlar onlara kanser olduklarn sylemitir ve
onlar da o kadar alt st olmulardr ki, vcutlarnn tamam gerilim


xx


iindedir. Yaam boyu sren ylgm, bir saat iinde yok edilebiliyorsa; duygusal,
zihinsel ya da fiziksel her trl hastalktan rahatsz olan herkes iin, Tony'nin
yntemleri yararl olabilir. Onlar ayn zamanda korkularndan, gerilimlerinden
ve endielerinden kurtulabilirler. Bana gre ge kalmadan yararlanmak en
nemli noktadr. lmden, patronlardan, ylanlardan, topluluk nnde
konumaktan, ykseklikten, sudan niin korkalm?
Ben korkularndan kurtuldum ve bu kitap ayn seenei size de sunuyor.
"Snrsz G"n en ok satan kitaplardan olacandan eminim; nk, o sadece
korkular yok etmekle kalmyor, ayn zamanda istediiniz bir davran eklini
nasl tetikleyecejnizi de retiyor. Bu kitaptaki bilgiler zerinde ustalaarak;
zihninizi ve vcudunuzu, dolaysyla yaamnz btnyle kontrol edebilirsiniz.

Sir Jason Winters
"Kanseri ldrmek" kitabnn yazar
























XXI
BAARI: ok ve sk glmek; ocuklarn sevgisini ve akll insanlarn saygsn
kazanmak; itenlikli eletirilerin kymetini anlamak ve kt arkadalarn yoldan
karma giriimlerine dayanabilmek; gzeli anlamak; bakalarnda en iyiyi
bulmak; salkl bir ocukla, gzel bir bahe ya da saygn bir sosyal durumla
biraz daha iyi bir dnya brakabilmek; hatta bir tek kii bile olsa, birilerinin siz
yaadnz iin daha rahat nefes aldn renmektir.
Ralph Waldo Emerson

KISIM I




Mkemmelliin
Modellenmesi

BLM: 1

Krallarn Kudreti








"Hayatn gerek amac, bilgi deil eylemdir. "

Thomas Henry Huxley










AYLARDIR Onu anlatyorlard. Gen, salkl, zengin, mutlu ve baarl olduu
syleniyordu. nanmak iin kendim grmeliydim. TV stdyosundan ayrldktan
sonra O'nu yakndan seyrettim ve bir lkenin bakanndan, korku dolu
insanlarna kadar herkese nerilerde bulunduunu gzledim. Sonraki birka
hafta da izlemeye devam ettim. O'nu bazen diyet uzmanlaryla tartrken,
bazen yneticileri eitirken, bazen atletlerle antrenman yaparken ve bazen de
zrl ocuklar hakknda bilgi alrken grdm. Yurt ii ve yurt dndaki gezi-
lerinde muhteem mutluluunu ve karsna olan lgnca akn, gzlerinden her
saniye okumak mmknd. ok youn geen bu gnlerden sonra, ailesiyle
birlikte birka gn geirmek iin San Diego'da Pasifik Okyanusu'na bakan
atolarna gittiler.
Kolej mezunu yirmi be yandaki bir gen, bu kadar baary bu kadar ksa
zamana nasl sdrmt? yl nce bu gen

3


adam 37 metrekarelik bekar evinde bulaklarn, banyo kvetinde ykyordu.
Nasl olmutu da on be kilo fazlas bulunan, insan ilikilerinde bocalayan,
hayattan beklentisi az ve olduka mutsuz bir insan; birden ilgi oda, salkl,
sayg duyulan, insan ilikileri mkemmel ve snrsz baar ansna sahip bir kii
oluvermiti.
Her ey akl almaz grnyordu ve hayretler iinde kalmtm. Ksaca anlattm
bu hikaye, benim hikayemdir.
Hayatn baaryla eanlaml olduunu kesinlikle sylemiyorum. Herkesin
yaantsnda gerekletirmek istedii farkl hayalleri ve idealleri vardr. Ayrca
undan kesinlikle eminim; kimi tandnz, nereye gittiiniz veya neye sahip
olduunuz, kiisel baarnn gerek ls deildir. Bana gre baar, daha iyiye
ulamak iin srekli aba gstermektir. Baar; dier insanlara yardmc olmaya
alrken duygusal, sosyal, ruhsal, psikolojik, bilimsel ve finansal konularda
kiiyi srekli gelitirecek bir olanaktr. Baarya giden yol, her an yapm
halindedir. Baar; ulalmas gereken bir sonu deil, srekli gelien bir a-
lmadr.
Hikayenin z ok basittir. Bu kitapta, daha sonra aklayacam prensipleri
uygulayarak; kiisel olarak kendimle ilgili dncelerimi nasl deitirdiimi ve
nasl baarl sonular elde ettiimi reneceksiniz. Kitabn asl amac, hayatm
daha iyiye ulatran deiikliklerin nedenlerini sizinle paylamaktr. Sizin de bu
sayfalarda aklanan teknolojileri, stratejileri, yetenekleri ve felsefeleri yol
gsterici olarak grmenizi itenlikle diliyorum. Hayallerinizi gerekletirmek iin
size sihirli gc verecek aslan her birinizin iinde yatyor. Onu salvermenin
imdi tam zamandr.
Ryalarm gerek yaama ne kadar aktarabildiimi grdke, inanlmas g
minnettarlk ve hayranlk hisleriyle doluyorum. Henz mkemmele
ulaamadm biliyorum. yle bir zamanda yayoruz ki, eskiden ulalmas
hayal bile edilemeyen, mucize olarak grlen eyleri, bir gecede baarabilecek
bir

4


ok insan var. rnein Steve Jobs'a bir bakn. Zrt, kot giyen bir ocukken bir
ev bilgisayar iin ortaya koyduu dncesiyle, tarihte hi kimsenin
ulaamad bir hzla Fortune 500 irketini kurmay baard. Ted Turner'a bakn.
Yeni domu sradan bir kablolu yayn irketini ald ve bir imparatorluk yaratt.
Steven Spielberg ve Bruce Springsteen gibi elence dnyasndaki kiilere, Lee
lococca veya Ross Perot gibi i adamlarna bakn. Genelde mthi, harikulade
baarlarnn dnda, dierlerinden ne farklar var? Gleri var.
G, heyecan verici bir kavram. nsanlarn bu kavrama yaklamlar farkldr.
Bazlar iin g, olumsuz ve itici bir anlam tar. Bazlar gc elde etmek iin
hrslanrlar. Bazlar da sanki g; pheli, sadece para iin kullanlan bir
olguymu gibi ondan korkarlar. Ne kadar g istiyorsunuz? Kazanmak ya da ge-
limek iin sizce ne kadar yeterlidir? Sizce g, gerekten ne anlama geliyor?
Ben gc zorba insanlar gibi bir ara olarak alglamyor, bir eyleri zorla
yaptrmak iin gerekli olduunu dnmyorum. Sizin de byle dnmeniz
gerektiini savunmuyorum. Bu ekilde kullanlan g, uzun mrl olamaz.
Ancak siz de, gcn dnya zerindeki etkisini kabul etmelisiniz. Alglarnz ya siz
ynlendirirsiniz, ya da bir bakas bunu sizin iin yapar. Siz ya yapmak istediiniz
eyleri yaparsnz, ya da bakalarnn sizin iin hazrladklar planlara uyarsnz.
Bana gre asl g, istediiniz sonular yaratabilme ve olaylar ierisinde dier
kiilere hak ettikleri deeri verebilme yeteneidir. G, dncelerinizi
amacnza uygun olacak ekilde ynlendirebilmek iin, hayatnz deitirebilme
yeteneidir. Gerek g paylalr, mutlak hakimiyeti gerektirmez. G, sizin ve
deer verdiiniz kiilerin ihtiyalarn tanma ve giderme yeteneidir. Kesin
olarak istediiniz sonulara ulaabilmek iin, dnce sreci ve davranlarnz,
yani kendi krallnz ynetme yeteneidir.
Tarih boyunca hayatmz kontrol eden gler, ok deiik ve birbirine zt
ekillerde ortaya kmtr. lk alarda g, ta

5


mamen fizyolojinin bir sonucuydu. En kuvvetli, en hzl olan; kendinin olduu
kadar, evresindekilerin de hayatn ynlendirme gcn elinde bulundururdu.
Medeniyet ilerledike, g mirasla geer oldu. Gcn oluturan simgelerin
iinde yaayan kral; kusursuz otoritesiyle lkeler ynetir, dierleri de glerini
ona olan yaknlklaryla kazanrd. Endstri ann banda g, sermaye idi.
Onu elde eden endstriyel rnlere hkmederdi. Tm bunlar imdi de hayatta
rol oynamaya devam ediyor. Paras olmak, olmamaktan; fiziksel ynden
kuvvetli olmak, olmamaktan daha iyidir. Her eye karn gnmzde gcn
gerek kayna, yine de uzmanlam bilgiden geliyor.
Bir oumuz, imdiye kadar iinde yaadmz an bilgi a olduunun
farkndayz. Artk biz endstriyel kltr deil, iletiim kltrn yayoruz.
Kuantum fizii gibi anlalmaz, hamburger pazarlamacl kadar sradan da olsa;
yeni dncelerin, dalgalanmalarn ve kavramlarn dnyay gnlk olarak
deitirdii bir zamanda yayoruz. Modern dnyay karakterize edebilecek bir
ey varsa; o da hayal edilebileceinizin tesinde muazzam bilgi ak ve bunun
getirdii deiikliklerdir. Bu yeni bilgiler bize kitaplarla, filmlerle, televizyonla ve
bilgisayar ipleriyle; grlmek, duyulmak ve hissedilmek iin veri saana
halinde ular. te bu toplum, krallarn sahip olduu snrsz gc; bilgi ve
iletiim yoluyla elde etti. John Kenneth Galbraith'in yazd gibi, "Endstri
toplumuna hz kazandran ey paradr. Fakat bilgi toplumunu hzlandran ve
gce ulatran bilgidir. imdi, bilgi sahibi olanlar ve olmayanlar eklinde yeni bir
snfsal blnme ortaya kt. Bu yeni snf, gcn ne paradan, ne sahip olunan
topraklardan deil sadece bilgiden alyor."
Burada dikkat edilecek ilgin nokta ise, gce ulatran kapnn herkese ak
olmasdr. Orta ada kral deilseniz, baarl olmak iin ok sayda zorluu
yenmeniz gerekiyordu. Endstri ann balarnda da, sermayeniz yoksa onu
elde etmek iin, kendinize has zellikleri gerekten ok kurnazca kullanmanz

6



gerekiyordu. Fakat bugn, herhangi bir ocuk bile bir ortaklk kurarak dnyay
deitirebilir. Modern dnyada krallarn kudreti bilgidir. Uzmanlam bilginin
eitli ekillerini kullanarak insan, kendini ve birok ynden de tm dnyay
deitirebilir.
ABD'de yaantmzn kalitesini ykseltecek, uzmanlam bilgi eitleri herkese
aktr. Bunlar her kitapda, her video satcsnda, her ktphanede bulunabilir.
Hatta bunlar seminerlerden, kurslardan ve konumalardan da elde
edebilirsiniz. nk, hepimiz baarya ulamak istiyoruz. Bu alanda en ok satan
kitaplar, kiisel mkemmellie ulamay salayacak reetelerle doludur: "Bir
Dakikalk Ynetici", "Mkemmeli Aray", "Harvard letme Okulunda Size
retilmeyenler", "Sonsuza Uzanan Kpr"... Listeyi daha da uzatabiliriz.
yleyse neden dierleri sadece bakarken, bazlar efsanevi sonulara ulaabili-
yorlar? Neden hepimiz mutlu, salkl, zengin ve baarl olamyoruz?
Gerek udur ki, bilgi anda bile, bilgi yeterli olmayabiliyor. Hepimizin ihtiya
duyduu ey, idealler ve pozitif dnce olsayd; ocukluumuzda her birimizin
kk muhteem atlar olur ve ryalarmzdaki hayatmz yayor olurduk. Her
byk baary perinleyen ey, eylemdir. Eylem, sonular hazrlayandr. Bilgi
ise, insann eline getiinde iyi kullanlrsa yararl bir potansiyel gtr.
Gerekte gcn kelime anlam da eylem yeteneidir.
Yaptklarnz belirleyen ey haberlemenizdir. Modern dnyada yaam ekliniz,
iletiim eklinizi belirler. Betimlemeleriniz, szleriniz, yz ifadeleriniz; ne
bildiinizi ve neleri kullanabileceinizi belirler.
nsanlarn ok ar baarl olmalar ve bulunduklar yerlere gelmeleri iin,
kendilerine tanrnn zel yetenekler hediye ettii dncesinin tuzana ska
deriz. Fakat yakndan bakldnda grlr ki; sradanln zerinde zelliklere
sahip olduunu dndnz kiilerin dierlerinden fark, kendilerini eyleme
geirme yeteneine sahip olmalardr. Bu da aslnda

7

kendi iinizde gelitirebileceiniz bir yetenektir. Steve Jobs'un sahip olduu
bilgilere dier insanlar da sahipti. Hatta Ted Turner dnda baka birisi de,
kablolu yaynn mthi bir ekonomik potansiyele sahip olduunu grebilirdi.
Fakat Turner ve Jobs eyleme gemi ve biroumuzun hayat deneyimini dei-
tirmitir.
ki trl iletiim ekli kullanrz. Birincisi i iletiimimiz, yani kendi iimizde
gerekletirdiimiz syleyiler, hisler ve betimlemelerimizdir. kincisi de fiziksel
iletiimimiz ki, bu da kullandmz kelimeler, ses tonlamalarmz, mimiklerimiz,
vcut hareketlerimiz ve fiziki davranlarmzdr. Yaptmz her iletiim bir
eylem, harekete ynelten bir nedendir. Btn iletiimlerin, hem kendimiz hem
de bakalar zerinde deiik etkileri vardr.
iletiim, gtr. iletiimi etkili kullanabilenler, kendilerinin dnya deneyimlerini
ve dnyann onlar zerindeki deneyimlerini deitirebilirler. Tm davran ve
dncelerin asl kayna iletiimin bir trdr. Byk ounluumuzun
dncelerini, hislerini ve hareketlerini etkileyenler, iinde g barndran bu
oyunca nasl kullanacan bilen kiilerdir. Dnyamz deitiren John F.
Kennedy, Thomas Jefferson, Martin Luther King, Jr. Franklin Delano Roosevelt,
Winston Churchill, Mahatma Gandhi ve bunlarn daha hrn bir rnei olan
Hitler gibi insanlar dnn. Tm bu insanlarn sahip olduklar ortak zellik,
stn birer iletiimci olmalardr. Onlar, kitlelerin dnce ve davranlarn
etkileyen olaylar (insann uzaya gitmesi veya kin ve nefret dolu bir nc
Alman Krall bile olsa) grntleyerek, dnyaya mkemmel bir ekilde
aktardlar. Bu gleriyle de tm dnyay deitirdiler.
Gerekten de bir Spielberg'i, bir Springsteen'i, bir Iococca'y, bir Fonda'y, bir
Reagan' dierlerinden ayran zellik, bu deil midir? Onlar iletiim ve etkileim
aralarnn efendileri deil mi? Onlarn dierlerini ynlendirmede kullandklar
iletiim aralarn biz de kendimizi ynlendirmede kullanabiliriz.

8




D dnya ile iletiim dzeyiniz; dier insanlara gre; kiisel, sosyal, duygusal ve
finansal baar dzeyinizi belirler. Daha da nemlisi mutluluunuz, elenceniz,
sevinciniz, sevginiz , i deneyimlerdeki baar dzeyiniz; kendi kendinizle nasl
iletiim kurduunuzu gsterir. Hissettikleriniz, yaantnzdaki olaylarn sonucu
deildir. O sadece sizin olaylar aklama biiminizdir. Tm baarl kimselerin
yaam ykleri, yaam dzeyinin olaylara deil, fakat daha ok olaylar
karsnda neler yapldna bal olduunu gstermitir.
Setiiniz yaam alglama ekline bal olarak, nasl hissedeceinize ve
davranacanza ilikin karar sadece siz verirsiniz. Hibir ey, bizim verdiimizin
dnda bir anlama sahip deildir. Bir oumuz bu yorumlama srecini;
dnmeden, otomatik olarak gerekletiririz. Oysa bu gc; dnya
deneyimlerimizi deitirebilecek ekilde yeniden ele alabiliriz.
Bu kitap kesin sonulara ulamay salayacak youn, ynlendirilmi, benzeimli
davran biimleriyle ilgilidir. Gerekte bu kitapta nelerin olduunu iki kelimeyle
anlatmak istersem, yle syleyebilirim: "Sonular hazrlama". Bunu dnn.
Bu, gerekten ilgilendiiniz ey deil mi? Belki kendiniz ve dnyanz hakkndaki
dncelerinizi deitirmek istersiniz. Belki de daha iyi bir iletiimci olmak, daha
sevecen ilikiler gelitirmek, daha abuk renmek, daha salkl olmak, ya da
daha fazla kazanmak gibi arzularnz vardr. Tm bunlar, hatta daha fazlasn, bu
kitapta verilen bilgileri yerinde ve etkili bir ekilde kullanarak
gerekletirebilirsiniz. Bununla birlikte, yeni sonular yaratmadan nce, halen
birok sonucu yaratm olduunuza inann. Bunlar arzuladnz sonular
olmayabilir. Birok kii zihin durumumuzu ve aklmzdan geenleri kontrolmz
dnda oluan eyler olarak dnr. Oysa zihinsel faaliyetlerinizi ve
davranlarnz, daha nce hi ihtimal vermediiniz lde kendiniz kontrol
edebilirsiniz. Cannz sklyorsa bu durumu yaratan sizden bakas deildir! Bu
durum sizin eserinizdir.

9

Can sknts gibi hissi olaylarn kendiliinden olmadn bilmek ok nemlidir.
Skntya yakalanmyorsunuz. Hayatnzdaki tm dier sonular gibi, kendinize
has zihinsel ve fiziksel faaliyetlerle, onu da kendiniz yaratyorsunuz. Kederli
olmak iin hayatnz deiik ynlerden grntlemelisiniz. Kendi kendinize
belirli eyleri doru bir ses tonuyla sylemek zorundasnz. Kendinizi zel bir
durum ve nefes alp verme srecine uyarlamak zorundasnz. rnein, skntl
olmak istiyorsanz; omuzlarnz kertip, srekli yere bakmanzn size korkun
yarar olacaktr. Ayrca sesinizi zntl bir tonda kullanmak ve hayatnzda
olabilecek en kt senaryolar dnmek de size yardmc olur. Biyokimyanz
yetersiz beslenme, ar alkol ve uyuturucu kullanma yoluyla karmaaya
sokarsanz; vcudunuzdaki kan ekerini drr, bylece de kendinizi bunalma
sokmay garantilersiniz!
Burada zerinde durmak istediim nokta, knt yaratmak iin fazladan bir
aba harcamak gerektiidir. Bu ok zor bir itir ve baz zel durumlar almay
gerektirir. Baz kimseler bu durumlara ok sk girdiklerinden, onlara bu i ok
kolay gelir. Onlar bu i iletiim eklini, kendilerinin denetimi dndaki olaylarn
yarattn ne srerler. Baz insanlar, bu tr iletiimi gnlk yaantlarnn doal
bir paras olarak ortaya koyduklarndan; dierlerinin dikkatini ekerek
onlardan sevgi, sempati gibi birok yapay kazan salayabilirler. Dierleri de
bunu oka yaadklarndan, bu davran biimi onlara ok normal gelir. Bu
insanlar, zamanla iinde bulunduklar durumla tannr hale gelirler. Biz her eye
ramen, zihinsel ve fiziksel faaliyetlerimizi ve bunlarn sonular olan
duygularmz ve davranlarmz, byk lde deitirebiliriz.
Coku dolu olmay gerektiren hisleri kendi iinizde yaratrsanz, derhal cokulu
duruma geebilirsiniz. Zihninizde bu duyguyu yaratacak grntleri
canlandrabilirsiniz. Kendinizle olan i diyalounuzun tonunu ve ieriini
deitirebilirsiniz. Kendinizi, vcudunuzda bu durumu yaratacak belirli davran-


10

lara ve nefes alma ekline uyarlayabilirsiniz. Sonuta cokuyu yaayacaksnz!
Sevecen olmay diliyorsanz, yapacanz ey sadece sevecen olmann
gerektirdii durumu tetikleyecek tarzda, zihinsel ve fiziksel faaliyetlerinizi
deitirmektir. Ayn koul sevgi ve benzeri olaylar iin de geerlidir.
iletiiminizi ynlendirerek duygusal durumlarnz yaratma srecini,
ynetmenlie benzetebiliriz. Bir filmin ynetmeni ulamanz istedii kesin
sonulaRI yaratmak iin, grdnz ve duyduunuz her eyi ustalkla kullanr.
Korkmanz isterse; ekranda baz zel etkileyiciler kullanabilir ya da sesi
ykseltebilir ve bunu tam gerektii anlarda yapar. Comanz isterse; bunu
salayacak her eyi; mzii, , grnty dzenleyebilir. Bir ynetmen,
ekrana yanstmak istedii konuya gre bir olaydan hem komedi hem de trajedi
yaratabilir. Siz de ayn eyleri zihninizin ekrannda oluturabilirsiniz. Benzer
yetenek ve gleri kullanarak, fiziksel davranlarnzn destekleyicisi olan zi-
hinsel davranlarnz biimlendirebilirsiniz. Zihninizdeki olumlu mesajlarn
sesini, n glendirebilir ve olumsuz olaylarn grntlerini, sesini
bulanklatrabilirsiniz. Spielberg ve Scorsese'n film setlerini ynettikleri ekilde
beyninizi ynetebilirsiniz.
Bundan sonraki baz aklamalara inanmak size ok g gelebilir. Belki
istediinizde bir insana ulamann, onun gerek dncelerini renmenin ya
da en gl zihinsel kaynaklarnz armann bir yolu olduuna
inanmayacaksnz. Fakat ok deil, yz yl nce insanolunun aya gideceini
savunsaydnz; insanlar sizin bir lgn, hatta bir deli olduunuzu sanrd. Yine
New York'tan Los Angeles'a be saatte gitmenin mmkn olacan sylemi
olsaydnz; insanlarn gznde tam bir hayalperest olurdunuz. Fakat tm bunlar,
zel teknolojiler ve aerodinamik bilimi sayesinde baarlmtr. imdi de bir
havaclk irketi, New York-California arasn yirmi dakikada alabilecek bir arac
gelitirme almalarnn on yl ierisinde sonulanacan iddia etmektedir.
Benzer ekilde siz de farknda olmadnz, fakat

11

sizde varolan niteliklere, bu kitapta reneceiniz "En Uygun Performans
Teknikleri" araclyla ulamay reneceksiniz.
"Her disiplinli abann; birden ok rn vardr."
Jim Rohn
Mkemmele ulaan insanlar, srekli olarak baarya giden yolu izlerler. Ben
buna "Asl Baar Forml" diyorum. Bu formln birinci basama, sonularnz
bilmek; yani, ne istediinizi kesin olarak ortaya koymaktr. kinci basamak ise,
eyleme gemektir. nandnz hareket tarzlarn uygulamak, byk bir olaslkla
istediiniz sonulara ulamanz salayacakr. Tuttuunuz yol, sizi her zaman
arzuladnz hedeflere ulatrmayabilir. yleyse nc basamak da,
faaliyetlenmzden elde ettiiniz neden-sonu ilikilerini tanmak iin,
hassasiyetinizi gelitirmek ve hedeflerinize ulamadaki baar ya da baarszl
mmkn olan abuklukta gzlemleyebilmek olmaldr. Sohbetlerden ya da
gnlk hayatnzdaki alkanlklarnzdan gelse bile, davranlarnzdan neler
kazandnz bilmek zorundasnz. Kazandklarnz istedikleriniz deilse; her
deneyiminizden faydalanmak iin, davranlarnzn ne sonular dourduuna
dikkat etmelisiniz. Sonra drdnc basama uygularsnz ki, bu da istediinizi
elde edinceye kadar, davranlarnz deitirebilme esnekliini gelitirmektir.
Baarl insanlara baktnzda, bu basamaklar izlediklerini grrsnz. Onlar bir
hedef seerek baladlar, nk hedef olmadan at yaplamaz. Eyleme getiler;
nk sadece bilmek yeterli deildir. Tepkilerini renmek iin insanlar tanma
yetenekleri vard. Neyin ie yaradn buluncaya dek davranlarn
deitirmeye, dzeltmeye, uyarlamaya devam ettiler.
Steven Spielberg'i gz nne aln. Otuz yanda tarihin en baarl film
yapmcs oldu. Halen yaplm en muhteem

12

Film ET (Uzayl) de dahil olmak zere, tm zamanlarn en mkemmel on
filminden drdnn yaratcs O'dur. Bu gen yanda byle bir noktaya nasl
geldi? te bu dikkate deer bir hikayedir.
Spielberg on iki, on yalarndan beri bir film ynetmeni olmak istediini
biliyordu. On yedi yandayken bir hafta sonu Universal Stdyolarn gezmek iin
dzenlenen bir tura katlmas O'nun yaamn deitirdi. Fakat turun tm
ayrntlar gzler nne sermediini gren ve ne istediini , neler yapabileceini
bilen Spielberg hemen harekete geti. Gerek bir filmin ekimlerini izlemek iin
gruptan ayrld. Sonra da kendini, bir saat boyunca ilgin film hikayelerini
dinleyecei Universal'n yaz ileri mdrnn odasnda, koyu bir sinema
sohbetinin iinde buluverdi. Mdr de Spielberg'in senaryolarn ilgiyle
dinliyordu.
Biroklar iin bu kadar, hikayenin sona ermesi iin yeterlidir. Fakat Spielberg,
dierleri gibi deildi. ok glyd. Ne istediini biliyordu. lk ziyaretinden ders
ald ve yaklam biimini deitirdi. Ertesi gn takm elbisesini giydi, babasndan
kalan ve iine sadece bir sandvi ve iki ekerleme koyduu evrak antasn ald
ve sanki orann krk yllk alanym gibi film setine tekrar gitti. O gn ok ii
olan bir set grevlisi tavr taknarak kapdaki bekiyi atlatt ve hzl admlarla
ieri girdi. Kendisine terk edilmi bir treyler buldu ve plastik harflerle kapya
"Steven Spielberg, ynetmen " yazdrd. Sonra tm yaz boyunca yazarlar,
editrler ve ynetmenlerle tanp sohbet etmeye, en ok zlemini ektii bu
dnyada oyalanp her konumadan bir eyler elde etmeye ve film yapm
dnyasnda nelerin dndn renip kendini gelitirmeye devam etti.
Universal irketinde almaya balayan Steven, 20 yanda kendi ektii kk
bir filmi yneticilere gsterdi ve hemen ardndan, bir TV dizisinin yedi yl
boyunca ynetmenliini yapmak iin teklif ald. Bylece Steven ryalarn
geree dntrd.

13

Spielberg Asl Baar Formln uygulad m? Evet. O ne istediini renmek
iin uzmanlam bilgiyi kulland ve eyleme geti. Davranlarnn O'nu hedefine
yaklatrp yaklatrmadn ya da ne gibi sonular almakta olduunu kavramak
iin, duyusal stnl elde etti. steklerine ulamak iin davranlarn duruma
gre deitirme esnekliini kazand. Tandm baarl kiilerin de,
Spielberg'inkine benzer admlar attn grdm. Baarya ulaanlar, istedikleri
hayat yaratana dek, deimek ve esnek olmak zorunluluunu hissederler.
Dlerini ssleyen amac nihayet gerekletirmi bir kiiyi, Columbia
niversitesi Hukuk Fakltesi dekan Barbara Black'i ele aln. Daha gen bir
kadnken erkeklere zg bir alma alanna zorla girdi ve Columbia'dan stn
baaryla mezun oldu. Sonra kendine baka bir hedef belirledi ve mesleki
hedefini askya ald. Yeni hedefi mutlu bir evlilikti. Dokuz yl sonra, mesleki
hedefine giden yolda tekrar yrmeye hazrd. Yale'de lisans st programna
kayt oldu ve kendisini her zaman ok istedii mesleine yneltecek; renme,
aratrma ve yazma yeteneklerini gelitirdi. nan, ufkunu geniletmiti.
Olaylara yaklamn deitirmi, iki hedefi birbiri ile badatrdktan sonra da
Amerika'nn itibar en yksek hukuk fakltesine dekan olmutu. O, kabuunu
krd ve baarnn her alanda ayn anda yaratlabileceini ispatlad. Asl Baar
Forml'n uygulad m? Evet. Ne istediini bilerek bir eyler yapt. Yaptklarnn
ie yaramadn grdnde, ie yarayacak ekle ulancaya kadar kendini
deitirmeye devam etti. Sonuta saygn bir hukuk fakltesinin dekan, iyi bir
anne ve ev kadn olmay baard.
te size baka bir rnek: Hi, bir para da olsa Kentucky usul kzarm pili
yediniz mi? Bir ulusun damak tad alkanln deitiren ve kurduu
imparatorluk sayesinde milyoner olmay baaran Albay Sanders'i tanyor
musunuz? e ilk baladnda bir kzarm tavuk tarifinden baka sermayesi ol-
mayan yal bir emekliydi. Hepsi bu kadar. Otoyol baka bir yere tandndan
iflas edecek olan kk bir lokantann dnda

14



baka bir eye sahip deildi. lk Sosyal Gvenlik ekini aldnda; kzarm pili
tarifini satarak para kazanp kazanamayacan grmeye karar verdi. Aklna ilk
gelen are; lokanta sahiplerine tarifini satarak onlardan pili bana prim
almakt.
Bir ie balamak iin bu yntemin uygun olduu sylenemez. Balangtaki
gelimeler onu hemen yldz yapmad. Geceleri arabasnda yatarak, kendisine
destek olabilecek birilerini bulmak iin tm lkeyi dolat. Fikirlerini deitirerek
kaplar almaya devam etti. Tam 1009 kez ters yz edildikten sonra mucizevi
bir ey oldu. Birisi "Evet" dedi. Artk Albay iindeydi.
Kanz bir reeteye sahipsiniz? Kanz beyaz elbiseler iindeki bu ksa boylu,
yal adamn fiziksel gcne ve karizmasna sahipsiniz? Albay Sanders bir servet
elde etti, nk eyleme geebilecek kararlla sahipti. En ok istedii sonulan
oluturabilecek kiisel gc vard. Bin kez " hayr" cevabn almasna karn, bir
gn birisinin " evet " diyeceine olan mutlak inanc ve kendisini bir sonraki
kapy almaya yneltecek, i iletiimini salama yetenei vard.
Bu kitaptaki her ey; u ya da bu ekilde baarl eyleme gemenizi salayacak
en etkili mesajlar, beyninizde yaratmanz iindir. Hemen her hafta "Zihin
Devrimi" isimli bir seminer dzenlerim. Bu seminerde insanlara beyinlerini en
etkili olarak nasl kullanacaklar, kiisel' enerjilerini en st dzeye karmak iin
nasl yemek yiyecekleri, nasl nefes alacaklar ve nasl altrma yapacaklarna
kadar her eyi retiyoruz. Bu drt gnlk ilemin ilk akam " Gte Korku "
diye adlandrld. Seminer, korkuyu yenerek eyleme nasl geileceini retecek
ekilde hazrland. Seminerin sonunda da herkese, ate zerinde yrme
sorumluluu verilmektedir. Kzgn kmrler zerinde herkes 3-4; hatta bazlar
13 metre yryebilmektedir. Korktuum olay bama geldi, herkes yryn
bysne kapld ve asl amatan uzaklald. Ama ate zerinde yrmek
deildi. Kzgn kmrler zerinde mutlu bir gezinti yapmann byk bir eko-
nomik ve sosyal faydas olamaz. Buna karn ate yry, in

15



sanlara nceden olanaksz olarak grdkleri sonular retecek kiisel gce
sahip olduklarn, byle bir sonucun nasl retildiini grme deneyimi
kazandrr.
insanlar ate yryn deiik amalarla binlerce yldr uyguluyorlar.
Dnyann baz yrelerinde de dinsel bir sadakat snav olarak grlyor. Benim
dzenlediim, ate yry, dinsel deneyimlerin bir paras deildir. Fakat bir
inan deneyimidir. nsanlara kendi kendilerine deiebileceklerini, gelie-
bileceklerini ve pek ok alana yaylabileceklerini, mmkn olmayacan
dndkleri eyleri yapabileceklerini ve en byk korkularn ve snrlamalarn
kendilerince yaratldn retir.
Ate zerinde yryebilmekle yryememek arasndaki tek fark, gemi korku
artlanmalarnz yenerek,' eyleme gemenizi salayacak kendi kendinizle
iletiim kurma yeteneini kazanmaktr. Bradan karlacak sonu da; insanlarn
baarabilmelerini ve etkili eylemi gerekletirebilmelerini salayacana
inandklar kaynaklan bir araya getirebildikleri lde, her eyi
baarabilecekleridir.
Tm bunlar bizi, basit ama gz ard edilemeyecek bir geree ulatryor. Baar
tesadfen elde edilmez. Olumlu sonulara ulaanlarla ulaamayanlar arasndaki
fark, parann yaz ya da tura gelmesi gibi basit rastlantsal olaylardan olumaz.
Hepimizin iinde ulalabilir uzaklkta; bizi mkemmele gtrecek, uyumlu,
mantkl ve zel yollarn bulunduu bir g blgesi vardr. imizdeki bu sihirli
gc aa karabiliriz. renmemiz gereken ey; vcudumuzu ve zihnimizi en
gl ve en yararl biimde harekete geirmek ve kullanmaktr.
Spielberg'in ve Springsteen'in ortak zelliklere sahip olabileceklerini
dndnz m? John F. Kennedy ve Martin Luther King, Jr. insanlar bu kadar
derin ve duygusal olarak etkileyebilen neyi paylayorlard? Ted Turner', Tina
Turner' kitlelerden ayran nedir; ya da Pete Rose veya Ronald Reagan'? Fark,
ryalarn gerekletirebilmek iin srekli olarak harekete geebil-

16


me yetenei yaratmaktadr. Fakat, onlar yaptklar herhangi bir ie gn getike
kendilerinden bir eyler katmaya ynlendiren ey nedir? Pek tab ki bunun
birok faktr vardr. Her eye ramen onlarn kendiliklerinden gelitirdikleri,
baarya ulamak iin kendilerini ateleyen yedi temel karakter zellii oldu-
una inanyorum. Bunlar, baary salayacak yedi temel tetik- leyicidir.
Birinci zellik: Hrs. Tm bu insanlar; kendilerini ykselmeye, gelimeye ve daha
iyi olmaya yneltecek; retici, enerji verici hemen hemen hi akldan kmayan
bir neden kefettiler! Bu keif onlar baarya ulatran aracn yaktn veriyor,
gerek potansiyellerini krklyor. Pete Rose'un sanki birinci lige yeni km bir
oyuncu gibi "ikinci basamaa " ( beyzbol'da bir mevki ) srekli kafa st
atlamasna hrs neden oluyor. Lee Iacocca'nn eylemlerini dierlerinden ayran
yine hrstr. Uzay aralarn yaratan da hrstr. Hrs, insanlar ge yatran, erken
kaldrandr. Hrs, kiiler aras ilikilerde istenendir. Hrs, hayata g, enerji ve
anlam verendir. Bir artist, bir atlet, bir bilim adam, bir ana baba ya da bir i
adam mkemmel olmak iin iddetli istek duysalar bile, hrslar yoksa
mkemmellie ulaamazlar. On birinci blmde, hedeflerinize uygun olarak bu
i kuvvetin nasl aa karlabileceini reneceksiniz.
ikinci zellik: inan. Yeryzndeki her kutsal kitap; gcn, sadakatin, inancn
insanolu zerindeki etkilerinden bahseder. Byk baarlara ulaanlarn
baarl olamayanlardan fark, inanlardr. Ne olduumuz ve ne olabileceimiz
hakkndaki inanlarmz; byk lde ne olacamz da belirler. Sihire ina-
nyorsak, sihirli bir yaam sreriz. Yaantmzn dar bir ereve ierisinde
snrlandrldna inanrsak, bu snrlar kendimiz birden geree dntr
veririz. Neyin doru olduuna inanyorsak, o mmkn olur. Bu kitap, en ok
istediiniz hedeflere ulama yolunda size destek olacak, inanlarnz hemen
dei-
Snrsz G - 2

17

tirmeniz iin size bilimsel, zel bir yol kazandracaktr. Birok insan hrsl
olmalarna karn; ne olduklar, ne yapabilecekleri hakkndaki snrl inanlar
yznden ryalarn gerekletirecek eylemlere geemiyorlar. Baarl insanlar
ise ne istediklerini biliyor ve onu elde edebileceklerine inanyorlar. Drdnc ve
beinci blmlerde inanlarnz ve onlar nasl kullanmanz gerektiini
reneceksiniz.
Hrs ve inan, mkemmele ulamamza yardmc olacak enerjiyi salar. Fakat
sadece hareket etmemizi salayacak enerji yeterli deildir. Yeterli olsa idi yakt
dolu bir roketi cennete gndermemiz mmkn olurdu. Bu gcn yannda; bir
yola, mantksal gelime duygusuna ihtiya vardr. Hedefi vurmak iin neler
gereklidir?
nc zellik: Strateji. Strateji, kaynaklar organize etme yntemidir. Steven
Spielberg bir film yapmcs olmaya karar verdii zaman, kendisini kefetmek
istedii dnyaya gtrecek bir yol izdi. Ne renmek istediini, kimden
renmesi ve ne yapmas gerektiini ortaya koydu. Hrs, inanc ve hedefine ula-
abilmek iin bir stratejisi vard. Ronald Reagan herhangi bir konuda istedii
sonuca ulaabilmek iin deiik iletiim stratejileri gelitirmiti. Her byk
sanat, politikac, ana baba ya da ii baarmak iin yeterli kaynaklara sahip
olmann yetmediini bilir. Bu kaynaklar etkili bir biimde kullanlmaldr.
Strateji, yetenek ve tutkulara doru yolu gstermektir. Bir kapy krarak da
aabilirsiniz anahtarla da. Yedinci ve sekizinci blmlerde mkemmeli
hazrlayan stratejileri inceleyeceiz.
Drdnc zellik: Deerlerin Akl. Amerika'y stn klan eylere bir gz
atarsak; aklmza, vatanseverlik, onur, hogr duygusu, zgrlk ak gelir.
Bunlar neyin en doru, neyin en nemli olduu hakknda vereceimiz kararlar
iin temel ahlaki, toplumsal ve pratik yarg deerleridir. Deerler kendi
yaantImzda neyin doru, neyin yanl olduu konusunda sahip ol

18


duumuz zel inan sistemleridir. Hayat daha saygn klmak iin bizim
yarattmz yarglardr. Birok insan kendileri iin neyin nemli olduunu
aklkla bilmez. Bireyler, kendileri ve dierleri hakknda bilinsizce inandklar
eylerin doru olup olmadklarndan tam emin olmadklar iin sk sk daha
sonra mutsuzluk duyacaklar ileri yaparlar. Byk baarlara ulaanlara
baktmz zaman, ounlukla neyin nemli olduu hakknda salam hislere
sahip olduklarn grrz. Ronald Reagan', John F. Kennedy'yi, Martin Luther
King Jr.', John Wayne'i, Jane Fonda'y dnn. Hepsinin deiik grleri vard.
Fakat hepsinde ortak olan yn; kim olduklarn, ne yaptklarn ve niin
yaptklarn bilmeleriydi. Deerleri anlayabilmek, baarya ulamak iin en
yararl ve en kuvvetli anahtarlardan birisidir.
Byk bir olaslkla sizin de dikkat ettiiniz gibi, bu deerler birbirleriyle karlkl
etkileim iindedir. Acaba hrs, inanlarla etkileir mi? phesiz etkileir. Bir
eyleri baarabileceimize ne kadar inanrsak; genellikle baarya o kadar ok
yatrm yaparz. Sadece insann kendisi baarya ulamak iin yeterli midir? Bu
iyi bir balang olabilir, ama gnein douunu greceine inanyorsan ancak
hedefe ulamak iin stratejin batya doru komaya balamaksa; glkle
karlaabilirsin. Baar iin saptadmz stratejiler deerlerimizden etkilenir mi?
Elbette! Baar iin izlediin strateji; hayatta neyin doru, neyin yanl olduuna
ilikin deerlerinin aksine, inanlarna uymayan iler yapman ngryorsa, en
iyi stratejiler bile bir ie yaramayacaktr. Buradaki sorun, kiisel deerler ile
stratejiler arasndaki i atmadr.
Benzer ekilde, incelenen drt konuyu da birbirinden ayr dnmek mmkn
deildir.
Beinci zellik: Enerji. Enerji bir Tina 'Turner ya da bir Bruce Springsteen'in
byk ve mutluluk verici vaadleri, bir Donald Trump ya da bir Steve Jobs'n
yapclklarnn dinamizmi, Ronald Reagan ya da Katharine Hepburn'un yaama
gc olabilir.

19



Mkemmele gevek admlarla ulamak olanakszdr. Mkemmel insanlar
sorumluluk alr ve onlar ekillendirir. Kafalar her an muhteem fikirlerle
doluymuasna yaarlar. Tek sorunlar bunlar gerekletirmeye yetecek kadar
zamanlarnn olmamasdr. Dnyada tutkularna inanan birok kii vardr ve
bunlar gerekletirebilecek doru stratejileri bilirler; her ey yolundadr; fakat
doru bildiklerini gerekletirebilecek fiziksel eylem gcne sahip deillerdir.
Baar; dncede sahip olduklarmz geree aktaracak fiziksel, dnsel,
ruhsal enerjiler ile ayrlmaz bir btndr. Dokuzuncu ve onuncu blmlerde,
fiziksel hareketlilii artrmann yollarn renecek ve kullanacaz.
Altnc zellik: Balayc G. Hemen hemen btn baarl kimseler; deiik
inanlara sahip farkl evrelerin insanlaryla iliki kurma, birletirme ve ahengi
salama konusunda harikulade bir yetenee sahiptirler. Elbette dnyay
deitiren icatlarn sahibi, kak dhiler de vardr. Fakat insan tm zamann belli
bir ura ile geirirse; sadece bir ynde baarl, dier ynlerde baarsz olur.
Byk baar sahibi kiilerin hepsi Kennedy, Reagan, King, Gandhi milyonlarca
insan birletirecek balar kurma yeteneine sahiptirler. Byk baarlar gzle
grlmezler. Onlar kalbimizin derinliklerinde sakldrlar. dnyamzda dier
insanlarla birlikte olma ve bu ilikiyi srekli klma arzusu bulunmaldr. Bu arzu
olmadan, baar ya da mkemmellie ulamak mmkn deildir. Bu konu, on
nc blmde incelenecektir.
Yedinci zellik: iletiimin Mkemmellii. Tm kitap, znde bu konuyla ilgilidir.
Dier insanlarla ve kendinizle iletiim ynteminiz, eninde sonunda yaam
dzeyinizi belirleyecektir. Baarl olan kimseler, hayatn kendilerine sunduu
herhangi bir zorluu nasl aacaklarn ve deneyimlerini kendilerine yardmc
olacak ekilde nasl kullanacaklarn iyi bilenlerdir. Baarszla urayanlarsa;
srekli, hayatn kt ynlerini grr ve bun-

20


lar snr olarak kabul ederler. Hayatmz ve kltrmz ynlendirenler, ayn
zamanda dierleriyle iletiim kurmada da stndrler. Genelde sahip olduklar
bir yetenek de; bir gr, bir aratrma, bir sevin ya da bir grev hakknda
iletiim kurabilmeleridir. Ana, baba, retmen, sanat ya da politikacy
mkemmel yapan ey, iletiimlerinin mkemmelliidir. Bu kitabn hemen her
blmnde, u ya da bu ekilde iletiim konusu ele alnmtr.
Birinci ksm grev yklenmeyi, beyninizi ve vcudunuzu her zamankinden daha
etkili kullanmay retecek ve kendinizle olan iletiiminizi etkileyen faktrler
hakknda bir aklama getirecektir. kinci ksmda deiik karakterdeki insanlarn
srekli olarak gsterecekleri farkl davran biimlerini nceden nasl tahmin
edebileceimizin yannda, hayattan gerek beklentilerimizi nasl ortaya
kartacamz ve dier insanlarla daha etkili bir iletiimi nasl kuracamz da
inceleyeceiz. nc ksmda nasl davrandmza, bizi nelerin gdlediine ve
daha geni grl, kiiselliin stnde bir dzeye ulamak iin ne gibi
katklarda bulunabileceimize geni bir adan bakacaz.
Kitab yazarken temel amacm, insanln geliimini anlatan bir el kitab, deien
insan teknolojileriyle ilgili en son ve en iyi bilgilerle donanm bir kitap
hazrlamakt. Sizi, deitirmeyi istediiniz bir eyi deitirmenizi ve bunu
dnebileceinizden ok daha hzl yapabilmenizi salayacak stratejiler ve
yeteneklerle donatmakt. Yaam deneyimlerinizdeki dzeyi hemen artrmanz
salayacak, ok gvenilir bir yolda size bir ans yaratmak istedim. Ayn zamanda
yaantnzda yararl olabilecek bir eyleri, her zaman tekrar tekrar
bulabileceiniz bir alma yaratmak istedim. Deinecek olduum konularn bir
ounun kendi balarna birer kitap olabileceini biliyordum. Buna ramen size
her alanda kullanabileceiniz btn bir bilgi kayna sunmak istedim. Umarm
siz de bunlar benimsersiniz. Msvetteler tamamlandnda son eklini alm
blmler birok kim

21

senin dedii gibi bir ey dnda son derece olumluydu. "Burada yazl iki kitap
var. Neden onlar ayrp bir tanesini imdi bastrp dierini de birincinin devam
olarak on iki ay sonra piyasaya srmyorsun?" Amacm, size mmkn
olduunca ok bilgiyle, en ksa zamanda ulaabilmekti. Bu bilgileri bir anda
paralamak istemedim. Her eye ramen, birok kiinin kitabmn en nemli
olduunu dndm blmlerine bile ulaamayacaklar konusunda
endielenmeye baladm. nk bana aklandna gre baz almalar; kitap
satn alanlarn yzde onundan aznn, kitabn birinci blmnden sonrasn
okuduklarn ortaya karmt. Bata istatistiklere inanamamtm. Sonra
hatrladm ki, halkn yzde nden az mali bamszlna ulam, yzde
onundan az hedeflerini yazya dkm; Amerikan kadnlarnn sadece yzde
otuz bei -ve hatta erkeklerinin daha az bir ksm - kendini ruhsal ynden iyi
hissediyor ve eyaletlerin birounda da, her iki evliliin biri boanma ile
sonulanyordu. nsanlarn sadece ok az bir ksm gerekten dledikleri hayat
yayorlard. Neden? nk bu bir abay, srekli bir eylemi gerektirir de ondan.
Bir keresinde Bunker Hunt'a Texas'l petrol milyarderi insanlara baarya
nasl ulalaca konusunda bir tavsiyesi olup olmad sorulmutu. Baarnn
basit olduunu syledi. "lk nce, zellikle ne istediinize karar verin ve ikinci
olarak da amacnz gerekletirmek iin demeyi gze aldnz creti belirleyin
ve bunu deyin. Eer bu ikinci basama uygulamazsanz, uzun dnemde
isteklerinize hibir zaman ulaamazsnz." Ben, "Konuan ounluk"tan ziyade,
ne istediini bilen ve ideallerine ulamak iin bunun karln demeye hazr
olan "eylemci aznla" seslenmek istiyorum. Sizi; kitabm incelemeye, onunla
ilgilenmeye, tamamn okuyup rendiklerinizi paylamaya davet ediyorum.
Bu blmde, etkili eyleme gemenin nemi zerinde durdum. Fakat eyleme
gemenin birok yolu var. Bunlar byk oranda snama yanlma yntemine
baldr. Byk baarlar

22



olan birok insan, isteklerine ulamadan nce saysz kereler kendilerini
yenilemilerdir. Snama yanlma' bir eyin dnda iyi bir yntemdir: o da
zamandr. Zaman hi birimizin yeterince sahip olamad ve ok deiik
alanlarda kullanlabilen bir kaynaktr.
Peki ya renme olayn hzlandrmak iin eyleme gemeyi salayan bir yol
varsa? Mkemmele ulaanlarn oktan rendikleri derslerin nasl
renebileceini gsterebileceksem? Herhangi bir insann mkemmellemek
iin yllarn verdii konular, siz birka dakikada renebilecekseniz? Bunu
yapmann yolu dierlerinin mkemmelliini yeniden ortaya koyan bir yoldan,
modellemeden geiyor. Onlar dierlerinden farkl olarak ne yaptlar da
mkemmellie ulatlar?
Merak m ediyorsunuz? yleyse onlarn dnyasn birlikte kefedelim !...






















23


BLM: 2


Fark, fark yapar






"Yaamn ilgin yanlarndan birisi de; en iyinin dnda bir ey
kabul etmeyenlere, genellikle en iyiyi vermesidir."

W. Somerst Maugham







O ANDA saatte altm be mil hzla gidiyordu. Yolun kenarndaki bir eye gz
takldnda, yolu grebilmesi iin sadece birka saniyesi kalmt. Ama bu
zaman artk ok yetersizdi; nk, nde giden byk ara aniden durmutu.
Hayatn kurtarmak iin yapt hareketler sonucu motosiklet patinaj yaparak
kaymaya balad. Sonsuza dek srecekmi gibi gelen bu kay onu; aracaksnz
ama yava yava byk aracn altna srkledi. Bu arada motosikletin benzin
deposu patlad ve her taraf alev alev yanmaya balad. Hastanede gzlerini
atnda kendisini; yank aclar iinde, zor nefes alr, hemen hemen hi
hareketsiz, yatalak bir durumda bulmutu. Vcudunun drtte nc
derece yankt. Tm olanlara ramen kendisini brakmamt. Yaamak ve iine
tekrar kavuabilmek iin olaanst bir aba harcyordu. Kaderin cilvesi
kendisini

24


bir baka feci kazada daha yakalamt. Bir uak kazasnda belden aas bir
daha iyilemeyecek ekilde fel olmutu.
Her insann yaamnda, btn olanaklaryla lm kalm mcadelesi vermek
zorunda kald olaylar vardr. O anda yaam, adaletsiz grnr. inanlarmz,
deerlerimiz, sabrmz, sevincimiz, dayanma gcmz ar derecede zorlanr.
Bazlar bu testleri daha iyi insan olabilmek iin bir frsat gibi grr. Bazlar da
bu olaylarn hayatlarn mahvetmesine izin verirler. insanlarn zorluklara cevap
verme ekillerindeki farkll neyin yarattn hi merak ettiniz mi? Ben merak
ettim. Yaammn ok byk bir blmnde de insanlar bu ekilde davranmaya
iten nedenler ilgimi ekmitir. Belirli insanlar yatlarndan ayran zelliklerin
neler olduunu anlamaya kar byk bir tutkum var. Niin birok kimse tm
tersliklere ramen neeli bir yaam srerken, dierleri uyumsuz, sinirli ve
srekli bir knt iinde yaamlarn srdryorlar?
Gelin sizinle bir baka insann yaam hikayesini paylaalm ve iki insan
arasndaki, farklara dikkat edelim. kinci kiinin yaam, birincisine gre ok
daha renkli grnyor. O; son derece zengin ve ok sayda hayran olan,
elence dnyasnn nde gelen sanatlarndan birisidir. Yirmi yandayken,
kinci ikago Mehurlar Kent Komedi Topluluu'nun en gen sanatsyd. ok
ksa srede nl bir gsteri yldz haline gelmiti. Hemen ardndan New York'ta
en baarl tiyatro sanats olmutu. Yetmilerde televizyonun nde gelen
sanatlarndan biriydi. Daha sonra lkenin en iyi film yldz oldu. Mzie
balad ve yukardaki baarlar orada da tatt. Kendisine hayran ok sayda arka-
da, iyi bir evlilii, New York ve Vineyard'da muhteem evleri vard. Bir insann
isteyebilecei her eye sahipmi gibi grnyordu.
Bu rneklerden hangisi gibi olmak istersiniz? Birincisinin yaamn tercih etme
dncesi bile, insann tylerini rpertir.
zninizle, bu iki insann yaam hikayelerini biraz daha yakndan inceleyelim.
Bunlardan birincisi benim bildiim en can

25

l, en gl ve en baarl insandr. Onun ad W. Mitchell'dir ve halen salkl ve
neeli bir ekilde Colorado'da yaamaktadr. Motosiklet kazasndan bu yana
baarlar ve mutluluu byk ounluk tarafndan iyi bilinmektedir.
Amerika'nn en etkili kiileriyle inanlmayacak dzeyde iyi ilikiler kurdu.
Milyarder bir i adam oldu. Yznde garip izler olmasna ramen, Kongreye
adayln koydu. Seim kampanyasnda "Beni Kongreye gnderin, dier gzel
yzllerden biri olmayacam", slogann kulland. Bugnlerde ok zel bir
kadnla, ok gzel bir ilikisi var ve Colorado vali yardmcl iin seim
mcadelesi veriyor.
Dier insan, ok tannm bir kii. smini duymanz bile size ok byk keyif
verebilir. O, bizim dnemimizin en byk komedyeni ve elence dnyasnn
efsanelerinden birisiydi. O'nun ad John Belushi'dir. Milyonlarca insann hayatn
zenginletirme yeteneine sahip; fakat kendi hayatn anlaml klmada ok
beceriksizdi. Kokain ve eroin zehirlenmesinden ldnde kendisini tanyan
birok kii arp kalmt. Her eye sahip olan Belushi, yandan ok byk
gsteren, uyuturucu bamls, srekli gemiiyle vnen birisi olmutu.
Dardan baknca srekli zirvede grnen bu insan; aslnda yllarca boa krek
ekmiti.
Benzer rneklerle her zaman karlarz. Siz hi Pete Strudwick ismini duydunuz
mu? Doutan kolsuz ve bacaksz olan Pete, bu gn 42 kilometre koan bir
maraton atletidir. Helen Keller'in muhteem hikayesini ya da Alkoll Araba
Kullanmna Kar Anneler Dernei'nin kurucusu Candy Ligntner' dnn.
Alkoll bir srcnn neden olduu bir kazada kz len Candy, ayn znty
bakalarnn ekmemesi iin dernek kurdu. Bylece yzlerce belki de binlerce
kiinin hayatn kurtard. Marilyn Monroe, Ernest Hemingway gibi ok baarl
olup da kendi hayatlarna kendileri son veren dier ar rnekleri dnn.
Sahip olanlarla olmayanlar arasndaki fark nedir? Yapabilenlerle yapamayanlar
arasndaki fark nedir? Neder bazlar ak-

26



Ia hayale gelmeyecek glkleri yenerek baarl bir yaam srdrrken, her
trl ayrcala sahip olan bazlar yaamlarn ekilmez hale getiriyorlar? Niin
bazlar deneyimleri kendi lehlerine kullanrken, dierleri hibir deneyimde
baarya giden yolu bulamyorlar. John Belushi ile W. Mitchell arasndaki fark
nedir? Yaam kalitesindeki fark yaratan fark nedir?
Tm yaamm boyunca bu sorunun cevabn merak etmiimdir. Yaamnda; i,
iliki, fizik ynnden zengin olan deiik insanlar grdm. Onlarn yaamn
benimkinden ve arkadalarmnkinden farkl klan nedenleri renmek
zorundaydm. Btn fark, znde kendimizle olan iletiimimiz ve eylem-
lerimizden kaynaklanmaktadr. Elimizden gelen her trl abay gstermemize
ramen, iler hl ters gidiyorsa ne yaparz? Baarl olan insanlarn sorunlar,
baarsz olanlarnkinden daha az deildir! Sorunsuz insanlar sadece ve sadece
mezarlklarda bulunanlardr. Baa gelenler, baaryla baarszln deiik
grnmleri deildir. Fark yapan, bizim onlar alglama eklimiz ve onlara kar
gsterdiimiz tepkilerdir.
W. Mitchell vcudunun drtte nn nc derece yank olduunu
rendiinde, tek bir k yolu vard; o da deneyimin nasl yorumlanacayd.
Bu deneyim lmek iin, zlmek iin ya da dilediiniz herhangi bir seenek
dorultusunda yorumlanabilir. O, bu deneyimi, bana maksatl olarak gelen bir
olay eklinde yorumlad ve bu yoruma uyumlu dnceler retti. Bu yorumlama
ekli de O'na dnyasn deitirme amacnda ok byk stnlkler salad.
Kendi kendisiyle bu ekilde haberlemesinin bir sonucu olarak; fel olduktan
sonra bile, elemi bir yana brakarak hayatn ynlendirmede stnlk olarak
kullanabilecei inan ve deerler kmesi oluturdu. Elleri ve ayaklar
olmamasna ramen Pete Strudwick, dnyann en zor maratonu saylan Pike
Peak'i baaryla nasl kotu? Basit; kendi kendisiyle olan haberlemesini
gelitirdi. O, eskiden vcudunun ilettii sinyalleri; strap, snrlama ve tkeni
olarak yorumluyordu. Daha sonra sinyallerin anlamlarn deitirdi ve

27

kendisini srekli koturacak ekilde sinir sistemiyle haberlemesini srdrmeye
balad.
"Nesneler deimez; biz deiiriz." Henry David Thoreau
Her zaman insanlarn kendine zg sonulan nasl rettiklerini merak
etmiimdir. Yllar nce baarnn da bir iz braktn fark ettim. Gz kamatrc
sonulan elde edenlerin belirli eylemleri yaparak bu sonulara ulatklarn
grdm. W. Mitchell ya da Pete Strudwick'in sonular elde ederken
kendileriyle nasl haberletiklerini bilmenin yeterli olmadn anladm. Onlarn
nasl baardklarn kesin olarak aa karmak zorundaydm. Dierlerinin
eylemlerini aynen tekrarlarsam; onlarn elde ettii sonularn aynsn elde
edebileceime inandm. Yani, ekersem biebileceime inandm. Bir baka
deyile ok kt koullarda bile birisi sevecen olabiliyorsa; nesnelere nasl
baktn, vcudunu nasl kullandn gzleyerek stratejisini belirleyebilir ve ben
de sevecen olabilirim. ki insan yirmi be yldr baarl bir evlilik srdryorlar
ve hl aralarnda byk bir ak ba varsa; onlarn eylemlerini, bu sonucu
yaratan inanlarn renebilir ve aynsn tekrarlayarak benzer sonucu kendi
ilikilerimde de gerekletirebilirim. Ben ar kilolu olma sonucunu retmitim.
Zayf olan insanlar modellemeye ihtiyacm olduunu fark ettim. Onlarn ne
yediklerini, nasl dndklerini, inanlarnn neler olduunu renerek ayn
sonucu retebilirdim. te 14 kilo olan fazlalm bu ekilde attm. Ayn yntemi
finansal alanda ve ilikilerimde de uyguladm. Bu nedenle, benim
mkemmelliimi oluturacak modelleri izlemeye baladm. Mkemmelliime
ulamada, bulabildiim her yolu yrdm.

28


Aratrmalarm srasnda Sinir Dili Programlamas (ya da ksaca SDP) diye bilinen
bir bilimle karlatm (Neuro Linguistic Programming- NLP). Dikkat ederseniz,
bu bilimin beyin ve dille ilgili olduunu anlarsnz. Programlama ise bir plan ya
da yordamn oluturulmasdr. SDP, szel ya da szel olmayan dilin sinir
sistemimizi nasl etkilediini aratrr. Herhangi bir eyi yapabilme yeteneimiz,
dorudan doruya sinir sistemimizi ynlendirme yeteneimize baldr. Gz
kamatrc sonular retenler, bunu sinir sistemleriyle belirli iletiimler kurarak
gerekletirmektedirler.
SDP en becerikli durumu gerekletirmek, dolaysyla en ok sayda davransal
seenei yaratabilmek iin, kiilerin kendileriyle nasl iletiimde bulunmalar
gerektii zerinde durur. SDP ismi, ilgilendii bilim daln ok iyi aklar. Belki de
bu ismi daha nceden duymam olmanzn nedeni SDP isminin bu zellii
olabilir. Gemite bu bilim, terapicilere ve ok az saydaki i adamna
retiliyordu. Bu bilimle ilk karlatnda; onun daha nce denediklerimden
ok deiik olduunu fark ettim. yldr korkusal tepkilerini yenmek iin
psikoterapi gren bir kadn tedavi eden SDP uygulaycsn izledim. Krk be
dakika sonra kadnda korkusal tepkiden eser kalmamt. Elde edilen sonu
karsnda arp kalmtm. Bu ii btnyle renmeliydim. Sras gelmiken
birok kere ayn sonucun be ya da on dakikada elde edilebildiini belirteyim.
SDP, beynimizi ynetmek iin sistematik bir yap sunmaktadr. O, sadece kendi
durum ve davranlarmz deitirmeyi retmez. Bakalarnn durum ve
davranlarnn da nasl deitirilebileceini retir. Ksaca beynimizin nasl
kullanlacan ve istediimiz sonulara ulaan en uygun yollar gsteren bir
bilimdir.
SDP, aradklarm tam olarak salayan bir bilimdi. Benim en uygun retim diye
adlandrdm uyumlu sonularn nasl retildiiyle ilgili srlar aa karan bir
anahtardr. Birisi sabahleyin kolay, abuk ve enerji dolu olarak kalkyorsa; bu
onun rettii bir sonutur. Bundan sonraki soru, "Onu nasl retiyorlar?"

29


sorusudur. Eylemler tm sonularn kayna olduuna gre; uykudan kolay ve
hzl bir ekilde kaldran sinir fizyolojisini, hangi zihinsel ve fiziksel eylemler
oluturur? SDP'nin varsaymlarndan birisi, hepimizin ayn sinirsel yapy
paylamamzdr. Bu nedenle dnyada herhangi bir kimsenin baard herhangi
bir ii; sinir sisteminizi ayn ekilde altrarak siz de baarabilirsiniz. Kiilerin
belirli bir sonucu retmek iin tam ve kesin olarak neler yaptnn aa
kartlmasna modelleme denir.
Dnyada bakalar iin mmkn olan her ey, sizin iin de mmkndr. Sorun
sizin dier kiilerle ayn sonucu retip retememeniz deildir; sorun strateji
sorunudur. Kiiler bu sonular nasl retmektedirler? Birisi kelimeleri
mkemmel telaffuz ediyorsa; onu modellemenin bir yolu vardr ve drt ya da
be dakika iinde siz de onun gibi olabilirsiniz. (Yedinci blmde bu strateji
zerinde durulacaktr.) Tandnz birisinin ocuklaryla iletiimi mkemmelse,
ayn ii siz de yapabilirsiniz. Birilerine sabahleyin kalkmak kolay geliyorsa; siz de
kolayca kalkabilirsiniz. Ksaca, dier insanlarn sinir sistemlerini nasl ynet-
tiklerini modelleyin. Baz grevlerin dierlerinden daha karmak olduu aktr
ve bu nedenle onlar modellemek ve sonra aynen tekrarlamak biraz fazla zaman
alabilir. Bununla birlikte kendinizi deitirmeye ve dzenlemeye alrken, sizi
destekleyecek yeterli istek ve inanca sahipseniz; eninde sonunda bir kimsenin
yapabildii her eyi modelleyebilirsiniz. Birok rnekte grld gibi insan,
sonu retebilmek iin zihnini ve vcudunu kullanmann zel bir yolunu
deneme yanlmayla bulabilmek iin yllarn harcayabilir. Fakat siz duruma
hemen mdahale ederek; mkemmellemesi iin yllar harcanan eylemleri
modelleme araclyla birka saniyede, haftada, ayda ya da en azndan
davrann aynen tekrarlamak istediiniz insandan ok daha ksa srede
retebilirsiniz.
SDP'nin asl uzmanlar John Grinder ve Richard Bandler'dir. Grinder dnyann
nde gelen dil bilimcilerinden birisidir. Bandler ise matematiki, Gestalt
terapicisi ve bilgisayar uzma-

30


ndr. Bu iki adam tm hnerlerini, yaptklar ilerde mkemmel olan insanlar
modellemek iin kullanmaya karar verdiler. Btn insanlarn en ok arzu
ettikleri ey olan deimede, en verimli sonular retenleri aratrdlar. Baarl
i adamlarnn, terapicilerin yllarca deneyerek, yanlarak rendikleri kalp ve
derslerin en nemli ksmlarn ayrt edebilmek iin, aratrma yaptlar.
John Grinder ve Richard Bandler, gelmi gemi en byk hipno terapici olan
Dr. Milton Erickson'un, aile terapisinde olaanst baarlar olan Virginia
Satir'in ve antropolog Gregory Bateson'un modellemelerini kodlayarak
gelitirdikleri birok davransal mdahale paternleriyle tannmlardr. rnein
dier terapicilerin baaramad uyumlu ilikileri, Virginia Satir'in nasl elde
ettiini zmlediler. Onun, sonular elde etmek iin hangi eylemler paternini
uyguladn buldular. Bu paternleri rencilerine rettiler. renciler,
terapicilerin yllarca edindikleri deneyimlere sahip olmadan, retilenleri uy-
gulayarak onlarla ayn kalitedeki sonular elde etmeye baladlar. Ayn tohumu
ektiler, ayn rn aldlar. John Grinder ve Richard Bandler, bu ustadan
modelledikleri temel paternlerle alarak, kendi paternlerini oluturmaya ve
retmeye baladlar. Bu paternler genel olarak Sinir Dili Programlamas, yani
ksaca SDP olarak adlandrlmaktadr.
Bu iki dhi deiiklik yaratmak iin gl ve etkili paternlerden daha nemli
eyler buldular. ok ksa bir srede insan mkemmelliinin herhangi bir eklini
aynen gerekletirebilmenin sistematik bir yolunu salamalar, bunlardan biri
ve belki de en nemlisidir.
Bununla birlikte duygusal ve davransal deiikliklerin nasl yaratlacana
ilikin uygun aralar birok kimse renmesine ramen; onlar benzeimli ve
etkin biimde kullanacak kiisel gce ok az kii sahip olabiliyor. Bilgiye sahip
olmann yeterli olmadn tekrarlamakta fayda var; nk sonular reten
eylemdir.

31


SDP ile ilgili bir hayli kitap okumama karn, modelleme sreciyle ilgili hemen
hibir yazya rastlayamamak beni artt. Bana gre mkemmellie giden ana
yol, modellemedir. Dnyada benim istediim sonucu reten birisini grrsem;
yapmam gereken ey, onun daha nce yaptklarn modellemenin bir yolunu
bulmaktr. Zaman ve gayret olarak cretini demeye istekliysem, ayn sonular
ben de retebilirim. Yani aynsn elde etmek istediiniz sonular retebilmek
iin onlarn beyinlerini ve vcutlarn kesin olarak nasl kullandklarn renerek
eyleme gein. Daha iyi bir arkada, daha zengin bir insan, daha iyi bir anne ya
da baba, daha iyi bir atlet, daha iyi bir i adam olmak istiyorsanz; mkemmeli
gerekletiren modelleri bulmanz yeterlidir.
Dnyaya yn verenler, genellikle kendilerinden ok dierlerinin
deneyimlerinden yararlanarak renmede ustalam kiilerdir. Onlar hibir
zaman yeteri kadar sahip olamadmz bir gl aracn nasl verimli bir ekilde
kullanlacan bilirler. Bu gl ara, zamandr. Gerekten de New York
Times'n en ok satan kitaplar listesine bakarsanz; baz eylerin daha etkin bir
ekilde nasl gerekletirileceine ilikin modelleri ieren kitaplarn, genellikle
listenin en balarnda olduunu grrsnz. Peter Drucker'm en son kitab olan
"Yenilik ve Giriimcilik" de bu tr bir kitaptr. Drucker kitabnda etkin bir
giriimci ve yeniliki olabilmek iin atlmas gereken kesin admlar
zetlemektedir. O, yenilikiliin ak bir ekilde zel ve ayrntl bir sre sonucu
ortaya ktn aklamaktadr. Giriimci olmann sihirli ve gizli bir yan yoktur.
Kaltmsal bir yetenek de deildir. O, renilebilecek bir disiplindir.(Ses size
tandk m geliyor?). Drucker, modellemedeki ustal nedeniyle, i dnyasndaki
modern uygulamalarn kurucusu olarak grlmektedir. Kenneth Blanchard ve
Spencer Johnson'n "Bir Dakikalk Ynetici" isimli kitaplar; insan iletiimi ve
insan ilikilerinin basit, fakat etkili bir modelini veriyor. Bu model, lkedeki en
etkin yneticilerden bazlar modellenerek oluturulmutur. Thomas J. Peters ve
Robert H. Waterman Jr.'n "Mkemmeli Aray" isimli

32


kitaplar da, Amerika'daki en baarl irketlerin modellerini vermektedir.
Richard Bach," Sonsuzlua Uzanan Kpr" isimli kitabnda ilikilere deiik bir
adan bakmann yeni bir modelini sunmaktadr. Liste bu ekilde srp
gitmektedir. Bu kitap da beyninizi, vcudunuzu ve dierleriyle olan iletiiminizi,
olaya katlan herkes iin son derece yararl sonular retecek ekilde, nasl
ynetebileceinizi gsteren bir modeller serisi sunmaktadr. Bununla birlikte
benim istediim ey, sadece baarnn paternlerini renmekle kalmayp; ayn
zamanda kendi modellerinizi gelitirerek bunun tesine gemenizdir.
Bir kpee davranlarn gelitirecek paternleri retebiliyorsanz; ayn eyi
insanlara da retebilirsiniz. Fakat benim size retmek istediim ey;
mkemmellii bulduunuz yerde kopyalayabilmenizi salayacak bir sre, bir
ereve ve bir disiplini oluturabilmenizde. Size SDP'nin en etkili paternlerin-
den bazlarn retmek istiyorum. Sizin bir modelleyici olmanz istiyorum.
Mkemmellii kavrayan ve onu kendisine mal eden bir kii olmanz stiyorum.
Birileri sizin iin srekli olarak En Uygun Performans Teknolojilerini
aratrmaktadr. Ancak, siz bunlara balanp kalmayn, btnyle bu
teknolojilere kendinizi adamayn; bunun yerine istediiniz sonular retmede
yeni ve etkili yollar bulma aray iinde olun.
Mkemmellii modelleyebilmek iin bir dedektif, bir aratrmac, mkemmellii
reten tm ipularn buluncaya kadar soru sormay srdren bir kii
olmalsnz.
Amerikan Kara Kuvvetleri'ndeki en iyi nianclara tabanca atnda
mkemmelliin kesin paternlerini bularak daha iyi atn nasl yaplacan
rettim. Karete ustalarnn hnerlerini, onlarn ne yaptklarn ve nasl
dndklerini gzleyerek rendim. Hem profesyonel, hem de olimpiyatlara
katlan amatr atletlerin performanslarn gelitirdim. Bunu, onlarn en iyi de-
recelerini elde ettiklerinde ne yaptklarn kesin olarak modelemenin bir yolunu
bularak ve sahip olduklar bu performans nasl harekete geireceklerini
gstererek gerekletirdim.
Snrsz G - 3

33


Bakalarnn baarlarndan yap oluturmak, renmenin temel esaslarndan
birisidir. Teknoloji dnyasnda, mhendislikteki bir gelime ya da bilgisayar
tasarmndaki bir yenilik, doal olarak nceki bulu ve giriimlerin bir devamdr.
dnyasnda da gemiten ders almayan, deneyimlerin oluturduu
birikimlerin gereini yerine getiremeyen irketler batmaya mahkmdur.
nsan davranlarnn dnyas, modas gemi kuram ve bilgilerle ilevini
srdren ender alanlardan birisidir. oumuz hl nasl davrandmz ve
beynimizin nasl altn anlamak iin 19. yzyln modellerini kullanmaktayz.
Bir eylere "knt" adn veriyoruz; bekliyoruz, bekliyoruz. Sonuta kendimizi
knt iinde buluyoruz. Gerek olan, bu terimlerin kendi kendilerini
gerekletiren kehanetler olmasdr. Bu kitap, istediiniz yaam kalitesini
yaratmada kullanabileceiniz mevcut teknolojiyi retir.
Bandler ve Grinder insan mkemmelliinin herhangi bir eklini tekrar
retebilmek iin temel enin tekrar kopyalanmas gerektiini kefettiler.
Bunlar gerekten bizim rettiimiz sonularn kalitesiyle dorudan ilikili olan
zihin ekilleri ve fiziksel eylemlerdir. Bunlar ahane bir ziyafet salonuna alan
bir kap gibi dnn.
Birinci kap insann inan sistemini temsil eder. Kiinin inanlar, nelerin
mmkn olup nelerin mmkn olmadn dnmesi; byk oranda,
kendisinin neleri yapabileceini ya da yapamayacan gsterir. " Bir eyi
yapabileceinize inanr ya da inanmazsnz, fakat her iki durumda da siz
haklsnz" diye eski bir deyi vardr. Bu bir bakma dorudur. nk siz bir eyi
yapamayacanza inandnz zaman sinir sisteminize sonucu retme
yeteneinizi yok eden ya da snrlayan mesajlar gnderiyorsunuz. Dier ynden
sinir sisteminize bir eyi yapabileceinizi syleyen benzeimli mesajlar
gnderirseniz, onlar sonucu retmek iin beyninizi uyarr ve onu mmkn
klacak kaplar aar. Bu nedenle bir kimsenin inan sistemini modelle-

34



yebilirseniz; onun yapt gibi davranmaya doru ilk adm atm olursunuz. Bu
da benzer tipte bir sonu reteceksiniz demektir. nan sistemi drdnc
blmde daha ayrntl olarak incelenmitir.
Almas gereken ikinci kap kiinin zihinsel dizinidir. Zihinsel dizin kiinin
dncelerini organize etme eklidir. Dizin ifreye benzer. Bir telefon
numarasnda sekiz rakam vardr; fakat istediiniz kiiye ulaabilmek iin onlar
doru srada evirmeniz gerekir. Ayn ey, beyin ve sinir sisteminizin sonular
elde etmede size en ok fayday salayacak olan blgelerine ulamak iin de
geerlidir. letiim iin de ayn ey geerlidir. ou kez farkl kiiler, farkl ifreler
ve zihinsel dizinler kullandklar iin, birbirleriyle iyi iletiim kuramazlar. ifreleri
zn ve insanlarn en iyi ynlerini modellemeye alan ikinci kapdan gein.
Dizin konusu yedinci blmde daha ayrntl olarak incelenecektir.
nc kap fizyolojidir. Zihinle vcut bir btnlk iindedir. Nefes alnz,
duruunuz, pozisyonunuz, yz ifadeleriniz, hareketlerinizin kalitesi ve doas
sizin fizyolojinizi nasl kullandnz gsterir. Bunlar iinde bulunduunuz
durumu belirler. inde bulunduunuz durum da retebileceiniz davranlarn
kalitesini ve geniliini belirleyecektir. Fizyoloji konusu dokuzuncu blmde
incelenecektir.
Gerekte biz her zaman modelleme yapyoruz. ocuk konumay nasl renir?
Gen atlet deneyimliden nasl renir? stekli bir i adam irketini
yaplandrmaya nasl karar verir? te size i dnyasndan basit bir modelleme
rnei. Bu dnyada ok para kazanan insanlarn izledii yollardan birisi de, ge-
cikme adn verdiim yoldur. Biz bir yerde geerli olan iin genellikle bir baka
yerde de kiiyi baarya getirebilecei koullara sahip, uyumlu bir kltrde
yayoruz. Birileri Detroit'te ikolata satnda baarl oluyorsa; Dallas'ta da
ikolata satlar baarl olabilir. Bir mesaj iletmek iin Chicago'da lgn giysiler

35

satabiliyorsanz; ayn sat New York ya da Los Angeles'da da yapabilirsiniz.
lerinde baarl olan insanlar, bir ehirde iyi ileyen bir i bulurlar ve gecikme
sresi dolmadan bu ii bir baka yerde kendileri yaparlar. Btn yapacanz i,
baars kantlanm bir sistem bulup gecikme sresi dolmadan kopyalamaktr.
Elbette sistem gelitirebilirseniz daha iyi olacaktr. Bunu yapanlar, eninde
sonunda baarya ulaacaklardr.
Dnyann en byk modelleyicileri Japonlardr. Japon ekonomisinin gz
kamatrc mucizesinin arkasnda yatan nedir? Parlak bulular mdr? Bazen
belki. Bununla birlikte son yirmi yldaki endstriyel gelimelerini izlerseniz, ok
az yeni temel rnn ya da teknolojik gelimenin Japonlar tarafndan bala-
tldn grrsnz. Onlar, otomobilden yar iletkenlere kadar yaylan geni
alandan fikir ve rnleri alarak ie balarlar. Sonra ok titiz bir modellemeyle,
bu fikir ve rnlerin en iyi elerini korur, dierlerini gelitirirler.
Dnyann en zengin kiilerinden birisi olan Adnan Muhammet Kak'y
dnn. Bu zenginlii nasl elde etti? Gayet basit. O, Rockefeller'ler,
Morgan'lar gibi finansal durumlar ok iyi olan insanlar modelledi. Onlar
hakknda bulabildii her eyi okudu, inanlarn inceledi ve stratejilerini
modelledi. Niin W. Mitchell sa kalmakla yetinmeyip, bir insann bana
gelebilecek en umut krc deneyimden sonra baarl olmutur? O hastanede
iken arkadalar kendisine ok byk engelleri ama baarsn gsteren
insanlar anlatan yazlar okudular. O, mmkn olann modelini kurdu. Pozitif
modeller Mitchell'in bana gelen negatif deneyimlerden daha gldr. Baarl
olanlarla baarsz olanlar arasndaki fark, yaam deneyimleriyle, sahip olduklar
kaynaklara bak alarndan gelmektedir.
Ayn modelleme sreciyle hem kendim, hem de bakalan iin hemen sonulara
ulamaya baladm. Ksa srede ok iyi sonular veren dier eylem ve dnce
paternlerini aratrmaya devam ettim. Birletirilmi bu paternlere de En Uygun
Per-

36


formans Teknolojileri adn verdim. Bu kitabn gvdesini bu stratejiler
oluturuyor. Fakat ben baz eylerin biraz daha ak olmasn istiyorum. Benim
amacm, sizin sadece tanmladm paternlerle yetinmemenizdir. Kendi
paternlerinizi ve stratejilerinizi gelitirmelisiniz. John Grinder bana bir eye asla
ok fazla inanmamay retti. Bir eye ok inanrsanz, onun ie yaramayaca
bir yer mutlaka olacaktr. SDP gl bir aratr, fakat sadece bir aratr. Kendi
yaklamlarnz, grnz, stratejinizi gelitirmek iin onu kullanabilirsiniz. Bir
stratejinin her zaman ie yarayabileceini sylemek mmkn deildir.
Modelleme yeni bir ey deildir. Btn byk kaifler, yeni bir eyler
bulabilmek iin dierlerinin keiflerini modellemilerdir. Her ocuk evresindeki
dnyay modeller.
Buradaki sorun, oumuzun felaket derecesinde kt ve belirli bir hedefe
ynelik olmayan modeller kurmamzdr. Rasgele ondan bir para undan bir
para okuyoruz ve ok nemli olan bir zellii karyoruz. Burada iyi bir eyi,
br tarafta kt bir eyi modelliyoruz. Biz beendiimiz birilerini modelliyoruz,
fakat gerekte onun neyi, nasl yaptn tam olarak bilmiyoruz.

"Hazrlkl olarak frsatla karlamak,
ans dediimiz srama tahtasdr."

Anthony Robbins

Daha kesin ve bilinli bir modellemeyi anlatan bir kitapla karlatnz
dnn. Bu, size yaantnzda srekli olarak yaptnz bir konuda bilinli olma
ans verecektir.
evreniz ok nemli kaynak ve stratejilerle doludur. Ben, sizin harika sonular
yaratan eylem tipleri ve paternlerinin srekli bilincinde olan bir modelleyici gibi
dnmeye balamanz istiyorum. Birileri harika eyler yapabiliyorsa, hemen
aklm

37



za, "O bu sonucu nasl yaratt?" sorusu gelmelidir. Ben, sizden sihirliymi gibi
gelen her ey iin, mkemmellii srekli aramanz ve istediiniz anda ayn
sonular retebilmeniz iin, onlarn nasl retildiini renmenizi bekliyorum.
Bundan sonra yaamn deien koullarnda, yantlarmz nelerin belirlediini
aklamaya alacam. almamz srdrelim.





























38


BLM: 3

Durumun Gc




"yilii, hastal, sefaleti, mutluluu, zenginlii, fakirlii
yapan; zihindir."

--Edmund Spencer







H hata yapmayacanza inandnz ve kendinizi fevkalade iyi hissettiiniz
zamanlar olmad m? O zaman her ey yolunda deil miydi? Bu, her topu
izginin hemen iine drdnz bir tenis ma ya da tm sorulara ok iyi
cevaplar verdiiniz bir i toplants olabilir. Daha nce yapabileceinizi hayal bile
etmediiniz harikulade gzel bir eyler yaptnz anlar ya da tam tersine her
eyin kt gittii anlarnz olmutur. Baz gnler hibir ey yolunda gitmez.
Kolayca yapabildiiniz ileri kartrr, her admnz yanl atarsnz.
Siz ayn kii olduunuza gre, aradaki fark yaratan nedir? Kullanabileceiniz
kaynaklar deimediine gre; niin bazen her eyi yanl yapyorsunuz ve bir
baka zaman hereyi fevkalede iyi yapyorsunuz? Niin en iyi sporcular bile
bazen ok kt sonular alyorlar?
Fark, iinde bulunduunuz sinirsel fizyolojik durumdur.

39

Gcnz en iyi ekilde kullanabileceiniz; gven, sevgi, zindelik, neeli olma,
cokunluk ve inan gibi durumlar vardr. arma, korku, endie, knt,
znt, hsran gibi bizi gsz klan durumlar da vardr. Hepimiz bu iyi ve kt
durumlar yaamzdr. Bir lokantaya gittiinizde garsonun burnundan so-
luyarak "Ne istiyorsunuz?" dedii olmutur. O garsonun her zaman yle mi
konutuunu sanyorsunuz? Evet, g yaam koullar nedeniyle bu da
mmkndr. Fakat daha byk bir olaslkla, o gn ok sayda masayla
ilgilenerek yorulmu ya da birka mterinin ok kt davranyla yklm
olabilir. O kt bir insan deildir, sadece korkun bir beceriksiz durum iindedir.
Onun durumunu deitirirseniz, davranlarn da deitirebilirsiniz.
Deiiklii anlamada ve mkemmellie ulamada durumun anlalmas
temeldir. Davranlarmz, iinde bulunduumuz durumun sonucudur. Sahip
olduumuz kaynaklarla en iyisini yapmaya alrz; fakat bazen kendimizi
beceriksiz durumun iinde buluruz. Yaamnda daha sonra duyduunda
reddettiim ya da utandm iler ve szler olmutur. Ayn eyler sizin de
banza gelmi olabilir. Birilerinin size kt davrand anlar hatrlayn. Bu
nedenle, kzgnlk yerine sevecen bir duygu yaratn. Her eyin tesinde, sra
kkte yaayanlar ta atmamaldr. Garson ya da dierleri, sadece davranlar
deildir. Buradaki anahtar grevi, durumlarmz ve dolaysyla davranlarmz
yklenecektir. Kendinizi dinamik, becerikli, enerji dolu ve baaracanzdan
emin hissederseniz, neler yapabilirsiniz? Gzel, o halde yapabilirsiniz.
Bu kitab bitirdiinizde, kendinizi en becerikli ve gl duruma sokmay ve
istediinizde gsz durumdan kurtulmay reneceksiniz. Gl olmann
temelinde eyleme gemenin yattn unutmayn. Benim amacm; arzulu,
benzeimli, kendinizi vermenizi salayacak bu durumlarn nasl
kullanlabileceini sizlerle paylamaktr. Bu blmde durumlarn ne olduunu ve

40


nasl altn greceiz. Bize hizmet etmeleri iin onlar nasl kontrol
edeceimizi reneceiz.
Durum, iimizde oluan milyonlarca sinirsel mantk srecinin toplam ya da
dier bir anlatmla, herhangi bir andaki deneyimlerimizin toplam olarak
tanmlanabilir. Birok durum bilinli olarak herhangi bir mdahalemiz olmadan
gerekleir. Bir eyler grrz ve ona tepki olarak bir durumun iine gireriz. Bu
durum becerikli, yararl olabilecei gibi beceriksiz ve snrlayc da olabilir; fakat
biroumuz onu kontrol etmek iin herhangi bir ey yapmayz. Amalarna
ulaanlarla ulaamayanlar arasndaki fark, kendilerini destekleyici duruma
sokabilmekle sokamamaktan kaynaklanmaktadr.
Hemen her konuda insanlar gereklemesi kolay bir durum isterler. Hayatta
istediiniz eylerin bir listesini yapn. Sevgi istiyor musunuz? Gzel. Sevgi,
evreden gelen belirli bir uyarcya bal olarak; kendimize gnderdiimiz ya da
hissettiimiz bir duygu, bir his, bir durumdur. Gven? Sayg? Bu durumlarn
hepsini biz kendi iimizde yaratyoruz. Belki siz para istiyorsunuz. Gzel o halde
merhum mehurlarn resimleriyle ssl, kk, yeil kat paralarna sahip
olmakla ilgilenmeyin. Sevgi, gven, zgrlk gibi size yardmc olacan
dndnz herhangi bir durumu temsil edecek paray isteyebilirsiniz. Bu
nedenle anahtar; sevgidir, needir, kendinizi ynlendirebilmekten doan
gtr, kendinizi nasl ynlendirebileceinizi ve durumlarnz nasl
yneteceinizi bilmektir.
Hayatta istediiniz sonular almann ve durumunuzu ynlendirmenin ilk
anahtar, beyninizi etkin olarak altrmay renmektir. Bunun iin beynin
nasl altn biraz bilmek gerekir. ncelikle durumu neyin yaratt
bilinmelidir. Yzyllardr insanlar durumlarn ve dolaysyla yaamlarn
deitiren yollara bylenmilerdir. Bu nedenle oru, ila, ayin, mzik, seks,
yiyecek, hipnoz ve ilahi sylemek gibi giriimlerde bulunulmaktadr. Bunlarn
hepsinin yararlar ve snrlamalar vardr. Bununla birlikte imdi onlar kadar
gl ve birok durumda

41



onlardan daha hzl ve kesin olan, olduka basit yollar reneceksiniz.
Btn davranlarmz, iinde bulunduumuz durumun bir sonucuysa; becerikli
durumdayken beceriksiz duruma gre ok farkl iletiim ve davranlarda
bulunabiliriz. Peki iinde bulunduumuz durumu ne yaratmaktadr? Bir
durumun iki ana esi vardr. Birincisi i temsilimiz, ikincisiyse fizyolojimiz ve
onu kullanma eklimizdir. Mevcut koullar hakknda kendinize neyi nasl
sylediiniz kadar, istediiniz davran ve durumu yaratmak iin neyi nasl
grntlediiniz de nemlidir. rnein eve sz verdiinden ge geldiinde
einize, erkek ya da kz arkadanza nasl davranmaktasnz? Sevdiiniz insann
dnndeki davran ekliniz, byk lde iinde bulunduunuz duruma ve
gecikmeyle ilgili olarak, zihninizde temsil ettiiniz nedene bal olacaktr.
lgilendiiniz kiinin bir kaza geirdiini, feci bir ekilde ldn ya da
hastaneye kaldrldn saatlerdir kendi kendinize grntlyorsanz; kapdan
girerken sa grmenin sevinciyle ya da ne olduunu sorarak ona sarlabilirsiniz.
Bu davranlar ilgili durumdan kaynaklanr. Bununla birlikte sevdiiniz insan
gizli ilikiler iinde grntlerseniz ya da kendi kendinize bu kiinin size ilgi
gstermediini ve hislerinize nem vermediini tekrarlarsanz; onu kapdan
ieri girerken, iinde bulunduunuz durumun gerei olarak ok farkl bir ekilde
karlarsnz. Davrannzn ekli, btnyle iinde bulunduunuz his durumuna
baldr.
Baz kiiler tedirgin ve kzgn bir durum iindeyken; ayn olaylara dierlerinin
ilgisiz bir tavr taknmalarnn nedeni nedir? Burada ok sayda etmen vardr. Biz
anne-babamzn ya da dier rol modellerinin bu tr deneyimlerini
modellemiizdir. rnein babanz eve ge kaldnda annenizin devaml merak-
lanmas, sizin de benzer olaylar meraklanacak ekilde temsil etmenize neden
olabilir. Anneniz, babanza gvenemeyeceini size anlatmsa; siz de ayn
paternleri modellemi olabilirsiniz. Bir kii hakkndaki temsillerimizi ve
davranlarmz; inanlar-

42


mz, tutumlarmz, deerlerimiz ve gemite onunla ilgili olarak edindiimiz
deneyimler etkiler.
Dnyay alglamamz ve temsilimizi etkileyen nemli bir faktr daha vardr. O
da fizyolojimizin durumu ve onu kullanma eklimizdir. Kaslarmzn gerilimi,
yediklerimiz, nefes almz, duruumuz, genel olarak bio-kimyasal ilevimizin
dzeyi zerinde; durumumuzun ok byk etkisi vardr. temsilimiz ve
fizyolojimiz sibernatik evrim iinde birlikte alrlar. Birini etkileyen herhangi
bir ey otomatik olarak dierini de etkileyecektir. Bu nedenle durumu
deitirmek, i temsil ve fizyolojiyi de deitirmek demektir. Seveninizin,
einizin, ocuunuzun evde olduunu dndnzde becerikli
durumdasnzdr. Fakat siz onlar muhtemelen trafikte skp kalm olarak alg-
layacaksnz. Bununla birlikte eitli nedenlerden tr kaslarnz; fizyolojik
olarak ok gerilimli, ok yorgun, strap ekiyor ya da kan ekeriniz ok dm
olabilir. Bu durumlarda negatif hislerinizi kuvvetlendirecek ekilde kendinizi
temsil etme eilimine girersiniz. Fiziksel olarak kendinizi zinde ve canl hissetti-
iniz zamanlar dnn. O zaman dnyay yorgun olduunuz zamandan daha
farkl alglamyor musunuz? inde bulunduunuz fizyolojik durum, temsil
eklinizi ve dnya ile ilgili deneyiminizi gerekten deitirecektir. Nesneleri zor
ya da rahatsz edici olarak algladmzda, vcudumuz bu duruma uymuyor
mu? Bu nedenle iinde bulunduumuz durumu yaratmak iin i temsil ve
fizyoloji birbirleriyle srekli etkileim iindedir. inde bulunduumuz durum da
davranlarmzn tipini belirler. Bu nedenle i temsillerimizi ve fizyolojimizi
kontrol etmeli ve bilinli bir ekilde ynlendirmeliyiz. Herhangi bir anda du-
rumunuzu %100 kontrol edebildiinizi hayal edin.

43


44
Yaam deneyimimizi ynlendirmeden nce, nasl deneyim edindiimizi
anlamalyz. Bir memeli olarak insan; evresiyle ilgili bilgileri zel alc ve duyu
organlaryla alr ve temsil eder. Tat alma, koklama, grme, iitme ve dokunma
olmak zere be duyu organmz vardr. Balca davranlarmz etkileyen
kararlarn ounu sadece grme, iitme ve dokunma organlarn kullanarak
veririz.
Bu zel alclar d uyarclar beyne iletirler. Genelleme, bozulma ve saptrma
srelerinden sonra beyin bu sinyalleri alr ve szerek i temsilimize yollar.
Bu nedenle i temsiliniz, olay hakkndaki deneyiminiz; kesin olarak gerei
yanstmaz. O, daha ok kiisel i temsilimizin tekrar sunulmasdr. Kiilerin
bilinli zihni, kendisine gnderilen sinyallerin hepsini kullanamaz. Bilinli olarak
kulak titremesinden, sa elinizin kk parmandaki kan basncna kadar
binlerce uyarcy almak zorunda kalsanz; muhtemelen tam bir deli olursunuz.
Bu nedenle beyin ihtiya duyduu ya da ileride ihtiya duyacan umduu
bilgileri szer, depolar ve geri kalann siler.
Szgeleme sreci, kii alglamasnn ok byk bir aralkta altn aklar.
Ayn trafik kazasn iki kii grebilir, fakat her ikisi de onu ok farkl ekilde
anlatr. Birisi grdklerine, dieri iittiklerine nem verebilir. Onlar farkl
alardan bakarlar. lk planda, alglama srecinin banda fizyolojileri birbirinden
farkldr. Birisinin grme yetenei tam iken, dierinin fizyolojik kaynaklar genel
olarak zayf olabilir. Belki biri daha nce kendisi kaza geirmi ve halen
belleinde o kazann canl temsillerini tayor olabilir. Durum ne olursa olsun,
her ikisinin de ayn olayla ilgili temsilleri ok farkl olacaktr. Onlar bu alg-
lamalar ve i temsilleri gelecekteki deneyimlerinin yeni szgeleri olarak
depolamaya devam edeceklerdir.
"Harita, blge deildir" diye SDP'de kullanlan nemli bir kavram vardr. Bilim ve
Ruh Sal dergisinde Alfred Korzybski'nin iaret ettii gibi,"Haritann nemli
karakteristiklerine

45


dikkat edilmelidir. Bir harita temsil ettii blgenin kendisi deildir. Fakat doru
yaplmsa blgeyle benzer bir yapya sahiptir ki, bu da haritann salad
faydadr." Bunun kiiler iin anlam, i temsillerinin kesin olarak bir olaydan
alnmamasdr. Kiisel inanlardan, deerlerden, tutumlardan metaprogram
denilen bir ey araclyla szgelenmesi sadece bir yorumdur. Belki Einstein,
"Bilgi ve gerek dnyasnda kendisini yarg olarak grenler, tanrlarn glyle
cezalandrlrlar", szn bunun iin sylemitir.
Nesnelerin gerekte ne olduunu bilmiyoruz; sadece onlar nasl temsil
ettiimizi biliyoruz. O halde onlar bizi snrlayacak ekilde temsil etmek yerine,
niin glendirecek ekilde temsil etmeyelim? Bu ii baaryla yapmann
anahtar, kii iin en gl durumu tutarl bir biimde temsil etmek diye
tanmlayabileceimiz bellek ynetimidir. Herhangi bir deneyimde younla-
abileceiniz ok fazla ey vardr. En baarl insan bile kt eyleri dnebilir
ve kendisini knt, kzgnlk ya da karmaa durumuna sokabilir ya da
btnyle yaamn yararl ynleri zerinde younlaabilir. Koullar ne kadar
kt olursa olsun, onu kendinizi glendirecek ynde temsil edebilirsiniz.
Baarl kiiler tutarl bir biimde en becerikli durumlarna ulaabilme
yeteneine sahiptirler. Baaranlarla baaramayanlar arasndaki fark bu mudur?
W. Mitchell'i tekrar dnn. Onun dikkate ald eyler, bana gelenler deildi.
nemli olan onun olanlar temsil edi ekliydi. Feci ekilde yanmasn ve fel ol-
masn bir kenara brakarak, kendisini becerikli duruma sokacak bir yol buldu.
Hibir eyin aslnda iyi ya da kt olmadn unutmayn. Deer, kendimiz iin
onu temsil etme eklimizdir. Nesneleri; bizi olumlu duruma sokacak ekilde de
olumsuz duruma sokacak ekilde de temsil edebiliriz. Gl olduunuz bir
annz dnmek iin biraz zaman ayrn.
Ate yrynde yaptmz budur, kitab bir kenara brakp kzgn kmrler
zerinde yrmeniz istense; bu istee uyacanz sanmam. O, yapabileceinize
inandnz bir ey deil-

46

dir yada bu deneyimle ilikilendirebileceiniz becerikli durum ve hislere sahip
deilsinizdir. Bu nedenle byle bir istekte bulunduunda, muhtemelen bu
eylemi yapmanz destekleyecek bir durumun iine giremeyeceksiniz.
Ate yry, kiilere kendilerini glendirecek, korku ve dier kstlayc
faktrlere ramen eyleme geebilecek ve sonular retebilecek ekilde durum
ve davranlarn nasl deitireceklerini retir. imdi ate zerinde yryenler,
ilk geldiklerinde bu iin imkansz olduunu dnenlerdir. Fakat onlar
fizyolojilerinin ve i temsillerinin nasl deitirileceini rendiler. Ne
yapabileceklerine ilikin i temsillerini deitirince; ate zerinde yrmek
korkun bir ey iken, yapabileceklerinden emin olduklar bir olay haline
dnt. imdi onlar kendilerini btnyle becerikli duruma sokabilmekte ve
daha nce yaplmasn imkansz grdkleri eylem ve sonular retebilir duruma
geebilmektedirler.
Ate yry, kiilerin mmknn yeni bir i temsilini oluturmalarna yardm
eder. Bir iin yaplmas imknsz gibi grnyorsa; bu sadece onlarn
zihinlerinde oluturduklar bir kstlamadr. Peki, dier imkanszlar da yaplmas
mmkn olan eyler midir? Durumun gc hakknda yaplacak ilerden biri
konumak, dieri ise onu denemektir. Ate yryle yaplan i, denemedir.
Yry, inan ve olabilirlik iin yeni bir model salar. Model de daha nce
mmkn olarak dndklerinden daha ounu ve iyisini yapma yetenei ve
yaamlarnn daha iyi olmasn salamaya ilikin yeni bir i his ya da durum
yaratacaktr. Bu, onlara davranlarnn iinde bulunduklar durumun bir sonucu
olarak ortaya ktn ak bir ekilde gsterir. Bir an iin temsil ve
deneyimlerinde birka deiiklik yaparak eyleme geirecek gerekli gven
duygusuna ularlar. Bunu gerekletirmenin birok yolu vardr. Ate yry,
dramatik ve kimsenin unutamayaca kadar elenceli yollardan birisidir.
stediiniz sonular retebilmenin srr, nesneleri sizi becerikli duruma sokacak
ekilde temsil etmenizdir. Bylece istedi

47











iniz sonulan yaratacak tip ve kalitedeki eylemleri yapma gcn kazanrsnz.
Bunu yapamamann sizi gtrecei yer, genellikle istediklerinizi gerekletirme
giriiminde bile baarsz olmanz ya da en iyi ihtimalle zayf, gnlsz
giriimlerin yarataca sonular kabullenmek olacaktr. Size, "Haydi, atete y-
ryelim" dersem; kelimeler ve vcut diliyle rettiim uyarclar beyninize
ulaacaktr ki, temsil burada oluturulur. nsanlar burunlarna taklm
halkalarla korkun bir dini ayinde ya da ikence direinde yanarken
grntlerseniz; iyi bir durumda olmayacaksnz demektir. Kendi temsilinizi
yanyor gibi oluturursanz; durumunuz daha da kt olacaktr.
Bununla birlikte insanlar tempo tutarken, dans ederken, kutlama yaparken
grntler, btnyle zevk ve heyecandan oluan bir manzara grrseniz; ok
farkl bir durumda olursunuz. Salkl, neeli bir temsilinizi grr, "Ben bunu
mutlaka yaparm" der ve vcudunuzu btnyle gven duygusuna yn-
lendirirseniz; bu sinirsel sinyaller sizi eyleme ve yrye geirecek en uygun
duruma sokacaktr.
Ayn olay yaandaki her ey iin geerlidir. Nesneleri ie yaramayacakm gibi
temsil edersek; onlar gerekten bir ie yaramayacaktr. Nesnelerin ie
yarayacak ekilde temsillerini oluturursak; olumlu sonular retmede bize
destek salayacak durumlar elde etmek iin gerekli i kaynaklan yaratrz. Bir
Ted Turner, bir Lee Iacocca, bir W. Mitchell ve dierleri arasndaki fark; onlarn
dnyay gerekten en ok arzuladklar sonular elde edebilecekleri yer olarak
temsil etmeleridir. En iyi durumda olsak bile, her zaman istediimiz sonulan
retemeyeceimiz aktr. Fakat uygun bir durum yarattmzda; tm
kaynaklarmz etkin bir ekilde kullanabilmemiz iin mmkn en uygun olasl
yaratrz.
Davranlarmzn kaynakland durumu yaratmak iin, i temsillerimiz ve
fizyolojimiz birlikte alyorsa; bu durumun iindeyken rettiimiz zel
davranlan belirleyen nedir? Sevgi durumunda olan iki kiiden biri sizi
kucaklarken, dieri sadece

48








sevdiini syleyebilir. Cevap, "Bir duruma girdiimizde beynimiz olas davran
seeneklerine ulaacaktr," eklindedir, seenek says da dnya modellerimiz
tarafndan belirlenir. Baz kiiler kzdklarnda nasl tepki gstereceklerine ilikin
tek bir ana modele sahiptirler. Onun iin ana-babalarn seyrederek, ren-
dikleri gibi azarlarlar. Ya da gelecekte nasl tepki gstereceklerini belleklerine
yerletirebilmek iin, istediklerini elde etmi gibi grnerek bir eyler yapmaya
alabilirler.
evremizi nasl algladmz dnyaya ilikin gr ve modellerimiz belirler.
Tandmz kiilerden, kitaplardan, filmlerden, televizyondan dnyaya ilikin bir
imaj oluturur ve dnyada nelerin mmkn olduunu belirleriz. W. Mitchell
hikyesinde; onun yaamn ekillendiren olay, ocukken tand felli bir
adamn yaamn bir zafere dntrmesine ilikin ansdr. Bylece Mitchell,
kendisini baarl olmaktan hibir eyin alkoyamayaca ekilde temsil etmesine
yardmc olan bir modele sahip oldu.
Bir kiiyi modellerken yapmamz gereken ey, onun etkin eylemlerde bulunacak
ekilde, dnyay temsil etmesine neden olan zel inanlarn bulmaktr. Dnya
deneyimlerini kendi kendilerine nasl temsil ettiklerini tam olarak bulmalyz.
Zihinlerinde grsel olarak ne yapyorlar? Ne sylyorlar? Ne hissediyorlar? Biz
de vcutlarmzda ayn mesajlar retirsek; benzer sonular retebiliriz.
Modelleme uras budur.
Yaamn deimeyen gereklerinden birisi de srekli olarak sonularn
retilmesidir. Bilinli olarak hangi sonular reteceinize karar vermez ve
nesneleri bir konuma, bir televizyon gsterisi, vb. baz d tetikleyicilere gre
temsil ederseniz; size yardm dokunmayacak davranlar retebilirsiniz. Yaam
bir nehire benzer. Nehir bir yne doru akar ve siz daha nceden belirlediiniz
bir yne doru gitmek iin bilinli, ayrntl eylemlerde bulunmuyorsanz; nehrin
varl sizi memnun edebilir. istediiniz sonularn zihinsel ve fizyolojik
tohumlarn ekmezseniz; yabani otlar kendiliinden byyecektir. Zihinlerini
Smrsz G-4

49


zi ve durumlarnz bilinli olarak ynlendirmezseniz; evreniz gelii gzel olarak
istenmeyen durumlar yaratabilir. Elde edilen sonular ok kt olabilir. Bu
nedenle kendi kendimize nesneleri tutarl bir ekilde temsil edip etmediimizi
renmek iin, her gn zihnimizin kapsnda bekilik yapmamz gerekir. Bah-
emizdeki yabani otlar her gn temizlemeliyiz.
stenmeyen durumda bulunmann en gl rneklerinden biri de, uan
Wallenda'lardan, Kari Wallenda'nn yksdr. O baarszl hi dnmeden
yllarca byk bir baaryla havada cambazlk gsterileri yapt. Zihninde dme
kavramnn yeri yoktu. Birdenbire, eine kendisini derken grdnden sz
etmeye balad. lk kez kendi kendisine dme temsili yapmaya balad. Bu
konumadan ay sonra derek ld. Bazlar olanlarn bir uyar olduunu
syleyecektir. Bir dier bak asna gre ise, dme davrann destekleyecek
durumu yaratacak tutarl bir temsili ve sinyali sinir sistemine gndermi ve so-
nunda onu gerekletirmitir. Bu olay niin istemediklerimizin deil de
istediklerimizin zerinde younlamamz gerektiinin nemini gsterir.
Yaamnzda tm kt eyler, istemediiniz nesneler ya da olas sorunlar
zerinde srekli olarak younlarsanz; bu tip davran ve sonular
destekleyecek bir duruma girersiniz. rnein, siz kskan biri misiniz? Hayr,
deilsiniz. Gemite kskan durumlar retmi olabilir ve bu durumdan
kaynaklanan davranlar gstermi olabilirsiniz. Bununla birlikte siz bu dav-
ranlarn gsterdii gibi deilsiniz. Hakknzda bu tr genellemeler yaparak
gelecekte sizin davranlarnz ynlendirecek ve ynetecek bir inan
yaratrsnz. Davranlarnzn, durumunuzu, durumunuzun da fizyolojinizin ve i
temsilinizin bir sonucu olduunu unutmayn. Hem fizyolojinizi hem de i
temsilinizi deitirmeniz bir an meselesidir. Gemite kskan olmusanz; basit
olarak nesneleri kskanlk durumu yaratacak ekilde temsil etmisiniz demektir.
imdi nesneleri yeni bir ekilde temsil edebilir ve bu temsille ilgili yeni durum ve
davranlar rete-

50

bilirsiniz. Nesneleri ok deiik biimlerde temsil edebileceinizi unutmayn.
Seven kimsenin sizi aldattn temsil ederseniz; ksa bir sre sonra kendinizi
fke ve kzgnlk durumu iinde bulursunuz. Bunun gerek olduunu gsteren
hibir delilin olmadn unutmayn. Siz o deneyimi vcudunuza gerekmi gibi
verirsiniz ve sevdiiniz kimse eve geldiinde, pheli ya da kzgn olursunuz. Bu
durumda sevdiiniz kimseye nasl davranrsnz? Genellikle iyi davranmazsnz.
Kfredebilir, saldrabilir, sataabilir ya da sadece iinize atabilir ve ileride
misilleme yaratacak davranlarda kullanabilirsiniz.
Sevdiiniz kimsenin hibir ey yapmam olabileceini unutmayn. Fakat siz
byle bir durumu yaratacak davran retirseniz; sevdiiniz kimse muhtemelen
aklnzdan geeni, birileriyle yapacaktr. Negatif grntleri deitirebilir ve
yerine sevdiiniz kiinin eve gelmek iin ok alt hayalini yerletirebilirsiniz.
Bu yeni grntleme sreci, sevdiiniz eve geldiinde sizi olumlu bir duruma
sokacak; daha sevecen, arzulu bir ekilde yaklanca, onun da sizinle birlikte
olma istei artacaktr. Seven kimse baz zamanlarda sizin grntlediiniz ii ya-
pyor olabilir, fakat emin oluncaya kadar niin bir ok duyguyu bo yere
harcayacaksnz? ok byk olaslkla bu iin gerekleme ihtimali zayftr; fakat,
hem kendiniz hem de onun iin her trl acy yarattnz gerektir. Niin byle
davranyoruz?

"Her eylemin atas dncedir."

Ralph Waldo Emerson

Kendimizle olan iletiimimizi kontrol eder ve ne istediimize ilikin grsel, iitsel
ve dokunsal sinyaller retirsek baar ans olmayan ya da ok kstl durumlarda
bile tutarl bir ekilde ok olumlu sonular retebiliriz. En gl ve etkileyici
yne

51



ticiler, antrenrler, ana-babalar, gdleyiciler yaam evrelerini; mitsiz
grnen d uyarlara ramen, sinir sistemine baar sinyali gnderecek ekilde
hem kendileri hem de dierlerine temsil ettirebilenlerdir. Onlar kendilerini ve
dierlerini; baarya ulancaya kadar eylemi srdrebilmek iin btnyle
becerikli durumda tutarlar. Muhtemelen Mel Fisher hakknda bir eyler
duymusunuzdur. O, on yedi yl deniz altnda gml hazineyi arayan ve
sonunda 400 milyon Dolarlk altn ve gm sikkeleri bulan adamdr. Onunla
ilgili bir makalede; adamlarndan birisine neden bu kadar uzun sre bekledikleri
soruluyordu. O da "Mel'in herkesi heyecanl durumda tutma yetenei var."
eklinde cevap vermiti. Her gn Fisher kendi kendine ve ekibine, "Bugn
bulacaz." ve gnn sonunda,"Yarn bulacaz." diyordu. Fakat sadece
sylemek yeterli deildi. O; ses tonuyla, zihnindeki grntlerle, hisleriyle
benzeimli olarak sylyordu. Her gn kendisini, baarya ulancaya kadar
eyleme devam ettirecek bir duruma sokuyordu. Bu, asl baar formlnn
klasik bir rneidir. Sonucunu biliyordu. Eyleme geti. almalarndan rendi
ve baarl oluncaya kadar bir eyler denemeye devam etti.
Bildiim en iyi gdleyicilerden birisi de Hawa niversitesi'nin Amerikan
futbolu takmnn antrenr olan Dick Tomey'dir. Dick kiilerin i temsillerinin
performanslarn gerekten etkilediini bilir. Bir keresinde takm, Wyoming
niversitesi'yle yaplan mata tm hatlaryla dklyordu, ilk yarnn sonucu
22-0 idi ve takm tannmayacak durumdayd.
Devre arasnda oyuncular soyunma odasna geldiklerinde, hangi durumda
olduklarn tasawur edebilirsiniz. Tomey bitkin ifadeli, eik bal oyuncularna
teker teker bakt ve onlarn durumlarn deitirmedike ikinci yarda da hibir
varlk gsteremeyecekleri gereini farketti. inde bulunduklar fizyoloji
nedeniyle; duygusal olarak hata girdabnn iine dmlerdi ve onlar bu
durumdan kurtarmadka, baarmak iin gerekli kaynaklara sahip
olamayacaklard.

52

Dick yllardr toplamakta olduu makalelerden oluan bir posteri oyuncularna
gsterdi. Makaleler benzer durumda hatta daha kt durumda olup da ma
kazanan takmlarla ilgiliydi. Oyuncularna bu makaleleri okuyarak yeni bir inan
oluturmay baard. Bu inan da (i temsil) yeni bir sinirsel-fizyolojik durum
yaratarak oyuncular eski durumlarna getirdi. Sonra ne mi oldu? kinci yarda
Wyoming takmn sahadan sildiler ve ma 27-22 aldlar. Bunu baardlar;
nk, Dick onlarn i temsillerini yani neyin mmkn olduu konusundaki
inanlarn deitirdi.
Bir gn "Bir Dakikalk Ynetici" isimli kitabn yazarlarndan Ken Blanchard'la
uakta beraberdik. Golf Digest dergisine yazd "Bir Dakikalk Golfc"
makalesini henz bitirmiti. ABD' nin en nl golf hocalarndan birisiyle
alarak, golfteki derecesini gelitirmiti. "Btn yararl ayrntlar rendim;
fakat hepsini hatrlamakta glk ekiyorum," dedi. Ben de ayrntlar el
yordamyla yapmak zorunda olmadn syledim. Bunun yerine topa
mkemmel vuru yapt bir an olup olmadn sordum. "Elbette var.", diye
cevap verdi. Byle vurular ara sra tekrarlayp tekrarlayamadm sordum.
"Elbette ara sra mkemmel vurular yapyorum," dedi.-Sonra O'na bilin altna
yerlemi olan kaynaklar organize etmenin zel bir yolunu ya da stratejisini
akladm. Btn yapmas gereken i, imdiye kadar sahip olduu bilgilerin
hepsini kullanabilecei bir duruma gelmekti. Bu duruma nasl geleceini ve
istedii zaman onu nasl tetikleyebileceini birka dakika iinde anlattm. Ne mi
oldu? Bu konumadan sonra oynad ilk golfde, imdiye kadar yapt tm
derecelerden ok daha iyisini yapt. Niin? nk becerekli durumun gcne
benzer baka bir g yoktur. O'nun hatrlamak iin aba gstermesine gerek
yoktur. O, ihtiyac olan her eye ulaabilir. imdi, sadece ondan nasl
yararlanacan rendi.
Davranlarmzn iinde bulunduumuz durumun bir sonucu olduunu
unutmayn. Baarl bir sonu retmiseniz, o

53


anki zihinsel ve fiziksel eylemlerinizi hatrlayarak ayn sonucu tekrar
retebilirsiniz. 1984 Olimpiyatlarndan nce serbest stilde yzen Micheal
O'Brien'le birlikte almtm. O alyor fakat baarmak iin btn gcn
ortaya koyamad hissine kaplyordu. Kendisini kstlar gibi grnen bir seri
zihinsel ilemler gelitirmiti. Baarnn anlam hakknda baz korkulara sahipti.
Bu nedenle gm ya da bronz madalya almay amalamt. Altn madalyay
kazandnda favori yzc deildi. Favori olan George DiCarlo, Micheal' birok
kereler gemiti.
Micheal'la bir buuk saat altm ve en st performansndaki durumunu
modellemesine yardm ettim. Yani kendisini en becerikli fizyolojisine nasl
soktuunu, ne grntlediini, kendi kendisine ne sylediini ve George
DiCarlo'yu yendii yarta neler hissettiini sorarak, ayn durumu tekrar
yaratmasna yardmc oldum. Yar kazand zamanlarda yapt fiziksel ve
zihinsel eylemleri ayrntlaryla incelemeye baladk. Kazand zamanlardaki
durumunu otomatik bir tetikleyiciyle ilikiendirdik. Buradaki otomatik
tetikleyici, balama (start) atnn sesiydi. Bir gn George DiCarlo'yu getii
yartan az nce, Huey Lewis'i dinlerken haberleri okuduunu rendim. Bu
nedenle Olimpiyatlarn final gnnde de ayn eyleri tekrarlad. Balamadan az
nce Huey Lewis'i dinlemek dahil, kazand gnk eylemlerin hepsini aynen
tekrarlad. Sonuta George DiCarlo'yu geerek altn madalyay kazand.
"lm Tarlalar" filmini grdnz m? Kamboya savann tahribi ve korkun
kaosun tam ortasnda yaayan 12-13 yalarnda bir ocuun bulunduu, hibir
zaman unutamayacam bir manzara vard. leri derecede hayal krklna
uram olan bu ocuk, elindeki makineli tfekle birilerine ate ediyordu. Bir
ocuun byle eyler yapabilecek bir konuma nasl geldiini merak ediyor
musunuz? Gzel, burada iki ey olmutur. Birincisi o kadar ok hayal krklna
uramtr ki, kiiliinin derinliklerinde yatan korkun iddet arzusuna
ulaabilecek duruma gelmitir. kincisi yle bir kltrn iinde yaamaktadr ki,
sa

54


va iine ilemi ve makineli tfekle etraf tahrip etmek ona normal bir davran
olarak grnmeye balam ve bakalarnn byle yaptn grerek onlar gibi
davranmaya kalkmtr. Bu, korkun derecede negatif bir manzaradr. Ben daha
ok olumlu konular zerinde durmak istiyorum. Konunun dramatik zeti; bir
durumdayken yapabileceiniz iyi ya da kt eyleri, bir dier durumda
yapmayacamzdr. Bu durumu tekrar tekrar vurguluyorum ki, sizin iinizde,
"nsanlarn rettii davranlar iinde bulunduklar durumun bir sonucudur. Bu
durumda zel olarak nasl tepki gsterecekleri de onlarn dnya modellerine,
yani belleklerinde bulunan sinirsel stratejilerine baldr," dncesi yer etsin.
Micheal O'Brien'in altn madalya kazanmasn salayamayabilirdim. O
stratejiler, kas tepkileri vb. konularda yaamnn ok nemli bir blmnde
alma yapm olmak zorundayd. Benim yapabileceim ey, baar
stratejileriyle en etkin kaynaklarn istedii zaman nasl bir araya getirebileceini
retmektir.
nsanlarn ou, durumlarn ynetmek iin bilinli olarak hareket etmezler. Ya
enerjik olarak ya da knt iinde uyanrlar. yi kahvaltlar onlar canlandrr,
ktleri ise uyuturur. Herhangi bir alanda kiiler arasndaki fark, kaynaklarn
etkin olarak nasl sraya koyduklar belirler. Bu durum atletizmde ok ak olarak
grlr. Her atlet her zaman baarl olamaz; fakat baz atletler vardr ki,
kendilerini hemen her zaman en becerikli duruma sokma yeteneine
sahiptirler. Reggie Jackson niin tm Ekim koularn kazanmtr? Lary Bird ve
Jerry West NBA'deki o esrarengiz ut atma yeteneklerini nasl gelitirmilerdir?
Onlar basknn en st dzeye kt anlarda, ihtiya duyduklarnda en iyi
duruma gelme yeteneine sahiptirler.
ou kiinin arad ey durum deiikliidir. Onlar mutlu, neeli, okulu ve ilgi
oda olmak isterler. Hayal krkl, kzgnlk, danklk, sknt hissederler. Peki,
birok kimse bu durumda ne yapar? Kendi ilerinde yeni bir temsil olutursun
diye hemen televizyonu aarlar, nk bylece bir eyler grp

55


glebilirler. Artk onlar karmak bir durumda deildirler. Dar kar, bir eyler
yer, sigara ier ya da uyuturucu kullanrlar. Onlar daha pozitif bir konu
zerinde durmaldrlar. Bu yaklamlardaki tek kusur, sonularn, yani sorunlarn
sona ermemesidir. Televizyon kapandnda, onlarn yaamlarna ilikin i
temsilleri eskisi gibi olacaktr. Onlar uyuturucu aldktan ya da ok yemek
yedikten sonra, yine sorunlarn hatrlayacaklar ve kendilerini kt hissetmeye
balayacaklardr. Sadece geici bir durum deiikliinin fiyatn demilerdir. Bu
kitap size uzun dnemde ek sorunlar yaratan dsal aralarn kullanmna gerek
kalmadan, i temsilinizi dorudan doruya nasl deitirebileceinizi
gsterecektir.
nsanlar niin uyuturucu kullanrlar? Kollarna ine batrmay sevdiklerinden
deil, deneyimi ve baka trl bu duruma nasl ulaabileceklerini bilmedikleri
iin uyuturucu kullanmaktadrlar. Ar derecede uyuturucu kullananlar, ate
yrynden sonra bu alkanlklarndan vazgetiler. nk ayn ykseklie
ulamann ok daha gzel bir modeli onlara verildi. Bu ocuklardan bir tanesi
6.5 yldr eroin kullandn ve ate yrynden sonra braktn aklad ve
seminerdeki gruba "Artk bitti. Bu kmrlerin br tarafnda hissettiklerime ok
yakn hisler verse bile, inenin benim iin artk bir anlam yok," dedi.
Bu, O'nun dzenli olarak ate yry yapaca anlamna gelmez. O, dzenli
olarak, bu yeni duruma ulamak zorundadr. mkansz olduunu dnd baz
eyleri yaparak, kendisini daha iyi hissetmesini salayacak yeni bir model
gelitirdi.
Mkemmellii baaranlar, beyinlerinin en becerikli ksmlarna ulaarak, ondan
yararlanmada usta olanlardr. Onlar dierlerinden ayran budur. Bu blmden
hatrda kalmas gereken ana konu, durumunuzun korkun bir gce sahip olduu
ve bu gc kontrol edebileceinizdir. nnze gelenlerle yetinmek zorunda
deilsiniz.
Yaam deneyimini nasl temsil edeceimizi nceden belirle

56


yen bir faktr vardr. Bu faktr, kendi kendimize dnyay temsil etme eklimizi
szgeler. Bu faktr, belirli koullarda tutarl olarak ne tr durumlar
yaratacamz belirler. O, en byk g larak biliniyor. Gelin, birlikte onun
sihirli gcn aratralm.






























57



BLM: 4




Mkemmelliin Douu:

nan





'insan, inanddr."

Anton Chechov






NORMAN Cousins, "Bir Hastaln Anatomisi" adl ilgin kitabnda, 20. yzyln
byk mzisyenlerinden biri olan Pablo Casals'n yararl bilgilerle dolu
hikayesini anlatr. Bu inan ve mkemmellii tekrar edebilmenin bir hikayesidir
ve hepimiz bundan ders alabiliriz.
Byk mzisyenle 90'nc doum gnnden nce buluan Cousin, 90 yandaki
ustann o gnk halini ksaca aadaki ekilde anlatmaktadr. "Yal adam gne
balarken seyretmek bile insana ac veriyordu. Vcudunun zayflndan ve
eklem iltihabndan o kadar gsz kalmt ki, elbiselerini giyerken bile
bakalarnn yardm gerekiyordu. Zor nefes almas cierlerinden de rahatsz
olduunu gsteriyordu. Yrrken ayaklarn

58


sryor, kafasn ve omuzlarn dik tutamyordu. Elleri i ve parmaklar kilitliydi.
Her ey, ok yal ve ok yorgun bir adam tanmna uyuyordu."
Casals kahvaltdan nce, dier mzik aletlerine gre ustalnn doruuna
eritii piyanoya doru gitti. Piyanonun sandalyesine byk bir glkle oturdu.
i ve kilitli olan parmaklarn piyanonun tularna byk bir glkle yerletirdi.
Casals ellerini tulara yerletirdikten sonra mucize kabilinden bir eyler olmaya
balad. Birdenbire btnyle deiik bir insan oluvermiti. Gznn nnde
gerekleen bu deiiklik Cousin'i artt. Harekete ve almaya balayabilecek
ekilde, becerikli duruma geti ve fizyolojisini deitirdi. Vcudu ve piyanoyla
rettiklerini; ancak, salkl, kuvvetli, esnek bir piyanist gerekletirebilirdi.
Cousin'in belirttii gibi, "Parmaklar yava yava ald ve tomurcuklarn gnee
dnmesine benzer bir biimde tulara ulat. Kamburu dzeldi. ok daha rahat
nefes alyormu gibi grnyordu. "Dncesini piyano alma zerinde
younlatrmas, durumunu ve dolaysyla vcudunun etkinliini btnyle
deitirdi. Bach'n Wahltemperierte klavier'ini byk bir duyarllk ve kontrolle
almaya balad. Sonra Brahms'n kanertosunu almaya baladnda,
parmaklar tularn zerinde dans eder gibi oynuyordu. Cousin'e gre, tm
vcudu mzikle yorulmu gibi grnyordu. Sert ve kvrk parmaklar gitmi;
yerine esnek, zarif, salkl parmaklar gelmiti. Piyanonun bandan ayrlrken,
piyanonun bana gelen adandan ok farkl bir grnts vard. Kuvvetli ve dik
bir ekilde ayaa kalkt, hi yalpalamadan yrd. Kahvalt masasna oturdu ve
shhatli bir ekilde kahvalt yapt. Daha sonra yry yapmak iin sahile kt."
nan, din ya da doktrinlerin anlatmnda ok kullanlan bir kavramdr. Bu
nedenle, inan deyince genellikle akla dini ya da doktriner inanlar gelmektedir.
Fakat en temel anlanda inan: yaama anlam kazandran ve yn veren
ynlendirici bir itikat, yarg, hrs ya da prensiptir. Yararlanabileceimiz snrsz
sayda

59



uyarc vardr. nanlar, dnyay alglamanz iin nceden dzenlenmi, organize
edilmi szgelerdir. nanlar beynin komutanlar gibidir. Bir eyin doru
olduuna benzeimli olarak inanmamz bu nesnenin nasl temsil edileceine
ilikin bir komutun beynimize gnderilmesi gibidir. Casals mzik ve sanata
inanmt. Onun yaamna gzellik, dzen ve anlam veren ve hl gnlk
mucizeler yaratan bu inantr. nk O, sanatn stn gcne inanyordu. Nasl
gerekletiini anlamak ok zor da olsa: bu inan, O'nu glendiriyordu. Yal ve
yorgun adama, her gn canllk veren bu inantr. En geni anlanda O'nu
yaatan, bu inanlardr.
John Stuart Mili, "nanl bir kiinin gc sadece ilgisi olan doksan dokuz kiinin
gcne eittir", demiti. nanlarn mkemmellie giden kapy amalarnn
kesin nedeni budur. nanlar, sinir sistemine dorudan gnderilen emirlerdir.
Bir eyin gerek olduuna inanrsanz, tam olarak onu gerek kabul eden bir
duruma girersiniz. Etkili kullanldklarnda inanlar, iyi bir yaamn
yaratlmasnda en gl aralar olabilir. Dier ynden inanlar, glendirici
olduklar kadar, eylemleri kstlayan zayflatclar da olabilirler. Dinler, tarih
boyunca milyonlarca insana, daha nce gerekletiremeyeceklerini
dndkleri eyleri baaracak gc kazandrmtr. nanlar iimizin
derinliklerindeki kaynaklara ulamamza yardmc olurlar ve bu kaynaklar,
istediimiz sonulan destekleyecek ekilde yaratr ve ynlendirirler.
nanlar; amacmza giden yolda haritamz, pusulamz ve amacmza
ulaabilmeyi garantileyen aracmzdr. nanlar ve onlardan yararlanma
yetenei olmazsa; insanlar btnyle gsz kalabilirler. Byleleri motorsuz ve
dmensiz deniz aralarna benzerler. Yol gsterici, gl inanlara sahip
olursanz; eyleme geme ve yaamak istediiniz ekilde bir dnyay yaratma
gcne sahip olursunuz. nanlar ne istediinizi grmenize ve onu elde
etmenize yardmc olacaktr.
Gerekte insan davranlarn ynlendiren kuvvetler arasn-

60

da, inantan daha gls yoktur. znde insanlk tarihi, insan inancnn
tarihidir. ster Hz. sa, ister Hz. Muhammed, ister Kopernik, ister Kolomb, ister
Edison, isterse Einsten olsun insanlk tarihini deitirenler, inanlarmz
deitiren insanlardr. Davranlarmz deitirmek iin yola kendi inanlarmzla
kmak zorundayz. Mkemmellii modellemek istiyorsak, mkemmellie
ulaanlarn inanlarn modellemeyi renmeliyiz.
nsan davran hakknda ne kadar ok ey renirsek; yaammz zerinde ok
byk etkisi olan insan inanlar hakknda da o kadar ok ey reniriz. Birok
ynden bu g, sahip olduumuz mantksal modelleri reddeder. Fakat fizyoloji
dzeyinde bile ak olarak grld gibi inanlar (benzeimli i temsiller),
gerei kontrol eder. Ksa bir sre nce izofreni zerinde arpc bir alma
yapld. rnek olaylardan birinde ift kiilikli bir kadn vard. Olaan durumda
kan ekerinin dzeyi normaldi. Fakat bir eker hastas olduuna inandnda,
fizyolojisi btnyle bir eker hastas fizyolojisine dnyor, inanc gerei
oluyordu.
Benzer ekilde hipnotik trans halinde bulunan kiilere, kzgn demir paras
olduu sylenen buza dokundurtularak ok sayda deney yaplmtr. Temas
noktasnda daima su toplanmas olmutur. Burada etkili olan gerek deil,
hibir sorgulamaya uramadan dorudan sinir sistemine ulaan inantr. Basit
anlatmla, beyin kendisine ne sylenirse onu yapar.
oumuz plesebo denilen, ila olmad halde hastaya ilam gibi verilen bo
haplarn etkisini biliriz. Aktif hibir zellii olmayan bu bo haplarn, yaplan
deneylerde hastalar zerinde ou kez kesin etkiler yapt grlmtr.
Hastalklar ortadan kaldrmada inancn gcn renen Norman Cousin,
"nanlar her zaman sadece gerekli deildir. nan, ayn ekilde her zaman
iyiletiricidir", eklinde bir sonuca ulamt. Kanayan lserleri olan bir grup
hasta zerinde, arpc sonular veren bir plesebo almas yaplmtr. Hastalar
iki ayr gruba blndler. Birinci gruba, hastal kesinlikle iyiletirecek yeni bir
ila

61


verildii akland. kinci gruptakilere etkileri hakknda ok az ey bilinen bir
ilacn kendilerine denenmek zere verildiini sylediler. lk grupta hastalarn %
70'inde nemli oranda bir iyileme grld, ikinci grupta bu oran sadece % 25
idi. Her iki gruba da tbben hibir zellii olmayan bo ilalar verilmiti. Aradaki
tek fark inan sistemlerinin kabulyd. Zararl etkileri bilinen ilalarn verildii
insanlar zerinde yaplan almalar daha da arpcdr. Bu hastalara zararl
ilalarn kendilerinde olumlu sonular verecei sylendiinde; gerekten onlar
zerinde bu ilalarn neden olduu hibir hastala raslanmamtr.
Dr. Andrew Weil de almalarnda uyuturucunun hemen hemen uyuturucu
kullanann beklentileriyle ayn etkiler gsterdiini bulmutur. O, bir doz
amfitamin verilen bir kiinin kendisini yatm ya da barbiturate verilen kiinin
kendisini uyarlm hissedebileceini kefetti. Weil, "lalarn sihiri ieriinde
deil, ilalan kullananlarn zihninde yatar" eklinde bir sonuca ulat. Tm bu
rneklerde sabit olan ey sonularn en ok inan tarafndan etkilenmesidir.
nanlar da beyin ve sinir sistemine gnderilen; tutarl, benzeimli mesajlardr.
nancn gcn gsterdii tm srelerde anlalmayacak bir sihir falan yoktur.
nan, davranlarmz yneten bir i temsilden yani durumdan baka bir ey
deildir. Onun, bir ii ya da dierini baarmak iin glendirici bir inan olmas
mmkndr. Dier ynden o bizi snrlandran ak olarak izlenemeyen, baarl
bir zayflatc inan da olabilir. Baarya inanrsanz; o sizi baarmak iin
glendirecektir. Baarszla inanrsanz; o mesajlar sizi baarszla
ynlendirecektir. Bir eyi yapabileceinizi ya da yapamayacanz
sylediinizde; her iki durumda da hakl olduunuzu unutmayn. Her iki inan
da byk gce sahiptir. Sorun, "Hangi tr inanlara sahip olmak sizin iin en
iyidir ve bunlar nasl gelitirilir?" sorunudur.
Mkemmelliin douu, inanlarmzn eitli seeneklerden bir tanesi
olduunun farkna varmakla balar. Genellikle byle dnmeyiz; fakat, inan
bilinli bir seim olabilir. Sizi

62


destekleyen ya da snrlayan inanlar seebilirsiniz. in srr baary ve
istediiniz sonulan destekleyecek inanlar semek ve sizi geriye gtrecek
olanlar elemektir.
Buradaki en byk yanllk, kiilerin genellikle duraan entellektel bir kavram
gibi grdkleri eylemle, sonular birbirinden ayran inanca sahip olmalardr.
Hibir ey geree bu kadar uzak olamaz. nan kesin olarak mkemmelie
alan bir koridordur. nk ondan ayr ve ona kar duraan kalan hi bir ey
yoktur.
Potansiyelimizin ne kadarna ulaabileceimizi belirleyen, inancmzdr. nanlar
fikir akmlarn aabilir ya da durdurabilir. Aadaki koullar gznzde
canlandrn. Birisi sizden tuz ister ve siz de dier odaya giderek, "Tuzun nerede
olduunu bilmiyorum," dersiniz. Birka dakika tuzu arar ve birilerini yardma
arrsnz. Sonra bir dier kii yannza gelerek tam karnzdaki rafta bulunan
tuzu alr ve "Niin dikkatli bakmyorsun. te tuz tam karnda duruyor. Orada
bir ylan olsayd, imdiye kadar seni oktan srmt," der. "Tuzun nerede oldu-
unu bilmiyorum" dediinizde, beyninize tuzu grmemek iin emir vermi
oluyorsunuz. Psikolojide buna, schotoma ad verilir. Sylediiniz, grdnz,
iittiiniz, hissettiiniz, tattnz ya da kokladnz tm deneyimlerin beyinde
depolandn unutmayn. Benzeimli olarak hatrlayamayacanz syledii-
nizde, siz haklsnz. Benzeimli olarak yapabileceinizi sylediinizde; beyninizin
ihtiya duyduunuz cevab verecek potansiyele sahip ksmna giden yolun
almas iin sinir sisteminize emir vermi oluyorsunuz.

"Yapabilirler, nk yapabileceklerini dnyorlar."

Virgil

Bu nedenle inanlarn ne olduunu tekrarlamakta fayda vardr. Onlar;
kendimizle tutarl bir ekilde iletiimimizi sz-

63


geleyen, alglamay yapabilmek iin nceden ekillendirilmi, nceden organize
edilmi yaklamlardr. nanlar nereden kaynaklanmaktadr? Niin bazlar
kendilerini baarya giden yolda destekleyici inanlara sahipken, dierleri
baarszl destekleyecek inanlara sahiptir? Mkemmellii besleyen inanlar
modellemeye alyorsak; ncelikle bu inanlarn nereden kaynaklandn
bulmak gerekir?
Birinci kaynak evredir: Buras baarnn baary, baarszln baarszl
besledii bir girdapta, oyunun acmaszca oynand yerdir. Kenar mahalle
yaamnn asl kt yan, gnlk hayal krklklar ve yoksunluklar deildir.
nsanlar bunlarn stesinden gelebilir. Asl kabus, evrenin inanlar ve hayaller
zerindeki etkisidir. Grdklerinizin hepsi baarszlk ve aresizlikse, baarnz
besleyecek i temsilinizi oluturmak ok zordur. Geen blmde belirttiimiz
gibi, modellemenin tutarl bir biimde yaplan bir ey olduunu unutmayn.
Zenginlik ve baar iinde byrseniz; zenginlik ve baary kolayca modelleye-
bilirsiniz. Fakirlik ve aresizlik iinde byrseniz, modeliniz ancak bu evrede var
olanlardan seilebilecektir. Albert Einstein, "Sosyal evrenin n yarglarndan
farkl fikirleri, kendine gvenerek aklama yeteneine sahip ok az kimse
vardr," demiti. nsanlarn ou, byle fikirleri oluturma yeteneine bile sahip
deildir.
st dzey modelleme kurslarndan birinde, byk ehirlerde sokakta yaayan
insanlarla bir altrma yapyoruz. Onlar getirerek inan sistemlerini ve zihinsel
stratejilerini modelliyoruz. Yiyecek ve byk miktarda sevgi sunarak ve arzu
ederlerse; yaadklar yerde kendilerini nasl hissettikleri, niin bu ekilde
inandklar gibi, yaamlaryla ilgili konular gruba anlatmalarn istiyoruz. Sonra
byk fiziksel ya da duygusal trajedileri olmasna ramen baarl olan
kimselerle onlar karlatryoruz.
Son gnlerde yaptmz toplantlardan birisine 28 yanda, kuvvetli, zeki, fizii
dzgn ve yakkl bir adam getirmitik.

64



W.Michell en azndan grnte yaamn deitirebilmek iin ondan ok daha
az kaynaa sahip olmasna ramen mutlu yayorken, neden o mutsuz bir
ekilde sokakta yayor? Mitchell neeli bir yaam retmek iin byk glkleri
yenen model kiilerin bulunduu bir evrede yetimiti. Bu onda, "Bu yaam
onlar gerekletirdiine gre, benim de gerekletirmem mmkndr"
inancnn yerlemesine neden oldu. Bunun tam tersine John adl bu gen adam,
byle modellerin olmad bir evrede byd. Annesi bir fahie idi, babas ise
adam vurmaktan hapiste yatyordu. Sekiz yandayken babas ona eroin
iirmiti. Yaad evrenin, nelerin mmkn olabilecei konusunda ki bu canl
kalabilmenin ok az tesinde olan bir eydir; alarak, sokakta yaayarak,
aclarn uyuturucuyla gidermeye teebbs ederek bu yaamn nasl
gerekletirilebileceine ilikin inanlar zerinde kesinlikle rol olmutur.
Dikkat etmezse; herkesin hakkn yiyeceine, kimsenin kimseyi sevmediine, vb.
konulara inanmt. O akam bu adamla birlikte alarak inan sistemini
deitirdik. Sonu olarak artk bir daha sokaklara dnmedi. O geceden bu yana
uyuturucu kullanmyor. Bir ite alyor ve yeni arkadalaryla, yeni inanlarla,
yeni bir evrede, yeni sonular retiyor.
ikago niversitesi'nden Dr. Benjamin Bloom ok baarl yz atlet, mzisyen ve
renci zerinde alt. Bu dhilerin ounluunun, balangta byk zeka
prltlar gstermediklerini grnce hayretler iinde kald.
ounluu ar dikkatli, gsterilen yolda ilerleyerek ve destek grerek ie
baladlar ve sonra gelimeye baladlar. Onlarn kendilerine zg olabilecek
inanlar, ak olarak grlen zeka iaretlerinden nce gelmiti. evre, inancn
tek bana en gl yaratcs olabilir; fakat inanc yaratan baka kaynaklar da
vardr. Aksi olsayd sadece zenginler zenginlii, fakirler de fakirlii bilir ve hi
kimse orijinal durumunu deitiremezdi. Gerekte dier deneyimler ve inancn
douunu salayabilecek baka yollar da vardr.
Snrsz G - 5

65


Kk ya da byk olaylar inancn gelimesine yardm edebilir. Herkesin
hayatnda kesinlikle unutamayaca belirli olaylar vardr. John F. Kennedy'nin
ldrld gn neredeydiniz? Hatrlamak iin yeterince yalysanz, eminim ki
o gn nerede olduunuzu bilirsiniz. O gn birok insann dnya grn
sonsuza dek deitirdii bir gnd. Benzer ekilde oumuzun beyninde
sonsuza kadar yer edecek bu tr etkileri olan rneklere ilikin deneyimleri
vardr. Bunlar, inanlarmz ekillendiren ve dolaysyla yaammz
deitirebilen trde deneyimlerdir.
On yandayken hayatta neler yapabileceimi aratryordum ve spor yazar
olabileceime karar verdim. Bir gn gazetede Howard Cosell'in byk bir yerel
maazada yeni kitabn imzalayacan okudum. Spor yazar olacaksam
profesyonellerle rportaj yapmaya balamam gerekir diye dndm. Niin
yksekten balamayaym? Okuldan ktm, dn bir teyp aldm ve annem
arabasyla beni maazaya brakt. eriye girdiimde Cosell ayrlmak iin ayaa
kalkyordu. Panie kapldm. evresi onun son yorumunu alabilmek iin
mcadele eden rportajclarla doluydu. Her naslsa rportajclarn kollarnn
arasndan geerek Cosell'e yaklatm. Yldrm hzyla ne yaptm anlatarak,
kendisiyle ksa bir rportaj yapmak istediimi syledim. Dier rportajclar
beklerken, Cosell benimle kiisel bir rportaj yapt. Bu deneyim neyin mmkn
olduu, kime yaklalabilecei ve istemenin dllerinin ne olduu hakkndaki
inancm deitirdi. Cosell'den aldm cesaretle gnlk bir gazetede yazmaya
baladm ve bylece iletiim alanndaki kariyerimi gelitirdim.
inanc gelitirmenin nc yolu bilgidir: Bilginin bir ekli dorudan deneyimle
kazanlr. Dier ekli ise okuyarak, film ve dierlerinin grntledii ekilde
dnyay izleyerek elde edilir. evrenin kstlayc zincirlerini krmann en nemli
yolu, bilgidir. Dnyanz ne kadar acmasz olursa olsun, bakalarnn baarlarn
okuyabilirseniz, sizi baanya gtrecek inanlar yara-

66

tabilirsiniz. Zenci siyaset bilimcisi Dr Robert Curvin, The New York Times'ta
liglerin ilk zenci oyuncusu olan Jackie Robinson rneinin genken yaamn
nasl deitirdiini, "Ona sevgiyle balanmam yaamm zenginletirdi. Bu rnek
beklentilerimin dzeyini ykseltti," ifadesiyle belirtmiti.
Drdnc yol, sonularn gemi sonularla yaratlmasdr. Bir inanc
yaratmann en emin yolu, bir eyi sadece ve sadece bir kere yapabilmektir. Bir
kere baarrsanz, tekrar baarma inancnz oluturmanz ok daha kolay
olacaktr. stenilen tarihe yetitirebilmek iin bu kitabn ilk msveddesini bir
aydan ksa bir srede bitirmek zorunda kaldm. Baarabileceimden emin
deildim. Fakat bir blm bir gnde bitirmek zorunda kaldm zaman
baarabileceimi anladm. Birini baarnca, bu baary tekrarlayabileceimi
rendim. Bylece bu kitab zamannda bitirebilecek inanc oluturma
yeteneine sahip oldum.
Zamannda yazmak zorunda olduklar iin, bunu gazeteciler de bilir. Yaanda
tm hikayeyi bir saat iinde ya da zamanla yararak bitirmek kadar ypratc
olan ok az ey vardr. Gazetecilie yeni balayanlar asl korkutan ilerin dier
ksmlar deildir. Onlar asl korkutan zaman basksdr. Fakat onlar; bir ya da iki
kez baardklarnda, gelecekte de baaracaklarn bilirler. Onlar yalandka
daha hzl ve daha zeki olmazlar; fakat uygun zaman ne kadar olursa olsun
hikayeyi tamamlayabilecekleri inancyla glendirildiklerinden, bunu
baarmann bir yolunu bulurlar. Ayn ey komedyenler , i adamlar ya da ya-
amn srdren herhangi bir kimse iin de geerlidir. Yapabileceine inanmak,
kendi kendini gerekletiren bir kehanettir.
inanlar oluturmann beinci yolu, gelecekte olmasn istediklerinizi sanki imdi
oluyormu gibi zihninizde denemektir. Gemite olanlar i temsilinizi ve neyin
mmkn olduuna ilikin inancnz deitirebildii gibi, gelecekte olmasn
istediiniz eyleri sadece zihninizde canlandrmak da ayn sonular verebilir.

67


Ben bunu "sonular nceden deneme" diye adlandryorum. Sonularnz sizin
gl olmanz ve etkili durumda bulunmanz desteklemiyorsa; siz istediiniz
dnyay yaratr ve deneyiminizi uygulamaya balayabilirsiniz. Bu sizin
durumunuzu, inanlarnz ve eylemlerinizi deitirecektir. Tm bunlardan sonra
siz, bir sat eleman olsaydnz; 10.000 dolarlk bir sat yapmak m yoksa
100.000 dolarlk bir sat yapmak m daha kolay olurdu? Gerekte 100 000
dolarlk sat yapmak daha kolaydr. Niin byle olduunu anlataym. Hedefiniz
10.000 dolar ise, sizin gerekte yapmak istediiniz ey faturalar demeye yete-
cek kadar para kazanmaktr. Amacnz bu ekildeyse, niin ok altnz kendi
kendinize bu ekilde temsil ediyorsanz; alrken kendinizin heyecanl, gl,
becerikli durumda olacanz dnr msnz? Dnce ve heyecan iinde
fkeleniyor musunuz? Canm skan faturalar deyebileek kadar kazanabilmek
iin almak zorunda mym diyorsunuz? Sizi bilmiyorum, ama bunlar benim
almam iin yeterli deildir.
Fakat sat sattr. Ne kadar satmay mit ederseniz edin; ayn telefon
konumalarn yapmak, ayn kiilerle bulumak ve ayn rnleri tamak
zorundasnz. Bu nedenle 10.000 dolar yerine 100.000 dolarlk sat yapmay
amalayarak yola kmak ok daha heyecanl ve ok daha caziptir. Byle
heyecanl bir durum sizin daha yksek potansiyellere ulamanz iin tutarl ey-
lemlerde bulunma ansnz, sadece yaamnz salamak iin dar kmaktan
ok daha fazla artracaktr. Aktr ki, para kendi kendinizi gdlemenin tek arac
deildir. Amacmz herhangi bir ey olabilir. Zihninizde istediiniz sonucun ak
grntsn oluturur ve kendi kendinize sanki onu baarm gibi temsil
ederseniz; istediiniz sonucu yaratmada sizi destekleyecek trde durumlarn
iine girersiniz.
Tm bunlar, inanc harekete geirmenin yollardr. oumuz inanlarmz
geliigzel olutururuz. yi ya da kt her eyi evremizden alrz. Fakat bu
kitabn temel fikirlerinden birisi de, sizin rzgrla havalanan bir yaprak
olmadnzdr.

68



nanlarnz kontrol edebilirsiniz. Dierlerini modelleme eklinizi kontrol
edebilirsiniz. Yaamnz bilinli olarak ynlendirebilirsiniz. Deitirebilirsiniz. Bu
kitapta anahtar bir kelime varsa, o da deiimdir. zin verirseniz sorabileceim
en temel soruyu soraym. Kim olduunuz ve yeteneklerinizin ne olduu hak-
knda sahip olduunuz inanlarn bazlar nelerdir? Ltfen biraz durun ve
gemite sizi snrlandrm olan be anahtar inanc yazn.
1)
2)
3)
4)
5)
imdi de halen st dzey amalarnz destekleyen en az be tane pozitif
inancnz listeleyin.
1)
2)
3)
4)
5)
nermelerimizden bir tanesi de ifadelerinizin belirli bir tarih iin sylenmesi ve
sylendikleri zamana gre deerlendirilmesidir. O, evrensel bir gerein ifadesi
deildir. Sadece belirli bir zamanda, belirli bir kii iin dorudur. O, deiebilir.
Negatif inan sistemlerine sahipseniz, imdiye kadar onlarn ne kadar kt
etkileri olduunu bilmeniz gerekir. Fakat burada temel olarak anlalmas
gereken nokta; inan sistemlerinizin, sanzn uzunluu, belirli bir mzik
trnden etkilenmeniz, belirli bir kiiyle olan ilikilerinizin kalitesi kadar bile
sabit olmad gereini anlamaktr. Honda marka bir araba kullanyorsa

69

nz ve Chrysler, Cadillac, ya da Mercedes kullandnzda daha mutlu olacanza
karar verdiyseniz, bu deiiklii yapmak sizin elinizdedir.
temsillerinizle inanlarnz benzer ekilde alr. Onlardan holanmyorsanz;
deitirebilirsiniz. Hepimiz inanlarn bir hiyerarisine, bir merdivenine sahibiz.
Baz eyler bizim iin o kadar nemlidir ki, urunda lebiliriz, yani bizim baz
temel inanlarmz vardr. Bunlar vatanseverlik, ailemiz ve ak hakkndaki
fikirlerimiz gibi eylerdir. Fakat hayatmzn byk bir blm yllardr bilinsizce
edinmi olduumuz mutluluk, baar ya da mmkn olanlara ilikin inanlarmz
tarafndan ynetilir. Burada asl olan; bu inanlarn lehinize altndan, sizi
etkinletirdiinden ve glendirdiinden emin olmaktr.
Modellemenin neminden bahsetmitik. Mkemmellii modellemek, inanc
modellemekle balar. Baz eyleri modellemek zaman alr. Fakat okuyabilir,
dnebilir ve iitebilirseniz yeryzndeki en baarl kiileri modelleyebilirsiniz.
J. Paul Getty yaama baladnda en baarl kimselerin inanlarn
modellemeye karar verdi. Aratrd, buldu ve onlar modelledi. Hayat
hikayelerini okuyarak dnyann en mehur liderlerini ve onlarn inanlarn
bilinli olarak modelleyebilirsiniz. Ktphaneler istediiniz sonular nasl
yaratabileceinize ilikin sorularnza alabileceiniz cevaplarla doludur.
Kiisel inanlarmz nereden kaynaklanmaktadr? Onlar sokaktaki ortalama bir
insandan m gelmektedir? Televizyon ya da radyodan m size ulamaktadr?
Yoksa en uzun ve en yksek sesle konuan kimse mi sizi etkilemektedir? Baarl
olmak istiyorsanz, inanlarnz dikkatlice semek sizin yararnza olacaktr. Bu,
etrafta uuan ktlar gibi olmaktan ya da size herhangi bir ekilde yapan
inanlara balanmaktan ok daha iyidir. Ulamanz gereken potansiyellerinizle
ilgili gerekletirmeniz gereken nemli sonular, inanla balayan dinamik sre-
cin bir parasdr. Ben bu sreci aadaki diyagram araclyla incelemeyi
severim.

70















Herhangi bir konuda etkisiz olduuna inanan bir adam dnelim. Onun kendi
kendisine kt bir renci olduunu sylediini de kabul edelim. O,
beklentilerinin baarszlk olduunu sylerse, potansiyelinin ne kadarna
ulaabilir? ok fazlasna deil. Halihazrda, kendisine bilmediini sylemitir.
Beynine baarszlk beklentisi sinyalini gndermitir. Bu tr beklentilere sahip
olan kii muhtemelen hangi eylemlerde bulunur? Onlar gerek potansiyelini
yanstr m? Yanstmalar beklen

71

mez. Baarsz olacanza inanmsanz, niin o kadar ok aba sarfediyorsunuz?
Onlar gvenli, iddial, enerjili ve benzeimli mi olacaklardr? Gerek
potansiyellerini yanstacaklar mdr? Sanmyorum. Baarsz olacanz kabul
ediyorsanz, niin o kadar ok alyorsunuz? Yapamayacanz eyler zerine
bask yapan bir inan sistemiyle baladnz iin, sistem bundan sonra sinir
sistemine belirli sinyaller gnderecektir. Siz potansiyelinizin ok az bir ksmna
ulamsnz. Eylemlerinizi deneme kabilinden, yani gnll bir ekilde
yapmsnz. Tm bunlar hangi sonular dourur? Byk bir olaslkla onlar ho
sonular olmayacaktr. Ho olmayan bu sonularn daha sonra gelen
abalarnzla ilgili inanlarnz zerindeki etkisi ne olacaktr? Byk bir olaslkla
negatif inanlarnz kuvvetlendirecek ve bu olay orap sk gibi gidecektir.
Bulunduunuz yer fasit bir dairedir. Hata, hatay getirir. Mutsuz ve hayata
kskn olanlar, genellikle uzun sredir istedii sonular elde edemeyenlerdir.
Artk onlar istedikleri sonular elde edebileceklerine inanmazlar.
Potansiyellerine ulamak ve niin yapabileceklerinin ok azn yaptklarn
renmek iin az ya da ok hi aba gstermezler. phesiz onlar tersi
mmknken, inanlarn daha ok bozarak mutsuz sonular retirler.

iyi aa kolay yetimez; rzgr ne kadar kuvvetli
eserse, aalar da o kadar salam olur."

J. Willard Marriot

Olaya bir de dier ynden bakalm. Byk umutlarla baladnz kabul edelim.
Umudun tesinde tm benliinizle baaracanza inanyorsunuz. Dorudan,
neyi gerek olarak bildiinizin ak iletiimiyle balarsanz, potansiyelinizin ne
kadarn kullanrsnz? Muhtemelen ok byk bir miktarn kullana-

72

caksnz.imdi ne tr eylemlerde bulunacaksnz? Kendinizi bir kenera ekip
gnlsz m davranacaksnz? phesiz byle davranamazsnz! Heyecanl,
enerjili, baar hakknda yksek beklenti ve gl silahlarla donanm olarak
yola kacaksnz. Bu ekilde gayret ederseniz, ne tr sonular retirsiniz? Byk
olaslkla sonular ok iyi olacaktr. Gelecekte, byk sonular retme yetenei
kazandran inanlarnz ne yapar? Fasit dairenin tam tersi bir durumdasnz. Bu
durumda baar, baary besleyecek ve daha ok baar reteceksiniz. Her
baar daha ok inan yaratacak ve daha st dzeyde baar salamak iin
momentum kazandracaktr.
Becerikli insanlar baarl mdr? Elbette. Olumlu inanlar sonu alnmasn her
zaman garanti eder mi? phesiz hayr. Herhangi birisi srekli, kesintisiz
baary salayacak sihirli bir forml bulduunu sylerse; antanz alp, ters
ynde ilerlemeye balayn. Tarih, insanlarn kendilerini glendiren inan
sistemlerini zaman iinde koruduklarnda; eninde sonunda baarmak iin yeterli
beceri ve eylemi gstereceklerini sylemektedir. Abraham Lincoln baz nemli
seimleri kaybetmesine ramen, uzun dnemde baarl olacana ilikin
inancn korudu. Baaryla kendi kendisini glendirdi ve baarszlklarn
kendisini yldrmasna izin vermedi. nan sistemi, kendisini mkemmellie
ynlendirdi ve sonunda baard. Baardnda da lkenin tarihini deitirdi.
Bazen baz eyleri baarmak iin ok byk inan ve tutumlara sahip olmak
gerekli deildir. Bazen insanlar gz kamatran sonular retirler; onlar iin zor
ya da imkansz olduunu bilmediklerinden baarl olurlar. Bazen kstlayc bir
inanca sahip olmamak bile yeterlidir. rnein matematik dersinde uyuyup
kalan bir renci hikayesi vardr. renci zil alnca uyand ve tahtada grd
iki problemi defterine geirdi. O, bunlarn gece yaplmas gereken ev devi
olduunu sand. Eve gitti ve btn gn problemleri zmeye alt. Problemleri
zemedi; fakat btn hafta boyunca almasn srdrd. Sonunda

73


problemlerden birini zd ve snfa getirdi. retmen arp kald. Bu
problemi retmen, zlemeyeceini kabul ederek tahtaya yazmt. renci
bu durumu bilseydi, muhtemelen o problemi zemezdi. O kendi kendisine
zmn mmkn olmadn sylemedii iin, zebileceini dnd ve
sonunda zmn bir yolunu buldu.
nan sistemini deitirmenin bir yolu da aksini ispat edecek bir deneyime sahip
olmaktr. Bu da ate yry yapmanzn bir baka nedenidir. Kiilerin atete
yryp yryememeleri beni ilgilendirmez. Beni ilgilendiren, onlarn imknsz
olarak dndkleri bir eyi yapmalardr. Gerekten yaplmasn imkansz
bulduunuz bir ii baanrsanz, bu sizin inanlarnz tekrar gzden geirmenize
neden olacaktr.
Yaam bazlarmzn inandndan hem daha ince hem de daha karmaktr. Bu
nedenle imdiye kadar yapmamsanz, inanlarnz gzden geiriniz ve imdi
hangilerini deitireceinize ve bu inanlarla neyi deitireceinize karar verin.
Aadaki ekil i bkey mi yoksa d bkey midir ? Aptalca bir soru ama,
sorunun cevab nasl baktnza baldr. Gereinizi kendiniz yaratrsnz. Pozitif
i temsilleriniz ya da inanlarnz varsa; siz yle yaratmsnzdr. Negatiflere
sahipseniz onlar da siz yaratmsnzdr. Mkemmellii gelitiren ok sayda
inan vardr, fakat benim iin nemli olan yedi tanesini ele aldm. Ben onlara
. adn veriyorum.





74




BLM: 5


Baarnn Yedi Yalan














NDE yaadmz dnyay bilinli ya da bilinsiz olarak biz setik. Mutluluu
seersek mutlu, mutsuzluu seersek mutsuz oluruz. Geen blmde
rendiimiz gibi, inanlar mkemmelliin temelidir. nanlarmz kendimize
zg ve alglamaya ynelik tutarl, organize yaklamlardr. nanlar, hayatmz
nasl algladmz ve dolaysyla hayatmz nasl geireceimizi belirleyen temel
seimlerdir. Onlar, beynimizi da ap kapamamza benzerler. Bu nedenle
mkemmele kta ilk basamak, bizi istediimiz sonulara gtrecek inanlar
bulmaktr.
Baarya giden yol; istediiniz sonular bilmek, harekete gemek ve baarl
oluncaya kadar deimede gereken esneklii gstermektir. Ayn ey inanlar
iin de geerlidir. Sizi istediiniz sonulara ulatracak ya da bu sonular
destekleyecek inanlar bilmeniz gerekir. Sizin inanlarnz bunlar
gerekletirmiyorsa, onlar bir kenara atp yenilerini denemeniz gerekir.
Ben baarnn yalanlar hakknda konuunca; insanlar genelde umursamaz bir
tutum iine girerler. Kim yalanlarla yaamak

75

ister ki? Ama benim ifade etmek istediim , dnyann gerekte nasl olduunu
bilmediimizdir. izgilerin i bkey mi, d bkey mi; inanlarmzn doru mu,
yanl m olduunu bilmiyoruz. Tek bileceimiz ey inanlarmzn ie yarayp
yaramad bizi destekleyip desteklemedii, hayatmz zenginletirip
zenginletiremedii, bizi daha iyi insanlar yapp yapamad, bize ve dier
insanlara yardm edip etmediidir.
Bu blmdeki yalan kelimesi, evremizdeki eylerin gerek te nasl olduunu
bilmediimizi hatrlatmak iin kullanlmtr. rnein, bir izgiye bir kere d
bkey dersek artk onu i bkey olarak grmemiz olanakszdr. Yalan kelimesi,
erefsizlik ya da hilekrlk anlamna gelmez. Aksine bir eye ne kadar inanrsak
inanalm, bize devaml renmeyi ve her zaman dier olaslklarn da
bulunabileceini hatrlatan bir kavramdr. Size bu yedi yalan incelemenizi ve
yararl olup olmayacaklar hakknda karar vermenizi neriyorum. Ben bu yedi
yalann; insanlar daha ok kullanmaya, daha ok retmeye, daha byk iler
yapmaya ve daha byk sonular almaya ynelttiini anladm. Bunlarn
baarya gtren yegane inanlar olduunu sylemiyorum. Bunlar sadece bir
balangtr. Daha ewel bakalarnn iine yaradlar; imdi de sizin iinize yarayp
yaramayacaklarn grmek istiyorum.

NAN 1: HER EY BR NEDEN VE AMA N VARDIR

W. Mitchell'lin hikayesini hatrlyor musunuz? Zorluklar yenmesine yardmc
olan ana inan neydi? Bana gelen ne olursa olsun, her eyi kendi yararna
kullanmaya karar vermesiydi. Ayn ekilde btn baarl insanlar; her olay ve
durumda, neyin mmkn olduunu ve hangi yararl sonularn elde
edilebileceini inanlmaz bir ekilde anlama yeteneine sahiptirler. evreden ne
kadar ters tepki alrlarsa alsnlar, hep iyimser dnrler. Her eyin bir ama
iin var olduuna ve kendilerine hizmet edeceine inanrlar. Ayn zamanda
btn zorluklarn da fayda salayacan dnrler.

76
Size nemli sonular elde eden kiilerin, bu ekilde dndn garanti
edebilirim. Bunu kendi hayatnz iin de dnn.Herhangi bir durumda sonsuz
sayda hareket tarz vardr,rnein, ok deer verdiiniz ve imzalanmasna kesin
gzyle baktnz bir anlamay kardnz farz edelim. Kimilerimiz krlr ve
hayal krklna urar. Evde oturup hznlenebilir yada dar k p sarho
olabilirsiniz. Belki de lgna dnp, bir beyi ns i z den olutuunu syleyerek
anlamay reddeden firmay sularsnz. Ya da mutlaka baarlmas gereken bir
ii mahvet t i kl er i iin alma arkadalarnz yerden yere vurursunuz.
Bunl ar n hepsi biraz istim salar; ama, bize yardm etmez, stediiniz sonuca biraz
olsun yaklatrmaz. Benliimize ac veren deneyimleri kazan hanemize
ileyebilmek, yklan koruyucu duvarlarmz onarmak ve yeni olaslklar
grebilmek iyi bir disiplin ister. te zararl kacakmz gibi grnen bir olaydan
yararl sonular elde etmenin tek yolu budur.
Size olanaklar zerine gzel bir rnek vereyim. Eski bir retmen ve gzellik
kraliesi olan Marilyn Hamilton, imdi baarl bir i kadndr. Ayn zamanda
korkun bir kazadan kurtulmutur. Yirmi bir yandayken bir trmanma egzersizi
srasnda kayalk bir uuruma dm ve belden aas fel olarak tekerlekli
sandalyeye balanmtr.
Marilyn Hamilton bundan sonra yapamayaca eyler zerinde hi kafa
yormad. Elindeki olanaklar deerlendirdi. Bu faciann kendisine salad
olanaklar grmeyi baard. lk bala tekerlekli sandalye yznden hayal
krklna urad. Tekerlekli sandalyeyi kstlayc ve balayc buldu. Byk bir
olaslkla siz ya da ben, bir tekerlekli sandalyenin kii zerindeki etkilerini hayal
bile edemeyiz. O daha kullanl bir sandalye izmeyi dnd ve bylece
trmanma aletleri reten iki arkadayla birlikte, yeni bir tekerlekli sandalye
modeli zerinde almalara baladlar.
"Motion Design" adl bir irket kurdular. Bu irket tekerlekli sandalye
endstrisine yenilik getiren milyonlarca dolarlk bir baarnn ve 1984 yl
"Kaliforniya Kk iletme"

77


dlnn sahibi oldu. lk personelini 1981 ylnda ie alan irketin, imdi seksen
retim ve sekiz yzden fazla pazarlama eleman var.
Marilyn Hamilton'un bilinli olarak oturup inanlarn tanmlamaya altna
inanmyorum. Ama admlarn; neler yaplabileceini, baka hangi olaslklarn
bulunabileceini gz nne alarak attna eminim. Gerekte btn baarlar,
ayn temele dayanr.
Bir an iin inanlarnz yeniden gzden geirin. Sonularnzn iyi mi kt m
olmasn istersiniz? abalarnzn baaryla m, hsranla m sonulanmasn
arzularsnz? Olaylarn hep iyi yann m yoksa kt yanlarn m grrsnz?
Birok kii olaylara kt yanndan bakmay tercih eder. Deiimde ilk adm,
bunun farkna varmaktr. Snrl inanlar, snrl insanlar yaratr. Anahtar bu
snrlardan kurtulup, deiik araylar iinde olabilmekte gizlidir. Gnmzde
liderler, lde bile bahe grebilen, her durumda baka olaslklarn da
bulunabileceini gznne alabilen kiilerdir. nanmyorsanz, israil'e bakn.
Olaslklara olan inancnz yksekse, hemen hemen baarya ulamsnz
demektir.

NAN 2: BAARISIZLIK DIYE BLR EY YOKTUR,
SADECE SONULAR VARDIR.

Bu ilke, birinci inancn sonucu gibi grlebilir; ancak kendi iinde en az onun
kadar deerlidir. Bizim kltrmzde birok insan, baarszlk denilen eyden
korkmaya programlanmtr. stediimizden farkl eyler elde ettiimiz zamanlar
olmutur. rnein bir snav veremediimiz, bir gnl macerasnda hayal
krklna uradmz, her iin ters gittii gnlerimiz olmutur. Bu kitapta hep
sonu kelimesi kullanlmtr, nk baarl insanlar olaylar hep byle grrler.
Onlar baarszl grmezler, inanmazlar, dnmezler.
nsanlar genelde bir sonuca ulatklarnda kendilerini baarl grrler. Ancak
ok baarl insanlar; baarsz olduklarnda,

78

retici bir deneyim kazandklarn dnen insanlardr. Onlar bu deneyimlerini
de kullanarak, yeni yeni deneylere balarlar. Yeni bir hareket tarz belirleyerek,
yeni sonular elde ederler. Dnden bugne elde ettiiniz kazan nedir? Cevap
tab ki deneyimdir. Baarszlktan korkan insanlar kafalarnda hep nelerin ters
gideceini dnrler. Bu da ulamak istedikleri sonuca doru adm atmalarna
engel olan tek nedendir. Baarszlktan korkuyor musunuz? yleyse renmeye
ne dersiniz? Insanln deneyimlerinden faydalanarak, yaptnz her eyde
baarl olabilirsiniz.
Mark Twain, "Gen bir karamsarn grntsnden daha ackI bir grnt
olamaz.", diyor. Baarszla inanan insanlar vasat olmay garantilerler.
Baarszlk byk iler yapan insanlarn dnmedii bir kavramdr. Baarsz bir
adndan sonra yersiz hislere kaplmazlar.
Size bir adamn hayat hikayesini anlataym. Bu adam: .
21 yanda iinde baarsz olmu,
22 yanda bir yasama seimini kaybetmi,
23 yanda tekrar iinde baarsz olmu,
26 yanda kars vefat etmi,
27 yanda ruhsal bunalma girmi,
34 yanda kongre seimlerini kaybetmi,
36 yanda tekrar kongre seimlerini kaybetmi,
45 yanda senato seimlerini kaybetmi,
47 yanda bakan yardmcs seimlerini kaybetmi,
49 yanda tekrar senato seimlerini kaybetmi,
52 yanda Amerika Birleik Devletleri'ne bakan seilmi, kiidir ve ad da
Abraham Lincoln'dr. Eer o bu olaylar baarszlk olarak nitelendirseydi,
acaba bakan olabilir miydi? Mmkn deil. Thomas Edison hakknda nl bir
hikaye varlr. 9999 kere denedikten sonra kusursuz ampul kefedemeyince
biri sorar, "Onbininci baarszl da gze alacak msnz?" O da cevap verir,
"Baarsz olmadm, yalnzca ampul kefetmeyen bir yol daha buldum." O,
deiik yaklamlarn deiik sonular verdiini kefetmi oldu. ampiyonlar,
liderler ve amirler gibi kiisel gce sahip insanlar; bir konuda arzu et

79


tikleri sonucu alamadklarnda bunu baarszlk deil, yalnzca bir geri besleme
olarak dnrler. Bu bilgiyi istediiniz sonulara ulamak iin daha iyi ayrmlar
yapmak zere kullanabilirsiniz. Buckminster Fuller, "nsanlar ne renirlerse
rensinler, bunlar denenmi ve hatayla sonulanm deneyimlerin rnleridir.
nsanlar hatalardan ders alrlar," diyor. Kendi hatalarmzdan olduu kadar,
bakalarnn hatalarndan da bir eyler renebiliriz. Hayatnzdaki en byk be
baarszlnz bir an iin gznne getiriniz. Bu deneyimlerinizden neler
rendiniz? Bunlar hayatnzn size verdii en deerli derslerdir.
Fuller mecazi olarak bir geminin dmeni rneini verir. Geminin dmeni
herhangi bir yne evrildiinde; geminin dmencinin hedeflediinin tam tersi
yne gitmeye meyilli olduunu syler. Dmenci hi bitmeyen bir abayla
dzeltmeler ve ayarlamalar yaparak rotay tutturmak zorundadr. Bir dmen-
cinin sakin bir denizde rotadan kanlmaz sapmalarla uraarak gemisini
hedefe ynlendirmesini dnn. ok tatl bir hayal ve baarl bir yaam tarz
iin iyi bir rnek. Ama biroumuz byle dnmyoruz. Her hata ve yanl
davrann duygusal bir yk getirdiine inanyoruz. Bu yanl dnce de zararl
oluyor.
rnein birok insan ar kilolu olduu iin kendine kzar, fakat bu ekilde
dnmeleri sonucu deitirmez. Bunun yerine imanlk denilen sonucu
yaadklarn, imdi de zayflk denen sonuca ulaacaklarn dnebilirler. Bu
sonuca da yeni bir hareket tarz gelitirerek ulaabilirler.
Sonuca ulamak iin neler yapmanz gerektii konusunda pheliyseniz 10.
Blm okuyunuz ya da zayflama sonucuna ulaan birinin hareket tarzn
kendinize rnek alnz. Zayflayan kiinin, bu sonuca ulamak iin fiziksel ve
ruhsal olarak neler yaptn bulunuz. Ar kilonuzu bir baarszlk olarak kabul
ettiiniz srece, eliniz kolunuz bal kalrsnz. Bununla birlikte an kilonuzu bir
sonu olarak kabul ettiiniz srece, ki bunu u anda yapabilirsiniz baarnz
garantilemi olursunuz.
Baarszla inanmak beyni zehirlemenin bir yoludur. Olumsuz duygular iinde
olduunuz srece psikolojinizi, d

80


nce eklinizi, durumunuzu etkilersiniz. Biroklar iin en byk kstlama
baarszlktan korkmaktr. Olaslklar dnebilmek iin Robert Schuller'in
gzel bir sorusu vardr. "Gerekten baarl olabileceinizi bilseydiniz ne
yapardnz?" Bir dnn bakalm. Bunu nasl cevaplandrrsnz? Baarl
olacanza inanrsanz; ok sayda yeni hareket tarz dener ve istediiniz , yeni
sonulara ulaabilirsiniz. Bunlar deneyin. Gelimenin tekyolu budur.
Denediyseniz; sanrm imdi gerekte baarszlk diye bir eyin olmadn
anlamaya balamsnzdr. Yalnz sonular vardr ve her zaman bir sonu
retirsiniz. stediiniz sonu bu deilse; hareket tarznz deitirin ve yeni bir
sonu elde edin. Bu kitaptaki btn baarszlk kelimelerinin stn izin ve
sonu kelimelerinin etrafn daire iine aln. Ayrca kendinize deneyimlerinizden
ders alacanza dair sz verin.

NAN 3: NE OLURSA OLSUN SORUMLULUU
STLENMEKTEN KAINMAYIN.
Byk liderlerin ve baarl insanlarn hepsi, dnyay kendilerininyarattna
inanarak hareket ederler. Her zaman ve tekrar tekrar duyacanz tek cmle,"
Ben sorumluyum ve gerekeni ben yapacam," olmaldr. Ayn yaklamla birok
kereler karlamanz tesadfi deildir.
Baarl insanlar, kt ya da iyi ne olursa olsun her eyi kendilerinin yarattna
inanrlar. Bunu harekat tarzlaryla yapmamlarsa, dncelerinin dorultusuyla
ya da dzeyiyle yapmlardr. imdi bunun gerek olup olmadn bilmiyorum.
IHibir bilim adam da, kendi gereimizi dncelerimizle yarattmz
kantlayamaz. Ama bu yararl bir yalandr. Bu, dier inanlar glendiren bir
inantr. Hayattaki btn deneyimlerimizi gerek davranlarmzla gerekse
dncelerimizle bizim yarattmza ve hepsinden ders alabileceimize
inanyorum.
Baar ya da baarszlklarnzla dnyay sizin yarattnza inanmyorsanz,
kendinizi olaylarn akna brakmsnz demektir. Olaylar denetleyemiyorsunuz
demektir. Bylece siz bir ama deil, ara oluyorsunuz. Size unu syleyeyim ki,
buna

Snrsz G-6

81

benzer bir inancm olsayd kendime baka bir kltr, baka bi gezegen arardm.
Biz yalnzca tesadfi d etkilerin eseri isek; burada olanlarn anlam ne?
Benim dnceme gre,sorumluluk almak; insann gcnn ve olgunluunun
bir lsdr. Bu, ayn zamanda tutarl ve ortaklaa etkileim salayan, bir dizi
inanc destekleyen temel inanlara da bir rnektir. Baarszla inanmyor ve
sonulara inanyorsanz, sorumluluk almakla kaybedecek hibir eyiniz olmad
gibi, kazanacak ok eyiniz de olacaktr. Denetim sizdeyse, baarl olacaksnz
demektir.
John. F. Kennedy de bu inan sistemine sahipti. Dan Rather'e gre Kennedy,
Domuz Krfezi krizi srasnda Amerikan halknn karsna kp, bunun bir vahet
olduunu ve asla gereklememesi gerektiini syleyip tm sorumluluu
zerine ald. Bylece; gen, baarl bir politikac iken gerek bir lider oldu.
Kennedy btn byk liderlerin yapmas gerekeni yapt. Sorumluluk stlenenler
her zaman iin gl, sorumluluktan kaanlar ise zayf olmaya mahkmdurlar.
Ayn sorumluluk prensibi kiisel bazda da geerlidir. Birilerine sevdiimizi ya da
sorunlarn anladmz sylemeye almzdr. Onlarn bu olumlu mesaj
almak yerine her eyi ters anlayarak bize kzp dmanca tavr takndklar
olmutur. Genelde, ters tepki gstermeye, bakalarn sulamaya ve kt
eylerden bakalarn sorumlu tutmaya meyilliyizdir. Bu en kolay, ama akllca
olmayan bir yoldur. in srr iletiimde sakl olabilir. letiim sonucunu,
davranlarnzla siz belirleyebilirsiniz. Hareketlerinizi, mimiklerinizi, ses
tonunuzu, vb. birok eyi deitirmek sizin elinizdedir. letiim, aldnz tepki
demektir. Davran eklinizi deitirerek, iletiiminizi deitirebilirsiniz.
Sorumluluu sahiplenerek reteceiniz sonucu, deiebilme gcn elinizde
bulundurabilirsiniz.

NAN 4: BLR EYL KULLANABLMENZ IIN
ONU ANLAMI OLMANIZ GEREKMEZ.

Birok baarl insan baka bir ortak inanca sahiptir. Onlar

82



bir eyi kullanabilmek iin onu anlamann gerekli olmadna inanrlar.En ince
ayrntlar bilmeleri gerektii hissine kaplmadan temel konular kullanrlar.
Gl insanlar incelendiinde bir ok konuda bilgi sahibi olmalarna karn,
ilerini en ince ayrntlarna kadar bilmedikleri grlmtr.
Birinci blmde modellemenin zamandan nasl tasarruf saladn grdk.
Baarl insanlarn hangi hareket tarzlarn kullandklarn anlamak iin onlar
izlemek gerekir. Bylece hareket tarzlarn ve dolaysyla sonularnn aynsn
daha ksa zamanda elde ederiz. Zaman, kimsenin sizin iin yaratamayaca bir
kavramdr. Baarl insanlar zaman konusunda ok cimridirler . Bir durumun
zn alp gerisi iin vakit ldrmezler.Bir ey ilgilerini ekerse ki bu bir
motorun almas ya da bir rnn retimi olabilir, ancak o zaman bunlar
renmek iin bi vakit ayrrlar. Her zaman iin ne kadarna ihtiyalar olduunu
ve neyin gereksiz olduunu bilirler.
Bu kitaptaki bilgilerden yararlanabilmek iin, kullanmla bilgi arasnda bir denge
olduunu unutmamalsnz. Btn zamannz kk eitlerini renmeye ya da
yalnzca meyve toplamay renmeye harcayabilirsiniz. Baarl insanlarn en
bilgili insanlar olmas gerekli deildir. Stanford ve Cal Tech irketlerinde
muhakkak ki bilgisayar devrelerini ve dizaynn Steve Jobs ve Steve Wozniak'tan
ok daha iyi bilen birok bilim adam ve teknik eleman var; ama, yalnzca onlar
ellerinin altndakini kullanabiliyorlar. Sonular elde eden onlar.

NAN 5: EN BYK KAYNAINIZ NSANLARDIR.

Mkemmele ulaanlar, genelde insanlara sayg ve sevgi beslerler. Amalarnda,
btnleme ve takm ruhu vardr. Baarnn srlarn anlatan btn kitaplarda
ana tema olarak takm almas ilenir. Hepimiz yneticisinden iisine kadar
herkesin ayn kafeteryada yemek yedii ve almalarnn ayn ekilde takdir
edildii Japon firmalarn biliyoruz. Onlarn baarlarnn srr; insanlar
kullanmak yerine, onlara sayg duymalarnda yatar.

83

"Mkemmeli Aray" isimli kitaplarnda Thomas J. Peters ve Robert H.
Waterman, baarl irketleri gl klan faktrleri incelediklerinde, onlar gl
klan en nemli faktrlerden birisinin de alanlara nem vermek olduunu
grmlerdir. Ayrca yle bir ekleme yaparlar. "Mkemmele ulaan irketler;
belirli fertlere deil, topluma sayg gsterenlerdir." Baarya ulaan firmalar
insanlara saygl ve ar bal davranan ve onlar birer alet gibi deil de
ortaklarym gibi grenlerdir. Hewlet-Packard firmasnda alan 20 kiiden
18'i, firmann baarsnn insan merkezli uygulamalarda yattn belirtmitir. HP.
prestije dayanan bir perakendici firma deildir. Firma modern teknolojinin en
karmak problemleriyle ilgilenir. Bu sahada bile insanlara nem vermek, en iyi
seenek olarak ortaya kmaktadr.
Birok inan gibi bu inan da benimsenmesi zor, sylenmesi kolay
olanlardandr. nsanlara yalnzca szde sayg gstermek kolaydr, ama gerek
saygy baarmak o kadar basit deildir.
Bu kitab okurken srekli olarak gemiyi rotasnda tutmaya alan gemiciyi
gznnde bulundurun. Bu kural yaam iin de geerlidir. Biz her zaman iin
uyank olmak ve hareket tarzmz gelitirmek zorundayz. nsanlara sayg
duyduunuzu sylemek, gerekten sayg duymakla ayn ey deildir. "Bunu nasl
daha iyi yapabiliriz?", "Bunu nasl hallederiz?", "Nasl daha iyi sonular
alabiliriz?" gibi sorular, baarl insanlardan duyarz. Onlar bir insann ne kadar
bilgili olursa olsun, yeteneklerini birletirmi bir grup karsnda aresiz
kalacan bilirler.

INAN 6: ALIMAK BIR OYUNDUR.

Nefret ettii bir ii olup da baarya ulam bir insan tanyor musunuz? Ben
tanmyorum. Baarnn srlarndan birisi de yaptnz ile sevdiiniz eyler
arasnda sk bir iliki kurmaktr. Pablo Picasso yle diyor "altnda
rahatlyor ve dinleniyorum, beni esas yoran hibir ey yapmamak ya da gelen
misafirleri arlamak oluyor."

84


Herhalde Picasso kadar iyi resim yapamayz, ama bizi canlandran ve
heyacanlandran ilerle uraabiliriz. imize bir oyunmu gibi yaklaabiliriz.
Mark Twain, "Baarnn srr mesleinizi tatile evirmektir" diyor. Baarl
insanlarn yapt da budur.
Bu gnlerde ikolikler hakknda epeyce hikaye anlatlyor.Bu konuyu
kafalarnda sabit bir fikir olarak bulunduranlar da var. Bunlar yaptklar ilerden
zevk alyormu gibi grnmyorlar, ama kendilerini de baka hibir ey
yapamayacak duruma sokmular.
Aratrmaclar, ikolikler hakknda ok ilgin gzlemlerde bulunmular.
Bunlardan bazlar yaptklar ie delice bir sevgiyle baldrlar. leri onlar
heyecanlandryor, canlandryor, hayatlarn zenginletiriyor. Bu tr insanlar
ilerine bizim oyuna baktmz ekilde bakyorlar. Bunu kendilerini amann,
yeni yollar kefetmenin bir yolu olarak gryorlar.
Baz iler bunlardan daha yararl deil mi? Elbette, fakat anahtar bu ileri
kullanmakta. inizi yapmak iin yaratc yollar kullanrsanz, iyi sonular elde
edersiniz.
Daha nce olumlu inanlarn dier inanlar destekledii tutarl inan
sistemlerinden sz etmitik. te size bir baka rnek. Ben sonu kmaz olan bir
i olduuna inanmyorum. Yalnzca olaslklara inanmayan, sorumluluktan
kaan, baarszlktan korkan insanlar vardr. Size bir ikolik olmanz
nermiyorum. Sadece iinize, oynadnz oyunun canlln ve ilginliini ak-
tarabilirseniz, dnyay ve iinizi zenginletirebileceinizi sylyorum.

NAN 7: SORUMLULUK ALMADAN GEREK BAARI GEREKLEMEZ.

Baarl kiiler sorumluluun gcne inanrlar. Baardan ayr dnlemeyecek
bir inan varsa; o da byk sorumluluk yklenilmeden, byk baar elde
edilemeyeceidir. Herhangi bir daldaki baarl insanlar incelerseniz; onlarn en
iyi, en zeki,

85


en hzl ya da en gl deil, en ok sorumluluk alan insanlar olduunu
grrsnz. nl Rus balerini Anna Pavlova, "Baarnn srr bir hedefi
durmakszn takip etmektir." demi. Bu bizim temel baar formlmzn bir
dier anlatmdr, yani sonularnz bilmek ve bunlar srekli gelitirmek gibi...
Biz bunu her alanda, Allah vergisi yetenek gerektirenlerde bile gryoruz.
rnein basketbolda Larry Bird' en iyilerden biri yapan ey nedir? Birok kii
bunu merak eder. Yavatr, iyi srayamaz, sahada zarif bir ceylan srs
arasnda yava ekimde hareket ediyormu gibi grlr. Ama derinlemesine in-
celendiinde grlecektir ki, yksek sorumluluk duygusu onu baarl
yapmaktadr. Daha ok antrenman yapar, daha salam bir karakteri vardr,
daha iyi oynar ve daha ok ister. Yeteneklerinden herkesten daha fazla
yararlanr. Pete Rose da, onu tm eforunu sarfetmeye zorlayan yksek
sorumluluk duygusu sayesinde, rekor kitaplarna adn yazdrmtr. Byk
golfc Tom YVatson Stanford niversitesi'ndeyken takndaki herhangi bir
oyuncuydu. Ama o zamanki antrenr hl hayretle Watson hakknda unlar
syler,"Ondan daha fazla antrenman yapan kimse grmedim." Atletler arasnda
yeteneklerine dayanarak bir ayrm yaplamaz. yiyi mkemmelden ayran,
sorumluluk duygusunun dzeyi ve kalitesidir.
Sorumluluk her alanda baarnn destekleyicisidir. nl olmadan nce Dan
Rather'n, Houston'da en ok alan spiker olduu sylenir. Hl bir kasrga
srasnda, aacn zerinden yapt bir ekim anlatlr. Geenlerde Michael
Jackson'n bir gecede yldznn parlad sylendi. Bir gece de mi? Michael
Jackson'n byk yetenekleri mi var? Elbette var. O, bu ile be yandan beri
ilgileniyor. Dansn gelitirmeye, arklarn yazmaya, prova yapmaya, insanlar
elendirmeye be yandan buyana devam ediyor. Elbette tanr vergisi
yetenekleri var. Fakat bunlarn tesinde byd evre O'nu destekliyor,
inanlarn da gelitiriyor. Bunlara ek olarak rnek alabilecei birok model ve
kendisini ynlendiren bir ailesi var. Michael de bunlarn karln vermek istedi
ve verdi. Ben, "Neye mal olursa olsun", deyimini ok severim. Baarl insanlar
neye mal olursa ol-

86

Sun ba ar l olmak isteyen insanlardr (Elbette burada dier insanlara zarar verme
fikri yoktur). Bu da baarl insanlara zg niteliktir.
Mkemmellii gelitiren baka inanlar var mdr? Elbette vardr.Dnrseniz;
siz de ok sayda iyi inan bulabilirsiniz. Unutmayn baar ipucu brakr. Baarl
olanlar inceleyin. Onlar yeteneklerini gelitirmeye ve baarl sonular almaya
iten ana inanlar bulun. Bu yedi inan bakalar iin mucizeler yaratt. Bu
inanlar gerekten benimser ve uygularsanz; sizin iinde ayn mucizeleri
yaratacaklardr.
Burada byk bir soru iareti var. nanlarmz bizi desteklemiyorsa,
inanlarmz olumlu deilse, onlar nasl deitirebiliriz. te ilk adm attnz, baz
eylerin farkna vardnz. Siz ne istediinizi biliyorsunuz. kinci adm ise harekete
gemektir.Dncelerinizi, inanlarnz nasl kontrol edebileceinizi ve beyninizi
nasl kullanacanz renmektir.
imdiye kadar insan mkemmele gtrdne inandm paralan birletirdik.
Bilginin iletiimin ana paras olduundan, iletiime nem verenlerin; ne
istediklerini bilen, istedikleri sonuca ulaana kadar gerekli hareket esnekliini
gsterebilen kiiler olduklarndan sz ettik. kinci blmde mkemmele giden
yolun modellemeden getiini belirttik. Byk baar gstermi insanlar
modelleyerek, ayn baarl sonularn alnabileceini syledik. nc blmde
durumun gcnden, drdnc blmde inanlarn yapsndan bahsettik. Bu
blmde inanlarn yap talar olan yedi inantan sz ettik.
imdi size rendiklerinizi nasl uygulayacanz gstermenin zaman geldi....

87


BLM:6

Zihninizi Ustalatrmak:

Beyniniz Nasl alr













'Hata deil,are bulun."

Henry Ford





BU BLM, arelerin bulunmasyla ilgilidir. imdiye kadar yaamnz
deitirmek iin neleri deitirmeniz gerektiinden, hangi durumlarn sizi
glendireceinden, ne tr durumlarn sizi gsz klacandan sz ettik. Bu
blmde, istediiniz zaman istediinizi retebilmeniz iin durumlarnz nasl
deitireceinizi reneceksiniz. nsanlar genellikle yeterli kaynaa sahiptirler,
fakat onlar kontrol edemezler. Nasl kontroll olacanz, yaandan nasl daha
ok tat alacanz, durumlarnz ve eylemlerinizi nasl kontrol edebileceinizi,
nasl deitirebileceinizi ve bu sonular vcudunuzda nasl reteceinizi bu
blmde aklayacaz. Tm bunlar ok ksa bir srede gerekletirilebilir.

88
Size deiimi reteceim model ve SDP'nin retim yntemi terapi okullarnn
bir ounda kullanlanlardan ok farkldr.Bir dizi okulun uygulad terapi
yntemleri birbirine o kadar ok benzer ki, artk bu yntemler kltrel bir
totem olmutur.Bir ok terapici, deiim iin iinize yerlemi negatif
deneyimlere geri dnerek, bunlar tekrarlamak zorunda olduunuzu syler. Bu
fikir de negatif deneyime sahip kiilerin bu deneyimlerini ancak koyacak yer
kalmayncaya kadar ilerinde bir sv gibi tutmalar sonucu dan tarlarak veya
yaklarak atlabilecei inanndan gelmektedir. Terapiciler bu nedenle, sz
konusu srele temas edebilmenin tek yolunun, olaylarn deneyimini
tekrarlamak ve tm aclar tekrar duymak ve hepsini bir anda darya atmak
olduunu sylerler.
Tm deneyimlerim, bu yntemin insanlara yardm etmek iin en etkisiz
yollardan biri olduunu gstermektedir. ncelikle insanlardan korkun bir
rahatszl tekrar denemelerini istemek, onlar olabilecekleri en acl ve en
beceriksiz duruma sokmak demektir. Birilerini beceriksiz duruma soktuunuzda,
onlarn yeni becerikli davranlar ve sonular retme olaslklarn byk oranda
azaltyorsunuz demektir. Gerekte bu yaklam, acl ve beceriksiz paterni daha
da glendirebilir. Srekli olarak snrlama ve ac sinirsel durumuna ulalrsa,
gelecekte bu durumlar tetiklemek ok daha kolay hale gelecektir. Bir deneyimi
tekrar canlandrdka, onu tekrar kullanma olaslnz artar. Bu da niin
geleneksel terapicilerin ok uzun srede sonu alabildiklerini aklar.
yi arkada olduum terapiciler var. Onlar, hastalaryla itenlikle ilgilenmektedir.
Bir fark yarattklarna inanyorlar. Dorudur. Geleneksel terapi sonular
retmektedir. Bununla birlikte buradaki sorun, bu sonularn hem hastaya daha
az ac vererek, hem de daha ksa srede elde edilip edilemeyeceidir? Bandler
ve Grinder'in yapt gibi, dnyadaki en etkili terapicilerin eylemlerini
modellersek; bu sorunun cevab evettir. Gerekten de beyninizin nasl altn
anlamada ustalarsanz,

89

kendi kendinizin terapicisi ve danman olabilirsiniz. Hatta ok ksa bir sre
iinde davranlarnz, duygularnz, hislerinizi deitirme yetenei kazanarak;
terapinin de tesine geebilirsiniz.
Etkili sonular retmede deiim srecinin, yeni bir model yaratmakla
balayacana inanyorum. Problemlerinizin tancaya kadar iinizde
birikeceine inanyorsanz, deneyeceiniz ey de aynen yle olacaktr. Sinir
sistemimiz bana gre bir mzik kutusuna benzer. ldrc bir sv gibi iimizde
ac biriktirmek yerine, sistemin bu zelliinden yararlanmamz gerekir. nsan
nceden kaydedilmi deneyimleri tekrarlamaya devam ederse gerekten ne
olur? Biz onlar, mzik kutusundaki plaklar gibi beynimizde biriktiririz. Yine onlar
gibi beynimizdeki kaytlar da evremizdeki uygun uyarclar tetiklendiinde,
doru dmeye basldnda herhangi bir anda tekrar alnabi- lir.
Bu nedenle biz, mutlu ve neeli deneyimlerimizi hatrlayabilir ya da bunlar
ifade eden arklar alacak dmeye basabiliriz. Terapik plannzda tekrar ac
getirecek dmeye basmak varsa; deitirmeyi istediiniz negatif durumu
glendiriyor olabilirsiniz.
Buradaki nemli nokta alnmayan plaklarn ortaya kmayacadr. Bu, anlamsz
bir eydir. Beceriksiz his ve duygularnz yaratan yollar deitirmek, mzik
kutusunu tekrar programlamak kadar kolaydr. Durumunuzu deitirmek iin
aclarnz tekrar denemek zorunda deilsiniz. Yapmak zorunda olduunuz ey,
i temsilinizi negatiften pozitife deitirmektir. Pozitif i temsil de otomatik
olarak tetiklenir ve daha etkin sonular retmenize neden olur. Cokunluk
akmn hzlandrmak ve devredeki ac akmn kesmek zorundasnz.
SDP insan deneyiminin kapsamna deil, yapsna bakar. Kiisel adan neeli ve
sempatik olabiliyorsanz, neler olduu zerinde durmayn. Daha ok zihniniz ve
nasl bir sonu oluturduunuz zerinde durunuz. knt ve coku
durumlarn-

90


zn retiminde ne gibi farkllklar vardr? Buradaki ana fark, i temsillerinizi
yaplandrma eklindedir.

"Bilinli dnceden geirmediim bir ey
beni etkilemez."

Anthony Robbins

temsillerimizi be duyumuzla yaplandrrz. Bunlar da; grme, iitme,
dokunma, tatma, koklamadr. Dier bir anlatmla deneyimimiz grsel, iitsel,
dokunsal, tatsal ve kokusaldr.Bu nedenle zihnimizde hangi deneyimleri
biriktirirsek biriktirelim; onlar, bu duyular araclyla, zellikle alt biem olan
grsel, iitsel ve dokunsal mesajlar araclyla temsil edilirler.
temsilleri olutururken bu biemlerden ok fazla sayda gruplar
oluturulabilir. Be duyunuzu ya da temsil sisteminizi, deneyim ya da
sonularnz olutururken kullandnz karm maddeleri olarak
dnebilirsiniz. Herhangi bir kimse zel bir sonucu retebiliyorsa; bu sonu
belirli fiziksel ve zihinsel eylemlerle yaratlr. Ayn eylemleri tam olarak taklit
edebilirseniz, bu kiinin rettii sonular retebilirsiniz. Bir sonu retebilmek
iin hangi karmlarn gerekli olduunu bilmelisiniz, Tm deneyimlerimiz be
duyumuzdan ya da biemlerden tretilir. Bununla birlikte, sadece hangi
karmlarn gerekli olduunu bilmek yeterli deildir. Tam istediiniz sonucu
retebilmek iin kesin olarak hangi karndan ne kadar gerekli olduunu
bilmek zorundasnz. Herhangi bir karndan daha az ya da daha fazla
koyarsanz; istediiniz sonucu tr ve kalite olarak elde edemezsiniz.
nsanlar baz eyleri deitirmek istediinde; genellikle bir ya da iki eyi birlikte
deitirmeyi dnyorlar. Hislerini, yani durumlarn veya davranlarn; ya da
hem hislerini, hem de davranlarn birlikte deitirmek istiyorlar. rnein bir
sigara tiryakisi fiziksel ve duygusal hislerini (durum) ve ayn zaman

91

da sigara stne sigara yakan davran paternini deitirmek istiyor. Durumun
gc blmnde, davran ve durumlar deitirmenin iki yolu olduunu
aklamtk. Ya his ve davranlarnz deitiren fizyolojinizi ya da i
temsillerinizi deitireceksiniz. Bu blmde zellikle nesneleri temsil eklinizi
nasl deitirebileceinizi reneceksiniz. Bu da, amalarmza ulamada bizi
destekleyecek davranlar retme ve hissetme gc verecektir.
temsilimizle ilgili olarak deitirebileceimiz iki ey vardr. Temsil ettiimiz
eyi deitirebiliriz. rnein en kt senaryoyu hayal ediyorsak; olas en iyi
senaryoyu grntleyerek deiiklik yapabiliriz. Ya da baz eyleri temsil
eklimizi deitirebiliriz. Biroumuzun zihninde beyni zel bir ekilde cevap
vermeye tetikleyecek belirli anahtarlar vardr. rnein bazlar iin bir eyi
grntlemek ok byk bir gdleyicidir. Dier bazlar da bir ey hakknda
kendi kendilerine konuurlarken kullandklar sesin tonunun gdlemelerinde
farkllk yaptn kabul ederler. Hemen hepimiz kendi iimizde ani cevaplar
tetikleyen anahtar alt biemlere sahibizdir. Nesneleri temsil etmenin
inceliklerini ve onlarn bizi etkileme ekillerini bir kere kefettiimizde;
zihnimize sorumluluk vermeye ve nesneleri bizi zayflatacak ekilde deil,
glendirecek ekilde temsil etmeye balanz.
Birileri bizim modellemek istediimiz bir sonucu retirse; biz onun zihninde
neler grntledii ve kendi kendisine neler syledii gereinden daha ok ey
bilmeliyiz. Zihinde neler olup bittiine gerekten ulaabilmek iin daha keskin
aralara ihtiyacmz var. te burada alt biemler devreye girer. Onlar bir sonucu
yaratmak iin gerekli olan karmlarn kesin miktarlarna benzerler. Altbiemler,
insan deneyiminin yapsn oluturan en kk ve en kesin yapm bloklardr.
Grsel bir deneyimi anlayabilmek ve kontrol edebilmek iin onun hakknda
daha ok ey bilmeliyiz. Parlak m, koyu mu; renkli ya da siyah beyaz m;
hareketli mi ya da duraan m olduunu bilmeliyiz. Benzer e-

92
kilde iitsel iletiimin de yksek ya da sakin mi; yakn ya da uzakm ya da ince
mi olduunu bilmek isteriz.Dokunsal bir deneyimin yumuak ya da sert mi;
keskin ya da dzgnm yada kat m olduunu renmeliyiz. Aada alt
biemlerin bir listesi verilmitir.
OLASI ALT BEMLERN KONTROL LSTES

GRSEL:
1.Film ya da duraan ereveler
2.Geni gr ya da ereveli (erevelendirilmise; erevenin ekli)
3.Renkli ya da siyah-beyaz
4.Parlaklk
5.Grntnn bykl (yaam ls, byk ya da kk)
6.Nesnelerin merkezsel ls
7. Grnt iinde ya da dnda yer almak
8.Kendisiyle grnt arasndaki mesafe
9.Merkezi nesnenin kiiyle olan mesafesi
10.3Boyut kalitesi
11.Rengin younluu (ya da siyah beyazn)
12.Ztln derecesi
13.Hareket (hzl ya da yava tempoda)
14.Odak (Hangi paralar ieride ya da darda)
15.Kesinlik ya da srekli odak
16.Grnme as
17.Grnt says (Kaymalar)
18.Yerleim
19.Dier?
TSEL:
1.iddeti
2.Ahenk (kesilmeler, gruplamalar)

93


3.Ritm (dzenli, dzensiz)
4.Bklmeler (iaretli kelimeler, nasl)
5.Tempo
6.Duraklamalar
7.Tonalite
8.Sesin rengi (kalite, nereden yanklanyor)
9.Sesin teklii (Dzlk vb.)
10.Etrafta dolaan ses- uzaysal
11.Yerleim
12.Dier

DOKUNSAL:

1.Scaklk
2.Dzgnlk
3.Titreim
4.Basn
5.Hareket
6.Dayanma sresi
7.Kararllk- Kesiklik
8.Kuvvetlendirme
9.Arlk
10.Younluk
11.Yerleim
12.Dier

ACI IN:

1.Szlama
2.Scak - souk
3.Kas gerilimi
4.Keskin, kr
5.Basn
6.Dayanma sresi
7.Kesiklik (nabz at gibi)
8.Yerleim
9.Dier

94

Bir dier nemli ayrm da hayalin ilgili ya da ilgisiz olmasdr.lgili bir
hayal,gerekten oradaymsnz gibi olan deneyiminizdir. Gerekten o zaman ve
yerde tm benliinizi siz varmsnz gibi grr, iitir ve hissedersiniz. lgisiz bir
hayal ise; sizin dnzda olan bir eyi seyrediyormu gibi oluturduunuz bir
deneyimdir. lgisiz bir hayalinizi grrseniz; o kendi kendinizi filmde seyretmeye
benzer.
Son zamanlarda sahip olduunuz ho bir deneyiminizi hatrlamak iin bir
dakikanz ayrn. O deneyimin iine gerekten girin. Gzlerinizle; olaylar,
hayaller, renkler, parlaklklar vb. eyleri grn. nsan sesini, dier sesleri vb.
iitin. Duygular, scakl vb. hissedin. Deneyim buna benzer. imdi de
vcudunuzdan ayrln ve bulunduunuz koullardan hislerinizi uzaklatrn ve
deneyimi yaptnz yerde kendinizi hl grebilecek bir yere yerlein. Kendinizi
sinemada deneyiminizi seyrediyoru gibi hayal edin. Hislerinizdeki fark nedir?
Duygularnz biricisinde mi ikincisinde mi daha youndu? Bunlar arasndaki
farklar, ilgili ve ilgisiz deneyimler arasndaki farklardr.
lgili, ilgisiz gibi alt biem ayrmlarn kullanarak, yaam deneyiminizi kknden
deitirebilirsiniz. Unutmayn; davranlarnz iinde bulunduunuz durumun
sonucudur ve bu davranlarnz nesneleri grntlemeniz, kendi kendinize
sylemeniz vb. eylerden oluan i temsiliniz tarafndan yaratlr. Film
ynetmeni filmin izleyiciler zerindeki etkisini nasl deitirebiliyorsa; siz de
herhangi bir deneyimin yaamnz zerindeki etkisini deitirebilirsiniz.
Ynetmen seyircileri istedii duruma sokabilmek iin kamera asn, mziin
tipini ve sesinin iddetini, hareketlerin miktar ve hzn, hayalin kalitesini ve
rengini deitirebilir. En st dzeydeki amalarnz ve ihtiyalarnz
destekleyecek davran ya da durumu yaratmak iin, siz de beyninizi ayn
ekilde ynetebilirsiniz.
Bunun nasl baarlacan gstereyim. Aadaki altrmalar yapmanz son
derecede nemlidir. Bu nedenle bir altrmay okuduunuzda durup altrmay
yaptktan sonra dier al

95

trmay okumaya balamalsnz. Bu altrmalar bir baka kiiyle birlikte yapmak
elenceli olabilir. Srayla ipularn vererek onlara cevap verin.
ok ho bir annz dnmenizi istiyorum. Yakn ya da uzak gemiteki bir
annz olabilir. Sadece gzlerinizi kapayn, geveyin ve onu dnn. Hayalinizi
dnn ve onu parlak ve daha parlak hale getirin. Hayaliniz parlaklatkca
durumunuzun nasl deitiine dikkat edin. Bundan sonra sizden istediim
zihinsel grnty kendinize yaklatrmanzda. imdi durun ve onu bytn.
Hayalinizde bu ilemleri yapnca, ne oldu? Deneyimin younluu deimedi mi?
nsanlarn byk ounluu iin ho bir any daha parlak, daha yakn ve daha
byk yapmak, ok daha gl bir hayal ve ok daha ho bir durum yaratr. O i
temsilin neesini ve gcn artracaktr. Sizi ok daha gl ve ok daha neeli
bir duruma sokacaktr.
Herkes grsel, iitsel, dokunsal altbiemlerine ya da temsil sistemlerine ular.
Fakat farkl temsil sistemlerine farkl derecelerde balanrlar. Birok kimse
beynine daha ok grsel ereveyle ular. Onlar kafalarndaki grntlere tepki
gsterirler. Bazlar iitsel, bazlar da dokunsal olarak ularlar. Bunlar da
iittikleri ya da hissettiklerine daha kuvvetli tepki gsterirler. Bu nedenle grsel
erevelerinizi deitirdikten sonra, ayn eyi dier temsil sistemleriyle yapmaya
aln.
imdiye kadar zerinde altnz, neeli annz geri getirin. ittiiniz seslerin
iddetini ykseltin. Ona daha ok ritm, daha ok baslk verin ve rengini
deitirin. Onlar daha kuvvetli ve olumlu yapn. imdi de ayn eyi dokunsal alt
biemlerle gerekletirin. Belleinizi daha ncekinden daha lk, daha yumuak
ve daha dzgn yapn. imdi deneyiminiz hakkndaki hislerinize ne oldu?
Tm insanlarn cevaplan ayn ekilde olmaz. zellikle dokunsal ipular, deiik
insanlarda deiik cevaplar aa karr. Muhtemelen ounuz onun hayalini
daha byk ve daha parlak hale getirmisinizdir. O; sizin i temsilinizi daha
youn,

96



daha cazi p ve en nemlisi daha olumlu, daha becerikli bir duruma
sokmutur. Danma oturumlarnda bu altrmalar yaptnda kiinin sadece
fizyolojisine bakarak zihninde neler olduunu tam olarak grebiliyorum. Derin
nefes almaya balar, ,omuzlar dzleir, yz gever ve tm vcudu daha hazr
hale gelmi gibi grnr.
Ayn eyi negatif hayalle yapalm. Sizi alt st eden ve ac duymamza neden olan
bir eyi dnmenizi istiyorum. imdi o hayali aln ve daha parlak hale getirin.
Kendinize yaklatrn ve bytn. Beyninizde neler oluyor? Daha nce hissettii
kt hisler, ncekilerden ok daha gl bir hale gelmektedir. imdi hayali daha
nce bulunduu yere koyun. Onu daha kk daha donuk yapar ve daha uzaa
koyarsanz ne olur? Deneyin ve hislerinizdeki farka dikkat edin. Negatif
lilerinizin gcn kaybettiini greceksiniz.
Benzer eyi dier biemlerle deneyiniz. sesinizi dinleyin ya da yksek, kesik
kesik tonda deneyiminize neler olduuna bakn. Deneyiminizi tam ve kesin
olarak hissedin. Byk bir olaslkla benzer ekilde negatif hisler
younlaacaktr. Tekrar ediyorum; bunlar akademik bir ekilde anlamanz
istemiyorum. Bu altrmalar sizi hangi biem ve altbiemlerin daha ok
glendirdiine dikkat ederek, youn ve kendinizi vererek yapmanz istiyorum.
Hayaldeki deiikliklerin hislerinizi nasl deitirdiine dikkat ederek bu admlar
zihninizde tekrar uygulamalsnz.
Az nceki negatif hayalinizi imdi kltn. Hayal bzldke neler olduuna
dikkat edin. Onu bulanklatrarak, donuklatrarak ve grlmesi ok zor bir yere
atarak zerindeki dikkatinizi datn. imdi onu kendinizden iyice uzaklatrn.
Sonu olarak, hayali bir daha gremeyeceiniz bir ekilde gnee gnderin. Onu
dnyadan uzaklatrdktan sonra; ne iittiinize, ne grdnze ve ne
hissettiinize dikkat edin.
Ayn eyleri iitsel biem iin yapn. ittiiniz sesin iddetini azaltn. Onu daha
uyuuk bir hale getirin. Ritmini ve skntsn yok edin.

Snrsz G - 7

97

imdi bunlar dokunsal alglamalarnz iin uygulayn. Hayalinizi bir tutam haline
getirin, zayflatn ve yumuatn. Bu sreten sonra negatif hayalinize ne oldu?
ounlua benziyorsanz; hayal gcn kaybeder, daha az ac verir hatta yok
olur.Gemite size byk ac veren herhangi bir eyi alp; zayflatabilir, zebilir
ve btnyle yok edebilirsiniz.
Sanrm bu ksa deneyim size bu tekniin ne kadar gl olabileceini
gstermitir. Sadece birka dakika iinde olumlu bir hissinizi daha kuvvetli ve
gl bir hale getirebilirsiniz. Ayn ekilde gl negatif hayallerinizi ele alp,
onlarn zerinizdeki etkisini yok edebilirsiniz. Gemite i temsilinizin sonula-
ryla yetiniyordunuz. imdi ilerin bu ekilde olmasnn zorunlu olmadn
biliyorsunuz.
Temel olarak yaamnz iki ekilde srdrebilirsiniz. Beyninizin gemite olduu
gibi almasna kar kmayp herhangi bir grnt, ses ya da hissin iinizde
olumasna izin verir ve bir Pavlov kpeinin zile gsterdii tepki gibi, ipularna
otomatik olarak tepki gsterebilirsiniz. Dier ynden beyninizi bilinli olarak
altrmay seebilirsiniz. stediiniz ipularn kendiniz oluturabilirsiniz. Kt
hayal ve deneyimleri alp onlarn dayanklln ve gcn yok edebilirsiniz.
Onlar, zerinizde herhangi bir etkisi olmayacak ekilde temsil edebilir ve
istediiniz ekilde ilem yapabilecek boyuta indirebilirsiniz.
Yapamayacanz kadar byk olduunu dndnz i ya da grev
deneyiminiz olmutur. Sadece bu nedenle ii yapmaya niyet bile
etmemisinizdir. Bu grevi kk bir resim olarak grntlerseniz; onu
baaracanz hisseder ve pes etmek yerine uygun eylemlerde bulunmaya
balarsnz. Bunun size ok ar bir basitletirme olarak grndn biliyorum;
fakat sylediklerimi yapmaya altnzda temsilinizin deitiini, grev
hakkndaki hissinizi ve eylemlerinizi deitirdiinizi greceksiniz.
phesiz imdi iyi deneyimleri ne karp onlar geniletebileceiniz!
biliyorsunuz. Yaamn elenceli kk bir ksmn

98



alarak bytebilir, gnn grnn parlaklatrabilir ve daha mutlu daha
hafif hissedebilirsiniz. imdi daha anlaml, daha renkli yaamn nasl
yaratlacann yolunu biliyoruz.

"yi ya da kt bir ey yoktur,
fakat biz dncemizde iyi ve kty yaratyoruz. "

William Shakespeare

Hatrlarsanz birinci blmde krallarn gcnden sz etmitik. Kral, kralln
ynetme yeteneine sahipti. Sizin krallnz da beyninizdir. Kral, kendi kralln
nasl ynetiyorsa; yaam deneyimlerinizi nasl temsil ettiinizi kontrol etmeye
balarsanz, siz de kendi krallnz ynetebilirsiniz. imdiye kadar ilgilendiiniz
tm alt biemler beyne nasl hissedeceini syler. Hayatn gerekte nasl
olduunu bilmediimizi unutmayn. Biz sadece hayat kendi kendimize nasl
temsil ettiimizi biliyoruz.Bu nedenle byk, parlak, gl, tok bir negatif hayal
sunulursa; beyin de bize byk ve gl bir deneyim verir. Fakat negatif hayali
alr, bzer, karartr, kk bir ereveye alr ve gcn yok edersek; beyin de
ona gre cevap verecektir. Negatif durumu iimize yerletirmek yerine; ona
aldrmayabilir ya da onunla bize ok zarar vermeyecek ekilde ilgilenebiliriz.
Dilimiz bize gl temsillerden birok rnek sunar. Birisinin parlak bir gelecei
var dediimiz zaman ne demek istiyoruz? Birisi gelecein karanlk grndn
syledii zaman neler hissediyorsunuz? Konuya k tutalm derken neyi
kastediyorsunuz? lsz fryor ya da kt hayalleri var derken, ne
sylemek istiyorsunuz? Onun zihninde baz eyler ar eker derken ne
sylemek istiyorsunuz?
Bu deyimleri sadece bir mecaz olarak kabul etmek eilimindeyizdir. Oysa, onlar
mecaz deildir ve genellikle olduka kesin bir biimde, zihnimizin iinde neler
olduunu tanmlarlar. Ho olmayan bir annz alp, byttnz bir ka dakika
n

99


cesine dnelim. Deneyimin negatif ynlerini nasl vurguladnz ve negatif
duruma nasl girdiinizi hatrlayn. Bu deneyimi, lsz frmek deyiminden
daha iyi tanmlayacak bir yol biliyor musunuz? Bu nedenle, i gdsel olarak
zihindeki hayallerin ne kadar gl olduunu biliyoruz. Beyninizi kontrol
edebileceinizi unutmayn; yoksa o sizi kontrol etmek zorunda kalr.
te birok kimseye yardmc olabilecek basit bir altrma. Srekli kendi
kendinizle konumanzn sizi bezdirdii oldu mu? Beyninizin hi susmad bir
pozisyon oldu mu? Birok zaman beynimiz diyalog stne diyalog yapar.
Zamann ounda beynimiz diyaloglar tekrarlar durur. Sorunlar kendimizle tar-
tr veya eski tartmalar kazanmaya ya da eski derecelerimizi dzeltmeye
alrz. Tm bunlar sizde oluyorsa, sadece sesini ksmanz yeter. Kafanzda sesi
daha yumuak, daha zayf yapn ve daha uzaa gtrn. Bu, birok kimsenin
sorununu zer. Ya da bu i diyaloglardan birisi sizi srekli olarak snrlyor mu?
"Onu yapamazsn", szn sadece daha seksi, daha cilveli ton ve tempoda
iitin. imdi nasl hissediyorsunuz? Bu sesin "yapma" dedii konuda, kendinizi
daha ok gdlenmi hissedebilirsiniz. Bunu hemen yapn ve fark deneyin.
imdi de dier altrmay yapalm. Bu kez sizi btnyle bir ey yapmaya
gdleyecek bir deneyiminizi dnn. Geveyin ve o deneyimin zihinsel
resmini mmkn olduu kadar ak hale getirin. imdi size onun hakknda baz
sorular soracam. Durun ve her soruyu birer birer cevaplandrn. Doru ya da
yanl cevap yoktur. Farkl kiiler, farkl cevaplar vereceklerdir.
Hayale baktka bir film mi yoksa bir fotoraf m gryorsunuz? O, siyah-beyaz
m yoksa renkli mi? Yakn m uzak m? Solda, sada ya da ortada m? Gr
alannzn stnde, altnda ya da ortasnda m ? lgili mi? Kendi gzlerinizle
gryormu gibi misiniz ya da ilgisiz mi. Dardan bakan biri gibi misiniz? Onu
snrlandran bir ereve var m ya da sonsuza uzanan

100










Bir manzaram gryorsunuz? Parlak, bulank, karanlk ya da aydnlk m? Belirli
bir yere mi ynelik yoksa dank m? Bu altrmay yaparken, hangi alt
biemlerin gl olduuna ve zerinde younlatnzda en gllerinin
hangileri olduuna emin olacak kadar dikkat edin.
imdide de iitsel ve dokunsal altbiemlerinizle aln. Olup biteni iittiinizde;
kendi sesinizi mi iitirsiniz yoksa dierlerinin sesini mi ? Karlkl konumay m
yoksa sadece bir kiinin konumasn m iitirsiniz? ittiiniz sesler yksek mi,
yoksa yavamdr? Onlar deiken mi yoksa tekdze mi? Ritmik yada kesik kesik
midirler? Tempo hzl m dk m? Sesler gelip gidiyor mu yoksa srekli mi?
ittiiniz ya da kendi kendinize sylediiniz ana ey nedir? Ses nereden
gelmektedir? Onu yumuak m yoksa sert mi hissediyorsunuz? Ilk ya da
serinmidir? Dalgal ya da dzgn mdr? Esnek ya da sert midir? Sv ya da kat
mdr? Keskin ya da kr mdr? Vcudunuzun neresinde hissediyorsunuz? Eki
ya da tatl mdr?
Bu sorulardan bazlarna ilk bata cevap vermek zor gibi grnebilir.
temsillerinizi daha ok dokunsal olarak ekillendirme eilimindeyseniz; bu
grntleri oluturamayacanz dnebilirsiniz. Unutmayn bu bir inantr ve
siz bu inanca sahip olduka; o da gerek olacaktr. Biemlerinizin daha ok
farkna vardka, bindirme dediimiz bir eyle alglamalarnz gelitirmesini
reneceksiniz. Bu da rnein, siz iitsel yne arlk veriyorsanz; bir eyi
kavramada ve deneyimde, iitsel ipularna bakarak en iyi sonucu alabilirsiniz
demektir. Bu nedenle, o anda ncelikle ne iittiinizi hatrlayabilirsiniz. Siz bir
kez o durumda ve zengin, gl bir i temsile sahipseniz; grsel altbiemlerle
almak iin grsel ereveye ulamak ya da dokunsal altbiemleri denemek
iin dokunsal ereveye ulamak ok daha kolay olacaktr.
Evet, yapmak iin nceden ok gdlendiiniz baz eyleri grdnz ve
denediniz; imdi de u anda hakknda hibir zel hisse ve yapmak iin hibir
gdlemeye sahip olmadnz, fa

101



kat yapmak iin ok gdlenmek isteyebileceiniz bir ey dnmenizi
istiyorum. Bir kez daha zihinsel bir hayal oluturun. imdi ayn soruyla almaya
balayn ve daha nceden kuvvetli bir ekilde gdlenmi olduunuz eye
verdiiniz cevaplarla imdiki cevap verme ekliniz arasndaki farklar dikkatle
kaydedin. rnein, hayale baktnzda bir film mi gryorsunuz yoksa bir resim
mi? Sonra btn grsel altbiem sorularyla ayn ilemleri yapnz. Bunu
yaparken hangi altbiemlerinizin kuvvetli olduunu ve hangilerinin durumunuzu
en ok etkilediini not ettiinizden emin olun.
imdi daha nce gdlendiiniz eyi -ki biz ona deneyim 1 diyelim- ve
gdlenmek istediiniz eyi -ki ona da deneyim 2 diyelim- ele aln ve ikisine
birden ayn anda bakn. Bunu yapmak ok g deildir. Beyninizi ikiye ayrlm
tek bir TV ekran gibi dnn ve her iki hayale de ayn anda bakn. Altbiemler
arasnda farkllk var deil mi? phesiz biz bunlar ngrebiliriz, nk deiik
temsiller sinir sisteminde deiik sonular retirler. imdi bizi gdlediini
rendiimiz alt biem trlerini ele alalm ve bunlar yapmaya gdlendiimiz
eyle (deneyim 1'in altbiemleri) elemeleri iin para para henz gd-
lenmediimiz eyin alt biemlerine tekrar uyduralm. Tekrar belirteyim ki
burada kiiler arasnda farkllk olacaktr; fakat byk bir olaslkla deneyim 1'in
hayali, deneyim 2'ninkinden daha parlak olacaktr. O, daha ak ve yakn
olacaktr. Onlar arasndaki farklara dikkat etmenizi ve mmkn olduu kadar
birincisi gibi olmas iin ikinci deneyimle ilem yapmanz istiyorum. Unutmadan
ayn eyleri hemen iitsel ve dokunsal temsiller iin de yapn.
imdi deneyim 2 hakknda neler hissediyorsunuz? Daha ok gdlendiniz mi?
Deneyim 1'in alt biemleriyle deneyim 2'ninkileri eletirmi (rnein deneyim
1 bir film, deneyim 2 duraan bir ereveyse; deneyim 2'yi film haline
getirmelisiniz) ve ayn sreci grsel, iitsel ve dokunsal tm altbiemler iin
yapm olmalsnz. stediiniz duruma girmenizi salayan zel

102

tetikleyicileri (altbiemleri) bulduktan sonra, bu tetikleyicileri istenmeyen
durumla ilikilendirebilir ve bylece anlam bir anda deitirebilirsiniz. Benzer i
temsillerin benzer durum ya da hisleri yaratacan unutmayn. Benzer hisler ve
durumlar da benzer eylemleri tetikleyecektir. Ayn zamanda herhangi bir eyi
yapmanz iin gdlenme hissi veren zel bir yol bulduysanz; kendi kendinizi
gdlemek iin herhangi bir deneyimle tam olarak ne yapmanz gerektiini
biliyorsunuzdur. Bu gdlenmi durumdan etkin eylemler yapmaya
geebilirsiniz.
Bizi dierlerine gre ok daha fazla etkileyen belirli anahtar altbiemlerin
nemine dikkat etmeliyiz. rnein okula gitmeye gdlenemeyen bir genle
almtm. Grsel altbiemler, ounlukla onu harekete geirmiyor gibi
grnyordu. Bununla birlikte kendi kendine belirli kelimeleri belirli bir tonda
sylediinde; hemen okula gitmek iin gdleniyordu. stelik ayn anda
pazlarnda bir gerilim hissediyordu. Bununla birlikte gdlenmediinde ya da
kzgn olduunda; enesinde bir gerilim hissediyor ve sesinin tonu olduka
farkllayordu. Basit olarak sadece bu iki altbiemi deitirerek bile, ben onu
kark ya da gdlenmemi durumdan gdlenmi duruma geirebilirim.
Benzer eyler yiyeceklerle yaplabilir. Kadnn birisi yaps, kremas, dzgnlg
yznden ikolatay ok seviyordu; fakat, aznda ezilmesi yznden zmden
nefret ediyordu. Yapmak zorunda olduum ey, ona zm yavaa yeme, ya-
vaa srma ve zmn aznn iinde dzgn olarak yuvarland hissinin
hayalini kazandrmakt. Ayn zamanda ona, ayn eyleri ayn tonda sylettim.
Sonuta kadnn can zm istemeye ve zm yemekten holanr hale gelmeye
balad.
Bir modeli alarak birilerinin zihinsel ya da fiziksel bir sonucu nasl elde ettiini
ortaya karma konusunda merakl olmalsnz. rnein birileri bana
danmanlk yapmam iin geliyor ve "O kadar knt iindeyim ki", diyor. Ben
ona "Niin knt iindesin?" diye sormuyorum. Kendisine ve bana, niin

103


orada olduunu temsil etmesini istiyorum. Bu da onu hemen knt
durumuna sokuyor. Ben onlarn niin knt durumunda olduklarn
renmek istemiyorum. Onlarn nasl knt durumuna getiklerini renmek
istiyorum. Bu ii nasl baardklarn sorduunda bana akn akn bakyor.
nk knt iine girmek iin, zihninde ve fizyolojisinde belirli eyler yapmak
zorunda olduunu bilmiyor. Sonra soruyorun "Ben senin yerinde olsaydm, nasl
knt iine girerdim?" Ne grntlerdim? Kendi kendime ne sylerdim? Onu
nasl sylerdim? Hangi tonu kullanrdm?" Bu sre belirli zihinsel ve fiziksel
eylemler yaratr ve bu nedenle de kesin duygusal sonular vardr. Srecin
yapsn deitirirseniz o, knt durumundan baka bir ey haline gelebilir.
Yeni bak anzla bunlarn nasl yapldn bir kez rendiinizde, beyninizi
altrmaya ve istediiniz yaam kalitesinde bir yaam srdrmek iin sizi
destekleyecek durumlar yaratmaya balayabilirsiniz. rnein, nasl hayal
krklna uruyor ya da knt iine giriyorsunuz? Bir eyi alp zihninizde
iddetlendirerek, onun hayalini mi kuruyorsunuz? Kendinizle ackl bir ses
tonuyla konumay m tercih ediyorsunuz? Sonra cokulu, elenceli hisleri nasl
yaratyorsunuz? Parlak grntler mi oluturuyorsunuz? Hzl m yoksa yava
yava m hareket ediyorlar? Kendi kendinizle hangi ses tonuyla
konuuyorsunuz? Birisi almay seviyor, siz sevmiyor, fakat sevmek isti-
yorsunuz. Onun, bu hissi yaratmak iin ne yaptn bulun. Hzla nasl
deitiinizi grnce aracaksnz. Yllardr sorunlarn, durumlarn,
davranlarn deitirmek iin terapi grenlerin, bu yntemle sadece birka
dakika iinde deitiklerini biliyorum. Artk bu kiiler iin hayal krkl, knt
ve coku bir sorun deildir. Onlar sizin bilinli ya da bilinsiz .olarak kontrol
edebileceiniz zel hayaller, sesler ve fiziksel eylem sreleri tarafndan
yaratlrlar.
Bu aralar etkin bir biimde kullannca, yaamnz nasl deitirebileceinizi
grdnz m? inizin glkleriyle mca-

104











dele hissini seviyor, fakat evi temizlemekten nefret ediyorsanz iki eyden
birisini yapabilirsiniz. Ya bir temizliki tutarsnz yada iiniz ve ev temizleme
temsilleriniz arasndaki farka dikkat edersiniz. kisini de ayn altbiemlerle temsil
ederseniz; derhal evi temizleme hissi doacaktr. Bu, ocuunuza verebileiniz
gzel bir ey olabilir.
Nefret ettiiniz fakat yapmanz gerektiine inandnz her eyi alp, bunlara
zevk altbiemlerini ilitirirseniz ne olur? ok az eyin doasnda his olduunu
unutmayn. Neyin rahat, neyin zevkli olduunu rendiniz. Beyninizdeki bu
deneyimleri yeniden isimlendirebilir ve derhal onlarla ilgili yeni bir his
yaratabilirsiniz. Tm problemleri alp kltseniz ve onlarla aranza kk bir
mesafe koysanz ne olur? Snrsz sayda zm vardr. Komuta da sizdedir.
Herhangi bir ustalk gibi bunun da tekrar ve pratik konusu olduunu unutmayn.
Bu basit altbiem kaymalarna bilinli olarak ne kadar ok ularsanz; istediiniz
sonulara o kadar abuk ulaabilirsiniz. Bir hayalin parlaklk ya da donukluunu
deitirmenin etkisi, sizin zerinizde byklk ve yer deiikliklerinden daha
kuvvetli olabilir. Bunu rendikten sonra; bir eyleri deitirmek istediinizde,
ilk ilgileneceiniz konunun parlaklk olduunu bilirsiniz.
Bazlarnz altbiem deiikliklerinin ok iyi olduunu; fakat bunlarn tekrar eski
haline dnmemesinin nasl salanabileceini dnyor olabilirsiniz. u andaki
hissimi nasl deitirebileceimi biliyorum; fakat bunlar daha tutarl, daha
otomatik bir ekilde deitirmenin yolunu bulmak ok daha iyi olacaktr.
Bunu gerekletirdiimiz srece,"swish" (hzla geip gitmek) paterni adn
veriyoruz. nat sorunlarn ve kt alkanlklarn yenilmesinde bu patern
kullanlabilir. Swish paterni, normal olarak beceriksiz durumlar reten i
temsilleri alr ve sizin istediiniz becerikli duruma gemenizi salayacak yeni i
temsillerin otomatik olarak tetiklenmesine neden olur. rnein ar yemenize
neden olan i temsilinizi bulduunuzda, bundan daha

105

gl ve yiyecekleri grdnzde sizi onlardan uzaklatracak yeni bir i
temsili, swish paterniyle yaratabilirsiniz. ki temsili birbiriyle
ilikilendirebilirseniz, ok yemeyi dndnzde, birinci temsil otomatik
olarak ikinciyi tetikleyecek ve sizi yiyecek istemeyen duruma sokacaktr. Swish
paterninin en iyi yn, onu gerekten benimserseniz tekrar tekrar dnmek
zorunda olmaynzdr. Sre, bilinli bir aba olmadan otomatik olarak
gerekleecektir. Swish paterninin alma ekli adm adm aada verilmitir.
Adm l: Deitirmek istediiniz davran tanmlaynz. imdi bu davrann,
kendi gznzle gryormu gibi bir i temsilini yapn. Trnaklarnz yemekten
vazgemenizi istiyorsanz, elinizi kaldrp dudaklarnza gtrnzn ve
trnaklarnz srnzn grntsn hayal edin.
Adm 2 : Deitirmek istediiniz davrann ak bir grntsne sahip olduktan
sonra, kendinizin, istenilen deiiklii yapm ve deiikliin ne anlama geldiini
kavram bir grntsn ieren farkl bir temsil yaratmanz gerekir. Daha
gvenli, ok iyi hazrlanm ve giyinmi, mkemmel ekilde kesilmi trnakl,
srmak istediiniz parmak zerinde kk bir bask yaratarak parmaklarnz
aznzdan uzaklatran bir grntnz oluturmanz gerekir. stenen durumda
oluturduunuz grntnz ilgisiz olmaldr. Bunun nedeni ideal bir i temsil
oluturmaktr. Bu da sahip olduunuz histen ok, sizi istediiniz duruma
ekmeyi srdrecek bir i temsildir.
Adm 3 : Beceriksiz deneyimin becerikli deneyimi otomatik olarak
tetikleyebilmesi iin iki resmi hizla deitirin (swish edin). Bu mekanizmay
pekitirmiseniz; trnaklarnz yedirten tetikleyici, sizi ideal grntnz
oluturan duruma sokmak iin tetikleyecektir. Bylece sizi gemite alt st eden
bir eyle beyninizin ilgilenmesi iin btnyle yeni bir yol yaratyorsunuz.

106



Hzla deitirmeyi (swish'i) nasl yapacaksnz? e, deitirmek istediiniz
davrann byk ve parlak bir grntsn oluturarak balayn. Sonra da
grntnn sa alt kesinde olmak istediinizin kk, karanlk bir
grntsn oluturun.imdi kk grnty aln ve bir saniyeden az bir
srede bytn,parlatn ve artk istemediiniz davrann grntsnn yerine
bu grnty getirin. Bu sreci olutururken btn an ve okunuzla, "Hey"
deyin. Bunun bir para genlik zentisi gibi geldiinin farkndaym. Bununla
birlikte heyecanl bir ekilde hey demek; beyninize olumlu , gl bir seri sinyal
gnderir. Zihninizde grntleri bir kere outurduktan sonra;tm sre
yaklak olarak sadece "hey" demek kadar srmelidir. imdi karnzda, olmak
istediinizin byk, parlak, net,renkli bir grnts durmaktadr. Nasl
olduunuzu gsteren eski grnt parampara olmutur.
Bu paternin temeli, hz ve tekrardr. Kk, karanlk grnty byk, dier
grnty yok eden ve eskisinden daha parlak bir ekilde grp hissetmelisiniz.
imdi bunlar istediiniz ekilde grmenin muhteem hissini deneyin. Durumu
deitirmek iin gzlerinizi bir an iin an. Gzlerinizi tekrar kapadnzda
swish'i tekrar yapn. Deitirmek istediiniz eyi byk grmekle balayn ve
sonra hey diyerek kk grnty bytn, parlatn. Denemek iin biraz
bekleyin. Gzlerinizi an.Gzlerinizi kapatn. Deiiklii grn. Orijinal
grnty ve bunu nasl deitireceinizi grn. Tekrar hey deyin.
Yapabildiiniz kadar hzl bir biimde bu ilemi be ya da alt kez yapn. Hznzn
anahtar olduunu unutmayn ve ondan zevk aln. Hey diyerek beyninize, onu
grmesini sylyorsunuz. Hey diyerek bunu yap, bunu gr emirlerini
veriyorsunuz. Bu ilemi eski grntnn; yeni durumu, dolaysyla yeni
davran, yeni grnty otomatik olarak tetiklemesini salayncaya kadar
yapmak gerekir.
imdi ilk grnty oluturun. Neler oldu? Trnaklarnz yeme paternini swish
etmi ve sonra onlar yerken kendinizi

107


hayal etmiseniz; artk trnaklarnz zor yersiniz. O, artk sizin iin doal bir ey
olmayacaktr. Durum byle deilse, paterni tekrarlanmalsnz. Bu kez gzlerinizi
amadan nce, yeni grntde pozitif hissi ok ksa srede deneyebilmekten
emin ol ve sreci tekrar balatabilmek iin onu daha ak ve daha hzl
yapmalsnz. Bu sre, setiiniz grnt yeteri kadar heyecan ya da istek
uyandrmyorsa bir ie yaramayabilir. Gdlenmek istediiniz ya da arzu
ettiiniz duruma ok ekici ya da ok istek uyandrc bir eyler koymanz ok
nemlidir. Bu, gerekten istediiniz ya da sizin eski davrannzdan daha nemli
bir ey olmaldr. Bazen koklama, tatma gibi yeni altbiemlerin ilave edilmesi
yararl olur. Beynin belirli eilimlere sahip olmas yznden; swish paterni
sonular ok abuk retir. Beyin ho olmayan eylerden uzaklamak, ho
olanlara ynelmek eilimindedir. Trnak yemeye artk ihtiyacnz olmadn
gsteren grnt; beyninize, trnak yemeye ynelik grntden ok daha gl
sinyal verecektir. Trnak yeme alkanln yenmek iin ben byle yaptm. O,
btnyle bilinsiz bir alkanlkt. Swish paternini uyguladktan birgn sonra,
kendimi trnaklarm inerken buldum. Bu olaya bir baarszlk olarak
bakabilirdim. Ama byle yapmaktansa, her geen gn alkanlm hakknda
bilinli olmaya altm. Sonra on tane daha swish paterni yaptm ve o tarihten
bu yana artk trnak yemiyorum.
Ayn sreci korkularnz ya da hayal krklklarnz iin de yapabilirsiniz.
Yapmaktan korktuunuz bir eyi ele alnz. imdi onu olmasn istediiniz
biimde grntleyin. Bu grnt heyecan verici olmaldr. imdi bu ikisini yedi
kez swish edin.
imdi korktuunuz eyi dnnz. Nasl dnyorsunuz? Swish paterni etkin
bir ekilde yaplmsa; korktuunuz eyi dndnz anda, otomatik olarak
onu, olmasn istediiniz ekilde dnmeye gemelisiniz.
Swish paterninin dier bir uygulama ekli de, nnzde bir sapan hayal
etmektir. ataln arasnda, deitirmek istediiniz davrann bir grntsn
oluturun. Olmak istediinizin k-

108


k grntsn de iki lastiin ortasna koyun. Zihinsel olarak grnty,
lastiklerle birlikte mmkn olduu kadar geriye ekin. Sonra aynen sapan
taym gibi, kk grnty frlatn. iki ataln arasndaki eski resmi nasl
yrtp getiine bakn. Bunu yaparken, zihinsel olarak lastiklerin mmkn olduu
kadar ekilerek gerilmesi nemlidir. At yaparken ve sizi snrlayan grnty
yrtarken, yine hey deyin.Bu ilemi doru yaparsanz, at yaptnzda; grnt
size o kadar abuk ulamaldr ki, banz eski haline dnsn. Biraz bekleyin ve
deitirmek istediiniz, sizi snrlayan bir davran yada dnce sein ve sapan
ati swish paternini kullanarak deitirin.
Zihninizin, evrensel yasalara kar kabilecek nemli bir ara olduunu
unutmayn. O geriye gidebilir. Ne zaman ne de olaylar geriye gidebilir, ama
zihniniz geriye gidebilir. Diyelim bronuza gittiniz ve nemli bir raporun
yazlmadn fark ettiniz.Yarna kalan rapor, sizi becerikli olmayan bir duruma
sokacaktr. Deliye dndnz. Hayal krklna uradnz. Darya kp
sekreterinize barmak iin hazr durumdasnz. Fakat barmak, sizin istediiniz
sonucu retmeyecektir. O, sadece kt olan bir durumu daha kt yapacaktr.
Anahtar; durumunuzu deitirmek, eski halinize dnmek ve ilerin yaplmasn
salayacak bir durumun iine girmektir. temsilinizi yeniden dzenleyerek
bunu yapabilirsiniz.
Kitabn bandan sonuna kadar yneten durumunda olmaktan,kontroll
olmaktan ve beyninizi altrmaktan sz ediyorum.imdi onun nasl yapldn
gryorsunuz. imdiye kadar yaptnz birka altrmada durumunuzu kontrol
etme yeteneine sahip olduunuzu grdnz. Tm iyi deneyimlerinizi; parlak,
renkli, neeli, ritmik, melodik, yumuak, scak, eitici olarak hatrlarsanz;
yaamnzn nasl olacan dnnz, kt deneyimlerinizi duyulamayacak bir
sesle; kk, bulank duraan ereveli hayaller olarak ve sizden uzakta
hissedemeyeceiniz nemsiz ekillerde korursanz ne olur? Baarl kimse

109

ler bunu bilinsiz olarak yapmaktadr. Onlar kendilerine ya olacak ekilde,
nesnelerin sesinin nasl ykseltileceini, yarar olmayanlann sesinin nasl
kslacan biliyorlar. Bu blmde onlarn nasl modelleneceini rendik.
Problemlerinizi ihmal etmenizi nermiyorum. Burada baz eylerin zerinde
durmakta yarar vardr. Hepimiz, iler yzde doksan dokuzu iyi giden ve evine
btnyle knt iinde gelen kiileri tanrz. Niin byle olmaktadr? Bir tek
ey yolunda gitmedii iin. Onlar yanl giden tek eyi byk, parlak, patrtl,
geriye kalanlar ise kk, kasvetli, nemsiz bir hayal haline dntrm
olabilirler.
nsanlarn ou btn hayatn bu ekilde geirir, "Daima knt iindeyim"
diyen mterilerim oldu. Hemen hepsi de bu sz gururla sylemektedirler;
nk, bu onlarn dnya grnn bir paras olmu. Birok terapici de bu
kntnn nedenlerini kefetmek iin skc ve uzun bir tedaviye
balamaktadr. Hastalarn kntleriyle ilgili olarak, saatlerce konutururlar.
Onlar aileden gelen belirsiz deneyimleri ve duygularn ktye kullanmn aa
karmak iin kiilerin zihinsel plklerini kullanarak ayrntl bir aratrmaya
giriirler. Byle teknikler ok uzun srelidir ve ok pahal terapik ilikilerin ku-
rulmasn gerektirir.
Hi kimse, srekli olarak knt iinde deildir. knt insann bir bacan
kaybetmesi gibi srekli bir koul deildir. O, kiilerin girip kabilecei bir
durumdur. knt deneyimi geirenlerin ou, yaamlarnda belki de en az
ortalama bir insannki kadar mutlu deneyime sahip olmutur. Onlar sadece bu
deneyimleri; parlak, byk ve ilgili bir ekilde temsil etmezler. Mutlu anlarn
kendilerine yakn tutma yerine uzaklatrabilirler de. Bir an durun ve geen
hafta olan bir eyi aln ve kendinizden uzaklatrn. Hl o size yakn bir deneyim
gibi mi geliyor? Onu kendinize yaklatrrsanz ne olur? Size yeni bir deneyim
gibi gelmeyecek midir? Baz kimseler mutlu anlarndaki deneyimlerini
uzaklatrrlar ve sorunlarn yaklatrrlar. By-

110


lece tm mutluluklar uzakta, tm mutsuzluluklar yakndaym gibi gelir. Siz hi
bir kimseden, "problemlerimden uzaklamak istiyorum" cmlesini iitmediniz
mi? Bunun iin uzak bir yerlere umak zorunda deilsiniz. Sadece onlar
zihninizden uzaklatrn ve fark grn. knt hisseden kimseler, genellikle
beyinlerini kt zamanlarnn inat, byk, grltl, yakn,ar hayallleriyle
doldururlar ve iyi zamanlarnkini ince, gri levhalar halinde korurlar.
Deitirmenin yolu, kt anlardan zevk almak deil, alt biemleri yani anlarnn
yapsn deitirmektir.Bundan sonra yaplacak i kendinizi kt hissetmenize
neden olacak eyleri yaamn glkleriyle deil; din, keyifli, sabrl, kuvvetli bir
ekilde mcadele hissi verecek yeni temsillerle lkilendirmektir. Bazlar "Bir
saniye, nesneleri bu kadar abuk deitiremezsiniz" der. Niin olmasn? Baz
eyleri uzun bir srede kavramaktan, bir anda kavramak ok daha kolaydr.
Beyin bu ekilde renir. Bir filmi nasl seyrettiinizi dnn, binlerce kare
seyrediyorsunuz ve onlar dinamik bir btn haline sokuyorsunuz. Bir kareyi
imdi, ikinci kareyi bir saat sonra, bi r ya da iki gn sonra' da nc kareyi
seyretseydiniz ne olurdu? Ondan bir ey anlamazdnz deil mi? Kiisel deiim
de benzer ekilde olur. Bir eyler yaparsanz, zihninizi deitirirseniz,
durumunuzda ve davrannzda deiiklik yaparsanz kendi kendinize en
dramatik ekilde nelerin mmkn olduunu gsterebilirsiniz. Bu, aylar sren
kederli dncelerden daha etkili bir srama olacaktr. Kuantum (miktar) fizii
bize nesnelerin zaman iinde yava yava deil, ani miktar sramalaryla
deitiini sylemektedir. Biz bir deneyimden dierine srayabiliriz.
Hislerinizden memnun deilseniz yapacanz ey temsilinizi deitirmektir. Olay
bu kadar basittir.
Bir dier rnee, aka bakalm. Biroumuz iin ak; harikulade, ruhsal, mistik
bir deneyimdir. Ayn zamanda modelleme asndan akn da bir durum
olduunun farkna varmak nemlidir. Btn durumlar, btn sonular gibi ak
da belirli eylemler kmesi tarafndan ya bir uyarc alglandnda ya da

111


belirli bir ekilde temsil edildiinde retilir. Nasl ak olunur.Ak olmann en
nemli alglama karmlarndan birisi de sevdiiniz her eyi bir kiiyle
ilgilendirmek ve sevmediklerinizle ilgisiz hale getirmektir. Ak olmak inat,
ynlendirilmemi bir his olabilir, nk o dengeli bir durum deildir. Bir
kimsenin iyi ya da kt yanlarnn bilanosunu bilgisayar araclyla ve sonular
gzleyerek yapmyorsunuz. Bir dier kiinin sizi mest eden birka esiyle
kendinizi btnyle ilikilendiriyorsanz, o kiinin hatalarnn farknda bile
deilsiniz demektir.
likileri bozan nedir? phesiz ilikileri bozan birok faktr vardr. Bunlardan
birisi daha nce o kiinin sizi eken zellikleriyle artk ilgi kurmamanz olabilir.
Gerekten de imdiye kadar olanlarn aksine onunla ho olmayan deneyimleri
ilikilendirmeye ve ho olanlar ilikilendirmemeye balam olabilirsiniz. Bu
nasl olur?
Kii, einin di macununun kapan kapatmama ya da eyalar saa sola atma
alkanlklarna dikkat etmeye ve bu grntleri bytmeye balayabilir. Ona
artk ak mektuplar yazmayabilir. Ya da muhtemelen ateli bir tartmada onun
ne sylediklerini hatrlayarak; bu diyalou tekrar tekrar kafasnda canlandrr ve
nasl hissettiini dener. O, einin o gn kendisine gsterdii scak davranlar,
evlenme yldnmnde zel olarak yaptklarn ve sylediklerini hatrlamaz. Bu
rnekleri artrabiliriz. Bunlar yapmakla bir yanllk yapmadnz zihninizde
bulundurun. Sadece bu tr temsil paternlerinin, muhtemelen sizin ilikilerinizi
glendirmeyeceinin ak olarak farknda olmalsnz. Byle bir tartmann tam
ortasnda onun sizi pn ya da sizin iin gerekten zel olarak yapt eyleri
hatrlar ve bunlarn grntsn bytr, parlatr ve yaknlatrrsanz ne olur?
Bu durumda sevdiiniz kiiye nasl davranrsnz?
iletiim paternine bakmamz ve kendimize dzenli olarak "Nesneleri bu ekilde
temsil etmeyi srdrrsem yaamnda ne gibi sonular dourur? Bu gnk
davranlarm beni hangi

112


yne gtrmekte ve ben hangi yne doru gitmek istiyorum? Bu durumu
yaratan zihinsel ve fiziksel eylemleri imdi snamak uygunmudur?" sorularn
sormamz nemlidir. Daha sonra karlamak istemediiniz eyleri imdiden
dzeltme yaparak deitirmek iin sizi engelleyen yolu deitirmelisiniz.
Kullandnz zel bir ilikilendirme ve ilikilendirmeme paterni varsa; baz
eylere dikkat etmeniz yararl olabilir. Birok kimse zamannn ounu,
temsillerinin ouyla ilikili olmayan biimde harcar. Onlarn herhangi bir eye
doru duygusal olarak yneldikleri pek grlmez. Baz eyler hakknda ok
hassas duygular bir kenara brakabilirseniz; ilikisizliin onlarla uramak iin
daha ok kaynaa sahip olmak gibi bir avantajdr. Bununla birlikte yaam
deneyimlerinizi tutarl olarak temsil etme paterniniz bu ise; ok byk zevk
veren ve benim yaamn tad adn verdiim olay gerekten karyorsunuz de-
rim. Yaamlar hakknda neler hissettiini ifade etmekten ekinen tutucu
kimselere danmanlk yaptm ve onlar iin yeni alglama paternleri oluturdum.
Onlarn i temsilleriyle olan likilerini byk oranda artrarak, daha canl ve
yaamn tmyle ilgili yeni deneyimlere sahip olmalarn saladm.
Dier ynden i temsillerinizin ok byk ounluu ya da hepsi btnyle
ilikilendirilmise; siz kendinizi duygusal olarak uygun olmayan bir durumda
bulursunuz. Yaam mcadelesinde byk glklerle karlaabilirsiniz; nk
tm kk eyleri hissediyorsanz, yaam size elenceli, kolay ya da heyecanl
gelmez. Yaandaki her eyi tam olarak ilikilendiren kii, ar derecede
hassastr ve her eye ar derecede kiisel bakar.
lgililik ve ilgisizlik alglama szgeleri dahil, tm nesnelerin bir dengesini
oluturmak yaamn temelidir. Biz istediimiz bir eyle ilgi kurabiliriz ya da
kurmayabiliriz. Bunun yararl olabilmesi iin ilginin bilinli kurulmas gerekir.
Beynimizde oluturduumuz her temsili kontrol edebiliriz. nanlarn gc
hakknda neler renmitik? nanlarla domadmz ve onlar
deitirebileceimizi renmitik. Kkken inandmz ba-
Snrsz G - 8

113



z eyler imdi dnnce sama gelmektedir. nan blmn, yapc inanlar
nasl uyarlayacamz ve yapc olmayanla nasl bitireceimizi sorarak
bitirmitik. lk adm onlarn yaammz zerinde gl etkilerinin olduunu
farketmekle balar. Bu, inanlar temsil eklinizi deitirerek, ikinci adm da bu
b lmde atyorsunuz. Baz eyleri temsil edi eklinizin yapsn deitirmek
istiyorsanz, onun hakkndaki hisleriniz ve byle yaam deneyiminizde neyin
gerek olduu konusundaki dncelerinizde deiiklik yapmalsnz. imdi
nesneleri sizi tutarl olarak glendirecek biimde temsil edebilirsiniz.
Unutmayn. nan; belirli kii, nesne, fikir ya da yaam deneyimleriyle ilgili belirli
kuvvetli duygulardan oluan bir durumdur. Belirlilii nasl yaratrsnz? zel
altbiemler araclyla. Donuk, yani belirsiz, ince, zihninizin uzak bir
noktasndaki nesnelerden bunun tam tersi zellikleri olan nesneler gibi emin
olabilir misiniz?
Beynin de bir depolama sistemi vardr. Baz kiiler inand eyleri solda, emin
olmadklarn da sada saklarlar. Bunun size sama geldiini biliyorum, fakat
byle bir kodlama sistemine sahip kiiye, emin olmad eyleri sol tarafa
koydurtursanz ki burada inand eyler vardr inancn deitirebilirsiniz. O bu-
nu yaptka emin olduunu hissetmeye balayacaktr. Sadece birka saniye
nce, kesinliinden emin olmad kavram ya da fikirlere inanmaya
balayacaktr.
Bu inanlar deitirme ii, basit olarak, gerek olduunu kesin olarak
bildiklerinizi temsil eklinizle, emin olmadklarnz arasnda bir ztlk yaratarak
yaplmaktadr. sminiz, yanz, doum yeriniz, ocuklarnz btn kalbinizle
sevdiiniz gibi doruluundan btnyle emin olduunuz inanlarla ie balay-
nz. Hibir ekince koymadan, btnyle gerek olduuna ikna olduunuz bir
eyi dnn. imdi de emin olmadnz, inanmak istediiniz fakat kesinlik hissi
vermeyen bir eyi dnn. Beinci blmdeki baarnn yedi yalanndan birisini
kullanmak isteyebilirsiniz. nanmadnz hibir eyi almayn; nk

114


eye inanmadnz sylyorsanz, onun gerek olmadna inanyorsunuz
demektir.
Gdlemeyle daha nce ilgilendiiniz gibi, imdi de altbiemlerinizle ilgilenin.
Btnyle inandnz eyin durumunu; grsel, iitsel, dokunsal olarak gzden
geirin. Sonra ayn ilemi emin olmadnz eyler iin yapn. Aradaki farklarn
farkna varn. nandnz eyler bir yerde, emin olmadklarnz bir baka yerde
mi? Ya da inandnz eyler emin olmadklarnzdan daha yakn, daha parlak ya
da daha byk mdr? Birisi sabit bir ereve dieri hareketli mi? Birisi
dierinden daha hzl m hareket ediyor?
imdi, gdlemede yaptklarnz yapn. nandklarnzla elemesi iin emin
olmadnz eylerin altbiemlerini tekrar programlayn. Renkleri ve yeri
deitirin. Sesleri, tonlar, tempoyu ve sesin rengini deitirin. Altbiemlerin
dzgnln, arln, scakln deitirin. Bunlar yaptktan sonra kendinizi
nasl hissediyorsunuz? Belirsizlie neden olan temsili doru olarak
dntrrseniz, sadece birka saniye nce emin olmadnz ey hakknda
kendinizi emin hissetmeye balayacaksnz.
Buradaki tek glk; birok kiinin bu kadar abuk deitirilebilecek inanlara
sahip olmad inancna sahip olmasdr. Bu sizin de deimek istediinize ilikin
inancnz olabilir.
Ayn sre zihninizdeki anlamadnz eylerle anladnz hissettiiniz eyler
arasndaki farklar aa karmak iin kullanlabilir. Bir eyi anlamamsanz
bunun nedeni; onun kk, donuk, ayarsz ve uzak bir i temsiline sahip
bulunmanz olabilir. Anlamanzn nedeni de onun yakn, parlak, daha ayarl bir
ekilde temsil edilmesi olabilir. Anladnz eylere tam olarak benzeyecek
ekilde temsillerinizi deitirdiiniz zaman neler hissettiinize dikkat edin.
phesiz nesneleri daha yakna getirmek, parlatmak herkesin deneyimini
younlatrmayacaktr. Bunun tersi de geerli olabilir. Bazlar; daha karanlk,
daha ayarsz yaptnzda nes

115

neleri daha youn hisseder. Bu nedenle hangi altbiemlerin size ya da yardm
edeceiniz kii iin anahtar olduunu bulmalsnz. Deiiklii yaratmak bunu
yapmak iin gerekli gce sahip olmak ve aralar kullanabilmek iin bu
zorunludur.
Altbiemlerle alrken gerekte yaptmz i, beyne bir deneyimi nasl
hissetmesi gerektiini syleyen uyar sistemini tekrar isimlendirmektir. Beyin,
verdiiniz sinyale (altbieme) cevap verir. Bir tip sinyal verirseniz beyin ac
hissedecektir. Deiik altbiemler salarsanz bir an iinde kendinizi iyi
hissedebilirsiniz. rnein, ben Arizona'da Sinir Dili Meslek Eitimi verirken
odada bulunanlarn ok byk bir ksmnn yz kaslarnn gerildiini farkettim ve
bunu onlarn ac ektiklerini gsteren bir ifade olarak yorumladm. Zihinsel
olarak neler konutuumu tekrar gzden geirdim ve birok kimsede byle bir
cevab tetikleyecek herhangi bir ey bulamadm. Sonunda bazlarna "imdi ne
hissediyorsunuz?" diye sordum. Pepee sorduklarmn hepsi ok youn bir ba
ars hissettiklerini sylediler. Snfn %60'ndan fazlasnn ba aryordu. Video
kayt cihaz iin gerekli olan klarn gzlerini aldn, onun rahatsz edici hatta
ac verici olduu biiminde aklama getirdiler. stelik odann penceresi yoktu,
havalandrma cihaz saat nce bozulmutu ve bu nedenle de havas olduka
pisti. Tm bunlar bu kiilerde fizyolojik bir kaymaya neden oldu. Bu nedenle
herkesi bir Excedrin iin dar karmaktan baka ne yapabilirdim?
phesiz durum byle deildir. Beyin, yalnzca kendisine ac hissetmesini
syleyecek ekilde temsil edilen uyarclar aldnda ac hisseder. Bu nedenle bu
kiilere aclarnn altbiemlerini tanmlattm. Bazlar iin bu ok ar ve nabz
andran bir olayd. Bazlar acy ok byk ve parlak hissederken (kendilerini
nasl hissettiklerini hayal edebilirsiniz), dierleri iin bu kk bir eydi.
ncelikle acyla olan ilikilerini kesmelerini ve onlar dar atmalarn syleyerek
altbiemlerini deitirttim. Onlara acnn eklini ve bykln gstererek ve
nlerine 3

116


mt.boyunda yerletirerek hislerinden kurtulmalarn saladm.Daha sorna
tavandan dar kmalarn ve aaya doru bzlmelerini salayacak ekilde
temsillerini byttrp, klttrdm. Sonra aclarn gnee doru
gnderttim, hibir ey kalmayncaya kadar erimesini seyrettirdim ve sonunda
kendileni nasl hissettiklerini sordum. Be dakikadan daha ksa bir srede %
95'inin ba ars kalmamt. Beyne giden sinyallerin temsillerini
deitirmilerdi. Bu nedenle beyin ald yeni sinyallere yeni cevaplar veriyordu.
Geriye kalan %5'ine daha zel deiiklikler yapmak iin ek olarak 5 dakika daha
gerekli oldu. Bir kii migren deneyimi geiriyor olmasna ramen, o bile
kendisini iyi hissetmeye balad.
Ben bu sreci bazlarna anlattnda, aclar bu kadar abuk ve kolayca
giderebildiime inanmakta glk ektiler. Siz bunu bilinsiz olarak birok kez
kendi kendinize yapmadnz m? Siz bir ac hissederken, bir baka i yapmaya
daldnzda ya da heyecanl bir ey olduunda ve dndnz eyi
deitirdiinizde artk ac hissetmediinizi hatrlamyor musunuz? Ac kolaylkla
dar atlabilir ve siz onu kendi kendinize tekrar etmeye balamadnz srece
bir daha geri gelmez. temsillerinizi bir miktar bilinli olarak ynlendirmekle
istediiniz zaman kolaylkla ba arsndan kurtulabilirsiniz.
Gerekten de, beyninizde zel sonular reten bir mekanizmay bir kez
rendiinizde; neyi hissetmek istiyorsanz eninde sonunda o hissi
salayabilirsiniz.
Son bir yar: nsan deneyimleri zerindeki daha byk szge kmeleri; yeni
temsilleri ynetebilir onlar koruma yeteneini etkileyebilir, hatta ilk planda
deitirebilir. Bu szgeler en ok neye deer verdiinizle ve imdiki
davranlarnzdan bilinsiz olarak hangi faydalar salyor olabileceinizle
ilgilidir. Deerler, nemleri nedeniyle bal bana bir blmn konusudur. Ac,
sizin vcudunuzda deitirmek istediiniz bir eyle ilgili olarak size nemli
sinyaller gnderiyorsa; gerekli adresi ona

117



gstermedike ac byk bir olaslkla geri gelecektir; nk, size nemli bir
hizmet vermektedir.
imdiye kadar rendiklerinizle, kendi yaamnz olduu kadar tandnz
birisinin yaamn da ok byk lde zenginletirebilirsiniz. imdi de
deneyimimizi nasl yaplandrdmzn bir baka ynne bakalm. Bu, birok
kimseyi etkin olarak modelleyebilmek iin nemli bir karm esidir. Birlikte
snayalm.


























118


BLM: 7


Baarnn Dizini












"Her eyin nezih ve srasyla yaplmasna izin verin."

1. Corinthium 14:40



BU KTAPTA, insanlarn nasl yaptklar zerinde konutuk. Allmn dnda
baarl sonular reten insanlarn hem zihinsel hem de fiziksel olarak belirli
eylemler kmesini tutarl olarak rettiklerinden sz ettik. Ayn eylemleri
yaparsak; ,ayn ya da benzer sonular retiriz. Bununla birlikte, sonular
etkileyen eylemlerin dizini adn verdiimiz bir faktr daha vardr. Eylemlerin
yapl srasn gsteren dizin, rettiimiz sonularn tmn ok byk oranda
etkiler.
"Kpek, Jim'i srd" ve "Jim, kpei srd"; "Joe, stakozu yedi" ve "Istakoz,
Joe'yu yedi", cmleleri arasndaki fark nedir? zellikle siz Joe ya da Jim'seniz
arada ok fark vardr. Burada kelimeler btnyle ayndr. Fark onlarn
dzenleniinde yani dizinindedir. Deneyimin anlam, beyne gnderilen
sinyallerin sras tarafndan belirlenir Ayn uyarclar, ayn kelimeler kullanld
halde farkl anlamlar retilmektedir. Baarl kimselerin

119

sonularn etkin olarak modelleyebilmek iin bu olayn anlalmas nemlidir.
Nesnelerin belirli bir sra iinde sunulmas, onlarn beyne zel bir ekilde
kaydedilmesine neden olur. Bu gisayara komut vermeye benzer. Komutlar
doru srada verirseniz; bilgisayar yeteneklerini kullanarak size istediiniz
sonular retecektir. Doru komutlar farkl srada verirseniz, iste iniz
sonular elde edemezsiniz.
Belirli bir sonucu yaratmak iin birlikte alan tm bu faktrleri -i temsil
tipleri, gerekli altbiemler ve dizin- tanmlamak iin strateji kelimesini
kullanacaz.
Sevgi hissi, ekicilik, gdleme, karar gibi herhangi bir eyi retebilmek iin bir
stratejimiz vardr. rnein, biz ak iin stratejimizi belirleyebilirsek; istediimiz
an bu durumu tetikleyebiliriz. Bir karar vermek iin hangi eylemleri hangi srada
yaptmz kefedersek; birka saniye iinde kararszlktan kesin kararl duruma
geebiliriz. Bylece baarya ulamak ve biyolojik bilgisayarmzda istediklerimizi
retebilmek iin hangi anahtarlarn gerekli olduunu biliriz.
Stratejinin kullanm ve elerinin anlalmas iin pastaclk gzel bir mecazdr.
Birisi dnyann en byk ikolatal kekini yapyorsa; siz ayn kalitedeki sonulan
retebilir misiniz? O kiinin tarifine sahipseniz, elbette retebilirsiniz. Tarif,
belirli bir sonucu retmek iin hangi kaynaklarn nasl kullanlacan gsteren
zel bir plan olan stratejiden baka bir ey deildir. Hepimizin ayn sinirsel
yapya sahip olduuna inanranz; hepimizin kullanlabilecek ayn potansiyel
kaynaklara sahip olduuna da inanrsnz. Bu kaynaklar nasl kullanacanz
gsteren stratejiniz, rettiiniz sonular belirler. Bu, ayn zamanda i
dnyasnn da yasasdr. Bir irket en iyi kaynaklara sahip olabilir fakat
kaynaklarn en iyi kullanmn salayan irket, genellikle daha stn duruma
geer.
Bu nedenle usta pastacyla ayn kalitede kek yapabilmek iin ne yapmanz
gerekir? Tarifeye ve tarifeyi aynen uygulamaya ihtiyacnz var. Yaamnzda hi
byle bir kek piirmemi olsa-

120

nz bile tarifeyi harfiyen uygularsanz ayn sonular retirsiniz.Pastac bu tarifi
elde etmek iin yllarca snama yanlma yoluyla alm olabilir, siz onun ne
yaptn modelleyerek, tarifini uygulayarak yllarca almaktan
kurtulabilirsiniz.Finansal baar elde etmek, salkl olmak, neeli ve sevilen
olmak iin stratejiler vardr. Finansal baar salayan yada iyi ilikiler kurabilen
kiiler bulabilirseniz; onlarn stratejilerini kefedip uyguladnzda;
inanlmayacak lde zaman ve aba tasarrufunda bulunursunuz. te
modellemenin gc budur. Her eyi yapmak iin yllarca abalamanz gerekmez,
Tarife bize ne yapacamz anlatarak etkin eylemler yapacak gc vermektedir.
Birincisi, sonucu retmek iin hangi katlmlara ihtiyacmz olduunu syler.
Piirmede, insan deneyimi iin gerekli karmlar be duyumuzdur. Tm insani
sonular; grsel, iitsel, dokunsal, tatsal, kokusal temsil sistemlerinin baz zel
kullanmlaryla yaplr ya da yaratlr. Tarifeyi yapan kiiyle ayn sonular
retebilmek iin, sadece hangi karmlarn gerekli olduunu bilmek yetmez,
ayn zamanda hangi karndan ne miktar gerekli olduunu da bilmemiz gerekir.
Stratejilerde altbiemleri miktarlar olarak dnebiliriz. Onlar bize kesin olarak
neyin, ne kadar gerekli olduunu sylerler. rnein, grsel olarak ne kadar
parlak, ne kadar karanlk, deneyime ne kadar yakn gibi girdileri salar.
Hepsi bu kadar mdr? Karmlar ve bu karmlardan ne kadar kullanlacan
bilirseniz; imdi ayn kalitede kek retebilir misiniz? Hayr, retimin dizinini, yani
ne zaman ne yaplacan ve hangi srayla yaplacan renmedike, ayn
kaliteye ulaamazsnz. Pasta ustasnn en son koyduunu siz ilk nce koyarsanz
ne olur? Ayn kalitede pasta m retirsiniz? Sanmyorum. Bununla birlikte ayn
karmlar, ayn miktarda ve ayn srayla koyarsanz; eminim o zaman benzer
sonular retirsiniz.
Gdlenmek iin, satn almak iin, sevmek iin, ekici olabilmek iin, yani her
ey iin bir stratejimiz vardr. Belirli uyar

121


clar belirli srada daima belirli sonulara ulaacaktr. Stratejiler, beyin
kaynaklarmzn kasa ifresine benzer. Rakamlar bilseniz bile, rakamlar doru
srada evirmezseniz kasay aamazsnz. Doru rakamlarla, doru sray
izlerseniz; kilit her zaman alacaktr. Bakalarnn kasasn amak iin nasl
onlarn ifresini bilmeniz gerekiyorsa; kendi kasanz amak iin de kendi ifre-
nizi bilmeniz gerekir.
Dizinin yap talar nelerdir? Duygularmz. Duyusal girdilerle i ve d olmak
zere iki dzeyde ilgileniriz. Dizin; d deneyimlerimizin ve bunlar iimizde
temsil etme biimimizin yap talarnn bir araya konma eklidir.
rnein, iki tr grsel deneyime sahip olabilirsiniz. Birincisi d dnyada
grdklerinizdir. Beyaz kadn zerindeki siyah harflere bakarak; bu kitab
okurken, d grsel bir deneyim yapyorsunuz. kincisi i grseldir. Bir nceki
blmde zihninizde grsel biem ve altbiemlerle ilgilendiimiz an hatrlayn.
Zihnimizde temsil ettiimiz olaylar biz gerekte yaamyorduk. Bunun yerine
onlar sadece grsel olarak deniyorduk.
Ayn ey dier biemler iin de geerlidir. Pencerenizden trenin ddk sesini
duyabilirsiniz. Bu d iitseldir; Ya da zihninizdeki bir sesi duyabilirsiniz. Bu da i
iitseldir. nemli olan sesin tonuysa bu, tonal iitsel altbiemdir. Ses tarafndan
iletilen kelimelerin anlam nemliyse bu, digital iitseldir. Oturduunuz
sandalyenin kollarnn yapsn hissedebilirsiniz. Bu da dsal dokunsaldr. Ya da
sizin kt ya da iyi hislere sahip olmanza neden olan derin i hisleriniz vardr.
Bu da isel dokunsaldr.
Bir tarife oluturabilmek iin ne zaman ne kullanlacan tanmlayan bir sisteme
sahip olmamz gerekir. Bizim stratejileri tanmlamak iin bir notasyon
sistemimiz var. Duyusal sreci ksaca gsterebilmek iin; V grsel, A iitsel, K
dokunsal, i(sel), E d(sal), T tonal, D digitali temsil etmek iin
kullanlmaktadr. Darda bir ey grdnzde (d grsel), bu olay (Ve) notas-
yonuyla temsil edilebilir. inizde bir hisse sahipseniz; bu da (Ki) ile temsil
edilebilir. Bir eyi grnce gdlenen (Ve), sonra

122

kendi kendine bir eyler syleyen (Aid) ve bu szler de iinde bir hissin
olumasna (Ki) neden olan bir kiinin stratejisini gznne aln. Bu strateji Ve-
Aid-Ki eklinde temsil edilecektir. Bu kiiyle btn gn baz eyleri niin yapt
hakknda konuabilirsiniz, fakat baarl olma ansnz ok dktr. Bununla
birlikte, ona sonucu gsterir ve grd zaman kendi kendisine ne
syleyeceinden bahsederseniz, o kiiyi istediiniz ynde davranmasn
salayacak duruma sokabilirsiniz. Bir sonraki blmde, kiilerin belirli koullarda
kullandklar stratejileri aa karmann yollarn gstereceim. imdi, bu
stratejilerin nasl altn ve niin nemli olduklarn gstermek istiyorum.
Hepimizin her ey iin tutarl olarak belirli sonular reten temsil paternlerimiz,
yani stratejilerimiz vardr. ok azmz bu stratejileri bilinli olarak kullanmasn
biliriz. Bu nedenle karlatmz uyarcya bal olarak, birok duruma girip
karz. p ularna bal olarak istediiniz sonular retebilmeniz iin,
stratejinizin ne olduunu bilmeniz gerekir. Dier kiilerin tam olarak size nasl
tepki gstereceklerini bilebilmeniz iin de, onlarn stratejilerini farketme
yeteneine sahip olmanz gerekir.
rnein, bir ey satn almak iin i ve d deneyimlerinizi tutarl olarak organize
ediyor musunuz? ou durumda, belirli bir ynteminiz vardr. Bunu bilmiyor
olabilirsiniz; fakat, belirli bir arabann size ekici gelmesini salayan deneyimler
dizini, ayn zamanda belirli bir evin ekici gelmesini de salayabilir. Belirli srayla
gelen belirli uyarclar, sizi derhal bir eyler satn alacak duruma sokacaktr.
Hepimizin belirli durum ve eylemleri retebilmek iin tutarl olarak izledii bir
sra vardr. Bilgiyi bir bakasnn diziniyle sunmak, gl bir ahenk oluturma
eklidir. Gerekten de bu, etkin bir ekilde yaplrsa; iletiiminiz kar
klamayacak bir duruma gelir; nk belirli cevaplar otomatik olarak
tetikleyecektir.
Baka stratejiler nelerdir? nandrma stratejileri var mdr? Sunulan kimsede
dayanlmaz derecede istek yaratacak ekilde malzemeleri organize etmenin bir
yolu var mdr? Kesinlikle.

123

Gdleme? Batan karma? Sat? renme? knt? Yada cokunluk? Bu
duygular yaratmak iin, dnya deneyimlerinizi belirli bir srada temsil etmenin
zel yollar var mdr? ddiaya girebilirsiniz; vardr. yi ynetim iin stratejiler
vardr. Yaratc lk iin stratejiler vardr. Belirli eyler sizi tetiklediinde, o
durumlarn iine girersiniz. Hazr bekleyen bu duruma ulaa bilmeniz iin,
sadece stratejinizin ne olduunu bilmeniz gerekir. Dierlerine istediklerini
verebilmek iin onlarn da stratejilerini belirleyebilmeniz gerekir.
Bu nedenle belirli bir sonucu, belirli bir durumu retecek; belirli sray ve dizini
bulabilmemiz gerekir. Bunlar becerebiliyor ve gerekli eylemleri retmeye arzu
duyuyorsanz, istediiniz ekilde bir dnya yaratabilirsiniz. Su ve yiyecek gibi
fiziksel gerekler dnda isteyebileceklerinizin hemen hepsi, bir durumdur.
Kendinizi orada bulabilmek iin bilmek zorunda olduunuz eylerin hepsi; dizin
ve doru stratejidir.
En baarl modelleme deneyimlerinden birisini orduda gerekletirmitim.
Tantrldm bir generale SDP gibi bir teknik olan, "En Uygun Performans
Teknolojileri"'ni anlatmaya baladm. Uyguladklar eitim programlarnn
sresini yarya yarya azaltabileceimi hatta bu srede kiilerin ehliyet
dzeylerini artrabileceimi syledim. Bunun olduka byk bir iddia olduu
dorudur. Bu iddia generalin ilgisini ekti, fakat ikna olmad. Bu nedenle SDP'yi
retmek iin ie alndm. SDP eitiminde baarl olduktan sonra; ordu benimle
modelleme eitim program iin bir anlama imzalad ve hemen arkasndan
ordudaki baz kiilere etkin modellemenin nasl yaplacan retmeye
baladm. Sz verdiim sonular retemezsem, herhangi bir cret
demeyeceklerdi.
Bana verilen ilk proje; yeni asker olanlara 45 kalibrelik tabancalarla etkin ve
doru at yapmay reten 4 gnlk bir programd. Veriler, askerlerin ancak %
70'inin, bu prograndan sonra baar belgesi aldklarn gsteriyordu. General de
bu sonucun, elde edilebilecek en iyi sonu olduunu syledi. O an-

124



dan itibaren baarp baaramayacam merak etmeye baladm.nk ben
hayatnda hi at yapmamtm. stelik ate dncesini bile sevmem.
Balangta projeyi John Grinder'le birlikte yrtecektik. Onun daha nceden
at deneyimi vard. Bu nedenle, birlikte baarl olacamz
dnyordum.Dier programlarmz yznden Grinder aniden projeden
ayrlmak zorunda kald. Durumumun ne olduunu hayal edebilirsiniz. stelik
bana denecek paray ok bulduklar iin eitim grubundaki baz kiilerin, hibir
i yapmayarak beni sabote edecekleri hakknda sylentiler duyuyordum. Bana
bir ders vermek niyetindeydiler. At deneyimi olmadan, asm (John Grinder'i)
kaybetmenin znts iinde, beni engellemeye alanlarn bulunduu bir
ortanda ne yapabilirdim? ncelikle zihnimde yarattm bu dev baarszlk
hayalini ele aldm ve onu bzerek klttm. Sonra, neler yapabileceime likin
yeni temsiller gelitirmeye baladm. nan sistemimi "orduda en iyilerin
baaramadklarn benim baarmam mmkn deildir"den, "At retmenleri
yaptklar ii en iyi tekilde yapabilirler; fakat i temsillerin, performans
zerindeki etkileri ya da en iyi atclarn stratejilerinin nasl modellenecei hak
knda ya hi bilgileri yoktur, ya da ok az vardr", eklinde deitirmeye
baladm. Kendimi btnyle becerikli duruma soktuktan sonra, generalden en
iyi atclaryla almak iin izin aldm. Bylece onarn etkin ve doru at
sonularn retirken; zihinsel ve fiziksel olarak hangi eylemleri yaptklarn kesin
olarak renebilecektim. Onlarla alrken, "Farkn farkll getirdiini"
kefettim. Bu farklar askerlere daha ksa srede retebilir ve istenilen
sonular alabilirdim.
Modelleme ekibimle birlikte, dnyann en iyi atclarndan bazlarnn temel
inanlarn kefettim ve bunlar etkin at yapamayan askerlerinkiyle
karlatrdm. Sonra en iyi atclarn ortak strateji ve zihinsel dizinlerini
kefettim ve bunlar ilk kez at yapacaklara retebilmek iin kopyaladm. Bu
dizin, onlarn binlerce, belki de yzbinlerce atnn ve tekniklerinde daki

125

ka dakika meydana gelen deimelerin bir sonucuydu. Sonra onlarn
fizyolojilerinin temel elerini modelledim.
Etkin at adn verdiim sonucu retebilmek iin en uygun stratejiyi
belirledikten sonra, ilk kez at yapacaklar iin bir buuk gnlk bir kurs
dzenledim. Sonu ne mi oldu? Bir buuk gnde askerlerin % 100' yeterlilik
belgesi alacak dzeye geldi ve uzman dzeyine ulaanlarn says ise standart
drt gnlk kurstaki saynn katna ulat. Uzmanlarn beyinlerinde olu
turduklar sinyalin aynsnn nasl retileceini acemilere reterek, onlarn
uzman olmalar iin gereken sreyi yardan fazla azalttm. Sonra modellediim,
lkenin en iyi atclaryla alarak onlara stratejilerini nasl daha iyi
gerekletirebileceklerini rettim. Bir saat sonra bu uzmanlardan birisi, alt ay
iinde elde ettii en iyi dereceyi, bir dieri de hatrlad kadaryla hi bir yarta
elde edemedii sayda 12'den isabet salad ve antre nrleri her ikisine de para
dl verdi. Albay, generalle konuurken; bunun 1. Dnya Sava'ndan bu yana
tabanca atnda gerekletirilen en byk baar olduunu syledi.
Bu rnekte de grld gibi ok az ya da hi bilginiz olmasa, hatta koullar
imkansz gibi grnse bile; bir sonucun nasl retildiine ilikin mkemmel bir
modeliniz olduunda, modelin ne yaptn kesin olarak kefedip, onu
kopyalayarak belki de dndnzden ok daha ksa srede, ayn sonucu
retebileceinizin farkna varmalsnz.
Birok atlet, kendi alanlarndaki en iyiyi modelleyerek, daha basit bir strateji
uygularlar. Uzman (usta) bir kayaky modellemek istiyorsanz, ncelikle onun
tekniinin ne olduunu dikkatle gzlemelisiniz (Ve). Gzlerken kendinizi onun
bir paras gibi hissedinceye (Ki) kadar vcudunuzu ayn ekilde hareket
ettirmelisiniz (Ke). Daha nce kayak yapanlar seyretmiseniz, bunlar farknda
olmadan yapm olabilirsiniz. Gzlediiniz kayaknn dnmesi gerekiyorsa;
sanki kayak yapyormusunuz gibi onun adna dn yapmsnzdr. Bundan
sonra iyi kayak yapmann bir i grntsn (Vi) oluturmak isteyeceksiniz.

126



Bylece d grselden d dokunsala; d dokunsaldan i dokunsala gemi
oluyorsunuz. Sonra yeni bir i grsel hayal oluturacaksnz. Bu kayak
yapmanzn ilgisiz bir hayali olacaktr.(Vi) Bu da bir dier kimseyi mmkn
olduu kadar kesinlikle modellemeye altnz bir filminizi izlemeye
benzeyecektir.Sonra bu grntnn iine girecek ve ilgili bir ekilde uzman
atletin yaptklarnn aynsn yapnca, neler hissettiinizi deneyeceksiniz (Ki). Bu
ilemleri kendinizi btnyle rahat hissedinceye kadar tekrarlamanz gerekir.
Bylece en uygun dzeyde hareket etmenize ve baarmanza yardm edecek
zel sinirsel stratejiyi kazanm olursunuz. Sonra ayn olay gerek dnyada
yapmaya alrsnz(Ke).
Bu stratejinin dizin haritas Ve-Ke-Ki-Vi-Vi-Ki-Ke eklinde karlabilir. Bu harita,
birisini modellemenin yzlerce yolundan birisidir. Bu sonular retmenin
birok yolu olduunu unutmayn. stediiniz sonular retmenin doru ya da
yanl yolu yoktur, etkin olan ve olmayan yollar vardr.
Kiinin bir sonucu retmek iin yapt tm eyler hakknda doru ve kesin
bilgilere sahip olmas, daha kesin sonularn retilmesini salayabilir. Bir kiinin
modellenmesinde ideal olan, onun i deneyimini salayabilmektir. Bir kiinin
modellenmesinde; onun i deneyimini, inan sistemini ve temel dizinini
modellemek gerekir. Bununla birlikte, sadece gzleyerek bir kiinin fizyolojisinin
ok byk bir ksmn modelleyebilirsiniz. Fizyoloji (9. blmde daha ayrntl
olarak incelenecektir) rettiimiz sonularn tmn ve yarattmz durumlar
etkileyen bir dier faktrdr.
renme ve retmede byk deiiklikler yapabilecek; dizin ve stratejilerin
anlalmasyla ilgili nemli bir saha daha vardr. Baz ocuklar niin renemez?
Bana gre bunun iki temel nedeni vardr. Birincisi, bizim genellikle birisine zel
bir grevi retmede en etkili stratejinin ne olduunu bilmememizdir. kincisi,
retmenlerin genellikle deiik ocuklarn nasl rendiklerine ilikin doru
fikirlere sahip olmamalardr. Herke

127


sin stratejisinin farkl olduu unutulmamaldr. Birisinin renme stratejisini
bilmiyorsanz ona bir eyler retmek iin o byk zorluklarla karlaacaksnz
demektir.
rnein, baz kiiler kt heceleyicilerdir. Bu, onlarn iyi heceleyiciler kadar zeki
olmadklarn m gsterir? Hayr, iyi heceleme; verilen bir kapsanda bilginin
nasl depolandn, organize edildiini, ulaldn gsteren dnce diziniyle
daha ok ilgilenmek demek olabilir. Tutarl sonular retme yeteneinizin
kayna; beyninize bu grev iin sizi destekleyecek zihinsel dizin sunup
sunmamanz olabilir. Grdnz, iittiiniz ya da hissettiklerinizden herhangi
bir ey beyninizde depolanr. Saysz aratrma projesi; kiilerin bilinli olarak
hatrlayamadklarn hipnotik trans halinde hatrlayabildiklerini gstermitir.
Etkin olarak heceleyemiyorsanz; sorun kelimeleri kendi kendinize temsil
eklinizdedir. Heceleme iin en iyi strateji nedir? Dokunsal olmad kesindir. Bir
kelimeyi hissetmek de zordur. Gerekte iitsel de deildir, nk etkin olarak
seslendiremeyeceiniz kadar ok sayda kelime vardr. O halde heceleme neleri
gerektirir? D grsel karakterleri zel bir dizinde depolama yeteneini
gerektirir. Hecelemeyi renmenin yolu herhangi bir zamanda kolayca
ulalabilecek grsel grntler oluturmaktr.
Albuquerqu kelimesini ele alalm. Hecelemeyi renmenin yolu kelimeyi tekrar
sylemek deildir. Kelimeyi zihinde bir grnt olarak depolamaktr. Bir sonraki
blmde kiilerin beyinlerinin farkl paralarna ulamada kullandklar baz
yollar reneceiz. rnein, SDP'nin kurucular olan Bandler ve Grinder,
gzlerimizin hareketlerinin ve konumunun, sinir sistemimizin hangi ksmna
ulatmz akla kavuturduunu buldular.
Bu tr ulama (eriim) ip ularnn ayrntlarn gelecek blmde greceiz.
imdilik bir ok kimsenin, grsel hayalleri hatrlamak iin sol yukarya
baktklarn hatrlatmak yeterlidir.

128

Albuquerque kelimesini hecelemeyi renmenin en iyi yolu, onu sol yukarya
alarak, ak bir grsel hayalini oluturmaktr.
Bu noktada, ksa paralara ayrma kavramn da eklemek istiyorum. nsanlar
genellikle bilinli olarak bir bakta 5-10 ksa paray sreleyebilirler. abuk
renenler daha karmak grevlerde de ustalaabilirler; nk onlar bilgileri
ksa (kk) paralara ayrrlar ve sonra orijinal btn oluturacak ekilde
birletirirler. Albuquerque'yi hecelemenin yolu; onu, Albuz quer zque eklinde
ksa paraya ayrmaktr. Bu ksa paray bir kada yazn . Onu gzlerinizin
sol yukarsnda tutun ve Albu parasn grn. Sonra gzlerinizi kapayn ve onu
zihninizde grn. Gzlerinizi an. Albu'yu grn. Telaffuz etmeyin. Sadece
grn ve sonra gzlerinizi kapayarak zihninizde grn, gzlerinizi kapadnzda
ak olarak Albu'yu grnceye kadar bu ilemi 5 ya da 6 kez tekrarlayn. Sonra
ikinci ksa para olan quer'i aln. Harflere daha hzl bakn ve ayn sreci burada
da gerekletirdikten sonra, que parasna gein. Bu ilemler tm Albuquerque
hayali zihninizde depolanncaya kadar srmelidir. Temiz bir grntye sahip
olursanz; muhtemelen doru heceleme hissine (dokunsal) de sahip olursunuz.
Sonra o kadar ak grme yeteneine sahip olursunuz ki, onu tersinden de
heceledikten sonra, artk bu kelimenin hecelemesini asla unutmazsnz. Bunu
garanti ediyorum. Gemite kendi isminizi hecelemekte glk ekmi olsanz
bile, herhangi bir kelimenin hecelenmesinde stn baar gsterebilirsiniz.
renmenin bir dier yn de dierlerinin tercih ettii renme stratejilerini
kefetmektir. Yukarda belirtildii gibi; herkesin zel bir sinir yaps, en ok
kulland zihinsel bir blge vardr. Fakat biz, kiilere genellikle bu gc
retmeyiz. Herkesin ayn ekilde rendiini kabul ederiz.
Size bir rnek vereyim. Ksa bir sre nce bana bir gen gnderdiler. Kelime
tanma gl ektiini, hecelemeyi renemeyeceini ve okulda psikolojik
sorunlar olduunu belirten 6,5 sayfalk bir raporu da beraberinde getirmiti.
imdiden
Snrsz G-9

129


onun deneyimlerini dokunsal olarak srelemeyi tercih ettiini syleyebilirim.
Onun bilgiyi nasl srelediini anladktan sonra, ona yardm edebilecek
pozisyona geldim. Bu gen, hissettii eyleri ok iyi kavryordu. Bununla birlikte
standart reti tekniklerinin ou grsel ya da iitseldir. Onun sorunu, renme
gl deildi. retmenleri onun bilgiyi etkin bir ekilde alglamas,
depolamas, tekrar ulamas iin uygun bir reti teknii bulmakta glk
ekmektedirler.
Yaptm ilk ey raporu yrtp atmak oldu. Ona raporun bir p yn olduunu
syledim. Bu onun dikkatini ekti. O, her zaman olduu gibi, bir seri sorunun
sorulmasn bekliyordu. Bunun yerine ben onunla sinir sistemini baaryla
kulland konular zerinde konutum. Sporda ok iyi olduu konusunda iddiaya
girebileceimi sylediim zaman. "Evet, ok iyiyimdir." dedi. Onun ok iyi bir
srf olduu ortaya kt. Biraz srften konuunca heyecanland, dikkatli ve
etkili hissetme durumuna geti. Daha nce retmenlerinin grdklerinden
daha gl alc durumuna gemiti. Ona bilgileri dokunsal olarak depolama
eiliminde olduunu ve bunun yaanda ok byk bir avantaj olduunu
syledim. Bununla birlikte renme stili, hecelemesini gletiriyordu. Bu
nedenle ona hecelemenin grsel olarak nasl yaplacan gsterdim ve srf
yaparken hissettiklerini hecelerken de hissetmesi iin altbiemleriyle altm.
On be dakika iinde yldrm hzyla hecelemeye balad.
renme gl eken ouklardan ne haber? ou kez bu ocuklarn
renme glkleri, izledikleri strateji kadar kt deildir. Onlarn ihtiyac olan
ey, kaynaklarn nasl kullanlacan renmektir. Bu strcitejileri, 11-14 yalar
arasndaki, renme gl eken ocuklarla alan bir retmene rettim.
O daha nce yapt testlerde % 70 baarnn zerine kamamt, ounluk %
25, % 50 baar aralnda kalyordu. retmen, hemen balangta renme
gl eken rencilerinin, % 90'nn iitsel ya da dokunsal heceleme
stratejisine sahip olduunu fark etti. Yeni heceleme stratejileri kullanmaya
bala-

130


dktan birhafta sonra 26 renciden 19'u % 100, 2'si % 90, 2'si % 80 ve dier
% 70'k baar saladlar. retmen sanki sihirli bir ey olmu gibi
rencilerinin davransal sorunlarnn yok olduunu syledi. Kendi
blgesindeki tm okullara tantmak iin, bu bilgileri ilan tahtasna da yazmaya
balad.
Eitimdeki en byk problemlerden birisi de retmenlerin rencilerinin
renme stratejilerini bilmemeleridir. Onlar, rencilerinin kasasn aacak
ifreyi bilmiyorlar. ifre; belki 2 sola 4 saadr, fakat retmen 24 saa ve 2 sola
ifresini kullanmaya almaktadr. imdiye kadar eitim sistemimiz, renciler
ne renmelidir sorusu zerinde durmutur. En iyi nasl renebilirler sorusu
zerinde durmamtr. En uygun performans teknolojileri bize; deiik
kimselerin renmede kullandklar zel stratejileri ve heceleme gibi zel
konular renmenin en iyi yolunu retmektedir.
Albert Einstein'in grelilik kuramn nasl ortaya kardn biliyor musunuz? O,
kendisine yardm eden en nemli eyin,Bir nn arkasna bindiinde, n neye
benzeyecektir?" sorusunu grsel hale getirebilme yetenei olduunu
sylemiti. Ayn eyi zihninde gremeyen herkes grelilii renmekte glk
ekecektir. Bu nedenle onun renmesi gereken ilk ey, beynini en etkin ekilde
altrmak olmaldr. En uygun performans teknolojileri tam olarak bu konuyla
ilgilenmektedir. Onlar istenilen sonularn en kolay ve en hzl biimde
retilmesinde, en etkin stratejilerin nasl kullanlacan retirler.
Eitimde karlatmz sorunlarn benzerleri, dier alanlarda da vardr. Yanl
ara kullanr ya da yanl srada yaparsanz; yanl sonular alrsnz. Dorular
kullanrsanz; harika almalar yapabilirsiniz. Herkesin bir stratejisi olduunu
unutmayn. Bir satcysanz; mterinizin satn alma stratejisini bilmek sizin
iinize yaramayacak mdr? Elbette yarayacaktr. Mteri dokunsalsa; ona
bakt arabalarn renklerinin gzelliini gstererek konuya giri yapmak ister
misiniz? Ben istemem. Onu kuvvetli bir hisle balamak isterim. Onu direksiyo

131


na oturtarak, koltuklan hissetmesini ve ak bir yolda araba srn
hissetmesini salamak isterim. Mteri grsel ise; renklerle, hatlarla ve onun
stratejisine uygun dier grsel altbiemlerle konuya girmek isterim.
Bir antrenrseniz; her oyuncunuzu nelerin gdlediini, ne tr uyarclarn
onlar en becerikli durumlarna soktuunu bilmenizin bir yarar olmayacak
mdr? Ordudaki en iyi atclarla yaptm gibi, belirli grevleri en verimli
dizinlerine ayrma yeteneine sahip olmak istemez misiniz? Sahip olmak
istemelisiniz. DNA molekln oluturmann bir yolu ya da kpr yapmann bir
yolu varsa; her grev iin istenilen sonular retebilmede tutarl olarak
kullanlabilecek, her grev iin en iyi olan bir dizin ve strateji vardr.
Bazlarnz kendi kendinize, "Evet, zihni okuyabiliyorsanz, bunlar ok gzel.
Fakat ben sadece bakarak kiilerin sevgi stratejilerini anlayamam. Herhangi bir
kiiyle birka dakika konuarak, onlarn satn almalar ya da baka bir ey
yapmalar iin nelerin uyarc grevini yaptn anlayamam", diyebilirsiniz.
Bilmemenizin nedeni, neye baklacan ya da nasl isteneceini bilmemenizdir.
Dnyadaki her eyi doru biimde, yeterli inandrclkla ve kendinizi vererek
isterseniz, elde edebilirsiniz. Baz eylerin elde edilmesi fazla inan ve enerji
gerektirebilir. ok alarak onlar da elde edebilirsiniz. Stratejiler kolaydr.
Kiilerin stratejilerini bir dakika iinde aa karabilirsiniz (renebilirsiniz).
Gelecek blmde bunu reneceiz

132


BLM:8


Kullanlan Stratejileri

renmek















"Kral kaln bir ses tonuyla, 'En bandan bala,
sonuna kadar git ve orada dur' dedi."

Lewis Caroll, Alis Harikalar Diyarnda

USTA bir ilingirin almasn grdnz m? Sanki by yapyor gibidir. Kilit
zerinde alrken sizin duyamadklarnz duyar, gremediklerinizi grr ve
ifreyi zmenin bir yolunu bularak kasay aar.
Usta iletiimciler de benzer ekilde alrlar. Usta bir ilingir gibi dnerek
herhangi bir kiinin zihinsel dizinini renebilirsiniz. Bylece onun ya da kendi
zihin kasanzn ifresini zerek kasay aabilirsiniz. Daha nce grmediiniz
eyleri grmek, iitmediklerinizi dinlemek, hissetmediiniz eyleri hissetmek ve
istemesini bilmediiniz eyleri istemek zorundasnz. Bunu gerei gibi ve dikkatli
bir biimde yaparsanz; herhangi bir durumda, karnzdaki kiinin uygulad
stratejileri renebilirsiniz. Kiilere istediklerinin tam olarak nasl verileceini

133

renebilir ve onlara da ayn eyleri nasl yapabileceklerini retebilirsiniz.
Stratejileri renmenin temeli; sizin ihtiya duyacanz eyi, kiilerin size
anlatacaklarn bilmektir. Kullandklar kelimelerle anlatacaklardr. Vcutlarn
kullanma ekliyle anlatacaklardr. Hatta gzlerini kullanma ekliyle bile
anlatacaklardr. Bir kitab ya da bir haritay okumay rendiiniz gibi, ayn
ustalkla kiileri okumay da renebilirsiniz. Stratejinin basit olarak belirli
sonular reten; grsel, iitsel, dokunsal, kokusal ve tatsal temsillerin belirli bir
dzeni olduunu unutmayn. Bunu yapmak iin, stratejileriyle deney
yapabileceiniz kiileri bulmak ve stratejilerini uygulamak iin kesin olarak ne
yaptklarna dikkat etmek yeterlidir.
Etkin olarak stratejiyi renmeye almadan nce; neye baklmas gerektiini
ve herhangi bir anda sinir sisteminin hangi ksmlarnn kullanldn gsteren ip
ularnn neler olduunu bilmelisiniz. Kiilerin gelitirdii genel eilimlerin
farkna varmak ve onlar daha ok ahenk ve sonu yaratmak iin kullanmak da
nemlidir. rnein kiiler grsel, iitsel ya da dokunsal gibi sinir sistemlerinin
belirli bir ksmn dierlerinden daha ok kullanma eilimindedirler. Tpk
solaklar ve salaklarda olduu gibi, kiiler bir tarz dierinden daha ok
kullanma eilimindedirler.
Birisinin stratejisini renmeden nce, onun temel temsil sistemini renmemiz
gerekir. Temel olarak, grsel temsili kullanan kiiler, dnyay grntler halinde
alglamak eilimindedirler. Onlar beyinlerinin grsel ksmna erierek, en byk
g duygusuna ulamay baarrlar. Beyinlerindeki grntlerle uyumlu olmaya
altklarndan, grsel kimseler ok hzl konumak eilimindedirler. Nasl
konutuklarna tam olarak dikkat etmezler. Onlar iin nemli olan, grntleri
kelimelerle eletirmeye almaktr. Bu kiiler grsel mecazlarla konuma
eilimindedirler. Nesnelerin kendilerine nasl grndklerinden, grdklerinin
paternlerinden, onlann parlak ya da koyu oluklarndan sz ederler.

134



itsel eitimli kiiler, kullandklan kelimelere daha ok dikkat ederler.Sesleri
daha yankl, konumalar daha yava, daha ritmikve daha lldr. Kelimeler
onlar iin ok ey ifade ettiinden sylediklerine ok dikkat ederler.
Konumalarnda genellikle sesle ilgili kelimelere yer verirler. Dokunsal kiiler
ok daha yava olma eilimindedir. Onlar daha ok hislere tepki gsterirler.
Sesleri derinden ve yava yava kma eilimindedir. Dokunsal kiiler fiziksel
dnyadan mecazlar kullanrlar. Daima somut eyleri kavrarlar. Nesneler ardr
yada youndur; fakat onlar nesnelere dokunma gerei duyarlar.
Herkes bu tarzdan elemanlara sahiptir; fakat oumuzda, bir sistem
dierlerinden daha stndr. Dier kiilerin stratejilerini renirken, onlarn
nasl karar verdiklerini anlamalsnz. Ayrca sunduunuz mesajlarn
anlalabilmesi iin, temel temsil sistemlerini de bilmelisiniz. Grsel bir kiiyle
ilgileniyorsanz, yava yava, derin nefes alarak ve salyangoz hzyla konumak
istemezsiniz. Yava yava ve przsz konuursanz; onu deliye dndrrsnz.
Zihninin almasyla mesajlarnzn elemesi iin, hzl konumak zorundasnz.
Sadece kiileri gzleyerek ve sylediklerini dinleyerek; onlarn hangi sistemi
kullandna ilikin derhal bir izlenim edinebilirsiniz. SDP kiilerin zihninde neler
olduuna ilikin daha zel gstergeleri de kullanr.
Gzlerin, ruhun penceresi olduu ok uzun zamandan beri sylenmektedir.
Bununla birlikte; ancak son zamanlarda bunun ne kadar gerek olduunu
rendik. Burada parapsikolojik bir giz yoktur. Sadece bir kiinin gzlerine
bakarak herhangi bir anda grsel, iitsel ya da dokunsal temsil sistemlerinden
hangisini kullanyor olduunu derhal anlayabilirsiniz.
"12. ya gnnzde pastanzn zerindeki mumlar ne renkti?" sorusuna cevap
verin. Biraz durun ve hatrlamaya aln. Bu sorunun cevabn vermek iin %
90'mz sol yukarya bakarz. Bu salak, hatta solaklarn bazlarnn da grsel
olarak ha

135

trlanan hayallere ulama eklidir. Size baka bir soru; sakall Miki Fare nasl
grnr? Bir an iin bu grnty gznzn nne getirin. Bu kez
muhtemelen, gznz sa yukan gidecektir. Yaplanm hayallere ulamak iin
insanlarn gz bu ekilde hareket eder. Bu nedenle sadece kiilerin gzlerine
bakarak ulatklar duyusal sistemi bilmek mmkndr. Gzlerini okuyarak,
onlarn stratejilerini okuyabilirsiniz. Stratejinin; bir kiinin belirli bir grevi
baarmasn salayan i temsiller dizisi olduunu unutmayn. Bu dizi size,
birisinin neyi nasl yaptn syler. Gzle ulama ipularn anlamak ve fark
edebilmek iin aadaki emalar ezberlemelisiniz.
Birisiyle konuarak gz hareketlerini izleyin. Ona dokunsal ya da grsel olarak
hatrlamas iin sorular sorun. Her soru iin gzleri hangi yne hareket
etmektedir? emalarnn geerli olup olmadn aratrn.
zel trde cevaplar alabilmek iin aada baz sorular sorulmutur.

ALINACAK
YANIT TR
SORMAMIZ GEREKEN SORULAR
Grsel olarak
hatrlanan
grnt
"Evinizde ka pencere vardr?" "Sabahleyin
kalknca ilk grdnz ey nedir?
"Siz 16 yandayken kz ya da erkek arka
danz neye benziyordu?" "Evinizdeki
en karanlk oda hangisidir?" "En ksa sal
arkadanz kimdir?" "lk bisikletiniz
hangi renkti?" "En son hayvanat bahesine
gidiinizde, grdnz en kk
hayvan ne idi?" "lk retmeninizin sa
lar ne renkti?" "Yatak odanzdaki tm
renkleri dnn."








136
Grsel yaynlanm " gznz olsayd nasl bakardnz?"
"Kartal kanatl, tavan kuyruklu, aslan
bal bir polis hayal edin" "ehrinizin
ufuk izgisini bir tutam sigara dumanyla
birlikte ykselirken hayal edin" "Kendinizi
altn sars salarla grebilir misiniz?"

Iitsel olarak
hatrlanan "Bugn sylediiniz ilk ey neydi?" "Bu
gn sizinle konuan ilk kii size ne syle
di?""Genken beendiiniz bir arknn
ismini syleyin." "Doada en ok neyin
sesini seversiniz?" "Mary'nin Kk Lam
bas adl arkda dokuzuncu kelime ne
dir?" "Sakin bir yaz gnnde zihninizde
kk bir elaleyi dinleyin." "Zihninizde
en ok gcrdayan kap hangisidir?" "Ara
bann kapsnn m yoksa kamyonun ka
portasnn m sesi daha yumuaktr?"
"Tandklarnzn iinde en gzel sese
kim sahiptir?"


137



itsel Yaplanma
"Thomas Jefferson'a, Abraham Lincoln'e
ve Fohn F. Kennedy'e soru sorabilseydi
niz, ne sorardnz?" "Size nkleer sava
olaslnn nasl ortadan kaldrlabilecei
sorulsayd, ne sylerdiniz?" "Flt gibi
ten bir araba kornasnn sesini hayal edin"

itsel i diyalog
"Bu soruyu iinizden tekrarlayn: 'Hayat
ta benim iin en nemli ey nedir?'"

Dokunsal kelimeler
"Elinizde buzun erimesi hissini hayal
edin." "Bu sabah yataktan kalktktan son
ra, kendinizi nasl hissettiniz?" "Bir aa
gvdesinin ipee dnmesi hissini ha
yal edin." "Okyanus en son denediiniz
de ne kadar souktu?" "Evinizdeki en yu
muak hal hangisidir?" "Hazrlanm s
cak ve gzel bir banyoyu hayal edin. "
"Souk yosunlarn zerinde elinizi gez
dirmenin size neler isteteceini dnn."

rnein, birisi gzlerini sol yukarya kaydrmsa; belleinde bir eyi
grntlyordur. imdi gzleri sol kulana doru gidiyorsa; bir eyi dinliyordur.
Gzleri sa aaya doru kaydnda, kii temsil sisteminin dokunsal ksmna
ulayor demektir.
Benzer ekilde bir eyi hatrlamakta glk ekiyorsanz; bunun nedeni
muhtemelen vcudunuzu, ihtiyacnz olan bilgiye ulaacak pozisyona
getirmemenizdir. Birka gn nce grdmz bir eyi hatrlamaya
alyorsanz; sa aaya doru bak

139

manz, sizin o hayali grmenize yardmc olmayacaktr. Bununla birlikte sol
yukar bakarsanz, bilgiyi hzla hatrladnz greceksiniz. Beyninize
depoladnz bilgiyi nerede arayacanz rendikten sonra, onu kolay ve hzl
biimde elde etme yeteneine sahip olursunuz. (nsanlarn % 5 - % 10'u iin
ulam ipularnn yn terstir. Bulabilirseniz solak ya da her iki elini
kullanabilen arkadalarnzda bu durumu grebilirsiniz.)
Fizyolojinin dier ynleri de tarzlar hakknda bize ipular verir. Kii gsnn
st ksmnda nefes alyorsa; grsel olarak dnyor demektir. Gs ya da
diyaframn tmnde dzgn olarak nefes alyorsa; iitsel tarzda demektir.
Karnnn alt ksmndan derin nefes alyorsa; bu da dokunsal ulanda olduunu
gsterir. kiiyi nefes alrken gzleyin ve nefes allarnn hzna ve yerine
dikkat edin.
Ses de eit deerde aklaycdr. Grsel kiiler; hzl patlamalar ve genellikle
yksek vurgulamalarla, genizden ya da gergin tonlarda konuurlar. Dk, derin
tonlarda ve yava konumalar genellikle dokunsallara aittir. Dzgn ritimli, ak,
soluk tonlar; iitsel ulam (eriimi) gsterirler. Ten tonlarn bile okuyabilirsiniz.
Grsel olarak dnmeye baladnzda; yznz daha soluk bir renk alr.
Kzarm bir yz, dokunsal eriimi gsterir. Birisi ban yukarya kaldrdnda,
grsel tarzda demektir. Ba dengeli ya da hafif yana yatksa (dinlemede olduu
gibi) iitsel tarzdadr. Ba aa doru ya da boyun kaslar gevekse; dokunsal
tarzdadr.
Bu nedenle en kk bir iletiimde bile, bir kiinin hangi mesajlara cevap verdii
ve zihnini nasl altrdna ilikin ak ve hatasz ipular edinebilirsiniz.
Stratejiyi renmenin en basit yolu, doru soru sormaktr. Satn almak iin,
satmak iin, gdlenmek iin, ak olmak iin, ekici olmak iin, yaratc olmak
iin, yani her ey iin bir stratejinin olduunu unutmayn. Sizinle bunlarn
bazlar zerinde almak istiyorum. renmenin en iyi yolu; gzlem yapmak
deil, uygulamaktr. Bu nedenle bu altrmalar mmknse birileriyle birlikte
yapn.

140



A
c
iitsel yaplanm; Daha nce o ekilde iitilmemi kelimelerin iitilmesi,
sesleri ve deyimleri yeni bir yolla bir araya getirmek. Bu tr srelemeyi
retecek sorular: "u anda yeni bir ark besteliyor olsaydn; nasl bir ey
olurdu?" ve "Elektrikli gitardan kan siren sesini hayal edin" gibi sorulardr.
A
d
iitsel digital: Kendi kendine konuma. "Kendi kendinize sylediniz bir eyi,
kendi kendinize syleyin" ve "Ballk yeminini ezbere okuyun" gibi ifadeler bu
tr sreleri renmeyi salar.
K Dokunsal : Duygular hissetme, dokunma duyusu ya da kas hareketlerini
hissetmedir. "Mutlu olmak nasl bir histir?" "am kozalana dokunmak nasl bir
histir?" ve "Komak nasl bir histir?" gibi sorular bu srecin renilmesine yarar
Birisinin stratejisini etkin olarak renmenin temeli, onu tam ilgili bir duruma
sokmaktr. Bylece, onun size stratejisini tam olarak aklamaktan baka
seenei kalmaz. Aklama szl olsa bile gz hareketleri, vcudun deimesi
vb. yollarla szsz olarak da yaplr. Durum, stratejiye bal direkt hattr. Kiinin
bilinsiz devresini aan anahtardr. Kiiyi ilgili duruma sokmadan stratejisini
renmeye almak, tost makinesinin kapan bastrmadan tost yapmaya veya
aksz araba altrmaya benzer. Kiiden entelektel bir tartma yapmasn
istemiyoruz. Durumunu tekrar deneterek, rettii dizini renmek istiyoruz.
Stratejiyi bir tarife, bir reete gibi dnn. Dnyann en iyi pastasn yapan
pastacyla karlatnzda; onun pastay tam olarak nasl yaptn bilmediini
grnce, arabilirsiniz. O, pastay bilinsiz olarak yapmaktadr. Karmlarn
miktarn sorduunuzda size cevap veremeyecektir. Ancak; bir tutam undan,
bir miktar bundan eklinde bir cevap verebilir. Bu ne-

142


denle nasl yaptn anlattrmak yerine, gstermesini istemek daha dorudur.
Bylece yapt her ii not ederek, lerek, dizinini bularak tarifeyi elde
ederseniz; gelecekte ayn kalitedeki pastay siz de yapabilirsiniz.
Strateji de tam bu ekilde renilir. Kiiyi mutfaa geri gtrmelisiniz; yani
belirli bir durumu deniyor olduu zamana geri gtrmelisiniz. Sonra, onun bu
duruma girmesine neden olan ilk eyi bulun. O, grd yada iittii bir ey
midir? Birisine ya da bir eye dokunmas mdr? Ne olduunu anlattktan sonra,
onu gzleyin ve sorun "Seni bu duruma sokan bundan sonraki ey, neydi?"
lgilendiiniz duruma girinceye kadar bu sorular sormaya devam edin.
Strateji renmede bu patern izlenir. Kiiye gdlendii, sevdii, yaratcl
hissettii ya da renmek istediiniz stratejiye sahip olduu bir an hatrlatarak
onu uygun bir duruma sokmak zorundasnz. Onun stratejisini tekrar
yaplandrmas in grdkleri, iittikleri ve hissettiklerine ilikin ksa, z ve ak
sorular sormanz gerekir. Dizini anladktan sonra stratejilerin alt biemlerini
anlamalsnz. Kiinin o duruma girmesini salayan duyular, sesler ve
grntlerle ilgili zel eyleri bulunuz. Grntnn bykl yle miydi?
Sesin tonu byle miydi? gibi.
Birisiyle bu teknii, gdleme stratejisini renmek iin deneyiniz. nce o kiiyi
alc duruma sokun. "Bir eyi yapmaya btnyle gdlendiiniz bir an
hatrlyor musunuz? " diye sorun. Siz, benzeimli yani kiinin sesinin ve vcut
dilinin; ak, ciddi ve inandrc bir ekilde ayn mesaj verecek ekilde bir ce-
vabn aryorsunuz. Onun bu sradan haberi olmayabileceini unutmayn. O an
iin bu kii, davrannn bir parasyla size ok abuk cevap verecektir. Her
adm kavrayabilmeniz iin, ondan yava olmasn isteyin ve szleriyle, gzleriyle
ve vcuduyla ne sylediine dikkat edin.
Bir kiiye "ok gdlenmi bir annz hatrlayabiliyor musunuz?" diye sorsanz
ve o da omuz silkerek "Evet" derse; bu ne

143

demektir? Kii, evet derken hayr anlamnda kafasn sallayabilir. Bu da kiinin
deneyimle gerekten ilgili olmadn ve istediiniz duruma girmediini gsterir.
Bu nedenle, onu doru duruma sokacak deneyime ulatnzdan emin olmak
zorundasnz. Bunun iin de: "Bir eyi yapmaya btnyle gdlendiiniz, kesin
bir tarihi hatrlayabiliyor musunuz? O.zamana geri gidip, ayn durumun iine
girebiliyor musunuz?" eklinde sorular sorabilirsiniz. Bu iler her zaman
yaplmaldr.
Onu ilgili bir duruma soktuunuzda; "O zaman btnyle gdlenmenizi
salayan ilk eyi hatrlyor musunuz? O, grdnz, iittiiniz ya da
dokunduunuz bir nesne ya da insan mdr?" eklinde sorabilirsiniz. Etkileyici bir
konumay dinledikten sonra bir eyi yapmaya btnyle gdlendiini hisset-
tii eklinde bir cevap alrsanz; onun gdlenme stratejisi, d iitselle (Ae)
balyor demektir. Onu, birisini gstererek ya da fiziksel olarak bir eyler
yaptrtarak gdleyemezsiniz.
imdi onun dikkatinin nasl ekileceini biliyorsunuz. Fakat bu stratejinin
btnn oluturmaz. nsanlar nesnelere hem isel hem de dsal olarak tepki
gsterirler. Bu nedenle stratejinin isel ksmn da bulmanz gerekir. Bundan
sonra "Onu iittikten sonra, sizi bir ey yapmaya btnyle gdleyen ey
neydi?" Zihninizde bir eyin grntsn oluturdunuz mu? Kendi kendinize bir
ey sylediniz mi? Belirli his ya da duygularnz oldu mu?" gibi sorular sormanz
gerekir.
Zihninde bir grnt oluturduunu sylerse; stratejisinin ikinci ksm i
grseldir (Vi). Gdleyici bir ey iittikten sonra hemen kendisini daha ok
gdleyen zihinsel bir grnt oluturur. Byk bir olaslkla bu grnt;
yapmak istedii ey zerinde odaklamasna yardmc olacaktr.

144


STRATEJ RENME (TESBT)
Btnyle (rnein x = gdlenme) olduunuz bir annz hatrlyormusunuz?
Zaman tam olarak hatrlayabiliyor musunuz?
O zamana geri dnn ve deneyin..(onlar o duruma sokun)
O zaman hatrladka..(onlar o durumun iinde tutun)
A.Sizin x olmanza neden olan, ilk ey neydi?
Grdnz bir ey miydi?
ittiiniz bir ey miydi
Bir nesne ya da bir kiiye mi dokunmutunuz?
Sizin btnyle x olmanza neden olan ilk ey neydi?
Grdkten veya iittikten ya da dokunduktan sonra sizin
btnyle x olmanza neden olan ilk ey neydi ?
B.Zihninizde bir grnt m oluturdunuz?
Kendi kendinize bir ey mi sylediniz?
Belirli bir duygu ya da hisse mi sahip oldunuz?
X olmanza neden olan bir sonraki ey neydi?
A ve B'den (bir ey grdkten, bir ey syledikten vb.) sonra; sizin
btnyle x olmanza neden olan bir sonraki ey neydi?
C.Zihninizde bir grnt m oluturdunuz?
Kendi kendinize bir ey mi sylediniz?
Belirli bir duygu ya da hisse mi sahip oldunuz?
Ya da baka bir ey mi yaptnz?
X olmanza neden olan bir sonraki ey neydi ?
Bu noktada. "ok x (ekici olmak, gdlenmek vb.) oldunuz
mu?" diye sorun.
Cevap evetse, strateji renilmitir, (tesbit edilmitir).
Cevap hayrsa, durum benzeimli olarak tamamlanncaya kadar
renme dizinini srdrn.
Bundan sonraki adm, bu stratejideki her temsilin kesin altbiem
lerini renmektir.
Bu nedenle, stratejinin ilk adm grselse; aadakileri sorunuz:
Grdnz neydi (d grsel)?
Sizi gdleyen grdnz ey kesin olarak neyle ilgiliydi ?
Bykl ne kadard?
Snrsz G-10

145



Parlakl ne kadard ?
Nasl hareket ediyordu ?

Stratejinin tm altbiemlerine sahip oluncaya kadar bu sreci srdrn. Ayn
dizini ve ayn anahtar altbiem kelimelerini kullanarak, bir ey yapmaya
gdlemek istediiniz konuyla ilgili eyleri konuun ve sonra kiinin iinde
bulunduu durumda rettiiniz sonulara gre karar verin

Henz daha stratejinin btnne sahip olmadnz. Bu nedenle: "Bir ey iitip,
zihninizde bir grnty elde ettikten sonra sizi btnyle gdleyen ey
neydi? Kendi kendinize bir ey sylediniz mi? iinizde bir ey hissettiniz mi ya da
baka bir ey oldu mu?" gibi sorular sormaya devam etmelisiniz. Bu noktada
kendisini btnyle gdleyen bir hisse sahip olursa; stratejisi tamamlanm
demektir. Gdleme durumunu yaratan; Ae - Vi - Ki eklinde bir seri temsil
retmitir. Bir ey iitmitir, zihninde bir grnt olumutur ve sonra
gdlendiini hissetmitir. insanlarn ounun istenen duruma ulamalar iin
bir d uyarc ve iki ya da i uyarc yeterlidir. Baz kimselerin istenen duruma
ulamalar iin on ya da on be farkl temsil srasna sahip olmalar gerekir.
imdi o kiinin stratejik dizinini rendiniz. Artk stratejinin alt biemlerini
bulmanz gerekir. Bu nedenle: "Sizi gdleyen, iittiiniz eyden ne haber?
Kiinin sesinin tonu muydu; kelimelerin kendileri miydi; sesin ritmi ya da hz
myd? Zihninizde ne grntlediniz? O byk, parlak bir grnt myd?" gibi
sorular sormanz gerekir. Bunlar sorduktan sonra; gdlemek istediiniz konu
hakknda ona ayn tonda bir eyler anlatarak ve sonra zihninde hangi grnty
oluturacan ve neler hissedeceini syleyerek, cevaplan test edebilirsiniz.
Tm bunlar doru yaparsanz, gzlerinizin nnde kiinin gdlenmi duruma
girdiini greceksiniz. Dizinin doruluundan phe-

146


niz varsa, sray biraz deitirerek uygulama yapn. Sonra ne hissedeceini,
kendisine ne syleyeceini syleyin; onun size anlamsz bir ekilde baktn
greceksiniz. nk, doru karmlar yanl srada uyguladnz.
Bir kiinin stratejisini renmek ne kadar srer? Bu, renmek istediiniz
eylemin karmaklna baldr. stediiniz konuda gdlemeyi salayacak kesin
dizini renmek bir ya da iki dakika alr.
Atletizm antrenr olduunuzu kabul edelim. Orneimizdeki kiiyi, uzun mesafe
koucusu olmaya gdlemek istiyorsunuz. Biraz yetenek ve ilgisi olmasna
ramen; kendisini bu ie verecek kadar gdlenmemitir.
Gdlemeye nasl balarsnz? Ona, en iyi atletinizi koarken mi
gstereceksiniz? Yar pistini mi gstereceksiniz? Onu heyecanlandrmak iin
gerek hzn, sizi ne kadar heyecanlandrdn gsteren bir konuma m
yapacaksnz? Hayr, phesiz byle yapmayacaksnz. Bu davranlar grsel
stratejiye sahip kiiler zerinde etkili olacaktr. Bu nedenle, davranlarnza
kar ilgisiz kalacaktr.
Oysa, onu gdlemek iin iitsel uyarcyla balant kurmanz gerekir. Balamak
iin grsel bir kiiymi gibi yava yava konumayn ya da yava, cansz bir
dokunsal vuru yapmayn. yi ayarlanm, ak ve yankl bir sesle konumalsnz.
Gdleme stratejisinin balangcnda rendiiniz tetiklemeyi salayacak
ekilde; ayn tempo ve vurgu altbiemlerinde konumalsnz. "Eminim atletizm
programlarmzn ne kadar baarl olduunu iitmisindir. imdi bu ekolden
konumann tam sras. Bu yl ok sayda seyirciniz olacak. Seyircileriniz harika
tezahrat yapyorlar. Seyircilerin tezahratnn mucizeler yarattrdn syleyen
atletlerim var. Tezahrat, kendilerinin bile ummadklar dzeyde baarl
dereceler yapmalarn salyor. pi gslediklerinde kan kkreme sesi, harika
bir ey. Antrenrlk yaantnda ben byle bir ey iitmedim" eklinde
konumalar yapmalsnz. Bylece, onun dilinden konumu oluyorsunuz.

147


Onun kulland temsil sisteminin aynsn kullanyorsunuz. Byk, yeni
stadyumu gstermek iin saatlerinizi harcayabilirdiniz ve o da tm bunlara
ilgisiz kalabilirdi. Onun ipi gslerken kan kkreme sesini gerekten
duymasn salarsanz, oltaya taklacaktr.
Bunlar onu gdleyecek dizinin sadece ilk ksmdr. Tek bana bu olay, onu
btnyle gdlemeyecektir. Yukardaki srele isel sray da btnletirmeniz
gerekir. Size verdii tanmlara bal olarak, iitsel ipularndan; "ehir halknn
kkremesini duyduunda, kendini hayatnn en iyi yarn karrken
grntleme yeteneine sahip olacaksn. Hayatnn yarn karmak iin
kendini kesin olarak gdlenmi hissedeceksin." eklindeki ipularna gemeniz
gerekebilir.
adamysanz; iilerinizi gdlemek, muhtemelen sizin iin en nemli konu
olacaktr. Gdlemeyi gerekletiremezseniz, muhtemelen i hayatnz uzun
mrl olmayacaktr. Gdleme stratejilerini rendike, iyi gdleme
yapmann ne kadar zor olduunu fark edeceksiniz. Her eyin tesinde, her ii-
nin farkl bir stratejisi varsa; hepsinin ihtiyacn karlayacak bir temsil bulmak
hemen hemen imknszdr. Sadece kendi stratejinizi uygularsnz, ancak sadece
size benzeyenleri gdleyebilirsiniz. Dnyann en inandrc ve en iyi
dnlm gdleme konferansn verebilirsiniz; ancak, o deiik kiilerin zel
stratejilerine hitap etmedike bir ie yaramayacaktr.
O halde ne yapabilirsiniz? Stratejinin anlalmas, sizde iki ayr fikrin olumasna
neden olacaktr. Birincisi bir gruba yneltilen her gdleme tekniinin grsel,
iitsel, dokunsal gibi herkese hitap eden bir ynnn olmas gerekir. Onlara bir
eyler gstermeli, bir eyler dinletmeli ve bir eyler hissettirmelisiniz. Her
grubun da oltaya taklabilmesi iin, sesinizi ve vurgulamalarnz deitirebilme
yeteneiniz olmaldr.
kinci olarak kiilerle bireysel planda almann yerine geebilecek herhangi bir
ey yoktur. Bir gruba herkesin alabilecei geni ipular verebilirsiniz. Deiik
kiilerin kulland stra-

148

tejilerden tam olarak yararlanabilmek iin ideal olan, stratejilerin kiisel olarak
renilmesidir.
imdiye kadar bir kiinin stratejisini renmenin temel forml zerinde
durduk. Bunlardan etkin olarak yararlanabilmek iin, stratejinin her adm
zerinde daha ayrntl bilgiye sahip olmanz gerekir. Temel paterne altbiemleri
de eklemeniz gerekir,
rnein bir kiinin satn alma stratejisi grselle balyorsa; gzlerinin takld
ey nedir? Parlak renkler mi ? Byk boyutlarm? lgn grnen belirli
paternlere mi gidiyor yoksa vahi, heyecan verici tasarmlara m? Kii iitselse,
seksi yoksa gl seslere mi ynelecektir? O grltl, patrtl sesleri mi yoksa
iyi ayarlanm, verimli mrldanmalar m seviyor? yi bir balang iin kiinin
temel biemini bilmek nemli bir avantajdr. Daha kesin bir ifadeyle, doru
dmeye basabilmek iin daha ok bilgiye ihtiya vardr.
Satta baarl olabilmek iin ana stratejiyi mutlaka anlamak gerekir. Bunu
igdsel olarak yapabilen sat elemanlar vardr. Onlar potansiyel bir
mteriyle karlatklarnda hemen onunla ahenk iine girerler ve karar verme
stratejisini renirler. yle bir balang yapabilirler: " Dikkat ettim, bize rakip
firmann makinesini kullanyorsunuz. Merak ettim. Sizde bu makineyi alma
istei yaratan ilk ey neydi ? Grdnz, okuduunuz ya da onun hakknda
birilerinin syledii bir ey miydi? Satc ya da rn hakkndaki bir hissiniz
miydi?" Bu sorular biraz garip gelebilir ama; satc, "Merak ediyorum; nk,
gerekten sizin ihtiyacnz karlamak istiyorum" diyerek ahengi oluturabilir.
Bu sorulara verilecek cevaplar, satcya rn en etkin biimde nasl sunacana
ilikin paha biilmez bilgiler sunabilir.
Mterilerin ok zel satn alma stratejileri vardr. Al verie ktnda ben de
herhangi bir kiiden farkl deilim. Duymak istemediim biimde bana sat
yapmaya almak gibi, ii yanl yapmann birok yolu vardr. Fakat doru
yapmann o

149


kadar ok yolu yoktur. Bu nedenle bir satc etkin olabilmek iin mterisinin
satn almaya karar vermesine neyin neden olduunu bulmak zorundadr. Ana
karmlar ve altbiemler nelerdi? Stratejiyi renmesini bilen bir satc,
mterisinin ihtiyalarn da tam olarak renebilir. Bylece onun ihtiyalarn
karlamak iin gerekten g kazanr ve devaml bir mteri yaratr. Birisinin
stratejisini tespit ettiinde ok ksa srede anlayabilmek iin hangi yntemlerin
gnler ya da haftalar alabileceini renir.
Ar yeme gibi snrlayc stratejilerden ne haber? 122 kilo geliyordum. Bu kadar
nasl imanlamtm? Kolay, iki alemi ya da ar yeme stratejisi gelitirmitim.
Bu strateji de ok iyi alyordu. A olmadm zamanlarda, dnerek
stratejimi belirliyordum; fakat ok ksa bir sre sonra tekrar oburlayordum.
O anlara geri dndmde, kendi kendime ok yememin nedeni neydi?
Grdm ya da iittiim bir ey miydi yoksa birisine ya da bir eye dokunmam
myd? Sonra grdm bir ey olduunu fark ettim. Arabayla giderken, yiyecek
zincirini oluturan lokantalardan birini gryordum. Lokantay grr grmez;
zihnimde orada ok sevdiim yiyeceklerin olduuna dair bir grnt
oluturuyor ve kendi kendime a olduumu sylyordum. Bu da bende alk
hissi uyandryordu. Hemen durup bir yemek siparii veriyordum. Bu stratejiyi
tetikleyen iaretleri grnceye kadar en kk bir alk hissi bile duymuyor
olabiliyordum. Aksilik bu ya her yer bu iaretlerle doluydu. stelik a olmadm
halde birisi "Bir eyler yiyelim mi?" diye sorsa kendimi belirli yiyecekleri yemeye
balarken hayal etmeye balyordum. Sonra kendi kendime, sen asn ocuk
diyerek, alk hissini yaratyor ve haydi bir eyler yiyelim diye cevap veriyordum.
Bundan sonra da televizyon, reklamlarda yiyecek stne yiyecek gstererek;
"A deil misiniz? A deil misiniz?" diye soruyordu. Beynim grntler
oluturuyor; i temsilimde ise kendi kendime a olduumu syleterek en yakn
lokantaya ynelmemi salayan hisler oluuyordu.

150


Sonunda stratejimi deitirerek, davranm deitirdim. Yiyecek iaretini
grnce aynada kendimi iman, irkin vcutlu olarak grntleyecek ve kendi
kendime "ren grnyorum.Bu n atlatmalym" dedirtecek ekilde
tetikleme yapacak

yeni bir strateji dzenledim. Vcudumun daha ok glendini grerek ve
kendi kendime gelime istei yaratacak ekilde "Byk i baardm. yi
grnyorsun" diyerek kendimi gelimi olarak hayal ettim. Swish paterninde
olduu gibi iaretleri grmem ya da "le yemeine gitmek ister misin?"
szn iitmemle, otomatik olarak yeni stratejim tetikleninceye kadar, her
iareti grm ve yemek davetini alnda; hemen aynada iman hayalimi
grerek, i diyalogumu iiterek vb. tekrarlar yoluyla tm ilikileri kurdum. Yeni
stratejinin sonucu olarak imdiki vcuduma ve bugne kadar bana destek olan
yeme alkanlklarma sahip oldum. Siz de bilinsiz zihniniz araclyla
istemediiniz sonular rettiren stratejinizi kefedebilirsiniz. imdi bu
stratejileri deitirebilirsiniz.
Bir kiinin stratejisini rendikten sonra; onun iinde sevgi hissinin olumasna
neden olan uyarcnn aynsn tetikleyerek, onun btnyle sevildiini
hissetmesini salayabilirsiniz. Benzer ekilde, kendi ak stratejinizi de
belirleyebilirsiniz. Ak stratejileri bir ynyle dier birok stratejiden farkldr.
ya da drt admlk yordam yerine, burada tek adm vardr. Bir dokunu, bir
syleyi ya da bir bak ekli kiinin btnyle sevildiini hissetmesine, neden
olabilir.
Bu, herkesin sevildiini hissetmesi iin bir tek ey gereklidir anlamna m gelir?
Hayr. Eminim siz de benim gibi ne birden sahip olmak istersiniz. Birisinin
bana uygun biimde dokunmasn, beni sevdiini sylemesini ve sevdiini
gstermesini isterim. Genellikle bir duygunun dierlerinden stn olmas gibi,
ak ifade etmenin bir ekli, derhal ifrenizi zerek btnyle sevildiinizi
hissetmenizi salar.
Birisinin ak stratejisi nasl renilir? u andaki bilgileriniz bu sorunun
cevaplandrlmas iin yeterlidir.Yapacanz ilk

151


ey nedir? Herhangi bir stratejiyi renirken, ilk olarak ne yap yorsunuz. Kiiyi
renmek istediiniz stratejiyle ilgili duruma sokuyorsunuz? Olup biteni
anlamann tm yollarnn durumdan getiini unutmayn. Bu nedenle
kiiye,"Btnyle sevildiinizi hissettiiniz bir annz hatrlayabiliyor musunuz?"
sorusunu sorun. Kiinin doru durumda olup olmadndan emin olmak iin
sorularnza yle devam etmeniz gerekir. "Btnyle sevildiinizi hissettiiniz
kesin bir tarihi hatrlayabiliyor musunuz? O ana geri gidin. Kendinizi nasl
hissettiinizi hatrlyor musunuz?" Bu hisleri vcudunuzda imdi tekrar deneyin.
Kiiyi doru duruma getirdikten sonra stratejiyi renmek zorundasnz. yle
sorun "Akn o ann ve duyduunuz derin hisleri hatrlayn; kiinin size bir eyler
alarak, bir yere gtrerek ya da belirli bir ekilde bakarak sizi sevdiini
gstermesi mutlaka gerekli midir? Btnyle sevildiinizi hissetmeniz iin,
kiinin akn mutlaka bu ekilde gstermesi gerekli midir?" Cevaptaki
benzeime dikkat edin.
AK STRATEJLERN RENME
Btnyle sevildiiniz bir annz hatrlayabiliyor musunuz?
Kesin bir tarih hatrlayabiliyor musunuz?
O ana geri dndnzde tekrar deneyin, (kiiyi o
duruma sokun)
V: Akn bu derin hislerini hissetmeniz iin karnzdaki kiinin mutlaka
aadakileri gstermesi mi gerekir?
Bir yere gtrmek
Bir eyler almak
Belirli bir ekilde bakmak
Btnyle sevildiinizi hissetmeniz iin karnzdaki kiinin sevdiini mutlaka bu
ekilde mi gstermesi gerekir? (Fizyolojiyle karar verin)

152


A: Akn bu derin hislerini hissetmeniz iin karnzdakinin
mutlaka
Belirlibir ekilde sizi sevdiini mi sylemesi gerekir?
(Fizyolojiyle karar verin)

K: Akn bu derin hislerini hissetmeniz iin karnzdaki ki
inin mutlaka
Size belirli bir ekilde dokunmas m gerekir?
(fizyolojiyle karar verin)
imdi altbiemi renin. Ne kadar zeldirler? Bana gster,
anlat, tanmla.
inizde ve dnzda stratejiyi test edin. Benzeimli bir fizyolo
Jiyle karar verin.
Daha sonra onu durumuna geri gtrp, "btnyle sevildii an hatrlamasn
isteyin. Akn bu derin hislerini duyumsayabilmeniz iin; btnyle sevildiinizi
hissedebilmeniz iin karnzdaki kiinin akn belirli bir ekilde mutlaka ifade
etmesi mi gerekir?" Benzeimli olup olmadna, szel ve szel olmayan
cevaplara gre karar verin. En sonunda "Btnyle sevilmenin nasl bir his
olduunu hatrlayn. Akn bu derin hislerini duyumsayabilmeniz ve btnyle
sevildiinizi hissetmeniz iin, onun size mutlaka belirli bir ekilde dokunmas m
gerekir?" sorusunu, sorun.
Akn bu derin hislerini yaratan ana karm kefettikten sonra; artk belirli
altbiemleri bulmanz gerekir. rnein "Btnyle sevildiinizi hissetmeniz iin
birisinin size nasl dokunmas gerekir?" eklinde sorun. Kiiye bunu gstertin.
Sonra test edin. O ekilde dokunun, doru ekilde dokunmusanz; annda
durumunun deitiini greceksiniz.

153


Ben bunu her hafta seminerlerimde yaparm ve asla baarsz olmadm.
Hepimizin belirli bir bak, samza bir dokunu ekmiz, "Seni seviyorum"
sesinin iimizi eriten bir tonu vardr. oumuz bunlarn farknda deilizdir; fakat
bu durumda btny le sevildiimizi hissettiren eyler, mcadele yeteneimiz
olur.
Seminere katlan kiilerin beni tanmamalar nemli deildir; nk onlar
yabanclarla dolu bir snfn ortasnda duruyorlar. Onlara ak stratejileri
araclyla doru ekilde dokunur ya da bakarsam erirler. ok fazla anslar
yoktur, nk onlarn btnyle sevildiklerini hissetmelerini salayan sinyaller
tam olarak beyinlerine ulamaktadr.
ok az kimse balangta bir yerine iki ak stratejisine sahip olmaktadr. Onlar
hem dokunulmay, hem de kendilerine sevildiklerinin sylenmesini bekliyorlar.
Bu nedenle onlar doru duruma getirmek ve bir ayrm yaptrtmak
zorundasnz. Onlara ses olmadan sadece dokunmakla, kendilerinin btnyle
sevildiini hissedip edemeyeceklerini; sonra dokunulmadan sadece seslenilerek
kendilerinin btnyle sevildiini hissedip hissedemeyeceklerini sorun. Doru
durumun iindeyseler; yanlgya dmeden ak bir ayrm yapabileceklerdir.
Her ne birden ihtiyacmz olduunu unutmayn, fakat kasay aan sadece bir
tanesidir. Sihir sadece birindedir.
ocuunuzun ya da einizin ak stratejisini bilmek; ilikilerin desteklenmesini
gelitirmede en gl anlaylardan biridir. Herhangi bir anda ona sevildiini
nasl hissettireceinizi bilmek sahip olunacak olduka gl aralardan birisidir.
Onun ak stratejisini bilmiyorsanz, bu olduka zc olabilir. Hayatmzda, bir
kii de olsa, mutlaka ak hissini paylamzdr. Sevdiklerimize sevdiimizi
sylememize ramen, szlerimize inandramadmz veya onlarn bizi
sevdiklerine, bizim inanmadmz zamanlar olmutur. Stratejiler uyumad
iin iletiim kurulamamtr.
likilerde gelien enteresan bir dinamik vardr. likinin balangcnda benim
sorgulama adn verdiim bir blm vardr

154


Ki burada ok hareketliyizdir. yleyse onlarn kendilerini sevdiimizi
renmelerini nasl salamalyz? Sadece gstererek yada dokunarak m?
phesiz deil. Sorgulama srasnda hepsini birden yaparz. Srekli birbirimize
gsterir, anlatr ve dokunuruz.lerledike biz bunlarn n de hl yapmaya
devamm edeceiz? Baz iftler yapar. Onlar bir istisnadr. imdi biz onu daha
az m seviyoruz? phesiz hayr! Artk sadece hareketli deiliz. likimizde
kendimizi rahat hissediyoruz. Onun bizi sevdiini biliyoruz ve biz de onu
seviyoruz. Peki imdi ak hislerimizin iletiimini nasl yapacaz? Muhtemelen
aldmz gibi yapacaz. Byle yaparsak ilikideki ak hislerinin kalitesi ne olur?
Bu konuyu biraz inceleyelim.
Erkein ak stratejisi iitselse; byk bir olaslkla eine akn nasl ifade
edecektir? phesiz anlatarak; fakat kadnn ak stratejisi grselse, yani ancak
belirli grsel uyarclar aldktan sonra beyni derin ak hislerini duymasna neden
oluyorsa ne olur.Zaman ilerledike ne olacaktr? her ikisi de, btnyle
sevildiini hissetmeyecektir. Sorgulama srasnda gsterme, anlatma,
dokunmann n birden yaparak birbirlerinin ak stratejilerini tetiklemilerdi.
imdi erkek eve gelip, "Seni seviyorum tatlm" dediinde kadn, "Yo hayr
sevmiyorsun" der. Erkek de " Sen neden bahsediyorsun? Sen bunu nasl
sylersin?" der. Kadn da muhtemelen "Konumak kolay. Bana artk hi iek
getirmiyorsun. Hi yemee karmyorsun. Bana asla eskisi gibi bakmyorsun"
diyebilir. Erkek de "Bakmak da ne demek? Seni sevdiimi sylyorum ya" diye
cevap verebilir. Kadn artk sevildiine ilikin derin hislerin deneyimine sahip
olmayacaktr, nk onun hislerini tetikleyecek derin uyarclar, kocas
tarafndan artk ona tutarl bir ekilde gnderilmemektedir.
Yukardaki olayn tersini dnelim. Erkek grsel, kadn iitsel olsun. Erkek eine
olan sevgisini bir eyler alarak, yemee gtrerek ya da iek gndererek
gsterebilir. Bir kadn kocasna "Sen beni sevmiyorsun" der. Erkek arr ve
"Nasl byle sylersin? Sana aldm u eve bak, seni gtrdm yerlere

155


bak" der. Kadn, "Ya, fakat sen bana asla beni sevdiini sylemedin" der. Erkek
de kadnn stratejisiyle uyumayan bir tonda, "Seni seviyorum" diye barr.
Sonu olarak kadn sevildiini hissetmez.
Tm zamanlarn en yanl elemelerinden biri olan, dokunsal bir adamla grsel
bir kadn rneini inceleyelim. Adam eve gelir ve eini kucaklamak ister. Kadn,
"Bana dokunma, beni daima bir eya gibi kaldryorsun, btn yapmak istediin
kalalarndan tutup sarlmak. Biz niin bir yerlere gitmiyoruz? Do kunmadan
nce bana bir bak" der. Bu senaryolardan herhan biri size tandk geliyor mu?
Balangta tm stratejileri uyguladnz, fakat zaman ilerledike sadece tek
ynl ak iletiimi kurduunuz ilikinizin, einizin baka bir yne ihtiyac olmas'
nedeniyle nasl sona erdiini anlayabiliyor musunuz?
Farknda olma, gl bir aratr. Biroumuz kendi dnya haritamzn gerei
yansttn dnrz. Sevildiimizi neyin hissettirdiini biliriz. Bunun herkes
iin geerli olduunu sanrz. Haritann blgenin kendisi olmadn unuturuz. O,
sadece bizim blgeyi nasl grdmz yanstr.
imdi ak stratejisinin nasl renileceini biliyorsunuz. Einizle oturun ve onun
btnyle sevildiini hissetmesine neyin neden olduunu bulun. Kendi
stratejinizi ortaya koyduktan sonra, sizin ak hislerinizin nasl tetikleneceini,
einize retin. Bu anlayn ilikilerinizin kalitesinde yapaca deiiklik, bu
kitaba yaptnz yatrm kat kat aar.
nsanlarn her ey iin bir stratejisi vardr. Birisi sabahleyin yataktan uyank ve
canl kalkyorsa; muhtemelen kendisi farknda deildir; ama bunu yapmak iin
bir stratejisi vardr. Fakat ona sorarsanz, size uyank ve canl kalkmasn
salamak iin ne sylediini, ne hissettiini ya da ne grdn syleyebilir.
Stratejiyi renmenin yolunun ay mutfaa koymaktan getiini unutmayn.
Yani onu istediiniz duruma getirin ve o istediiniz durumun iindeyken;
durumu yaratmak ve korumak iin ne yaptn bulunuz. Sabahleyin kolayca
kalkan biri-

156


Sine bakp ondan belirli bir sabahta neler yaptn hatrlamasn isteyebilirsiniz.
Bilinli olmak iin yapt ilk eyi sorun. O size iinden,"Kalkma vakti, haydi kalk"
sesini duyduunu syleyebilir. Sonra hzla kalkmas iin yapt ilk eyi
hatrlamasn isteyebilirsiniz. Bir eyi mi grntlemi, yoksa bir ey mi
hissetmi? "Kendimi yataktan srayp, lk dua giderken grntledim.
Vcudumu sarstm ve kalktm" diyebilir. ok basit bir strateji gibi grnyor.
Bundan sonra, karmlarn miktarn ve trlerini renmek isteyeceksiniz. Bu
nedenle, "Kalkma zamannda sylediin ses neye benziyordu? Seni kaldran
sesin kalitesi neydi?" sorularn soracaksnz. O da muhtemelen, "Ses yksek ve
ok hzlyd" eklinde cevap verecektir. imdi de, grntlediin manzara neye
benziyordu?" sorusunu sorun. "Parlakt ve hzl hareket ediyordu" eklinde
cevap verebilir.imdi bu stratejiyi kendi kendinize deneyebilirsiniz. Benim daha
nce kefettiim gibi siz de kelimelerin, grntlerin hzn arttrnca,
parlakln ve sesin iddetini ykseltince annda kalktnz greceksiniz.
Tersi durumdaysanz, yani uyumakta glk ekiyorsanz, sadece i
diyalogunuzu yavalatmak ve esneyen, uykulu tonlara getirmek; kendinizi
hemen yorgun hissetmenize neden olacaktr. Bunu hemen imdi deneyin.
Kafanzn iinde, ok yorgun bir kiiymi gibi esneyen bir sesle, ok yava
konuun. Ne kadar yorgun ve uykulu olduunuzdan konuun, imdi hzlann ve
aradaki fark hissedin. Buradaki nemli nokta, birisini bir duruma sokup zel
olarak neleri hangi srada yaptn bulduunuz takdirde herhangi bir stratejiyi
modelleyebileceinizdir. Anahtar, sadece birka strateji renip sonra onlar
uygulamak deildir. Buradaki en nemli husus, srekli olarak kimlerin neyi iyi
yaptna dikkat etmek, onlarn bu ii nasl yaptklarn bulmak, stratejilerinin
neler olduunu tesbit etmektir. Modellemenin de ilgi alan budur.
SDP zihnin nkleer fizii gibidir. Fizik; gerein yaps, dnyann doasyla
ilgilenir. SDP ayn ii zihniniz iin yapar. Nes

157


neleri alabilecek ekilde paralara ayrmanza izin verir. Kiiler, yaamlar
boyunca btnyle sevildiklerini hissedebilecekleri bir yol bulmak iin aba
gsterirler. Onlar, kendilerini tantmak iin analizcilerle grmeye ve nasl
baarl olunacan reten kitaplar okumaya ok zaman harcarlar. SDP,
bunlarn ve dier amalarn mkemmel, etkin ve verimli bir ekilde nasl
gerekletirileceinin teknolojisini verir.
Dizin ve i temsil araclyla becerikli duruma girmenin bir yolunu renmi
bulunuyorsunuz. Dier yol fizyolojiden geer. Daha nce vcut ve zihnin,
sibernetik evrim iinde nasl birbiriyle ilikilendiini konumutuk. Bu blmde
durumun zihinsel ynn tarttk.


























158


BLM: 9


Mkemmelliin Bulvar:

Fizyoloji









Kalpten ktlkler; elin ele, dudan dudaa
demesiyle atlabilir.

Tennessee Williams





SEMNERLERM ynetirken daima grltl, neeli, okulu bir karmaklk
grnm olutururum.
Uygun bir zamanda kapdan ieri girerseniz, belki de kiiyi hoplayp zplarken,
barp arrken, aslanlar gibi kkrerken, kollarn sallarken, yumruklarn
Rocky gibi sallarken, gslerini iirirken, tavus kuu gibi gururla dolarken,
ba parmaklaryla tamam iareti yaparken, isterlerse bir ehri aydnlatabilecek
kadar byk kiisel gce sahipmicesine davranrlarken grebilirsiniz.
Tm bunlarn arkasnda yatan nedir?
Tm bunlar sibernetik evrimin dier yzn oluturan fizyolojiyle ilgilidir. Bu
patrt; imdiye kadar hissettiklerinizden daha glym, daha becerikliymi,
daha mutluymu ve baa

159


racanzdan eminmi gibi eyleme gemekle ilgilidir. Ayn zamanda btnyle
enerji doluymu gibi eyleme gemenizle ilgilidir. Herhangi bir sonuca ulamada
sizi destekleyecek duruma girmenin bir yolu da, sanki sonucu gerekletirmi
gibi davranmaktr. Fizyolojinizi, sonucu etkin olarak gerekletirmi olduunuzu
hayal ettiiniz duruma soktuunuzda; "mi" gibi davranmak ok etkili olur.
Annda durumlar deitirmek, dinamik sonular retmek iin sahip olduunuz
en gl ara fizyolojidir. "Gl olmak istiyorsanz, glym gibi davrann"
diye eski bir deyi vardr. Kelimeler bundan daha gereki bir biimde
konuulmamtr. Seminerlerime katlanlarn yaamlarn deitirecek gl
sonular retmelerini isterim. Bunu yapabilmek iin onlar; mmkn olan en
becerikli fizyolojide olmak zorundadrlar; nk, gl fizyolojiye sahip olmadan
gl eylem yaplamaz.
Kendinizi canl, hareketli, heyecanl bir fizyolojiye uyarlarsanz, sonuta siz de
ayn duruma girersiniz. Herhangi bir koulda sahip olabileceimiz en byk
kaldra, fizyolojidir. nk o, hatasz ve hzl alr. Fizyoloji ile i temsil
arasnda dorudan bir balant vardr. Birisini deitirince dieri de deiir.
"Dnce yoktur, sadece vcut vardr." ya da "Sadece dnce vardr, vcut
yoktur" eklinde zt, fakat doru iki sz sylenebilir. Fizyolojinizi, yani
duruunuzu, nefes alma eklinizi, kaslarnzn gerilimini, ses tonunuzu
deitirirseniz; i temsiliniz ve durumunuz da deiecektir.
Kendinizi btnyle bitkin hissettiiniz bir annz hatrlyor musunuz? Fizyolojik
olarak canl olduumuz zamanlar dnyaya baka trl, cansz olduumuz
zamanlar baka trl bakarz. Fizyolojik ilemler beynimizi kontrol etmede ok
gl aralardr. Bu nedenle fizyolojinin bizi etkilediinin farkna varmak ok
nemlidir. Fizyoloji dsal bir deiken deildir. Yaam oluturan eylemler
btnnn nemli bir parasdr.
Fizyolojiniz ktletiinde, sizin durumunuzdan gelen pozitif enerji de
azalacaktr. Bu nedenle fizyoloji, duygusal deii-

160

min kaldracdr. Gerekten de her duygunun fizyolojik bir karl vardr.
Durumunuzu deitirmeden fizyolojinizi deitiremezsiniz. Durumu
deitirmenin iki yolu vardr. Ya i temsilinizi deitireceksiniz ya da fizyolojinizi.
Durumunuzu hemen deitirmek istiyorsanz; fizyolojinizi; yani nefes alnz,
duruunuzu, yz ifadenizi, hareketlerinizin kalitesini vb. deitirin, Kendinizi
yorgun hissetmeye balaynca; omuzlarnzda kme, bir ok temel kasn
gevemesi vb. olaylar ortaya kar. Bu durumda vcudunuzla ilikiyi
srdrebilmek iin fizyolojik olarak baz ilemler yapmanz gerekir. Sinir
sisteminize yorgunluk mesaj verecek ekilde i temsilinizi deitirirseniz,
kendinizi yorgun hissedersiniz. Fizyolojinizi gl olduunuz anlardaki ekle
sokarsanz, i temsiliniz ve o andaki hisleriniz deiecektir. Kendi kendinize
yorgun olduunuzu sylemeye devam ederseniz, i temsiliniz de sizi yorgun
olarak tutmaya devam edecektir. Kendi kendinize gl olduunuzu sylerseniz
ve fizyolojinizi bilinli olarak deitirirseniz, vcudunuz buna uyacaktr. Son
zamanlarda bilim adamlar hastalk ve saln, canllk ve ruhsal kntnn
kiiler tarafndan alnan bir karar olduunu nemle belirtmektedirler. Bunlar
fizyolojinizle ilgili verebileceiniz kararlardr. Genellikle bilinli olarak verilmez-
ler; ama u ya da bu ekilde bu kararlar veriliyor.
Hi kimse bilinli olarak mutluluu brakp mutsuz olacam demez. knt
iindeki insan ne yapar? knty zihni bir durum olarak dnebiliriz. Fakat
kntnn ok belirgin bir fizyolojisi vardr. knt iindeki insan genellikle
yere bakarak etrafta dolar. Omuzlarn aaya drr, ksa ksa ve zayf nefes
alr. Yapt btn i vcudunu knt fizyolojisine sokmaktr. Bu kiiler ki
knt iinde olmaya m karar vermitir? Evet, kesinlikle. knt bir sonutur
ve zel vcut grntlerinin olmas gerekir. Aada grld gibi karikatrist
bu durumu ok gzel yakalam.
Snrsz G -11

161







Burada insan artan ey , insann fizyolojisini belirli ekilde deitirince
kolaylkla okulu duruma geebilmesidir. Peki, duygular ne olacak ? knt
iindeki bir kii, i temsilinde bir deiiklik yapmadan ok ksa srede durumunu
deitirebilir. Dik durursanz , omuzlarnz ykseltirseniz, gsnzden derin
nefes alrsanz, ileriye bakarsanz yani kendinizi verimli bir fizyolojik ekle
sokarsanz; knt iine demezsiniz. Bunu hemen deneyin ve sonucu grn!
Yapmak istediiniz; fakat yapamayacanz bir eyi dnn. imdi de ayn
olay yapabiliyormu gibi davrann. Nasl konuursunuz ? Nasl nefes alrsnz?
Fizyolojinizi yapabilecei

162
nizden emin olduunuz bir ii dnrken hangi ekle sokuyorsanz; mmkn
olduu kadar o ekle sokun. Btn vcudunuza ayn mesaj verin. Duruunuz,
nefes alnz, yznz ayn mesaj vermelidir. imdikiyle daha nceki
durumunuz arasndaki farka dikkat edin. Doru fizyoloji benzeimini
tanyabilirsiniz; daha nce baarmay dnemeyeceiniz eyleri bile,
baarabilecekmi gibi hissetmeye balarsnz.
Benzer olaylar kzgn kmr zerinde yrme deneyinde de meydana
gelmektedir. Baz kimseler kzgn kmr yatann nne i temsilleri ve
fizyolojilerinin uyumu sayesinde tam bir gvcen ve hazrlk iinde gelmekte,
gvenli ve salkl bir ekilde kzgn kmrlerin zerinden yryerek
gemektedirler. Bununla birlikte baz kimseler kzgn kmrlerin nne gelince
paniklemeye balyorlar. Onlar sonu hakkndaki i temsillerini deitirmi ve
imdi balarna gelebilecek en kt senaryoyu dnmeye balam olabilirler.
Ya da yzlerini yalayan scakln etkisi, gven duygularn kmr yatana
yaklatka yok ediyor olabilir. Bunun sonucu olarak korkudan titremeye, ya
alamaya ya da donup kalmaya, btn kaslarn kilitlemeye yada baka bir
takm fizyolojik reaksiyonlar gstermeye balayabilirler. Onlarn korkularn bir
anda yok etmek ve onlar imkanszm gibi grnen bir ie balatmak iin
sadece ve sadece durumlarn deitirmek gerekir. Tm davranlarmzn,
iinde bulunduumuz durumdan kaynaklandn hatrlaynz. Kendimizi kuvvetli
ve canl hissettiimizde, yorgun ve bitkinken asla balayamayacamz ileri
yapmaya balarz. Bu nedenle ate zerinde yrmek, sadece i olsun diye
renilen bir ey deildir. Bu yry insanlara, daha nceki dnceleri ne
olursa olsun, amalarn annda destekleyecek davran ve durum deitirme
deneyimi verir.
Kzgn kmrlerin karsnda alayan, donup kalan ya da titreyen kimselere ne
yaplabilir ? Tek bir ey, i temsilleri deitirilebilir. Bu da onlara baarl ve
salkl bir yryle karya getiklerinde neler hissedeceklerini
dndrtebilmekle

163



olur. Bylece onlarn i temsilleri, fizyolojilerini deitirecektir. ki ile drt saniye
arasnda insan verimli duruma geebilir. Biraz nce korkudan titreyen, donup
kalan, alayan insanlar imdi haydi deyince kzgn kmrlerin zerinden
yryerek geerler. Fakat bazen insanlar ok berrak bir yanma i grntsne
sahip olabilirler ya da i temsillerinde yarattklar dnce, yry
gerekletirecek kadar gl olmayabilir. Bu durumda onlarn alt modellerini
deitirmek gerekir ki, bu ilem uzun srebilir.
Kzgn kmrlerin nnde btnyle panikleyen kiiler iin izlenecek dier bir
yol da; onlarn fizyolojilerini deitirmektir. Bu ilemden sonra kii i temsilini
deitirirse; sinir sistemi annda vaziyetini, nefes aln, kas gerilimini ve
dierlerini deitirmek iin sinyal gndermek zorundadr. Kii dier haber-
lemeleri atlayarak dorudan fizyolojisini deitirebilir. Bundan sonra niin
yrye balamasn. Alayan kimselerin balarn kaldrmalar ve ileriye
bakmalar salanmaldr. Byle yapmakla kiinin sinir yapsnn hareket yerine,
grnt ksmna ulamas salanr ve byk bir olaslkla kii alamay hemen
keser. Berbat durumda iseniz ya da alyorsanz ve bunlar durdurmak
istiyorsanz banz kaldrn, omuzlarnz dik tutun ve coku durumuna gein.
Hisleriniz annda deiecektir. Ayn eyleri ocuklar zerinde deneyebilirsiniz.
Alamalar ve aclar annda duracak veya en azndan ok byk oranda
azalacaktr.
Ayn teknik, yapamayacanz hissettiiniz her i iin uygulanabilir. Bir kadna ya
da bir adama yaklaamayacanz, patronla konuamayacanz ya da
benzerlerini hissetmeye baladnzda, hemen bu teknii uygulamaya koyun.
Durumunuzu ve gcnz; kendi kendinize beyninizdeki konumalar ve g-
rntleri ya da duruunuzu, nefes alnz, sesinizin tonunu deitirerek,
deitirebilirsiniz. deal olan, hem fizyolojiyi hem de tavr deitirmektir. Bunu
yapnca vcut hemen verimli durumuna geer ve istenen sonucu elde etmek
iin gerekli eylemleri uygulamaya balar.

164










Ayn ey spor yaptktan sonraki durum iin de geerlidir.Spordan sonra nefes
almakta zorlandnz, ok yorulduunuzu sylerseniz, vcudunuzla byle
haberleirseniz, gerekten bitkin dersiniz. Bununla birlikte gerekten nefessiz
kalsanz bile bilinli olarak dik durursanz normal nefes almaya kendinizi
yneltirseniz, ok ksa bir sre sonra yorgunluunuzun getiini grrsnz.
Fizyolojinizi ve i temsilinizi deitirerek deitirdiiniz eylemleriniz ve hisleriniz,
ayn zamanda vcudunuzun biokimyasal ve elektriksel srecini de etkiler.
kntye den insanlar zerinde yaplan almalar onlarn kanlarndaki
Beyaz hcre saysnn azalarak baklk sistemini zayflattn gstermitir.
Kirlian fotoraf nedir biliyor musunuz? Bu fotoraf vcudun bioelektriksel
enerjisinin gsterimidir ve kiinin iinde bulunduu durumda deiiklikler
olduunda; fotorafta da ok nemli deiiklikler meydana gelir. Zihinle vcut
balantl alt iin bir konu zerinde younlatnzda; btn elektriksel
alannz deiebilir ve baka trl yapamayacanz ileri yapabilirsiniz. nsann
gcn inanlar kadar kstlayan ok az ey vardr.
Zihin vcut ilikisi hakknda aratrmalar yapan Dr. Herbert Benson, dnyann
eitli blgelerinde yaplan bylerin gc hakknda, insan hayretlere dren
hikayeler yaynlamtr. Avustralya'nn ilkel kabilelerinden birisinde byc
doktorlar "kemik gsterme" olarak adlandran bir by yaparlar. Baz sihirli
seslerden oluan bu by; kurban zerinde o kadar etkili olur ki, kurban
mutlaka ok byk bir hastala yakalanacan ya da muhtemelen leceini
bilir. 1925'de gerekleen byle bir olay, Dr. Benson aadaki ekilde
anlatmaktadr. "Dman tarafndan bylendiini farkeden adam, gerekten
acnacak bir haldeydi. Tehlikeli ve anlaml szle; gzleri parlayarak, ellerini sanki
kanna dklen zehirleyici svy geitirmek ister gibi kaldrarak donup kalmt.
Yanaklar soldu, gzleri donuklat, yz ifadesi korkun bir ekilde bozuldu.
lk atmaya yelteniyor, fakat genellikle sesi boaznda dmleniyordu.
Aznda

165


oluan kpkleri grmeliydiniz. Vcudu titremeye, adaleleri istemeden
burkulmaya balamt. Sallanrken srt st yere dt ksa bir sre sonra
bayld ve biraz daha sonra can ekiir gibi kvranmaya, ve yzn elleriyle
kapatarak inlemeye balad.... O'nun lm bir an meselesiydi".
Hikye ok canl ve ok ackl; fakat ben sizden byle bir model kurmanz
istemeyeceim. Bu hikye inan ve fizyolojinin gcn en iyi anlatan
rneklerden birisidir. Klasik terimlerle sylersek, bu kiiye hi ama hibir ey
yaplmamtr. Fakat kendi inanc ve fizyolojisinin gc; onu tahrip edici,
korkun bir negatif gcn etkisinde brakmtr.
Bu tr deneyimler, sadece bizim ilkel olarak adlandrdmz toplumlarda m
olmaktadr? phesiz hayr. Benzer deneyimler her gn evremizde de
olmaktadr. Sadece kendi yarattklar gszlk, aresizlik ve yalnzlk hisleriyle
len ok sayda kurban vardr.
Bu ilgin yazda, deneyin hep olumsuz taraflar n plana karlmaktadr. Oysa
ayn deneyin neden olumlu taraflarnn gndeme getirilmedii konusu
gerekten aratrlmaya deer. rnein ok sevdii birisini kaybeden kiinin bu
olayn etkisiyle yaam sevincini kaybetmesi ya da gerilimin (stresin) korkun
etkileri nedeniyle ksa bir sre sonra lmesi, ok sk rastlanlan bir olaydr. Oysa
ayn deneyimin bizi iyiletiren olumlu etkileri de vardr.
Norman Cousin'in hikyesi, olumlu etkiyi gsteren en iyi rneklerden birisidir.
Cousin "Bir Hastaln Anatomisi" adl kitabnda halsizlik yaratan, uzun sren bir
hastalktan, glme araclyla, mucizevi bir ekilde salna nasl dndn
anlatmaktadr. Glmek, Cousin'in yaam sevinci ve zenginliini artrmak iin
bilinli olarak kulland tek arat. O'nun rejiminin ok nemli bir ksm
kendisini gldrecek film, televizyon programlar ve kitaplardan oluuyordu.
Bunlar da onun i temsilini, olumlu ynde gelitirdi. Glmek; fizyolojisini
temelinden deitirdi ve sinir sistemi de mesajlara bu ynde cevap verdi.

166















Bylece daha iyi uyuyarak, aclarn azaltarak, btn fiziksel varln gelitirdi.
Doktorlarn birisinin, btnyle iyileme ansnn yzde birihtimaI olduunu
sylemesine ramen; Cousin sonunda tamamen yileti. Cousin, ulat sonucu
u ekilde aklamaktadr,.Grn ok kt olsa bile, insan zihni ve vcudunun
yeniden oluturma gc asla kmsenmemelidir. Yaam gc, belki de
yeryznde en az anlalan gtr."
Son yllarda Cousin ve dierlerinin deneyimlerini akla kavuturan ilgin
aratrmalar yaplmaktadr. Hislerimizi etkileyen yz ifadeleri zerinde yaplan
almalar, iyi durumdayken hile pek fazla glmediimizi ortaya karmtr.
Oysa glmseme ve glme, biyolojik sreci etkileyerek bizim kendimizi daha iyi
hissetmemize neden olur. Onlar beynimize giden kan ve oksijen miktarn, sinir
tayclarnn uyar dzeyini artrr. Benzer eyler dier ifadelerle de oluur. Yz
ifadenizi korku, endie, srpriz, kzgnlk fizyolojisine sokun bakalm neler his-
sedeceksiniz!
"Vcutlarmz bahemizdir... niyetlerimiz de
bahvanlarmz. "

William Shakespeare

Yzmzde yaklak olarak seksen tane kas vardr. Bu kaslar geveyip gerilerek
beynimize giden kan miktarn, dolaysyla beynimizin fonksiyonlarn etkilerler.
1907 de Fransz Dr. Israel Waybourn bu konuda ok arpc bir yaz
yaynlamtr. Yazsnda yz ifadelerinin gerekten de hislerimizi deitirdiini
belirtmitir. Bugnk aratrmaclar da benzer sonulara ulamaktadrlar. San
Fransisko'daki Kaliforniya niversitesi'nde Dr. Paul Eckman 1985 ylndaki
aratrmasnda unlar yazmaktadr: "Bir duyguya sahipseniz bunun sizin
yznzde grleceini biliyoruz. Bunun tersi de dorudur. Yznze nasl ifade
verirseniz o ekilde bir his oluturursunuz. Bir acya glerse

167


niz; iinizde ac hissetmezsiniz. Yznz znt gsterirse; bunu iinizde de
hissedersiniz." Gerekte Eckman'n syledikleri yalan makinelerini kandrmak
iin de kullanlyor. Kendisini inan fizyolojisinin iine sokan kimseler; gerekte
yalan sylyor olsalar bile, makine onlarn doru sylediini kaydetmektedir.
Fizyolojinin nemli nermelerinden birisi de benzeimdir,, Dndnz
olumlu bir mesaj iletmek isterken, sesiniz zayf ve inanszsa ve vcut diliniz
danksa; benzeim iinde deilsiniz demektir. Benzeimsizlik;
olabileceklerinizi, yapabileceklerinizi ve en gl duruma ulamanz
engelleyecektir.Kendi kendinize zt mesajlar vermek, bilinaltnza yumruk at-
maya benzer.
Niin olduunu kesin olarak bilmemekle birlikte baz kimselere inanmadnz
zamanlar olmutur. Kiinin syledikleri akla uygundur; fakat siz ona u ya da bu
nedenden tr, gerekten inanmazsnz. Bilinsiz zihniniz bilinli zihninizin
kavrayamad bir eyi kavramtr. Birisine bir ey sorduunuz zaman kii evet
derken, bilinsiz bir ekilde kafasyla hayr hareketi yapabilir. Ya da bu ii
yapabilirim der; fakat o anda omuzlarnn aaya doru dtn, yere doru
bakmaya baladn, yani gerekte bu ii yapamayacan fark edersiniz. Kiinin
bir ksm isteini yerine getirmek istiyor, dier ksm istemiyor, yani bir ksm
gven dolu, dier ksm gvensiz durumdadr. Benzeimsizlik, kendisine kar
almaktadr. O ayn anda iki yne birden gitmeye abalamaktadr.
Kelimeleriyle bir eyi temsil ediyor, fizyolojisiyle ok baka bir eyi.
Vcudumuzun bir ksmnn istedii bir eyi, dier bir ksmnn istememesinden
doan benzeimsizliin faturasn dediimiz, epeyce rnekle karlamzdr.
Benzeim gtr, kuvvettir. Zihnini ve fiziksel kaynaklarn btnyle bir iin
yaplmasna uygun olarak ynlendirebilen kimseler baarl olurlar. Bir an durun
ve tandnz benzeimli ve benzeimsiz kiiyi dnn. Bunlarn
aralarndaki farklar nelerdir? Bu kiilerle karlatnzda kiisel olarak
kimlerden nasl etkileniyorsunuz?

168



Kiisel gc gelitirmenin temeli benzeimdir. letiimde bulunurken
kelimelerinizle, sesinizle, nefes alnzla yani tm fizyolojinizle etkili olmalsnz.
Vcutla kelimeler uyutuunda; tf ak ve net mesajlar ular ki, arzu edilen
budur ve zihinde buna uygun karlklar verecektir.
Kendi kendinize, ite yapmak istediim bu dersiniz; fakat fizyolojiniz zayf ve
kararszsa, beyniniz hangi mesaja uyacaktr.Bu titrek grntl televizyonu
seyretmeye benzer. Bu ekilde sadece resimleri anlayabilirsiniz. Ayn ey
beyniniz iin geerlidir. Vcudun salad sinyaller zayf ve atmal ise beyin
ak olarak ne yapmas gerektiini anlayamaz. Bu, savaan askere komutann,
"Eh, bunu yapmaya alsak iyi olur. Emin deilim ama bir ie yarayabilir, onun
iin arpalm ve ne olacan grelim" demesine benzer. Bu ifadeler askeri
hangi duruma sokar?
Ben bunu mutlaka yapacam derseniz ve duruunuzla, yz ifadenizle, nefes
alnzla, duru ve hareketlerinizin kararll ile szlerinizle ve ses tonunuzla
fizyolojinizi bir btn haline getirirseniz; o ii mutlaka yaparsnz. Benzeim
btnyle yapmak istediiniz eye doru ynlenmenizi syler ve ciddi, kararl
olduunuza emin olmak iin atlabilecek en byk adm benzeim fizyolojisidir.
Kelimeleriniz ve vcudunuz uyum iinde deilse, btnyle etkin olamazsnz.
Benzeimi gelitirmenin bir yolu da benzeim iinde olan kiilerin fizyolojilerini
model olarak almaktr. Bir kiiye aynada oluan grnt gibi benzerseniz
(aynalarsanz), siz de beyninizin ayn blmn kullanrsnz. imdi benzeim
durumunda msnz ? Deilseniz olmaya aln. Zamannzn yzde kanda
benzeimsizlik iindesiniz? Daha sk benzeim iinde olabilirmisiniz? Byle
olmaya bugnden itibaren almaya balayn. Durum ve gl fizyolojiye sahip
olduunu bildiiniz ve aynalamak istediiniz be kiiyi tanmaya aln. Bu
kiilerin fizyolojilerinin sizinkinden fark nedir? Onlarn temel yz ifadeleri ve
mimikleri nelerdir? Biraz durun.Bunlardan birisinin otur

169

duu gibi oturun ve benzer yz ifadelerini ve mimikleri taknn. Neler
hissettiinize dikkat edin. Bir kimseyi aynalarsanz yani fizyolojinizi btnyle
yannzdaki kiiye uydurursanz onunla benzer duruma ve hislere sahip
olursunuz. Bunu denemek iin bir arkadanz arn ve herhangi bir konu
zerinde (size konuyu sylemeyecek) younlamasn isteyin. Sonra o nasll
oturuyorsa yle oturun. Ayaklarnzn, ellerinizin, yznzn, nefes alnzn
ekli ve tansiyonlarn mmkn olduu kadar arkadanznkine benzetin, yani
onu btnyle aynalayn. Bylece sizin ve arkadanzn beynine giden sinyaller
ayn olacak ve genellikle hisleriniz benzer ya da ayn ekli alacaktr.
Bu deneyi yaptktan hemen sonra kiiyi aynalarken neler hissetiinizi birka
kelimeyle not edin. Sonra yazdklarnz arkadanzn hisleriyle karlatrn.
Yaklak olarak zamann % 80-90'nda durumunuzu tanmlamak iin
kullandnz kelimelerin ayn olduunu greceksiniz. Bu kadar benzerliin akla
uygun bir aklamasn yapmak zordur. Ancak yaplan btn i, aynaladnz
kimseyle beyninize ayn mesajlar gndermi olmanzdr. Bu olaya inanmak
biraz zor, ama deneyin ve sonularn grn. Belki ilk birka denemede baarl
olamayabilirsiniz; fakat aynalama konusuna dikkat ederseniz mutlaka bu deneyi
baarrsnz.
Son zamanlarda yaplan aratrmalar, bu olay bilimsel adan desteklemektedir.
Omni dergisinde iki aratrmacnn anlattklarna gre, kelimelerin beyinde
karakteristik elektriksel paternleri vardr. Dier aratrmaclar da kiiden kiiye
paternlerin deimediini bulmulardr. Baka bir deneyde bu olayn, iki farkl
dili konuan insanlarda bile ayn paternde beyin dalgas oluturduu
grlmtr. Bu aratrmaclar, oluan beyin dalga paternlerini tanyacak
ekilde bilgisayarlar programlandrdlar ve kii konumadan kiinin zihnindeki
kelimeleri bilgisayarla yorumlayabildiler. Biz kiileri tam olarak aynaladmzda,
bilgisayardan ok daha iyi bir ekilde zihinleri okuyabiliriz.

170


fizyolojinin benzersiz ynlerinden birisi de ok gl kiilerin zel grnleri,
tonlar ve fiziksel jestlerinin olmasdr. Onlarn zel fizyolojilerini
modelleyebilirseniz, onlar gibi beyninizin verimli ksmlarna ulaabilir ve
bilgilerden onlarn yararland ekilde yararlanabilirsiniz. Onlar nasl
hissediyorsa sizde ayn ekilde hissedersiniz. Nefes alma, hareketler ve tonlar
da nemli olduundan onlarn durumunu aynalamak iin fotoraflar istenen
kritik bilgileri vermeyecektir. Bu i iin film yada video idealdir. Filmdeki ekliyle
onlar aynalarsanz,benzer duygular hissetmeye balarsnz .
Gl kiilerin sahip olduu benzeim dzeyinede dikkat ediniz. Onlarn
fizyolojileri birbirleriyle atan mesajlar tamazlar. Onlar sadece tek bir mesaj
iletirler. Onlarn fizyolojilerini aynalarken benzeim iinde deilseniz, onlarn
hissettiklerini hissedemezsiniz. nk beyninize ilettiiniz mesajlar ayn
olmayacaktr. rnein; siz fizyolojiyi aynalarken ayn anda da kendinize bu iin
aptallk olduunu sylerseniz, benzeim iinde olmadnzdan, aynalamadan
istediiniz yarar salayamazsnz. Vcudunuz baka, beyniniz baka eyler
sylerse olmaz. nk g, beyne tek bir mesaj iletmektir.
Martin Luther King, Jr.'n konumasnn bir teyp bandn elde eder ve sesini, ses
tonunu taklit ederek onun gibi konuursanz; daha nce hissetmediiniz lde
g ve kuvvet duygusunu hissedebilirsiniz. John F. Kennedy, Benjamin Franklin
ya da Albert Einstein gibilerine ait bir kitap okursanz, bu kitap sizi onlarn
durumuna benzer bir duruma sokacaktr. Ayn temsilleri yaratarak yazar gibi
dnmeye balarsnz. Fakat onlarn fizyolojilerini kopyalarsanz, onlarn iinde
hissettiklerini hissedebilir ve hatta onlar gibi davranabilirsiniz.
gcnzden ve onun sihirinden daha ok yararlanmak istiyormusunuz?
Derhal sayg duyduunuz ya da hayran olduunuz birisinin fizyolojisini bilinli
olarak modellemeye balayn. Onun deneyimiyle ayn durumu yaratmaya
balayacaksnz. Genellikle btnyle ayn duruma ulamak mmkndr.

171


Herhalde knt iindeki birisinin fizyolojisini modellemek
istemeyeceksinizdir. Gl, becerikli durumdaki kiileri modellemek istersiniz;
nk onlar kopyalamak gemite beyninizi: etkin olarak kullanamadnz
ksmna giden bir yol gibi, size yeni seenekler sunacaktr.
Seminerlerimden birisinde zemediim bir arkadala karlatm. imdiye
kadar grdm en beceriksiz durumdaki kiiydi ve daha gl bir duruma
giremiyordu. Sonra beyninin bir ksmnn bir kazada tahrip olduu meydana
kt. Onu "mi gibi davrandrtarak, kendimi modellettim ve asla daha nce
ulat fizyolojiyi dndrtmeyecek bir duruma soktum. Beni modellemesiyle
birlikte beyni btnyle yeni bir ekilde almaya balad. Seminerin sonunda
hemen hibir kimse onun bu yeni durumuna inanmad. O eskisinden btnyle
farkl eylemlerde bulunuyor ve farkl hissediyordu. Bir bakasnn fizyolojisini
taklit ederek, yeni dnce, duygu ve eylem seeneklerinin deneyimine balad.
Dnya apnda bir atletin inan sistemini, zihinsel dizinini ve fizyolojisini
modellerseniz; bu onu modelledikten hemen sonra onun yapt dereceleri
yapabileceiniz anlamna m gelir? phesiz hayr. Siz onu tam olarak
modelleyemiyorsunuz; nk onun tutarl uygulamalarla sinir sistemine
gnderdii mesajlarn aynsn henz gelitirmediniz. Baz stratejilerin, sizin
henz daha gelitiremediiniz belirli dzeyde fizyolojik gelime ve programlama
gerektirdiine dikkat edilmelidir. Dnyann en byk pastacsn
modelleyebilirsiniz; fakat, tarifesini uygularken onun frn 625 C'ye kadar
ykselirken sizinki sadece 225 C'de kalyorsa, ayn sonucu retemezsiniz.
Bununla birlikte onun tarifesini uygulayarak, sizin frnnzda elde edilebilecek
en iyi sonucu retebilirsiniz. Siz de onunki gibi bir frna sahip olursanz, yani
cretini derseniz; onun yllarca alarak elde ettii sonucun aynsn
retebilirsiniz. Herhangi bir sibernetik evrimde seenei ok olan kiinin
kontroll olduunu

172

unutmayn.Herhangi bir arata en kritik yn esnekliktir. Tm eyler ayn olsa
bile esneklii en fazla olan sistem, daha ok seenee ve sistemin dier
ynlerini daha ok ynlendirme yeteneine sahiptir. Ayn ey insanlar iin de
geerlidir. En ok seenee sahip kiiler, en ok enerjiye sahip olanlardr.
Modelleme olaslk yaratmakla ilgilidir. Fizyolojiyle yaplan modellemeden daha
hzl, daha dinamik bir yol yoktur. Bundan sonra son derecede baarl, hayran
olduunuz ve sayg duyduunuz birini grdnzde, onun hareketlerini
kopyalayarak aradaki fark hissedin ve dnce paternindeki deiiklikten zevk
aln. Bunu deneyin. Sizi yeni seenekler bekiyor.Ne yediiniz, nasl nefes
aldnz ve kendinizi nasl besleyerek desteklediinizle ilgili olan fizyolojinin
dier ynne bakalm.

























173

BLM: 10

Mkemmelliin Yakt:

Enerji









"Gcn ve mutluluun temeli salktr.'
Benjamin Disraeli










MKEMMELLN bulvarnn fizyoloji olduunu grmtk. Fizyolojiyi
etkilemenin yollarndan birisi de duruu, nefes almay ve yz ifadelerini
deitirmeyi, yani kaslar kullanmay bilmektir. Bu kitapta sz edilen her ey,
ayn zamanda vcudun biokimyasal fonksiyonunun salkl olmasna da baldr.
Bu da sizin vcudunuzu zehirlememek, tkamamak, aksine temizlemek ve
beslemek demektir. imdi de fizyolojinin temelini oluturan; yeme, ime ve
nefes almann neden ve niini zerinde duralm.
Gn boyunca i temsilinizi deitirebilirsiniz; fakat sizin biokimyasal yapnz
karmakark ise; bu yaplar beyinde bozuk temsiller yaratacaktr. Bylece
vcudun tm devre d kala-

174


caktr.rendiklerinizi uygulamak isteseniz bile baarya ulama olaslnz ok
dk olacaktr. Dnyann en iyi yar arabasnn deposuna bira koyarsanz
araba almaz. Doru arabaya doru yakta sahip olabilirsiniz; fakat ateleme
dzeni iyi almyorsa en iyi sonuca ulaamazsnz. Burada enerji ve enerjinin
en st dzeye nasl karlacana ilikin dncelerimi sizinle paylamak
istiyorum. Vcudunuzun verimlilii ne kadar artarsa, hisleriniz ve parlak
sonular elde etmek iin zekanz kullanma ekliniz, o oranda iyileecektir.
ncelikle enerjinin nemi ve enerjinin nemli bir ksmn aakarmann
sihirini bilmeliyiz. Beslenme konusunda birbirine zt ve insan artan ok sayda
gr vardr. Bir kitap yle yle yapn, dier kitap byle byle yapn der. Bir
ncs de yle yle, byle byle yapmayn der.
Biz niin sorusunu aratrmaktan ok, istediimiz sonular zerinde duracaz.
Bu nedenle canl, salkl kiilerin neler yaptklar aratrlm ve aynen
uygulanarak baarl sonular alnmtr. Burada uygulanan yntem bir
mcadele deil, bir yaam eklidir.
Uzun sre denenmi bu prensipleri gelin, beraberce uygulayalm. Sekiz saat
uyuduktan sonra yorgun, argn bir ekilde zor uyanyorsanz; kan dolamnz
kirlidir, enerji dzeyiniz uygun deildir ve fizyolojinizin ok az bir ksmn
kullanyorsunuz demektir. Fiziksel ve zihinsel yeteneklerinizi btnyle
harekete geirmenize olanak salayacak bir fizyolojiye sahip olmak istiyorsanz;
aadaki prensipleri on ila otuz gn deneyin. Beenirseniz devam edersiniz,
beenmezseniz vazgeersiniz. Sizi kimse zorlamyor.
Gl, ylmaz bir fizyolojiye sahip olmak iin size alt temel ilke (prensip)
nerilecektir. Bunlarn ou sizin bildiklerinizle atacaktr. Bu ilkeler birok kii
zerinde denenmi ve baarl sonular alnmtr. Bu nedenle size ters gelse
bile uygulayn. Sonularn grdkten sonra kararnz verirsiniz.

175

NEFES ALMANIN GC: Saln temeli, salkl bir kan dolamdr. nk
dolam sistemi oksijen ve besinleri vcudun tm hcrelerine tayan sistemdir.
Salkl bir dolam sistemine sahipseniz, uzun ve salkl bir yaamnz olacak
demektir. Sistemin evresi dolanmdaki kandr. Bu sistemin kontrol dmesi
nedir? Kontrol dmesi nefes almadr. Vcudunuza uygun ekilde oksijen
verebilirseniz; bu oksijen her hcrenin elektiriksel srecini uyaracaktr.
Vcudun nasl altna biraz daha yakndan bakalm. Nefes almak sadece
hcrelerin oksijenlenmesini kontrol etmez, ayn zamanda vcudu koruyan
beyaz hcreleri ieren lenf (akkan) svsnn akn da ayarlar. Lenf sisteminin
grevi nedir? Bazlar onu vcudun kanalizasyon sistemi olarak dnrler.
imdi lenf sisteminin nasl altna bakalm. Kan kalpten atardamarlar
araclyla ince, geirgen klcal damarlara pompalanr. Kan klcal damarlara
oksijen ve besin tar ve bunlar hcrelerin etrafnda bulunan akkana (lenf
svsna) geirilir. Hcreler ihtiyac olan eyleri bilecek kadar akll ya da ekicidir.
Hcre kendi sal iin gerekli olan besin ve oksijeni alr, bir ksm tekrar klcal
damarlara dnecek olan toksinleri (zehirleri) dar atar. Fakat l hcreleri, kan
proteinlerini ve dier zehirli maddeleri dar atma grevi lenf sisteminindir.
Lenf sistemi de derin nefes almakla eyleme geirilebilir.
Hcrelerin oksijen miktarn kstlayan fazla sv ve ok miktardaki toksik madde;
lenf sistemi tarafndan darya atld iin vcudun hcreleri lenf sistemine
baldr. Sv, kan proteinleri hari, l hcreleri ve dier zehirli maddeleri
ntralize ve tahrip eden lenf bezlerinin iinden geer. Lenf sistemi ne kadar
nemlidir? Lenf sistemi yirmi drt saat almazsa, hcrelerin etrafnda oluan
fazla sv ve kan proteinleri yznden insan lr.
Kalp, dolanmdaki kann pompasdr, fakat lenf sistemi byle bir pompaya sahip
deildir. Lenflerde kalbin grevini, kas hareketleri ve nefes alma yerine getirir .
Etkin bir lenf ve ba-

176


klk sistemiyle birlikte salkl bir kan dolamna sahip olmak istiyorsanz; bu
sistemleri harekete geirecek ekilde derin nefes almak zorundasnz. Mehur
bir lenf uzman olan Dr. Jack Shields son zamanlarda baklk sistemi
zerinde ilgin almalar yapmtr. Shields insan vcudunun iine koyduu
kameralarla lenf sistemini temizleyen uyarclarn neler olduunu gzlemitir.
Bu grevi yi ekilde diyaframdan alnan derin nefesin yerine getirdiini
grmtr. Derin nefes, vakum gibi kan dolam araclyla lenfi eker ve
vcudun toksinleri yok etme hzn artrr. Gerekten de derin nefes ve
altrmalar bu sreci on be kat kadar hzlandrabilir.
Bu blmde anlatlanlardan sadece derin nefes almann nemini anlayp
uygulamak bile vcut saln nemli oranda artrabilir. Yogada nefes almann
zerinde bu kadar ok durulmas bu yzdendir ve derin nefes alma kadar
vcudu temizleyen baka bir ey yoktur.
Salkl olmada nefes almann ok nemli olduunu kavramak iin saduyunun
ok zorlanmas gerekmez. Sadece nemi zerinde biraz dnmek yeterlidir.
Nobel dll Dr. Otto Warburg oksijenin hcrelere etkisi zerinde almtr.
Warburg salkl ve normal hcrelere verilen oksijeni azalttnda; bu hcrelerin
habis haline dntklerini grd! Daha sonra benzer bir almada Dr. Harry
Goldblatt hibir hastal olmad bilinen farelerin denek olduu bir deney
yapt. Deneyinde yeni domu farelerden alnan hcreleri gruba ayrd.
Deney tpne ald bir grubu otuz dakika oksijensiz brakt. Birka hafta sonra
bu hcrelerin bir ou ld, kalanlardan bir ksmnn hareketleri yavalad ve
geriye kalanlar da habis hcre grnmn alacak ekilde yaplarn
deitirmeye baladlar. Bu arada dier iki grup hcre de srekli atmosferik
koullarda oksijen alabilecek ekilde deney tplerinde incelemeye alndlar.
Otuz gn sonra Dr. Goldblatt bu hcreleri ayr grup fareye enjekte etti. ki
hafta sonra iki normal grup hcrenin enjekte
Snrsz G -12

177


edildii farelerde herhangi bir anormallik grlmedi. Ancak oksijensiz braklan
hcrelerin enjekte edildii farelerde habis bymenin gerekletii grld. Bir
yl sonra ayn fareler tekrar gzlendiinde habis bymenin devam ettii,
normal hcrelerin ise normal kald gzlendi.
Bu deney bize ne anlatyor? Aratrmaclar hcrelerde habis ya da kanser
oluumunda temel etkenin oksijen azl olduuna inanmaktadrlar. Oksijen
azlnn hcrelerin yaam kalitesini etkiledii keindir. Salmzn kalitesi de
hcrelerimizin kalitesine baldr. Bu nedenle salk iin ilk ncelik, nefes al
maya verilmelidir.
Sorun birok kimsenin nasl nefes alnacan bilmemesidir,' Amerikaldan bir
tanesi kansere yakalanmaktadr. Fakat yedi Amerikal atletten ancak bir tanesi
kansere yakalanmaktadr, Yukardaki deneyler bu durumu akla
kavuturmaktadr. Atletler dolaan kana en hayati elementi, yani oksijeni
vermektedir. Bir dier aklama da lenf sisteminin hareketini uyararak

baklk
sisteminin en st dzeyde almasn salamaktadr.
Sistemi temizlemek iin en etkin nefes alma ekli nedir? Bir birim zamanda
nefes alyorsanz; drt birim iinizde tutmalsnz, iki birim zamanda dar
vermelisiniz. Drt saniye nefes alyorsanz; on alt saniye iinizde tutup, sekiz
saniyede dar vermelisiniz. Nefesi niin bir birimde alp iki birimde veriyorsu-
nuz? Lenf sistemi araclyla toksinleri atmak iin. Nefesi niin drt birim
tutuyorsunuz? Kan ve lenf sistemini tam olarak oksijenlendirmek iin. Nefes
alrken kan sisteminden vakumda olduu gibi tm toksinleri dar atabilmek
iin karn blgesinin en altndan nefes almaya balanmaldr.
Spordan sonra ne kadar alk hissedersiniz? Be kilometre kotuktan hemen
sonra oturup kocaman bir biftek mi yersiniz? phesiz hayr. Spordan hemen
sonra derin derin nefes alrz. nk o anda vcudun en ok ihtiya duyduu
ey oksijendir. Bu nedenle salkl yaamann ilk prensibi derin nefes almaktr.
Gnde en az defa yukardaki kurala gre on derin nefes al-

178

malsnz. Nefes allar burundan, veriler azdan yaplmaldrUzun sre nefes
alacam diye kendinizi zorlamamalsnz,.Bu sre zamanla yava yava
artacaktr. Gnde en az defa 10 derin nefes almaya balarsanz; salnzda
byk gelimeler olacan greceksiniz. yi nefes almann salad fayday
salayacak hibir vitamin ilac ya da yiyecek yoktur. Genel olarak nefes almann
uygun yollarndan birisi de havayla altrma yapmak anlamna gelen aerobik
yapmaktr.Komak gzel, fakat streslidir. Yzmek mkemmeldir. En iyi
aerobiklerden birisi de trambolin yapmaktr. nk vucuda en az stres ykleyen
ekildir. Tm bu altrmalar kurallara uygun olarak yapmak gerekir.
S UCA ZENGN YYECEKLER YYNZ: Yeryznn yzde yetmii suyla kapldr.
nsan vcudunun yzde sekseni sudur. Yiyeceklerimizin ok byk ksmnn sulu
yiyeceklerden olmasna ne dersiniz? Yiyeceklerimizin yzde yetmiinin sulu
yiyeceklerden olmas gerekir. Sulu yiyecek ya da gdalar taze meyve, sebze ya
da bunlarn taze olarak sklm sulardr.
Baz kiiler sistemi temizlemek iin gnde 8-12 bardak su imeyi
nermektedirler. Bu ok uygun bir neri deildir! ncelikle sularmzn ou
imeye uygun deildir. Bunlarn birounda florin, klorin, mineral ve dier
toksik maddeler vardr. En iyisi damtlm su imektir. Ne cins su ierseniz iin
vcudunuzu suya boarak temizleyemezsiniz. eceiniz su miktarn, susuzluk
belirlemelidir.
Vcudunuzu su seliyle temizlemek yerine; yapacanz tm i , suca zengin
gdalar yemektir. Suca zengin gdalar meyveler, nebzeler ve filizler olmak zere
ayr gruba ayrlabilir. Bunlar si ze temizlenme, canllk dahil bol miktarda su
salayacaktr. nsanlar az sulu gdalarla diyet yaptklarnda, vcudun ilevlerini
salkl bir ekilde yerine getirmesi hemen hemen olanakszdr. "Yaam ve
Saln Yasalar" isimli kitabnda Alexander Bryce unlar yazmaktadr: "Vcuda
gereinden fazla su veril

179


diinde, kan daha yksek bir younlua sahip olacak ve hcre yada dokular
zehirli artklar tam olarak dar veremeyeceklerdir. Bylece vcut kendi
artklaryla zehirlenecektir. Bunun nedenle vcuda yeterli suyu vermenin
neminden daha fazla sz etmeye gerek yoktur."
Diyetiniz vcudunuzun temizleme srecine yardmc olmaldr, vcudu
sindirilemeyen yiyecek maddeleriyle yklememek gerekir. Vcudun iinde artk
maddelerin oluumu hastal davet eder. Vcudunuzu ve kan dolamnz artk
maddelerden ve toksik zehirlerden mmkn olduu kadar uzak tutmann bir
yolu, vcudun ayrc(seici) organlarn sindirilmeyen maddelerle zorlamay en
aza indirgemektir. Dier yol da byle artklarn elenmesine ve sulandrlmasna
yardm edecek yeterli suyun salanmasdr. Dr. Bryce yazsn yle srdryor!
"Kimyada su kadar ok eitli kat maddeyi zen baka bir zc
bilinmemektedir. Bu nedenle tm beslenme srecinde yeterli miktarda su
salanmaldr ki fel etkisi yaratan toksik ve artk maddeler; zlmeden sonra
bbrekler, deri, barsaklar ve cierler araclyla dar atlabilsinler. Bunun
tersi yaplrsa toksik maddeler vcutta birikecek ve her cins hastaln olu-
masna neden olacaktr."
En byk katil niin kalp hastalklardr? Niin biz krk yanda tenis kortunda
kalp krizinden gidenlerin hikayelerini duyuyoruz? Bir neden, onlarn hayatlar
boyunca sistemi tkamak iin uramalardr. Tekrar hatrlayalm hayatmzn
kalitesi, hcrelerimizin kalitesine baldr. Biz kan dolamn artk maddelerle
doldurursak, oluan kirli evre, kuvvetli, canl, salkl hcrelerin yaamasna,
duygusal ynden dengeli bir yaam iin gerekli biokimyasal yetenein
olumasna "engel olur. Nobel dll Dr. Alexis Carrel 1912'de bu teoriyi
ispatlamak iin bir deney dzenledi. Carrel tavuk dokularnn (normal olarak
ortalama mrleri on bir yldr) gerekli beslenmesini salayarak ve kendi
yarattklar artklarndan arndrarak srekli olarak yaamalarn salad. Bu
hcreler otuz drt yln sonunda hl can-

180











lydlar.Deneyin baarl olduu kabul edilerek 34 yl sonra deneye son verildi.
Sizin diyetinizin yzde ka suca zengin gdalardan olumaktadr ? Geen hafta
yediklerinizin bir listesini yapn ve yde kann suca zengin gdalardan
olutuunu hesaplayn. Bu % 15 civarnda ise vcudunuzu yok edecek ekilde
besleniyorsunuz demektir. sterseniz kanser ve kalp krizinden lenlerin yedikleri
gdalarla ilgili istatistikleri inceleyin. Doay incelerseniz en byk ve en gl
hayvanlarn otul hayvanlar olduunu greceksiniz. Goril, fil, gergedan ve
dierleri sadece suca zengin yiyecekleri yerken, bir de akbabay dnn.
Akbabalarn grnne bakn! Niin kt grnyor? nk suca zengin
gdalar almyorlar. Kuru ve l gdalar alrsanz nasl grneceinizi tahmin
edin? Bu noktada yar aka yapyorum. Bir zincir ancak en zayf halkas kadar
kuvvetli olabilir. Ayn ey vcudumuz iin de geerlidir. Kendinizi canl
hissetmek istiyorsanz saduyu suca zengin yiyecekler yemenizi sylyor.
Diyetinizin %70'nin suca zengin gdalardan olutuundan nasl emin olacaksnz?
Gerekte bu gayet basittir. u andan itibaren her yemekte kesin olarak salata
yiyin. Arasra attrmak iin ulaabileceiniz yerlere ekerlemeler yerine,
meyveler koyun. Fark, kendinizi daha iyi ve gl hissettiinizde greceksiniz.
YEMEK USTENIZl UYGUN GIDALARDAN OLUTURUN:
Bir sre nce Dr. Steven Smith 100. doum gnn kutluyordu. Kendisine uzun
yaamann srr sorulduunda "Midenize ilk elli ylda iyi bakn, gelecek elli ylda
o size bakacaktr" eklinde cevap vermitir. Doru sze ne denir!
Yemek listeleri konusunda alan ok sayda bilim adam vardr. Bunlardan en
nlleri Dr. Herbert Shelton'dr. Fakat bu konuda youn olarak ilk aratrmay,
kpeklerde yapt uyarc deneyleriyle mehur olan Dr. Ivan Pavlov yapmtr.
Bazlar liste yapmann ok karmak bir i olduunu dnrler. Oysa,

181


gerekte bu i basittir. Baz yiyecekler dierleriyle birlikte yenilmemelidir.
Deiik tipte yiyecekler deiik tipte sindirici svlar gerektirir. Sindirici svlarn
hepsi birbiriyle uyum iinde deildir.
rnein patetesle eti birlikte mi yiyorsunuz? Peynirle ekmek, stle tahl, balkla
pirin mi yiyorsunuz? Bu bileimler sizin i sisteminizi tahrip edecek ve enerjinizi
yok edecektir dersem ne dersiniz? Sama diyeceksiniz, ama, sylenenler doru-
dur.
Bu bileimlerin niin tahrip edici olduunu ve imdi kendi kendinize harcadnz
byk miktardaki sinir enerjisini aklamaya alalm. Farkl yiyecekler farkl
ekilde sindirilir. Niastal yiyecekler (pirin, ekmek, patates vb.) balangta
azda oluan pityalin enzimiyle sindirilir ki bu enzim alkalin ihtiva eder.
Proteinli yiyecekler (et, st rnleri, erezler) hidroklorik asit ve pepsinle
sindirilirler ki, bunlar asit ierirler.
ki zt karakterli madde, yani alkali ve asit, ortamda ayn zamanda almazlar.
Bunlar birbirlerinin etkilerini yok (ntralize) ederler. Proteinle birlikte niasta
yerseniz, sindirim zayflar ya da gereklemez. Sindirilmeyen yiyecekler,
mayalanma ve ayran bakterilerin remesi iin uygun ortam olutururlar.
Bylece sindirim bozukluu ve gaz artar.
Uyumsuz yiyecek bileimleri enerjinizi alar ve enerji kayb da hastalk iin
uygun bir ortam salar. Bu durum fazla asitin olumasna neden olur. Fazla asit
de kann kalnlamasna ve dolaysyla sistemin daha yava akmasna neden
olduu iin, vcudun oksijenini azaltr. Ylba yemeinden sonra kendinizi nasl
hissettiinizi hatrlaynz. Byle ar yemekler; sala, kan dolamna ve enerjik
fizyolojiye zararldr. Bu nedenle yattrc ve mide dzenleyici ilalar en ok
satlan ilalar arasndadr. Uygun yemek listesi dzenlemek bu,sorunlarn
zm iin ok daha aklc bir yoldur.
Bunun da en basit yolu her yemekte bir tek youn gda almaktr. Youn gda
nedir? Suca zengin olmayan her yiyecek yo-

182


undur.rnein biftek youn, karpuz ise suca zengin bir gdadr.Baz kimseler
youn gda tketimlerini azaltmak istemezler.Bu durumda niastal,
karbonhidratl ve proteinli yiyecekleri beraberce ayn nde yememelisiniz.
Patatesle eti bir arada yemeyiniz. Bunlarn her ikisinden de vazgeemiyorsanz
birisini le yemeinde, dierini akam yemeinde yiyin. Bunu yapmak ok zor
deildir. En iyi lokantalarda bile patatessiz biftekle salata ve halanm sebze
isteyebilirsiniz. Bu listeyi kimse tuhaf karlamayacaktr. Burada sorun yoktur,
nk proteinle birliklikte salata ve sebze, yani suca zengin yiyecekler vardr.
Dier yandan ok miktarda patatesle, salata ve sebze de yiyebilirsiniz.Byle bir
yemekten sonra kendinizi hl a hisseder misiniz? Sanmyorum.
Yedi-sekiz saat uyuduktan sonra sabahleyin yorgun mu kalkyorsunuz? Nedenini
biliyor musunuz? nk siz uyurken vcudunuz, midenize indirdiiniz uyumsuz
yiyecekleri sindirmek iin fazla mesai yapmaktadr. Birok kimse, baka hibir
eye harcamad kadar sinir enerjisini sindirim iin harcamaktadr. Uygun
olmayan yiyecek bileimi yendiinde bunlarn sindirimi sekiz, on, on iki, on drt
saat, hatta daha fazla srebilir. Uygun yiyecekler alndnda vcut bunlar etkin
bir ekilde sindirir ve sindirim ortalama -drt saatte biter. Bylece sindirim
iin enerjinizi boa harcamam olursunuz. (Uygun bir yemekten sonra en az
ya da buuk saat beklemeden baka bir yiyecek yemeyiniz. Ayn zamanda
yemekte iilen svlar, sindiricileri sulandrarak sindirim srecini yavalatr.).
Uygun yemek listeleri iin Dr. Herbert Shelton'un "Kolay Yemek Listesi
Dzenlemek" isimli kitabndan yararlanabilirsiniz. imdilik prensipleri
uygulamak yeterlidir.
KONTROLL TKETM YASASI: Yemeyi seviyor musunuz? Ben de seviyorum.
Daha ok nasl yeneceini renmek mi istiyorsunuz? Az yiyin! Bylece ok
yemek iin zamannz olacaktr.

183

Yaplan birok tbbi alma da ayn eyi gstermitir. Hayvanlarn yaam
srelerini uzatmann en emin yolu yedikleri yiyecek miktarn azaltmaktr. Bu
konuda en nl deneylerden birisini Dr. Clive McCay yapmtr. Dr. McCay
deneyinde; denek farelerin yiyecek miktarn yar yarya azaltt ve farelerin
mr iki kat artt. Benzer fakat daha ilgin deneyi daha sonra Dr. Edward J.
Masaro yapt. Dr. Masaro, denek fareleri ayr gruba ayrd. Birinci gruba
istedii kadar yiyecek verildi, ikinci grubun yiyecek miktar yzde altm azaltld
ve nc gruba da istedikleri kadar yiyecek verildi fakat burada protein miktar
yar yarya azaltld. 8-10 gn sonra birinci grubun yzde on , yiyecek miktar
yzde altm azaltlan ikinci grubun yzde doksan yedisi, nc grubun yzde
ellisi yayordu. Ksaca az yiyin ok yaayn! Daha da ok yaamak istiyorsanz
suca zengin gdalar yiyin.
MEYVELER DORU YYN: En mkemmel yiyecek meyvedir. Vucudumuza en
ok yarar olan ve sindirim iin en az enerji gerektiren yiyecek meyvedir. Beyin
sadece glikozla alr. Meyvelerde bulunan meyve ekeri kolayca glikoza
dnr ve birou da % 90-95 su ierirler. Bu da meyvelerin ayn zamanda
hem besleme, hem de temizleme grevi yaptn gsterir.
Buradaki tek sorun birok kimsenin meyvenin nasl yeneceini bilmemesinden
kaynaklanmaktadr. Meyve daima a karna yenmelidir! nk meyvenin ok
byk bir ksm midede sindirilmez. Meyve ince barsaklarda sindirilir. Meyve
yendikten birka dakika sonra ince barsaklara geer ve ekerini orada brakr.
Fakat midenizde et, patates, niata gibi eyler varsa; meyveler midede kalr ve
mayalanmaya balar. Hi byk bir yemekten sonra tatl yerine meyve yiyip
sonra rahatsz bir ekilde btn gece boyunca geirip durmadnz m? Bunun
nedeni meyvenin uygun ekilde yenmemesidir. Meyve a karna yenir. En iyi
meyve taze olandr, ya da taze sklm meyve suyu-

184


dur.Teneke kutu ya da ielerdeki meyve sularn imek pek doru deildir;
nk ieleme ve kutulama srasndaki ilemler meyve suyunun asitik
karakterli olmasna neden olabilir. Satn alabileceiniz en deerli eyi satn
almak ister misiniz? Meyve skaca satn aln. Arabanz var m? Arabay hemen
satp bir meyve skaca aln! O sizi ok daha uzaa gtrecektir. Unutmayn
meyve suyu a karna iilecek. Meyve suyu ok abuk sindirilir ve 15-20 dakika
sonra yemee balayabilirsiniz.Dr.William Castillo'da kalp hastalklarna kar
yenmesi mmkn en uygun gdann meyve olduunu sylemektedir.Castillo
meyvelerde bulunan bioflavinoid'in (biyolojik sar renkli boya) kann
kalnlamasn ve damarlarn tkanmasn nlediini ne srmektedir. Meyve
ayn zamanda klcal damarlar glendirir. Klcal damarlarn zayf olmas, i
kanamalara ve kalp krizlerine yol aar.
Bir maraton koucusu diyetinde meyveleri uygun kullanmaya baladktan sonra;
maraton derecesi 9.5 dakika azald, dinlenme sresi yarya indi ve Boston
maratonunda ilk kez dereceye girdi.
Meyve konusunda son bir noktann daha aklda tutulmas gerekir. Gne nasl
balamaldr? Kahvaltda neler yenmelidir? Yataktan kalkar kalkmaz ok
miktarda yiyecekle vcudu tkamak ve sonra btn gn bunlar sindirmeye
almak uygun mudur? Elbette deildir.
Kahvaltda sindirimi kolay ve hemen enerji verecek meyve sekeri ieren ve
vcudu temizleyen yiyecekler yenmelidir. Btn gn boyunca mmkn olduu
kadar rahat etmek istiyorsanz kahvaltda sadece taze meyve yiyin ya da taze
olarak sklm meyve suyu iin. Sadece meyve ile kalabildiiniz sre uzadka,
vucudunuzun temizlenme olasl o oranda artacaktr. Eer kendinizi kahve vb.
ie yaramaz eylerle yklemekten de vazgeerseniz; kendinizi ne kadar canl ve
enerjik hissedeceinize inanamayacaksnz! On gn iin bunlar deneyin ve
sonularn grn!

185



AZ PROTEN TKETN: Bir yalan yeteri kadar byk ve yeteri kadar yksek sesle
sylenirse, kiiler buna eninde sonund inanacaktr! Yeryznde salkl olmak
iin ok protein tketilmesi gerektii kadar byk yalan sylenmemitir! Neden
insanlar ok protein tketmek eilimindedir? Bazlar daha ok enerjiye sahip
olmak iin, bazlar dayankllklarn artrmak iin, bazlar kemiklerini
glendirmek iin ok protein gerektii dncesindedirler. Proteinin fazlas bu
isteklere ters etki yapar.
Bir kimsenin ne kadar proteine ihtiyac olduunu aratrmaya alalm. Kiinin
en ok proteine ihtiyac olduu zaman nedir? Sanrm en ok bebekken proteine
ihtiya vardr. Anne stnn bebein ihtiyac olan her gday salad bugn
iin kabul edilen bir gerektir. Doum esnasnda anne stnde %2,38 orannda
protein bulunur, alt ay sonra anne stndeki protein miktar % 1,2-1,6 arasnda
bir orana der. 0 halde ok miktarda protein almamz gerektii dncesi
nereden geliyor?
Gerekte hi kimse ne kadar proteine ihtiyacmz olduunu kesin olarak
bilmiyor. eitli aratrmalar farkl rakamlar veriyorlar. Bunlarn kesin
olmadklarn kendileri de belirtiyorlar.
Gnde 56 gr. protein alnmas gerektiini bildiren Ulusal Bilimler Akademisine
(National Academy of Sciences), bu rakama nasl ulatklarn sorduk. Gerekte
bu rakamn 30 gr. olduunu fakat 56 gr. olarak akladklarn sylediler. Onlar
ayn zamanda fazla alnan proteinin idrar sistemini ar altrdn ve
yorgunluk yarattn sylediler. Buna ramen neden o kadar ok protein
alnmasn nerdikleri sorulduunda cevap vermediler.
Enerji iin ne kadar proteine ihtiyacmz vardr? vcudumuz enerjiyi nasl
kullanr? Enerji iin nce meyve ekeri kullanlr, bu da srasyla meyvelerden,
sebzelerden ve filizlerden elde edilir. Sonra niatadan daha sonra da yadan
enerji salanr. Enerji iin en son kullanlan ey proteindir. Proteinin dayankllk
salad fikri nereden gelmektedir? Fazla protein vcutta

186

fazla nitrojen olumasna, fazla nitrojen de yorgunlua yol aar. Vcut yapclar
vcutlarna protein yklerler, fakat onlarn maraton koma yetenekleri ne
durumdadr! Proteinin kemikleri sertletirdii iddias da yanltr. Bunun tersi
dorudur. Proteinin ok fazlas osteoporosisle srekli ilikiye geer. Bu da
kemiklerin yumuamasna ve zayflamasna neden olur. En gl kemikler
etyemezlere aittir.
Protein salamak iin et yememenin yzlerce nedenini sayabilirim. Protein
metabolizmasnn yan rnlerinden birisi de amonyaktr. Bu durumun iki
nemli sonucunu anlataym. Birincisi et yksek oranda rik asit ihtiva eder. rik
asit yaayan hcrelerin rettii zararl ve artk maddelerden birisidir. Bbrekler
rik asidi kan dolamndan alrlar, mesaneye gnderirler. Mesaneden de dar
atlr. rik asit abuk ve btnyle kandan alnmadndan, bunlar dokularda
birikecek ve gut hastal ya da mesanede ta olumasna neden olacaklardr.
Bbreklere ne olduunu sormayn, lsemi hastalarnn kanlarnda genellikle ok
miktarda rik asit bulunmaktadr. Ortalama bir et parasnda 14 rik asit
bulunur. Vcut bir gnde ortalama sadece 8 rik asiti zararsz hale getirebilir.
Ete tad veren rik asittir. Etten kann alnmas demek, etin lezzetini azaltmak
demektir. Lezzetsiz bir ey yemek ister misiniz?
Et; rtc bakteriler ihtiva eder. Kaln barsak bakterileri, rtc
bakterilerdir. Dr. Say Milton Hoffman bu durumu yle aklyor "Hayvan canl
olduu srece emici sre, rtc bakterilerin kaln barsaklardan hayvann
iine gemesine engel olur. Hayvan ldkten sonra osmotik sre durduu iin
rtc bakteriler kolonlardan trmanarak dar kar ve etin iine yerleirler.
Bu da etin yumuamasna neden olur." Et dinlendike yumuakl, dolaysyla
rtc bakteri miktar artar. .
Dier uzmanlar da "Ette gbreyle ayn karakterde bakteriler vardr ve bu bakteri
says baz etlerde taze gbrede olandan daha fazladr. Btn etlere kesim
srecinde mikrop bulaabilir

187

ve bu mikroplarn says depolama sresi arttka artar" grndedirler. Sizin
yemek istediiniz ey bu mu? Mutlaka et yemek istiyorsanz hayvann ayrda
otladndan, yani hormon almadndan emin olmalsnz ve yediiniz et
miktarn nemli oranda azaltmalsnz.
Burada basite et yemezseniz salkl olursunuz ya da et yerseniz salkl
olamazsnz demek istenmiyor, dier kurallara uymayan etyemezlerden ok
daha salkl olan, ok sayda et yiyen kimse vardr.
Fakat u andan itibaren dier canllarn deri ve etlerini yememeye karar vererek
daha salkl ve mutlu olabileceinizi bilmelisiniz. Pisagor, Sokrates, Aristo,
Leonardo da Vinci, Isaac Newton, Voltaire, Henry David Thoreau, George
Bernard Shaw, Benjamin Franklin, Thomas Edison, Dr. Albert Schweitzer,
Mahatma Gandhi'nin ortak zellikleri nedir biliyor musunuz? Hepsi etyemezdir.
Herhalde bu grup modellemek iin fena bir grup deil.
St rnleri daha m iyidir? Baz bakmlardan etten daha kt olabilirler. Her
hayvan kendi cinsine uygun elemanlar dengesine sahiptir. nek dahil birok
hayvann stn imek birok sorunun ortaya kmasna neden olur. rnein,
inek stnn iindeki gl byme hormonlar buzalar iki yl sonra olgunluk
kilolarna ulatracak yapdadr. Doumda 45 kilo olan buza olgunlua eriince
500 kg. olur. nsan ise 3-4 kg. arasnda doar 70-80 kg.'a ulancaya kadar 21 yl
geer. Bu durumun toplumumuz zerinde ok ters etkileri vardr. St rnleri
konusunda uzman olan Dr. William Ellis bu rnlerin etkilerini aadaki gibi
aklyor. Bunlar kan dolamn etkiler. Alerji olmak ve sistemi tkamak
istiyorsanz st iin. Ellis ne srd nedenlerle, ancak ok az sayda yetikinin
inek stndeki proteini metobolize edeceini ileri srmektedir. nek stnn
ana proteini kazeindir. Kazein inek sal iin inek metabolizmasnn ihtiya
duyduu bir eydir. Bu kazeine insann ih-

188


tiyac yoktur. Gerek bebekler gerekse yetikinler kazeini sindirmekte glk
ekerler. O'na gre en azndan bebekler kazeinin%50 veya daha fazlasn
sindiremezler. Ksmen sindirilen bu proteinler genellikle kana karrlar, dokular
rahatsz ederler ve alerjiye kar hassaslk yaratrlar. Eninde sonunda karacier
ksmen sindirilmi inek proteinlerini dar atmak zorundadr buda btn
vcudun boaltm sistemi iin gereksiz bir yktr. Bunun tersine insan stnde
bulunan laktalbumin proteini, insanlar tarafndan kolayca sindirilebilir. St
kalsiyum iin ienler de yanlyorlar; nk 25.000 kii zerinde yaplan
testlerde gnde ve daha fazla bardak st ienlerin kalsiyumlarnn en dk
dzeyde olduu grlmtr.
Ellis'e gre kalsiyum almak istiyorsanz, bol miktarda yeil sebze, susam ya,
fndk ve fstk yiyin. Bunlarn hepsi kalsiyum bakmndan zengin ve vcudun
kolayca kullanabilecei yiyeceklerdir. Burada bir noktaya ok dikkat etmek
gerekir.Eer ok miktarda kalsiyum alrsanz bunlar bbreklerde birikir ve
bbrek ta yapar. Kan younluunu nispeten dk dzeyde tutabilmek iin
yenilen kalsiyumun %80'ini vcut dar atar. rnein algam cinsi yeilliklerde
stn iki kat kalsiyum vardr. Birok uzmana gre insanlar yeterli kalsiyumu u
ya da bu ekilde alabilir, bu konuya zel olarak dikkate etmeleri gerekmez.
Stn vcuttaki temel etkisi nedir? St balgam yapar. Bu balgam da vcudun
grevini iyice zorlatracak ekilde ince barsa sertletirir ve buradaki her
eye yaparak tka grevi yapar. Peynir nasldr? Peynir de stn
younlatrlm eklidir. Bir kilogram peynir elde etmek iin ka kilogram st
kullanlmas gerektiini gz nne aln. Sadece peynirdeki ya miktar bile az
peynir yenmesi iin yeterli nedendir. lla peynir yemek istiyorsanz, bir byk
tabak salatann zerine biraz peynir rendeleyebilirsiniz. Bylece peynirin tkama
etkisini suca zengin gda ile dengeleyebilirsiniz. Bazlar iin peynirden vazge-
menin ok zor olacan biliyorum. Pizza ve eritme peyniri se

189


vebilirsiniz. Yourt nasldr? O da st ve peynir kadar ktdr. Dondurma
nasldr? Sizin en iyi olmanz destekleyecek bir ey deildir. Buna ramen onun
ahane tadndan ve dokusundan vazgemek zorunda deilsiniz. Meyve suyu
yapcs araclyla donmu muzdan ayn tad ve dondurma hissini veren bir ey
yapabilirsiniz. Bu vcudunuzu btnyle besleyecek bir gdadr. Szme peynir
nasldr? St rnleriyle uraanlarn peynirlerini kalnlatrmak ve onlar
birbirine yaptrmak iin neler kullandklarn biliyor musunuz? Paris Plasteri ad
verilen bir kalsiyum slfat kullanmaktadrlar. aka yapmyorum. Kalifor niya'da
kullanlmas yasak olmasna ramen Federal Standartlara gre serbesttir.
Bununla birlikte izin verilen herhangi bir yerde retilen szme peynir
Kaliforniya'ya gnderilebilir ve orada satlabilir. Temiz, kolay dolaabilen bir kan
dolam yaratmaya alrken, onu Paris Plasteriyle doldurmann nasl bir ey
olduunu hayal edebiliyor musunuz?
Niin daha nce st rnleri hakknda byle eyler iitmemitik? Gemiten
gelen koullanma ve inan sistemleri gibi bunun birok nedeni vardr. Bir dier
neden de Federal Hkmetin st rnleri fazlas iin her yl 2,5 milyar Dolar
demek zorunda olmas olabilir. Gerekten de 11.1983 tarihli The New York
Times'a gre, hkmeti ok ya tketiminin tehlikeli olduuna ilikin
kampanyalaryla dorudan elikili bir ekilde, st rnlerinin tketimini
artrmak iin yeni bir strateji gelitirmektedir. u anda hkmetin depolarnda
400 milyon kg toz st, 130 milyon kg ya, 300 ton peynir bir kambur olarak dur-
maktadr. Aklma gelmiken belirtmeliyim ki, bu st endstrisine bir saldr
deildir. Bana gre bu endstride alanlar bizim kltrmzn en ar
iilerindendir. Bu benim salmn desteklenmemesine karlk, benim onlar
destekleyeceim anlamna gelmez.
Ben de sizin u anda bulunduunuz yoldaydm. Pizza en ok sevdiim yiyecekti.
Ondan vazgemeyi dnemezdim. Fakat o tarihten bu yana kendimi o kadar
ok iyi hissediyorum ki,

190











Bir milyon yl gese bile geri dnme olaslm yok. Aradaki fark tanmlamaya
almak, hi gl koklamam birisine gln kokusunu anlatmaya benzer. Belki
siz bir karar vermeden nce koklamaya alrsnz. 30 gn iin st imeyerek ve
st rnlerini azaltarak, vcudunuzda hissettiklerinize gre karar verirsiniz.
Bu kitabn tamam size neyin yararl olduu ve neyin yararsz olduu konusunda
bilgi vermek iin tasarlanmtr. Niin karar vermeden nce tm ilkeleri
denemiyorsunuz? Salkl yaamann alt ilkesini uygulayn. nmzdeki on gn,
otuz gn yada hayatnz boyunca uygulayarak, yapmak istediklerinize destek
olacak ekilde canllk hissi ve enerji verip vermedii kodusunda bir karar verin.
Size kk bir uyarda bulunaym. Lenf sisteminizi uyaracak ekilde etkin nefes
almaya ve % 70 sulu gda ieren ekilde yemek listenizi doru biimde dzenle-
meye balarsanz; ne olur? Dr. Byrce'n suyun gc hakknda sylediklerini
hatrlaynz. ok az k kaps bulunan bir binada kan bir yangn grdnz
m? Herkes ayn k kapsna doru hcum eder. Vcudunuz da ayn ekilde
alr. O sizin sisteminizde yllardr biriken artklar temizlemeye balayacak ve
yeni enerjiniz onu mmkn olduu kadar abuk yapacaktr. Bu sizin souk
algnlna yakalandnz m gsterir? Hayr, souk yediinizi gsterir. Souu
yllardr sren kt yeme alkanlnzla yarattnz. imdi sizin vcudunuz,
geirgen organlarnza yllarca kan ve dokularnzda biriken zararl maddeleri
dar atmak iin, enerji veriyor olabilir. ok az kimse dokularndan kan
dolamna ba ars yapacak kadar zehir alabilir. Fazla balgamn cierleriniz
yerine mendilinizi doldurmas daha iyidir. Ba ars yllardr kt
alkanlklarnzdan tr birikenleri temizlemek iin denen ok az bir crettir.
ou kimsede byle negatif tepkiler grlmez, aksine kendilerini daha enerjili
ve iyi hissederler.
Kat ve sv yalar, eker, sigara vb. birok konu bu kitabn hacmini at iin
atlanmtr. mit ederim bu blm saln

191











z aratrmak iin sizi yeteri kadar tevik edecektir.Fizyolojinizin kalitesinin,
alglamalarnzn ve davrannzn kalitesini de etkileyeceini unutmayn. Kark
yiyecekler, hzl beslenme, katklar ve kimyasal maddeler gibi Amerikan yemek
alkanlklarnda yer alan yiyeceklerin; vcutta tuzak oluturan artklarn,
vcudun oksijenlenmesini ve enerji dzeyini olumsuz ynde etkiledii ve
kanserden sua kadar her eye katkda bulunduuna ilikin bulgular her gn
artan sayda ortaya kmaktadr. Okuduum en korkun bulgulardan biri de
kronik genlik sularna ilikin Alexander Schauss'nbeslenme, Su ve Sulular"
adl kitabnda anlatlanlardr.
Kahvaltda ocuk yarm ay ka eker ilaveli be bardak" "Sugar Smack", zeri
katk maddeleriyle kapl bir rek ve iki bardak st alr. Ayak st 30 cm
uzunluunda meyan kk ve 9 cm.lk bir biftek yer.Sonra le yemeinde iki
hamburger, kzarm patates, biraz daha meyan kk, biraz yeil fasulye ve de
nadiren ok az salata almaktadr. Akam yemeinden nce biraz ekmek ve
ikolatal stle ie balar. Sonra bir sandovi, bir tabak domates orbas ve bir
bardak tadlandrlm Kool-Aid alr. Daha sonra bir klah dondurma, bir
ekerleme ve bir bardak su...Tm bunlardan sonra vcut daha fazla eker
alabilir mi ? Yediklerinin yzde ka suca zengin gda idi? Yemek listesi uygun
mu dzenlenmiti? Genlerini bu ekilde besleyerek byten bir toplumu
sorunlarn bekledii uzaktan bakla bile kolayca anlalmaktadr. Bu
yiyeceklerin, ocuun fizyolojisi dolaysyla durumu ve davranlar zerinde
etkisi olduunu dnr msnz? Etkili olduu kesindir. Beslenmenin
davranlar zerindeki etkisini aratrmak iin yaplan ankette 14 yandaki bu
ocuk aadaki belirtileri iaretlemitir: Uyuduktan bir sre sonra uyanyorum
ve artk bir daha uyuyamyorum. Bam aryor; kanyorum; midem ve
barsaklarm alt st oluyor; derim kolayca inciniyor ya da moraryor; kabus ya
da kt ryalar gryorum; abuk baylyorum, bam dnyor, souk so-

192


uk terliyorum ya da heceleme gl ekiyorum; sk sk yemezsem baygnlk
ya da alk hissediyorum. Sk sk unutuyorum; yediim ya da itiim birok eye
eker ilave ediyorum; dinlenemiyorum; bask altnda alamyorum; ok zor
karar veriyorum; knt iindeyim; srekli olarak her eyden endie ediyorum,
aryorum. Hibir ey yokken knt ya da endie hissine kaplyorum. Kk
eyleri lsz abartyor ve kolaylkla kendimi kaybediyorum. Korku
duyuyorum. Sinirli oluyorum. ok duygusalm. Nedensiz olarak alamaya
balyorum.
Bu ocuun sulu davranlarnn bu durumdan kaynaklanp kaynaklanmadn
merak ediyor musunuz? Sevindirici olan imdi o ve onun gibilerinin
davranlarnda kkl deiiklikler olmaktadr. Bu ne demektedir.
Davranlarnn temel nedeni yani biokimyasal durumlar, beslenme araclyla
deitirilmektedir. Sulu davranlar sadece zihinde deildir. Biokimyasal
deikenler durumu ve dolaysyla davran etkiler. Harvard kamu Sal
Okulunun dekan James Simmons 1952'de yle sylyordu. "Zihinsel
rahatszlklar aratrmada yeni bir yaklama gereksinimimiz var... Bugn
zihindeki pislikleri temi zl emek iin ok fazla zaman, enerji ve para harcyoruz.
Belki imdi mmkn olmayabilir ama, zihinsel hastalklara neden olan belirli
biyolojik nedenleri kefedip, temizlemeye almak ok daha krl
olabilir."beslenme ekliniz belki su ilemenize neden olmuyordur; lakat
zamannzn ounda sizin becerikli durumda olmanz btnyle destekleyecek
bir yaam tarzn niin gelitirmiyorsunuz?
Uzun bir sredir salkl bir yaam tarzna sahip olmaktan memnunum. Bununla
birlikte benim kk kardeim bu srenin ounda yorgun ve hastayd. Onunla
bu konu hakknda defalarca konutum. Son yedi yldr bendeki deiiklikleri
grd iin, o da deiiklik yapmak istiyordu. Byle olmasna ramen
beslenme paterninde deiiklik yapmaya baladnda, ka-
Snrsz G-13

193



nlmaz glkle o da karlat. stenen yiyeceklerden daha ok istenmeyen
yiyeceklere arzu duymaya balad.
Durun ve biraz dnn. Nasl iddetli arzu duyulur? nce iddetli arzu
duymadnz, fakat imdi aklnza geldii iin kendi kendinize temsil
oluturacak bir arzu yarattnz kabd edelim. Genellikle bu ilemin ou
bilinsiz olarak yaplr. Bununla birlikte baz tip yiyecekler iin ok youn istek
hislerine sahip olunacak duruma girmek iin zel bir i temsil yaratma
zorundasnz. Bir eyin kendiliinden olumadn unutmayn, Her etkinin bir
nedeni vardr.
Kardeim Kentucky Kzarm Pilicine kar iddetli arzu duyuyordu. Albayn
yerlerinden birisine gidince; bellei derhal bir ey yemeyi tetikliyor. Azndaki
ktr hissini (dokunsal, tatsal altbiem) hayal ediyor ve yiyecein boazndan
geerken yaratt lklk ve dokuyu dnyor. Bundan birka saniye sonra
salatasz kzarm pili midedeki yerini alyor! Onun deiiklik yaratmak iin
altbiemlerini nasl kullandn kefettikten ksa bir sre sonra; bir gn benden
salk amalarn ve beslenme dzenini bozan bu drtleri kontrol etmek iin
yardm istedi. Ondan Kentucky Kzarm Pilicini yemenin bir i temsilini
oluturmasn istedim. nnda salg bezleri almaya balad. Sonra ona i
temsilinin grsel, iitsel, dokunsal ve tatsal alt biemlerini ayrntl olarak
tanmlattm. Hayal sa st taraftayd. Temsil boyunca sren renkli, odakl bir
filmdi. Yedike kendi kendine "Hmmm, bu ok gzel" sesini duyabiliyordu.
Ktrlk hissini ve lkl sevmiti. Sonra ona havu gibi midesinde rahatszlk
yaratacak (Daha nceden havutan nefret ettiini biliyorum, nk ben havu
suyu ierken onun rengi yeil oluyordu) en ok nefret ettii yiyeceklerden
birisini temsil ettirdim. Havucun altbiemlerini ayrntlaryla tanmlattm. Havu
zerinde dnmek bile istemiyordu. Midesinde bulant hissetmeye balad.
Havularn sol alta yerletiini syledi. Onlar ksa sreli, karanlk, duraan ve
souktu. Onun iitsel temsili de: "Bunlar tiksindirici. Onlar yemek istemiyorum.
Onlardan

194

nefret ediyorum." eklindeydi. Dokunsal ve tatsal alt biemleri gevek hisler
(genellikle ok pimi), souk, msr lapas gibi, rk tad eklindeydi.
Bunlardan bazlarn zihinsel olarak yemesini istedim. Kendisini rahatsz
hissederek yapamayacan syledi. "Yaparsan boazndan geerken neler
hissedersin?" diye sordum. Onlar dar karmaya hazr olacan syledi.
Kentucky Kzarm Pilileriyle havular temsil etme ekli arasndaki farklar
btnyle rendikten sonra salkl sonular retmesini salamak iin iki
yiyecek hakkndaki hislerin yerini deitirmeyi isteyip istemeyeceini sordum.
Birok kez duyduum gibi bezgin bir sesle deitirmek istediinden emin
olduunu syledi. Bylece ona btn altbiemlerin yerini deitirttim. Pili
grntsn sol aa tarafa aldrttm. Yznde hemen bir nefret tepkisi
belirdi. Grnty karanlk, temsilden ksa ve duraan yaptrtarak; kendi
kendisine "Bu tiksindirici bir ey. Onu yemek istemiyorum. Ondan nefret
ediyorum" szlerini daha nce havular iin kulland szlerin tonunda
sylettim. Zihnindeki pilici ele aldrtarak, yumuak hissettirdim, soutturdum,
rk tad verdirttim ve iinde msr lapas gibi yal hissetmesini saladm.
Tekrar hasta gibi grnmeye balad. Bir para pili yemesini syledim. Hayr,
gerekten istemiyorum dedi. Niin? nk artk pililer ona daha nce havula-
rn verdii hissi veriyordu, yani beynine ayn sinyaller ulamaya balamt.
Sonunda ona zihinsel olarak bir para pili srttmda; "Sanyorum, kusacam"
dedi.
Sonra havula ilgili temsillerini tam tersine evirttim. Onu sa st tarafa
kaydrtarak, sresini uzattrtm, parlak, net renkli hale sokturttum ve lk, gevrek
dokusuyla yedike kendi kendisine "Hmm, bu ok gzel" dedirttim. O imdi
havular seviyor. Ayn akam darya yemee gittiimizde; yetikinlik d-
nemindeki ilk havu sipariini verdi. Sadece onlar sevmekle kalmad. nnden
geerken Albayn yerine uramad. O gnden bu yana yeni beslenme eklini
deitirmedi
Benzer eyleri be dakika iinde eim Becky iin gerekletir-

195


dim.Zengin, tatl, kremal ikolota altbiemlerini, onu rahatsz edecek kokulu,
kaygan, kpr kpr istiridye altbiemli yiyecek haline soktum. O tarihten bu yana
Becky, ikolotaya dokunmad bile.
Bu blmde verilen alt ilkeyi istediiniz salkl yaam deneyimini yaratmak iin
kullanabilirsiniz. Biraz durun ve kendinizi bu ilkeleri ve zerinde durduunuz
kavramlar bir ay uygulam olarak hayal edin. Etkin nefes alma ve beslenmeden
sonraki deimi biyokimyasal yapnzla kendinizi grn. Tm sisteminize
zindelik kazandracak ekilde gnnze kuvvetli, temiz, on derin nefes alarak
balarsanz ne olur? Her gne kendinizi hazr, neeli ve kontroll olarak
balarsanz ne olur? Salkl, temizleyici, suca zengin yiyecekleri yemeye
balarsanz ve sisteminizi tkayan, bask yapan st ve et rnlerini yemeyi ke-
serseniz ne olur? Sorunlarnzla baa kmay salayacak enerjiyi verecek ekilde
uygun yemek listeleri dzenlemeye balarsanz ne olur? Gece boyunca
olabileceklerinizi deneyebilecek canllkta olmanz salayacak hislerle, her gece
yataa giderseniz ne olur? Her ryanz gerekletirebilecek enerjiye sahip bir
sala sahipmi gibi davranrsanz; ne olur?
Bu kiiye bakar ve grdklerinizden holanrsanz; siz de nerdiklerimi kolayca
benimsersiniz! Bunun iin ok deil, az bir disiplin yeterlidir; nk eski
alkanlklarnz bir kere krnca bir daha geri dnmezsiniz. Her disiplinli abann
birden ok rn yardr. Bu nedenle ne grmek istiyorsanz yle davrann.
Bugn balayn, hayatnz sonuna kadar deiecektir.
imdi sonular retmek iin; kendinizi en iyi duruma nasl sokacanz
biliyorsunuz. imdi kefedelim.....

196


KISIM II




ASIL BAARI

FORML
BLM: 11


lgisizliin Snrlanmas:

Ne stiyorsunuz?










"Tek bir baar vardr. O da istediiniz ekilde yaamaktr."

Christopher Morley





BU kitabn ilk ksmnda, gerek gcn amalar zerindeki inanlarm sizlerle
paylamtm. imdi, kiilerin amalarna nasl ulatklarna ve benzer amalar
elde etmek iin davranlarn nasl biimlendirileceine ilikin tekniklere ve
anlaya sahipsiniz. Zihninizi ve vcudunuzu desteklemeyi rendiniz. imdi de
istedikleriniz nasl elde edeceinizi ve dier kiilere, nasl yardm edebileceinizi
reneceksiniz.
Bunun iin de "Ne istiyorsunuz ?", "Sevdiiniz ve ilgilendiiniz kiiler, sizden ne
istiyor?" sorularn yantlamak gerekir. Kitabn ikinci ksmnda bu sorular
sorularak, ayrmlar yaplacak; mkemmel ve etkin bir ekilde yeteneklerinizi
kullanabilmenin yollar bulunacaktr. Nasl usta bir nianc olunacan biliyor-
sunuz, imdi yaplmas gereken, doru hedefi bulmaktr.

199
Nerede kullanacanza ilikin iyi fikirleriniz yoksa; bu gcn size yarar
olmayacaktr. En mkemmel testereyle ormanda dolaabilirsiniz. Bu testereyle
ormanda ne yapacaksnz? Hangi aalar, niin kesmek istediinizi biliyorsanz;
kendi durumunuzu kontrol ediyorsunuz demektir. Bilmiyorsanz; siz ok
mkemmel, fakat deerlendiremediiniz bir alete sahipsiniz demektir.
Daha nce yaamn kalitesinin, iletiimin kalitesine bal olduunu renmitik.
Bu ksmda, iinde bulunduunuz durum da yeteneklerinizi en iyi ekilde
kullanabilmek iin haberleme ustalklarnz nasl gelitirebileceiniz zerinde
duracaz. Kesin olarak nereye gitmek istediinizi ve oraya ulaman
za yardmc olacak eyleri bilmek, neler gerektiini anlamak iin strateji haritas
yaplmaldr.
Yola kmadan nce, imdiye kadar neler rendiinizi gzden geirelim. En
nemli nokta yapabilecekleriniz zerine hi bir kst koymamaktr. Anahtarnz
da modelleme gcdr. Taklitle, kusursuzlua ulalabilir. Dierleri bir eyler
yapyorlarsa, rnein; ate zerinde yryorlarsa, milyarlar kazanyorlarsa ya
da bakalaryla iyi geiniyorlarsa, bu kiilerin yaptklarn aynen modelleyerek,
ayn sonulara ulaabilirsiniz. Modelleme nasl yaplr? ncelikle, ayn eylemleri
yaptnz' zaman, ayn sonulara ulaacanz gereini fark etmelisiniz. Her
etkinin bir nedeni vardr. Bir kiinin i ve d eylemlerini aynen taklit
edebilirseniz; siz de ayn sonuca ulaabilirsiniz. Bir kiinin nce inan sistemini,
sonra zihinsel dizinini ve son olarak da fizyolojisini aynalayarak, zihinsel
eylemlerini modellemeye balarsnz. Bu n birden etkin ve mkemmel bir
ekilde gerekletirirseniz, her eyi yapabilirsiniz.
Baar ya da baarszln, inanla baladn renmi bulunuyorsunuz. Bir eyi
yapabileceinize inanr ya da inanmazsnz; her iki durumda da haklsnz. Bir
eyi yapmak iin gerekli ustalk ve kaynaklara sahip olsanz bile, kendi kendinize
baaramayacanz sylediiniz zaman; iin yaplabilmesini

200


mmkn klan tm sinirsel yollar, kendi kendinize kapam oluyorsunuz. Kendi
kendinize bir ii yapabileceinizi sylediinizde baar iin kaynaklar harekete
geirecek ekilde, yollar am oluyorsunuz.
Asl baar formln (Ultimate Success Formula) renmi bulunuyorsunuz. Bu
forml; sonucunuzu bilmek, ne elde ettiinizin farknda olacak ekilde duyusal
keskinliinizi (hassasiyetinizi) gelitirmek, en uygun ekline dnnceye kadar
davranlarmz deitirme esnekliine sahip olmak ve sonuca ulamak eklinde
drt admdan olumaktadr. stediiniz sonuca ulaamamak baarsz
olduunuzu mu gsterir? phesiz hayr. Sadece dmencinin kay
ynlendirdii gibi, istediinizi elde edinceye kadar davrannz deitirmeniz
gerekir.
Becerikli durumda olmann, istediiniz sonulara ulama ve cesaret vermedeki
gcn ve fizyolojinizi, i temsilinizi nasl dzenleyeceinizi renmi
bulunuyorsunuz. Kendinizi baarya adamsanz, baaracanz biliyorsunuz
demektir.

"Kiiler tembel deildir. Sadece, kendilerine esin kayna olutu
racak kadar, gl amalar yoktur."

--Anthony Robbins

Bu srecin iinde inanlmaz derecede dinamizmin olduunu bilmeniz gerekir.
Ne kadar ok kaynak gelitirebilirseniz, o kadar ok gce sahip olursunuz;
hissiniz ne kadar glyse; daha gl durumlara ulaabilmek iin daha byk
kaynaklara ulaabilirsiniz.
Szn burasnda, "1000'nci Maymun Sendromu" ad verilebilecek bir konuyla
ilgili, ok ilgin bir almadan bahsetmek yerinde olacaktr. Biyolog Lyall
Watson, 1979'da yaymlanan "Hayatn Ak" isimli kitabnda, Japonya
yaknlarnda bir adada, maymunlar iin yeni bir yiyecek olan kumla kapl, yeni
kazlm, tatl patatesleri maymunlarn kefetmesiyle neler oldu

201


unu anlatmtr. Maymunlar dier yiyeceklerini, herhangi ileme tabi tutmadan
yiyebildikleri iin, nceleri bu kirli patateslere kar kaytsz kaldlar. Sonra
maymunlardan birisi, patatesleri su akntsnda temizleyerek sorunu zd ve
bu yntemi, annesi ve oyun arkadalarna da retti. Bundan sonra, hayret
verici bir olay gerekleti. Birbirleriyle hi temas olmayan, ounluu dier
adalarda yaayan 1000 kadar maymun daha bu bilgiyi elde etti ve ayn ilemleri
uygulamaya balad. Bunlarn dier maymunlarla iletiimini salayacak hibir
fiziksel ara yoktu. Fakat u ya da bu ekilde, yeni davran ekli etrafa yayld.
Buna benzer ok sayda olay vardr. Birbirleriyle hibir ekilde temas etmedikleri
halde, dikkati ekecek derecede, ayn davran gsteren ok kii vardr. rnein
bir fiziki, bir ey kefettiinde; ayn olay, ayn anda baka yerlerde bulunan
ayr fiziki de kefedebilmektedir. Bu olay nasl gereklemektedir? Kesin olarak
kimse bilmiyor, fakat nde gelen bilim adamlar ve beyin aratrmaclar -fiziki
Daniel Bahm ve Biyolog Rupert Sheldnake gibi- yararlanlabilecek bir kolektif
bilincin varlna inanmaktadrlar. En uygun fizyolojinizle younlaarak, inanla-
rnz araclyla kendi kendinizi bir dzene sokarsanz; bu kolektif bilince
ulamann bir yolunu bulabilirsiniz.
Vcutlarnz, beyinleriniz ve durumlarnz, daha st dzeydeki bir varolula
harmoni iindeki diyapozona benzerler. Bu nedenle kendinizi daha iyi
ayarladka, daha iyi dzene soktuka; bu zengin his ve bilgi dnyasna daha ok
yaklaabilirsiniz. Bu, sadece bilinaltmzn bilgi szgeci olabilecei gibi; onu elde
etmek iin yeterli dzeyde becerikli durumdaysak, btnyle dmzda
bulunanlarn da bilgi szgeci olabilir.
Bu srecin anahtar ksm, ne istediinizi bilmektir. Bilinaltnz, bilgileri sizi belirli
bir yne yneltecek ekilde srekli olarak srelemektedir. Bilinsiz dzeyde
bile olsa zihniniz bilgileri bozmakta, almamakta, genellemeler yapmamaktadr.
Bu nedenle zihninizi verimli olarak altrmadan nce, ulamay um-

202



duunuz sonularla ilgili alglamalarnz gelitirmelisiniz.Maxwell Waltz ayn
isimli kitabnda buna "Psiko-Sibernatik" dn vermektedir. Beyin, tanmlanm
bir hedefe sahip olduunda buna ulancaya kadar younlamakta,
ynlenmekte,tekrar younlamakta ve tekrar ynlenmektedir. Tanmlanm bir
hedefi yoksa beynin enerjisi boa harcanmaktadr.Bu durum dnyann en
muhteem testeresiyle, ormanda ne yapacan bilmeden dolaan insann
durumuna benzemektedir
Kiilerin tam olarak kaynaklarna ulam yetenekleri arasndaki fark, amalarna
dorudan baldr.1953 ylnda Yale niversitesi mezunlar arasnda yaplan bir
alma, bu noktay ok ak olarak gstermektedir. Mezunlarla yaplan
grmede onlardan ak ve belirli amalara sahiplerse, bunlara nasl
ulaacaklarna ilikin planlarn yazmalar istenmitir. Mezunlarn sadece %3
nn byle yazl amalara sahip olduu grlmtr.Yirmi yl sonra, yani
1973'te aratrmaclar 1953'te grme yaptklar kiilere tekrar gitmiler, dier
konular bir tarafa daha nce yazl amalara sahip olan %3'lk kesimin finansal
adan;geri kalann %97'nin toplamndan daha iyi durumda olduklarn
grmlerdir. Bu, sadece kiilerin finansal gelimelerini gstermektedir.
Aratrmaclar lm zor olan; mutluluk, neeli olma gibi znel durumlarda da
% 3'lk kesimin ok daha iyi olduklarn belirlemilerdir. Bu durum, amalar
belirlemenin gcn gstermektedir.
Bu blmde isteklerinizin, ryalarnzn ve amalarnzn nasl formle
edileceini reneceksiniz. Neye ulamak istediinizi ve bunu elde etmenin
yolunu zihninize nasl yerletireceinizi reneceksiniz. Nasl zleceini
bilmeden, hi bilmece zmeye altnz m? Bu, hangi sonulara ulamak
istediinizi bilmeden, hayatnz dzene sokmaya almaya benzer. Ulamak
istediiniz sonular bildiinizde; ncelik derecesiyle beyninizin ve sinir
sisteminizin hangi bilgileri almas gerektii hakknda ak grleri, beyninize
verirsiniz. Yani beyninize ve

203

rimli almas iin hangi mesajlara ihtiyac olduunu bildirirsiniz.

"Zafer ilk admla balar

Anonim

Bildiiniz gibi sislerin iinde ne yne gideceini aran ok sayda insan vardr.
Bir o yne, bir bu yne gidip dururlar, onlar sadece bir ynden dier yne
kaymaya almaktadrlar. Yani aa doru giderken, yukar doru gitmenin
planlarn yapmaktadrlar. Problemleri basittir, ne istediklerini bilmiyorlardr. Ne
olduunu bilmeden hedefi vuramazsnz.
Bu blmde sizden hayal etmenizi istiyorum. Fakat burada nemli olan btn
younluunuzu hayalinize vermenizdir. Bu blm sadece okumakla iyi eyler
yapmanz mmkn deildir. Elinize bir kat kalem alarak ya da alksanz
bilgisayarn bana geerek, biraz sonra anlatlacak ama belirleme srecinin
son iki admn yazarak, uygulamaya doru ilk adm atmalsnz.
ncelikle en ok rahat ettiiniz alma pozisyonuna geiniz. Ne olmak
istediinizi, bununla ilgili fikirlerinizi oluturmak iin en az bir saat harcamay
planlayn. Bu sizin imdiye kadar harcadnz en deerli bir saat olabilir. imdi
amalarnz ve elde etmek istediiniz sonular belirlemeye balayacaksnz.
Dier bir deyimle yaamnz boyunca seyahat etmek istediiniz yolun haritasn
karacaksnz. Nereye gideceinizi ve oraya nasl ulaacanz
hesaplayacaksnz.
zninizle, konunun burasnda ok nemli bir uyarda bulunmak istiyorum.
Yapmak istediklerinize hibir snrlama koymaynz. Bu phesiz olmayacak
eylere amin demek deildir. ok ksa boyluysanz basketbolda ribaunt
(Basketbol potasndan dnen toplar kapma) yarnda birinci olmay
beklememelisiniz. Bu yar ksa boyla kazanmak da mmkndr; fakat o

204


enerjinizi en verimli yerde kullanmyorsunuz demektir.Yani her eyi elde etmek
mmkndr. Size uygun olan amalara kst koymak, snrl bir yaamnzn
olacan garanti etmek demektir. Amacnz belirlerken mmkn olduu kadar
snrlarnz zorlayn. stediinizi elde etmenin tek yolu,ne istediinizi bilmektir.
Bu nedenle hi vakit kaybetmeden onu belirlemeye balayn. Sonularnz
belirlemede aadaki be adm izleyiniz.
1. Sonularnz Olumlu Cmlelerle ifade Ediniz: Neyin gereklemesini
istediinizi syleyiniz, ou kez insanlar olmasn istedikleri eyleri sylemek
eilimindedirler.
2. Mmkn Olduu Kadar Kesin Olun: Sizin sonucunuzun grnts, sesi, hissi,
kokusu nasldr? Tm duygularnzla istediiniz sonular tanmlamaya aln.
Tanmnzn duygusal yn ne kadar zengin olursa, istediiniz sonucu elde
etmek iin beyninizi o oranda glendirirsiniz. Sonuca kesin olarak hangi tarihte
ulaacanz belirleyin.
3. Ak Bir Kantlama Yordamna Sahip Olun: Sonuca ulatktan sonra nasl
grneceinizi, nasl hissedeceinizi ve dnzdaki dnyada neler greceinizi,
neler iiteceinizi bilin. Amacnza Ulap ulamadnz nasl anlayacanz
bilmezseniz; amacnza ulam olsanz bile bunu fark edemezsiniz. Sonular
bilmezseniz, kazanyorken kaybediyor olduunuzu sanabilirsiniz.
4.Kontroll Olun : Sonu, sizin tarafnzdan balatlmal ve srdrlmelidir.
Kendi kendilerini sizin mutluluunuz iin deitirecek dier kiilere baml
olmamaldr. Sonularnz sizin dorudan etkileyebileceiniz eyleri
yanstmaldr.
5.Sonularnzn Btnsel Olarak Anlaml ve istenilir Olup Olmadn Snayn :
Gerek amacnzn, gelecekteki sonularnn neler olacan tahmin edin.
Sonucunuz, size ve dier kiilere yararl olmaldr.

205


SONULARI BELRLEMENN ANA ELER
KESNLK : Tam olarak ne yapmak istiyorsunuz?
DUYUSAL TEMEL : Ne greceksiniz?
Ne duyacaksnz?
Ne hissedeceksiniz?
Ne koklayacaksnz?
Ne tadacaksnz?
STENLEN DURUM
MDK DURUM : Ne istiyorsunuz?
imdi ne oluyor?
KANITLAMA
YORDAMI: Sonucun gerekletiini nasl anlayacaksnz?
Seminerlerimde srekli olarak sorduum bir soruyu imdi size de sormak
istiyorum. Baaracanz bilirseniz ne yaparsnz? Baardan kesin olarak
eminseniz, hangi yolu izlersiniz ve hangi eylemleri yaparsnz? stedii eyler
hakknda herkesin biraz fikri vardr. Bunlarn bir ksm daha fazla sevgi, daha faz-
la para, elenmek iin daha ok zaman gibi belirsiz kavramlardr. Bununla
birlikte bir sonu elde edebilmede biobilgisayarlarnzn glenmesi iin; yeni bir
araba, yeni bir ev, daha iyi bir iten daha ak, daha kesin tanmlara ihtiyacnz
vardr.
Listenizi yaptka bunlarn bir ksmnn yllardr dndnz eyler olduunu
greceksiniz. Bir ksm da daha nce bilinli olarak hi formle etmediiniz
eyler olacaktr. Fakat ihtiyacnz olan ey, bilinli olarak ne istediinize karar
vermektir, nk ne istediinizi bilmek, elde edeceiniz eyi belirleyecek-

206


tir.Dnyanzda bir eyler olmadan nce, i dnyanzda bir eyler olmaldr. Ne
istediinize ilikin ak bir i temsiliniz olduunda baz artc olaylar olacaktr.
Bu, amacnza ulamak iin zihninizi ve beyninizi programlayacaktr. imdiki
kstlamalarnzn tesine geerek, nce zihninizde daha ok deney yapmalsnz,
sonra yaamnz buna uydurmalsnz. Size basit bir fiziksel rnek vereyim.
Aada sylenenleri yapnz Ayaklarnz biraz ayrk ve ileriye bakacak ekilde
ayaa kalknz. Ellerinizi yere paralel olacak ekilde ne doru uzatnz.Rahat bir
ekilde dnebileceiniz kadar parmak ularnzla sola dnnz. Dndkten
sonra parmaklarnzn kar duvarda hangi noktay iaret ettiine dikkat edin.
imdi eski yerinize dnn ve gzlerinizi kapatn. Zihninizde biraz daha te
dnmenin resmini canlandrn. imdi dnn. Gzlerinizi an.Ne olduuna
dikkat edin. ok daha teye mi dndnz? phesiz. Burada nceki limitlerin
tesine dsal olarak geebilmek iin nce beyninizi programladnz.
Bu blm, gerek hayatta yapyormu gibi dnn. imdi istediiniz ekilde
bir yaam yaratacaksnz. Normal yaantnzda ancak bir noktaya kadar
gelebilirsiniz; fakat zihninizde gemiteki deneyimlerinizden daha fazla gerei
yaratacak zaman ayrabilirsiniz. Sonra i dnyanzda yarattklarnz d dnyada
uygulayacaksnz.
1. Sahip Olmak, Yapmak, Olmak ve Paylamak istediklerinizle ilgjli Ryalarnz
(Hayallerinizi) Depolamakla Balaynz: Yaamnzn bir paras olmasn
istediiniz kiileri, hisleri ve yerleri yaratnz. Elinize kd kalemi alp hemen
oturun ve bunlar yazmaya balayn. Yazm ilemi, kaleminizi kaldrmadan en az
10- 15 dakika srmelidir. Yazdmz sonulara imdi nasl ulaacamz
tanmlamaya almayn. Sadece yazn. Hibir kst koymayn. Derhal bir sonraki
amaca geebilmek iin mmkn olduunca ksaltmalar yapn. Srenin
tamamnda kaleminiz almaldr. Beraber olmak ihtiyacn hissettiiniz ailenizi,
ilikide

207

bulunduklarnz; zihinsel, duygusal, sosyal, malzeme, fiziksel ve dier durumlar
da kapsayacak, yani bir araya getirecek ekilde geni sonu rneklemeleri
yapnz. Kral olduunuzu kabul edin. Her eyin sizin elinizde olduunu hatrlayn.
Sonuca ulamada ilk anahtar, onun ne olduunu bilmektir. S
Ama belirlemede bir anahtar da oyundur. Brakn zihniniz serbeste alsn.
Ortaya kabilecek her trl kst sizin eserinizdir. Onlar nerede ortaya kar?
Sadece zihninizde. Bu nedenle ne zaman kendi kendinize kstlama koymaya
kalkarsanz, hemen onu kovun . Bu ii grsel olarak yapn. Kafanzda rakibini
ringin dna atan pankreas grnts yaratn. Bu grnty getirdi iniz her
kstlama iin tekrar yaratn. Tm kstlayc inanlar ringin dna attnzda,
sahip olduunuz hissetme hrriyetinin farknda olun. Bu birinci admdr. imdi
listenizi yapn.
2.Yaptnz Listenizi (Depoyu) inceleyin ve Sonulara ne Zaman
Ulaabileceinizi Tahmin Edin : Sonulara ulamanz alt ay, bir yl, iki yl, be yl,
on yl, yirmi yl srebilir. Hangi zaman diliminde almakta olduunuzu grmek
yararldr. Baz kiiler yaptklar listenin ounluunun bugn yapmak
istediklerinden olutuunu grebilirler. Dierlerinin listeleri uzak gelecekte
gerekletirmek istedikleriyle dolu olabilir. Tm amalarnz

ksa dnemli ise,
daha uzun dnemli bak asna sahip olabilmek iin almaya balamalsnz.
Tm amalarnz uzun dnemliyse; beklediiniz yne doru sizi gtrecek
admlar tanmlamak zorundasnz. Binlerce kilometrelik bir seyahat bir admla
balar. Hem ilk admlarn, hem de son admlarn farknda olmak nemlidir.
3.Bu Yl iin En nemli Drt Amacnz Sein : Sizi en ok heyecanlandran, size
en ok tatmini salayacak amalara kendinizi yneltin. Bunlar yazn. imdi
yazn diyorum, nk bunlar niin mutlaka gerekletireceinizi anlatacam.
Ak, kesin ve olumlu olun. Kendi kendinize bu amalara ulaacanzdan

208



Niin emin olduunuzu ve niin bunlar yapmann nemli olduunu anlatn.
Baz eyleri yapmak iin yeteri kadar neden bulabilirseniz; kemlinize bir eyler
yapmak zorunluluunu hissedersiniz.Bir eyi yapmak iin sahip olduumuz
niyet; istediimiz nesneden daha gl bir gdleyicidir. Benim ilk bireysel
geliim hocam olan Jim Rohn daima "Yeterli nedenlerin varsa; her eyi
yapabilirsin" derdi. Neden; bir eyi yapmaya kendinizi adamakla, o ie ilgi
duymak arasndaki farktr. Hayatmz boyunca bir ok eyi istediimizi syleriz.
Gerekte bu, bizim bu eylerle bir sre iin ilgilendiimizi gsterir. rnein
sadece zengin olmak istediinizi sylemek iyi bir amatr; ama bu sizin
beyninize ok ey sylemez. Niin zengin olmak istediinizi ve zengin olmann
sizin iin ne demek olduunu anlarsanz; zengin olmak iin ok daha fazla
gdleneceksiniz demektir. Baz eyleri niin yaptnz bilmek, onlarn nasl
yaplacan bilmekten ok daha fazla nemlidir. Yeteri kadar byk niine
sahipseniz, onun nasl yaplacan mutlaka renirsiniz. Yeteri kadar nedeniniz
varsa eninde sonunda bu dnyadaki her eyi yapabilirsiniz.
4.Temel Amalarnz, Sonular Belirlemenin Ana eleri Inda Gzden
Geirin : Amalarnz ifade ekliniz olumlu mudur? Duyusal olarak, zel (belirli)
midirler? Bu amalara ulanca ne gibi deneyime sahip olacanz tanmlaynz.
Ak ve dzenli duyusal terimlerle ne greceinizi, hissedeceinizi ve
koklayacanz ifade ediniz. Bu amalar sizin tarafnzdan gerekle
tirilebiliyorsa; bunlarn btnsel ve sizinle birlikte dierleri tarafndan da istenilir
olup olmadklarna dikkat edin. Amalarnz bu koullardan herhangi birisine
uymuyorsa; hepsine uyuncaya kadar amacnz deitirin.
5.Elinizde Bulunan nemli Kaynaklarn Bir Listesini Yapn: Bir inaat projesine
sahip olduunuzu bilmek zorundasnz. Gele-
Snrsz G -14

209


ceinizin grntsn glendirmek iin de ayn eyi yapmak zorundasnz.
Sahip olacaklarnza yardmc olacak karakter zelliklerinizi, arkadalarnz,
finansal kaynaklarnz, eitiminizi, zamannz, enerjinizi vb. nelere sahipseniz
bir listesini yapn. Bylece gcnzn, ustalklarnzn, kaynaklarnzn ve
aletlerinizin stou ortaya kacaktr.
6.Bu Kaynaklar Ustalkla Kullandnz Zamanlar zerinde Younlan :
Hayatnzda btnyle baarl olduunuz yada be annz ortaya karn.
inizde, sporda, finansal konularda ve ilikilerinizde zellikle baarl olduunuz
zamanlar dnn. Bu, borsada ok baarl olduunuz bir gn ya da ocukla-
rnzla harika bir iliki iinde olduunuz bir an gibi herhangi bir durum olabilir.
Ne yaparak baarl olduunuzu, etkin olarak kullandnz kaynak ve nitelikleri,
sizin baarl olmanz salayan durumu tanmlayn.
7.Bu Amalara Ulamak in Nasl insan Olmanz Gerektii zerinde Dnn :
ok fazla disiplin eitimi mi gerekir? Zamannz iyi kullanmak zorunda msnz?
rnein insani konularda farkllklar getirecek bir lider olmak istiyorsanz;
seilecek kimseyi tanmlayn ve ok sayda kiiyi etkileme yeteneine sahip olun.
Baar hakknda ok ey iitmiizdir, fakat baarnn eleri olan tutum, inan ve
davranlar hakknda ok az ey biliyoruz. Eer bu eleri iyice kavramamsanz
bunlar bir btn olarak bir araya getirmekte glk ekebilirsiniz. Bu nedenle
imdi durun ve tm amalarnz gerekletirmek iin sahip olmanz gereken
karakter zellikleri, ustalklar, tutumlar, inanlar ve disiplinler hakknda birka
paragraf ya da sayfa yazn. Bunun iin biraz zaman harcayn.
8.u Anda istediiniz Sonular Almanz Engelleyen eyleri Yazn : Yarattnz
kstlardan kurtulmann bir yolu, onlarn

210

Onlarn tam olarak ne olduunu bilmektir. stediklerinizi gerekletirmede neyin
engel olduunu anlayabilmek iin, kiiliinizi en ince ayrntlarna kadar
incelemelisiniz. Plan m yapamyorsunuz?.Plan yapyorsunuz, fakat eyleme
gemekte mi baarsz oluyorsunuz? Ayn anda ok fazla ey mi yapmak
istiyorsunuz yada dier eylerle ilgilenmeden sadece bir tek sonucam taklp
kalyorsunuz? Gemite en kt senaryolarn hayaliyle i dnyanzn eyleme
gemenizi engelledii oldu mu? Kendi kendinizi snrlayan yani baarszl
getiren stratejileriniz vardr.imdi gemite uyguladnz bu stratejilerin farkna
vararak, onlar deitirmeye alacaksnz.
Ne istediinizi, niin istediinizi, kimin yardm edebilecei gibi bir ok konuyu
bilebilirsiniz; fakat sonucu belirleyen kritik e kendi eylemlerinizdir.
Eylemlerinize rehberlik edecek her adm gsteren bir plan hazrlamanz gerekir.
Bir ev yaparken hemen dar kp odun, ivi ve testere alp inaatam
balyorsunuz? Kesim ve ekileme ilemiyle balarsanz sonucun nasl olacan
grebiliyor musunuz? Bu ilemin sonucu baarl olurmu? Sanmyorum. Bir ev
yapmak iin nce bir taslaa sonra bir plana sahip olmak gerekir. Eylemleriniz
birbirini tamamlayacak ve kuvvetlendirecek ekilde bir sra ve yap dahilinde
olmaldr. Benzer eyler yaamnz iin de geerlidir. Bu nedenle imdi baar
iin planlarnz bir araya getirmelisiniz.
stediiniz sonularn retimiyle uyumlu, hangi eylemleri yapmanz gerekir?
Emin deilseniz, ulamak istediiniz sonulara ulam olan bir kiiyi
modelleyebilirsiniz. Asl amalarnzla balayn. Sonra adm adm geriye gidiniz.
Asl amalarnzdan birisi finansal olarak bamsz olmaksa, nceki adm kendi
irketinizin patronu olmaktr. Bundan nceki adm da genel mdr ya da nemli
bir makam olabilir. Dier bir adm da paranzn ynetiminde yardmc olacak
becerikli bir yatrm danman ve /veya vergi hukukusu bulmak olabilir.
Amacnza ulamay destekleyecek, yaplacak bir eyleri buluncaya kadar
almanz geriye gtrmek kritik bir konudur. Bugn hemen

211


bir tasarruf hesab atrabilirsiniz ya da kltrmzde baarl olmu kimselerin
finansal stratejilerini retecek bir kitap satn alabilirsiniz. Profesyonel bir
dans olmak istiyorsanz; bu sonuca ulamak iin ne yapmak zorundasnz?
Temel admlar nelerdir ve istediiniz sonular retebilmek iin bugn, yarn,
gelecek hafta, bu ay, bu yl neler yapabilirsiniz? Dnyann en byk
kompozitr olmak iin yol boyunca hangi admlar atlmaldr? ster zel, ister i
yaamnzda olsun, istediiniz sonulara ulaabilmek iin asl amacnzdan aa
doru inerek kesin olarak hangi yolda gitmeniz ve bugn ne yapmanz
gerektiini bulabilirsiniz.
Plannz tasarlayabilmek iin son altrmadaki bilgiden yararlann. Plannzn ne
olmas gerektiinden emin deilseniz; kendi kendinize u anda isteklerinize
ulamanz engelleyen eylerin neler olduunu sorun. Bu sorunun cevab,
hemen deitirmeye alabileceiniz bir eyler olmaldr. Bu problemin zm
daha byk amalarnza ulaabilmeniz iin bir alt ama ya da bir atlama ta
olacaktr.
9. Drt Temel Amacnzn Her Birine Zaman Ayrn ve Bnlara Ulamak iin Adm
Adm Neler Yaplmas Gerektiini Gsteren ilk Plannz Yapn: Bir amala
balamay ve kendi kendinize; "Bunu gerekletirmek iin ilk nce ne yapmak
zorundaym" sorusunu sormay unutmayn. "imdi beni ne engellemektedir ve
bunu deitirmek iin ne yapabilirim?" Plannzn bugn yapabileceiniz baz
eyleri de kapsadndan emin olun.
imdiye kadar asl baar formlnn ilk ksmn tamamlam olduk. Mutlak
sonucunuzu bilmelisiniz. Hem ksa, hem de uzun dnemli sonularnz
tanmladnz ve kiiliinizin hangi ynlerinin bu sonuca ulamada yardmc
olacan belirlediniz. imdi oraya nasl ulaacanza ilikin bir strateji
gelitirmenizi istiyorum.
Mkemmellie ulamann en emin yolu nedir? Sizin istediklerinizi
gerekletirmi bulunanlar modellemektir.

212


10. Baz Modeller Oluturun: Onlar sizin yaam evrenizden yada byk
baarlar elde etmi nl kiilerden olabilir. steklerinizi baaran ya da be
kiinin ismini ve sonra onlar farkl klan davran ve nitelikleri belirleyen birka
kelime yazn.z Bu ii yaptktan sonra gzlerinizi kapatn ve bu kiilerin her
birinin, amacnza en iyi nasl ulaabileceinize ilikin nerilerde bulunduunu
hayal edin. Onlarla yz yze konuuyorsunuz; syledikleri temel fikirlerden
birisini yazn. Bu bir engelden nasl kurtulunacana ya da bir kstlamann nasl
kaldrlacana, neye baklacana ya da neye dikkat edileceine ilikin olabilir.
Onlarn sizinle konutuunu dnn ve her birisinin isminin altna, sizce
onlarn syleyebilecei ilk fikri yazn. Onlar kiisel olarak tanmyor olsanz bile,
bu sre onlarn geleceiniz iin mkemmel danmanlar olmasn salayacaktr.
Adnan Kak, Rockefeller'i modelledi. O, zengin ve baarl bir i adam olmak
istedi ve bu nedenle ayn ii daha nce gerekletiren birisini modelledi. Steven
Spielberg almaya balamadan nce, niversal Stdyosundaki kiileri
modelledi. Byk baarlar elde etmi herkesin; u ya da bu ekilde kendilerine
doru yolu gsteren bir modeli, akl danman ya da hocas vardr.
imdi nereye gitmek istediinize ilikin ak bir i temsiliniz var. Halen baarl
olmu kiileri izlerseniz, yanl yollara girmekten kurtulur, enerji ve zaman
tasarrufunda bulunabilirsiniz. Yaamnzda size model olabilecek kiiler
kimlerdir? Arkadalarnz, aileniz, ulusal liderleriniz ve nller bu konudaki
kaynaklarmzdr. yi modeller bilmiyorsanz, zenli bir ekilde birilerini bulmak
iin abalaynz.
u anda yapmaya altnz ey; sonularnzn ak, net paternlerini
oluturabilmek iin beyninize sinyal gndermektir. Amalar mknatsa benzer.
Kendilerini gerekletirecek her eyi ekerler. Altnc Blmde; beyninizi nasl
altracanz, olumsuz imajlar azaltacak ve olumlular artracak ekilde bi-
emlerinizi nasl ele almanz gerektiini rendiniz. Gelin bu

213


bilgileri amalarnza uygulayalm. Herhangi bir eyde btnyle baarl
olduunuz zamandaki kiiliinizi derinlemesine inceleyiniz. Gzlerinizi kapaynz
ve bu baarnn ak ve parlak bir grntsn oluturun. Grntnn solda,
sada, yukarda, ortada ya da aada m gerekletiini not ediniz. Tekrar
ediyorum; onun yaratt sesin tipi ve i hisler kadar hareketlerin byklne,
ekline, kalitesine yani tm altbiemlerine dikkat etmelisiniz. imdi bugn
yazdnz sonular hakknda dnn. Bugn belirlediiniz her eyi
gerekletirdiinizde; nasl olacanza ilikin bir grnt oluturun. Bu grnt-
y dieriyle ayn yere koyarak yapabileceiniz kadar renkli, parlak, net ve byk
yapn. Kendinizi nasl hissettiinize dikkat edin. lk sonularnz formle ettiiniz
zamandan daha farkl hissedeceksiniz; nk imdi baarl olacanza inancnz
daha fazladr.
Bunu yapmakta glk ekiyorsanz, daha nce szn ettiimiz "Swish"
yntemini kullannz. Ne istediinize ilikin imaj, zihinsel erevenizin dier
tarafna koyun. Onun grntsn bulank, siyah ve beyaz yapn.
Alglayabileceiniz herhangi bir baarszlk temsilinin iinden baar imajn,
daha nceki ekliyle hzla ne karn. Onu o ekilde hareket ettirin ki, ba-
ardnz eyin bykl, renklilii ve temel nitelikleri ortaya ksn. Baarmay
istediinizin daha ak, daha net resmini beyninizin alglayabilmesi iin, bu
altrmalar taksit taksit yapmalsnz. Beyin derin hislere ve tekrarlara daha ok
cevap verecektir. Bunun iin srekli olarak istediiniz eyi yaamnzda
denerseniz ve bu deneyleri yeteri kadar derin ve youn hislerle yaparsanz;
istediklerinizi %100'e yakn bir olaslkla gerekletirebilirsiniz. Baarya giden
yolda srekli inaatn olacan hatrlaynz.
11. deal Bir Gn Tasarlayn: Farkl ama trlerinin hepsine birden sahip olmak
ok iyidir. Bununla birlikte onlarn hepsini bir arada tasarlamak ok daha
anlaml olacaktr. Bu nedenle

214


imdi ideal bir gn tasarlayn. Bu gnn iinde kimler olacaktr. Ne
yapacaksnz? Nasl balayacaksnz? Nereye gideceksiniz.Nerede olacaksnz?
Bu ilemleri gnn tamam iin tasarlayn. deal gnn sonunda yatarken
kendinizi nasl hissedeceksiniz? Bir kat ve kalem aln. Bunlar ayrntlaryla
tanmlayn. Yaadnz gerekler, eylemler ve sonularn; zihninizde yaratlarak
baladn hatrlaynz. Onun iin de en ok istediiniz ekilde bir gn nasl
yaamak istediinizi belirleyin.
12. Mkemmel Bir evre Oluturun: Bazen ryalarn evde baladn unuturuz.
Baarya doru ilk admmz atmamz salayan, yaratclmz besleyen, yani
bulunabileceimiz her konuda bize yardmc olan atmosferi unuturuz.
Bu nedenle ideal bir evre tasarlamanz ve bu yerle ilgili duygularnz telaffuz
etmeye balamanz istiyorum. Brakn zihniniz serbeste alsn. Hibir
kstlama koymayn. Ne istiyorsanz oraya yerletirin. Bir kral gibi dnmeyi
unutmayn. evreyi bir insan olarak size en iyi eyleri verebilecek ekilde
tasarlayn. Ormanda, okyanusta, broda m, nerede olmak islersiniz? Bilgisayar,
telefon, mzik, resim gibi hangi aralara sahip olmak istersiniz? Yaamnz
boyunca isteklerinizi gerekletirmeyi garantileyebilmek iin, evrenizde hangi
destek personelinin bulunmasn istersiniz?
deal bir gnnzle ilgili ak bir temsiliniz yoksa; onu yaratma ansnz ne
olabilir? deal bir evrenin ne olduunu bilmiyorsanz, onu nasl yaratacaksnz?
Hedefinizin ne olduunu bilmeden hedefi nasl vuracaksnz? Beyninizin, neye
ulamak islediinize ilikin; ak, dorudan sinyallere ihtiyac olduunu
unutmaynz. Zihniniz, istediiniz her eyi verebilecek gce sahiptir. Fakat bunu
ancak kendisine ulaan sinyaller ak, parlak, voun ve net olursa yapabilir.

215


"Dnme zor itir. Muhtemelen bu nedenle ok az kii dnr."

Henry Ford

Bu blmdeki altrmalar yapmak; hatasz sinyaller retmeye ynelik en
nemli admlar olacaktr. Ne olduunu bilmezseniz, sonucunuza ulaamazsnz.
Bu blmden herhangi bir ey rendinizse; o da "Sonular mutlaka elde
edebileceinizi bilmek" olmaldr. stediiniz sonular zihninizde prog
ramlamazsanz, baka birileri bu program sizin iin yapacaktr. Kendi plannz
yoksa, bakalar sizi kendi planlarna uyduracaktr. Btn yaptnz bu blm
sadece okumaksa; boa zaman harcadnz demektir. Her bir altrmay yapmak
iin zaman ayrmanz zorunludur. lk bata kolay olmayabilir, fakat bana inann,
abanza deecektir. Altrmalar yaptka bu i, size daha elenceli gelecektir.
Bir ok kimsenin hayatta baarl olamamasnn temel nedenlerinden birisi,
baarnn genellikle ok almann arkasnda gizlenmi olmasdr. yi bir
dzenleme ya da sonularn gelitirilmesi de ok almay gerektirir. Birok
kimse iin bunlar bir kenara brakp, yaamlarn tasarlamak yerine, kendilerini
hayatn akna brakmak daha kolay gelmektedir. imdi gcnz kullanarak
tm bu altrmalar yapacak ekilde kendinizi disiplin altna sokun. Yaamda
sadece iki zntnn (acnn) olduunu sylerler. Bunlardan birisi disiplin dieri
de karamsarlktr. Disiplin znts bir kilogram ise karamsarlk znts bin
kilogramdr. On iki altrmay uygulamakla kazanacaklarnz karsnda
aracaksnz! Bunlar kendiniz iin uygulayn.
Ayn zamanda sonularnz dzenli olarak gzden geirmek de nemlidir. Bazen
siz deiirsiniz, fakat sonularnz ayn kalr. Fakat siz, yaamnz iin ayn eyleri
yaratmak isteyip istemediinizi grmek iin asla durmamalsnz. nceleri
sonularnz birka ayda bir sistematik olarak gncelletirin. Daha sonra bu
sureyi alt ay ya da bir yla indirebilirsiniz. Bir ya-

216


rarl yntem de bunlar bir deftere kaydetmektir. Bylece gelimeleri adm adm
izleme olanana sahip olursunuz. Defterin araclyla, hayatnzn gelimesini
ve ne kadar bydnz grme olanana kavuursunuz. Hayatnz yaamaya
deerse, kaydetmeye de deer.
Bunlar ie yarar m? Yarayacana iddiaya girin. yl nce oturdum ideal gn
ve evre tasarmlarm yazdm. imdi o koullarda yayorum.
O zaman Kaliforniya'da Marina del Rey adl nemsiz bir yerde yayordum, fakat
daha iyi bir yer istediimi biliyordum. Bu nedenle kendi ama dzenleme
(belirleme) iyerimi atm. deal gnm tasarlamaya ve hayalimde en ok
istediim yaam aynen gerekletirebilmek iin gnlk deneyimlerimle,
bilinaltm programlamaya karar verdim. te ben byle baladm. Sabahleyin
kalknca okyanusu grebileceimi ve plaja koabileceimi biliyordum. ok ak
olmasa bile, hem aalar hem de plaj olan bir grntye sahiptim.
Altrmalardan sonra almak iin byk bir yer istedim. Onu yksek ve geni
bir yer olarak gryordum. Onu evimin ikinci ya da nc katnda silindirik bir
ekilde gryordum. Bir limuzin ve src istedim. Dzenli olarak yeni fikirler
retmek iin beyin frtnas yapabileceim; benim kadar gl ve heyecanl drt
ya da be i orta istedim. Eim olacak ideal bir kadn hayal ettim. Hi param
yoktu. Bu nedenle finansal olarak bamsz olmaya karar verdim.
Zihnimde programladm her eyi elde ettim. Hayal ettiim her ey gerekleti.
atom Marina del Rey'de yaarken nasl hayal ettiysem, tam tamna yledir. Alt
ay sonra idealimdeki kadnla karlatm ve onsekiz ay sonra onunla evlendim.
Yaratclm btnyle destekleyecek bir evre yarattm. Bu evre,
olabileceim herey iin, saygnlm arttrmak iin gerekli tetikleme (ateleme)
grevini dzenli bir ekilde yapmaktadr. Niin? nk ben, kendi kendime bir
hedef belirledim ve her gn uyumlu bir ekilde ak, dorudan, kesin olarak
kendi ger

217



eimi beynime ilettim. Ak ve kesin bir hedefe sahip olmakla, gl bilinsiz
zihnim istediim sonular reterek eylem ve dnceleri gerekletirmede
bana rehberlik etti. Bu benim iime yarad, sizin de iinize yarayabilir.

"insan hayal ettii srece yaar."

-Atasz-

Son olarak bir ey daha yapmalsnz. Daha nce belirlediiniz amalarn bir
listesini yapn ki, bunlardan yapabileceklerinizin hepsini ideal gnnze
yerletirmitiniz, bu listeye sizin imdi yararlanabileceiniz ya da yararlanmakta
olduunuz eylemleri ve kiileri yani kaynaklarnz dahil ediniz. Ben buna kran
gnl diyorum. Baz kiiler isteklerine ok balanrlar ve ellerindeki
kaynaklarn deerini takdir edemezler. Amaca doru atlacak ilk adm nelere
sahip olduunuzu grmektir. Bunlara sahip olduunuza krederek, onlar
gelecekteki baarlarnz iin kullannz. Yaamnz her an daha iyi yapacak yol-
lara sahipsiniz. En lgn hayallerinizin gereklemesi, doru yolda bugn
atlacak admlarla balar. Sheakspeare bir zamanlar "Eylem mkemmel bir
hitabettir." diye yazmt. Bu gn mkemmel eylemlere balarsanz; mkemmel
sonulara ularsnz.
Bu blmde sonularnz formle etmede, kesinliin nemini grdnz. Ayn
ey hem kendi kendinizle hem de evrenizle olan iletiim iin geerlidir. Kesinlik
arttka, etkinlik de artacaktr.
imdi de sz edilen ekilde kesinlie ulaabilmenin aralar hakkndaki
fikirlerimi sizinle paylamak istiyorum.

218


BLM: 12

Kesinliin Gc









"Dil, zlemle merhamet ya da talih ararken; ay oynatmak iin
atlak demlikle tempo tutmaya benzer."

Gustave Flaubert








SHRLYM gibi gelen szleri duyduunuz bir an dnn. Bu bir zdeyi ya da
Martin Luther King Jr.'n "Bir ryam var..." diye balayan konumas olabilir.
Babanzn, annenizin ya da nem verdiiniz bir retmeninizin szleri de
olabilir. yle kuvvetli, kesin ve rezonansl sylenmitir ki, biz bunlar her an, her
ynyle hatrlayabiliriz. Rudyard Kipling bir zamanlar, "insanlarn kulland en
gl ila, kelimelerdir" demitir. Bize sihirli, mest edici gelen kelimeleri
hatrlayp dnebiliriz.
John Grinder'le Richard Bandler baarl kiiler zerinde yaptklar
almalarda, bu kiilerin tutumlarnn ortak olduunu grdler. Bunlarn en
nemlilerinden birisi de kesin konuma ustalklaryd. Bir ynetici,
bilgiyi baarl bir ekilde kullan

219

maldr. John Grinder ve Richard Bandler en baarl yneticilerin, bilginin zn
hemen kavrama ve bu bilgiyi dierlerine iletebilme yeteneklerine sahip
olduklarn grdler. Onlar, nemli saydklar fikirleri byk bir kesinlikle
(netlikle) anahtar deyim ve kelimelerle birlikte tayorlard.
Ayn zamanda her eyi bilmek zorunda olmadklarn da biliyorlard. Neleri
bilmek zorunda olduklarn ve neleri bilmeleri gerekmediini ok iyi biliyorlar ve
bilmeleri gereken konular zerinde youn olarak duruyorlard. John Grinder ve
Richar Bandler; Virginia Satir, Fritz Perls, Dr. Milton Erickson gibi nemli
terapicilerin ou kez, ksa srede sonuca ulamalarn salayan deyimlerden
bazlarnn, anlan terapiciler tarafndan btnyle ayn ekilde kullanldn da
grdler.
John Grinder ve Richard Bandler'in bulgularnda, artc hibir ey yoktur.
Hatrlayn! Biz, haritann blgenin kendisi olmadn renmitik. Deneyimleri
tanmlamakta kullandmz kelimeler, deneyimlerin kendisi deildir. Onlar,
sadece ortaya koyduumuz en iyi szel temsillerdir. Bu nedenle baarl olmann
llerinden birisinin de ne istediinizi kelimelerinizle yeterli doruluk ve
kesinlikte iletebilmeniz, yani blgenin kendisini yeterli kesinlikte
haritalatrabilme gcnz olduunu sylyoruz. Nasl sihirliymi gibi gelen
kelimeleri hatrlyorsanz; istediinizi kesin ya da ters ekillerde ilettiiniz anlar
da hatrlarsnz. Siz bir ey sylemek isterken kar taraf bunun tam tersini
alglam olabilir. Bu nedenle kesin bir dil; kiileri doru yne gtrd gibi,
kaypak dil de ters yne gtrebilir. George Orwell "1984" isimli kitabnn ana
temasn oluturan fikri, yle zetlemiti: "Dnce dili rtrse, dil de
dnceyi rtebilir."
Bu blmde, belki daha nce hi gerekletiremediiniz kadar kesin ve etkili
iletiimde bulunmanza yardmc olabilecek aralar hakknda bilgi sahibi
olacaksnz. Bakalarnn da ayn sonucu alabilmelerine yardmc olacak yollar
reneceksiniz. Belirsizlikleri ve yanl anlalmalar nleyebilecek ve herkesin

220


yararlanabilecei basit szel aralar vardr. Kelimeler duvar da olabilir, kpr
de. Onlar insanlar ayrmak iin deil, birletirmek iin kullanmak nemlidir.
Seminerlerime katlanlara istediklerini nasl elde edebileceklerini anlatyorum.
Gerekte ben onlara kadn en stne "stedilerimi nasl elde edebilirim" diye
yazmalarn sylyorum. Uzun bir yolculuktan sonra sihirli forml veriyorum.
stediklerinizi nasl elde edersiniz; "Konferansn sonunda isteyin" diyorum.
' aka m yapyorum? Hayr. "steyin" dediim zaman; zr dileyerek, ikayet
ederek ya da alalarak isteyin demiyorum. Bunu sylerken bir hayr yaplmasn,
bedava bir le yemei vb. eyler bekleyin demiyorum. inizi bakalarnn
yapmasn beklemeyin. Sylemek istediim ey, zekice ve kesin olarak istemeyi
renmenizdir. Sonucu tanmlamanza ve ulamanza yardmc olacak ekilde
istemeyi renin. Son blmde ulamak istediiniz sonular, amalan,
eylemleri formle ettiinizde, ne yapacanz renmeye baladnz. imdi biraz
da belirli szel aralara ihtiyacnz var. Zekice ve kesinlikle istemenin be temel
prensibi vardr.

1. NE STEDNZ BLN:

Ne istediinizi hem kendinize hem de bir bakasna tanmlamalsnz. Ne kadar
yksek, ne kadar uzak, ne kadar ok? Ne zaman, nerede, nasl, kiminle?
hayatnzda bir krediye ihtiyacnz varsa; nasl isteneceini bilirseniz, bu krediyi
bulursunuz. "retim hattn geniletmek iin biraz daha paraya ihtiyacmz var,
bize biraz kredi verir misiniz?" derseniz, krediyi alamazsnz. Kesin olarak neye
ihtiyacnz olduunu, niin ihtiyacnz olduunu ve ne zaman ihtiyacnz
olduunu tanmlamalsnz. Onunla ne retebileceinizi de gstermek
zorundasnz. Ama dzenleme seminerlerimde, seminere katlanlar, biraz
paraya ihtiyacm var diyerek istemektedirler. Ben de onlara birka ku

221


ru para veriyorum. Onlar istiyorlar ve alyorlar; fakat zekice istemedikleri iin
istediklerini alamyorlar.

2.SZE YARDIM EDEBLECEKLERDEN STEYN:

Ne istediinizi bilmek yetmez, ayn zamanda bilgi, sermaye, duyarllk, i
deneyimi gibi belirli kaynaklara sahip olan kimselerden istemelisiniz. Diyelim ki,
einizle bir sorununuz var. likileriniz kopuyor. Kalbinizi boaltmak istiyorsunuz.
Bir insann olabilecei kadar drst ve kesin olabilirsiniz. Sizinki kadar zayf
ilikilere sahip birisinden yardm istemeye kalkarsanz bu kii size yardmc
olabilir mi? phesiz, yardmc olamaz.
Yardm istenecek uygun kiiyi bulmak, bizi yine neyin ne ie yaradn
renmeye dikkat etme konusuna geri gtrecektir. Daha iyi bir i, daha iyi bir
iliki, daha iyi bir yatrm program, ne isterseniz isteyin; bunlarla ilgili baz
eylerin bakalar tarafndan yaplm olduuna dikkat edin. Buradaki asl sorun
istediklerimizi baaran kimseleri bulmak ve onlarn neleri doru yaptn
belirleyebilmektir. Bir oumuz meyhane aklllna meyilliyizdir. ittiklerimiz
sempatik gelir ve bunlarn hemen sonucunu alacamz sanrz. Sempati,
uzmanlk ve bilgiyle elemedike bir ie yaramayacaktr.

3.STEDNZ KMSE N BR FAYDA YARATIN:

Sadece istemeyin ve birilerinin size bir eyler vereceini beklemeyin. nce
istediiniz kimseye nasl yardmc olabileceinizi hesaplayn. le ilgili iyi bir
fikriniz ve bunu gerekletirebilmek iin de paraya ihtiyacnz varsa; bu paray
elde etmenin bir yolu, size hem yardm edecek, hem de sizden (yaplacak iten)
yararlanabilecek kiiyi bulmaktr. Ona fikrinizin hem size, hem kendisine nasl
para kazandracan gstermelisiniz. Yaratacanz faydann her zaman maddi
eyler olmas gerekmez. Yarattnz fayda bir his, bir duyarllk ya da bir rya
olabilir. Bana

222


gelip 100 milyon liraya ihtiyacm var derseniz; ben de muhtemelen, birok
kiinin paraya ihtiyac olduunu sylerim. Bu paraya, kiilerin yaamnda bir
farkllk yaratmak iin ihtiyacnz olduunu sylerseniz, muhtemelen sizi
dinlemeye balarm. Siz bana kesin olarak dierlerine ve kendinize nasl faydal
olabileceinizi gsterirseniz; ben de size yardm etmenin, bana ne gibi yararlar
salayacan dnmeye balarm.

4.KARARLI, BENZEIML NANLA STEYN:

Baarsz olmann en emin yolu, kararsz olmaktr. Siz ne istediinizden emin
deilseniz; bakalar nasl emin olsun? Bu nedenle, isterken kesin bir inan
iinde olun. Fizyolojiniz ve kelimelerinizle inancnz gsterin. Ne istediinizden
emin olduunuzu gsterebilirseniz, mutlaka baaracaksnz ve mutlaka hem
kendiniz, hem de istediiniz kimse iin bir fayda yaratacaksnz.
Baz kiiler, bu drt prensibi de en iyi ekilde uygularlar; fakat yine de
istediklerini elde edemezler. nk onlar beinci prensibi uygulamamlardr.
stediklerini elde edinceye kadar istememilerdir. Zekice istemenin beinci ve
en nemli adm budur.

5.STEDN ELDE EDNCEYE KADAR STE:

Bu, ayn kiiden isteyin demek deildir. Kesin olarak ayn ekilde isteyin demek
de deildir. Asl baar forml, "Ne elde ettiinizi bilinceye kadar duyusal
keskinliinizi ve kiisel deime esnekliinizi gelitirmek zorundasnz" der. Bu
nedenle, istediiniz zaman; istediinizi elde edinceye kadar, kendinizi dei-
tirmek ve dzenlemek zorundasnz. Baarl kimselerin yaamlarn
incelediinizde; onlarn isteklerinde ok srarl olduklarn, devaml
denediklerini, devaml deitiklerini ve er ya da ge ihtiyalarn giderecek
birisini bulduklarn grrsnz.

223


Formln en zor taraf nedir? Birok kimse iin kesin olara isteyebilmek, en zor
taraf oluturur. Kesin iletiime byk prim veren bir kltr iinde yaamyoruz.
Belki bu bizim kltrmzn en byk hatasdr. Dil, bir toplumun ihtiyalarn
yanstr. Bir Eskimo karla ilgili birka dzine kelime bilir. Niin? Etkin bir Eskimo
olabilmek iin, kar eitleri arasndaki farklar ayrt edebilme yeteneine sahip
olmak zorundasnz. zerine dtnz kar, evinizi yaptnz kar, kpeinizi
yrttnz kar, yediiniz kar, erimeye hazr kar vb. karlar farkl anlamlara
sahiptir. Ben Kaliforniya'lym. Pratikte hemen hi kar grmedim ve karla
yaamadm. Bu nedenle bir tek kar kelimesi benim iin yeterlidir.
Bizim kltrmzdeki kiilerin kullandklar birok kelime ve deyim ya hi ya da
ok az kesinlik ieren anlamlarda kullanlmaktadr. Genelletirilmi ve herhangi
bir duyuya dayanmayan bu kelimelere, ben "mulak" adn veriyorum. Onlar
tanmsal bir dil deildir ve daha ok belirsiz bir tahmine benzerler. Mulak;
"Mary knt iinde grnyor" ya da daha kts "knt iine drld"
ya da "Mary'yi yordular" gibi cmlelerin anlamlardr. "Benim sa tarafmda
oturan kahverengi sal, mavi gzl, otuz iki yandaki kadn Mary'dir" demek,
kesin bir dil kullanmak demektir. O, sandalyesinin arkasna yaslanarak, diyet
kolasn hafif hafif nefes alarak ve dalgn baklarla iiyor. Bunlar bir kimsenin
dsal olarak ne tr deneyimler geirdiinin tanmlaryla, neleri grebildiine
ilikin tahminleri arasndaki farklardr. Konumacnn Mary'nin zihninde neler
olduu hakknda bir fikri yoktur. O, kendisine gre bir harita yapmakta ve
Mary'nin deneyimini, bildiini kabul etmektedir.

"Dnmeden kanmann kestirme bir yolu yoktur."

Thomas Edison

Kabul etmek, tembel iletiimcinin bir gstergesidir. Bakalaryla ilgilenirken
yapabileceiniz en tehlikeli ey budur.

224



mil Adas bunun iyi bir rneidir. The New York Times'daki rapora gre, nkleer
tesisin kapanmasyla sonulanan kazaya aan problemler problemler; fabrika
ynetiminde kullanlan ynergemle aklanmtr; fakat ynergelerde, kesin
olarak kimin hangi iin yaplmasndan sorumlu olduu yer almamaktadr. Bunun
yerine baz ilere, baz kimselerin bakaca kabul edilmitir. Sonu Amerika
tarihindeki en byk nkleer kazadr.
Dilimizin nemli bir ksm, genelleme ve kabullerden baka bir ey deildir. Bu
eit tembel dili kullanmak, gerek haberlemenin nemli bir ksmn yok
edecektir. Birisi size kendisini rahatsz eden eyi ak ve kesin olarak
anlatabilirse, siz de onun ne istediini anlayabilir, ona yardmc olabilirsiniz. Kii
belirsiz deyim ve genellemeler kullanrsa; siz de onun zihinsel bulankl iinde
kaybolursunuz. Etkili iletiimin anahtar, bu bulankl yok etmektir.
ok genel ve tembel bir dil kullanarak gerek iletiimi sabote etmenin saysz
yolu vardr. Etkili iletiimde bulunmak istiyorsanz; mulak ifadelerle
karlatnzda, bunlara kesinlik kazandrabilmek iin hangi sorularn sorulmas
gerektiini renmek ve bu duruma daima hazr olmak zorundasnz. Dili yanl
anlalmalara neden olmayacak ekilde kullanmann amac, mmkn olduu
kadar fazla bilgi elde etmektir. Karnzdaki kiinin i deneyim temsiline ne
kadar yaklaabilirseniz, deimeyi o kadar ok etkileyebilirsiniz.
Szel mulaklkla baa kmann bir arac da kesinlik modelidir. Bu model iki
elinizle en iyi ekilde gerekletirilebilir. Diyagram ezberleyebilmek iin birka
dakikanz ayrn. nce sol elinizi gzlerinizin sol tarafna yerletirin, nk bu
durumda grsel bilgi, en iyi ve en kolay ekilde depolanabilir. Her defasnda bir
parmanza bakn ve aradaki kelimeleri tekrar tekrar syleyerek ezberleyiniz.
Sol eliniz bittiinde sa elinize gein. Bu srecin sonunda ifadeler zihninize ok
ak bir biimde yerlemi olmaldr. Her parmanza baknzda, ilgili kelimeler
otomatik olarak zihninizde canlanncaya kadar, ezberleme iine devam ediniz.
Snrsz G-15

225


Kelime ve deyimleri, zihninize yerletirdiniz. imdi de onlarn anlamlarn
aklayalm. Kesinlik modeli, dilde en ok yaplan hatalarn bir ksmn
dzeltmemize yardmc olur. Bu model ounlukla iine dtmz tehlikeli
hatalardan bazlarnn haritasdr. Modelin ana fikri, onlarla nasl karlatmza
dikkat etmek ve onlar, daha kesin bir yne tekrar ynlendirmektir. Bu bize,
kiilerle olan kaynamamz koruyarak, onlardaki bozulmalarn, genellemelerin
anlamlarn daha nitelikli hale sokma yetenei kazandrr.
nce, kk parmaklardan balayalm. Sa elinizde "genellemeler", sol elinizde
"hepsi", "her biri", "asla' kelimeleri vardr.Genellemeler gerei yansttklarnda
iyidir. Herkesin oksijene ihtiyac vardr ya da ocuumuzun okulundaki tm
retmenler kolej mezunudur derseniz, bu ifadeler gerei yanstrlar. Fakat
genellemeler; pratikte daha ok mulak blge iinde yer alr. Sokakta grlt
yapan bir grup ocuk grnce "imdiki ocuklar ok saygsz" ya da iilerinizden
birisi tembellik ettiinde "Ben bunlara niin para veriyorum, bunlarn hi birisi
almyor" dersiniz. Her iki durumda da, ki biz bu tr genellemeleri ok
kullanrz; snrl bir dorudan yola karak genel bir yanla ulayoruz. O
ocuklar grltc olabilir; ama hepsi yle deildir. Bu nedenle bir genelleme
duyduunuzda, hemen kesinlik modeline bavurun. Cmleyi tekrarlayn, genel
niteleyicinin zerinde durun.
"Tm ocuklar saygsz mdr?" Hemen kendi kendinize, "Hepsi mi?" diye sorun.
Cevabnz "Tahmin ederim deildir. Sadece bu ocuklar yaramaz olabilir"
olacaktr. Ya da benzer ekilde; "Sizin iileriniz asla almaz" dendiinde "Asla
m?" diye sorun. Cevabnz "Bu gerek olmayabilir. Belki o ii tembeldir; fakat
bu niteleme dierleri iin doru olmayabilir." eklinde olacaktr. imdi de komu
iki parma yan yana getirelim ve "meli" "memeli" "e bilemez" gibi kstlayc
kelimeleri snayalm. Birisi size bir ii yapamayacan sylerse; o beynine ne
sinyali gnderiyor? Bu kstlayc bir sinyaldir ve iin yaplamayacan

227


garanti eder. Bu kiilere niin yapamayacan ya da yapmak zorunda olduu bir
ii niin yapmak istemediini sorarsanz baz cevaplar vereceklerdir. Bu ksr
dngy krmann yolu "Yapabilmi olsaydn ne olurdu?" eklinde soru
sormaktr. Bu soru onlarn daha nce farkna varmadklar olanaklarn ve ey-
lemlerin olumlu, olumsuz yan rnlerini gznne almalarna neden olacaktr.
Ayn sre sizin i haberlemeniz iin de geerlidir. Kendi kendinize bunu ben
yapamam dediinizde, hemen "Yapabilseydim ne olurdu?" sorusunu sormanz
gerekir. Cevabnz yapabileceiniz eylemlerin ve hislerin olumlu bir listesi
olacaktr. O, yeni bir olabilirlik temsili ve dolaysyla yeni bir durum, yeni
eylemler, yeni sonular yaratacaktr. Bu sorunun sadece sorulmas, iin
yaplmasn daha mmkn klacak ekilde fizyolojinizi ve dncenizi
deitirmeye balayacaktr.
Bunun da tesinde "Benim u anda bu ii yapmama ne engel oluyor?" sorusunu
da sorabilirsiniz. Bu sorunun cevab da, deitirmeniz gereken eyler hakknda
daha ak fikre sahip olmanz salayacaktr.
imdi fiilleri gsteren orta parmaklara gein ve "Kesin olarak nasl?" sorusunu
sorun. Beynin verimli almas iin ak sinyallere ihtiyac olduunu hatrlayn.
Mulak dil ve mulak dnce, beyni sersemletecektir, kalnlatracaktr. Birisi
"knt iindeyim" derse sadece saplant durumunu tanmlam oluyor. O size
kesin olarak herhangi bir ey anlatmyor. Olumlu bir ekilde alabileceiniz
herhangi bir bilgi vermiyor. Mulakl krarak saplant durumundan kn. Birisi
knt iindeyim derse; kesin olarak nasl bir knt iinde olduunu ve
kendini bu ekilde hissetmesinin nedenini sorun.
Onu daha kesin bir duruma getirdiinizde; genellikle bir kesinlik modelinden
dierine gemelisiniz. Bu nedenle bir kiiden daha kesin olmasn isterseniz; o
size, "imde daima elim ayama dolayor" eklinde cevap verebilir. Bir sonraki
soru ne olacaktr? Bu, genel bir gerek midir? Muhtemelen deildir.

228


onnun iin siz, "inizde daima eliniz ayanza dolayor mu?" eklinde bir soru
daha soracaksnz. Muhtemelen, "Yo, hayr. Her zaman deil" eklinde bir cevap
alacaksnz. Daha kesin olmaya alarak, mulakl yener ve zmeniz gereken
asl sorunu tanmaya balarsnz. Genellikle bir kii kk bir konuda eli ayana
dolanca; bu olay sadece kendi zihninde, ok byk bir hata imi gibi
sembolize eder.
imdi de iaret parmaklarnz bir araya getirin. Bunlar isimleri ve kesin olarak
kim ya da ne sorularn temsil ederler. Herhangi bir genel cmlede; kii, yer,eya
ismi duyduunuzda ; kesin olarak kim ya da ne sorularyla karlk verin. Aynen
fiilerde olduu gibi burada da, mulak dnyadan gerek dnyaya gidi vardr.
Sadece birisinin kafasnda var olan genel bir bulutla herhangi bir ey
yapamazsnz. Oysa, gerek dnya ile ilgilenebilirsiniz.
En kt mulaklklardan birisi de belirsiz isimlerdir. "Onlar beni anlamyorlar" ya
da "Bana eit ans vermiyorlar" gibi cmleleri sk sk duyarz. Kesin olarak onlar
kimlerdir? Byk bir organizasyon ise, muhtemelen bu karar veren bir kiidir.
"Onlar" gibi belirsiz bir dnyaya taklp kalmaktansa; gerek kararlar veren
gerek kiileri bulmak daha iyidir. Belirsiz, isimsiz "onlar" kavram
sorumluluktan kamann en kt yolu olabilir. "Onlarn" kim olduunu
bilmiyorsanz; kendi durumunuzu deitiremeyeceinizi ve aresizlik iinde
olduunuzu hissedersiniz. Kendinizi kesinlik zerinde younlatrrsanz;
kontrol tekrar ele geirebilirsiniz.
Birisi "Plannz bir ie yaramayacak" derse; onlarn probleminin kesin olarak ne
olduunu renmelisiniz. "Evet, ie yarayacak" eklindeki bir kantlama da
kaynamay salamayacak ya da durumu zmeyecektir. Genellikle bu plann
ancak bir ksmdr. Tm plannz yeniden dzenlemeye alrsanz, radarsz
uan bir uaa benzersiniz. Probleminiz hari hereyi gznne alyor
olabilirsiniz. Probleminizi belirler ve onunla ilgilenirseniz; sizi deerli
deiikliklere gtrecek yoldasnz demek

229

tir. Harita gerek blgeyi ne kadar iyi temsil ederse, deeri o oranda artar.
Blgenin yapsn ne kadar iyi anlarsanz, deitirme gcnz o oranda
artacaktr.
Kesinlik modelinin son ksm iin ba parmaklara bakalm. Parmaklardan biri
"ar fazla" "ar sayda" "an pahal derken", dieri "neye gre" demektedir.
O, genellikle keyfi bir yapdr, yani beyninizin iinde bir yere yerletirilmitir "ki
haftadan fazla sren bir tatil iten ok fazla uzak kalmaktr" diyebilirsiniz.
ocuklarnzn istedii 6 milyon liralk bir ev bilgisayarnn ok pahal olduunu
dnebilirsiniz.
Genellemelerinizin dna ancak karlatrma yaparak kabilirsiniz. ten iki
hafta uzak kalmanz; tam dinlenmi ve iinizi en iyi yapabilecek ekilde
dnerseniz yerinde bir harekettir. Hibir ie yaramayacan dnyorsanz ev
bilgisayar ok pahal olabilir. Onun deerli bir renme arac olduunu d-
nrseniz, belki de milyarlarca liraya deer. Bu yarglara ussal olarak
varabilmeniz iin geerli karlatrma noktalarna sahip olmanz gerekir.
Kesinlik modelini kullanmaya baladnzda; bunlar doal olarak kullandnz
greceksiniz.
rnein arasra birileri bana "Sizin semineriniz ok pahal", der. Ben de neye
gre pahal olduunu sorarm. O da bana genellikle "imdiye kadar katldm
dier seminerlere gre" cevabn verir. Sonra ben de ondan kesin olarak hangi
semineri kastettiini renir ve " Kesin olarak o seminer, benim seminerime
nasl benziyor?" diye sorarm. O da " Gerekten de benzemiyor" diye cevap
verir. "Enteresan. Benim seminerimin harcanan para ve zamana deer
olduunu hissetseydin; neler olurdu?". Nefes alma ekli deiir ve glerek "
Bilmiyorum ... Herhalde iyi eyler hissederdim." "Senin bu ekilde
hissedebilmen iin seminerimde kesin olarak ne yapabilirim?" "u u konulara
daha ok zaman ayrrsanz, muhtemelen o konularda kendimi daha iyi
hissederim."" Peki, o konularda daha ok zaman harcarsam, seminer iin
harcadn para ve zamana dediine inanr msn.". Ban sallayarak kabul
ettiini belirtir. Bu konumada ne

230


olmutur? lgileneceiniz gerek dnyay, kesin noktalar bulduk. Genellemeler
dizisinden kesinlikler dizisine getik. Kesinlikleri yakalaynca, soruna zm
getirebilecek bir yol bulabildik. Hemen hemen tm iletiim eitlerinde
izlenecek yol budur. Anlamaya giden yolu, kesin bilgi aar.
Bundan sonraki birka gn iinde kiilerin kulland dile dikkat ediniz.
Genellemeleri, kesin olmayan isim ve fiilleri tanmaya alnz. Bunlarla nasl
baa karsnz? Televizyonunuzu anz ve bir rportaj program izleyiniz.
Burada kullanlan mulaklklar tanmaya alnz ve ihtiyacnz olan kesin bilgiyi
TV den nasl elde edebileceinize ilikin sorular sorun.
ittiinizden emin olmak iin yukardakilere ek baz usuller zerinde duralm,
"iyi" "kt" "daha iyi" "daha kt" gibi bir eit deerlendirme ya da yarg
bildiren kelimeleri kullanmaktan saknnz. "Kt bir fikir" "Tabamzdaki her
eyi yemek iyidir" gibi ifadeleri duyduunuzda; "kime gre?" ya da "Nereden
biliyorsunuz?" eklinde karlklar verebilirsiniz. Bazen insanlar neden ve etkiyi
birletiren ifadeler kullanrlar. "Yorumlar beni deli etti" ya da "Gzlemleriniz
beni deli etti" ya da "Gzlemleriniz beni dndrd" gibi ifadeler
kullanabilirler. Byle ifadeleri duyduunuzda: "X' Y'ye kesin olarak nasl neden
oluyor?" diye sorarsanz; siz daha iyi bir iletiimci ve daha iyi bir modelleyici
olursunuz.
zerinde durulmas gereken bir dier nokta da fiilleri gznne alarak
okumadr. Birileri "Onun beni sevdiini biliyorum" ya da "Size inanmadm
dnebilirsiniz" gibi szler sylediinde; "Bunu nasl anladnz?" eklinde soru
sormalsnz.
Son nokta da dikkatinizi verebilmek iin harika bir neden olan biraz daha kurnaz
olmay renmektir, "dikkat" ,"ifade", "neden" gibi kelimelerin ortak ilevleri
nedir? Evet, bunlar isimdir. Fakat bunlar d dnyada bulamazsnz. Siz h
dikkat grdnz m? O bir kii, yer ya da eya deildir. O gerek dnme
srecini tanmlayan bir fiil olarak kullanlr. simletirmeler, kelimelerin
anlamlarn kaybetmi ekilleridir. Bunlardan her

231


hangi birisini duyduunuzda, sreci tersine evirmelisiniz ki, deneyiminizi
deitirme ve tekrar ynlendirme gcn kazanabilesiniz. Birisi "Deneyimimi
deitirmek istiyorum" derse; onun sylediini tekrar ynlendirmenin yolu
"Neyi denemek istiyorsunuz?" sorusunu yneltmektir. Birisi "Sevmek istiyorum"
derse; "Nasl sevilmek istiyorsun?" ya da "Sevilmek nedir?" eklinde sorular
sormak gerekir. ki ekil arasnda kesinlik kazandrma asndan bir fark var
mdr? Elbette vardr.
Doru sorular sorarak, dorudan iletiimde bulunmann baka yollan da vardr.
Bir tanesi sonu erevesidir. Birisine sizi rahatsz eden ya da yanl olan ey
nedir diye sorduunuzda, sadece uzun bir nutuk dinlersiniz. "Ne istiyorsunuz?"
ya da "Nasl deitirmek istiyorsunuz?" eklinde sorarsnz; konuma eklinizi
sorundan zme doru ynlendirmi olursunuz. Ne kadar skntl olursa olsun;
herhangi bir durumda ulalacak, istenilen bir sonu vardr. Sizin amacnz
ynnz sorundan uzaklatrmak, zme evirmektir.
Bunu, doru sorular sorarak gerekletirin. Bunun iin de ok sayda soru vardr.
SDP'de "Sonu sorular" aadaki ekildedir:
"Ne yapmak istiyorum?"
"Ama nedir?"
"Niin buradaym?"
"Sizin iin ne yapmak istiyorum"
"Kendim iin ne yapmak istiyorum"
te size nemli bir ereve daha. Niin sorular yerine nasl 'sorularn tercih
ediniz. Niin sorular; nedenlere, aklamalara, hakl gstermelere ve zrlere
ulamanz salar. Fakat bunlar genellikle yararl bilgi deildir. ocuklarnza
cebirle niin sorunlar olduunu sormayn. Onlara daha iyi yapabilmeleri iin
nelere ihtiyalar olduunu sorun. Adamlarnza sizin istediiniz bir anlamay
niin yapmadklarn sormayn. Gelecek sefere anlamay kesin olarak
yapabilmek iin nasl deiebileceini sorun. yi iletiimciler baz eylerin niin
iyi gitmediine ilikin

232


Aklc aklamalarla ilgilenmezler. Onlar nasl doru yaplacan bulmaya
alrlar. Doru sorular sizi bu yne gtrecektir.
Bizi 5. Blmde incelediimiz ("Baarnn Yedi Yalan") inanlara geri gtrecek
son bir noktaya daha deinmek istiyorum. Dierleri ve kendinizle olan tm
iletiiminiz; herey bir ama iin olur prensibinden kaynaklanr ve bunu kendi
sonularnza hizmet edecek ekilde kullanabilirsiniz. Bu da sizin iletiim
ustalklarnz baarszl deil, geri beslemeyi yanstmaldr anlamna gelir.
Paralar yerine koyma bilmecesi zerken bir para yerine uymazsa; genellikle
bunu bir baarszlk olarak ele alp, bulmacay zmekten vazgeemezsiniz.
Bunu bir geri besleme olarak ele alr ve size daha uygun gelen bir dier paray
denersiniz. Ayn genel kural iletiiminizde de kullanmak sizin lehinizedir.
letiimde hemen her problemi dntrecek kesin bir soru ya da ifade vardr.
Gz nne aldmz genel prensipleri uygularsanz; her durumda dntrme
yeteneine sahip olacaksnz.























233


BLM:13


Ahengin Sihiri










"Sizi, sizi anlayan bir arkadanz yaratr."

Romain Rolland










BR DER kiiyle btnyle eanl hareket ettiiniz bir an dnn? Bu kii bir
arkadanz, sevgiliniz, aileden bir kii ya da tesadfen karlatnz birisi
olabilir. O ana geri dnn ve sizi o kiiyle bu kadar akordlu yapan etkenleri
dnn.ans eseri benzer ekilde dnyor ya da belirli bir deneyim, kitap ya
da film hakknda ayn eyleri hissediyorsunuzdur. Dikkat etmemi olabilirsiniz;
fakat nefes alnz ya da konumanzn paterni ayn olabilir. Benzer gemie ya
da benzer inanlara sahip olabilirsiniz. Neden olursa olsun, bu durum ayn
temel enin, yani ahengin bir yansmasdr. Ahenk; bir bakasnn dnyasna
girme yetenei, ona anladnz hissettir-

234


mek, yani onunla kuvvetli bir baa sahip olmaktr. Dnya haritanzdan kp
btnyle onun dnya haritasna gitme yeteneidir. Temeli de baarl
iletiimdir.
Ahenk, dier kiilerle birlikte sonu retmenin asl aracdr.Hatrlarsanz,
Baarnn Yedi Yalan blmnde en nemli kaynamzn insanlar olduunu
sylemitik. Ahenk, bu kaynaa ulamann yoludur. Yaamnzdan ne isterseniz
isteyin, doru kiilerle ahengi gelitirebilirseniz; siz onlarn, onlar sizin
ihtiyalarnz karlayabilirler.
Ahenk oluturabilme yetenei, bir insann sahip olabilecei en nemli
ustalklardan birisidir. yi bir yorumcu, iyi bir anne- baba, iyi bir inandrc ya da
iyi bir politikac olabilmek iin ahenk gereklidir. Ahenk, insanlar arasnda gl
balar ve gnll ilikiler oluturma yeteneidir.
Birok kii, hayat ok karmak ve zor yapar. Oysa yaamn byle olmas
zorunlu deildir. Bu kitapta reneceiniz tm ustalklar, gerekte dier
insanlarla daha iyi ahenk oluturmakla ilgilidir. Dierleriyle ahenk iinde olmak;
herhangi bir grevi daha basit, daha kolay ve daha zevkli yapacaktr. Ne
yapacanz, ne greceiniz, ne yaratacanz, ne paylaacanz, hangi yaam
deneyimine sahip olacanz nemli deildir. ster bir milyon dolar kazanmak,
isterse ruhsal bir arzunuzu gerekletirmek isteyin; bu amalarnz daha kolay
ve daha abuk gerekletirmenize yardmc olacak birileri mutlaka vardr. Bir
bakas oraya daha hzl ya da daha etkili nasl gidileceini bilir ya da daha kolay
ulamanz iin size yardm dokunacak bir eyler yapabilir. Bu kiinin yardmc
olmasn salamann yolu; ahengi, yani kiileri birletiren ve ayn ekilde
hissetmelerini salayan sihirli ba oluturmaktr.
Duyabileceiniz en kt basma kalp sz duymak ister misiniz? "Zt kutuplar
birbirini eker." Yanllarn bir ounda olduu gibi burada da doru olan bir
yn vardr. Kiilerin yeteri kadar ortak yn varsa; farkl eler olaya bir miktar
heyecan katacaktr. Fakat genel olarak sizi kim eker, yani kim ekici ge

235


lir? Kiminle birlikte vakit geirmek istersiniz? Farkl ilgi alanlar olan, siz uyurken
oynamak, oynamak isterken uyumak isteyen, yani her konuda ayn fikirde
bulumadnz birisini mi ararsnz? phesiz aramazsnz. Size benzeyen
birilerini ararsnz.
Birbirine benzeyenler, birbirinden holanma eilimindedirler. Bir kulp
oluturanlar birbirinden ok farkl insanlar mdr? Hayr. Ayn savaa katlanlar,
pul koleksiyoncular vb. kiiler bir kulp olutururlar; nk ortak eylere sahip
olmak ahenk yaratr. Herhangi bir toplantya katldnz oldu mu? Orada daha
nce birbirini hi grmemi olan kiilerin aralarnda hemen nasl bir ba
olutuunu grdnz m? Gldr karikatrlerinde kullanlan elerden birisi
de hzl konuan, da dnk bir tipin, bir kenara ekilmi, sakin, ie dnk bir
tiple olan ilikisidir. Onlar nasl birlikte olabilirler? Olamazlar; nk birbirlerini
sevecek kadar benzerlikleri yoktur.
Amerikallarn ou ngilizler mi yoksa ranllar hakknda m daha iyi hislere
sahip olma eilimindedir? Tabii bu sorunun cevab kolaydr. Kiminle daha ok
ortak ynmz var? Burada da cevap ayndr. Ortadou'yu dnn. Niin
orada daha ok sorun vardr diye dnyorsunuz? Araplarla Yahudilerin dini
inanlar birbirine benziyor mu? Onlar ayn yarglama sistemine mi sahipler?
Ayn dili mi konuuyorlar? Benzer ekilde devam edebilirsiniz. Sorunlar,
farkllklardan kaynaklanmaktadr.
Gerekten de "farkl dnyalara sahip" kiiler dediimiz zaman, birbirlerine
benzemeyen usullerinin her trl soruna neden olduunu anlatmak istiyoruz.
ABD'deki siyahlarla beyazlar arasndaki durum nedir? Sorunlar nerede
balamaktadr? Sorunlar; kiiler, renk, kltr, adet gibi farklar zerinde
younlamaya ilk admn atlmasyla balamaktadr. Karmak sorunlar, farklarn
ok fazla olmasndan kaynaklanabilir. Armoni, benzerlikten kaynaklanma
eilimindedir. Tarih boyunca gerek budur. Bu hem dnya genelinde hem de
kiisel lde gerektir.
Herhangi iki kii arasndaki herhangi bir ilikiyi ele aln. Aradaki ba yaratan en
nemli unsurun ortaklaa sahip olduk-

236

Lar her ey olduunu greceksiniz. Baz eyleri farkl ekillerde yapabilirler;
fakat onlar bir araya getiren, ncelikle ortaklaa sahip olduklar eylerdir.
Gerekten sevdiiniz birisini dnn ve sizi cezbeden eyin ne olduuna dikkat
edin. Sizin sevdiiniz ya da en azndan sevebileceiniz usuller deil midir? Byle
deil de bu arkada benimle her konuda ters der diyemi dnyorsunuz. O
ne kadar iyi arkadam! Onun ok sevimli bir arkada olduunu
dnebilirsiniz. O dnyay benim gibi grr hatta bak am geniletir. Sonra
tahamml edemeyeceiniz birisini dnn. O, tam size benzeyen birisi midir?
Tanrm, bu ne ahlaksz insan diye mi yoksa, tam benim tipim diye mi
dnrsnz?
Bu farkn atmay yaratt fasit daire daha ok atma ve fark yaratarak srp
gidecektir anlamnda mdr? phesiz srp gitmeyecektir. nk her olayda
farklar olduu kadar benzerlikler de vardr. ABD'de siyahlarla beyazlar
arasndaki farklar ok mudur? Olaylar bu ekilde grmek isterseniz elbette
oktur. Fakat ortak ok ynmz vardr. Hepimiz benzer korku ve zlemlere
sahip insanlarz. Akordsuzluktan armoniye giden yol, farklar zerinde
younlamaktan, benzerlikler zerinde younlamaya giden yoldur. Gerek
iletiimdeki ilk adm, dnya haritanzdan bir bakasnn dnya haritasna eviri
yapmay renmektir. Bu bize ne salar? Ahenk ustal.

"Davanza bir adam kazandrmak istiyorsanz,
nce onu samimi arkada olduunuza inandrmaksnz."


Abraham Lincoln

Ahengi nasl olutururuz? Ortak noktalar yaratarak ya da kefederek
gerekletiririz. SDP dilinde biz bu srece "aynalama" ya da "eleme" adn
veriyoruz. Ortak noktalar yaratarak ahenk oluturmann birok yolu vardr.
Benzer giyinme ya da eylem deneyimlerine sahip olarak ilgilendii konular
aynala-

237


yabilirsiniz. Benzer arkadalara ve tandklara sahip olarak ortaklklar
aynalayabilirsiniz. Bunlar yaygn deneyimlerdir. Arkadalklar ve ilikileri
gelitirmenin yolu bunlardr. Tm bu deneyimlerde ortak olan bir ey vardr; o
da iletiimlerinin kelimeler araclyla gerekletirilmesidir. Dierleriyle
elemenin en yaygn yolu, bilgi deiiminin kelimeler araclyla gerek
letirilmesidir. Oysa aratrmalar kiiler arasndaki iletiimin sadece % 7'sinin
kelimelerin kendileri tarafndan iletildiini gstermektedir. % 38'i sesin tonu
araclyla gerekletirilir. Kkken annemin sesini ykselterek belirli bir tonda
"Anthony" dediini biliyorum ve bu sadece "Anthony" kelimesinden ok daha
fazla bir anlama sahiptir. letiimin en byk ksm, % 55'i fizyoloji ya da vcut
diliyle salanr. Yz ifadeleri, el kol hareketleri, kiinin hareketlerinin tipi ve
kalitesi; iletiimde kiinin kelimelerle sylediklerinden ok daha fazlasn
anlatmaktadr. Bu da Don Rickles gibilerinin size saldrmasna, kt eyler
sylemesine ramen, onlara glmenizin nedenini aklar. Eddie Murphy'nin
drt harflik kelimelerle gldrmesinin nedeni de budur. nk bunlar sadece
kelime deildir; onlar sizi gldren tonlar ve fizyolojiyi salamaktadr.
Bu nedenle sadece konumanzn kapsamyla ahengi yaratmaya alrsanz;
dier kiinin beynine ortak noktalarnz iletecek yolun, byk ksmn
kullanmyorsunuz demektir. Ahengi salamann en iyi yollarndan birisi de kiiyi
aynalamak ya da onunla ortak fizyoloji yaratmaktr. Byk hipnoterapici Dr.
Milton Erickson da aynen byle yapmaktadr. O kiilerin nefes alma
paternlerini, el kol hareketlerini, tonlarn, durularn, aynalamay rendi.
Byle yaparak birka dakika iinde, btnyle balayc bir ahenk
gerekletirmektedir. Onu bilmeyenler, hibir sorgulamaya gerek grmeden
ona gvenmektedirler. Bu nedenle sadece kelimelerle ahengi
gerekletirebiliyorsanz; fizyoloji ve kelimeleri birlikte kullanarak
oluturacanz ahengin gcn bir dnn.
Kelimeler kiinin bilinli zihniyle alr, fizyoloji bilinsiz zi

238


hinle alr. Beynin alt yerde, kii bana benzer. O, iyi birisidir. Byle olunca
mthi bir ekicilik ve kuvvetli bir ba oluur. Bilinsiz zihin daha etkili olduu
iin bu olay gerekleir. Siz bir eyin farknda deilsinizdir; fakat aradaki ba
kurulmutur.
Bir dier kiinin fizyolojisini nasl aynalarsnz? Hangi kiisel zelliklerini
aynalayabilirsiniz? Sesiyle balayn. Tanm ve ifadelerini, vurgusunu konuma
hzn, yapt duraklamalar,sesinin iddetini aynalayn. Beendii kelime ya da
ifadeleri aynalayn. Duruu ve nefes alma paternleri ya da gz temaslar, vcut
dili, yz ifadeleri, el hareketleri ya da dier ayrc hareketlerinden ne haber?
Ayaklarndan ban emesine kadar, fizyolojisinin herhangi bir ynn
aynalayabilirsiniz. imdi, yani ilk bata bunlar size sama gelebilir.
Bir kiinin her ynn aynalamay becermek nedir? Ne olacan biliyor
musunuz? Kiiler kendilerini tmyle anlayan, en derin dncelerini
anlayabilen, kendilerine benzeyen ruh arkadalarn bulmu gibi hissederler.
Fakat ahenk durumunu yaratabilmek iin kiinin her ynn aynalamak
zorunda deilsiniz. Sadece ses tonundan ya da benzer yz ifadelerinden balar-
sanz; herhangi bir kimseyle inanamayacanz derecede ahengin nasl
oluturulacan renebilirsiniz.
Bundan sonraki birka gn iinde, beraber olduunuz kiilerle aynalama pratii
yapmalsnz. El hareketlerini ve durularn aynalayn. Nereden ve hangi hzla
nefes aldklarn aynalayn. Seslerinin iddetini, temposunu ve tnn aynalayn.
Onlar size, siz onlara kendinizi yakn hissediyor musunuz?
Fizyoloji blmndeki aynalama deneyimini hatrlayn. Bir kii bir dier kiinin
fizyolojisini aynaladnda; sadece ayn durumu deneme yetenei kazanmaz,
onunla ayn eit i deneyimleri, hatta ayn dnceleri deneme yetenei de
kazanr. Bunlar imdi, gnlk yaamnzda gerekletirebilirseniz ne olur? Byle
usta bir aynalayc olarak bakalarnn dncelerini renebilirseniz ne olur?
Ne tr ahenklere sahip olabilir ve

239



onlarla neler yapabilirsiniz? Bunlar gerekletirebilmek iin geen sre biraz
can skc olabilir; fakat profesyonel iletiimciler bunu her zaman
yapmaktadrlar. Aynalama da dier ustalklar gibidir. Gelimesi iin pratik
yaplmaldr. Bununla birlikte imdi onu kullanarak ondan yararlanabilirsiniz.
Aynalamay analiz ettiinizde iki temel esinin bulunduunu grrsnz;
hassas gzlem ve kiisel esneklik, ite bir bakasyla birlikte olduunuz zaman
yapabileceiniz baka bir deneyim. Aranzdan birini aynalayp, dierini de lider
yapn. Lidere bir iki dakika iinde yapabilecei kadar fiziksel deiiklik yaptrn.
Yz ifadelerini, duruunu ve nefes alma eklini deitirttirin. Kollarn tutu ekli
gibi byk eylerle birlikte, ensesinin gerilimi gibi kk eyleri de deitirin. Bu,
ocuklarnzla yaplabilecek nemli bir altrmadr. Onlar bunu seveceklerdir.
Bunu yapnca farklar karlatrn. Bir dier kiiyi aynalaynca, ne kadar baarl
olduunuzu bulun. Sonra pozisyonlarnz deitirin. Muhtemelen yakaladnz
noktalar kadarn kardnz greceksiniz. Herkes aynalamada ustalaabilir; fa-
kat; ie insanlarn vcutlarn binlerce ekilde kullanabileceini bilerek ve bu
pozisyonlarn daha ok farknda olarak balarsanz daha baarl olursunuz.
Mmkn hal says snrsz olmasna ramen, rnein oturma pozisyonundaki
kiilerin yapabilecekleri hareket says genellikle snrldr. ok az pratik yaptk-
tan sonra bunlar yaparken bilinli olmak zorunda deilsiniz. Sadece
etrafnzdaki kiilerin fizyolojilerini ve durularn otomatik olarak
aynalayacaksnz.
Etkin aynalama iin sonsuz sayda konudan yararlanlabilir, ancak konunun
temeli, stratejileri renme blmnde deindiimiz temel temsil sistemidir.
Fakat oumuzun her zaman kullanmay tercih ettii bir temsil sistemi vardr.
Genellikle grsel, iitsel ya da dokunsal stratejilerden birisini daha ok tercih
ederiz. Bir kiinin temel temsil sistemini belirledikten sonra, onunla ahengi
gelitirme iini temelden basitletirmi olursunuz.

240

"Etkin iletiimde bulunabilmek iin hepimizin dnyay
farkl ekilde algladmzn ve bu alglamalarmz
dierleriyle iletiimimizde rehber olarak kullandmzn
farkna varmalyz."

Anthony Robbins

Davran ve fizyoloji faktrlerin rassal kmesinden olusayd, her ipucunu
zenle toplayp bir araya getirmek zorunda kalacaktnz. Fakat temsil sistemleri
gizli bir ifrenin anahtar gibidirler. Size ipucu veren bir gerei bilmek, sizin ok
daha fazlasn renmenizi salayacaktr. Sekizinci blmde grdmz gibi,
temel olarak grsel olan davranlarn bir takmyldz vardr. "Bana grnd
gibi" ya da "Sadece yapmay grntleyemiyorum" ifadelerinde olduu gibi
szel ipular vardr. Konuma genellikle hzldr ve nefes gsn st ksmndan
alnr. Ses tonu yksek vurgulu, genizde ve/veya genellikle gerilimlidir. Karn ve
omuz kaslar genellikle gerilidir. Grsel kiiler genellikle bir noktaya ok iaret
etmek eilimindedirler. Sk sk omuzlarn kaldrrlar ve enselerini uzatrlar.
itsel kiiler, "Benim iin iyi ses karyor"; "O zil almaz" gibi ifadeler
kullanrlar. (Bana gre gzel ve anlamsz eklinde evrilebilecek yukardaki
ifadeler, bilerek bu ekilde evrilmitir; nk, Trke'de olmayan bu ifadeler
kiilerin temsil sistemlerini ak olarak gstermektedir. .N.). Konuma daha bi-
emli, temposu dengeli ve ses daha ak ve kaln tondadr. Nefes diyaframdan
ya da ggsn tmnden derin ve dzgn alnma eilimindedir. Kas gerilimleri
dengelidir. Kiiler ellerini ve kollarn tuttuklarnda, bu genellikle anlamn iitsel
eriimde olduunu gsterir. Omuzlar biraz sarkma ve kafalar bir yana dme
eilimindedir.
Dokunsal kiiler "Doru his vermiyor" ya da "Nesnelerle dokunmuyorum"
eklinde ifadeler kullanrlar. Yava tempoda konuurlar. Kelimeler arasndaki
duraklamalar uzun ve dktr; derin tonda konuurlar. Birok vcut hareketi,
duyu organlar
Snrsz G -16

241


ya da d dokunsal eriimi gsterme eilimindedir. Kaslarn gevemesi, i duyu
organlaryla eriimi gsterir. Ters dndrlm avu ileriyle bkk kollar ve
geveme, dokunsaln karakteristik bir pozisyonudur. Omuzlarn zerinde tam
karda duran kafayla birlikte, kat bir duru eilimindedir.
Kiiden kiiye deien baka ipular da vardr. Bu nedenle daima dikkatli bir
gzlem gereklidir. Her insan tektir. Fakat karnzdakinin temel temsil sistemini
bildiinizde; onun dnyasna nasl girileceini renmede ok byk bir adm
atmsnz demektir. Btn yapacanz i, annda elemektir.
Daha ok iitsel durumda olan bir kiiyi dnn. Onu bir ey yapmaya
inandrmaya alrken, nasl grleceini grntlemesini isteyerek ok hzl
konuursanz, muhtemelen baarl olamazsnz. Ona sylemek zorunda
olduunuz eyler vardr. Sizin nerinizi dinleme ve kendisine uyup uymadna
dikkat etme ihtiyacn duyar. Gerekte, iin banda sizi dinlemeyebilir bile,
nk ses tonunuz onun iin uygun olmayabilir. Bir dieri de temel olarak grsel
durumu kullanabilir. Siz, ona dokunsal olarak yaklap, yavaa bir ey hakknda
nasl hissettiinden konuursanz; yavalnzdan rahatsz olur ve ltfen konuya
gelin der.
Bu farklar gsterebilmek iin size bildiim bir evle ilgili rnek vermek istiyorum.
Evin birisi; sessiz, sakin bir cadde zerindedir. Hemen hemen gnn her
saatinde yrye kp ku seslerini dinleyebilirsiniz. Evin ierisi masallardaki
kadar zevkli ve zariftir. nsann buray grmezden gelmesine armamak elde
deildir. Tan vakti bahede gezinti yaparken kular, hafif esintiyle birlikte
dallarn hrtsn, n taraadan da rzgarn sesini dinleyebilirsiniz.
Dier ev ise, fevkalade ekicidir. Sadece bakmak bile heyecan vericidir. Uzun
beyaz taraann nnde nefis renkli duvarlar, grsel olarak ahane bir grnt
paneli oluturmaktadr. Her tarafta ok sayda pencere olduundan evin ii
gnn her saatinde aydnlktr. Helezoni merdiveni, gzel tahta kaplary-

242



Ia o kadar gzeldir ki; btn bir gnnz, evin her kesindeki gzellii
kefetmek iin harcayabilirsiniz.
nc evi tanmlamak daha zordur. Kendiniz grp, deneyip, hissetmek
zorundasnz. Yaps ok salamdr. Odalar ayr bir scakla sahiptir. Tarif
edilemeyecek bir ekilde iinize sesleniyor. Doyurucu bir havas var. Hangi
keye oturursanz oturun, soluduunuz her ey size huzur veriyor.
olayda da ayn evi anlatyorum. Birincisi iitsel, ikincisi grsel, ncsyse
dokunsal gr asn yanstmaktadr. Siz evi bir grup insana gsteriyorsanz;
onlar tam canl tutabilmeniz iin tarza birden ulamalsnz. Kiilerin temel
temsil sistemleri hangi tanmlamann daha kandrc olacan belirleyecektir.
Fakat kiilerin her temsili de kullandklarn unutmayn. En iyi yntem her
ne birden ulaacak ekilde iletiimde bulunmaktadr.
Grsel, iitsel, dokunsal kelimeleri listelemekle ie balayn.
nmzdeki birka gnde konutuunuz kiileri dinleyin ve en ok kullandklar
kelime trlerini belirleyin. Sonra ayn tr kelimeleri kullanarak onlarla konuun.
Sonu ne olur? Sonra farkl temsil sistemi kullanarak konuun. imdi sonu ne
olur?
imdi size gl, etkili bir aynalamann nasl yaplacana ilikin bir rnek
vereyim. Geenlerde New York'taydm ve biraz dinlenmek iin parka gittim.
Biraz yrdkten sonra neler olduunu gzlemek iin bir banka oturdum. Az
sonra tam karnda oturan kii dikkatimi ekti. Hemen onu aynalamaya ba-
ladm (Bu alkanl edinince nne gemek zordur). Onu tam olarak
aynaladm. Oturduu gibi oturuyor, nefes ald gibi nefes alyor ve ayaklarm
ayn ekilde hareket ettiriyordum. Kulara ekmek paralar atmaya balad. Ben
de kulara ekmek paralar atmaya baladm. Ban hafife sallad. Ben de
bam hafife salladm. Yukarya bakt. Ben de baktm. Bana bakt. Ben de ona
baktm.

243

ok gemeden ayaa kalkp bana doru yrmeye balad. Bu benim iin
srpriz deildi. Ben ona btnyle ekici geliyordum; nk tam kendisine
benzediimi dnyordu. Konumaya baladktan sonra ses tonunu ve
ifadeleri kullanma eklini aynen aynalamaya baladm. Biraz sonra bana, "Siz
ok zeki bir adamsnz" dedi. Niin zeki olduuma inand? nk benim
kendisine benzediimi hissetti. Biraz sonra da beni yirmi be yldr
tandklarndan daha iyi tandn hissetmeye baladn syledi. Biraz daha
sonra da bir i teklifinde bulundu.
Aynalama hakknda konutuum baz kimseler sinirlendiler ve aynalamanm
doal olmadn; fakat kullanlabilir olduunu sylediler. Doal olmad fikri
samadr. Herhangi bir kiiyle herhangi bir anda ahenk iine girdiinizde onun
fizyolojisini, tonlarn vb. aynalamaya balamanz normaldir. Seminerlerimde
aynalama konusuna baladmda, genellikle bazlarnn keyfi kamaktadr. Ben
de onlara hemen yannzdakilere dikkat ederseniz; benzer ekilde oturduklarn
grrsnz derim. Bacaklarnn arprazl, kafalarnn eilme alar vb. her
eyleri ayndr. Birka gndr seminerde ahenklerini gelitirdikleri iin
kanlmaz olarak birbirlerini aynalyorlar. Sonra birbirleri hakkndaki hislerini
soruyorum ve "ok iyi", "ok yakn" cevaplarn alyorum. Sonra ikinci kiiden
oturuunu, yani fizyolojisini btnyle deitirmesini istiyorum. Sonra birinci
kiiye yeniden, ikinci kii hakkndaki hislerini sorduunda; "ok yakn deil",
"Uzak" ya da "Artk emin deilim" eklinde cevaplar alyorum.
Bu nedenle, aynalama ahengin doal bir srecidir. Halen siz bunu bilinsiz
olarak yapyorsunuz. Bu blmde ahengin tarifesini elde edebilmek iin ne
yaptmz reniyoruz. Bylece istediimiz zaman istediimiz kiiyle, hatta bir
yabancyla bile, istediimiz sonucu yaratabiliriz. Aynalamanm uygulanabilir ol-
mas iin kendi normal hz ve tonunuzda konumak m; yoksa karnzdaki
kiinin en iyi konuma eklini bulup, onun dnya-

244


sna girmek mi daha ok bilinli aba gerektirir? Bir dier kiiyi aynalarken
gerekten onun nasl hissettiini denediinizi unutmamaya baladnzda,
gerekten de daha ok onun gibi hissetmeye balayacaksnz; bu nedenle soru,
"Kendi kendiniz zerinde etkili olmaya istekli misiniz?" ekline gelir.
Bir dier kiiyi aynalarken kendi kiiliinizden vazgemiyorsunuz. Btnyle
grsel, iitsel ya da dokunsal deilsiniz. Btn abanz esnek olmaya almak
olmaldr. Aynalamak basit olarak fizyolojide ortakl salar ki, bu da ortak
insani deerlerimizi pekitirir. Aynalarken dier kiinin hislerinden,
deneyimlerinden ve dncelerinden yararlanabilirim. Bu da dier kiilerin
dnyalarnn nasl paylalacana ilikin deneyimlerin; gl, gzel ve
kuvvetlendirici bir dersidir.
Kitleler halinde gerekletirilen kltrel baarlar, kitleler arasnda oluan
ahengin bir sonucudur. En etkili liderler, temsil sistemlerinin tmnde gl
olanlardr. Her dzeyde de bize cazip gelen ve tm kiiliiyle ayn mesaj
veren, yani benzeim duygusu veren kiilere gvenme eilimindeyizdir. Geen
bakanlk seimini dnn. Yana ramen Ronald Reagan grsel olarak ekici
bir adam mdr? ekici bir ses tonuna ve konuma tarzna m sahiptir? Sizi
vatanseverlik ve olabilirlik hisleriyleriyle, duygusal olarak harekete geirebildi
mi? ou kimse, ki bunlarn arasnda politikasna kar olanlar da vardr, her
soru iin ona anlaml bir ekilde "evet" diyecektir. Hi phesiz, o byk bir
iletiimci olarak anlacaktr. imdi de Walter Mondale'i dnn. Grsel olarak
ekici bir kii midir?
Seminerlerimde bu soruyu sorduunda'% 20'ye yaklaan oranda "evet" cevab
aldmda kendimi ansl sayyorum. ekici bir ses tonuna ve konuma tarzna
m sahiptir? Byle olduuna inanan kii says daha da az olmaktadr. Dier
ynlerden tmyle Mondale ile uyum iinde olanlar bile, bu soruya nadiren
evet cevab vermektedirler. Sizi vatanseverlik ve olabilirlik hisleriyle duygusal
olarak harekete geirebilir mi? Bu soruya genellikle glerek cevap veriyorlar. Bu
onun en byk baar

245


szlklarndan birisidir. Bu nedenle, Reagan'n seimde ezici oy stnl
salamasnda srpriz olan bir ey var mdr?
Gary Hart'a ne olduunu dnn. Her dzeyde de olduka ekiciydi.
Mondale'in daha fazla paras vard ve daha nce Beyaz Saray'da grev yapmt.
Bu nedenle mantksal bir seim gibi grnyordu. Buna ramen Hart ok hzl
gidiyordu; fakat bu gidi ,ok ksa srd. Ne olmutu? Tek bir ey; Hart
benzeimsizdi. Ona ismini niin deitirdii sorulduunda, nemli deil diye
cevap veriyordu; fakat vcut dili ve ses tonu baka trl sylyordu. Basna,
"Evet, ismimi deitirdim. Fakat bunu ismimle yarglanmak yerine, yaptm iin
kalitesiyle yarglanabilmek iin yaptm" diyebilirdi. O byle yapmad. Kaamak
cevaplar verdi. Basnda yeni fikirlerini tartmak zorunda brakld ve birok kii,
fikirlerinde kendileri iin nemli bir ey olmadn hissetti. Onlar mulak
eylerdi
Geraldine Ferraro'dan ne haber? Grsel olarak ekici bir kadn olduunu mu
dnyorsunuz? Grtm kiilerin yaklak % 60' bu ekilde dnyordu.
ekici bir ses tonuna m sahip olduunu hissediyorsunuz? Ferraro'nun
kaybettii, hem de byk oranda kaybettii yer burasdr. Grtm kiilerin
% 80'i ile% 90'n sesinin ekici olmamasnn yan sra ayn zamanda rahatsz
edici olduunu sylediler (New York'tan gelen kiiler hari). Sadece % 10
orannda kii, onun kendilerini duygusal olarak harekete geirebileceini
syledi. Dnyann en iyi fikirlerine sahip olsanz bile, her aznz ata kiileri
rahatsz etmenin, popler olmay ne kadar zorlatracan hayal edebiliyor
musunuz? Mondale ile ayn bilete sahip bir kadn olmann Ferraro'ya bir yarar
olmad. Buna ramen bunlar, Ferraro'nun desteklenmemesinin ana nedenleri
olmayabilir. Sesinin tonu, kiileri duygusal olarak harekete geiremeyii ve son
olarak da benzeimsizlii; ona pahalya mal oldu. Krtaj, ilk nkleer saldr,
kocasnn finansal durumu vb. konularda kark mesajlar vermesi birok
sorunun domasna neden oldu. Demokrat adaylarn sadece kiisel iletiim
ustalklar, yenilgiyi hemen hemen kanlmaz klmt.

246


imdi de Bruce Springsteen'inki gibi nemli kltrel baarlar dnn. Onun
konserleri tka basa doluydu. O, gzler ve kulaklar iin her eyi sunuyordu.
Grsel olarak ekicidir, dinleyicileriyle hisli, derin bir sesle konuur ve
olaanst bir ahenk salar. Btnyle benzeim iindedir.
Yakn tarihimizden zihninizde yer eden; gl, karizmatik, fark yapma yetenei
olan bir lider dnn. John F. Kennedy'yi dndnz deil mi? Oylama
yaptrdm kiilerin % 95'i byle dnd. Niin ?
Bunun birok nedeni var; fakat biz birka tanesini inceleyelim. Kennedy grsel
olarak ekici birisi miydi? Elbette. ekici olmadn dnen ok az kiiye
rastladm. itsel adan nasld? Grtm kiilerin % 90', bu ynde de
Kennedy'yi ekici buldu. "Memleketim, benim iin ne yapabilir diye sorma. Ben
memleketim iin ne yapabilirim diye sor" gibi ifadelerle sizi duygusal olarak
harekete geirebildi mi? Kiileri etkilemede iletiimi kullanmann ustasyd.
Benzeimli miydi? Kruev yle olduunu dnm olmal. Kba krizi Kennedy
ile Kruev arasnda bir benzeimlilik testiydi. Her ikisi de birbirlerinin gzlerinin
iine bakyorlard ve bir yazarn belirttii gibi, "Kruev gzn krpt."
Yaplan aratrmalar, baarl kiilerin ahenk yaratmada byk becerileri
olduunu gstermitir. Onlar ister bir retmen, ister bir i adam, isterse bir
dnya lideri olsunlar ok sayda kiiyi etkileyebilmek iin her tarzda da ekici
ve esnektirler. Her tarzda da ekici olmak iin herhangi bir doal hediyeye
ihtiyacnz yoktur. Grebiliyor, iitebiliyor ve hissedebiliyorsanz; herhangi bir
kiiyle aranzda ahenk yaratabilirsiniz. Aynalamay mmkn olduu kadar alak
gnlllkle ve doal olarak yapmaya almalsnz. Astml ya da kt bir
aksakl olan kiiyi aynalarsanz; ahenk yaratma yerine, karnzdaki kiinin sizin
dalga getiinizi dnmesine neden olursunuz.
Tutarl bir ekilde pratik yaparsanz; beraber olduunuz herkesin dnyasna,
onun tarznda konuarak girebilirsiniz. Ksa

247


bir sre sonra bu davran ekli karakterinizin bir paras olacaktr. Bilinsiz
olarak, dnmeden, kendiliinizden byle davranacaksnz. Etkin olarak
aynalamaya baladnzda; bu srecin size ahenk ve kiiyi anlamadan te eyler
de kazandrdn greceksiniz. nk eanl aynalama (pacing) ve ynlendirme
olarak bilinen sreler araclyla, kiinin sizi izlemesini salayabilirsiniz. Sizin ne
kadar farkl olduunuz nemli deildir. Nasl karlatnz da nemli deildir.
Kiiyle yeterli ahengi kurabilirseniz, ok gemeden kiinin davranlarn,
sizinkiyle eletirebilirsiniz.
Size bir rnek vereyim. Birka yl nce beslenmeyle ilgili blmmz Beverly
Hills'deki gl doktorlardan birisiyle ilikileri gelitirmeye balamt. Yanl
adm atmtk. Doktor nemli bir konuda hemen karara varlmasn istemiti.
Fakat karar vermeye yetkili olan kii bendim ve ben de o sralarda ehir
dndaydm. Doktorun benim kadar gen birisini -ki o zamanlar 21
yandaydm- beklemek houna gitmemiti. Bulutuumuzda doktor, sinirli ve
olumsuz fikirlere sahipti.
Brosunda tm kaslar gergin ve olduka kat bir biimde oturuyordu.
Karsndaki sandalyeye, tam onun duruuyla oturdum ve nefes alma ritmini
aynalamaya baladm. Hzl konutu. Ben de hzl konutum. Sa kolunu bir
daire iinde dalgalandrma gibi, allmam el kol hareketleri vard. Aynsn
yapmaya baladm.
Olumsuz koullarda bulumamza ramen, anlamaya balamtk. Niin? nk
onunla eleerek ahenk oluturdum. ok gemeden onu yneltebileceimi
grdm. nce konuma hzn yavalattm. O da yavalatt. Sonra sandalyenin
arkasna yaslandm. O da ayn eyi yapt. Balangta ben onu eleiyor ve onu
aynalyordum. Fakat ahengimiz gelitike; onu yneltmeye ve onun beni
elemesini ve aynalamasn salamaya baladm. Sonra beraber le yemeine
kmamz nerdi ve birbirimizin en iyi arkadalarymz gibi ok samimi bir
yemek yedik. O karlamamzn banda kapdan ieri girerken, benim

248



kstahlmdan nefret eden kiiydi. Bu nedenle iyi aynalama yapabilmek iin
ideal evre koullarna gerek yoktur. Sadece davranlarnz karnzdakinin
davranlarna uyarlama yeteneinizin olmas yeterlidir.
Yaptm i, adam eanl aynalamak ve yneltmekti. Eanl aynalama; tatl bir
ekilde kiinin hareketleri ynnde hareket etmek, el kol hareketlerini
deitirdike, deitirerek aynalamaktr. Birisini aynalamakta byk ustala
ulatnz zaman; hemen hemen i gdsel olarak kardaki deitike, siz de
fizyoloji ve davrannz deitirirsiniz. Ahenk, statik bir olay deildir. Bu
nedenle bir kere salannca sonuna kadar ayn ekilde kalmaz. O; dinamik, alc
ve esnek bir sretir. Gerekten ses getiren, uzun sren bir ilikiyi oluturmann
anahtar; karnzdaki neyi yapyorsa kendinizi ona gre ayarlamak ve deitir-
mektir. Eanl aynalamann anahtar ise; karnzdakinin deiikliklerini,
mkemmel ve doru bir ekilde gerekletirebilme yeteneidir.
Yneltme, eanl aynalamay izleyen bir sretir. Birisiyle ahengi
oluturduunuzda, hissedilebilir bir ba yaratyorsunuz. Yneltme de eanl
aynalama kadar doal gelir. yle bir noktaya ularsnz ki, buras aynalamann
da tesinde deiiklik giriimini balattmz yerdir ve burada o kadar ok
ahenk gelitirirsiniz ki, siz deitiiniz zaman karnzdaki kii de bilinsiz olarak
sizi izlemeye balar. Gecenin ge saatlerinde arkadalarnzla o kadar derin
ahenk oluturduunuz anlar olmutur ki, hi yorgun olmadnz halde, onlar
esnemeye balaynca sizin de esnemeye baladnz anlar olmutur. yi satclar
da ayn eyi yaparlar. Dier kiinin dnyasna girerek ahengi salarlar ve sonra
bu ahengi yneltme iin kullanrlar.
Ahenk hakknda konuurken yle bir soru gndeme gelmektedir. Karnzdaki
kii deli ise ne olacak? Onun kzgnln ya da deliliini aynalar msnz? Elbette
bu da bir seenektir. Bununla birlikte, gelecek blmde zerinde duracamz
patern krma yntemi, kzgnl aynalamaktan ok daha iyi olabi

249

lir. Bazen de aynalamayla karnzdakinin dnyasna o kadar kuvvetli girersiniz
ki, siz gevemeye balaynca o da gevemeye balar. Ahengin sadece glmek
olmadn unutmayn. Ahenk yant verebilirliliktir. rnein sokaktaki kiiler iin
bazen tam arkalarndaki kzgnl aynalamak esastr. Arasra birisiyle iletiiminiz
zerinde ok younlamak gereini duyabilirsiniz, nk kltrmzde
karmzdakinin saygnlk kazanma mcadelesinin yollarndan birisi de budur.
te size bir baka deney daha. Birisiyle bir konuma dzenleyin. Duruunu,
sesini ve nefes aln aynalayn. Ksa bir sre sonra yava yava duruunuzu ve
ses tonunuzu deitirin. Birka dakika iinde karnzdaki kii sizi izlemeye balar
m? Balamazsa geriye dnn ve tekrar eanl aynalamaya balayn. Sonra farkl
bir yneltmeyi deneyin ve deiiklikleri daha kk yapn. Birisini yneltmeye
almamza ramen sizi izlemezse; bu henz yeteri kadar ahenk
salayamadnz gsterir. Ahengi gelitirmeye aln ve tekrar deneyin.

"Aynada gryormu gibi adamlarn yaamlarna bakmasn ve
sonra onlardan kendisine rnekler bulmasn syledim. "

Terence

Ahengi oluturmann temeli nedir? Esneklik. Ahengi oluturmadaki en byk
engel, dier kiilerin sizinle ayn haritaya sahip olduklarn dnmektir. nk
siz dnyay tek ynden gryorsunuz ve dierlerinin de ayn ynden grdn
dnyorsunuz. Kusursuz iletiimciler byle hata yapmazlar. Onlar dillerini,
tonlarn, nefes alma paternlerini, el kol hareketlerini istedikleri sonuca
ulatracak baarl bir yaklam kefedinceye kadar deitirmek zorunda
olduklarn bilirler.
Birisiyle iletiim kurulamad zaman, kardakinin gerei dinlemeyi
reddedecek kadar mitsiz bir aptal olduunu kabul etmek gibi genel bir eilim
vardr. Fakat bu baarszl garan-

250



tilemek demektir. Dnya modelleri eleinceye kadar, davranlar ve kelimeleri
deitirmek daha iyi sonu verecektir. SDP'nin inanlanndan birisi de
iletiiminizin anlamnn, aa kardnz cevap olduudur. letiimde
sorumluluk sizindir.Birisini bir i yaptrmak iin inandrmaya
alyorsunuz,.Fakat o baka bir ey yapyorsa; hata sizin iletiiminizdedir.
Mesajnz iletmenin bir yolunu bulamamnz demektir.
Yapacanz her i iin bu mutlaka gereklidir. imdi retime bakalm.
Eitimdeki en byk trajedi, retmenlerin byk ounluunun konularn
bilmesine ramen rencilerini tanmamalardr. Onlar, rencilerinin bilgiyi
nasl srelediini,temsil sistemlerinin nasl oldunu ve zihinlerinin nasl
altn bilmemektedirler.
En iyi retmenler igdsel olarak eanl aynalamay ve yneltmeyi bilirler.
Ahenk oluturma yetenekleri olduu iin mesajlar alnr. Ayn eyi tm
retmenlerin renmemesi iin hibir neden yoktur. Eanl aynalamay
renip bilgileri rencilerin etkin olarak sreleyebilecekleri ekilde sunarak;
eitim dnyasnda devrim yapabilirler.
Baz retmenler konularn iyi bildiklerini dndklerinden, herhangi bir
iletiim hatasn renemeyen rencilerine yklerler. Fakat cevap kapsam
deil, iletiimin anlamdr. Kutsal Roma mparatorluu hakkndaki her eyi
bilebilirsiniz, fakat ahengi oluturamazsanz, sizin haritanzdaki bilgiyi bir di-
erinin haritasna aktaramazsnz; bilginizin hibir anlam yoktur. Ahengi
oluturabilenlerin en iyi retmenler olmasnn nedeni budur. Snfta
rencilerin muziplikleriyle ilgili bir hikaye vardr. Tm renciler retmenin
de dersi brakmas iin saat tam 9.00'da kitaplarn toplarlar. retmen de hi
vakit geirmeden kalemi brakr, toparlanr ve "zr dilerim, ge kaldm" der ve
snftan kar. retmenin arkasndan tm ocuklar glmemek iin dudaklarn
srrlar.
SDP'nin kurucular eitimin nasl olmas gerektii konusunda byleyici bir
rnek verirler. Temel temsil sistemi dokunsal

251

olan bir mhendislik rencisi vard. nceleri elektrik devrelerini gsteren
emalar renmekte ok zorlanyordu. Konuyu ok zor ve skc buluyordu.
Esasnda grsel olarak sunulan kavramlara bir anlam yklemekte glk
ekiyordu.
Bir gn nndeki diyagramdaki devrenin iinden bir elektron gemeye balarsa
neler hissedeceini hayal etmeye balad, Birok reaksiyon hayal etti ve emada
karakterlerle gsterilen devre elemanlaryla tantka, davrann deitirdi.
Birdenbire diyagramlar ona anlaml gelmeye balad. Hatta onlardan
holanmaya balad. imdi her ema, ona uzun ve maceral bir yolculuk gibi
gelmektedir. O kadar elenceliydi ki, sonunda mhendis oldu. Baard, nk
tercih ettii temsil sistemi araclyla renmeye balad. Eitim sistemimizde
baarsz olan hemen hemen tm ocuklarn renme yetenekleri vardr. Sa-
dece biz onlara nasl reteceimizi bilmiyoruz. Onlarla asla ahenk kurmuyoruz
ve renme stratejileriyle elemiyoruz.
retme iinin zerinde nemle duruyorum, nk hepimiz u ya da bu ekilde
bu ii yapyoruz. Evde ouklarmzla, ite arkadalarmz ve iilerimizle
gerekletirdiimiz faaliyetin bir ksm retmedir. Snfta geerli olanlar
toplant odasnda ya da oturma odasnda da geerlidir
Ahengin sihriyle ilgili fevkalade gzel bir ey daha vardr. Dnyada en ok
eriilebilen ustalktr. Ders kitaplarna ya da kurslara ihtiyacnz yoktur. Bir
ustann yannda almanz iin seyahat etmenize ve bir belge (derece)
kazanmanza gerek yoktur. Sadece gznze, kulanza ve dokunma, tatma va
koklama duyularnza gereksinim vardr.
Ahengi hemen imdiden gelitirmeye balayabilirsiniz. Daima iletiim ve temas
halindeyiz. Ahenk de bunlarn ikisini birden mmkn olan en etkin biimde
gerekletirmektir. Uak beklerken girdiiniz kuyruktaki kiileri aynalayarak
ahenk almas yapabilirsiniz. Ahengi manavda kullanabilirsiniz. Evinizde ve
iinizde kullanabilirsiniz. bulmak iin grmeye gittiinizde grmeciyi
eleyerek ve aynalayarak, onun sizden

252















holanmasn salayabilirsiniz. inizde mterilerinizle abuk iliki kurabilmek
iin ahengi kullann. Usta bir iletiimci olmak isterseniz, tm yapacanz i
bakalarnn dnyasna nasl girileceini renmektir.
Ahengi oluturmann bir baka yolu daha vardr. Ayrmlarn kmesi insanlarn
yapabilecekleri seimlerin belirlenmesine yardm eder. Onlara.. denir.


























253


BLM:14


Mkemmelliin Ayrmlar:

Metaprogramlar







"Doru anahtarla her eyi, yanl anahtarla hibir eyi
syleyemezsiniz. in tek incelii anahtar oluturmaktr."

George Bernard Shaw








NSAN tepkilerinin, insan hayrete drecek kadar eitli olduunu
farkedebilmenin en iyi yollarndan birisi de bir grup insanla konumaktr. Ayn
eye insanlarn nasl farkl tepki gsterdiklerine dikkat etmenin bir yarar olmaz.
Gdleyici bir hikaye anlatrsnz; birisi kendinden geer, bir dieri gz yalar
iinde boulur. Bir fkra anlatrsnz, birisi glmekten krlr, bir dierinin kl bile
kprdamaz. Her insann farkl bir zihinsel dille dinliyor olduunu dneceksiniz.
Sorun, ayn mesaja insanlarn niin bu kadar farkl tepki gsterdiklerinin
anlalmasdr. Niin birisi bardan dolu tarafn, dieri bo tarafn grr? Niin
bir mesaj; birisini enerjilendirir, heyecanlandrr ve gdlerken, dierinde hibir
tepki olumaz?

254
Shaw'n yukardaki szleri kesin olarak dorudur. Doru anahtarla hitap
ederseniz, her eyi yapabilirsiniz. Yanl anahtarla hitap ederseniz, hibir ey
yapamazsnz. En ok ilham veren mesaj, en aydnlatc dnce, en zekice
yaplm eletiri, yneltilen kimse tarafndan duygusal ve entelektel adan
anlalmamsa; kesin olarak hibir anlam ifade etmez. Bunlar sadece kiisel
gcmzn deil, toplumsal olarak kar karya gelmemiz, olas daha geni
sorunlarn da temel anahtarlardr. Hem i hayatnzda hem de zel yaantnzda
usta bir inandrc, usta bir iletiimci olmak istiyorsanz; doru anahtarn nasl
bulunacan bilmek zorundasnz.
Bunun yolu metaprogramlardan geer. Metaprogramlar, kiileri bilgileri
sreleme ekline gtren anahtarlardr. Kiilerin i temsillerini nasl
oluturduklarn ve davranlar nasl ynettiklerini belirlemede yardmc olan
gl i paternlerdir. Metaprogramlar, neye dikkat edeceinize karar vermede
kullandnz i programlardr (ya da dizililerdir). Bilgileri bozar, siler ve
genelleriz; nk, beynimiz herhangi bir anda, ancak o kadar bilgiyi dikkate
alabilir.
Beynimizin bilgiyi sreleme ekli, bilgisayarn sreleme ekline ok benzer.
artc derecede ok veriyi alr ve onlar insana anlaml gelecek ekilde
dzenler. Bilgisayar da belirli grevleri yapabilmesi iin bir at salayan yazlm
olmadan, herhangi bir ey yapamaz. Metaprogramlar da beynimizde benzer
ekilde alr. Onlar, neye dikkat edeceimize, deneyimlerimize nasl anlam
vereceimize ve bizi hangi yne gtreceklerini yneten yapy salar. Nelerin
ilgilendirdiine, nelerin ileride tehlike oluturacana karar verebilmek iin, bir
temel olutururlar. Bilgisayarla iletiimde bulunabilmek iin, yazlm anlamak
zorundasnz. nsanla da etkin iletiimde bulunabilmek iin metaprogramlarn
anlamak zorundasnz.
Kiiler; davran paternlerine sahip olduklar gibi, bu davranlar yaratmak iin
deneyimlerini organize eden paternlere de sahiptirler. Ancak bu zihinsel
paternleri anlarsanz; ister birisi

255


ne araba satmak iin, isterse birisinin sizin tarafnzdan gerekten sevildiini
anlamas iin mesajlarnzn alnmasn bekleyebilirsiniz. Koullar deise bile
kiilerin nesneleri nasl anladklar ve dncelerini nasl organize ettiklerine
ilikin tutarl bir yap vardr.
Birinci metaprogram bir eye yaklamak ya da uzaklamakla ilgilidir : Tm insan
davranlar zevk almak ya da zntden kanmak iin iddetli bir arzunun
etrafnda dner. Yanan kibritten kanmanzn nedeni, elinizin yanma acsndan
uzaklamas iindir. Gnein batn oturup seyrediyorsunuz; nk gndzn
geceye doru kaymasndan oluan muhteem manzarann zevkini tatmak
istiyorsunuz.
Ayn olay daha karmak eylemler iin de geerlidir. Bir kii zevk ald iin, iine
bir iki km. yryerek gidebilir. Bir dier kii de arabaya binmekten korktuu iin
ayn yolu yryerek iine gidebilir. Bir kii yazlarndan ve grlerinden
holand iin Faulkner, Hemingway ya da Fitzgerald' okuyabilir. Bir dieri de
ayn yazarlar, etraftan kendisine cahil denmemesi iin okuyabilir. O, acdan
kayor, zevk almakla ilgilenmiyor. Bir eye yaklamyor, uzaklayor.
Tartacamz dier metaprogramlar da dahil, bu sre kesin deildir. Herkes
baz eylere yaklar ve baz eylerden uzaklar. Herkesin bir program ya da
dierine doru yaklamak eklinde kuvvetli bir eilimi olduunu gsteren stn
bir tarz (modu) olmasna ramen; hi kimse her uyarcya ayn ekilde tepki
gstermez. Bazlar enerjik olmaya ve risk almaya merakldr. Onlar kendilerini
heyecanlandracak bir eylere doru yneldikleri zaman kendilerini ok rahat
hissedebilirler. Dierleri dikkatli, endieli, konuyu anlama eilimindedirler ve
dnyay ok tehlikeli bir yer olarak grrler. Eylemleri heyecan verici eylere
doru yaklama deil, tehlikeli ya da glk yaratacak nesnelerden kama
eklindedir. Kiilerin hangi yne doru hareket ettiklerini bulabilmek iin onlara
bir arabada, evde,

256


te ya da herhangi bir yerde nasl bir iliki istediklerini sorun. Onlar size ne
istediklerini ya da ne istemediklerini anlatrlar m? Bu billginin anlam nedir?
Her ey. Bir rn satan i adamyz, onun reklamn, neler yapt ya da neler
yapmadn anlatarak iki ekilde yapabilirsiniz. Arabalar; onlarn hzl, parlak ya
da seksi olduklarn vurgulayarak ya da ok yakt tketmedii, bakmnn ok
maliyetli olmad ve arpmalarda gvenli olduu zerinde durarak satmaya
alabilirsiniz. Kullandnz strateji, btnyle ilgilendiiniz kiinin stratejisine
bal olmaldr. Yanl metaprogram kullanmaktansa; ie gitmemek daha iyi
olabilir. Siz onu bir eye yaklatrmak istiyorsunuz;fakat onun tm istei geri
dnmek iin iyi bir neden bulmaktr.
Unutmayn ki araba ayn yolda ileri de geri de gidebilir. Bu, arabann hangi yne
dnk olduuna baldr. Ayn olay kiiler iin de geerlidir. Diyelim ki,
ocuunuzun derslerine daha ok zaman ayrmasn istiyorsunuz. Ona;
"alrsan iyi olur, yoksa iyi bir okula gidemezsin" ya da "Fred'e bak almad
ve okuldan atld. imdi hayatnn geri kalan ksmn benzin istasyonundaki
pompann banda geirecek. Bu, senin istediin bir yaam ekli midir?"
eklinde sorular sormanz gerekir. Bu strateji bir ie yarar m? Bu, ocuunuza
baldr. Onun asl gdlenmesi uzaklamaksa; ie yaramas gerekir. Fakat asl
gdlenmesi yaklamaksa ne olacak? Kendisini heyecanlandran nesnelerle
gdleniyorsa, cazip bulduu nesnelere doru yaklayorsa ne olur? Bu ocuk,
bir nesneden uzaklamas iin verdiiniz rnekle davrann deitirmeyecektir.
Nefesiniz tkenene kadar nasihat edebilirsiniz, fakat bu bir ie yaramaz. nk
yanl anahtar kullanyorsunuz. Siz Latince konuuyorsunuz, oysa ocuk
Yunanca biliyor. Hem kendi zamannz, hem de ocuunuzun zamann boa
harcyorsunuz. Gerekten de yaklama stratejisine sahip kiiler, kendilerine
uzaklalmas gereken eyler sunulduunda, kzyorlar ya da darlyorlar.
ocuunuzu, "Bunu yaparsan baarl olur ve istediin okulu seebilirsin" eklin-
deki ifadelerle daha iyi gdleyebilirsiniz.
Snrsz G -17

257


kinci metaprogram i ve d referans ereveleriyle ilgilenir: Birisine, bir ii iyi
yaptn nasl anladn sorun. Bazlar iin ispat dardan gelir. Patron srtnz
svazlar ve byk i baardnz syler. Havalara utunuz. Byk dl
kazandnz. almanz farkedildi ve arkadalarnz tarafndan alkland. Dar-
dan bu tr bir onay alnca, yaptnz iin iyi olduunu anlyorsunuz. D referans
erevesi budur.
Dierleri iin ispat, iten gelir. yi yaptklarnda, kendi ilerinde bilirler. I
referans erevesine sahipseniz, btn mimari dlleri kazanan bir bina
tasarlayabilirsiniz; fakat siz onu baarl bulmuyorsanz, tm d onaylar,
yaptnz iin baar olduu konusunda sizi ikna edemezler. Ya da tersine bir i
yaparsnz; patronunuz ve arkadalarnz tarafndan souk karlanr; fakat siz
onun iyi bir i olduunu hissediyorsanz, dierlerinden ok kendi i gdlerinize
gvenirsiniz. Bu da i referans erevesidir.
Birilerini bir seminere devam etmesi iin ikna etmeye altnz kabul edelim.
yle syleyebilirsiniz; "Bu seminere devam etmelisin. Fevkalade gzel. Biz tm
arkadalarmzla birlikte katldk. ok iyi vakit geirdik ve srekli olarak vgyle
o gnlerden konuuyoruz. Herkes seminerin yaamlarn olumlu ynde
deitirdiini sylyor." Konutuunuz kii d referans erevesine sahipse;
muhtemelen onu ikna edebilirsiniz. Tm bu kiiler doru olduunu sylyorsa;
genellikle o da doru olduunu kabul edecektir.
Fakat i referans erevesine sahipse ne olur? Dierlerinin ne sylediini
anlatarak onu ikna etmek iin ok g anlar geireceksiniz demektir. Bunlar,
onun iin herhangi bir anlam ifade etmez. Onu ancak kendisinin bildii,
kendisine ekici gelen eylerle ikna edebilirsiniz. Ona, "Geen sene devam
ettiin konferanslar dizisini hatrlyor musun? Hatrlarsan imdiye kadar sahip
olduun en nemli deneyimleri kazandn sylemitin. Bildiim kadaryla ona
benzer bir eyler var. Kontrol edersen, benzer deneyimleri bulabileceini
dndm. Sen ne dn

258


yorsun?" Bu yaklam bir ie yarar m ? Elbette; nk, ona kendi diliyle hitap
ediyorsunuz.
Tm bu metaprogramlarn genel durum ve gerilimle ilgili olduuna dikkat
edilmelidir. Baz eyleri on-onbe yldr yapyorsanz, kuvvetli bir i referans
ereveniz vardr. Daha nce hi yapmamsanz; genel durumda neyin doru
neyin yanl olduuna ilikin kuvvetli bir i referans erevesine sahip olma-
yabilirsiniz. Patern ve tercihleriniz, zaman iinde gelime eilimindedir. Fakat
salak olsanz bile, yararl olduu birok durumda hl sol elinizi de
kullanyorsunuzdur. Ayn olay metaprogramlar iin de geerlidir. Tek ynde
gitmek zorunda deilsiniz. Yolu deitirebilirsiniz. Kendiniz deiebilirsiniz.
Liderlerin ou, i mi yoksa d referans erevesine mi sahiptir? Gerekten
etkili bir lider, i referans erevesine sahip olmak zorundadr. Bir eyleme
gemeden nce dierlerinin dncelerini sormak iin tm zamann harcayan
kimse, gerek bir lider olamayacaktr. Kararl olabilmek iin metaprogramlarn
ideal bir dengesi vardr. Ar bir uta kararl olarak kalabilecek ok az kimsenin
olabileceini unutmayn. Gerekten etkili liderler dardan da etkin bilgi alma
yeteneine sahiptirler. Bunu yapmadklar zaman kendilerini byk grme
hastalna yakalanrlar.
Misafirlere de ak olan son seminerlerimin birisinden sonra, bir adam
arkadayla birlikte gelerek, "Beni kandramazsnz" dedi. Bana yapabilecei her
trl tatsz akay yapyordu. Hemen onun i referans erevesine gre sralama
yaptn net bir ekilde anladm. (Da dnk kiiler size gelip: unlar unlar u
ekilde yapmalsnz demezler). Onun arkadalaryla konumasndan da
nesnelerden uzaklaan birisi olduunu ak olarak anladm. Bu nedenle ona;
"Sizi bir ey yapmanz iin ikna edemem. Sizi ikna edebilecek tek kii var, o da
sizsiniz" dedim. Bu tepkiye nasl karlk vereceini bilmiyordu. Seminerimle
vneceimi ve onu kabul etmeyeceini bekliyordu. imdi sylediklerimle
uyumak zorunda kald; nk onlarn ger

259


ek olduklarn biliyordu. Sonra ona; "Seminere devam etmezsen, kimin
kaybedeceini bilen tek kii sensin" dedim. Normalinde byle bir noktay
belirtmek, benim iin korkun kt bir olaydr. Fakat onun diliyle konutum ve
ie yarad. Devam etmezse kendisinin kaybedeceini sylemediime dikkat
edin. yle sylemi olsaydm, kesinlikle devam etmezdi. Sylediklerimi yle
analiz edebiliriz: "Seminere devam etmezsen kimin kaybedeceini (uzaklamak)
bilen tek kii sizsiniz (i referans erevesi)" Bu konumadan sonra; "Evet,
doru" dedi ve kayt formunu imzalad. Metaprogramlar hakknda bilgi sahibi
olmadan nce, onu, daha nce bu kursu alm kiilerle konumaya (d referans
erevesi) ikna etmeye alr ve seminerden elde edebilecei yararlar ( doru
yaklamak) anlatrdm. Fakat tm bunlar sadece beni ilgilendirirdi. Onu deil.
nc grup metaprogramlar kendi kendileri ya da dierleri tarafndan yaplan
sralamayla ilgilidir. Bazlar insan etkileimlerine temel olarak, sadece kendi
ilerinde olanlara, dierleri ve kendileri iin neler yapabileceklerine gre
bakarlar. phesiz kiiler her zaman u ya da bu ar ucun iinde olmazlar.
Sadece kendinize gre sralarsanz; her eyi kendine yontan bir bencil olur-
sunuz. Sadece dierlerine gre sralama yaparsanz; srekli sknt eken birisi
olursunuz.
Bir ie adam almak durumunda kalrsanz; bavuranlarn, bu sralamann
neresinde olduklarn bilmek istemez misiniz? Bir sre nce byk bir hava yolu
irketi; ikayetlerin %95'inin iilerin %5'iyle ilgili olduunu belirledi. Bu %5'lik
grup kuvvetli bir ekilde kendilerine gre sralama yapmaktaydlar, ou zaman
sadece kendileriyle ilgileniyor, dierleriyle ilgilenmiyorlard. Onlar kt iiler
midir? Evet ya da hayr. Fakat ak olan bir ey varsa o da onlarn yanl ite
altklar ve kt performans gsterdikleridir. Onlarn sevimli, ok alkan ve
cana yakn olmalar da gerei deitirmez. Yanl ite altrlan, doru kiiler
olabilirler.

260


Hava yolu irketi ne yapt? Kendilerine gre sralama yapan kiileri deitirdi.
Yeni grubu ie alma srasnda yaplan grmelerde, bavuranlara niin bu
irkette almak istedikleri sorularak ie alnacaklar belirlendi. Bu kiilerin
dncelerinin ou, komisyon nnde verdikleri cevaplara gre belirlendi.
Gerekten de onlarn bir komisyon yesi gibi olan davranlarna baklarak karar
veriliyordu. Yani komisyonda konuan kiiye en ok dikkatini ynelten, onunla
gz temas kuran, glen yada destek veren kiiye en yksek oy verildi. Dier
ynden, az ya da hi dikkat etmeyen ve dierleri konuurken kendi dnyasna
dalan kiiler, kendine gre sralama yapan kiiler olarak dnld ve ie
alnmadlar. Bu seimin sonucunda irketin ikayeti, %80'in zerinde azald.
Metaprogramlarn i dnyasnda nemli olmasnn nedeni budur. Onu
gdleyen nedenin ne olduunu bilmezseniz; bir insan nasl deerlendirirsiniz?
Gerekli ustalklarla, renme yeteneiyle ve i dnyasyla, sahip olduunuz ile
doru kiiyi nasl eletireceksiniz? Birok zeki insan kariyerlerini hayal krkl
iinde geirmektedirler; nk doal yeteneklerini en iyi ekilde
kullanabilecekleri bir ite almamaktadrlar. Bir durumda ykmllk olan ey,
bir dier durumda deerli bir varlk olabilir.
Hava yolu gibi hizmet sektrlerinde, dierlerine gre sralama yapanlara
gereksinim vardr. Bir muhasebe denetisi aryorsanz, kendisine gre sralama
yapan birisini tercih etmeniz gerekebilir. Grevini entelektel olarak iyi yapan;
fakat duygusal ynden zayf olduu iin sizi artan kiilerle, ka kez ilgilendi-
niz? O, kendine gre kuvvetli sralama yapan bir doktor olabilir. O ok zeki bir
tanc (tehisi) olabilir, fakat onun sizinle ilgilenmediini hissederseniz, onun
ite btnyle etkili olmasn bekleyemezsiniz. Gerekten de bazlar klinikte
almak yerine, aratrmac olarak almasnn daha iyi olacan dnr.
Amerikan i dnyasnda doru adam doru ie yerletirmek, en nemli
problemlerden biri olarak yerini koruyor. Bu sorunla, bavuranlarn bilgiyi nasl
srelediklerini deerlendirmeyi bilirsek ilgilenebiliriz.

261



Bu noktada tm metaprogramlarn, eit dzeyde kritik olmadklarn
belirtmekte yarar vardr. Nesnelerden uzaklaan kiilerin, yaklaanlardan daha
iyi olduu sylenebilir mi? Belki. Dnyada bakalarna gre sralama yapanlar,
kendilerine gre sralama yapanlardan daha ok olsa, daha m iyi olurdu? Muh-
temelen. Fakat biz yaamla olduu gibi ilgilenmek zorundayz. Bizim
arzuladmz trde bir dnya yok, ocuumuzun nesnelerden uzaklamas
yerine, yaklamasn isteyebilirsiniz. Onunla etkili bir ekilde iletiimde
bulunmak istiyorsanz; naslsa, o ekilde davranmak zorundasnz; sizin fikrinize
gre olmas gerektii ekilde deil. Anahtar, kiiyi dikkatli ve zgn olduu
zamanlar mmkn olduu kadar dikkatle gzlemek, ne sylediini dinlemek,
kulland mecazlar renmek, fizyolojisini bilmektir. Kiiler metaprogramlarn
tutarl ve srekli bir biimde aklarlar. Kiilerin eilimlerini belirlemek ya da
sralamalarn annda renmek iin, ok youn bir alma gerekli deildir.
Kiilerin kendilerine gre mi dierlerine gre mi sralama yaptklarn anlamak
iin dierlerine nasl dikkat ettiklerine bakmak gerekir. Dierlerine doru
yneliyor ve yz ifadeleri dierlerinin ne syledikleriyle ilgileniyor mu yoksa
arkasna yaslanarak sklyor ve tepki gstermiyor mu? Herkes arasra kendine
gre sralama yapar ve byle yapmak da nemlidir (gereklidir). Anahtar, tutarl
olarak yaptnzn ve sralama yordamnzn, istediiniz sonular retip
retmemesidir.
Drdnc sralama program, eleenler ve elemeyenlerle ilgilidir.
Sizinle bir deney yapmak istiyorum. ekillere baknz ve her birinin dierleriyle
nasl bir iliki iinde olduklarn bana anlatnz.

262







ekil arasndaki ilikileri tanmlamanz istersem birok ekilde cevap
verebilirsiniz. Hepsinin dikdrtgen olduunu syleyebilirsiniz. Hepsinin drt
kenarl olduunu syleyebilirsiniz. kisinin dikey, birisinin yatay ya da ikisinin
ayakta, birisinin yatk olduunu ya da hibir eklin dier ikisiyle kesin olarak ayn
ilikiye sahip olmadn syleyebilirsiniz. Ya da birinin farkl, ikisinin benzer
olduunu syleyebilirsiniz. Eminim siz daha fazla tanm dnebilirsiniz. Burada
ne olmaktadr? Hepsi ayn resmin tanmlamalardr; fakat, yaklamlar
btnyle farkldr. Bu metaprogram renmek; anlamak ve sevmek iin bilgiyi
nasl sraladnz belirler. Bazlar dnyaya, benzerlikleri bularak tepki gsterir.
Nesnelere bakarlar ve ortak noktalarn grrler. Onlar elemecidir. Bu
nedenle onlar sizin eklinize bakarak yle syleyebilirler, "Onlarn hepsi
dikdrtgendir". Bir dier elemeci de istisnalardaki benzerlii bulur. O, ekle
bakarak yle syleyebilir, "Hepsi dikdrtgen; fakat bir tanesi yatk, dierleri dik
duruyor."
Dierleri elemez, yani fark insanlardr. Bunlar iki tiptir. Bir tipi dnyaya bakar
ve nesnelerin nasl farkl olduunu grr. ekillere bakarak hepsinin farkl
olduunu ve hepsinin birbirleriyle farkl ilikileri bulunduunu syleyebilir.
Elemez olan dier tip ise; istisnalarla farkllklar grr. Tersten, istisna

263



larla benzerlikleri bulan elemeciye benzer. nce farklar grr sonra bunlara
ortak noktalar ekler. Bir kiinin elemeci yada elemez olduunu anlamak iin
nesneler ya da koullar kmesi arasndaki farklar sorun ve nce benzerliklere
mi yoksa farklara m dikkat ettiini not edin. Benzerlik elemecisiyle, farklar
elemezi bir araya gelirse neler olacan hayal edebiliyor musunuz? Birisi
hepsinin birbirine benzediini sylerken, dieri hepsinin birbirinden farkl
olduunu syler. Benzerliki kiinin mantna gre, onlarn hepsi dikdrtgendir.
Farklar elemezin mantna gre de onlarn nde de izgi kalnlklar, hatta
alar bile ayn olmayabilir. Peki, kim hakldr? phesiz ikisi de; nk bunlar
kiisel alglamaya baldr. Bununla birlikte; elemezler genellikle ahenk
salamakta glk ekerler. nk, onlar daima fark yaratrlar.
Bu ayrmlamann nemini anlamak ne ie yarar? Size, kendi iimden bir rnek
vereyim. Be ortaz ve birimiz hari hepimiz elemeciyiz. imizin ok byk
bir ksm iin bu ok gzel. Birbirimize benziyoruz ve birbirimizi seviyoruz. Ayn
ekilde dnyoruz, ayn eyleri gryoruz. Bu nedenle toplantlarmz tam bir
btnlk iinde gemektedir. Konuuyoruz, fikirler retiyoruz, birbirimizle
eletiimiz iin bu fikirlerin hepsi gzel, daha gzel grnyor; bir dierinin
grdklerini gryoruz, grlerini gelitiriyoruz ve heyecanlandka heyecanla-
nyoruz.
Tm bu olanlar, elemez iin iine kanncaya kadar geerlidir. O her zaman
nesneleri bizim grdmzden farkl bir biimde grr. Biz nesnelerin birbirine
uyan ynlerini grrken, o uymayan ynlerini grr. Biz coku iinde ilerlerken,
o birden araya girerek, iin yrmeyeceini syler. Sonra arkasna yaslanarak
bizim ne grdmze aldrmadan, bizim zerinde durduumuz tm sorunlarn
zerinde durur. Biz zihinsel olarak ykseklerde umak isteriz. O hemen bizi yere
indirerek; "Peki, bundan ne haber? undan ne haber? Buna ne diyeceksiniz?"
der.

264


Kafa m tlyor? Evet. Deerli bir ortak m? Elbette. Bizim yapmamz gereken
ey; onu planlama srecinin uygun zamanlarnda kullanmaktr. Ayrntlar
zerinde ayn eyleri syleyip durmasn ve fikir oluturmamza engel olmasn
istemeyiz. O anlarda onun bizi baka eylerle uratrmasndan ok, beraber
planlama yapmakla saladmz btnlk bizim iin daha deerlidir. in hz
kesildikten sonra bizim mutlaka boluklarmz, benzeimsizliklerimizi, uygun
olmayan eyleri ve elemenin salanamad noktalar grecek birilerine
ihtiyacmaz var. Onun ilevi budur ve bizi bizden korur.
Elemezler aznlktadr. Yaplan aratrmalara gre kiilerin %35'i elemezdir.
(Bir elemezseniz, muhtemelen aratrmann doru olmadn
syleyeceksiniz). Bununla birlikte elemezler ok deerlidir; nk bizim
grmediklerimizi grme eilimindedirler. Elemezler, genellikle iirsel zlemler
peinde komazlar. ou kez heyecanlandklarnda bile, hemen elememeye
balayarak heyecanlanmamann bir yolunu bulurlar. Fakat onlarn saysal
duyarllklar, herhangi bir i iin ok nemlidir. "Cennetin Kaps" filmi gibi, i
dnyasndaki ok byk baarszlklar dnn. Manzarann gerisine bakma
yeteneine sahipseniz; bir grup i referans ereveli, yaratc elemecinin
bulunduunu grebilirsiniz. Bunlarn hepsi amaca yaklar ve kanmalar
gereken hibir eye dikkat etmezler. Onlarn mutlak bir ekilde; "Bir saniye,
bundan ne haber?" diyecek ve i referans ereveli yaratc kiiler tarafndan
kabul edilebilecek ekilde, iletiimde bulunabilecek bir elemeze ihtiyalar
vardr.
Elemecilik ve elemezlik tarzlar son derece nemlidir; nk beslenme dahil
birok konuda nemli grevler yapabilecek niteliktedirler. Ar elemeciler
genellikle kendileri iin kt olabilecek yiyeceklerle beslenebilirler; nk onlar
daima ayn yiyecei yemek isterler. Onlar elma ya da erik yemek iste-
meyeceklerdir. Olgunluklar, tatlar, dokular ve bekleme sreleri gibi sral
deikenlerde ok fazla deiiklik olabilir. Onlar

265



deimeyen yiyecekleri, hamburger gibi, ok yiyebilirler. Bunlar kt yiyecekler
olabilir; fakat elemecinin deimeyen ruhunu strlar.
Yllarca ayn ekilde tekrarlanp duran bir iiniz olsa; bir fark insann ie almak
ister misiniz? phesiz istemezsiniz. Bir benzerlik insann ie almak istersiniz ki,
o da sizin ihtiyacnz olduu srece byle bir i yapmaktan zevk alacaktr. te
yandan byk oranda esneklik isteyen ya da srekli olarak deien bir iiniz
olsayd; bu pozisyona bir benzerlik insann alr mydnz? Almayacanz aktr.
Bu ayrmlar, uzun dnemde hangi ilerden, hangi kiilerin daha ok mutlu
olacan belirlemekte yararl olur.
Golc bir futbolcu rneini dnelim. Birka yl nce sezona ok iyi balamt.
ok gzel goller atyordu. Fakat o bir elemez olduundan, stilini deitirmek
zorunluluunu hissetti ve formunu kaybetti. Her stadyunda kalenin arkasnda
bulunan deiik ekiller zerinde dikkatini toplamas iin inandrlmt.
Benzeimsiz olduu iin bu ekillerin birbirinden ne kadar farkl olduu zerinde
durmaya balad ve daha nce kendisi iin ok kolay olan hareketleri bile
yapamaz duruma geldi.
Elemeci ve elemez tiplerin her ikisine de ayn inandrma tekniini kullanr
msnz? kisini birden ayn ide ister misiniz? Farkl eleme stratejisi olan iki
ocuu da ayn ekilde mi yetitirirsiniz? phesiz hayr. Bu stratejilerin sabit ya
da deimez olduunu sylemek istemiyorum. nsanlar Pavlov'un kplekleri gibi
deildir. Birisi onlara, onlarn anlayaca bir dille nasl yapacaklarn anlatrsa;
insanlar stratejilerini bir noktaya kadar deitirebilirler. mr boyunca
elemez olan bir kiiyi, elemeci yapmak iin ok ar aba ve sabr gstermek
gerekir. Fakat yaklamlarnn ouna; daha terbiyeli ve geni kapsaml olmasna
sre iinde yardmc olabirsiniz. Farkl kiilerle bir arada yaamann gizlerinden
birisi de budur. Dier ynden genelleme yapmak eiliminde olduklar iin
elemecilerin de daha ok fark grmelerinde yarar vardr. Elemecilerin bu
hafta ile


266

geen hafta ziyaret ettii ehirler arasndaki (Los Angeles, New Pork'a ok
benziyor demek yerine) tm farklara dikkat etmeleri yararl olur. Farklar
zerinde biraz daha durun. Onlar yaama renk tutan olaylardandr.
Bir elemeciyle elemez bir arada mutlu bir ekilde yaayabilirler mi?
Birbirlerini anladklar srece evet. Farkllklar olutuunda, onlar birbirinin kt
ya da hatal olmadn, sadece nesneleri farkl ekilde algladklarn
bilmelidirler. Ahengin olumas iin btnyle birbirinize benzemek zorunda de-
ilsiniz. Alglama ekillerimizin farkl olduunu hatrlamanz ve birbirinizi nasl
sevip sayacanz renmeniz yeterlidir.
imdiki metaprogram, ikna etmek iin nelerin gerekli olduuyla ilgilidir.
Iknacnn stratejisi iki ksmdan oluur. Kiiyi tutarl bir biimde neyin ikna
ettiini renmek iin nce kiinin ikna olmak iin hangi duyusal yapm
bloklarna ihtiyac olduunu bulmal ve sonra ikna olmadan nce bu uyarclar
hangi sklkla almak zorunda olduunu kefetmelisiniz. Birisinin ikna edici
etaprogramn bulabilmek iin, "Bir bakasnn iinde baarl olduunu hangi
yoldan renirsiniz? Onlar, grmek ve yaptklarn izlemek; ne kadar iyi
olduklarn iitmek; birlikte yapmak; yetenekleri hakknda bireyler okumak
zorunda msnz?" sorusunu sormalsnz. Cevap, bunlarn bir karm olabilir. Bi-
risinin iyi olduuna, iini yaparken grdnzde ve dier kiiler onun iyi
olduunu anlattnda inanabilirsiniz. Bir sonraki soru ise; "Siz ikna olmadan
nce, size iyi olduunu hangi sklkta gstermek zorundadr?" eklindedir.
Burada olas drt cevap ekli vardr: a) Derhal (rnein bir konuda iyi
olduklarn size bir kere gsterdiklerinde siz onlara inanrsnz), b) ok kez (iki ya
da daha fazla), c) Bir zaman dilimi iinde (bir hafta, bir ay ya da bir yl iinde), d)
Srekli olarak. Son durumda kii iyi olduunu her ite her zaman gstermek
zorundadr.
Bir organizasyonun bandaysanz; kilit personelinizle ulaa

267



bileceiniz en deerli durum gven ve ahenktir. Onlarla ilgilendiinizi bilirlerse,
sizin iin daha iyi ve daha ok alacaklardr. Size gvenmezlerse, sizin iin
almazlar. Fakat gveni oluturmann bir ksmda farkl kiilerin farkl
ihtiyalar olduuna dikkat etmektir. Bazlar bir ii kurar ve onu srdrrler. Sizi
drst olduunuzu ve onlarla ilgilendiinizi bilirlerse; onlar aldatacak bir ey
yapncaya kadar srecek bir ba oluturabilirsiniz.
Bu yntem herkes iin geerli deildir. Baz iilerin bundan fazlasna ihtiyalar
vardr. Onlara bir kelime, bir almalarn onaylama, herkesin nnde destek
olma ya da baarmas iin nemli bir grev vermek gibi ek bir eyler daha
gstermelisiniz, Onlar tam olarak sadk ve zeki olabilir; fakat dierlerinden daha
ok onaylanmak ihtiyacn hissederler. Aranzdaki ban hl geerli olabilmesi
iin, daha ok ispata ihtiyalar vardr. yi satclarn, bazlarna bir kez sat
yapnca artk onlarn srekli mterileri olacan bilmesine benzer bir
durumdur. Bazlar satn almadan nce bir rn iki ya da kez grmek
zorundadr. Bazlarna tekrar sat yapabilmeniz iin aradan alt ay gemesi
gerekir. Satclarn en ok tuttuklar kii ise, rn yllardr kullanan; fakat tekrar
satn almaya geldiinde o rn niin kullanmas gerektiini renmek isteyen
mteridir. Ayn sre personelle olan ilikilerinizde daha youn bir ekilde
ortaya kar. Bazlarna sevdiinizi bir kez ispatlarsanz; bu ispat onun iin
sonsuza kadar geerlidir. Dierlerine her gn ispatlamak zorundasnz. Bu
metaprogramlar anlarsanz; bazlarn ikna etmek iin plan hazrlarken size ne
kadar yararl olduunu grrsnz. Onu ikna etmek iin neler yaplmas
gerektiini nceden bilirseniz; her defasnda sevdiinizi ispatlamanz gereken
kiilerle karlanca armazsnz. nk bu davrann nceden biliyor
olacaksnz.
Dier metaprogram, gereklilie kar olanakllkla ilgilidir. Birisine imdiki
irketinde niin altn ya da yeni arabasn ya da evini niin satn aldn
sorun. Baz kiiler, isteklerinden ok

268
gereklilikle gdlenirler. Yapmak zorunda olduklar iin bir ey yaparlar. Neyin
olanakl olduunu dnerek hareket ederler. Deneyimlerin sonsuz saydaki
eitliliine bakmazlar.nlerine ne gelir ve neler mevcutsa, onlarla yaamn
srdrrler.Yeni bir ie, eve, arabaya hatta yeni bir ee bile ihtiyalar
olduunda piyasaya karlar ve mevcut olan kabul ederler. Dierleri, olaslklar
(olanaklar) aratrmak iin gdlenirler. Ne yapmak zorunda olduklarndan ok,
ne istediklerine gre gdlenirler. Deiik durumlar, deneyimleri, seimleri,
yollar aratrrlar. Gereklilie gre gdlenen kii bilinen ve gvenli olan
eylerle ilgilenir. Olanakllkla gdlenen kii, bilinmeyenede eit dzeyde ilgi
gsterir. Nelerin olabileceini, hangi frsatlarn geliebileceini renmek ister.
Siz iveren olsanz, hangi tip kiiyi ie almak istersiniz? Bazlar muhtemelen;
"Olanakllkla gdlenen kiiyi" cevabn verecektir. Her eyin tesinde zengin
bir potansiyel duyguya sahi p olmak, yaam daha da zenginletirir. i gdsel
olarak oumuz (gereklilikle gdlenen kiilerin de ou) kendilerine sonsuz
sayda yeni yollarn ak kalmas ynnde oy kullanacaklardr.
Gerekte bu nceden planlanm bir durum deildir. Ayrntlara dikkat etmeyi,
dzenli bir hza ayak uydurmay ve sreklilii gerektiren iler vardr. Bir
otomobil fabrikasnda kalite kontrol denetisi olduunuzu kabul edelim.
Olanakllk duygusu gzeldir. Bununla birlikte burada, daha ok gereklilik duy-
gusuna ihtiyacnz olabilir. Tam olarak neyin gerekli olduunu bilmeye ve
hissetmeye ihtiyacnz olabilir. Tam olarak neyin gerekli olduunu bilmek ve
onun yerine getirildiini grmek zorundasnz. Olanakllkla gdlenen bir kii,
bu iin tam kendisine gre olduunu dnecektir.
Gereklilikle gdlenenlerin baka bir zellikleri daha vardr. Baz ilerde
srekliliin zel bir nemi vardr. Bunun iin de ayn grevi uzun sre yapacak
kiilere gereksinim vardr. Olanakllkla gdlenen kii; yeni durumlar, yeni
frsatlar, yeni giri

269


imler, yeni glkler arar. Daha ok potansiyel sunuyor gibi grnen baka bir
i bulduunda bu, onun ii brakmas iin iyi bir frsattr. Gereklilikle
gdlenenler; ok gayretli bir ruha sahip olduklarndan deil, ihtiyalar olduu
iin i yaparlar. Olanaklar iinde risk alanlar, bartan ve gzelden yana olanlar,
palavraclar iin ok sayda i vardr. irketiniz btnyle yeni bir alanda faaliyet
gstermeye balarsa; olanakllkla gdlen bazlarn ie almalsnz.
Dayanmaya, uzun mrlle ve tutarlla pirim veren iler de vardr. Bu tr
iler iin gereklilikle gdlenen kiiler gereklidir. Kiisel metaprogramlarnzn ne
olduunu bilmek de eit oranda nemlidir. nk i ararken sizin ihtiyalarnz
karlayabilecek en iyi ii semenize yardmc olur.
Ayn ilke ocuklarnz gdlemede de ie yarar. Eitimin erdemleri ve iyi bir
okula gitmenin nemi zerinde duruyor olduunuzu kabul edelim. ocuunuz
gereklilikle gdleniyorsa niin iyi bir eitime ihtiyac olduunu gstermek
zorundasnz. Bir ie girmek iin mutlaka bir diplomann gerekli olduunu
anlatabilirsiniz. yi bir mhendis olmak iin neden matematik temelinin ya da iyi
bir retmen olabilmek iin neden dilde ustalamann gerekli olduunu
aklayabilirsiniz. ocuklarnz olanakllkla gdleniyorsa; deiik bir yaklam
uygulamak zorundasnz. O, yapmak zorunda olduklarndan rahatsz olur. Bu
nedenle ona iyi bir eitimin niin snrsz olanaklara alan kap olduunu
aklamak zorundasnz. renmenin kendisinin, olanaklara giden en byk
bulvar olduunu gsteriniz. Kafasn kefedilecek yeni bulvarlar hayalleriyle,
kazanlacak yeni boyutlarla ve kefedilecek yeni eylerle doldurun. Yneltmenin
yollar ok farkl olmasna ramen, her ocukla ulalacak sonu ayndr.
Dier metaprogram, kiinin alma stiliyle ilgilidir. Herkesin bir alma
stratejisi vardr. Bazlar bamsz olmadka mutlu olamazlar. Bakalaryla
birlikte almakta glk ekerler ve ok fazla denetim altnda alamazlar.
Kendi gsterilerini ken-

270


dileri yapmak zorundadrlar. Dierleri bir grup yesi olarak en iyi
performanslarn gsterebilirler. Onlarn stratejisi ibirlikiliktir (kooperatif).
Alacaklar herhangi bir grevin sorumluluunu paylamak isterler. Dierleri de
ortalama yani ikisinin arasnda bir stratejiye sahiptirler. Grev iin tek balarna
sorumluluk yklenmeyi srdrrken bakalaryla birlikte almak isterler.
Sorumlu, fakat tek bana deildirler.
ilerinizden, ocuklarnzdan, danmanlk yaptklarnzdan en iyi sonucu almak
istiyorsanz; onlarn en etkin olduu tarzlar gsteren alma stratejilerini
belirlemeniz gerekir. Bazen ok zeki bulduunuz bir iinizin, srekli kafa
tlediini grrsnz. O daima kendi usulne gre bir eyler yapmak zo-
rundadr. imdi onu iten karmanz gerekmeyebilir. O kendi iini yapacak biri
olabilir ve siz ona kendisini gsterebilecei bir ortam hazrlamazsanz; eninde
sonunda kendi iinin bana geecektir. Byle deerli iilere sahip
olduunuzda; yeteneklerinden sonuna kadar yararlanabilmek iin; ona
mmkn olduu kadar serbest davranabilecei bir ortam salamaya
almalsnz. Onu bir grubun yesi yaparsanz; gruptaki herkesi deli eder.
Mmkn olduu kadar bamsz yaparsanz; son derece deerli olabilir .
Giriimcilikteki yeni kavramlar btnyle bu konularla ilgilidir.
Tm insanlarn beceriksizlik dzeylerine kadar ykseltilebileceini syleyen
Peter ilkesini duymusunuzdur. Bunun nedenlerinden birisi de iverenlerin,
genellikle iilerin alma stratejilerine kar duyarsz olmalardr. Baz insanlar
ibirlii ortamnda en iyi performanslarna ularlar. nsani ilikilerin ve geri
beslemenin ok youn olduu ortamlarda daha iyi sonu verirler. Onlar iyi
altklarndan tr yeni, bamsz bir iin sorumluluunu vererek dllendirir
misiniz? Onlardan en iyi ekilde yararlanmak istiyorsanz, cevabnz hayr
olmaldr. Bu, o kiiyi ayn dzeyde tutacanz anlamna gelmez. Ona, yete-
neklerini en iyi kullanabilecei yeni iler vermeniz gerektiini aklar.

271


Benzer ekilde ortalama stratejiye sahip birok kimse, bir grup yesi olmak
ister; fakat ayn zamanda ilerini yalnz balarna yapmalar gerekir. Herhangi bir
organizasyonda stratejiye de hitap edecek iler vardr. Anahtar, kiilerin en
iyi nasl altklar konusunda hassas olmak ve onlar verimli olacaklar ilerde
altrmaktr.
te bugn yaplacak bir altrma. Bu blm okuduktan sonra kiilerin
metaprogramlarn renmeye alnz. Onlara; bir ilikiden (ya da araba, ya da
ev) ne istediklerini sorun. Baz ilerde baarl olduklarn nasl anladklarn
sorun. Bu ay yapmakta olduu ile geen ay yapm olduu i arasndaki ilikiyi
sorun. Bir eyin gerek olduuna inanmadan nce, baz eylerin ka kere
gsterilmek zorunda olduunu sorun. En beendii i deneyimini ve onun iin
bu deneyimin neden nemli olduunu anlatmasn isteyin.
Kii bu sorulan sorarken size dikkat ediyor mu? Sizin yantlarnzla m, yoksa
baka eylerle mi ilgileniyor? Tarttnz metaprogramlar baanl bir ekilde
renebilmeniz iin; sorabileceiniz soru sadece birka tanedir. Gerekli bilgiyi
alamazsanz; istediinizi elde edinceye kadar, sorular baka biimlerde sormay
srdrnz.
Hemen hemen iletiim sorunlarnzn hepsinde; karnzdakinin metaprogramn
anlamann sorunun zmnde yararl olabileceini grrsnz. Sevdiiniz bir
insann kendisini sevilmiyor hissetmesi, adna altnz kiinin sizi yanl yne
srklemesi, yardm etmeye altnz kiinin hi tepki gstermemesi gibi
yaamnzda hayal krklna uradnz bir an dnn. Burada ihtiyacnz olan
ey, ileyen metaprogram, ne yapmakta olduunuzu ve dier kiinin ne
yaptn tanmaktr. rnein; size sevgi ilikisine sahip olmak iin tek bir
dorulama yeterken, karnzdaki kii iin bu ilikinin srekli gsterilmesi
gerekebilir. Ya da nesnelerin birbirine ne kadar benzediini gsteren bir neri
getirirsiniz; fakat stnzdeki kii baka eyler duymak isteyebilir. Ya da bir
kiiyi saknmas gereken

272


bir konuda uyarmaya alrsnz; o ise takip etmesi gereken baz eyler duymak
istiyor olabilir.
Yanl anahtarla konutuunuz zaman, mesajnz da yanl olacaktr.
Yneticilerin iilerle ilgilenmesinde olduu gibi, anne babalarn da ocuklaryla
ilgilenirken karlatklar bir sorundur. Gemite, bakalarnn kullandklar
temel stratejileri farketmeye ve lmeye kar oumuz duyarl bir yntem
gelitirmeye almamtr. Birisine bir mesajnz iletemediiniz zaman, mesajn
kapsamn deitirmek zorunda deilsiniz, iletiimde bulunmaya altnz
kiinin metaprogram ekline uyacak ekilde deiiklik yapabilme yeteneine
sahip olabilmek in, esnekliinizi gelitirmek zorundasnz.
Birka metaprogram bir arada kullanarak genellikle etkin bir iletiim
salayabilirsiniz. Bir keresinde bir iimizi yapacak kiiyle, ortaklarmla birlikte
anlamazla dtk. Beraberce toplandk ve ben, hepimizi tatmin edecek bir
sonu yaratmak istediimi syleyerek olumlu bir ereve iinde toplanty ba-
latmak istedim. O hemen, "Bunlarn hibiri beni ilgilendirmez, Bu paraya
sahibim ve kesinlikle onu isterim. Sizin avukatlk taslamanz ve beni hata
yapmaya zorlamanz istemiyorum" dedi. Bylece uzaklamaya balad. "Biz bu
ii yapmak istiyoruz; nk bakalarna ve kendimize daha iyi bir yaam
salamak iin yardm etmeye kararlyz ve biz bunu birlikte alarak gerek-
letirebiliriz." dedim. O; "Hepimiz bakalarna yardm etme kararnda deiliz.
Sizin ilgilendikleriniz, beni ilgilendirmez. Beni sadece buradan mutlu bir ekilde
ayrlmak ilgilendirir" dedi. Toplant ok kk bir gelimeyle srerken; onun
uzaklaan, kendine gre sralayan, elemez, i referans ereveli, bir eyi
grmedike, duymadka inanmayan ve bu zellikleri gittike kuvvetlendiren
birisi olduu ak olarak belli oldu.
zellikle hemen her eye kar olduundan kusursuz bir iletiim iin bu
metaprogramlarn bir katks olmad. Hibir gelime olmadan hemen hemen iki
saat geti ve ben her eyden vazgemek zereydim. Birdenbire kafamda bir
imek akt ve
Snrsz G -18

273


yaklamm deitirdim. "Senin zihnindeki fikri u anda anladm" dedim. Sonra
bir el hareketi yaptm. Bylece i referans erevesini ele alarak dsal hale
getirdim; nk, kelimelerle baarl olamamtm. Bylece kontrol ele aldm.
Sonra, "imdi burada bir dakika iinde karar vermek zorundasn, karar ver-
mezsen kaybn byk, hem de ok byk olacak. Ben kaybetmeyeceim; fakat
sen kiisel olarak kaybedeceksin" dedim. Bylece ona uzaklalacak yeni birey
vermi oldum.
Kaldm yerden devam ederek; "Sen (kiisel) bir zm bulunduuna
inanmadn iin kaybedeceksin (uzaklalacak ey)" dedim. O bir elemez
olduundan tersini dnmeye yani bir zmn olduunu dnmeye balad.
Konumam yle srdrdm: "Bugn verecein karar sonucunda her geen
gn demek zorunda kalacan creti gerekten demeye istekliysen; kendi
iinde onu kontrol etmen ve grmen (i referans erevesi) iyi olur. nk dier
insanlara imdi nasl davrandn ve ne yaptn srekli olarak anlatacam
(inandrma stratejisi). Karar vermek iin bir dakikan var. i yapmak iin imdi
karar vereceksin ya da dier trl kiisel olarak sonsuza kadar kaybedeceksin.
Bana bak ve benzeimli olup olmadm gr" dedim.
Yirmi saniye sonra hemen konuya girerek; "Bakn arkadalar, ben daima sizinle
birlikte almak isterim. Her eyi birlikte baarabileceimizi biliyorum" dedi. Bu
szleri isteyerek syledi. Gerek bir dostmuuz gibi cokuyla ayaa kalkt.
"Sadece konuup konuamayacamz bilmek istedim" dedi. ki saat sonra niin
bu kadar olumlu oldu? nk onu gdlemek iin kendi dnya modelimi deil,
onun metaprogramlarn kullandm.
Sylediklerim beni incitecek eylerdi. Kiilerin farkl metaprogramlara

ve
paternlere sahip olduklarn reninceye kadar, benim dndklerimin tersine
davrandklarnda hayal krklna uruyordum.
imdiye kadar ilgilendiimiz metaprogram sralama ilkeleri nemli ve etkilidir.
Bununla birlikte unutulmamas gereken

274


nemli bir nokta da farknda olabileceiniz metaprogram says, duyarllnzla,
ayrt etme yeteneinizle ve hayal gcnzle snrldr. Herhangi bir konuda
baarl olmann anahtarlarndan biri de yeni ayrmlar yapabilme yeteneidir.
Metaprogramlar, kiilerle nasl ilgileneceinize karar vermede nemli ayrmlar
yapabilmeniz iin aralar verecektir. Sadece burada verilen metaprogramlarla
yetinmek zorunda da deilsiniz. Bir olanakllk rencisi olun. Etrafnzdaki
kiileri srekli ln ve ayarlayn. Onlarn dnyaya nasl baktklarn, zel
paternlerini not edin ve benzer paternlere sahip olanlar varsa, onlar da analiz
etmeye balayn. Bu yaklam araclyla, her tip insanla etkin olarak nasl
iletiim kurulabileceini renmenizi salayacak kiilerin ayrmn yapmak iin
tam bir ayrm kmesi gelitirebilirsiniz.
rnein, bazlar temel sralamalarn kiilere gre, dierleri de ussal
dncelere gre yaparlar. Onlar ayn ekildemi ikna etmeye alrsnz?
phesiz hayr. Baz kiiler kararlarn belirli gerek ve ekillere dayanarak
verirler. ncelikle parann alp almadna bakarlar. Daha sonra onu
byk resmin iinde dnrler. Bazlar da nce daha genel kavram ve fikirlere
bakarlar. Onlar genel paralara tepki gsterirler. nce byk resmi grmek
isterler. Beenirlerse ayrntlar dnmeye balarlar. Baz kiiler balangta
heyecanlanrlar. En ok heyecanlandklar an, yeni bir fikri duyduklar andr.
Sonra heyecanlarn kaybederler ve baka bir eye ynelirler. Dierleri de iin
bitimine dikkat ederler, ister bir kitabn okunmas, isterse yaplan bir grev
olsun, iin bitimini sonuna kadar grmek zorundadrlar. Bazlar da yiyeceklere
gre sralama yaparlar. Yiyecekle, her ey yerindedir. Yaptklar ya da yapmay
dndkleri hemen hemen her eyi yiyecekler araclyla gelitirirler. Onlara
bir yere nasl gidileceini sorarsanz; "Burger King'e ulancaya kadar aaya
gidin, sola dnn ve solda Mc Donald's'a ulancaya kadar inin ve saa dnn ve
sonra Kentucky Fried Chicken'dan sola dnerek kahverengi olan binaya kadar
devam

275



edin" eklinde cevap verirler. Gittikleri bir filmi sorunca, hemen yiyecek-iecek
masalarnn ne kadar kt olduunu anlatmaya balarlar. Bir dn sorunca
pastay anlatmaya balarlar. Temel sralamalarn kiilerle yapanlar, genellikle
dnde ya da filmde grdkleri kiilerden daha ok konuurlar. Temel srala-
may eylemlere gre yapanlar, dnde ya da sinemada gerekten neler olduu
hakknda konuurlar.
Metaprogramlar uygulamann bir yarar da bir denge modeli vermesidir.
Metaprogramlar uygulamak iin u ya da bu stratejiyi izleriz, baz
metaprogramlar iin bir yne daha fazla arlk verebiliriz. Dierleri iin birinin
yerine dieri zerinde ar derecede durabiliriz. Bu stratejiler taa kaznm
yazlar gibi deildir. Kendinizi glendirecek bir duruma girme kararn
verebildiiniz gibi, size engel deil yardmc olacak bir metaprograma kendinizi
uyarlayabilirsiniz. Metaprogramnzla yapabileceiniz, beyninize onu silmesini
sylemektir. Bu nedenle, siz bir eye yaklayorsanz; rnein, uzaklalacak
eyleri siliyorsunuzdur. Uzaklayorsanz, yaknlalabilecek eyleri siliyorsunuz
demektir. Metaprogramlar deitirmek iin tm yapacanz ey sileceiniz
eylerin farknda olmak ve dikkatinizi onlarn zerinde younlatrmaya
balamaktr.
Davranlarnzla kendi kendinizi yanltma hatasna dmeyin ve ayn eyi
bakalar iin de yapmayn. Siz " Joe'yu bilirim. O unlar, unlar yapar" dersiniz.
Gzel, siz Joe'yu bilmiyorsunuz. O'nu davranlar araclyla biliyorsunuz. Fakat
bunlar daha ok sizin davranlarnzda. Her eyden uzaklama eiliminde olan
bir kiiyseniz; bu sizin davran paterniniz olabilir. Ondan holanmazsanz,
deitirebilirsiniz. Gerekte de deimemenin hibir zr yoktur. imdi bu
gce sahipsiniz. Tek sorun, bildiklerinizi kullanmak iin yeterli nedenlere sahip
olup olmamanzdr.
Metaprogramlar deitirmenin iki yolu vardr. Bir tanesi nemli duygusal
olaylar araclyla yaplr. Anne-babanzn srekli olarak bir eylerden
uzaklatn ve bunun sonucu olarak

276


tam kapasitelerini kullanamadn grmseniz; bu durum sizin uzaklamanz
ya da yaklamanz etkilemi olabilir. Sadece gereklilie gre sralama
yapyorsanz ve irketinizin dinamik bir olanakllk duygusuna sahip bir kii
aramas yznden, i hayatnda byk bir frsat karmsanz; yaklamnz
deitirerek bir oka girebilirsiniz. Her eye yaklama eilimindeyseniz ve bir
yatrma acele bakmaktan, bir sorunla karlamsanz; bu, bundan sonra
nnze gelecek nerilere kar baknz deitirecektir.
Deimenin dier yolu da deimeye bilinli olarak karar vermektir. oumuz
hangi metaprogramlar kulandmz dnmeyiz bile. Deimeye doru
atlacak ilk adm, bilincinde olmaktr. u anda tam olarak ne yaptmzn
farknda olmak, yeni seimler ve dolaysyla deiim iin bir frsat salar. Nes-
nelerden kuvvetli bir ekilde uzaklama eiliminde olduunuzu farkettiinizi
kabul edelim. Bu eiliminiz hakknda neler hissedeceksiniz? Uzaklamak
istediiniz eyler yok mu? Baz eylere bilinli olarak yaklamak, kontroll
olmann gereklerinden biri deil mi? Byk liderlerin ve baar sahiplerinin
ou, uzaklamaktan ok yaklama eiliminde deil midirler? Bunun iin de
biraz gerilim iine girmek istersiniz. Size cazip gelen baz eyleri dnmeye
balayabilir ve aktif olarak onlara yaklamaya balayabilirsiniz.
Metaprogramlar daha st dzeyde de dnebilirsiniz. Uluslarn
metaprogramlar var mdr? Davranlar var, deil mi? yleyse
metaprogramlar da var. Kolektif davranlar ou kez liderlerinin davranlarna
bal olarak bir patern olutururlar. ABD'nin nemli bir ksmnda, yaklama
kltr varm gibi grnyor. Iran gibi bir lkenin i referans m yoksa d refe-
rans erevesi mi vardr? Geen seimleri dnn. Walter Mondale'in temel
metaprogram neydi? Birok kimse onu uzaklaan tip olarak alglad. O,
talihsizliklerinden ve endielerinden konutu. Reagan'n gerekleri
sylemediini ve vergileri artracan syledi. "En azndan vergileri artrmak
zorundayz,

277


yoksa felaketle karlamamz kesindir" dedi. Onun doru ya da yanl olduunu
sylemiyorum, sadece paternine dikkat ediyorum. Ronald Reagan olumlu
sinyallerden baka bir ey sylemiyordu. Bu srada Mondale hep karanlk
sorunlardan sz ediyordu. Mondale daha fazla duyarllk oluturabilirdi. Ulusun
grmesi gereken temel sorunlar vardr. Fakat politika oyununun byk ksmnn
oynand duygusal dzeyde, Reagan'n program, ulusun metaprogramyla
daha etkin olarak eleiyordu.
Bu kitaptaki her ey gibi metaprogramlar da iki dzeyde kullanlmaldr.
Birincisi, dierleriyle iletiimimize rehberlik edecek ve dzenleyecek bir ara
olarak kullanmaktr. Fizyolojinin kii hakknda saysz hikaye anlatmas gibi,
metaprogramlar da onu nelerin gdledii, nelerin korkuttuu hakknda ku-
sursuz bir ekilde konuurlar. kinci dzey ise, kiisel deiim arac olarak
kullanlmasdr. Davranlarnzn, siz olmadn unutmayn. Size kar olan
herhangi bir paterni altrma eilimindeyseniz, onu deitirmek zorundasnz.
Metaprogramlar kiisel deiim ve dzenleme iin en gl aralardandr. Mev-
cut baz en yararl iletiim aralarnn anahtarlarn salarlar. Gelecek blmde
bir dier deerli iletiim aracn tartacaz. Bu aralar sizegsterecek.





















278

BLM:15



Direnle Baa kmann ve
Problemleri zmenin
Yollar










"Dnyann gidii hari, her trl akntya kar durabilirsiniz."
Japon atasz






DAHA nce modellemenin nasl yaplacan, istenen sonular reten kesin
davran paternlerinin nasl belirleneceini, yaamnz kontrol edebilmek iin
davranlarnz nasl kontrol edeceinizi rendiniz. Temel fikir, davranlarnz
deneme-yanlma yoluyla semek zorunda olmadnzdr. Beyninizi en etkin
biimde nasl altracanz renerek bir kral olabilirsiniz.
Bakalaryla ilgilenirken, belirli bir miktarda deneme-yanlmann olmas
kanlmazdr. Kontrol edebildiiniz sonularn etkinlii, kesinlii ve hz
araclyla, dierlerinin davra-

279

nlarn ynetemezsiniz. Fakat bu srecin nasl hzlandrlacan renmek,
kiisel baarnz iin bir anahtardr. Bunu; ahengi gelitirerek, metaprogramlar
anlayarak, onlarn terimleriyle ilgilenebilmek iin dierlerinin nasl
dzenleneceini renerek yapabilirsiniz. Bu blm, insann doasnda bulunan
etkileimiyle yani deneme-yanlmay ve direnle baa kmann ve problemlerin
nasl zleceinin renilerek, kefetme hznn ' nasl artrlacayla ilgilidir.
Kitabn birinci ksmnn bir anahtar kelimesi varsa o da modellemedir.
Mkemmellii modellemek, istediiniz sonular hzla yaratabilmek iin
nemlidir. Kitabn ikinci ksm iin bir anahtar kelime varsa o da esnekliktir.
Esneklik, tm etkin iletiimcilerin ortaklaa sahip olduklar bir eydir. Onlar,
birisinin nasl dzenleneceini ve kendi davranlarn nasl deitireceklerini
renirler. Deime, istediklerini elde edinceye kadar szl ya da szsz bir
ekilde srer. yi iletiimde bulunabilmenin tek yolu; alak gnll ve deime
isteiyle balamaktr. yi niyetin gcyle iletiimde bulunamazsnz; grnz
sopayla birilerinin anlamasn salayamazsnz. Ancak; srekli, becerikli, dikkatli
bir esneklikle iletiimde bulunabilirsiniz.
Esneklik, genellikle doal olarak ortaya kmaz. oumuz, dzenlilii gittike
azaltan ayn paternleri izleriz. Bazlarmz bir konuda hakl olduumuza o kadar
eminizdir ki, sadece kuvvetli bir tekrarla hakl olduumuzu kabl
ettirebileceimizi sanrz. Burada ego ve ataletin bir bileimi rol oynamaktadr.
ou kez en kolay yol, daha nce nasl davranmsak, yle davranmaktr. Fakat
genellikle en kolay yaplabilecek, en kt eydir. Bu blmde ynleri
deitirmenin, paternleri krmann, iletiimi tekrar ynlendirmenin ve
yanlmadan yararlanmann yollar zerinde duracaz. Mistik ozan, William
Blake, bir zamanlar yle yazmt, "Fikrini asla deitirmeyen kii, suyun iinde
durup zihin srngenlerini besleyenlere benzer." letiim paternlerini
deitirmeyen kiiler, kendilerini ayn tehlikeli bataklkta bulurlar.

280


Daha nce en fazla seenee, en fazla esneklie sahip olan makinenin en etkili
makine olduunu renmitik. Ayn ilke insanlar iin de geerlidir. Yaam iin
anahtar; mmkn olduu kadar farkl yaklamlar kullanmaktr. Tek bir
programla, tek bir stratejiyle hareket etmek, tek vitesli bir araba kadar etkin
olabilmek demektir.
Bir zamanlar bir otel grevlisini, kma zamanndan birka saat daha fazla
kalabilmek iin ikna etmeye alan bir arkadam gzledim. Kocas bir kayak
kazasnda yaralanmt ve ulam iini ayarlayncaya kadar kocasnn otelde
dinlenmesini istiyordu. Grevli, kibarca ve srarla mkemmel nedenleriyle
birlikte, niin mmkn olmadn aklyordu. Arkadam saygyla dinliyor ve
sonra daha zorlayc kar nedenler ne sryordu.
Onun, neden ve mant kabul ettirmek iin tm sevimliliini ve diiliini
kullanmasn seyrettim. Fazla kibirli olmadan ve dardan herhangi bir bask
kullanmadan,"istedii sonuca ulancaya kadar orada durdu. Sonunda grevli
ackl bir glmsemeyle, "Bayan, sanrm siz kazandnz"dedi. O, istediini nasl
elde etti? Grevli artk ona kar kamaz duruma gelinceye kadar, yeni
manevralar ve yeni davranlar retecek kadar esnek olarak.
oumuz, bir tartmann zme kavuturulmasn szel bir boks ma olarak
dnrz. stediinizi elde edinceye kadar tartmada vurmaya devam
edersiniz. Daha etkin ve gzel modeller, aikido ve tai chi gibi dou askeri
sanatlardr, orada kuvvet karlanmaz; fakat size kar olan kuvvet, yeniden
dzenlenerek yeni bir yne ynlendirilir. Arkadamn ve en iyi iletiimcilerin de
yapt budur.
Diren olarak byle bir ey olmadn unutmayn. Sadece yanl zamanda ve
yanl ynde bask yapan, esnek olmayan iletiimciler vardr. Aikido ustas gibi
iyi bir iletiimci de birisinin grlerine kar olmak yerine, esnek ve direncin
yaratlmasna duyarl, anlama noktalarn bulan, onlara yaklaacak kadar
beceriklidir.

281


"En iyi asker saldrmaz. stn sava sessiz baarr. En byk
fatih, mcadele etmeden kazanr. En baarl ynetici
emretmeden ynlendirir.
Lao Tsu, Tao Teb King


Belirli kelime ve deyimlerin, diren ve problem yarattn unutmamak
nemlidir. Byk liderler ve byk iletiimciler bunu bilirler ve kullandklar
kelimelere ve kelimelerin sahip olduklar etkilere dikkat ederler. Kiisel
otobiyografisinde Benjamin Franklin, fikirlerini ahengi koruyarak nasl ilettiini
yle tanmlyor; "Kendimi hafif bir ekingenlikle ifade etme alkanl
gelitirdim. Tartlma olasl olan herhangi bir ey ne srdm zaman, fikir
hakknda phesiz gibi kesinlik ifade eden kelimeler ya da fikir hakknda
herhangi bir olumlu hava yaratacak kelime asla kullanmam. Fakat unun yle
yle olduunu anlyorum ya da kavryorum. Bana yle grnyor ya da onu
u u nedenlerle yle dnmemeliyim. Hatal deilsem, onu yle ya da byle
hayal ediyorum, eklinde ifadeler kullanyorum. nanyorum ki bu alkanlk bir
fikri alamak istediim zamanlar ve zaman zaman aldm nlemlerde ne -
karmak istediim konularda bana byk avantaj salamtr."
Yal Ben Franklin, negatif cevaplar tetikleyecek kelimeleri kullanmayarak
nerilerine kar herhangi bir diren yaratmadan, onlar nasl ikna edeceini
biliyordu. Dier baka kelimeler de vardr. Size srekli olarak kullanlan be
harflik bir rnek vereyim; fakat. Fakat kelimesi dilimizde bilinsiz ve otomatik
olarak kullanlan ve iletiimi en fazla bozan kelimelerden biriolabilir.
Birisi yle sylerse; "ite gerek, fakat?" ne demek istiyordur? Doru
olmadn ya da ilgisiz olduunu sylyor. Fakat kelimesi daha nce sylenen
hereyin etkisini yok ediyor. Birisi size anlatklarn fakat derse neler
hissedersiniz? Fakatn yerine "ve" kelimesini koyarsanz ne olur? "Bu gerek ve
ite gerek olan bir gerek daha" ya da "Enterasan bir fikir ve i-

282


te onu dnmenin bir baka yolu daha" derseniz ne olur? Her iki durumda da
anlamayla balarsnz. Diren yaratma yerine, yeniden ynlendirmenin yolunu
yaptnz. Direnli insanlar yoktur, sadece esnek olmayan iletiimciler vardr.
Diren durumunu ya da hislerini otomatik olarak tetikleyen, kelime ve deyimler
olduu gibi, kiileri ak ve tartmann inde tutan iletiim ekilleri de vardr.
rnein, kendi btnlnzle herhangi bir uzlamaya gitmeden ve
karnzdaki kiiyle herhangi bir anlamazla dme zorunluluunuz olmadan,
bir konuda ne hissettiklerinizi tam olarak aktarabilecek; bir iletiim aracnz
olsayd ne olurdu? ok gl bir ara olabilir mi? Evet ve buna anlama
erevesi denir. Bu ereve; iletiimde bulunduunuz kiiyle ahengi koruyarak,
hissettiklerinizin gerek olduunu, onunla paylaarak ve onun fikrine herhangi
bir diren gstermeden karnzdaki kiiye sayg gstererek kullanabileceiniz
deyimden oluur. Burada diren de yoktur, atma da.
te deyim;
"Takdir ediyorum ve."
"Sayg duyuyorum ve"
"Anlayorum ve.."
Her rnek olayda, ey yapyorsunuz. Dier kiinin dnyasna girerek ahengi
oluturuyorsunuz ve fakat ya da bununla birlikte gibi kelimeler kullanarak
karnzdaki kiiyi karalamadan ve ihmal etmeden onun iletiimine sayg
gsteriyorsunuz. Beraberlii salayan bir anlama erevesi oluturuyorsunuz.
Diren yaratmadan, baz eyleri tekrar ynelterek bir kap ayorsunuz.
Size bir rnek vereyim. Birisi bir konuda; "Kesinlikle hatalsn." diyor. Siz de ayn
iddetle; "Hatal deilim." derseniz; aranzdaki ahengi koruyabilir misiniz? Hayr.
Bir atma ve diren olacaktr. yle konuursanz, "Bu konudaki hislerinin yo-
unluuna sayg duyuyorum ve sanyorum bir de benim tarafmdan dinlersen,
farkl hissedebilirsin" ne olur? Burada, kiinin

283


iletiiminin kapsamyla anlamak zorunda olmadnza dikkat edin. Birisinin bir
konudaki hislerini daima takdir edebilir, sayg duyabilir ya da hisleriyle
anlaabilirsiniz. Hislerini takdir edebilirsiniz; nk ayn fizyolojide olsanz, ayn
eyi alglasanz; benzer ekilde hissedecektiniz.
Bir bakasnn niyetini de takdir edebilirsiniz. rnein; bir sorun hakknda iki
kart ynde olan kiiler, birok kez birbirinin grlerini takdir etmezler. Bu
nedenle, dierini dinmezler bile. Fakat anlama erevesini kullanrsanz, kar
taraf daha iyi niyetle dinler ve sonu olarak kiiyi takdir edecek yeni yollar
bulursunuz. Nkleer sorun zerinde birisiyle tartma yapyor olduunuzu kabul
edelim. Siz nkleer gcn dondurulmasndan yana iken; O, nkleer kuvvetin
oluturulmasndan yanadr. kiniz de aileleriniz ve kendiniz iin gvenlik ve
dnya iin bar istemenize ramen; yani ikinizin niyeti de ayn olmasna
ramen, birbirinizi iki rakip olarak grebilirsiniz. Bu nedenle dier kii, "Nkleer
sorunu zmenin tek yolu, Rusya'y nkleer olarak yok etmektir" derse; onunla
tartmak yerine, onun dnyasna girerek, "zmnz ve ocuklarmzn g-
venliini salama isteinizi gerekten takdir ediyorum. Bu grevi yerine
getirmede Rusya'y bombalamaktan daha etkin bir yol olabileceini
dnyorum byle zmlere ne dersiniz?" eklinde konuabilirsiniz. Bu
ekilde iletiimde bulununca; karnzdaki de kendisine sayg duyulduunu
hissedecektir. Dinlenildiini hissedecek ve kavga etmeyecektir.
Yeni olaslklar ortaya km olmasna ramen, bir anlamazlk yoktur. Bu
forml herkese uygulanabilir. Dier kii ne sylerse sylesin; takdir edecek,
sayg duyacak, anlaacak bir eyler bulabilirsiniz. Kavga etmeyeceiniz iin,
kavga olmas da mmkn deildir.
"Grlerinde ok fazla srar edenler,
anlaabilecek ok az kii bulurlar."
Lao- Tsu, Tao Teb King

284


Seminerlerimde, birok kimse iin en ok hatrlanan sonular douran kk
bir deney yapyorum. Bir sorun hakknda farkl gre sahip iki kiiyi alyorum
ve "fakat" kelimesiyle kardakinin fikrini kk drecek herhangi bir sz
syletmeden tartma yapmalarn istiyorum. Bu, szel aikido'ya
benzmektektedir. Kiiler bunu, serbest olmann bir deneyimi olarak
grmektedirler. Bakalarnn hislerini tahrip etmek yerine, onlarn grlerini
takdir etmek, daha ok renmelerine olanak salyor. Kavgac olmadan ya da
birbirini krmadan tartabilirler,yeni ayrmlar yapabilirler ve yeni anlama
noktalarna ulaabilirler.
Ayn eyi biriyle deneyin. Siz tartmann kar tarafnda yer aln ve tam tarif
ettiim ekilde tartn. Bunu ortak noktalarn bulma ve istediiniz yne
yneltme oyunu olarak grn. Kendi nanlarnz satmanz anlamnda
sylemiyorum ya da entelektel bir kararsz olmanz istemiyorum. Kendinizi
kibarca dzenleyerek ve grltl bir ekilde itmekten ok nderlik ederek,
sonucunuza daha etkin olarak ulaabileceinizi greceksiniz. Dier kiinin
perspektifine ak olmakla, daha zengin ve daha dengeli bir gr gelitirme
yeteneine sahip olacaksnz. oumuz tartmalar bir kazanan, bir kaybedenin
bulunduu bir oyun olarak grrz. Biz haklyz, dierleri haksz. Bir taraf gerek
zerinde bir tekel kurmu, dier taraf ise, zifiri karanlkla oturuyor. Bir anlama
erevesi bularak daha ok zaman buldum, daha ok ey rendim ve daha hzl
ilerledim. Yapmaa deer bir dier altrma ise inanmadnz bir konu
tarafnda tartmaya katlmaktr. Sizin iin spriz olacak yeni perspektifler
kazandnz greceksiniz.
En iyi satclar ve en iyi iletiimciler yapmak istemedii bir konuda kiiyi ikna
etmenin ok zor olduunu bilirler. Yapmak istedii konuda ise inandrmak ok
kolaydr. atmadan ok, doal olarak ynlendirerek bir anlama erevesi
oluturmalsnz. Etkin iletiimde anahtar; kiiyi sizin yaptrmak istediiniz ynde
deil, yapmak istedii ynde erevelemektir. Direnci

285


krmak ok zordur. Anlama ve ahenk oluturarak, ondan kanmak daha
kolaydr. Direnci yardma dntrmenin bir yolu da budur.
Problemleri zmenin bir ekli de anlamann bir yolunu bulacak ekilde, onu
tekrar tanmlamaktr. Dier yol ise paternlerini krmaktr.
Mantk evrimimizin iine yapp kalyoruz. Bozuk plak gibi ayn noktada dnp
duruyoruz. Pikab bu durumdan kurtarmak iin, ineyi ya biraz ittirmek ya da
alp baka bir yere koymak gerekir. Yapk durumdan kurtarmak iin bu yol
izlenebilir, yani eski paterni keserek yeni bir paterne balayabiliriz.
Kaliforniya'daki evimde terapi seanslar dzenlediimde olanlar benim iin bir
elence kaynadr. Kiiler, Okyanusa bakan bu gzel mlke geldiklerinde, evre
onlar olumlu bir duruma sokar. Evin stndeki taraadan onlar seyretmek
houma gidiyor. Arabalarndan inilerini, heyecanla etraf seyretmelerini ve
kapya kadar yaklamalarn grebiliyorum. Grdkleri her ey; onlar canl ve
olumlu bir duruma sokmaktadr.
yleyse ne deiiyor? Yukarya kyorlar ve biraz konuuyorlar ve hepsi gayet
neeli ve olumlu bir durumun iinde bulunuyorlar. Sonra, "Gzel, sizi buraya
getiren neden nedir?" diye soruyorum. Felaket hikayelerini anlatmaya ve
sorunlu durumlarna dnmeye karar verdiklerinde; derhal omuzlarnn
dtn, yzlerinin sarktn, nefeslerinin slatn ve ses tonlarnn
deitiini gryorum.
Paternle ilgilenmenin en iyi yolu; onu krmann ne kadar kolay olduunu
gstermektir. Genellikle kuvvetli, kzgn ve ters bir ekilde, "zr dilerim daha
henz balamadk, ne oluyor?" diye sorarm. Onlar da derhal, "O, zgnm"
derler ve dik oturmaya, normal nefes almaya, dik durmaya, normal yz
ifadelerine ve iyi hislere geri dnerler. Mesaj iddetli ve ak bir biimde
ulamaktadr. Bu da onlarn nasl iyi durumda olunacan bildiklerini
gstermektedir. Onlar ayn zamanda kt durumun nasl seileceini de
biliyorlar. Hemen orada davranlarn de-

286


itirmek iin fizyolojilerini, durumlarn, i temsillerini deitirmede
kullanlacak aralara sahiptirler. Hangi hzda yapabilirler.? Annd. artmann,
paterni kesmede en iyi yol olduunu rendim. Kiiler paternin iine
dyorlar; nk baka bir eyin nasl yaplacan bilmiyorlar. Bunalabilirler ve
sinirlerini uyandracak ekilde dnrsek, hep sorun yaratan konular zerinde
durarak knt durumuna girebilirler. Bu onlarn dikkatli olarak; kaynaklarn
kullanmada, durumlarn deitirmede bildikleri en iyi yoldur.
Byle birisini tanrsanz; nasl tepki gsterirsiniz? Beklenen ekilde
davranabilirsiniz. Oturur; uzun, duyarl ve kederli bir konumaya balarsnz. Bu
kiinin kendisini biraz daha iyi hissetmesine neden olabilir; fakat, ayn zamanda
paterni de kuvvetlendirir. Kii etrafta bunalml olarak dolayorsa; tm
dikkatinin istedii konular zerinde toplanmasn syleyebilir. Baka bir ey
yaparsanz ne olur? Onu gdklamaya, grmemezlikten gelmeye ya da yzne
kpek gibi havlamaya balarsanz; ne olur? Kii, sizin nasl tepki gsterdiinizi
bilmeyecek ve aknlktan kurtulacak ya da deneyimi nasl alglayacana ilikin
yeni bir patern gndeme geldii iin glmeye balayacaktr.
Konumak iin zaman zaman hepimizin bir arkadaa ihtiyac olaca aktr.
Gerekten ilgiye ve duyarl bir kulaa ihtiya duyacamz, ac ve kederli
durumlar vardr. Fakat ben paternlere yapp kaldmz durumlar hakknda
konuuyorum. Bunlar kendi kendini yineleyen ve ykc olan tekrarl davran
dizileridir. Onlarn zerinde ne kadar ok durursanz size o kadar ok zarar
verirler. Gerek hedef; kiilere bu paternleri ve davranlar
deitirebileceklerini gstermektir. pin ucuna bal bir top olduunuza inanyor
ve birisinin sizi itmesini bekliyorsanz; bu sizin nasl davranacanz gsterir.
Kontroll olduunuza, patentleri deitirebileceinize inanyorsanz; yapabilirsi-
niz.
Buradaki glk, kltrmzn ou kez aksini sylemesidir. Kltrmz
davranlarmz, durumlarmz ve duygular

287


mz kontrol edemeyeceimizi syler. oumuz; ocukluumuzdaki
hastalklardan, kanamalara kadar her eyin etkisinde yaadmz kabul eden
bir terapik modele, kendimizi uyarlamzdr. Bu nedenle, paternlerin annda
nasl kesileceini ve deitirileceini renmemiz gerekir.
Patern kesmenin ustalar olarak bilinen Bandler ve Grinder zel terapi seanslar
yapyorlard. Bandler bir zihin entstitsne (sinir hastalarna) yapt ziyarete
ilikin bir ansn anlatmaktadr. Orada mecazi ya da ruhsal olarak deil, srarla
yaayan sa olduunu ne sren bir kiiyle ilgilenmitir. Bir gn Bandler
yrrken, bu adamla karlar ve "Sen sa msn?" diye sorar. Adam, "Evet,
olum" diye cevap verir. Bandler, "Bir dakika sonra geliyorum" diye cevap verir.
Bu ayrl adam bir para artr. Birka dakika sonra Bandler, elinde bir erit
metre olduu halde geri gelir. Bandler adama kollarn amasn syler ve
kollarnn ak uzunluuyla bandan ayak ba parmana kadar boyunu ler.
lmden sonra Bandler, tekrar ayrlr. sa olduunu iddia eden adam, biraz
endielenmeye balar. Biraz sonra Bandler; tahtalar, byk iviler ve ekile
birlikte tekrar geri dner. Tahtalar bir ha oluturacak ekilde akmaya balar.
Adam. "Ne yapyorsun?" diye sorar. Bandler han en son ivisini akarken, "Sen
sa deil misin?" diye sorar. Adam tekrar, "Evet, olum." diye cevap verir.
Bandler," O halde niin burada olduumu bilirsin" der. Her naslsa, adam aniden
gerekte kim olduunu hatrlar. Onun eski paterninde byle bir fikri yokmu gibi
grnmektedir. "Ben sa deilim. Ben sa deilim." diye barmaya balar ve
sorun zmlenir.
Daha olumlu patern kesilmesi rnei, birka yl nce balatlan sigara imeye
kar kampanyadan verilebilir. Birileri, tiryakilerin her sigara imek
istediklerinde onlara bir pck vermeyi nerdiler, ilk planda bu sigaraya
uzanmann otomatik paternini keser. Ayn zamanda bu olay, eski aklllk
zerine phe bulutlarn getiren yeni bir deneyim oluturur.
Patern kesmeler, i hayat iin de deerlidir. Yneticilerden

288


birisi, patern kesmeyi, iilerinin ie bak alarn deitirmek iin kulland.
Uygulama iin fabrikaya gittiinde iiler, irket rnlerini kendi kiisel
kullanmlar iin retiyorlard. Bu retim hattnda iler yolundayd. Bu nedenle
baka bir retim hattna gitti. Burada iilerin, sat iin retim yapyor olmalar
gerekirdi. Fakat orada retimin henz balamadn grd. Biraz ilerledikten
sonra, herkesin rn kendi kullanacakm gibi retmesini istediini ak olarak
belirtti. Her kontrol ettii anda rnn kalite kontrolnn yaplm olduunu
grmek istediini belirtti. Bu haber sndrlemeyen yangn gibi yayld ve kt
iilerin paternlerini kesti ve birok iinin ne yapmakta ulduunu tekrar gzden
geirmesine neden oldu. Ahenk ustas ynetici, bu ii hibir iisini
gcendirmeden gerekletirdi; nk onlarn gururlarna hitap etmiti.
Patern kesme, zellikle politikada yararl olabilir. Bunun gzel bir rnei son
zamanlarda Louisiana'da yaanmtr. Eyalet milletvekillerinden Kevin Reilly,
meclis toplantlarnda, eyaletin kolejleri ve niversiteleri iin denek ayrlmas
yolunda ok aba harcad. Tm abalarna karn daha fazla denek ayrlmad.
Eyaletin bakenti dnda, bu yndeki basklarn srdrrken, bir gazeteci
kendisine duygularn sordu. O, ok sert bir biimde Louisiana'nn muz
cumhuriyetinden baka bir ey olmadn ilan etti. "Biz iflas ettiimizi, birlikten
ekildiimizi, d yardm iin sraya girdiimizi.cahillik, bekar anneler gibi
iyi konularda nclk ettiimizi, fakat eitimde sonuncu olduumuzu ilan
etmeliyiz" eklinde konumasn srdrd.
lk bata bu dnceler eletiri frtnasna tutuldu; nk onlar allm dikkatli
politik konumalarn tesine gemiti. Fakat ksa bir sre sonra o, ilahlatrld.
Muhtemelen o, bu demeciyle tm politik gayretlerinden ok daha fazla bir i
yaparak, eyaletin okullar hakkndaki fikrini deitirdi.
Patern kesmeleri, gnlk yaamnzda da kullanabilirsiniz. Her ortam ve koulda
srekli bir tartmann iindeyiz. ok uzun sredir devam ettiinden unutulmu
olabilir; fakat bu
Snrsz G -19

289

kavgann arkasnda gittike kzan bir ekilde, kendi grmzn doru
olduunu ispatlama sava vardr. Buna benzer tartmalar, bir ilikiyi en fazla
tahrip eden ey olabilir. Onlar bittiinde kendi kendinize, dnyann imdiye
kadar nasl rndan ktn dnebilirsiniz. Fakat tartma srerken byle bir
perspektife sahip olamazsnz. Son zamanlarda sizin ya da dierlerinin yapp
kald byle durumlar dnn. Hangi patern kesmeleri kullanabilirdiniz?
imdi biraz durun ve gelecekte kullanabileceiniz be patern kesme yaratn ve
bunlarn yararl olabilecei durumlar dnn.

"Anlaysz davranlsa bile, anlayla cevap verin."
Lao-Tsu, Tao Teb King

Bir tartma ksa devre olup rndan kmadan nce, erken uyar arac gibi bir
patern kesmeye nceden sahip olsaydnz ne olurdu? Esprinin en iyi patern
kesmelerden biri olduunu kefettim. Glerken kzmak ok zordur. Eim
Beck'yle birlikte daima kullandmz bir espri vardr. "Gerekletii zaman
ondan nefret ederim" diye balayan Saturday Night Live isimli gldr
programn hi seyrettiniz mi? Olduka neelidir. Oyuncular birbirlerine;
dudaklarn zmparalayp sonra zerine yakc alkol dkmek, burunlarn havu
doraycyla bileyip, zerine mentoll mendil koymak gibi, kendi kendilerine
yaptklar korkun eyleri anlatrlar ve "Evet, ne demek istediini biliyorum.
Gerekletii zaman ondan nefret ederim" derler.
Tartmalarn ykc olduunu hissettiimiz anlarda, Becky' yle bir anlamamz
vardr. Birimiz, "Gerekletii zaman ondan nefret ederim" derse, dieri
tartmay kesmek zorundadr. Bu, bizi gldrecek baz eyleri dndrterek,
iinde bulunduumuz negatif durumu krmaya zorlar. Ayn zamanda, yaptmz
zaman ondan nefret edeceimizi hatrlatr. Sevdiimiz kiiyle sert bir tartmaya
girmek, dudaklarnz zmparaladktan sonra zerine alkol dkmek kadar
elenceli olabilir.

290


"Yaplamayaca dnlen bir eyi yaparak
insanln g alann genileten her ey, deerlidir."
Ben Janson

Bu blmde iki temel fikir vardr ve bunlarn ikisi de biroumuzun
dndklerinin tersine bir etkiye sahiptir. Birincisi, daha iyi ikna etmenin yolu
fethetmekten ok anlamadan geer. Biz, sanki her ilikide bulunmas
gerekliymi gibi, kazananla kaybeden tarafn kesin olarak ayrlmasndan
holanan, rekabeti bir toplumda yayoruz. Birka yl nceki sigara reklamnn,
"Kamaktansa dmeyi tercih ederim" eklinde mesajlar ilettiini hatrlaynz.
nsan; ne olursa olsun silaha sarlp gzn karartarak, riski gururla yklenen
bir kii olarak karakterize ettiler.
letiim hakknda rendiim her ey, bana rekabet modelinin ok snrl
olduunu sylyor. Ahengin sihirini ve onun kiisel g iin ne kadar nemli
olduunu daha nce tarttk. Kiiyi, yenilmesi gereken bir rakip olarak
grrseniz; tam kart bir ereveden balyorsunuz demektir. letiim hakknda
rendiim her ey; bana atma deil anlama oluturmam, dzenlemeyi
renmemi ve direnci krmaktan ok nderlik etmemi sylyor. Bunlar
sylemek kolaydr, fakat yapmak zordur. Bununla birlikte; bilinli ve srekli
dikkat ederek iletiim paternimizi deitirebiliriz.
kinci fikir ise, davran paternlerimizin silinmez bir ekilde beynimize
ilenmediidir. Srekli olarak kendimizi kstlayan bir eyler yaparsak,
anlalmas g zihinsel hastalklardan rahatsz olmayz. Sadece tekrar tekrar
ok kt paternler kullanyoruz demektir. zm basit olarak paterni kesmek,
yapmakta olduunu brakp yeni bir ey denemektir. Sadece kiisel hastalklar
hatrlayabilecek ekilde yaplm robotlar deiliz. Sevmediimiz bir ey
yaparsak; yapmak zorunda olduumuz ey, onu farketmek ve deitirmektir.
ncil ne diyor. "Hepimiz bir

291


anda deieceiz. Gz ap kapayncaya kadar geen bir srede," istersek
deiebiliriz.
Her iki durumun da dayand temel, esneklik fikridir. Bir paralar yerine
koyma bulmacasn zemiyorsanz; tekrar tekrar ayn zm deneyerek bir
yere ulaamazsnz. Deimek, adapte olmak, denemek ve yeni bir eyler
yapmak iin esnek olursanz, zersiniz. Ne kadar esnek olursanz, o kadar see-
nek yaratrsnz, o kadar ok kap aabilirsiniz ve daha ok baarl olursunuz.
Gelecek blmde kiisel esnekliin bir dier nemli aracn inceleyeceiz.
Ona.denir.






























292

BLM: 16

Yeniden ereveleme:

Perspektifin Gc











"Yaam duraan deildir. Zihinlerini deitiremeyenler;
dknler evindeki zavalllarla, mezarlktakilerdir."

Everett Dirksen








AYAK sesini dnn. Ayak sesinin ne anlama geldiini sorsam; muhtemelen
"benim iin bir anlam tamyor" dersiniz. sterseniz zerinde biraz daha
dnelim. Kalabalk bir caddede yryorsanz, o kadar ok ayak sesi vardr ki,
onlar duyamayabilirsiniz bile. Bu durumda onlar etkili bir anlama sahip deildir.
Fakat gece yars evde yalnz otururken; darda ayak sesleri duyarsanz ne
olur? Az sonra ayak seslerinin size doru yaklatn duyarsnz. Bu durumda
ayak seslerinin bir anlam var mdr? Kesinlikle evet. Ayn sinyal (ayak sesleri),

293
benzer durumlarn gemite size ne anlamlar ifade ettiine bal olarak, ok
deiik anlamlara gelebilir. Gemi deneyiminiz ayak sesinin kapsamn
belirlemeye yardmc olarak, sizin rahatlamanza ya da gerilmenize neden
olabilir. rnein, ayak sesini einizin eve erken gelii olarak smflandrabilirsiniz.
Daha nce hrszlk deneyimi geirenler, eve davetsiz gelen bir misafir olarak
dnebilirler. Bu nedenle yaamndaki herhangi bir deneyimin anlam, onun
etrafna koyduumuz ereveye bal olacaktr. ereveyi deitirirseniz,
kapsam ve anlam annda deiecektir. Kiisel deiimin en etkili aralarndan
birisi, herhangi bir deneyime en iyi erevenin nasl konulacan renmektir.
Bu srece yeniden ereveleme ad verilir.
Aada bir ekil verilmitir. ekilde ne gryorsunuz?
ekilde grebileceiniz birok ey vardr. Dncenize bal olarak yana yatm
bir apka, acayip bir yaratk, aay gsteren bir ok gibi bir eyler grebilirsiniz.
Grdklerinizi imdi kendi kendinize tanmlayn. "Fly" kelimesini de grdnz
m? imdi grm olabilirsiniz; nk bu rnek, tamponlarda ve reklam
aralarnda yaptrma olarak kullanlmtr. Bu nedenle nceki referans
ereveniz "Fly" kelimesini hemen grmenize yardmc olabilir. Grmediyseniz,
niin grmediniz? imdi grdnz m? Kelimeyi grmediyseniz, kelimelerin
beyaz kat zerine siyah olarak yazlmasn ngren, srekli ereveleme
alkanlnzdan olabilir. Durumu bu ereveyle yorumladnz srece, "fly"
kelimesini gremezsiniz. Burada "fly" kelimesi

294

beyaz yazlmtr. Grebilmek iin, alglamanz tekrar ereveleme
yeteneine sahip olmalsnz. Ayn ey yaam iin de geerlidir. Birok kereler
evremizde tam istediimiz ekilde bir yaam salayacak frsatlar karmza
kmaktadr. En byk problemleri, en byk frsat olarak grmenin yollar
vardr. Yeterki, eitilmi alglama paternlerinin dna kabilelim.
Bu kitapta tekrar tekrar zerinde durduumuz gibi dnyada hibir eyin
doasnda bulunan bir anlam yoktur. Bir ey hakknda nasl hissediyorsak,
dnyada neler yapyorsak, hepsi onu alglama eklimize baldr. Bir sinyal,
sadece aldmz ereve ya da kapsamnda bir anlama sahiptir. Kt kader, bir
bak asdr. Ba arnz, aspirin satcsnn kendisini iyi hissetmesine neden
olabilir. nsanlar belirli deneyimlere zel anlamlar ykleme eilimindedir. yle
oldu, bu nedenle u demektir deriz. Oysa, deneyimi yorumlamann gerekte
sonsuz sayda yolu vardr. Biz, nesneleri gemite onlar nasl alglamsak, o
ekilde ereveleme eilimindeyiz. Altmz alglama paternlerini deitirerek,
yaammzda daha ok seenek yaratabiliriz. Alglamalarn yaratc olduunu
hatrlamak nemlidir. Yani bir eyi bor olarak alglarsak, beynimize bu mesaj
gndeririz. Beyin de bunlar gerekletirecek durumlar retir. Ayn duruma
farkl bir adan bakarak referans erevemizi deitirirsek, yaammzdaki
tepkilerin eklini deitiririz. Herhangi bir ey hakkndaki temsilimizi ve
alglamamz deitirebilirsek, bir anda davranlarmz ve durumlarmz deiir.
Yeniden erevelemenin ilgi alan budur.
Dnyay olduu gibi grmediimizi; nk nesnelerin birok bak asndan
yorumlanabileceini hatrlayn. Nasl olduunuz, referans ereveleriniz,
haritalarnz blgeyi tanmlar.
rnein; A ekline bakalm. Ne gryorsunuz? phesiz yal ve irkin bir kadn.
B ekline bakalm. Grdnz gibi bu da; ayn irkin, yal kadnn enesinin
krkle kapatlm izimidir. Ona dikkatle bakn ve onun ne tr bir yal kadn
olduunu bulun. Mutlu ya da zgn m? Neyi dndn san

295


yorsunuz? Burada yal kadn hakknda birtakm belirtiler olmasna ramen,
ressam onun kendi gzel kznn resmi olduunu ne srmektedir. Referans
erevenizi deitirirseniz, bu gzel kz grme yeteneine sahip olabilirsiniz.
Size yardm dokunacak baz bilgiler verelim. Yal kadnn burnu; gen kadnn
yzne ene ve boyunla yz ayran izgi olarak gelmitir. "Yal kadnn sol
gz, gen kadnn sol kula olmutur. Yal kadnn az, gen kadnn gerdanl
olmutur. Hl glk ekiyorsanz, size yardmc olacak bir ekil izilmitir. ekil
C'ye baknz.








Buradaki soru; ekil B'de niin gen ve gzel kzn yerine yal ve irkin kadn
grdnz? Cevap nedir? Yal kadn grmeye nceden koullandnz.
Seminerlerimde grubun yarsna ekil A'y, dier yarsna da ekil C'yi gsteririm.
Sonra bu iki eklin karmndan oluan ekil B'yi gsteririm. ki grup bir araya
geldiinde genellikle kimin hakl olduuna ilikin bir tartma balar. nce A'y
grenler, gen kz grmekte glk ekerler ve bunun tersi de C'yi grenler iin
geerlidir.
Burada, gemi deneyimlerimizin dnyada gerekten ne olduunu grme
yeteneimizi dzenli olarak szgelediine dikkat etmek nemlidir. Fakat
herhangi bir durumu; grme ya da denemenin, ok sayda yolu vardr. Bir
konser iin nceden bilet alp, sonra onu kapda daha yksek fiyattan satan bir
giri-

296
imci; dierlerinin hakkn kullanan adi bir kii ya da bilet alamayanlara ya da
kuyrukta beklemek istemeyenlere katma deer yaratan birisi olarak grlebilir.
Yaamda baarnn anahtar, deneyimlerinizi srekli olarak kendiniz ve dierleri
iin daha byk sonular retmeyi destekleyecek ekilde temsil etmektir.
En basit ekliyle yeniden ereveleme; deneyimi alglamakta kullanmaya
altmz referans erevesini deitirerek, olumsuz ifadeyi olumlu hale
getirmektir. Yeniden erevelemenin, yada bir ey hakkndaki alglamalarnz
deitirmenin iki temel yolu vardr: balam yeniden erevelemesi ve kapsam
yeniden erevelemesi. Hem i ac ve atmalarnz deitirerek i temsilinizi
deitirir, hem de sizi daha becerikli duruma sokar.
Balam yeniden erevelemesi kt, altst edici ya da istenmiyor gibi grnen
bir deneyimi alarak, ayn deneyim ya da davrann bir baka balamda
gerekten nasl byk bir avantaj olduunu gsterir. ocuk edebiyat, balam
yeniden erevelemesinin rnekleriyle doludur. Dier kiilere gln gelen
Kudolph'un burnu, karl ve karanlk gece balamnda gerek bir avantaj
salayarak; onu bir efsane yapt. irkin rdek yavrusu dierlerinden ok farkl
olduu iin ac ekiyordu; fakat onun farkll, yetimi bir kuu gibi gzel
olmakt. Balam yeniden erevelemesinin i hayatnda paha biilmez bir yeri
vardr. Elemez ortamz; beyin frtnas srecinden sonra onun potansiyel
sorunlara nceden dikkatimizi ekmesinin ne kadar byk bir varlk
olabileceini farkedinceye kadar, bizim iin bir yk, bir bortu.



297
Byk bulular; eylemlerin ve problemlerin, baka bir balamda nasl potansiyel
kaynaa dntrleceini bilenler tarafndan yaplr. rnein, bir zamanlar
petroln, ekim alan asndan topran deerini tahrip ettii dnlrd.
Oysa, petroln bir de imdiki deerine bakn. Yllar nce keresteciler talalar
elden karmakta byk glk ekerlerdi. Bir kii bu artklar, bir baka
balamda kullanmaya karar verdi. Onlar yapkan ve hafif bir svyla
presleyerek bir araya getirdi ve sunta ad verilen eyi yaratt. Fabrikalarn
deersiz talalarn toplama anlamasn yaptktan iki yl sonra, temel
kaynaklarnn maliyeti hemen hemen sfr olan, milyonlarca dolarlk bir i kur-
mutu. Fakat bu, kaynaklara yeni ve daha zengin retim yetenei kazandrmak
olan giriimciliin ta kendisidir. Dier bir anlatmla giriimci, uzman bir yeniden
ereveleyicidir.
Kapsam yeniden erevelemesi, ayn durumu ele alp onun anlamn
deitirmektir. rnein ocuunuzun durmadan konutuunu syleyebilirsiniz.
O, asla enesini kapamaz! Kapsam yeniden erevelemesi yaptktan sonra,
"Konuacak o kadar ok eye sahip olduuna gre, o mutlaka zeki bir ocuk
olmaldr" eklinde konuabilirsiniz. Youn dman saldrs karsnda
askerlerine, "Geri ekilmiyoruz, sadece bir dier ynde ilerliyoruz.", diyerek
yeniden ereveleme yapmasyla tannan nl bir general hikayesi vardr. Bir
yakn ldnde, bizim kltrmzdeki herkes niin zlr? rnein, kayp
hissi gibi birok neden vardr. Bununla birlikte baz kiiler neelenir. Niin?
lme, lnn daima kendileriyle birlikte olaca anlamn ykleyerek, yeniden
ereveleme yaptklarndan; onlara gre evrende hibir ey tahrip edilmemitir,
sadece ekil deitirmitir. Bazlar da lm; daha st dzeyde varolma olarak
dndkleri iin, ho bir olay olarak grrler.
Kapsam yeniden erevelemesinin bir dier ekli de; grme, iitme ya da bir
durum temsilini gerekten deitirmektir. Birisinin syledii bir konu nedeniyle
zlmseniz; onun syledii ayn negatif kelimeleri, sevdiiniz arknn
tonunda ifade

298


ederek kendinizi gldrebilirsiniz. Ya da ayn olay, sadece konumacy
sevdiiniz renklerin ortasna koyma farkyla, beyninizde tekrar denerken
grebilirsiniz. Onu beyninizde tekrar denedike; onun sizden zr dilediini
iitebilirsiniz. Ya da onu sizi kat daha st dzeye koyduu bir perspektiften
sizinle konuurken grebilirsiniz. Ayn uyarcnn yeniden erevelenmesi ,
beyne gnderilen anlam, dolaysyla onunla ilgili davran ve durumlar
deitirecektir. Bu kitap yeniden erevelemelerle doludur. Baarnn Yedi
Yalan adl blm, btnyle yeniden erevelemeyle ilgilidir.
Ksa bir sre nce Baltimore Sun'da dokunakl ve gl bir yaz yaynland.
"Allmn Dnda Gren ocuk" balkl bu yazy Reader's Digest tekrar
yaymlad. Yaz, Calvin Stanley isimli gen bir erkekle ilgiliydi. Grme dnda,
her on bir yandaki ocuk gibi Calvin de; bisiklete biniyor, beyzbol oynuyor,
okula gidiyordu.
Benzer durumdaki birok kimse yaamaktan vazgeerken ya da ac iinde
yaarken, bu kk ocuk tm bunlar nasl yapabilir? Makaleden anladm
kadaryla annesinin usta bir yeniden erevelemeci olduu akt. Bakalarnn
snrlamalar olarak snflandrabilecei Calvin'in her deneyimini, Calvin'in
zihninde bir avantaja dntrd. nk Calvin'in kendi kendine temsil
ettikleri, Calvin'in deneyimleridir. Annesinin Calvin'Ie olan iletiiminden baz
rnekler aadaki ekildedir.
Calvin'in annesi, olunun neden kr olduunu sorduu gn hatrlyor. "Bu
ekilde doduunu ve bunda kimsenin suu olmadn" akladm. "Niin ben?"
diye sordu. "Niin olduunu bilmiyorum, Calvin. Belki senin iin zel bir plan
vardr." Daha sonra kadn olunu oturtarak; yle devam etti, "Calvin, sen
gryorsun. Sen sadece gzlerinin yerine ellerini kullanyorsun. Unutma ki,
senin yapamayacan hibir ey yoktur."
Calvin, annesinin yzn asla gremeyeceini farkettii gn, ok zgnd.
"Bayan Stanley ocuuna ne syleneceini biliyordu" diyerek makale devam
ediyor. Bayan Stanley "Cal

299

vin benim yzm grebilirsin. Ellerinle ve sesimi dinleyerek onu grebilirsin.
Bylece benim hakkmda, gzlerini kullanan bazlarndan ok daha fazla ey
anlatabilirsin" der. Makale, Calvin'in gven ve inanla ve annesinin daima
yannda olacana ilikin sarslmaz gveniyle, grnen dnyaya girdiini belirte-
rek sryor. Calvin bilgisayar programlamacs olmay ve bir gn krler iin
programlar tasarlamay dnyor.
Dnya, Calvin'lerle doludur. Bayan Stanley gibi etkili yeniden ereveleme
yapabilen daha ok insana ihtiyacmz var. Ksa bir sre nce, bir baka yeniden
ereveleme ustasyla tanma frsatm oldu. Onun ad Komutan Jerry Coffey'di.
O Vietnam'da sava esirleri kampnda, yalnz bana yedi yl kapatld
hcresinde ruhsal saln korumak iin yeniden ereveleme yapan, inanlmaz
bir kiidir. Muhtemelen bunu iitince ilk tepkimiz, biraz rkme olacaktr.
Bununla birlikte, kendi kendimize temsillerimiz dnda dnyada hibir ey, iyi
ya da kt deildir. Jerry bu durumu kendisi iin byk bir frsat olarak temsil
etmeye karar verdi. Bu, kuvvetli kalma mcadelesi yapmak ve kendisini daha iyi
tanmak iin iyi bir frsatt.
Tanrya daha yakn olmak iin bir anst. Baz eyler bir gn onu, kendi
davranlaryla gurur duyar hale getirdi. Bu ereveyle, her eyi kiisel gelime
deneyiminin bir paras olarak grd. Bugn, bu deneyimini milyonlarca dolara
deimeyeceini sylyor.
Geen yl yaptnz byk bir hatay dnn. Annda kendinizi kasvetli
hissetmeye balayabilirsiniz. Fakat hatalarn baarszlktan ok, baar
deneyiminin bir paras olma ihtimali daha yksektir. Dnmeye balarsanz;
rnein, geen ay iinde hatalarnzdan, iyi yaptklarnza gre, muhtemelen
daha fazla ey renmi olduunuzu fark etmeye balayabilirsiniz.
Bu nedenle neyi hatal yaptnz zerinde durabilir ya da bunun tesine
geerek, ne rendiiniz zerinde duracak bir ekilde yeniden ereveleme
yapabilirsiniz. Herhangi bir deneyimin birden ok anlam vardr. zerinde
odaklamak iin se-

300


tiiniz eyin kapsam olmas gibi, vurgulamak iin neyi seerseniz; anlam da, o
olur. Baarnn anahtarlarndan birisi de herhangi bir deneyimi yararl olabilecek
ekle sokabilecek, en uygun yeniden erevelemeyi bulmaktr.
Deitiremeyeceiniz herhangi bir deneyim var mdr? Sizin deimez bir
paranz olan davran var mdr? Siz davranlarnzmsnz ya da onlardan
sorumlu musunuz? Bu kitabn her yerinde vurguladm tek ey, kontroln sizde
olduudur. Beyninizi altrn. Kendi yaamnzn sonularn retin. Bir deney
hakkndaki dnce eklinizi deitirmenin en gl yollarndan birisi de,
yeniden erevelemedir. Deneyimlere ereve koymu durumdasnz. Bazen
olaylar deitike, ereveyi de deitirirsiniz.
Biraz zaman ayrn ve aadakileri yeniden ereveleyin.
1.Patron srekli olarak bana barr.
2.Bu yl geen yldan 4000 dolar daha fazla vergi demek zorunda kaldm.
3.Bu yl, ylba hediyesi almak iin, ok az ya da hi fazla paramz yok.
4.Byk bir baar salamaya baladnda, kendi baarm sabote ederim.
te size olas baz yeniden erevelemeler.
1.ok gzel. O, sizinle gerekten nasl hissettiini anlatacak kadar
ilgileniyor. Sizi hemen iten karabilirdi.
2.Byk baar. Bu yl geen yldan daha ok kazanmsnz.
3.Muhteem. yleyse, siz ok daha zekice davranabilir ve alelade
hediyeler almak yerine, kiilerin unutamayaca bir eyler yapabilirsiniz. Sizin
hediyeleriniz zel olacaktr.
4.Gemiteki paternlerinizin farkna varmanz byk bir olaydr. imdi sizi
neyin tetiklediini bulup, onu sonsuza kadar deitirebilirsiniz.
Yeniden ereveleme, kendi kendinizle ve dierleriyle nasl konuacanz
renmek iin nemlidir. Kiisel dzeyde, olaylara hangi anlamlar nasl
ykleyeceinizi gsterir. Daha geni

301


dzeyde, mevcut en etkili iletiim aralarndan birisidir. Sat dnn.
nandrmann herhangi bir eklini dnn. ereveyi dzenleyen, verimli
tabakay tanmlayan kii, en etkili olandr. Politikadan reklamcla kadar ok
geni bir alanda dnebileceiniz byk baarlarn ounluu; sanat haline
getirilmi, yeniden erevelemelerin bir sonucudur. Yeniden ereveleme,
kiilerin alglamalarn deitirerek, baz konular hakkn da farkl hissedecek ya
da davranacak bir durumun iine sokmaktr. Arkadalarmdan biri sahip olduu
salk lokantalar zincirini, General Mills irketine gelirlerinin tam 167 katna
satt. Bu sektrde byle bir ey duyulmamt. Arkadam bunu nasl
gerekletirdi? O; General Mills'in nmzdeki be yl iinde irketi satn
almamas halinde irketin deerinin ne olacana bakarak karar vermesini
salad ve bu ekilde pazarl srdrd. Sat iin acelesi yoktu. Fakat onlarn
irket amalarn gerekletirebilmeleri iin, acele satn almalar gerekiyordu. Bu
nedenle de arkadamn erevesinde anlatlar. nandrma, alglamay
deitirmektir.
Yeniden erevelemelerin ou, bizim tarafmzdan deil, fakat bizim iin
yaplr. Bir bakas bizim iin ereveyi deitirir ve biz ona tepki gsteririz. Tm
bunlardan sonra tek amac, geni kitlelerin alglamalarn erevelemeden ve
yeniden erevelemeden oluan byk bir endstri olan reklamclk nedir?
Gerekten herhangi bir bir markann ok zel nitelikleri ya da bir sigara
markasnn seksi olduunu sanyor musunuz? Yerli Virginia Slim sigaras
verseniz, alan kii, "Hey, bu seksi bir sigara" m diyecektir? Fakat sokak satclar,
yle ereveliyor ve biz de tepki gsteriyoruz. Yeteri kadar olumlu tepki
gstermezsek onlar yeni bir ereve koyacaklar ve sonucu bekleyecekler.
En baarl reklam erevelerinden birisi Pepsi-Cola tarafndan oluturulmutur.
Kolal ieceklerin iinde en stn yere Coca-Cola'nm sahip olduu, herkes
tarafndan bilinir. Tarih ve gelenekler, onun pazardaki byk yerini
deitirmemitir. Bu alanda Coca-Cola'y yenmek iin Pepsi'nin yapabilecei bir
ey

302


yoktu. Klasie karysanz; "Onlardan daha klasiiz" diyemezsiniz.Halk buna
inanmayacaktr.
Bu nedenle Pepsi oyunu ters yz etti ve kiilerin alglamalarn yeniden
ereveledi. Pepsi kuandan konumaya baladklarnda ve "Pepsi Meydan
Okuyor" slogann ortaya attklarnda zayflklar, glle dnt. Pepsi,
"Elbette dier arkada krald. Fakat biz bugne bakalm. Dnn nn m,
yoksa bu gnnkn m istersiniz?" dedi. Reklamlar Coca-Cola'nn geleneksel
stnln, onun gelecein deil gemiin rn okluunu gstererek,
yeniden erevelemeyle zayfla dnt. Pepsi'nin geleneksellemi olan
ikincilik statsn yeniden ereveleyerek, irketin stnl haline getirdiler.
Sonra neler oldu? Coca-Cola sonunda Pepsi'nin ileri srd gr etrafnda
oynamak zorunda olduuna karar verdi. Coca-Cola kelimesinin nne "yeni"
kelimesini ekleyerek oyuna katldlar. Bundan sonras reklamclk tarihine
kalmtr. imdi biz Coca-Cola'nm klasik Coca-Cola ve yeni "Pepsi" Cola eklinde
halk yeniden erevelemesinin sonucunun ne olacan greceiz. Bu sre,
klasik bir yeniden ereveleme rneidir; nk btn sava, sadece imajn
zerinde yaplmaktadr. Baka bir eyin deil. Sorun, kimin erevesinin
beyinlerde yer edecei sorunudur. Dileri rten karbonatl, ekerli iecein
doasnda sosyal bir ierik yoktur. Pepsi'nin tadnn, Coca-Cola'nn tadndan
daha ada olmas diye bir ey de sz konusu deildir. Fakat ereveyi
deitirerek ve terimleri yeniden tanmlayarak; Pepsi, yakn tarihimizin en
byk pazarlama darbesini gerekletirmitir.
Yeniden ereveleme, General William C. Westmoreland'in CBS aleyhine at
120 milyon dolarlk iftira davasnn sonulanmasnda da temel faktrd. Dava
alrken Westmoreland'in gr, mahkeme asndan ok fazla
destekleniyormu gibi grnyordu. Bir TV programnda bu davann
hikayesine, "ftirann Anatomisi" ad verilmiti. CBS kar karya kald du-
rumun gln kavrad ve sonuda Johy Scanlon adl bir

303


halkla ilikiler uzmanyla anlat. Onun grevi, Westmoreland'in grne
destek veren akm tersine evirmek ve halkn dikkatini, 60 dakikalk srete;
uygulanan taktiklerden uzak tutmak ve CBS'nin doruluunu ispat edebileceini
mit ettii Westmoreland'e kar ne srlen sulamalara halkn dikkatini
ekmekti. Sonunda, sonsuza kadar CBS'i Scanlon'un yeniden ereveleme
ustalna mteekkir brakacak ekilde; dava, basit bir savunmayla dt.
Politikay gznne alalm. Pazarlama elemanlar ve davranlar, bu srecin her
geen gn daha byk bir paras haline gelmektedirler. ereveyi dzenleme
sava, Amerikan politikasnn en nemli ksm haline gelmitir. Bir zamanlar bu
olay, ok nemli deildi. Reagan-Mondale tartmasndan sonra her iki tarafn
seimle ilgili grevlileri, rpartajclar; en iyi havay, en iyi ereveyi
oluturabilmek iin sylenen her kelimenin zerinde durarak kuatma altna
aldlar. Neden? Burada sorun kapsam deildi, sorun erevelemeydi de ondan.
kinci bakanlk seiminde Reagan, dnyann en ustaca gerekletirilen yeniden
erevelemesini yapan kii olmutur. lk kez birinci tartmada Reagan'n ya
seim kampanyasnda sorun olarak ortaya atlmt. phesiz bu da bir yeniden
erevelemeydi. Artk herkes Reagan'n ka yanda olduunu renmiti. Fakat
onun sendeleyerek yrmesi ve basnn olay ele al ekli, yan kampanyada
byk bir sorun olarak yeniden erevelenmesine neden oldu. ikinci tartmada
Mndale, Reagan'n yann byk sorun yaratacana ilikin yorumunu tekrar
gndeme getirdi. Herkes, Reagan'n bu yorumu delil gstererek rtmesini
bekledi. Fakat o, en iyi ses tonuyla hayr diyerek; ya bu kampanyada sorun
olarak ele almad. Sadece rakibinin genliini ve deneyimsizliini gndeme
getirmek niyetinde olmadn sylemekle yetindi. Bir cmleyle, sanrm yarta
bir daha nemli faktr olmayacak eklinde yeniden ereveledi.
oumuz bakalaryla konuurken yeniden ereveleme yapmay, kendi
kendimizle konuurken yaplacak yeniden er-

304

erevelemeden daha kolay buluruz. Eski bir arabay satmaya alyorsak,
arabann iyi zelliklerini n plana kararak, kt ynlerini arka plana atacak
ekilde sunuumuzu erevelemek zorunda olduumuzu biliriz. Potansiyel alc
deiik bir ereveye sahipse; sizin greviniz onun alglamasn deitirmektir.
Fakat ok azmz, kendi kendimizle konuurken nasl ereveleme yapmamz
gerektiine yeteri kadar zaman ayrrz. Bize bir eyler olur.Deneyimin, i
temsilini olutururuz. Onunla yaamak zorunda olduumuzu hesaplarz. Bu ne
kadar delice bir eydir. Arabay altrp vitese taktktan sonra, arabann nereye
gideceini seyretmeye benziyor.
Bunun yerine bir i takdiminde yaptnz gibi; amal, ynl ve ikna edici bir
ekilde kendi kendinizle iletiimde bulunmay renmelisiniz. inize yarayacak
ekilde deneyimlerinizi erevelemeye ve yeniden erevelemeye
balamalsnz. Bunun tek yolu bilinli dncedir.
Baarsz bir duygusal ilikiden sonra rkek bir duruma girenleri hepimiz biliriz.
Onlar sevgilileri tarafndan reddedilmiler ya da incinmilerdir. Bu nedenle de
artk, bundan sonra bu tr ilikilere girmeme karar vermilerdir. Oysa,
gerekte bu iliki onlara acdan ok zevk vermitir. Bunun iin de vazgemek ok
zor olmutur. Fakat iyi anlar bellekten silerek ktlerin zerinde younlarlar
ve deneyimi mmkn olan en kt ereveye oturturlar. Buradaki dnce;
ereveyi deitirerek zevki, kazanc ve gelimeyi grmektir. Negatif ereve
yerine pozitif erevede ilerleyerek, gelecekte daha byk ilikiler kurmak iin
glenmektir.
Bir dakikanz ayrarak, yaamnzda sizi zorlayan durumu dnn. Her
durumu ka deiik ekilde grebilirsiniz?Onlar ka deiik ekilde
erevelendirebilirsiniz? Onlar farkl ekilde grmekle ne rendiniz? Bu
serbestlik farkl davrannz nasl etkiledi?
Sizin "O kadar kolay deil. Bazen onu yapamayacak kadar knt iinde
oluyorum." dediinizi duyar gibiyim. Onlar size
Snrsz G - 20

305



vz gelir. knt nedir? Bir durumdur. Daha nceki blmler de szn
ettiimiz ilgililik ve ilgisizlii hatrlayn. Kendini yeniden ereveleyebilme
yeteneini kazanmanzn n koulu; knt douran deneyimi ilgisizletirerek,
ona yeni bir perspektiften bakmaktr. Bylece i temsilinizi ve fizyolojinizi dei
tirebilirsiniz. Beceriksiz bir durumdaysanz; imdi onu nasl deitirebileceinizi
biliyorsunuz. Bir eyi size yarar olmayacak bir ekilde ereveliyorsanz;
ereveyi deitirin.
Yeniden erevelemenin bir yolu da bir deneyim ya da davrann anlamn
deitirmektir. Bir kiinin holanmadnz baz eyler yaptn ve
davranlarnn zel anlamlar olduunu dndnz bir ortam hayal edin.
Erkein yemek piirmekten ok holand ve piirdii yemeklerin takdir
edilmesini istedii bir aileyi gznne alalm. Yemek yaparken, kars olduka
sessiz kalmaktadr. Erkek bu durumu ok rahatsz edici bulur. Ei onun yemeini
beenmise; yemek hakknda konumaldr. Konumuyorsa; tatmin olmamtr.
Adamn, einin davran hakkndaki alglamasn yeniden erevelemek iin ne
yapabilirsiniz?
Onun iin takdir edilmenin nemli olduunu unutmayn. Bir anlam yeniden
erevelemesi; kii iin nemli olan bir eyi destekleyen alglamasn, daha nce
dnmedii bir ekilde deitirmekle ilgilidir. Ona einin yemeklerini ok
beendiini; bu nedenle de konuarak vakit kaybetmek istemediini nere-
biliriz. Eylemler kelimelerden daha anlamldr, deil mi?
Bir dier olaslk da davrann anlamn kendi kendisine yeniden
erevelettirmektir. "Bir yemekten ok holandnz halde, konumadnz bir
annz oldu mu? "Sorununuz neydi?" eklinde sorabiliriz. Einin davran sadece
onun koyduu erevede can skcdr. Buna benzer olaylarda ereveyi deitir-
mek iin, sadece biraz esnek olmak gerekir.
kinci tip yeniden ereveleme, size kar yaplan holanmadnz davranlarla
ilgilidir. Genellikle sylediklerini, kiisel olarak sevmediiniz ya da size
getirdiklerini beenmediiniz

306

iin holanmazsnz. Bunu yeniden erevelemenin yolu, baka bir durumda ya
da size istediiniz yararl bir davran getiren bir balamda hayal etmektir.
Bir sat eleman olduunuzu dnn. rnle ilgili her trl ayrnty bilmek
size ac veriyor. Sat yaparken mterilere o kadar ok bilgi veriyorsunuz ki,
bazen mteriler durumu deerlendirmek iin satn almay erteliyorlar.
Buradaki sorun, bu davran eklinin nerede daha yararl olabileceidir. Bir
reklam yazmaya ne dersiniz? rn hakknda teknik bir yaz yazmaya ne
dersiniz? Bu kadar ok bilgiye sahip olmak ve her an onlara eriebilmek, bir
konuya almakta size yardmc olabilir ya da ocuklarnza ev devlerinde
yardmc olabilirsiniz. Bu nedenle grdnz gibi davrann kendisi sorun
deildir. Sorun onun kullanld yerdedir. Kendi yaamnzdan buna ilikin
rnekler dnebiliyor musunuz? Tm insan davranlar baz balamlarda
yararldr. Bu gnn iini yarna brakmak yararsz gibi grnebilir; fakat kzgnlk
ya da zntnz bir sonraki gne brakmak ve bir daha bu durumlara
dnmemek gzel bir davran deil midir?
Sizi rahatsz eden hayal ve davranlarla ilgili altrmalarn nasl yeniden
ereveleneceini renebilirsiniz. rnein; zihninizde sknt yaratan bir
deneyim ya da kiiyi dnn. ok kt bir i gnnden sonra eve gelip, son
dakikada amirinizin size verdii sama bir projeyi dnp durabilirsiniz. Ondan
kurtulma yerine; hayal krklyla birlikte eve geliyorsunuz. ocuklarnzla
televizyon seyrederken, kzgn bir durumda stnzn ktln ve onun
ama projesini dnp duruyorsunuz.
Beyninizin hafta sonunuzu rezil etmesine izin vermek yerine: deneyimi,
kendinizi daha iyi hissedecek ekilde yeniden erevelemeyi renebilirsiniz.
Kendinizi ilgisizletirerek balayn. Amirinizin hayalini elinize koyun. Byk bir
burun ve bykla gln bir gzlk takn. izgi filmlerdeki gibi elenceli bir
biimde konuturun. Scak, gzel hissedin ve projede size

307


ihtiyac olduunuzu syletin. Bu uydurmalar yaptktan sonra; onun gerilim
altnda olduunu takdir edebilir ve son dakikaya kadar size neden ihtiyac
olduunu sylemeyi unuttuunu dnebilirsiniz. Sizin de bakalarna ayn eyi
yaptnz bir gn hatrlayabilirsiniz. Evde sizi rahatsz edecek bir neden varsa;
kendi kendinize bu durumun btn hafta sonunuzu rezil edecek kadar byk
olup olmadn sorun.
Problem gerek deildir demek istemiyorum. Belki yeni bir ie ihtiyacnz var ya
da iinizde daha iyi bir iletiime ihtiyacnz olabilir. Fakat olay bu ekildeyse;
oyalanarak, sizin sevimsiz bir biimde olmanza neden olan beyninizdeki negatif
speklasyonlara sk sk bavurmak yerine, sorunla baka trl ilgilenmeye
ihtiyacnz var. Bunu birka kez etkin olarak yapnz. Belki bir sonraki
konumanzda amirinizi gzlkl, kocaman burunlu grr ve onunla konuurken
kendinizi daha farkl hissedebilirsiniz. Bylece gemite yarattnz uyarclarn
dnda; ikili etkileiminizde yeni bir usul gelitirecek ekilde, ona bir geri
besleme salayabilirsiniz.
Dierlerinin temel sorun olarak grdklerini, ben kk olarak yeniden
ereveleyerek bunlar uyguladm. Karmak durumlarda genellikle istediiniz
sonuca ulancaya kadar; kk kk yeniden ereveleme serileri yapmak
zorunda kalabilirsiniz.
Daha geni anlanda yeniden ereveleme hemen hemen her ey hakkndaki
olumsuz hislerin elenmesinde kullanlabilir. En etkili tekniklerden birisi de
kendinizi bir tiyatronun iinde grntlemenizdir. Size sorun yaratan bir
deneyiminizi, ekrandaki bir film gibi grn. nce, bir izgi film gibi hzla ileriye
doru oynatmak isteyebilirsiniz. Fon mzii olarak sirk mziini kullanmak
isteyebilirsiniz. Sonra onu geriye doru oynatarak, hayalin gittike daha gln
hale geldiini izleyebilirsiniz. Bu teknii, sizi rahatsz eden bir eyde deneyiniz.
Ksa srede olumsuz gcn kaybolduunu greceksiniz.
Ayn teknik, korkular yenmede kullanlabilir. Fakat nce korkuyu salayan
nedeni aa karmanz gerekir. Bunun nasl

308


yaplacan aklayalm. Genellikle bir korkunun kkeni, derin dokunsal bir
dzeydedir. Bu yzden etkili bir yeniden ereveleme yapabilmek iin, aranza
olduka fazla bir mesafe koymanz gerekir. Korkusal tepkiler o kadar kuvvetlidir
ki, sadece onu dnmesi bile, tepki gstermesine neden olabilir. Byle kiilerle
ilgilenmenin yolu, birok kez temsillerini ilgisizletirmektir. Buna ikili
ilgisizletirme diyoruz. rnein bir ey hakknda korkunuz varsa bu altrmay
yapn. Sonra kendinizi btnyle canl ve gl hissettiiniz bir ana geri dnn.
O duruma geri dnerek kuvvet ve gven duygularn hissedin. imdi bir
koruyucu kafesle gvenliinizin salandn grn. Gvenlilie sahip olduktan
sonra, beendiiniz zihinsel filme gidin.
Ekran iyi grebilecek ekilde rahat bir koltua oturun. Sonra, koruyucu kafesin
iinde olduunuzu hissedip, benliinizin vcudunuzdan ayrlp, projeksiyon
kabininin tavanna ktn hissedin. Aaya bakarak kendinizi bo ekrana
bakan bir seyirci olarak grn.
Bunlar yaptktan sonra ekrana bakn ve sizi gerekten rahatsz eden bir
deneyiminizin ya da korkunuzun, siyah-beyaz duraan bir erevesini grn.
Seyircisi olarak kendinize yukardan bakyor ve kendi kendinizi seyrederek
ekranda neler olduunu gzlyorsunuz. Onunla iki kat ilgisiz olduunuzu
hatrlayn. Bu durumda siyah-beyaz hayali ok hzl bir biimde geriye doru
iletin. Bylece sizi oyalayan eyin, ucuz bir video filmi ya da eski bir gldr
filmi gibi grndn grrsnz. Ekranda bu filmi seyreden seyirci olarak,
kendi kendinizi seyrederken ona kar komik tepkiler gsterdiinize dikkat edin.
Bir adm daha ileri gidelim. Ben sizin gerekten becerikli olan ynnze, yani
kabin tavanndaki oturmu halinize, geri dnen ve ayaa kalkp ekrann nne
giden ksmnza katlmak istiyorum. Bunu gl ve gvenli bir ekilde yapma
yeteneine sahip olmalsnz. Sonra nceki halinize; onu yukardan seyrettiinizi
ve deneyimini deitirmesine yardmc olabilecek birka zm yolu
bulduunuzu, sorunuyla farkl bir ekilde baa k

309



masna yardmc olacak, iki ya da tane anlam ya da kapsam yeniden
erevelemesine sahip olduunuzu, daha genken imdiki sorunlarnzla baa
kmanz salayan bu yollarn, imdiki ve gelecekteki daha olgun alglamalaryla
da baa kabileceini anlatn. Tm bu ac ve korkulara sahip olmak zorunda
deilsiniz. Siz imdi daha gen halinizden daha ok beceriklisiniz ve eski
deneyim sadece tarihtir, baka bir ey deil.
Gen halinize, daha nce beceremedii bir konuda baarya ulamas iin
yardmc olun ve sonra hzla yerinize oturarak deien filmi izleyin. Ayn sahneyi
kafanzda oynayn; fakat bu kez ayn sorunla daha ok gvenle baa kabilen
daha gen halinizi izleyin. Bunu yaptnzda ekrana geri dnerek, gen halinizi
korkularn (fobilerini, ylglarn) yendii iin kucaklayarak kutlayn. Sonra, daha
ncekinden ok daha becerikli ve yaamnzn nemli bir ksmn oluturduunu
bilerek gen halinizi tekrar kendi iinize geri ekin. Bunu, sahip olduunuz dier
birka korku iin de yapn. Daha sonra ayn ii bakalar iin de yapn.
Bu, inanlmaz derecede gl bir deneyim olabilir. Ben yaamlar boyunca kt
korkulara sahip olan kiilerin bu korkularn genellikle birka dakika iinde
yenmelerini salama yeteneine sahibim. Bu yntem niin ie yarar? nk
korku durumuna girmek iin belirli deneyimi dndnde, yaratt durumu
deitirirsiniz.
Bazlarnn bu altrmalarn bir ounu yapabilmeleri iin daha nce
eriemedikleri bir dzeyde zihinsel disiplin ve hayal gc gerekebilir. Bunun
sonucu olarak, ilk bata size vermekte olduum zihinsel stratejilerin bir
ounun kontrol altnda olduunu hissedebilirsiniz. Bununla birlikte beyninizi
bu ekilde altrabilir ve bu stratejiler zerinde dikkatle alrsanz, her zaman
eskisinden daha mahir olduunuzu hissedersiniz.
Baz balamlarda, her davrann bir amacnn olduu; yeniden erevelemede
unutulmamas gereken nemli noktalardan birisidir. Sigara iiyorsanz, bunu
cierlerinizi kanser yapc

310

maddelerle doldurmak iin yapmazsnz. Belirli sosyal ortamlarda daha
rahatlatt ya da geveme (rahatlama) hissini verdii iin sigara iersiniz.
Kendinize bir kazan yaratmak iin byle davranyorsunuz. Bu nedenle baz
durumlarda, bu davrann karlad ihtiyalara gs germeden, bu davran
yeniden erevelemeyi olanaksz bulabilirsiniz. Bu sorun bazen sigara ime
alkanln elektro ok terapisiyle tedavi etmeye alrken ortaya kar.
Bu da belki sigara imek kadar kt olan srekli endie ya da ar yeme hissi
gibi bir oka girmenize neden olabilir. Bu yaklamn kt olduunu
sylemiyorum. Sadece ihtiyalarnz daha iyi karlayabilmeniz iin, bilinsiz
niyetlerinizin kefedilmesinin yararl olacan sylyorum.
Tm insan davranlar, u ya da bu yolla bir ihtiyac karlamak iin tasarlanm
uyarlamal davranlardr. Kiileri sigara imekten nefret ettirmek sorun deildir.
Fakat ben sigara imenin yaratt gibi olumsuz yan etkileri yaratmadan,
ihtiyalar karlayacak yeni davran seenekleri yarattndan emin olmak
istiyorum. Sigara ime size rahatlk, gvenlik, ilgi oda olduunuz hislerini
veriyorsa; ayn ihtiyalar karlayacak daha iyi bir davran ekliyle ortaya
kmak gerekir.
Richard Bandler ve John Grinder; salad nemli yararlar koruyarak,
istenmeyen davranlarnz deitirmek iin alt admlk bir yeniden
ereveleme sreci tanmladlar:
Deitirmek istediiniz davran ya da paterni tanmlaynz.
Bilinsiz zihninizin bu davran yaratan ksmyla iletiim kurun. inize gidin ve
sorunlarnza cevap verirken oluacak vcut duyularnda, grsel hayallerde ya
da seslerde meydana gelecek herhangi bir deiiklii seebilecek ve rapor
edebilecek ekilde, edilgen bir hazr bulunuluu koruyarak, aadaki soruyu
kendi kendinize sorun. Soru : "X davrann yaratan ksmm, benimle bilinli
olarak iletiim kurma isteinde olacak mdr?" eklindedir.

311


X ksm adn verdiimiz bu ksmdan, evet eklinde iletiimde bulunmak istedii
zamanki sinyali younlatrmasn ve hayr eklinde iletiimde bulunmak istedii
zamanki sinyali zayflatmasn isteyin. Evet eklinde iletiimde bulunan ksmdan
sorarak cevab test edin. Sonra hayr eklinde iletiimde bulunan ksmdan
sorarak; cevab test edin ki, iki cevab birbirinden ayrabilesiniz.
Davranla niyeti birbirinden ayrn. Sizinle ibirlii yapmak isteyen ksma
teekkr etmelisiniz. imdi ona sizin iin X davrann yaratarak ne yapmaya
altn, size bildirmeye istekli olup olmadn sorun. Bu soruyu sorarken de
evet ya da hayr cevaplarn seebilecek ekilde hazr olmalsnz. Bu davrann
gemite size hangi yararlar saladn not edin ve sonra bu nemli faydalar
salamay srdrd iin bu ksma teekkr edin.
Niyetleri tatmin edecek alternatif davranlar yaratn. imdi iinize dnerek en
yaratc ksmnzla temasa gein ve iletiimde bulunduunuz ksmn niyetlerini
tatmin etmek iin X davranndan daha iyi ya da X kadar iyi olan alternatif
davran yaratmasn isteyin. yeni davran yarattnda, yaratc ksmnzn
evet sinyali vermesini salayn. imdi de yaratc ksmnza, yeni davrann ne
olduunu size aklayp aklamayacan sorun.
X ksmnn yeni seenekleri kabul etmesini ve ihtiya olduunda bunlar yaratma
sorumluluunu stlenmesini salayn. imdi X ksmna yeni davrann en
azndan X davran kadar etkili olup olmadn sorun.
imdi de X ksmna, niyet ihtiyalarnn tatmin edilmesi gerektii uygun
durumlarda, yeni davranlar yaratma sorumluluunu stlenme isteinde olup
olmadn sorun.
Btnsel bir kontrol yapn. imdi iinize dnn ve yeni yaplan anlamalara
itiraz olan ksmlarn olup olmadn ya da tm ksmlarn sizi desteklemede
anlap anlamadklarn sorun. Sonra gelecee bir adm atarak, eski davran
tetikleye-

312


bilecek bir durumu hayal edin ve yeni seeneklerinizden birini kullanarak
deneyim yapn ve hl istediiniz faydalar salayp salamadn kontrol edin.
Gelecekte istenmeyen davran tetikleyebilecek baka bir duruma adm atn ve
bir dier yeni seeneinizi kullanarak deneyim yapnz.
Dier ksmlarn yeni seeneklere itiraz olduuna ilikin bir sinyal alrsanz;
hangi ksmn itiraz ettiini, gemite size hangi faydalar salamakta olduunu
tanyarak batan balamal ve onun size salanan faydalar salayacak ve yeni
seenek kmeleri oluturacak ekilde X ksmyla birlikte almasn salayn.
Bir ksmnzla konumanzdan sz etmek sama ya da tuhaf gelebilir; fakat,
Dr.Erikson, Bandler ve Grinder gibi kiiler taralndan olduka yararl bulunan
temel bir hipnotik paterndir.
rnein, srekli olarak ar yemek yiyorsanz; yeni davran trleri retmenize
neden olan bir swish paterni uygulayabilirsiniz ya da bunu deitirmek
istediiniz bir davran olarak tanyabilirsiniz. Bilinsiz ksmnzdan bu paternin
gemite salad faydalar sizinle paylamasn isteyebilirsiniz. Belki kendinizi
yalnz hissettiinizde, bu durumu deitirmek iin yiyecekleri kullandnz
kefedebilirsiniz. Belki de gvenlik duygusu yaratmanza yardmc olarak
gevemenize neden olabilir.
Bundan sonra size ait olma ve arkadalk ya da gvenlik ve geveme hissi
verecek yeni seenek yaratabilirsiniz. Belki genel yapsnn insanlarla ilikinizi
kuvvetlendirmeniz ihtimalini beslemesi, arkadalarnzla geveyeceinize ilikin
gvence hissi vermesi, ayn zamanda zayflamanz salayarak ilerde daha iyi bir
grnm kazanma gvencesi vermesi nedeniyle bir salk kulbne ye
olabilirsiniz. Bir dnceye dalarak, tm evrenle birlik hissini yaratabilir ve
bylece kendinizi ar yediiniz zamanlardan daha gvenceli ve gevemi
hissedebiliriniz.
Bu alternatifleri oluturduunuzda, onlarn benzeimli olup olmadklarna bakn;
yani her ynnzn, gelecekte bu yeni seenekleri kullanmada destek verme
istei iinde olacandan emin olun. Benzeimli hissediyorsanz; bu seenekler
sizi des-

313




314
tekleyen istediiniz davranlar retmenize yardmc olacak ve ar yemek
zorunda kalmayacaksnz. Gelecee gidin ve imdi rettiiniz sonuca dikkat
ederek, yeni seeneklerin etkin kullanmn zihninizde deneyin. Yeni seenekler
iin bilinsiz zihninize teekkr edin ve yeni davranlarnzdan holann. Bir kere
istenmeyen eski davranlarnzdan daha ok bilinsiz ihtiyalarmz neyin
destekleyeceini kefedince; retmeye altnz davrann yerine istediiniz
yeni davran getirebilmek in swish paternini bile kullanmak isteyebilirsiniz.
Negatif grnl hemen her deneyim, yeniden erevelenerek pozitife
dntrlebilir. "Muhtemelen bir gn geriye baktmda buna gleceim."
deyiniz. Niin imdi geriye bakp glmyorsunuz? Bu sadece bir perspektif
sorunudur.
Herhangi bir kiinin temsilini swish paterni ya da dier tekniklerle yeniden
programlayabilirsiniz. Fakat kii eski davranlarndan, yeni gelitirdii
seeneklerden daha ok fayda salyorsa; onun muhtemelen eski davranna
geri dneceine dikkat etmek nemlidir. Ayanda nedeni aklanamayan bir
uyuma olan kadnla alr ve bu uyumay yaratmak iin kafasnda ve
fizyolojisinde neler yaptn bulursanz ve kadn da vcuduna artk uyuma
yaratmayacak sinyal gndermeyi renirse; onun sorunu imdilik zmlenmi
olur. Fakat o eve dndnde; kocasnn bulaklar ykamas, onunla daha ok
ilgilenmesi, ayana masaj yapmas vb. ayaklar uyuukken ok sayda salad
bu ikincil faydalar artk elde edemiyorsa; kadn tekrar hasta olabilir. lk birka
hafta ya da ayda, einin iyilemesi nedeniyle koca heyecanldr. Bununla birlikte
o, iyiletii iin sadece kadnn bulak ykamaya balamasn beklemez, ayn
zamanda ayaklarna masaj brakr ve eine daha az ilgi gsteriyor gibi grnr.
Ksa bir sre sonra da kadn tekrar hastalanr. Kadn bunu bilinli olarak yapmaz.
Bilinsiz zihnine isteklerini daha iyi salayan eski davran sinyallerini ulatirr ve
ayaklarndaki uyuma aniden tekrar ortaya kar.
Byle bir durumda kadn, kendisine kocasyla ayn kalitede

315


ki deneyimleri verecek baka davranlar bulmaldr. Kadn yeni davranyla
eskisinden daha ok ey kazanmaldr. almalarmn birisinde, sekiz yldr m
olan bir kadn, olaand mahir ve dengeli grnyordu. Sonra kadnn ama
olmadn kefettim. yleyse imdiye kadar niin ama imi gibi yayor du?
Kadnn gr daha nce geirdii bir kazada zayflamt. Bu kazadan sonra
etrafndaki kiiler ona daha nceki yaamnda hi grmedii biimde sevgi
gsteriyorlar ve destek oluyorlard. Buna ek olarak bir de gndelik ilerini
yaparken bile dierlerinin, onun ama olduunu sandklarn kefetmeye ba-
lamt. Dier kiiler kadna zel ilgi gsteriyorlard. Bu nedenle kadn, kendi
kendisini bile kr olduuna ikna ederek, kazadan sonraki davran eklini
srdrd. Kadn, dierlerinin kendisine kar otomatik olarak dnceli ve sevgi
dolu bir tarzda davranmalarn salayacak daha gl bir yol bulamamt. Ya-
banclar bile ona zel ilgi gsteriyordu. Ancak kadn, ondan uzaklamak iin
daha byk ya da imdiki davranndan daha ok fayda salayacak bir ey
gelitirebilirse; davran deiir.
imdiye kadar yeniden erevelemeyle, negatif alglamalar pozitife
dntrebileceimiz yollar zerinde durduk. Fakat ben sizin yeniden
erevelemeleri bir terapi, kt olduunu dndnz durumlardan iyi
olduunu dndklerinize giden bir yol olarak dnmenizi istemiyorum.
Yeniden ereveleme, gerekte aa be yukar potansiyel ve olabilirlilik iin
mecazlardan baka bir ey deildir. Yaammzda daha iyi bir ekilde yeniden
erevelenemeyecek ok az ey vardr.
Gznne alnmas gereken en nemli erevelerden birisi de olabilirliklerdir.
Genellikle bir fikre saplanp kalrz. Muhteem sonular alabilecekken kstl
tatmin edici sonular alyor olabiliriz. imdi yapmaktan memnun olduunuz be
eyin listesini yapn. Onlar iyi giden ilikiler, iinizdeki bir ey, ocuklarnzla ya
da paranzla yapmakta olduunuz bir ey olabilir.
imdi onlar daha iyi olarak hayal edin. Dnmek iin birka dakikanz
harcayn. Muhtemelen yaamnz byk lde

316



gelitirecek yollar bularak kendi kendinize aracaksnz. Olabilirlik yeniden
erevelemesi, hepinizin yapabilecei bir eydir.Yaplmas gereken tek ey;
eyleme geebilmek iin potansiyelimizi ve kiisel gcmz hazr durumda
tutabilecek zihinsel esneklie sahip olmaktr.
Bu kitaptaki her eye uygulanabilecek son bir fikir daha ilave edeyim. Yeniden
ereveleme, daha byk sonular retmek in zihinsel alet antanzdan alp
kullanabileceiniz bir dier etkili ustala da sahiptir. Kabullerin aklanmas ve
neyi iyi yaptnza ilikin yararl balamlarn bulunmasnn devam eden bir
sreci olarak, onu daha geni kapsamda dnn.
Liderler ve tm dier byk iletiimciler, yeniden ereveleme sanatnn
ustasdrlar. Meydana gelen herhangi bir eyi alp, bunun olabilirlik modelini
kurarak, kiilerin nasl gdleneceini ve glendirileceini bilirler.




317
IBM'nin kurucusu Tom YVatson hakkndaki anlatlan mehur bir yk vardr.
Onun yardmclarndan birisi, irkete 1 milyon dolara mal olan korkun bir hata
yapar.Watson'nun brosuna arldnda; "Sanrm istifa etmemi istiyorsunuz."
der. Watson yardmcsna bakarak; "aka m yapyorsun? Sadece eitimin iin
10 milyon dolar harcadk" cevabn verir.
Meydana gelen her eyde alnmas gereken deerli bir ders

vardr. Gm
kaplama ne kadar parlak olursa olsun, onlar daima koyu bir leke bulurlar. Fakat
her beceriksiz tutum, retime kar her davran iin etkili bir yeniden
ereveleme vardr. Bir eyden mi holanmyorsunuz? Onu deitirin.
Davranlarnz sizi destekleyecek ynde deil mi? Baka bir ey yapn. Sadece
etkin davranlar retmeye giden bir yol vardr, fakat onlara ihtiyacnz
olduunda onlar bulabileceinizden emin oIun. Gelecek blmde, istediimiz
anda herhangi bir fikir ve yararl davrann yeniden nasl tetikleneceini
reneceiz.




















318


BLM:17



Baary artrmak








"Nerede olursanz olun, elinizdekilerle yapabileceklerinizi yapn."

--Theodere Roosevelt











AMERKAN bayran grnce benim gibi tyleri diken diken olan insanlar
vardr. Analitik olarak dnrseniz, bu tuhaf bir tepki deildir. Bununla birlikte
bayrak, renkli ve dekoratif paterni olan bir bez parasndan baka birey
deildir. Onun doasnda sihirli olan hibir ey yoktur. Fakat phesiz bu yorum;
konunun can alc noktalarn gzden karmaktadr. Evet, o sadece bir bez
parasdr. Fakat ayn zamanda, ulusumuzun tm meziyetlerini ve
karakteristiklerini temsil eder. Bu nedenle herhangi bir kii, bayra grdnde
ayn zamanda lkemizin temsil ettii her eyin gl, yankl bir semboln
grr.

319
evremizdeki saylamayacak kadar ok ey gibi; bayrak da, belirli durum
kmeleriyle balanty salayan duyusal bir uyarc, yani artrcdr.
artrc bir kelime, bir deyim, bir davran ya da bir nesne olabilir.
Grdmz, iittiimiz, tattmz, hissettiimiz ya da kokladmz herhangi bir
ey olabilir. artrclar ok byk bir gce sahiptirler; nk annda ok gl
durumlara eriebilirler. Bayra grdnzde olan budur. Derhal; ulusu bir
btn olarak nasl hissettiinizi temsil eden gl duygu ve duyular denersiniz.
nk bezin belirli renkleri ve tasarmlaryla, bu hislerin balants ya da ilikisi
kurulmutur.
Dnyamz nemli nemsiz artrclarla doludur. "Winston'm tad iyidir..."
diye sze balarsam, byk bir olaslkla aklnza hemen sigara gelecektir.
"Relief kelimesi nasl hecelenir?" diye sorsam, ounuz onu. R-O-L-A-I-D-S
olarak hecelersiniz. Tm sigaralarn tadnn kt olduunu dnebilirsiniz.
Muhtemelen R-E-L-I-E-Fin hecelemesini de biliyorsunuzdur. Fakat reklamlar o
kadar etkilidir ki, inanmadnz bir cevab bile artrabilir. Ayn cevap her
zaman verilir. Birisini grnce; onunla ilgili olan hislerinize bal olarak, hemen
iyi ya da kt bir durumun iine girersiniz. Dinlediiniz bir ark, annda du-
rumunuzu deitirebilir. Bunlarn hepsi gl artrclarn sonulandr.
Bu ksmn son blm nemli bir nedenle artrclara ayrlmtr.
artrma, deneyime sreklilik kazandrmann bir yoludur. temsilimizi ya da
fizyolojimizi bir anda deitirebilir ve yeni sonular retebiliriz; fakat bu
deiiklikleri yapmak iin bilinli olarak dnmemiz gerekir. Halbuki
artrmayla, zerinde dnmeden herhangi bir koulda istediiniz bir
durumun yaratlmasna otomatik olarak neden olacak tutarl bir tetikleme
mekanizmas yaratabilirsiniz. Bir eyi yeterli etkinlikle artrdnzda,
istediiniz zaman o emrinizde olacaktr. Bu kitaptan imdiye kadar paha
biilmez dersler ve teknikler rendiniz. Gl, bilinsiz tepkilerimizi srekli
kullanmmz-

320


da tutabilmek iin, onlar yapc bir biimde kanalize etmenin, bildiim en etkili
teknii, artrmadr. Blmn bandaki Roosvelt'ten alnty tekrar okuyun.
Sahip olduklarmzla en iyisini yapmaya alrz. Kullanmmzdaki kaynaklar
artrmaya alrz. artrma, gl kaynaklarmza daima erime garantisi
veren bir yoldur. htiyalarmz srekli salamay garantileyen bir yoldur. ,
Hepimiz dzenli olarak artrrz. Gerekte bunu yapmamak olanakszdr.
Tm artrmalar belirli uyarclarla; dncelerin, fikirlerin, hislerin ya da
durumlarn ilikilendirilmesiyle yaratlr. Dr. Ivan Pavlov'un almalarn
hatrladnz m? Pavlov a kpeklerin koklayabilecei, grebilecei, fakat erie-
meyecekleri bir yere et koydu. Bu et, kpeklerin alk hisleri iin gl bir
uyarc oldu. Ksa bir sre sonra youn bir biimde salya karmaya baladlar.
Kpekler youn bir ekilde salya karma durumundayken,, Pavlov da srekli
olarak belirli bir tonda zil alyordu. Ksa bir sre sonra et olmadan, sadece zilin
alnmasyla da kpekler sanki nlerinde et varm gibi salya karmaya
baladlar. Pavlov alk durumu ya da salya karmakla zil sesi arasnda sinirsel
bir ba yaratmt. Bundan sonra kpeklerin salya durumuna girmeleri iin
sadece zil almas yeterli oldu.
Biz de insan davranlarnn ounun, bilinsiz olarak programlanm
cevaplardan olutuu bir uyarc/cevap dnyasnda yayoruz. rnein, gerilim
iindeki birok kimse, derhal sigaraya, alkole ya da baz durumlarda esrara
sarlmaktadr. Onlar bunu dnmeden yaparlar. Tpk Pavlov'un kpekleri
gibidirler. Gerekte bu insanlarn birou, davranlarn deitirmek
istemektedirler. Davranlarnn bilinsiz ve kontrol edilemez olduunu
hissederler. artrclar sizi desteklemiyorsa; bunlar istediiniz duruma
otomatik olarak sokacak yeni bir uyarc/cevap balantsyla deitirebilmek
iin, srecin bilincinde olmak esastr.
Peki, artrclar nasl yaratlr? Her ne zaman bir kii, zihniyle vcudunun
kuvvetli bir ekilde bir arada olduu srecin
Snrsz G - 21

321


en st noktasnda, belirti uyarclarn tutarl ve eanl olarak salad youn bir
durumun iinde olursa; uyarclarla durum birbiriyle sinirsel olarak balanr.
Sonra bu uyarclarn katlmnn saland herhangi bir zamanda, otomatik
olarak youn duruma girilir. Vcudumuzda belirli hisler yaratan ulusal marmz
sylerken, bayraa bakarz. Ballk and ierken bayra grrz. Ksa bir sre
sonra sadece bayraa bakmak, bu hisleri kendiliinden tetikleyecektir.
Bununla birlikte btn artrclar olumlu deildir. Baz artrclar, tatsz ya
da ktdrler. Paral yola girince her zaman ayn viraj ok hzl dnmek hissine
kaplrsnz. Dikiz aynasnda yanp snen krmz k grdnzde ne
hissedersiniz? Ik sizin durumunuzu otomatik olarak annda deitirir mi?
artrcnn gcn etkileyen eylerden birisi de, ilk durumun younluudur.
Baz kiiler eiyle ya da patronuyla kavga etmek gibi tatsz, youn bir deneyime
sahip olurlar. Bu deneyimden sonra onlar, ne zaman bu kiinin yzn grseler,
hemen kzgnlk hissine kaplrlar ve bu noktadan sonra iliki ya da i btn
tadn kaybeder. Byle olumsuz artrclara sahipseniz; bu blm size,
onlarn yerine olumlu artrclar nasl koyabileceinizi retecektir. Bu olay,
kendi kendinize hatrlamak zorunda kalmadan kendiliinden gerekleecektir.
artrclarn bir ou tatldr. Beatles'n bir arksn gzel bir yaz gnyle
ilikilendirirseniz; bundan sonra bu arky her duyuunuzda, o yaz gnn
hatrlarsnz. Kz ya da erkek arkadanzla geirdiiniz mkemmel bir gnn
sonunda, birlikte zerine ikolatal dondurma konmu elma turtas yemiseniz;
bu andan itibaren sizin en sevdiiniz tatl, dondurmal elma turtasdr. Pavlov'un
kpeklerinin yapt gibi onlar hakknda hi dnmezsiniz; fakat her gn, belirli
bir ekilde cevap verdiiniz bir koulu artran deneyimleriniz olur.
oumuz ok belirgin bir biimde gelii gzel artrlrz. Radyo, televizyon,
gnlk yaammz; bizi her gn mesaj ya-

322


muruna tutmaktadr. Bu mesajlarn bazlar bizim iin artrcya dnmekte,
bazlar ise dnmemektedir. Bunlarn ou da tesadflere baldr. yi ya da
kt, belirli uyarclarla temas ettiinizde gl bir durumdaysanz; muhtemelen
bu sizin iin bir artrc olacaktr. Uyarclarn younluu, gl bir ba ya da
artrma aracdr. Reklam sloganlarnda olduu gibi, bir eyi yeteri sklkta
iitirseniz; byk bir olaslkla o, sinir sisteminizde bir artrc olacaktr.
Olumlularn yerletirebilmek, olumsuzlarn yok edebilmek iin artrma
srecini renmeniz gerekir. Tarihteki btn liderler, evrelerindeki kltrel
artrclarn nasl kullanlacan bilenlerdir. Politikaclar, bayraa sarlarak bu
gl artrclarn sihirinden yararlanmaya alrlar. Bayrakla ilikilendirilmi
olan tm duygularn kendileriyle balantsnn kurulmasna almaktadrlar. En
iyi durumda bu sre, salkl bir vatanseverlik ve ahenk ortak ban yaratabilir.
Bamszlk Bayram trenlerini seyrederken neler hissettiinizi dnn. Bakan
olmaya aday olanlarn hibirinin Bamszlk Bayram trenlerini
karmamasnda alacak bir ey var mdr? En kt durumda artrc,
kolektif irkinliin korkutucu bir gsterisi olabilir. Hitler bir artrc dhisiydi.
O, zihnin belirli durumlaryla duygunun, gamal han, kaz admyla yryen
birliklerin ve byk mitinglerin arasnda bir ba oluturdu. Topluluklara srekli
olarak belirli ve benzeri olmayan uyarc vererek, onlar youn durumda tuttu.
Bundan sonra balantsn salad duygular canlandrabilmek iin sadece sa
eliyle kendine zg "heil" iaretini yapmas yetiyordu. Duygular ve dolaysyla
bir ulusun davran ve durumlarn kontrol edebilmek iin, bu aralar srekli
olarak kulland.
Yeniden ereveleme blmnde, konulan ereveye bal olarak, ayn
uyarcnn ok deiik anlamlara sahip olabileceini belirtmitik. artrma
olumlu ve olumsuz ynde de yaplabilir. Hitler, parti yelerini Nazi sembolleriyle
kuvvetli, gururlu duygularla olumlu ekilde balad. O, bunlarn ayn za-

323


manda da kartlarnn korku durumlaryla balantsn salad.Gamal ha,
Yahudi topluluu iin de baskn birliklerininkiyle ayn anlam m tayordu?
Elbette hayr. Gemite, Yahudilerin olanaksz grnen durumlarda bile bir ulus
olmalarnda kendilerini korumalarnda yardmc olan, olumlu artc kullanma
deneyimleri de vard. Birok Yahudi egemenlik haklarn korumak iin ne
yaplmas gerekiyorsa; kendilerini onu yapacak duruma sokmak iin,"bir daha
asla" eklindeki iitsel artrcy kullanr.
Politika analizcilerinin birou Jimmy Carter'n ABD Bakanlk Brosu'nun
gizemini azaltmaya almasnn bir hata olduuna inanmaktadr. En azndan
bakanlk dneminin ban da, bakan selamlamak gibi kuvvetli rtrclarla
desteklenmi olan seromoni ve atafatlar azaltt. Niyet takdir edilebilir, ancak
muhtemelen taktik adan yerinde bir davran deildir. Liderlerin en etkili
olduu anlar; destei harekete geirebilmek iin gl artrclardan
yararlanabildikleri anlardr. ok az lider, Reagan kadar zenli bir biimde
kendilerini bayraa sarmtr. Onun politikasndan holann ya da holanmayn;
politik sembolleri kullanma yeteneine (ya da danmanlarnn) hayran
olmamak elde deildir.
artrma en derin duygu ve deneyimlerle snrl deildir. Komedyenler
artrma ustalardr. yi komedyenler annda gldrebilmek iin fizyolojinin,
deyimlerin, zel tonlarn nasl kullanlacan bilirler. Bunu nasl yapyorlar? Sizi
gldrmek iin bir ey yapyorlar. Siz belirli bir youn durumun iindeyken,
belirli bir gl ya da yz ifadesi gibi kendilerine zg uyarclar gnderiyorlar.
Richard Pryor bu konunun ustasdr. Johnny Carson tm artrma kltrlerine
sahiptir. Yapmak zorunda olduu tm i, glerken dilini yanana dedirmektir
zleyicileri; O, daha akasn bitirmeden glmeye balarlar. Daha nce birok kez
yapt iin, neyin geleceini ve izleyicileri ayn duruma sokmak iin neyin
tetikleme grevi yapacan bilir. Rodney Dangerfield "Eimi al" deyince ne
oluyor? Bu keli-

324



melerde doal olarak bir ey yoktur. Fakat bu ifade ok iyi bilinen bir fkrann
artrcs yapldnda; bu kelimeyi duyan hemen hemen herkes glmeye
balar.
antrclardan en ok yararlanabildiim bir andan rnek ereyim. John
Grinder'le birlikte ABD ordusunda deiik alanlarda etkinlii artrmak iin bir
seri yeni eitim modelinin yaratlmasyla ilgili olarak pazarlk yapyorduk.
Sorumlu general; zamanlama, fiyatlar, yerler vb. konularda almak zere ilgili
subaylarla bizim aramzda bir toplant dzenledi. Subaylarla, at nal eklinde
dzenlenmi byk bir konferans odasnda toplandk. Masann banda general
iin ayrlm bir sandalye vard. General burada olmasa bile, generalin
sandalyesinin odadaki en gl artrc olduu ak olarak anlalmaktayd.
Tm subaylar sandalyeye kar son derece sayglydlar. Kararlarn, tartmasz
kabul edilen emirlerin verildii yer, bu sandalye idi. John'la birlikte emin
admlarla sandalyenin arkasna yrmeye, onunla biraz oynamaya ve sonunda
oturmaya karar verdik. Bu subaylarn Generale ve onun sembolne kar sahip
olduklarnn bir ksmn bize transfer edinceye kadar sandalyeyi kullandk.
stediim fiyat syleme zaman geldiinde; generalin sandalyesinin yannda,
ayakta, en kararl, emredici ses ve fizyolojimle denmesi gereken fiyat
akladm. Daha nce fiyat konusunda ok etin pazarlklar yapmtk; fakat bu
kez en kk bir soru bile sorulmad. Generalin sandalyesini artrc olarak
kullanmamz, adil bir fiyatn zerinde pazarlkta zaman geirmeden anlamamz
salad. Anlamalar sanki benim emirlerimmi gibi dzenlendi. En st dzey
anlamalarda etkin artrma srelerinden yararlanlr.
artrma birok profesyonel atlet tarafndan kullanlan bir aratr. Gerek
duymayabilirler ya da ne yaptklarnn farknda olmayabilirler fakat, bu prensibi
kullanyorlar. Baarl atletler en iyi sonucu elde etmek iin lm kalm
koullaryla tetiklenerek ya da artrlarak en becerikli ve etkin durumlarnn
iine girerler. Bazlarnn tetikleyici olarak kullandklar belirli

325

eyler vardr. Tenisiler topa gl vurmak iin belirli bir ritmi ya da servis
atmadan nce en iyi duruma girebilmek iin belirli bir nefes alma paterni
uygularlar.
1984 Olimpiyatlarnda 1500 m. serbestte altn madalya kazanan Michel
O'Brien'le alrken, artrmay ve yeniden erevelemeyi kullandm.
Kendisini snrlayan inanlarn yeniden ereveledim ve artrc olarak
balama tabancasnn sesini kullandm (Bu ses ona daha nce rakibini yenerken
dinledii mzii hatrlatyordu.) ve yzerken havuzun dibindeki siyah izgide
dikkatini toplamasn saladm.
imdi de kendiniz ve dierleri iin bilinli olarak bir artrcnn nasl
yaratlacan, biraz daha ayrntl olarak gzden geirelim. Bu sre temel
olarak iki admdan oluur. ncelikle kendinizi ya da artrma yaptnz kiiyi
artrmak istediiniz zel duruma sokmalsnz. Sonra kii bu deneyimin en
st noktasndayken belirli ve tek bir uyarcy tutarl bir biimde vermelisiniz.
rnein, kii glerken tm vcudunun devreye girdii, zel bir benzeim
durumundadr. Kulan belirli bir biimde ve iddetle skar ve ayn zamanda
belirli sesler karrsanz; daha sonra bu uyarcy kullanarak ( kulan skarak ve
ses kararak) kiiyi gldrebilirsiniz.
Bazlar iin artrc oluturmann bir baka gvenli yolu da, ondan daha nce
deneyimine sahip olduu, istedii bir durumu hatrlamasn istemektir. Sonra
onu bu duruma geri sokun ki, tmyle ilgili olsun ve o hisleri vcudunda
duyabilsin. O bunlar yaptka yz ifadeleri, duruu, nefes al gibi fizyolo-
jisindeki deiiklikleri gzleyin. Durumu tepe noktasna yaklarken, ona hzla
belirli uyarclar birka kez verin.
Kiilerin gvenli duruma daha hzl girmelerine yardmc olarak, bu armclar
geniletebilirsiniz. rnein, gvenli hissettii zaman nasl durduunu size
gstermesini salayn ve duruu deiirken uyarclar verin. Sonra kendisini
btnyle gvende hissederken, nasl nefes aldn sorabilir ve gvende olduu
durumdaki ses tonuyla anlatmasn isteyebilirsiniz. O

326


bunu yaptka, ayn uyarcy tekrar verin. rnein, her zaman omuzunun ayn
noktasna bask yapn.

ARITIRICININ ANAHTARLARI

Durumun younluu
Zamanlama (Deneyimin tepe noktas)
Uyarclarn teklii (esizlii, benzersizlii)
Uyarclarn aynen tekrarlanmas

Bir artrcya sahip olduunuza inandnzda, hemen onu test etmelisiniz.
nce kiiyi yeni ya da yansz bir duruma sokun. Bunun en kolay yolu fizyolojisini
deitirtmek ya da ok farkl bir ey dndrtmektir. Sonra artrcnz test
etmek iin uygun uyarclar verin ve gzleyin. Fizyolojisi istediiniz durumdaki
fizyolojinin ayns mdr? Ayn ise, artrcnz etkilidir. Deilse, baarl
artrmann drt anahtarndan birini karm olabilirsiniz.

1.artrcmn etkili olabilmesi iin uyarcy saladnzda kiiyi tm
vcuduyla benzeimli, ilgili duruma sokmalsnz.

Ben buna youn durum diyorum. Younluk arttka, artrma kolaylar ve
etki sresi uzar. Bir ksmyla bir ey dier ksmyla baka bir ey dnen birini
artrrsanz, uyarclar birka farkl sinyalle ilikilenir ve artrma gl
olmaz. Daha nce de tarttmz gibi; o, bir ey hissetmi olduu zamana
bakarken siz, onu o duruma artrrsanz, gelecekte uyarclar saladnzda
tm gc ve zihni yerine, sadece grd grntyle ilgilenecektir.
2.Uyarcy tepe noktasnda vermelisiniz.
artrmay ok erken ya da ok ge yaparsanz, tm younluu
yakalayamazsnz. Deneyimin tepe noktasn kiiyi du

327



ruma girerken gzleyerek ve iddet azalmasna dikkat ederek bulabilirsiniz. Ya
da tepe noktasna yaklarken size anlatmasn isteyerek, O'nun yardmn
salayabilir ve bu girdiyi uyarclarnz, verme zamann ayarlamak iin anahtar
olarak kullanabilirsiniz.
3.Benzersiz uyarclar semelisiniz.
artrcnn beyne, ak ve hatasz sinyal gndermesi esastr. Kii belirli bir
youn durumun iine girer ve sz gelimi siz O'nu her zamanki baknzla
ilikilendirmeye alrsanz; muhtemelen o ok etkili bir artrc
olmayacaktr. nk o, benzersiz deildir ve beynin ondan belirli sinyaller
almas ok g olacaktr. Benzer ekilde el skma da ok etkili olmayabilir;
nk, hepimiz her an el skyoruz. Bununla birlikte belirli bir iddet, yer vb.
benzersiz bir ekilde el skabilirsek, etkili olma olasl vardr. En iyi
artrclar, ayn anda grsel, iitsel, dokunsal vb. birka temsil sistemini,
beynin zel bir anlamla kolaylkla ilikilendirebilecei ekilde olan benzersiz
uyarclar olutururlar. Bu nedenle bir kiiyi dokunma ve belirli bir ses tonuyla
artrmak, genellikle sadece dokunmaktan daha etkili olacaktr.
4.artrcnn ie varayabilmesi iin onu aynen tekrarlamalsnz.
Bir kiiyi bir durumun iine sokar ve krek kemiinin belirli bir noktasna belirli
bir iddetle basarsanz; sonra farkl bir yere farkl bir iddetle basarsanz,
artrcy tetikleyemezsiniz.
artrmanz bu drt kurala uyarsa etkili olabilir. Ate yrynde rettiim
eylerden birisi de en becerikli durumlarn, pozitif enerjilerini harekete
geirebilmek iin artrclarn nasl oluturulacadr. Yumruklarn sktklar
bir koullanma sreci araclyla, en gl enerjilerini toplamalarn salarm.
Akamn sonunda yumruklarn skarak retken enerjilerinin gl dalgalarn
hemen hissedebilirler.

328


imdi basit bir artrma altrmas yapalm. Ayaa kalkn ve istediinizi
yapabileceinizi bildiiniz, kendinizi btnyle gvenli hissettiiniz bir an
dnn. Sonra vcudunuzu ayn fizyolojiye sokun. Btnyle gven
duyduunuzda, durduunuz gibi durun. Bu hissin tepe noktasnda
yumruunuzu skarak kararl ve gl bir sesle "evet" deyin. imdi de btnyle
gven ve kontrol iinde bulunan kii gibi konuun. Bunlar yaparken
yumruunuzu ayn ekilde skn ve ayn ekilde evet deyin.
Byle bir an hatrlayamyorsanz; byle bir deneyiminiz olsayd, nasl
olabileceinizi dnn. Vcudunuzu, btnyle gven ve kontrol iinde
olsaydnz, nasl olacaksa o fizyolojinin iine sokun. Btnyle gven iindeymi
gibi nefes aln. Kitaptaki tm dier altrmalar gibi bu altrmay da gerekten
yapmanz istiyorum. Sadece okumann bir yarar olmayacaktr. Yapmak ilginizi
ekecektir.
imdi btnyle gven durumunun iindeyken; deneyimin en st noktasnda
kibarca yumruunuzu skn ve gl bir ses tonuyla "evet" deyin. Sahip
olduunuz gz kamatrc fiziksel ve zihinsel kaynaklarnz kullanma gcnzn
olduunun farknda olun ve g ve bir noktada toplanmann, tm dalgasn
hissedin. imdi balayn ve be alt kez tekrarlayn. Her defasnda sinirsel
sisteminizle bu durum arasnda bir iliki kurarak yumruunuzu skp evet
diyerek kendinizi daha kuvvetli hissedin. Sonra durumunuzu, fizyolojinizi
deitirin. imdi yumruunuzu skn ve artrldnzda olduu ekilde evet
deyin ve nasl hissettiinize dikkat edin. Bunu nmzdeki birka gn iinde
tekrar tekrar yapn. En gvenli duruma girin, gl durumunuzun farknda olun
ve bu durumlarn tepe noktasnda yumruunuzu benzersiz bir biimde skn.
ok uzun sre gemeden, bir yumruk skmakla annda istediiniz duruma
girebilirsiniz. lk bir iki denemede bu gereklemeyebilir; fakat bunu tutarl bir
ekilde gerekletirmeniz uzun sre almayacaktr. Durumunuz yeteri kadar
youn ve uyarc

329

larnz benzersiz ise; bir ya da iki tekrarda kendi kendinizi artrabilirsiniz.
Kendinizi birka kez bu ekilde artrdktan sonra; kendinizi g durumda
bulduunuz bir sonraki durumda onu kullanabilirsiniz. Yumruunuzu skabilir ve
kendinizi btnyle becerikli hissedebilirsiniz. artrma byle bir gce
sahiptir; nk sinirlerinizi annda bir sraya sokar. Geleneksel olumlu dnme,
durup dnmenizi gerektirir. Kendinizi gl bir fizyolojinin iine sokmak bile
bilinli bir aba ve zaman gerektirir. artrma, en gl kaynaklarnz annda
toplayacak ekilde alr.
ARITIRICI NASIL OLUTURULUR
1.artrc kullanmak iin istediiniz belirli bir sonucu ve kendiniz ve
dierleri iin istenilen sonuca ulamada en byk destei salayacak belirli
durumu akla kavuturun.
2.Ana deneyimi ayarlayn ( kalibre edin ).
3.stenen duruma girmek iin kiiyi szl ya da szsz iletiim paternlerinizi
kullanarak belirleyin ve ekillendirin.
4.Kiinin, durumunun tepe noktasna geldiini anlamak iin duyusal
keskinliinizi kullann ve tam bu anda uyarcy (artrcy) verin.
5.artrcy;
a.Durumu krmak iin fizyolojiyi deitirerek
b.Uyarclar (artrcy) tetikleyerek ve cevaplarn
istenen durum olup olmadna dikkat ederek,test edin.

Ayn ya da ok benzer becerikli deneyimlerin yml bir biimde birbirinin
stne ylmasyla artrclarn en gl duruma getirilebileceinin bilinmesi
nemlidir. rnein benim en gl ve kararl durumlara girme ekillerimden
birisi de fiz

330


yolojimi ve duruumu karate ustalarnnkine benzer ekle sokmaktr. Bu
durumda, yzlerce ate yry, paratle serbest atlay ve bunlara benzer
birok gln stesinden geldim. Bu koullarn hepsinde en becerikli duruma
girdiim zaman, deneyimin en tepe noktasnda yumruumu benzersiz bir ekil-
de skarm. Bu nedenle imdi ayn ekilde yumruumu sktm zaman, tm
gl hislerim ve fizyolojilerim sinir sistemimde eanl olarak tetiklenmektedir.
O, herhangi bir ilacn yaratmas beklenen hislerden daha byktr. Bu ekilde
gece atlaylar, piramitlerde uyuma, yunuslarla yzme, ate yryleri, snr-
landrmalarm krma ve sportif yarlar kazanma deneyimlerini kazanyorum.
Bu nedenle bu durumun iine girdike ve ona yeni, gl, olumlu deneyimler
ekledike; daha ok g ve daha ok baar artrlmaktadr. Bu, baar
evriminin bir baka rneidir. Baar baary getirir. G ve beceriklilik daha
ok g ve beceriklilii getirir.
Size stesinden gelmeniz iin bir mcadele neriyorum. farkl kiiyi olumlu
duruma getirecek ekilde artrc. Onlara okulu hislerle dolu olduklar bir
anlarn hatrlatn. Bu an tmyle yeniden denediklerinden emin olun ve ayn
duruma girmeleri iin onlar bir ka kez artrc. Sonra onlarla konumaya
balayn ve dikkatleri dalmken artrcy test edin. Ayn duruma geri
dnyorlar m? Dnmyorlarsa drt anahtar kontrol edin ve tekrar artrc.
artrcnz istediiniz durumu tetikleyemiyorsa; drt noktadan birisini
uygulamamsnz demektir. Belki siz ya da karnzdaki kii belirli ve tam ilgili bir
durumda deildir. Belki artrcy tepe noktasndan sonra uygulamsnzdr.
Belki uyarlar yeteri kadar belirgin deildir ya da artrlm olan deneyi geri
getirmeye alrken, uyarclar aynen tekrarlayamamsnzdr. Tm bu
rneklerde artrmann doru yaplmasn garantileyebilmek iin ihtiyacnz
olan ey, duyusal keskinlik ve tekrar artrrken ie yarar bir artrc elde
edinceye kadar yaklamnzda uygun deiiklikler yapmaktr.

331


te size bir baka grev: Kolayca ulaabilmek istediiniz ya da be durum ya
da his sein. Sonra kolayca ulaabilmeniz iin onlar vcudunuzun belirli bir
parasyla artrc. Diyelim ki siz karar vermekte glk eken, fakat bu
durumu deitirmek isteyen bir kiisiniz. Kendinizi daha kararl hissetmek is-
tiyorsunuz. abuk, etkili ve kolayca karar verebilme yeteneine sahip
olduunuz hissini artrabilmek iin, iaret parmamzn bir boumunu
seebilirsiniz. Bundan sonra, yaamnzda btnyle kararl hissettiiniz bir an
dnn. Zihninizde o koullar canlandrarak hislerinizi tmyle ayn ekilde, o
zaman yaptklarnzla ilikilendirin. Gemite verdiiniz bu nemli karar tekrar
kendi kendinize deneyin. Kendinizi en kararl hissettiiniz anda yani deneyimin
tepe noktasnda iaret parmanzn boumunu skn ve zihninizden, rnein
"evet" gibi bir ses karn. imdi byle bir baka deneyimi dnn ve karar
verme srecinin tepe noktasnda ayn ekilde boumu skn ve ayn sesi yaratn.
Bir seri gl artrc yn elde etmek iin bunu be' ya da alt kez
tekrarlayn. Vermeniz gereken bir karar ve bilmeniz gereken tm gerekleri
dnn. Sonra artrcnz kullann. imdi kararnz daha abuk ve kolayca
verebilme yeteneine sahip olabilmelisiniz. htiyacnz varsa bir dier
parmanz da geveme hissini artrmak iin kullanabilirsiniz. Ben yaratclk
hissini bir parmak boumumla artrdm. aknlk hissinden, yaratclk
hissine gemek benim iin bir an meselesidir. imdi be durum semek ve onlar
artrc olarak yerletirmek iin zaman ayrn. Onlar kullanarak sinir
sisteminizi ynlendirmede duyarllnz ve hz artrmaktan zevk aln. Bunu
ltfen imdi yapn.
artrmann en etkili olduu zaman, genellikle artrlan kiinin ne
olduunu bilmedii zamanlardr. Jimmy Carter "nanlarna Bal Kalmak" isimli
kitabnda, artrmann ok gzel bir rneini vermektedir. Silahszlanma
grmelerinde Brejnev, Jimmy Carter'n omuzuna elini koyar ve mkemmel bir
ngilizceyle "Jimmy, baaramazsak, Tanr bizi affetmez" di

332


yerek Carter' artmtr. Seneler sonra Carter bir TV rportajnda; Brejnev'i
bar bir kii olarak tanmlad ve bu yky anlatt. Rportaj srasnda Carter
konuurken, elini rportajcnn omuzuna koyarak, "Onun elini hl omuzumda
hissedebiliyorum" dedi. Carter bu deneyimi ok canl bir biimde hatrla-
maktadr, nk Brejnev o'nu ingilizceyi mkemmel kullanarak ve Tanrdan sz
ederek artmtr. Carter'n dini inanlarna ok bal olmas ve en kritik anda
Brejnev'in omuzuna dokunmas, ak olarak Carter'n Brejnev hakknda olumlu
izlenimler edinmesine yol amtr. Carter'n duygularnn younluu ve sorunun
nemi; onun bu deneyimi yaamnn sonuna kadar hatrlamasn
garantilemitir.
artrma, korkular yenmede ve davranlar deitirmede ok baarl bir
ekilde kullanlabilir. Size seminerlerimde kullandm bir artrma rnei
vereyim. Kadn ya da erkek, bir odada kar cinsten birisiyle karlatnda;
onunla ilgilenmekte glk ekenlerden birisinden bir ricada bulunurum. Son
seminerlerimden birisinde, bu ricam byk bir istekle yerine getirmek isteyen
gen bir adam vard. Ona tanmad bir kadnla konuurken ya da tanmad
bir kadna dar kma teklifi yaparken neler hissettiini sorduumda; onda
meydana gelen fiziksel tepkileri grebiliyordum. Vcudu kt, gzleri aaya
dt ve sesi titredi. "Onlar rahat bir ekilde yapamyorum" dedi. Fakat
gerekte, onun herhangi bir ey sylemesine gerek yoktu. renmek
istediklerimi fizyolojisi sylemiti. O'ndan baarabileceini bildii gvenli,
gururlu, emniyetli bir ann hatrlamasn isteyerek durumunu deitirdim.
Ban sallad ve ben de o duruma girmesine rehberlik ettim. Gvenli hissettii
zamanlarda olduu gibi durmasn, nefes almasn ve hissetmesini saladm.
Gvenli ve gururlu hissettii zamanlar dierlerine neler sylediini ve kendi
kendisine neler sylediini hatrlamasn syledim. Deneyiminin tepe
noktasnda, omuzuna dokundum.

333


DURUM DEKLKLERN AYARLAMANIN
(TEHS ETMENN) YOLLARI


Aadaki deiikliklere dikkat ediniz:
Nefas alma
yer
duraklamalar
hz
iddet
Gz hareketleri
Alt dudak bykl
Duru
Kas tonlar
Gz bebei bymesi
Deri rengi / yanstmas
Ses
ifade ekli
tempo
renk
ton
iddet


334


Sonra ayn deneyimi birka kez tekrarlattrdm. Her defasnda ayn hisleri ve
eyleri duyduundan emin oldum. Her denememin tepe noktasnda ayn
artrma dokunuunu yaptm. Baarl artrmann aynen tekrarlarla
gerekletirildiini unutmayn. Bu nedenle, her defasnda ayn ekilde
dokunmaya ayn durumu yaratmaya dikkat ettim.
Bir noktadan sonra, onun ok iyi artrldn anladm, artk onu denemem
gerekiyordu. Durumunu bozarak, tekrar kadnlar hakknda neler hissettiini
sordum. Derhal eski kntl durumuna dnmeye balad. Omuzlar dt,
nefesi sklat, artrc olarak belirlediim omuzundaki noktaya do-
kunduumda, vcdu otomatikman becerekli duruma dnmeye balad.
artrma araclyla birisinin gvensiz ya da korku durumundan gvenli
duruma ne kadar abuk getiini gzlemek olduka ilgintir.
Srecin bu aamasnda kii, artrc olarak belirledii noktaya dokunarak
istedii duruma girmek iin tetikleme yapabilir. Bununla birlikte biz bir adm
daha ileri gidebiliriz. Bu pozitif durumu, daha nce beceriksizlik hisleri yaratan
uyarclara imdi ayn uyarclarn beceriklilik hislerini yaratmas iin transfer
edebiliriz. Bunun nasl yapldn gen adam rneimle aklamaya alaym.
Ondan daha nce yaklamay bile hayal edemeyecei kadar dinleyiciler
arasndan ekici bir kadn semesini istedim. Omuzuna dokununcaya kadar bir
an tereddt etti. O anda duruu deiti ve ekici bir kadn seti. Kadndan
dinleyicilerin nne gelmesini rica etti. Kadna, bu arkada sizden bir randevu
almaya alacak dediimde; kadn onun isteini btnyle geri evirme
niyetindeydi. Gne adamn omuzuna dokundum ve becerikli fizyolojisine girdi,
gzlerini at, derin nefes almaya balad ve omuzlarn ileriye att. Kadna doru
yrd ve "Merhaba, nasl gidiyor?" dedi. Kadn "Beni yalnz brak" diyerek
tersledi. O hi aldrmad. Oysa daha nce bir kadna bakmak bile, tm
fizyolojisinin darmadan olmasna yetiyordu. imdi ise sadece glmsedi.

335

Ben omuzunu tutmay, o da kadn ikna etme abasn srdrd. Kadn krc
szlerle azarlamay srdrdke, daha gl bir durumda duruyordu. Elimi
omuzundan ektikten sonra bile gvenli ve becerikli hissetmeye devam etti.
Gzel bir kadn grdnde ya da reddedilmeyle karlatnda, onu daha
becerikli duruma sokacak yeni bir sinirsel iliki oluturmutum. Kadn sonunda,
"Beni yalnz brakamaz msn?" dedi ve o da en derin sesiyle "Gc grnce
tanmyor musun?" dedi. Bu anda izleyicilerin hepsi birden kahkahalarla
glmeye balad.
O imdi bir kadn ya da reddedilmeyle karlatnda daha nce kendisini
darmadan hissettiren ayn uyarcyla, ok gl bir duruma girmektedir.
Ksaca, bir artrcy aldm ve transfer ettim. Kadn tarafndan reddedilirken.
Onu gl durumda tutmakla, beyninin; kadnn reddetmesiyle gl , gvenli
durumu arasnda ilgi kurmasn saladm. Kadn reddettike daha ok gevedi,
gven duydu ve sakinleti. Byle bir dnmn bir an iinde gerekletiini
grmek ok artc oluyor.
Burada hemen akla gelen soru, "Gzel, fakat bu seminerde gerekleiyor.
Gerek hayatta ne olacak?" sorusudur. Ayn uyarc/cevap evrimi dzenlenir.
Gerekten de bizimle birlikte olan ve dar ktklar akam karlatklar
insanlarla, son derece baarl sonular elde eden insanlar var. nk onlarn
korkular yok olmu ve gemite asla gelitiremedikleri ilikileri gelitirmeye
balamlardr. zerinde dnmezseniz bu, gerekten artc deildir.
Bydke reddedilmeye kar nasl tepki gstereceinizi renmek zorunda
kaldnz unutmayn. Bunun birok modeli vardr. imdi iinden seim
yapabileceiniz yeni sinirsel cevaplar kmesine sahipsiniz. ki yl nce bizim
seminerlerimize devam eden ve kadnlardan korkan bir adam, imdi kendisini
seven kadnlarla dolu bir ortamda arkclk yapmaktadr. Dzenlediim "Zihin
Devrimi" seminerlerinde bu olayn deiik ekillerini kullanyorum. Her rnek
olayda kiiler arpc bir biimde deimektedirler. artrmann bu

336


deiik ekillerini, korkusal tepkileri dntrmede de kullanyorum.

"Srekli ayn eyleri yaparsanz, hep ayn sonular alrsnz."
Anonim

evremizde srekli yapld iin, artrmann farknda olmak esastr. Etkisini
gsterirken artrcy farkedebilirsek, kontrol ederek deitirebiliriz. Farkna
varmazsanz, grnte hibir nedeni yokken girdiiniz duruma siz bile ap
kalrsnz. Bunun ok yaygn bir rneini vereceim. Aileden bir kiinin ldn
kabul edelim. Kii kedere boulur.. Cenaze treninde birok kii sol kolunun
stne sempatik bir ekilde dokunarak zntlerini bildirirler. Yeteri kadar kii
ayn ekilde dokunmusa ve bu sre iinde o da knt durumunda kalmsa,
ayn tr dokunu ayn yere birok kez yaplmsa; kii knt durumuna
artrlacaktr. Birka ay sonra birisi ok deiik bir balamda, ayn yere ayn
iddetle dokunursa; kendisi niin olduunu anlamasa bile, ayn keder hislerini
tekrar duyabilir.
Sizin hi nedenini bilmeden, aniden knt durumuna girdiiniz bir
deneyiminiz oldu mu? Byk olaslkla olmutur. Artk hayatta olmayan ok
sevdiiniz birisiyle ilikilendirdiiniz yanknn, hafif bir sesle fon mzii olarak
kullanldn bile farketmeyebilirsiniz. Ya da baktnz kii, ona benziyordur.
artrclarn bilinli olarak fark edemediimiz zamanlar altn unutmayn.
Negatif artrclarla baa kmann birka tekniini vereyim. Birisi ayn anda
kart artrclara ate etmektir. Cenaze treninde tetiklenen elem hissinin
artrlmasn ele alalm. Sol kolunuzun st ksmnda artrlmsa; onunla
baa kmann bir yolu sa kolunuzdaki ayn yerde en gl, en becerikli kart
tilerinizi artrmaktr. artrclar ayn anda tetiklerseniz. Dikkate deer
bir eylerin olduunu greceksiniz. Beyin sinir sisteminizde iki olay birletirir ve
sonra dokunmay-
Snrsz G - 22

337


la herhangi birisi antrldnda; cevap vermek iin iki seenee sahip
olacaktr. Beyin bu durumda, hemen hemen her zaman daha olumlu olan
cevab seecektir. Ya pozitif bir duruma girersiniz ya da artrclar birbirinin
etkilerini yok eder ve siz de yansz bir duruma girersiniz.
Uzun sreli ok yakn bir ilikinin gelitirilmesinde, artrcnn kritik bir rol
vardr. rnein tm lkenin insanlaryla ayn tr ilikileri paylamak iin eim
Becky ile birlikte ok seyahat ederiz. Tutarl bir biimde; gl, olumlu
durumlara gireriz ve genellikle bu deneyimlerin tepe noktasnda da birbirimize
bakar ya da dokunuruz. Sonu olarak ilikimiz pozitif artrclarla doludur. Ne
zaman birbirimize baksak; tm bu gl, sevecen ve mutlu anlar tetiklenir.
Bunun tersine iki e birbirine tahamml edemeyecekleri noktaya geldiklerinde;
birok kez, neden negatif artrclardr. Birok ilikide iftlerin birbirleriyle
pozitif deneyimlerden ok negatif deneyimleri ilikilendirdikleri bir dnem
vardr. Bu durumlarda birbirlerine ilikilendirdikleri hislerle tutarl bir biimde
bakarlarsa, bazen ayrlmalar iin sadece birbirlerine bakmalar bile yeter. Bu
durum zellikle iftler ok kavga etmeye balarsa meydana kar ve bu kzgn
durumlarda szler bir dierini incitecek ya da kzdracak ekilde sylenir.
(Patern kesmeleri hatrlaynz.) Bu youn durumlar dier kiinin yzyle
ilikilendirilir. Bir sre sonra onlar bir bakasyla birlikte olmak isteyebilir. Bu
yeni birisi ya da sadece olumlu deneyimlerle ilikilendirdii bir kii de olabilir.
Bir akam ge saatler bir otele geldiimizde, Becky ile birlikte buna benzer bir
deneyim yaadk. Otelde ne arabamz park edecek, ne de bavullarmz
tayacak bir kii yoktu. Bu nedenle resepsiyondaki grevliden bavullarmz
yukar karttrmasn ve arabamz park ettirmesini rica ettik. Bize herhangi bir
sorun olmadn syledi. Bu nedenle biz de odamza ktk ve dinlenmeye
baladk. Bir saat sonra hl bavullarmz gelmedii iin resepsiyona telefon
ettik. Uzatmayalm kredi kartlarmz , pasa

338

portlarmz, yeni imzaladm ekler dahil sahip olduumuz her ey alnmt.
ki haftalk bir tatil planlamtk. Ne duruma girdiimizi tahmin edebilirsiniz.
Kzgn ve alt st olmu durumdayken Betty'e baktm. O da ayn durumdayd.
Yaklak on be dakika sonra alt st olmann hibir eyi deitirmeyecei
gereini kavradm ve her eyin bir nedeni olduuna inandm iin burada da
bu olayn birisinin iine yaradn kabul ettim. Bu nedenle durumumu
deitirdim ve yeniden kendimi iyi hissetmeye baladm. Fakat on dakika sonra
Becky'ye baktm ve bakarken o gn yapmad iler iin ona kzmaya baladm.
Eminim ki ben ona ekici gelmiyordum. Sonra durdum ve kendi kendime neler
olduunu sordum. Hibir ey yapmam olmasna ramen, kaybolan her eyle
ilgili negatif hislerimi Becky ile ilikilendirmeye baladm gereini fark ettim.
Ona bakmak kt eyler hissetmeme neden oldu. Denediklerimin neler
olduunu ona sylediimde; benzer eyleri; benim iin, onun denediini
anladm. Sonra ne yaptk? artrclarn etkisini yok ettik. Birbirimizi
heyecanlandracak olumlu eyler yapmaya baladk. On dakika iinde bunlar,
birbirimize baknca ok olumlu durumlara girmemizi salad.
Dnyaca nl evlilik ve aile danman Virginia Satir tm almalarnda
artrmay kullanr. Ulat sonular fevkaladedir. Bandler ve Grinder onu
modellerken; onun stiliyle klasik terapicilerin stilleri arasndaki fark grdler.
Terapi iin bir ift geldiinde; birok terapici problemin temelinde, bastrlm
duygularn ve iftin birbirlerine kar duyduklar kzgnln olduuna inanr ve
kzgnlk vb. tm hislerini birbirlerine anlatmalarnn yararl olacan
dnrler. Birbirlerine kzgmlklaryla ilgili her eyi anlatmaya baladklarnda
ou kez neler olabileceini hayal edebilirsiniz. Terapiciler, kzgnlk mesajlarn
kuvvetli ve ayrntl biimde iletmeleri konusunda onlar cesaretlendirirse;
birbirlerinin suratnn grnyle ilikilendirecekleri daha kuvvetli
artrclar bile yaratabilirler.
Kii bu hisleri uzun sredir iinde tutuyorsa; bunlarn ifade

339



edilmesinin kesin olarak yararl olacan kabul ediyorum. Bir ilikide baar iin
gerei sylemenin gerekli olduuna inanmakla birlikte, bu srecin negatif
artrclarn etkisini gndeme getireceinden endie ediyorum. Hepimiz bir
tartmada gerekten yanl anlalan szler sylemeye balamzdr ve
konutuka durum daha da ktye gitmitir. Bu nedenle bir kii dierinin gerek
hislerinin ne olduunu bildiinde, ne olur? sevdiiniz bir kiiye ilikilerinizi
anlatmaya balamadan nce, kendinizi negatif duruma sokmann olduka ak
birka dezavantaj vardr. Virginia Satir, birbirlerine bartmak yerine , bir-
birlerine ilk sevdikleri gibi bakmalarn salamaktadr. Hastalarnn birbirleriyle
ilk sevdikleri gnde olduu gibi konumalarn istemektedir. Tedavi sresi iinde
birbirlerinin yzlerini grnce, daha iyi hissetmelerine neden olacak olumlu
artnclar st ste ymaktadr. Bu durumda birbirlerinin duygularn
incitmeden, ak iletiim araclyla problemlerini zebilmektedirler.
Gerekten de birbirlerini o kadar dikkatli ve duyarl bir ekilde tedavi
etmektedirler ki, gelecekteki problemlerini de zebilecekleri yeni bir patern
oluturmaktadrlar.
Yaamnzda sahip olduunuz en gl pozitif deneyiminizi dnmenizi
istiyorum. Deneyimi ve ona ilikin itilerinizi sa elinize aln. Bunu yaparken
hayal edin ve sa elinizde ona sahip olmann, neye benzediini hissedin.
Yaptmz bir iten btnyle gurur duyduunuz bir annz dnn ve
deneyimi ve ona ilikin hislerinizi de sa elinize koyun. imdi de gl, olumlu,
ak hislerini hissettiiniz anlarnz dnn ve bunlar da sa elinize koyarak
onlar elinizde nasl hissettiinizi deneyin. Kkr kkr gldnz bir annz
hatrlayn. Bu deneyimi de sa elinize aln ve ak beceriklilik, gllk akm
hislerini elinizin nasl hissettiine dikkat edin, sa elinizde yarattnz bu gl
hislerin ne renk aldna dikkat edin. Zihninize gelen ilk rengi hemen not edin.
Bir araya gelince ne ekil aldklarna dikkat edin. Onlara bir ses verecek olsanz,
hepsinin sesi ne olurdu? Elinizdeki tm hislerin dokusu nedir? Hepsi bir araya

340


gelip size tek bir gl ve olumlu sey syleselerdi, bu ifade ne olurdu? Tm
hislerden holann ve elinizi kapatarak onlarn orada kalmasn salayn.
imdi de sol elinizi an ve negatif, alt st edici, knt verici ya da kzgnlk
deneyimi gibi bir eyi ya da sizi rahatsz edenleri avucunuzun iine koyun.
Korktuunuz ya da endielendiiniz bir eyi sol elinize koyun. Bunlar iinizde
hissetmenize gerek yok. Sadece sol elinizde bulunan eyle ilikinizi kestiinizden
emin olun. imdi onun altbiemlerinin farkna varmanz istiyorum. Negatif
koullarn sol elinizde yaratt renk nedir? Bir renk grmyor ya da
hissetmiyorsanz, gryormu ya da hissediyormu gibi yapn. Bir rengi olsayd
o ne renk olurdu? Dier altbiemler araclyla alan ekli nedir? Hafif mi ya
da ar m hissediyorsunuz? Dokusu nedir? Ne sesi karyor? Size bir cmle
syleyecek olsa, ne syler? kard ses nedir? Dokusu nedir ?
imdi de artnclarn kertilmesi ad verilen ilemi yapacaz. Doal
hisleriniz bu rol iin yeterlidir. Yaklamlardan birisi, sa elinizdeki pozitif rengi
alp, onun bir sv olduuna inanmak ve zevk alp neeli sesler kararak hzl bir
ekilde sol elinize dkmek ve sol elinizdeki negatif artrc, sa elinizdeki
pozitif deneyimin rengini alncaya kadar bu ilemi srdrmektir.
Sonra sol elinizin yapt sesi de aln ve sa elinize drn. Sa elinizin ona ne
yaptna dikkat edin. imdi sa elinizin hislerini aln ve sol elinize dkn ve sol
elinizde ne yaptklarna dikkat edin. Avularnz birbirine deecek ekilde
ellerinizi birletirin ve dengelenmi hissedinceye kadar birka dakika o ekilde
tutun. imdi sa ve sol elinizdeki renkler, hisler ayn olmaldr.
lem bittiinde, sol elinizdeki deneyimi nasl hissettiinize bakn. Byk
olaslkla sizi rahatsz eden gc yok olacaktr. Byle olmamsa altrmay
tekrar yapn. Farkl albiemlerle ve daha aktif duyguyla oynayn. Bir ya da iki kez
tekrarladk

341


tan sonra; kuvvetli bir negatif artrc olarak kullanlan bir eyin gcnn,
ok byk oranda kaybolduunu herkes grebilir. Bu noktada ya iyi
hissetmelisiniz ya da en azndan deneyimle ilgili hisleriniz yansz olmaldr.
Birileri sizin durumunuzu alt st ediyor ve siz bu kii hakknda hislerinizi
deitirmek istiyorsanz; ayn sreci uygulayabilirsiniz. Gerekten sevdiiniz bir
kiinin yzn sa elinizde hayal edebilir ve gerekten sevmediiniz kiinin
yzn de sol elinizde hayal edebilirsiniz. Sevmediiniz kiiye bakarak balayn
ve sonra sevdiinize daha sonra sevmediinize bakarak devam edin. Bunu
gittike hzlanan bir ekilde yaptnzda, artk kimi sevip sevmediiniz belli
olmaz. imdi onu sevmelisiniz ya da en azndan rahatszlk duymamalsnz. Bu
altrmann gzellii bir anda yaplabilmesi ve hemen hemen her ey
hakkndaki hissinizi deitirebilmesidir. Son seminerlerimden birisinde bunu,
tm grupla dakikalk bir sre olarak uyguladm. Gruptaki kadnlardan biri
sa eline gerekten sevdii birini ve sol eline de on yldr konumad babasnn
yzn koydu. Bu ekilde kadn, babasyla ilgili negatif hislerini yanszlatrd. O
gece babasn eve davet etti. Sabahn drdne kadar konutular ve ilikilerini
yeniden gelitirdiler.
ouklarmz artrmada eylemlerimizin gcnn farkna varmak nemlidir.
rnein, olum Joshua bir gn okula gitti ve konuyla ilgili bir grup onlara
tanmadklar kiilerin arabalarna binmemeleri konusunda bir takdim yapt.
Byle nemli bir mesaj iletmeleri takdir edilecek bir davrantr. Ben de olu-
mun tekrar uyarlmasn takdirle karladm. Mesajn sunulu biiminde bir
sorun vard. Grup, trafik okuluna giden yetikinlere gsterilenlere benzer
korkun grntler ieren yanslar gsterdi. Kayp ocuklarn posterlerini
gsterdiler. Hatta ukurlardan toplanm gen ocuklarn vcutlarn
gsterdiler. Onlara bir yabancnn arabasna binen tm ocuklarn bunlar kabul
ettiini sylediler. Ak olarak grld gibi bu, gdlemede temel bir
uzaklama stratejisidir.

342

Bununla birlikte sonular en azndan olum iin olduka tahrip edicidir ve
sanrm dier ocuklar iin de bu olay geerlidir. Onlarn yaptklar, korku
yerletirmenin edeeridir. imdi, benim olum eve gelirken; ldrlenlerin
byk, parlak, kanl grntleriyle iliki kuruyor. O gn olum okuldan eve
yrmedi ve onu okuldan almak zorunda kaldk. Daha sonraki iki ya da gn,
geceleri kabus grd ve kz kardeiyle birlikte okula yryerek gitmedi. Allahtan
insan davranlarn yaratan ve etkileyen prensipleri anlyorum, olay olduunda
ben ehir dndaydm ve sonunda olay rendim ve telefonda bir dizi knt
artrmalar yaparak, korkuyu tedavi ettim. Tedaviden sonra okula gl,
gvenli ve becerikli bir ekilde kendisi yryerek gitti. Kendi kendisine bir
lgnlk yapmayacakt. O kendisini nasl koruyacan ve nelerden saknlmas
gerektiini biliyordu. imdi kendi korkuyla yaamaktan ok istedii ekilde bir
hayat yaamak iin glendirilmiti.
Takdimi yapanlar; aktr ki, iyi niyetlerinin dnda bir ey yapmamlard.
Bununla birlikte; iyi niyet, artrmann etkilerini anlamamann getirdii
tahribat nlemeyi garanti etmez. zellikle kk ocuklar olmak zere, insanlar
zerindeki etkilerinize dikkat edin.
Son bir altrma daha yapalm. Kendinizi gl, becerikli duruma sokun ve en
becerikli durumunuzun rengini aln. Ayn eyi en gl, becerikli durumunuzla
ilikilendireceiniz bir ekil, bir renk ve bir hisle yapn. Daha nce olmadnz
kadar gl, mutlu, dengeli hissettiiniz zaman syleyeceiniz cmleyi dnn.
Sonra korktuunuz, sizin iin negatif artrc olan, ho olmayan bir
deneyiminizi dnn. Olumlu ekli, olumsuz deneyimin etrafna zihninizde
yerletirin. Bunu yksek bir inanla yapn ki, artrcy zecek bir kuvvetle,
negatif artrcnn zerinde fiziksel olarak patlatn. Sesi duyun ve en becerikli
olduunuz durumdaki hisleri hissedin. Negatif artrc renk sesinizin iinde
zlrken, gcnz dile getirecek birey syleyin. imdi negatif durum
hakknda neler

343


hissediyorsunuz? Byk bir olaslkla onun sizi eskisi kadar rahatsz edeceini
hayal edemeyeceinizi greceksiniz. Bu ilemi, deiik deneyiminizle
yaptktan sonra bir baka kiiyle yapn.
Kitab yalnz banza okuyorsanz; bunlar size garip, hatta aptalca gelebilir.
Fakat onlar yaparsanz; inanlmaz derecede gl olduklarn greceksiniz.
Baarnn temel elerinden birisi sizi negatif ya da beceriksiz durumlara sokan,
kendi evrenizin tetikleyicilerini elimine ederken, kendinize ve dierlerine
pozitiflerini yerletirebilme yeteneidir. Bunu gerekletirmenin bir yolu,
yaamnzdaki pozitif ve negatif temel artrclarn bir emasn yapmaktr.
Onlarn temel olarak grsel, iitsel ya da dokunsal uyarclardan hangisiyle
tetiklendiine dikkat edin. artrclarnz rendikten sonra negatiflerini
kertmeye, pozitiflerini de en iyi ekilde kullanmaya almalsnz.
Pozitif durumlarn etkin bir ekilde nasl artrlacan rendike, sadece
kendiniz iin deil dierleri iin de salayaca yararlar dnn. Ortaklarnzla
konutuunuzu, onlar gdlendirdiinizi, neeli bir zihinsel ereve
oluturduunuzu ve bu gelecei retebileceiniz bir ses tonu, bir ifade ya da do-
kunula artrdnz kabul edin. Bu pozitif zihinsel durumlar birka kez
artrdktan sonra herhangi bir anda bu youn gdlemeyi aa
karabilirsiniz. grenler daha iyi alacaklar, irketiniz daha krl olacak ve
herkes daha mutlu olacaktr. Sizi rahatsz eden eyleri ele alp, onlar
deitirmeye yetecek kadar becerikli ve baanl hissetmenizi onlara salattrr-
sanz; yaamnzda sahip olabileceiniz gc dnn. Bunu yapacak gce
sahipsiniz.
artrma dahil; size, bu kitapta rendiiniz tm tekniklerle ilgili son bir fikir
daha vereyim. Bu tekniklerden herhangi birisinde ustalama, inanlmaz
derecede yararldr. Duraan bir kuyuya ta atarak yaratlan daireler gibi, bu
tekniklerden herhangi birisinde gsterilen baar, arkasndan dier baarlar ge-
tirecektir. mit ederim, bunlar sadece bugn deil yaamn

344
zn geri kalan sresi boyunca uygularsnz. Karate duruunda ynlatrdm
artrclardan uyguladka daha ok g elde ettiim gibi, teknikleri
rendike, ustalatka ve kullandka kiisel gcnz arttrabilirsiniz.
Yaamnzda yaptnz ya da yapmadnz her ey iin hislerinizi etkileyen insan
deneyimlerinin bir szgeci vardr. Bu szgeler, artrma ve bu kitapta
konutuumuz her eyi etkiler...lar hakknda konuuyorum.































345


KISIM III


Liderlik:
Mkemmelliin
Mcadelesi


BLM:18


Deer Hiyerarileri:
Baarya Asl Deerinin
Verilmesi







"Kendi kendisiyle bar iinde yaamak istiyorsa; mzisyen
mzik yapmal, ressam resim yapmal, air r yazmaldr."

Abraham Maslow






STER makine, ister bilgisayar, isterse insan olsun, tm karmak sistemler
benzeim iinde olmak zorundadrlar. Sistemin st dzeyde almas
isteniyorsa; paralarn bir btn halinde almas ve her eylemin bir dier
eylemi desteklemesi gerekir. Paralar ayn anda deiik istikametlere ynelirse;
makina uyumlu alamayacak ve byk bir olaslkla bozulacaktr.
Benzer koullarda insanlar da uyumlu olmayacaktr. Etkin davranlar
gsterebiliriz; ancak, bu davranlar en gerekli ihtiyalarmz ve arzularmz
desteklemez ve bizim iin nemli olan baz eyleri tahrip ederse, isel bir
ikileme der ve baar iin ok gerekli olan benzeimin eksikliini hissederiz.
nsan bir

349


eye sahipken iinden baka bir ey istiyorsa; tam anlamyla mutlulua, doyuma
ulaamaz; ya da bir eyler baarmasna karn, doru ya da yanl hakkndaki
inanlarn inemise; sonu karmaasna der. Gerekten deimek,
yetimek ve baarl olmak istiyorsak, baar ya da baarszln nasl ayrt
edileceine ilikin; kendimiz ve dierleri iin koyduumuz kurallarn bilincinde
olmalyz. Aksi halde her eye sahip olabilir, ama hibir eye sahip deilmiiz
hissine kaplabiliriz. Bu hissi yaratan da "deer" adn verdiimiz kat ve kritik
elerdir.
Deer nedir? Deerler, neyin en nemli olduunu gsteren size zg, kiisel
inanlarnzdr. Deerlerimiz, gideceimiz yn belirleyen pusulalarmzdr.
Benzeimli ya da btnlk ve uyum iinde olduunuzu hissetmeniz; o andaki
davranlarnzn, deerlerinizle uyum iinde olmasndan doar. Deerlerimiz,
nelerden uzak durmamz gerektiini de gsterir. Ksaca hayatmz
ynlendirirler. Her trl deneyime ne ekilde tepki gstereceimizi belirlerler.
Deerleri bilgisayarlardaki iletim sistemlerine benzetebiliriz. stediiniz
program koyabilirsiniz; ancak, bunu bilgisayarn kabul edip etmeyecei ya da
kullanp kullanmayaca, iletim sisteminin fabrikada nasl programlandna
baldr. Deerler de insan beynindeki yarglama blmnn iletim sistemine
benzer.
Ne giydiinizden ne srdnze, nerede yaadnzdan, kiminle evlendiinize,
ne setiinizden, yaamak iin ne yaptnza kadar her ey deerlerin etkisi
altndadr. Her trl olaya kar nasl tepki gstereceimizi temel olarak
deerlerimiz belirler. Onlar davranlar anlamada, tahmin etmede ve bunlarn
asl anlamlarn karmada kullandmz anahtarlardr.
yleyse iyiyi kty ayran, doruyu yanl belirleyen ve nelerin yaplacan,
nelerin yaplmamas gerektiini syleyen bu gl emirler hangi kaynaktan
gelmektedir? Deerler; bize zg, bir hayli duygusal ve birbirleriyle ilikili
inanlar olduuna gre; inanlar blmnde incelediimiz kaynaklardan gelir-
ler. Bebekliinizden itibaren evreniz sizi etkiler. Babanz, anne

350


niz sizin temel deerlerinizin olumasnda byk rol oynarlar. Neleri
syleyeceinizi, neleri sylemeyeceinizi, neleri yapacanz, neleri
yapmayacanz, nelere inanacanz, nelere inanmayacanz syleyerek
kendi deerlerini size alarlar. Bu deerleri benimserseniz, dllendirilir ve iyi
ocuk olursunuz. Benimsemezseniz, banz beladadr ve siz kt ocuksunuz-
dur.
Aslnda deerlerin birou dl-ceza tekniiyle oluturulur. Yalandka
yatlarnz da bu deerlerin bir baka kayna olur. lk defa sokakta dier
ocuklarla karlatnzda; onlarn sizden farkl deerleri olduunu
farkedersiniz. Bu durumda ya kendi deerlerinizi ocuklarn deerleriyle
harmanlarsnz ya da deerlerinizi bir kenara brakrsnz. Byle yapmazsanz,
sizi dverler ya da sizinle oynamazlar. Btn hayatnz boyunca yeni yat
gruplar oluturacak ve yeni deerler kabul edecek, harmanlayacak ya da
kendinizinkileri bakalarna kabul ettireceksiniz. Ayn ekilde, hayatnz boyunca
kahramanlarnzn hareketlerini takdir edecek ve onlarda olduunu
dndnz deerleri benimseyeceksiniz. Birok ocuk; hayran olduklar
arkclarn uyuturucuya nem verdiklerini dndkleri iin uyuturu
kullanmaya balamtr. Allahtan bugn nl kiilerden birou toplum
zerindeki etki ve sorumluluklarnn farkna vararak; aka uyuturucu
kullanmadklarn ve bunu onaylamadklarn belirtmeye alyorlar. Birok
sanat, dnyann iyi yne gitmesini istediini her frsatta dile getiriyor. Bylece
birok kiinin deerleri, olumlu ynde ekilleniyor. Yardm konserleriyle nl
arkc Bob Geldof, basn ve yayn organlarnn a insanlar doyurmak iin gerekli
paray salamada ne kadar etkili olduunu anlam ve dier nl arkclar bu
yne kanalize etmitir. Bu abalaryla, paylama ve merhamet deerlerinin
gelimesine yardmc olmutur. Bruce Springsteen, Michael Jackson, Kenny
Rogers, Bob Dylan, Stieve Wonder, Diana Ross, Lionel Richie ve dier sanatlar
mzikleriyle alktan insanlarn ldn ve bir eyler yapmamz gerektiini
anlata

351
rak; paylama ve merhamet deerlerine sahip olmayan birok insana, bu
deerleri alamlardr. Bir sonraki blmde ynlendirmenin nasl yaplaca
incelenecektir. imdilik sadece basn ve yayn organlarnn davranlar ve
deerleri etkileme gcn fark etmeniz yeterlidir.
Deerleri sadece kahramanlar ynlendirmez, benzer olay dl-ceza sisteminin
geerli olduu i hayatnda da geerlidir. Patronunuz iin almak ve irkette
ykselebilmek iin onun baz deerlerini de benimsemek zorundasnz. Byle
yapmazsanz, terfi etmeniz olanakszdr. En basitinden kurumun deerlerini
benimsemezseniz mutsuz olursunuz. Eitim sistemimizdeki retmenler de
rencilere kendi deer yarglarn alarlar ve ou zaman bilinli ya da bilinsiz
olarak dl-ceza sistemini kullanrlar.
Toplum iindeki konumumuz deitike; deerlerimiz ve ideallerimiz de deiir.
irkette birinci sray almay amalar ve baarrsanz, daha ok para kazanacak
ve mesai arkadalarnzdan da eskisinden daha farkl eyler bekleyeceksiniz.
Benzer ekilde ne kadar alacanza ilikin deerleriniz de deiebilir. nceleri
ok gzel dediiniz bir araba, sizin iin artk gzel olmayabilir. Hatta toplumdaki
yeni yerinize uyabilmek iin, grtnz kiilerde bile deiiklik yapabilirsiniz.
Arkadalarnzla bir bara gidip bira imek yerine, firmada bymeyi planlayan
i arkadanzla maden suyu imeyi tercih edebilirsiniz.
Hangi arabay kullandnz, nereye gittiiniz, arkadalarnzn kimler olduu, ne
yaptnz; bunlarn tm kiiliinizi tanmlar. Bunlar ayn zamanda, deerleri de
yanstan, Psikolog Dr. Robert Mc. Murray'n evintik ego adn verdii sembolleri
de kapsayabilir. rnein, birinin ucuz araba kullanmas; kendisini dnmedii
ya da harcad benzine ok nem verdii anlamna gelmez. Bunun yerine bu
benzeimsiz davranlarla; insanlarn kapldklar ana akmn zerinde olduunu
gstermeye alyor olabilir. Yksek renim grm bir i adam ya da

352

bilim adam; ucuz ve ekonomik bir araba kullanarak kendine ve dierlerine ne
kadar farkl olduunu kantlamak isteyebilir. Barakada yaayan bir milyarder de
yer israfna dikkati ekiyor olabilecei gibi evresindekilere ve kendi kendine
esiz deerlere sahip olduunu gstermek istiyor da olabilir.
Sanrm, deerleri kefetmenin ne kadar nemli olduu aktr. Biroklarnn asl
zorluu, deerlerinin farknda olmamalardr. Genelde insanlar bir eyi neden
yaptklarn pek bilmezler, yalnzca yapmalar gerektiini hissederler. nsanlar
kendilerinden farkl deerleri olan insanlardan rahatszlk duyarlar ve pheci
davranrlar. nsanlar, ounlukla deerlerini kartrdklar iin sonu
karmaasna derler. Bu, kiisel bazda byle olduu gibi uluslararas bazda da
byledir. Hemen her sava, deerler iin yaplmtr. Ortadou, Kore ve
Vietnam'a bakn. Bir lke bir dier lkeyi igal ettiinde ne oluyor? galci lke
kendi deerlerini hemen o lkeye tayor. Farkl lkeler ve farkl insanlarn farkl
deerleri olduu gibi, her insan iin baz deerler dierlerinden daha nemlidir.
Hepimizin her eyin zerinde tuttuu baz deerleri vardr. Bu, kimileri iin
drstlk, kimileri iinse arkadalktr. Bazlar drstlk kendileri iin nemli
olmasna ramen; bir arkadalarn kurtarmak iin yalan syleyebilirler. Niin
byle yapyorlar? nk temel deerler hiyerarisinde onlar iin arkadalk,
drstlkten nce gelmektedir. Hem iinize ok nem veriyor, hem de ailenize
byk ballk duyuyor olabilirsiniz. Ailenize, beraber olacanza sz verdiiniz
bir akam almanz gerekirse, bir ikilem doar. Hangisini seeceiniz, deerler
hiyerarinizde hangisinin daha nce geldiine baldr. Bu yzden ailem deerli
ya da iim deerli demek yerine, gerek deerlerinizi kefetmeye aln.
Bylece hayatnzda ilk defa baz eyleri niin yaptnz ve dierlerinin
davranlarnn nedenlerini anlayacaksnz. Deerler, bir insann nasl
dndn gsteren en nemli aralardr.
nsanlarla etkin olarak ilgilenmek iin, onlarn en ok neye nem verdiklerini
yani deer hiyerarilerini bilmek gerekir. De-
Snrsz G - 23

353


erlerin greli nemlerini anlamadka, bir kiinin en basit hareketini bile
anlamakta glk ekeriz. Ancak bir kere anlaldnda da kiilerin deiik
olaylara nasl tepki gstereceini bilmek zor olmayacaktr. Siz de bunu
anladnzda; sizi ikileme dren ilikilerin ve i temsillerin stesinden
gelebileceksiniz.
Temel deerlerinize sahip kmadan baarl olamazsnz. Kimi zaman ikilem
yaratan deerlerin ortak noktasn nasl bulacanz renmek sorun olur. Bir
insan yksek gelirli bir ide alyor, ama parann bir eytan olduunu
dnyorsa; yalnzca iinin zerine dmek yeterli deildir. Problem bu iki de-
erin dzeyleriyle ilgilidir. Bir insan, ailesi kendisi iin ok nemli olduundan
iine konsantre olamyor; fakat buna ramen, btn zamann ite geiriyorsa;
ondaki ikilemi ve bunun yaratt benzeimsizlik duygusunu ele almalsnz.
Tekrar gzden geirme ve amacnz bulma, soruna byk lde zm getirir.
ok paranz olabilir; ama yaadnz hayat deerlerinize ters dyorsa hibir
zaman mutlu olamazsnz. Bunun rneklerini hep gryoruz. G ve para sahibi
insanlar; tkenmi, bitmi bir hayat sryorlar. Bununla birlikte bir Hint Fakiri
kadar fakir olsanz bile, hayatnz deerlerinizle uyuuyorsa, son derece mutlu
bir yaantnz olur.
Hangi deerlerin doru ya da yanl olduu nemli deildir. Size kendi
deerlerimi alamaya almyorum. Kendinize destek olmanz, kendinizi
gdlemeniz ve ynlendirmeniz iin, kendi deerlerinizi bilmeniz nemlidir.
Hepimizin, her trl durumda en ok isteyecei ey olan bir zel deeri vardr.
Bu bir i ya da arkadalk olabildii gibi; zgrlk, ak ya da gvenlik duygusu da
olabilir. Byk bir olaslkla verdiim listeyi okuyunca, siz de kendi kendinize,
"Ben bunlarn hepsini istiyorum", demisinizdir. oumuz byle yaparz. Fakat
biz bunlarn hepsine greli deerler ykleriz. Birinin bir arkadalktan bekledii
okunluk, bir bakasnn ak, bir dierinin samimi bir iletiim ve
drdncsnn de gvenlik duygusu olabilir. Ancak biroklar genelde,
deerlerinin sralamasnn ya da en

354


ok hangilerini sevdiinin farknda deildir. Aka, cokunlua ve mcadele
etmeye kar zaaflar vardr; ama bunlarn uyumlu bir ekilde nasl bir araya
getirileceini bilmezler. Bu ayrmlar ok kritiktir. Bunlar, isteklerinize ulap
ulaamayacanz gsterir. Bir bakasnn gereksinimlerini, ne olduunu
bilmiyorsanz karlayamazsnz. Ona da sizin isteklerinizi karlamas iin yardm
edemezsiniz. Deerlerinizin srasn kavrayamazsanz, kullanamazsnz. Deerleri
nem derecelerine gre sralamann ilk art, onlar aa kartmaktr.
Kendinizin ya da bir bakasnn deerler hiyerarisini nasl kefedersiniz? lk
nce aradnz deerleri bir ereve iine almanz gerekir. Bylece onlar zel
bir blmde toplam olursunuz. Genelde; i, arkadalk ve aile iin farkl
deerlerimiz vardr. yle sorular sormanz gerekir. "Benim iin kiisel bir iliki-
de en nemli ey nedir?" diyelim ki, "Destek hissidir" eklinde cevap verdiniz. O
zaman da, "Destein nemi nedir?" sorusunu sorar ve cevaplarsnz. "Bu, beni
seven birileri olduunu gsterir." "Peki, birisinin beni sevmesinin nemi nedir?"
"imi cokuyla doldurmas" eklinde cevap vererek bir deerler sralamas elde
etmeye balarsnz.
Deerler hiyerarisini anlamann en iyi yolu, kavramlar sraya koymaktr.
rnein "Senin iin cokunluk mu yoksa destek mi daha nemlidir?" diye
sorduunuzda, "cokunluk" diye cevap alyorsanz; deerler sralamasnda
cokunluk daha st sradadr. Sonra, "Cokunluk mu yoksa sevilmek mi daha
nemli?" sorusunu sorarsnz. Cevap "cokunluk"'sa, bu iinde en stte
cokunluk vardr. Sonra "Sevilmek mi destek grmek mi daha nemli?"
sorusunu sorarsnz. Karnzdaki kiinin kafas karp, "her ikisi de nemli",
diyebilir. Tekrar "Seni seven biri mi yoksa seni destekleyen biri mi daha
nemli?" sorusunu sorarsnz. "Beni seven biri daha nemli" cevabn alrsanz;
ki, ikinci srada sevgi, nc srada destek vardr. Bu ilemi nem derecesi en
yksek deeri ya da ayn dzeydeki deerleri bulabilmek iin her byklkteki
listeye uygulayabilirsi

355

niz. Bu rnekteki kii kendisini desteklenmi hissetmese bile, arkadala byk
nem verebilir. Bununla birlikte bir baka insan, destei sevgiden stn tutabilir
(gerekten birok insann byle yaptn grnce aracaksnz). Bu kii,
kimsenin kendisini desteklemeden sevemeyeceine inand gibi, destek-
lenmeden sevildiine de inanmayacaktr.
nsanlarn dn veremeyecei deerleri vardr. rnein bir insann en nemli
deeri destekse ve desteklenmediini hissediyorsa; sizinle ilikisini kesebilir.
Destei; nc, drdnc ya da beinci sraya koyan; sevgiye en ok nemi
veren bir kii ise, ne olursa olsun sevildiini hissettii srece ilikisini srd-
recektir.
Eminim ki, duygusal bir ilikide sizin iin nemli olan birok deeriniz vardr. Ben
nemli grdm birka tanesini aada sraladm.
Bu liste nemli deerlerin tmn kapsamaz. Siz, bunlara eklenecek daha
nemli deerler bulabilirsiniz. Aklnza gelenleri hemen imdi yazn. Sonra da
bunlar birden on drde kadar sralandrn.
Sistematik bir hiyerari gelitiremediyseniz, sralamann biraz yorucu ve
karmak gelmesi normaldir. imdi bir deeri dieriyle karlatrarak; hangisinin
daha nemli olduunu bulabilirsiniz. sterseniz listedeki ilk iki deerle
balayalm. Sizce sevgi mi yoksa cokunluk mu daha nemli? Cevabnz sevgi ise
bu, karlkl iletiimden de mi nemlidir? Btn listeyi incele-
SEVG
KARILIKLI LETM
ELENCE
DESTEK
YARATICILIK
EKCLK
ZGRLK
COKUNLUK
SAYGI
OLGUNLUK
MCADELE
GZELLK
RUHSAL BTNLK
DRSTLK

356


yip baladnz ilk deerden daha nemlisi olup olmadn aratrn. Daha
nemlisi yoksa, bu deer listenin en stnde yer almaldr. imdi listedeki ikinci
deere gein. Cokunluk mu, karlkl iletiim mi daha nemlidir? Cevabnz
cokunluksa, aaya doru devam edin ve bunu bir sonraki deerle karla-
trn. Herhangi bir karlatrmada balang deerinizden farkl bir deer daha
nemliyse (burada cokunluk), bu kez yeni deerle dierlerini karlatrn.
rnein, karlkl iletiim cokunluktan daha nemliyse, "Karlkl iletiim mi
yoksa sayg m daha nemli?" sorusunu sorarsnz. Cevabnz hl karlkl
iletiimse, "Karlkl iletiim mi yoksa elence mi?" sorusunu sorun. Baka bir
deer daha nemli karsa, bunu listenin geri kalan deerleriyle karlatrn.
Karlkl iletiimi listedeki deerlerle karlatrp, en nemli deer olduuna
karar vermiken, listedeki son deer olan drstle geldiinizde; drstln
daha nemli olduuna karar verdiyseniz, drstl yaratclkla
karlatrmanza gerek yoktur. nk yaratclk, daha nce karlkl iletiimden
nce gelmemiti. Hiyerariyi tamamlamak iin, bu ilemi tm deerler iin
tekrarlayn.
Grdnz gibi, sralama genelde kolay bir ilem deildir. Bunlardan bazlar,
bizim alk olmadmz ok ince ayrmlardr. Ayrm ak deilse, daha ak hale
getirin. rnein "Cokunluk mu, olgunluk mu daha nemlidir?" diye
sorabilirsiniz. "Olgunlayorsam, cokunum demektir", gibi cevap alrsanz, bu
kez "Olgunluk ne demek, cokunluk ne demek?", diye sorun. Yant "Cokunluk
kiisel bir haz duymak, olgunluk da engelleri amak demektir" eklindeyse;
"Kiisel bir haz duymak m yoksa engelleri amak m daha nemlidir?",
sorusunu sorabilirsiniz. Bu ilemler ayrm kolaylatracaktr.
Hl ayrm ak deilse, bu deerlerden birine ncelik verdiinizde; ne olacan
aratrn. Bu da genellikle, hangi deerin daha nemli olduunu ortaya
karacaktr.

357

Kendi deer hiyerarinizi oluturmak, bu kitaptaki en nemli altrmalardan
birisi olacaktr. imdi bir ilikide neyin en nemli olduuna karar vermek iin
biraz zaman ayrn. u anda bir ilikiniz varsa, bunu arkadanzla birlikte
yapmalsnz. Her ikiniz de birbirinizin en nemli gereksinimlerini ortaya -
karacaksnz. Sizin iin bir ilikide nemli olan konularn bir listesini karn.
Bunlar; ekicilik, zevk, elence ya da sayg olabilir. Bu listeyi geniletmek iin
"Saygnn nemi nedir?" diye sorabilirsiniz ve einiz, "Bu bir ilikideki en nemli
konudur", diye cevap verebilir. Bylece daha imdiden bir numaral deeri
buldunuz. Ya da einiz " Bana sayg duyulduunda, kendimi karmdakiyle
btnlemi buluyorum", diyebilir. imdi baka bir deeriniz oldu:
"Btnleme". yleyse sorun, "Btnlemenin neyi nemlidir?". Einiz
cevaplar: "Bir insanla btnletiimde kendimi sevilmi hissediyorum". O
zaman yle sorarsnz: "Sevginin nemi nedir?". Bir ilikiden beklediiniz
deerlerin ounu bulana kadar, bu ekilde devam edin. imdi, yukarda
aklanan teknikle, bunlar bir sraya sokun. Tam anlamyla iinize sinen bir
sralama elde edene kadar, deerleri birbirleriyle karlatrn.
Kiisel ilikilerinize ait deerler iin bir hiyerari oluturduktan sonra, ayn eyi i
evreniz iin de yapn. inizi inceleyin ve sorun: "almada benim iin nemli
olan ey nedir?". Buna, "Yaratclk" diye cevap verebilirsiniz. Sonraki kanlmaz
soru da "Yaratclkta nemli olan nedir?". Cevab, "Yaratc olduunda kendimi
olgunlam hissediyorum" eklinde ise; "Olgunlamann nemi nedir?"
sorusuyla devam edin. Siz bir anne ya da baba iseniz; ayn ilemi ocuklarnz
iin de yapmanz neririm. Bylece onlar gdleyen deerleri bularak; daha iyi
bir anne ya da babalk iin gerekli olan kilit noktalan elde edersiniz.
Neler kefettiniz? Oluturduunuz liste hakknda neler dnyorsunuz? Size
gre liste kesinleti mi? Kesinlememise, size kesin gelene kadar ek
karlatrmalar yapn. Birok insan,

358

en yksek deerlerini kefedince arr. Bununla birlikte, deer hiyerarilerin
bilincinde olmakla, neyi niin yaptklarn anlarlar. Gerek kiisel ilikilerinizde,
gerekse iinizde sizin iin en nemli deerleri tespit ettiniz; artk bunlar
baarya ulamak iin enerjinizi ynlendirmede kullanabilirsiniz.
Yalnzca hiyerariyi oluturmak yeterli olmaz. Daha sonra da greceimiz gibi,
birok insan deerlerden sz ederken, ayn kelimelere sizden farkl anlamlar
verebilirler. imdi deerlerinizin bilincinde olduunuzu bildiinize gre, bunlarn
ne anlama geldiini dnn.
Bir ilikideki temel deer sevgi ise, "Sevildiinizi hissetmeniz ne salyor".
"Birisini sevmenize ne sebep olur?" ya da "Sevilmediinizi nasl anlarsnz?" gibi
sorular sormalsnz. Bunu en azndan ilk drt sradaki deerler iin mmkn
olduu kadar dorulukla yapmanz gerekir. Tek bir kelime, "sevgi", sizin iin bir
dzine farkl anlam tayor olabilir. Ama bunlar ortaya karmaya
harcayacanz zamana deecektir. Bu, kolay bir ilem deildir; bu ilemleri
dikkatlice yaparsanz, kendinizi daha iyi tanr ve isteklerinizin gerekleip
gereklemediini belirleyen delillere sahip olursunuz.
Tandnz her insan iin, byle uzun vadeli deer sralamas yapamazsnz. Bu
ilemlerin ne kadar tutarl ve yanlsz olaca, btnyle sizin sonularnza
baldr. Sonucunuz; einiz ya da ocuunuzla olan uzun vadeli bir ilikiyse,
onlar hakkndaki her eyi beyninizin en son kapasitesine kadar kullanarak
renmek istersiniz. Oyuncusunu gdlemek isteyen bir antrenr ya da olas bir
mterisini deerlendiren bir i adamysanz; yine onlarn deerlerini renmek
istersiniz. Ancak buradaki ilem, ailenize yaptnz kadar derinlemesine
olmayacaktr. unu unutmayn, ister ilikiniz bir baba ile oul arasndaki kadar
duygusal, isterse ayn telefonu paylaan iki sat elemannki kadar genel olsun;
karnzdaki ile aranzda bir anlama vardr. Her ikiniz de dierinden baz eyler
beklersiniz. Her ikiniz de dierini; hareketleriniz, davranlarnz ya da farknda
olmadan

359

deerlerinizle yarglarsnz. Bu deerleri iyi kavrarsanz; nelere ihtiyacnz
olacan ya da davranlarnzn karnzdakini nasl etkileyeceini, bu ilikiler
balamadan nce anlayabilirsiniz.
Temel deerler, rastgele yaplan gnlk konumalardan da karlabilir.
nsanlarn kullandklar kelimeleri dikkatle dinlemek, basit ama deerli bir
yntemdir. nsanlar, en nemli deerlerini gsteren kelimeleri tekrar tekrar
kullanma eilimindedirler. ki insan cokulu bir an beraber paylaabilir. Biri bu
ann, yaratcla ne denli faydal olduunu dnrken, dieri paylalan
duygularn ne denli youn olduunu dnebilir. nsanlar gdlemek ve
canlandrmak istiyorsanz, onlar, anlayabilenlere bu ynde baarl olabilmeleri
iin ok nemli ip ular verirler.
Deerleri ortaya karmak, hem i hayatnzda hem de zel yaantnzda ok
nemlidir. hayatnda herkesin arad bir deer vardr. Bu, bir insann bir ii
kabul ya da reddetmesine neden olan deerdir. Bu deer kimileri iin paradr.
yi para derseniz, bu kiileri ite tutarsnz. Ama biroklar iin bu baka bir ey
de olabilir. rnein yaratclk, mcadele etme, samimi bir i ortam gibi.
Yneticiler yanlarnda alanlarn, st dzeydeki deerlerini bilmek
zorundadrlar. Bunu anlamak iin, "Bir organizasyona katlmanz ne
salayabilir?", diye sorun. Diyelim ki yaratc bir evre cevabn aldnz. Bu kez,
"Baka neler olabilir", diye sorun. Sonuta bir tercih sras yapn. Kii sizin
istediiniz deerlere sahipse; neyin ii brakmasna neden olabileceini sorun.
Cevab "Gven eksiklii" eklinde aldnz diyelim. Sonraki sorunuz gven
eksiklii olsa bile, almaya devam etmesini salayacak nedenin ne olduu
olmaldr. Kimileri gvensizliin olduu bir ortanda alamayacan
syleyecektir. Bylece temel deerin gven ortam olduu anlalr. Kimileri
ykselme ans varsa; gvensizliin olduu bir irkette bile alabileceklerini
syleyeceklerdir. Kiinin rahat almasn salayacak deerleri anlamak iin
sormaya devam edin. Bylece onun ne gibi

360

sebeplerle iten ayrlabileceini renirsiniz. Kullanlan deer kelimeleri,
birbirine bal gven aralar gibidir. Daha etkili olmak iin konuyu an, "Buna
sahip olduunu nasl anlarsn?", "Buna sahip olmadn nasl anlarsn?". Ayrca
o kiiyle sizin gven anlaynzn ayrld noktalar bilmek de son derece
nemlidir. O, gveni; kararlar konusunda hi soru sorulmamas ya da belirli bir
sebep gsterilmeden sorumluluklarnn deitirilmemesi olarak yorumlayabilir.
Bir ynetici iin bu deerleri bilmek ya da herhangi bir pozisyondaki birisiyle
iletiim kurulduunda, bunlar sezinleyebilmek, paha biilmez bir yetenektir.
Kendilerine gre her ey iyi gittiinde, insanlar iyi gdleyebildiini dnen
baz yneticiler vardr. Onlar, bu adama iyi para dyorum. yleyse o da,
unlar unlar yaparak bunun karln vermeli diye dnrler. Bu, bir bakma
dorudur. Ancak farkl konulara deer veren insanlar da vardr. Kimileri deer
verdikleri insanlarla beraber almak isterler. Bu insanlar ayrlmaya
baladnda, i de eski ekiciliini kaybeder. Kimileri yaratcla ve aldklar
zevke deer verirler. Bazlar da baka eylere deer verirler. yi bir ynetici
olmak istiyorsanz; yannzda alan insanlarn deer verdikleri konular ve
bunlar tatmin etmeyi bilmelisiniz. Bunlar salayamazsanz; o kiiyi kaybedebilir
ya da en azndan tam verimle almamasna ya da iinden zevk almamasna
neden olursunuz.
Btn bunlar duyarllk ve zaman ister mi? Elbette; ama beraber altnz
insanlara deer verirseniz, sonu harcanan zamana deer ve bundan sizinle
birlikte kar taraf da krl kar. Unutmayn, deerler alacak derecede yksek
bir gce sahiptir. Ynetimi yalnzca deerleriniz asndan deerlendirirseniz;
byk bir olaslkla kzar ve kendinizi ihanete uram hissedersiniz. Deer
uurumlar arasnda bir kpr kurabilirseniz; hem kendiniz mutlu olursunuz;
hem de mutlu bir aileniz, arkadalarnz ve evreniz olur. Her zaman
bakalaryla ayn deerleri paylamak gerekli deildir. Ama beraber almak
iin or

361


tak bir nokta bulmak, onlarn deerlerinin ne olduunu anlamak ve
desteklemek arttr.
Deerler, gdlemeyi salayan en gl aralardr. Kt bir alkanl
deitirmenin en iyi yolu, temel deerlere dayandrlm bir aklama yapmaktr.
Gurur ve saygya ok nem veren bir kadn tanyorum. O ok sayg duyduu be
kiiye, bir daha sigara imeyeceine ilikin bir not gnderdi ve sigaray brakt.
Birok kez sigara imeye kar ar istek duymasna ramen; gururu, sigaraya
tekrar balamasna engel oldu. Gurur, onun iin sigara imekten daha nemli
bir deerdi. imdi sigara imeyen salkl bir insan oldu. Deerler,
davranlarmz deitirmede kullanlabilecek en gl aralardr.
Size bir deneyimimi anlatmak istiyorum. kiilik savunmas olan bir niversite
futbol takmyla birlikte alyordum. Her oyuncunun deiik deerleri vard.
Deerlerini ortaya karmak iin onlara futbolun nesini sevdiklerini, futbolun
onlara ne verdiini sordum.
Birincisi, futbolu ailesini memnun etmenin ve tanry yceltmenin bir yolu
olarak grdn syledi. kincisi, g simgesi olmann ve zaferin verdii zevki
tattrd iin sevdiini syledi. Aznlklardan olan nc oyuncu, futbolla ilgili
nemli bir deer syleyemedi. Ona "Futbol oynamann nesi nemli?" diye
sorduumda, bilmediini syledi. Byk bir olaslkla, futbol onu yoksulluktan
ve kt bir ev yaantsndan uzaklatnyordu. Bu nedenle de futbolu niin
sevdiini aklayamad.
Bu oyuncuyu gdlemede farkl yntemler kullanlmaldr. Birinci oyuncuya,
rakiplerini topraa ivilemekten ya da onlar toza bulamaktan; ikinci oyuncuya
da Tanry yceltmekten ve ailesini memnun etmekten sz ederseniz; hibir
sonu alamazsnz. nk, szn ettiiniz deerler, onlarn futbol
oynamalarnn nedeni deildir.
nc oyuncunun dier iki oyuncudan daha yetenekli olduu, fakat dierlerine
gre yeteneklerini daha az kulland biliniyordu. Antrenrler onu gdlemekte
zorlanyorlard; n

362


k belirli bir deere sahip deildi. Bu nedenle, bu oyuncunun dier alanlardaki
deerlerinin kullanlmas gerekiyordu. Sonuta antrenrler, gurur deerini
futbola aktararak, bu oyuncuyu gdlemeyi baardlar.
Deerlerin kullanm, bu kitapta szn ettiimiz dier konular kadar karmak
ve naziktir. Unutmayn, kelimeleri kullanrken bir harita kullanyorsunuz. Fakat
harita blgenin kendisi deildir. Karnm a ya da arabaya binmek istiyorum
dersem, yine bir harita zerinde alyorum demektir. A olmak; ok yemek ya
da az bir eyler attrmak anlamna gelebilir. Kafanzdaki araba bir Honda ya da
bir Limuzin olabilir. Fakat harita isteimize olduka yaklamtr. Sizin karmak
denkliiniz benimkine yeteri kadar yakn olduu iin, iletiim kurmakta zorluk
ekmiyoruz. Deerler en karmak haritalardr. Bu nedenle ben size
deerlerimden sz ettiimde; siz, bir haritann haritasyla alyorsunuz
demektir. Sizin haritanz benimkinden farkl olabilir. kimiz de zgrln bizim
iin en nemli ey olduunu sylersek; ayn eyi istediimizden ya da
amaladmzdan aramzda bir yaknlk doabilir.
Aslnda olay bu kadar basit deildir. Benim iin zgrlk; istediimi istediimle,
istediim yerde, istediim kadar yapmak olabilir. zgrlk sizin iin birisinin
srekli sizinle ilgilenmesi, sizi korumas ve bu korunmu evrede yaamak
olabilir. zgrlk bir dierine gre; politik sistemin korunmas iin gerekli bir
yap olabilir.

"Urunda lebilecek bir eyiniz yoksa; bu, sizin
yaam mcadelesi iin uygun olmadnz gsterir."

Martin Luther King Jr.

Deerler byle bir stnle sahip olduklar iin tadklar duygusal yk de ok
byktr. nsanlarla yaknlama salamann en emin yolu, onlarn temel
deerlerini nem sralarna gre bilmektir. te bu yzden, lkelerini savunan
askerler, paral

363

askerleri her zaman yenerler. nsanlar birbirinden ayrmann en kolay yolu da,
en temel deerleri hakknda ikileme dmelerini salayacak davranlarda
bulunmaktr. Vatanseverlik ya da aile sevgisi gibi bizi en ok ilgilendiren konular,
deerlerin bir yansmasdr. Dolaysyla deerleriniz arasnda kesin bir sralama
yaparak, bir bakasnn gereksinim ve kapasitesini gsteren en kullanl
haritaya sahip olabilirsiniz.
Deerler arasndaki kk farklarn etkileyici ve gl ynn ilikilerimizde de
grrz. Bir insan eski bir ak ilikisinden kalbi krlm olarak, "Beni sevdiini
sylyordu" diyebilir. Kimileri iin ak sonsuza kadar srecek bir ballktr.
Kimileri iin ise; ksa ama youn bir birlikteliktir. Byle bir kii duygusal ynden
hassas olmayabilir ya da yalnzca akn ne olduu hakknda deiik bir karmak
denklie sahip olabilir.
Bakalarnn deerlerini anlamak iin mmkn olduu kadar kesin bir harita
yapmann nemi aktr. Yalnzca kullanlan kelimeleri bilmek yetmez, bu
kelimelerin onun iin ne anlama geldiklerini de bilmemiz gerekir. Bunu
yapmann en kolay yolu; neyin ne anlama geldiini, esnek fakat srarl bir
ekilde, deer hiyerarilerinin kesin karmak denkliini elde edinceye kadar
sormaktr.
Kimi zaman deerlerin anlam o kadar farkllk gsterir ki, ayn deerlere sahip
gibi grnen insanlar ortak hibir eye sahip olmadklar gibi; ortak hibir deeri
yokmu gibi grnen insanlarn aslnda ayn eyleri istediklerini grebilirsiniz.
Kimisi iin elence; uyuturucu kullanmak, gece yars partilerine katlmak ya da
sabahlara kadar dans etmek olabilir. Kimisi iinse dalara trmanmak, tavan
avlamak ya da yeni ve ilgin olan herhangi bir eyi yapmak olabilir. Bu kiilerin
deerleri arasndaki tek ortak nokta, bunu adlandrmak iin kullandklar
kelimedir. nc bir kii iin elence, bir gl yenme olabilir. Ona elence
anlamsz ya da zevksiz gelebilir. Dier ynden onun mcadele gc diyerek
yaptn, biz elence diye yapyor olabiliriz.

364

Ortak deerler, iyi bir ilikinin temelini olutururlar. ki insan birbirine bal
deerlere sahipse, onlarn ilikisi sonsuza dek srer. Deerleri btnyle
farklysa, ilikileri ksa sreli ve tatsz olur. ok az iliki hari bylesine u
rnekler yoktur. Sonu olarak iki ey yapmamz gerekir. nce ortak deerlerin
bulunmas gerekir ki, bunlar karnzdaki kiiyle aranzda bir kpr olarak
kullanabilesiniz. Ronald Reagan ile Gorbaov'un grmelerinde yaptklar da
bu deil midir? Sonra karnzdakinin temel deerlerini bulun ve bunlar
olabildiince destekleyin. Bu ister i, isterse bir aile ilikisi olsun; gl,
destekleyici ve sonsuz bir ilikinin temelini oluturur.
Deerler; insanlar gdleyen, benzeimli olmalarn salayan ya da bunlarn
aksini gerekletiren etkili kavramlardr. Karnzdakinin deerlerini biliyorsanz;
en son anahtar sizde demektir. Bu bilgiye sahip deilseniz, gl davranlar
gsterseniz bile sonu alamazsnz. Davranlarnz kiinin deerleriyle
atyorsa; kapayan dme gibi alrlar. Deerler dantay mahkemesi
gibidir. Onlar bir davrann istenen sonucu verip vermeyeceine karar veren,
en yksek yarg organdrlar.
Nasl ki insanlar, deerlerin ne anlama geldii hakknda farkl fikirlere sahipse;
ayn ekilde bunlarn tatmin edilip edilmediini anlamada da farkl yntemlere
sahiptirler.
Kiisel bazda kendinizi kantlayabilme yordamnz bilmeniz; amalarnz
dzenlemede ok nemlidir. imdi sizden aklayacam altrmay yapmanz
istiyorum. En nemli be deerinizi aln ve bunlar inceleyin. Bunlarn
gerekletiine inanmanz iin neler olmas gerekir. imdi bunun cevabn ayr
bir kada yazn ve bunlarn sizi ileriye mi yoksa geriye mi gtrdne karar
verin.
Kendinizi kantlama yordamnz deitirebilir ve kontrol edebilirsiniz. Bizim
nerdiklerimiz sadece zihinsel yaplardr. Onlar bizi geri gtrmemeli, ama bize
hizmet etmelidir.
Deerler deiir. ou kez deerlerin bilinsiz olarak kkten

365

deitiini grrz. oumuzun kantlama yordam uygun deildir ve bizi hayal
krklna uratr. Lisedeyken kendinizi ekici hissedebilmeniz iin romantik bir
ilgi gerekebilir. Bir yetikin olarak siz daha zarif yaklamlar gelitirebilirsiniz.
ekicilie deer verebilirsiniz; ama baklarnz Cherly Tiegs ya da Robert
Redford'unkilerle yaracak kadar iyi olmadka, kendinizi ekici
hissetmiyorsanz; imdiden hayal krkln garantilemisiniz demektir. Hepimiz,
asl deerlerini sembolize eden bir ara araclyla bir sonuca kilitlenen insanlar
tanrz. Onlar kilitlendikleri sonucu elde ettiklerinde, kendileri iin hibir anlam
ifade etmediini grnce arrlar. Deerler deiir, ama kendimizi kantlama
yordamlar hep ayndr. Kimi zaman insanlar hibir deere bal olmayan
kendini kantlama yordamlar kullanrlar. Ne istediklerini bilirler, ama niin
istediklerini bilmezler. Bu yzden bunu elde ettiklerinde, sonu onlara, kltrn
istemeden verdii bir serap gibi gzkr. Deerler ve davranlar arasndaki
benzeimsizlik, "Vatanda Kane" den "Muhteem Gatsby" ye kadar uzanan film
ve romanlarn ana temas olmutur. Deerleriniz ve bunlarn nasl deitiklerini
anlamak iin bir nsezi gelitirmeniz gerekir. Blm 11'de kazan ve baarnz
incelediiniz gibi; burada da sizi en ok gdleyen deerlerinizi dnem dnem
gzden geirmeniz gerekir.
Kendinizi kantlama yordamlarnz gzden geirmenin bir baka yolu da,
mantkl bir zaman sresi iinde sizi tatmin edici bir dzeye ulatrp
ulatrmadklarn incelemektir. Hayata yeni atlan iki yksek okul mezununu ele
alalm. Bir tanesi iin baar iyi bir aile, ylda 40.000 dolarlk bir kazan salayan
bir i, 100.000 dolarlk bir ev ve salk olabilir. Dieri iinse bu; byk bir aile,
ylda 240.000 dolarlk bir kazan, 2 milyon dolarlk bir ev, gen bir vcut, bir
sr arkada, profesyonel bir futbol takm ve srcl bir Rolls-Royce olabilir.
Yksek ideallere sahip olmak, eer ie yaryorsa iyidir. Ben kendim iin
gerekten byk idealler setim ve bunlar destekleyecek i temsillerimi
gelitirdim.

366


dealler ve deerler gibi kendini kantlama yordamlar da deiebilir. nsanlar
baarabilecekleri basit idealleri olursa da mutlu olurlar. Bunlar sizi baarya
ulaabileceinize ve ryalarnz gerekletirebileceinize inandran geri
beslemelerdir. Kimi insanlar gen bir vcut, 2 milyon dolarlk bir ev, bir futbol
takm ve Rolls-Royce gibi ideallerle btnyle gdlenebilirler. Bir bakas
baary ilk aamada 10 Km.'lik bir kouyu bitirmek, 100.000 dolarlk bir ev, bir
ak ilikisi ya da mutlu bir aile yaants olarak grebilir. Bunlar
gerekletirdikten sonra yeni idealler edinirler. Belki daha yksee ulaabilirler,
ama en ok tatmini salayan ilk aamadaki ideallerinin gereklemesidir.
Kendini kantlama yordamlarnn bir dier yn de kesinliktir. Romantizme
deer veriyorsanz, kendinizi kantlama yordamnzn ekici ve sizi seven biriyle
ilikiye girmek olduunu syleyebilirsiniz. Bu, urunda birok zorlua
katlanlacak iyi bir idealdir. Belki de en ok arzu ettiiniz kiisel zelliklerin ve
grnlerin bir listesini oluturursunuz. Bu da iyi bir yntemdir. Bir bakas ise;
kendini kantlama olarak sarn, mavi gzl, 1.75 m. boyunda, iri gsl bir
Playboy kzyla romantik bir ilikiyi grebilir. O yalnzca bu kesin tanma
ulaabilirse tatmin olur. Kendinize bir hedef semenin hibir kt yan yoktur,
fakat bu kadar kesin ve balayc olursanz, enerjinizi byk bir oranda bo yere
harcarsnz. Bu yntem yararl olabilecek, deneyim kazandrabilecek kii ve
olaylarn %99'unu gzard etmenize neden olur. Bu, hayatnz boyunca byle bir
sonuca ulaamayacanz anlamna gelmez. Elbette ulaabilirsiniz. Bununla
birlikte, kendinizi kantlama kriterlerinizde biraz esneklik gstermeniz,
ideallerinizi daha kolay gerekletirmenize ve bu isteklerin tatmin edilmesine
daha ok yardmc olacaktr.
Burada yaygn olarak karlalan bir glk vardr. Bu da esnekliktir. Unutmayn
ki her alanda en ok esneklie ve alternatife sahip olan sistem, en etkili ve en
baarl sistemdir. in can alc noktas, deerlerimizin bizim iin ok nemli
olmasdr. Ancak onlarn nemini, uyguladmz kendini kantlama

367


yordamlanyla vurgulayabiliriz. Dnyann snrlandrlm, hemen hemen
baarszl garantileyen bir haritasn seebilirsiniz. Bir oumuzun yapt da
budur. Baar kesinlikle udur ya da budur, iyi bir iliki udur diye sylyoruz.
Bylece sistemin esnekliini btnyle kaldrarak, baarszl garantilemenin
en kolay yollarndan birini seiyoruz.
nsanlarn uramas gereken zor sorunlarn kayna, ounlukla deerlerdir.
Kimi zaman ak ve zgrlk gibi iki ayr deer bizi ayr ynlere ekebilir.
zgrlk her an her istediinizi yapabilme anlamna gelebilir. Ak ise, tek bir
kiiye duyulan ilgi olabilir. oumuz zaman zaman bu ikilemi, ho olmayan
sonularyla birlikte yaarz. Bununla birlikte en ok neye deer verdiimizi
bilmek ve bunu destekleyecek davranlarda bulunmak nemlidir. Byle
yapmazsak; daha sonra hayatmzda en ok deer verdiimiz eyi destekleyecek
davranlar gstermemi olmann acsn ekeriz. Yksek dereceli deerlere
bal davranlar, dk dereceli deerlere bal davranlarn yerini alrlar.
ki ayr yne eken kuvvetli deerler kadar, insan yldrc baka bir ey yoktur.
Bu, insanda byk bir benzeimsizlik yaratr. Bu benzeimsizlik yeteri kadar
uzun srerse, bir ilikinin sona ermesine bile neden olabilir. Birinin zerine,
dierini yok edecek ekilde debilirsiniz (zgrlnz gibi). Birini dierine
uydurmaya alrsanz (zgrle olan arzunuzu gz ard etmek gibi), bu
ekilde ok krc olabilir ve hayal krklna urayabilirsiniz. Ya da ok azmz,
deerlerini anlayp yorumlayabildii iin, genel anlada bir hayal krklnn ve
umutsuzluun deneyimini yaarz. Ksa zamanda hayatmzdaki btn bu ac
deneyimler birikir ve bunlar bizi ok yemeye, sigara imeye ve dier uygun
olmayan davranlara yneltir.
Deerlerin nasl altn bilmezseniz, uygun bir uzlama zemini hazrlamanz
ok zor olur. Bunu yapabilirseniz, hem zgrlnz hem de ilikinizi
kurtarrsnz. Ayrca kendinizi kantlama yordamnz da deitirebilirsiniz. Belki
lise renci-

368

siyken sizce zgrlk, Warren Beatty'nin seks hayatn taklit etmek anlamna
gelebilir. Olgunlatka bir ak ilikisi size barda tantnz ilk insanla yataa
atlamaktan daha ok zgrlk, rahatlk, beceri ya da zevk verebilir. te bu, tam
anlamyla benzeimsizlik douran bir deneyimin, yeniden uygun bir biimde
dzenlenmesidir.
Kimi zaman benzeimsizlik deerlerden deil, deiik deerler iin uygulanan
kendini kantlama yordamlarndan kaynaklanabilir. Baar ve dine olan ballk,
her zaman iin uyumazlk dourmak zorunda deildir. Hem ok baarl, hem
de dini deerlere ok bal bir insan olabilirsiniz. Ama ya baar iin kendinizi
kantlama yordamnz, sade ve basit bir hayat srmekse ne olur? Kendinizi
kantlama yordamnz yeniden tanmlamanz ya da yaklamnz yeniden
gzden geirmeniz gerekir. Aksi takdirde kendinizi ikilemlerle dolu bir hayatn
iinde bulursunuz. Burada R. Mitchell'in hayatn kstlarm gibi grnen, ama
aslnda onun mutlu ve zengin bir hayat srebilmesi iin gerekli destei salayan
inan sistemlerini hatrlamak faydal olabilir. Herhangi iki faktr arasnda kesin
bir iliki yoktur. Onun iin fel olmak, mutsuz olmak anlamna gelmez. ok
zengin olmak dinsiz olmanz, dininize ok bal olmanz da basit bir yaant
srdrmenizi gerektirmez.
SDP, birok deneyimin temel iskeletini deitirip, onlar benzeimli hale
getirecek aralar gelitirmitir. Bir zamanlar ok yaygn sorunlardan birisine
sahip bir kiiyle almtm. Bir kadnla romantik bir ilikisi vard; fakat ayn
zamanda dier kadnlar tarafndan ekici bulunmaya ve onlarla iliki kurmaya da
ok nem veriyordu. Bu yzden ne zaman bir kadndan seksel sinyaller alsa,
ilikisine verdii deer nedeniyle sululuk duyuyordu.
Ne zaman ekici bir kadnla karlasa, ekicilik dizini bu ekilde alyormu.
Byle bir kadn gryor (Ve) ve kendi kendine, "Bu kadn mkemmel bir yaratk
ve beni istiyor" diyormu (Aid). Bu da onu dayanlmaz bir istee srklyor (Ki)
ve
Snrsz G - 24

369


kimi zaman bu arzu geree dnyor ve onu harekete geiriyormu (Ke).
Fakat hem arzusu, hem de romantik bir maceraya olan istei, onu ikilemlerle
birlikte kararszla itiyormu.
Ben stratejisine (Ve- Aid- Ki-Ke) eklinde yeni bir para eklemesini rettim.
Bunu yle bir ayarladm ki, bir kadn grdkten sonra (Ve) kendi kendine "Bu
kadn ok gzel ve beni istiyor" (Aid) diyor. Burada, buna i iitsel olan, "Ben de
beraber olduum kadn seviyorum" diye bir ek yaptrttm. Ondan beraber
olduu kadn, sevgi dolu baklar ve glmsemesiyle birlikte (Ve) gznne
getirmesini istedim. Bu da onda, beraber olduu kadna olan sevgisini
canlandracak, yeni bir i duyusal his kazandrd. Bylece ekici bir kadn
grdnde ilk nce, "Bu kadn gzel ve beni istiyor" diyor ve hemen
arkasndan "Ben de beraber olduum kadn ok seviyorum" diye sevecen bir
ses tonuyla ekleme yapyor ve onun tatl hayalini zihninde canlandryor. Bu
ilemleri o kadar ok tekrar ettirdim ki, artk bunlar onun beyninde yer etti.
Aynen Swish paterninde olduu gibi, ne zaman kendisine doru gelen bir kadn
grse; hemen yeni stratejiyi uygulamaya balyor.
Bu strateji, her eyin yoluna girmesini salad. Eski stratejisi, onu ayn anda iki
ayr yne sevkediyordu. Bu da byk bir stres yaratyordu. Aslnda yalnzca
ekici grnme isteini bastrmak da onda ikilem ve atma yaratacakt. Bu
yeni strateji, hem ekici grnme isteini tatmin etti, hem de ilikisini ypratan
ikilemleri ortadan kaldrd. imdi ekici bir kadn grnce birlikte olduu kadn
daha ok zlyor.
Kendimizi ve dierlerini anlamak ve gdlemek iin deerleri kullanmann en
son yolu, onlar metaprogramlarla btnletirmektir. Deerler geirgenlii az
olan son szgelerdir. Metaprogramlar ise alglamamz ve davranlarmz
dzenleyen ilevsel paternlerdir. Bu ikisini beraberce kullanmay renirseniz,
en gl gdleme paternlerini gelitirebilirsiniz.
Bir zamanlar sorumsuzluuyla annesini babasn ldrtan bir genle
ilgilenmitim. Bu gencin sorunu, sonularn dn

370

meden anlk kararlar vermekti. Ona gre; baz nedenlerden tr ge saatlere
kadar darda kalmak zorunda kalyorsa; bu onun sorumsuz olduunu
gstermezdi. O, karlat olaylara annda tepki gsteriyor ( o yne doru
hareket etmesini salayan nesneler) ve sonularn dnmyordu
(uzaklamasn salayan nesneler).
Bu genle oturup konutuumda onun metaprogramlarn inceledim. Bir
ihtiyatan tr olaylarn zerine gittiini anladm. Daha sonra deerlerini
incelemeye baladm. Onun en nemli temel deerinin; emniyet, mutluluk
ve gven olduunu grdm. Bunlar hayatnda gereksinim duyduu nemli
eylerdi. Bu ipularn kullanarak davranlarn ayarlama ve aynalama yoluyla,
onunla dostluk kurdum. Daha sonra btnyle benzeim iinde ona;
yaptklarnn nem verdii deerleri nasl yok ettiini anlattm. Eve haber
vermeden kt iki gnlk bir geziden henz dnmt. Ailesinin tm sabrn
yitirdiini ve dolaysyla nem verdii ve ailesinde bulduu emniyet, mutluluk,
gven gibi deerleri yitireceini anlattm. Byle devam ederse; kendini hi
emniyet, gven ve mutluluk olmayan bir yerde bulacan syledim. Bu bir
hapishane ya da islahevi olabilirdi. Evde yaayabilecek kadar sorumluluk sahibi
olamyorsa; ailesi onu kendisinden sorumlu olacak birilerinin bulunduu bir
yere gndermek zorunda kalabilirdi.
Bylece, deerlerine ters den ve uzak durmas gereken eyleri vermi oldum.
ou insan, temel deerlerine zarar vereceklerini anladklarnda, normalinde
yapacaklar ilerden vazgeerler. Sonra da yaknlamas gereken doru yolu
gsterdim. Anne ve babas iin kantlama yordam olabilecek grevler verdim.
Bylece ailesi onu destekleyecek gven, emniyet, mutluluk gibi temel deerleri
belirleme yeteneine sahip oldu. Her akam 22'de evde olacak, bir hafta iinde
bir i bulacak ve her gn evdeki ilerini aksatmadan yapacakt. Ona 60 gn
iinde gzle grlr bir ilerleme kaydedeceini ve szlerini tutarsa, ailesinin ona
olan gveninin, dolaysyla mutluluk ve emniyeti

371

nin artacan syledim. Gereksinimlerinden doan bu ileri yapmas gerektiini
belirttim. Anlamamza bir kez uymazsa; bunu bir renme deneyimi, iki kez
uymazsa bir uyar olarak kabul etmesini, nc kez uymazsa evden gitmek
zorunda kalabileceini syledim.
Benim yaptm; yalnzca, onu deer verdii konulara doru ynelterek,
yaandan ald tad korumak ve artrmakt. Gemite ailesiyle olan ilikisini
destekleyecek ynde davranmyordu. Bu deiikliklerin ihtiyalarndan
doduunu ve kendini kantlamak iin iyi bir yntem olduunu bilmiyordu. En
son olarak ondan haber aldda, hl rnek bir ocuk gibi davrandn
rendim. Deerleri metaprogramlaryla birlikte onun temel gdleme
aralarn oluturuyordu. Ona kendisi iin gerekli emniyet, gven ve mutluluu
salayacak yollar gstermitim.

"Dierlerini bilenler aklldr, ama kendini bilenler daha aklldr.
Dierlerini kontrol edenler kuvvetli olabilirler, ama kendini
kontrol edebilenler, ok daha gldrler."

Lao Tsu, Tao Teb King

Tahmin ediyorum, deerlerin deiim iin ne kadar etkili ve geerli aralar
olduu anlalmtr. Eskiden deerleriniz hemen hemen btnyle bilinalt
dzeyinde alyordu. Ama imdi, olumlu ynde bir deiiklik iin, deerlerinizi
hem anlama hem de deerlendirme yeteneine sahipsiniz. Gemite de
atomun ne olduunu bilmediimiz iin, o byk gc kullanamyorduk.
Deerler hakknda bilgilenmek de, buna ok benzer bir etki yapar. Onlar bilin
dzeyine getirmekle, nceden elde edemediimiz sonular imdi elde
edebiliriz. nceden varln bile bilmediimiz bu dmelerle, artk oynayabiliriz.
Unutmayn ki, deerler genel etkileri olan inan sistemleridir. Bu ne

372

denle deerlerimizde (ister ikilemleri yok ederek, isterse zayf deerleri
glendirerek) deiiklik yaparak, tm hayatmz deitirebiliriz.
Eskiden olduu gibi deerlerden doan ikilemlerimizi anlayamamak yerine;
iimizde nelerin dndn, dierleriyle aramzda ne olduunu anlayarak, yeni
sonular retebiliriz. Bunu birok ekilde yaparz. Bu kitabn tmnde yapmaya
altmz gibi, altbiemler araclyla kantlama yntemlerini deitirebiliriz.
Deerler arasnda bir ikilem doduunda, aslnda bu kendini kantlama
yntemleri arasnda olmu demektir. stersek grnty silikletirerek ya da
sesini ksarak bu ikilemi dikkati ekmeyecek bir ekle sokabiliriz. Hatta baz
durumlarda deerin kendisini bile deitirebiliriz. Daha st dzeyde olmasn
istediimiz bir alt dzey deerimiz varsa; altbiemlerini deitirerek onu st
dzey deeri yapabiliriz. Birok durumda altbiemlerle uramak hem daha
kolay, hem de daha etkilidir. Sanrm bu tekniklerin ne kadar gl olduklarn
siz de biliyorsunuz. Bu yolla, deerlerinizin nem derecesini; onlarn
beyninizdeki temsillerini deitirerek, deitirebilirsiniz.
En yksek deeri faydallk olan birine danmanlk yapyordum. Sevgi, onun
sralamasnda 9. sradayd. Tahmin edebileceiniz gibi bu tip bir deer
sralamasna sahip birinin, dier insanlarla ok iyi bir iliki kurmas beklenemez.
O, en yksek deeri olan faydall; renkli, uygun tonlarda ve byk bir grnt
olarak saa yerletiriyordu. Oysa sevgiyi siyah-beyaz, koyu tonda, kck bir
ekranda gryordu. Bunu rendikten sonra tek yapacamz ey, sralamada
alt dzeyde yer alan deerlerin altbiemlerini de, st dzey deerlerin
altbiemleri haline getirmek olacaktr. Bylece onun deerleri hakkndaki
fikirleri ve deer sralamas deiecek ve sevgi en st dzeye sahip bir deer
olacaktr. Bu dzeyde korunmas iin de swish paterni uygulanacaktr. Bu
ilemleri reterek, dnyaya ve hayata bak asn deitirdim. Bylece
eylemleri uygun bir temele dayanmaya balad.

373

Bir insann deer sralamasn deitirmenin, hemen ortaya kmasa bile, ok
byk imalar olabilir. En iyisi, nce kiinin kendini kantlama yordamn
kefetmek ve deer sralamasn deitirmeden nce, alglamasn
deitirmektir.
Sanrm bunun kiisel bir ilikide ne kadar nemli olduu anlalmtr. Bir
insann en nemli deeri ekicilik, ikincisi drst iletiim, ncs yaratclk ve
drdncs de sayg olsun. Bu ilikide, doyurucu sonu elde etmenin iki ayr
yolu vardr. Bir tanesi saygy birinci deer, ekicilii de sonuncu deer
yapmaktr. Bylece artk eine ekici gelmeyen birine; onun eine kar duyduu
saygnn ekicilikten daha stn olduu hissini verebiliriz. Bu ekilde o, eine
sayg duyduu srece; en nemli ihtiyacnn karlandn hissedecektir. Daha
basit bir yol ise, kiinin ekiciliini anlamada kulland kantlama yordamn
belirlemektir. Karsndaki kiide neler bulmas, grmesi, hissetmesi gerekir?
Sonra, ya onun ekicilik stratejisini deitirir ya da tatmin edilmesi gereken
deerleri eiyle paylamasn salarz.
Biroumuz atan deerlere sahibizdir. Hem baarl olmak, hem de plajda yan
gelip yatmak isteriz, hem zamanmz ailemizle geirmek, hem de iimizde ok
alp baarl olmak isteriz. Hem gvenlik hem de macera ararz. Bu deer
ikilemleri kanlmazdr. Bunlar hayatmza biraz da eni katarlar. Asl sorun,
temel deerlerimiz bizi farkl ynlere ektiinde kar. Bu blm bitirdikten
sonra deer sralamanz ve kendinizi kantlama yordamlarnz inceleyin ve
atan ynleri bulun. Onlar aka grebilmek, zmn birinci basamadr.
Kiilerde olduu kadar toplumlarda da deerler, ok nemli bir yere sahiptir.
Birleik Devletlerin son yirmi yllk tarihi deerlerin deiebilirlii ve nem
sralamas iin iyi bir rnek oluturur. Altmlarda ortaya kan deer atmalar
hangi devrimi yapt? Bir anda toplumun ses karan nemli bir blm,
toplumun bir btn olarak sahip olduu deerleri aka tartmaya baladlar.
lkenin paylalan en temel deerleri

374

(vatanseverlik, aile, evlilik) tartlmaya baland. Sonuta byk bir karmaa ve
sosyal benzeimsizlik dnemi yaand.
O gnlerle bugnler arasnda iki byk fark var. Birincisi 80'li yllarn ocuklar,
deerlerini ifade etmek iin yeni ve daha olumlu yollar buldular. 60'l yllarda
zgrlk, uyuturucu kullanmak ve sa uzatmakt. Ama imdi, yani 80'lerde,
kendi iine sahip olmak ve yaamn denetleyebilmek, ayn sonucu elde etmenin
en etkin yolu olarak grlyor. Dier farkllk ise, deerlerin deimesidir.
Amerikan deerlerinin son yirmi be yln incelersek; hibir deer setinin,
dierinden daha baarl olduunu syleyemeyiz. Bunun yerine devaml deien
deerler gze arpar. Kimi yerlerde eski deerlere bal kalnm (vatanseverlik,
aile yaants gibi), kimilerinde ise 60'l yllarn deerlerinin yeni uyarlamalar
kullanlmtr. Biz daha toleranslyz. Kadn haklar iin, aznlklar iin, tatminkar
alma koullan iin hep farkl deerlere sahibiz.
Burada hepimiz iin ok faydal bir ders vardr. O da deerlerin ve insanlarn
deiebileceidir. Ancak nefes almayan insanlar deimezler. nemli olan bu
durumu anlamak ve ona ayak uydurmaktr. Tek bir istee bal kalp onu elde
ettiklerinde; artk mevcut deerlerinin uygun olmadn anlayan insanlar
rneini hatrlayn. Biroklarmz, birok kez bu durumla karlar. Bunu
engellemenin yolu, deerlerimizi ve bunlardan doan kendimizi kantlama
yordamlarmz iyice kavramaktr.
Hepimiz bir miktar benzeimsizlik iinde yaarz. Bu, insan olmann
belirsizliinin bir parasdr. Aynen 60'larda toplumlarn deimesi gibi, insanlar
da deiir. Ama deimenin ne olduunu bilirsek, daha kolay ayak uydurur ve
elimizden gelen deiiklikleri ortaya koyarz. Benzeimsizlik hisseder ve olanlar
anlayamazsak; uygun olmayan davranlar iine gireriz. kiye, sigaraya alr ya
da farknda olmadan hayal krklklar retmeye balarz. Bu nedenle ikilemleri
zmlemenin ilk adm, onlar anlamaktr. Asl baar forml burada da, dier
alanlarda olduu gibi geerliliini korur. Ne istediinizi, temel

375


deerlerinizi ve deerler hiyerarinizi bilmelisiniz. Eyleme gemek zorundasnz.
Ne elde ettiinizi anlamak iin duyusal keskinliinizi artrmal ve deiim iin
gerekli esneklii gstermelisiniz. imdiki davranlarnz deerlerinizle
uyumuyorsa, ikilemi zmlemek iin onlarda birtakm dzeltmeler yapmanz
gerekir.
ncelemeye deer bir nokta daha var. Her an hepimizin modelleme yaptn
hatrlayn. ocuklarmz, alanlarmz, i evremiz deiik ekillerde srekli
olarak bizi modellemektedir. Etkili model olmada, gl deerlere ve benzeimli
davranlara sahip olmaktan daha nemli bir ey yoktur. Modelleme nemlidir,
ama deerler daha da nemlidir. Sznze ok balysanz ve hayatnz mutsuz
ve elikili grnyorsa; sizi modelleyenler, mutsuzluk ve eliki ile szne
ball badatracaklardr. Sznze balysanz ve hayatnz mutlu ve
elenceli ise; szne ballk, mutluluk ve elenceyi badatran benzeimli bir
modelsiniz demektir.
Hayatnz boyunca sizi en ok etkileyen insanlar dnn. ansnz onlarn en
etkili, en uyumlu modeller olmasyd. Onlar, deerleri ve hareketleriyle
baarnn en canl, en gze batan baarl modelleridir. Tarihteki en nemli
modelleme gleri, deerler zerinde ok duran kutsal kitaplardr. Anlattklar
hikayeler, tanmladklar durumlar; bu deerlere nem veren insanlarn
hayatlarn zenginletirecek modellerdir.
Bir kiinin deerlerini kefetmek; basit olarak onun iin neyin en nemli
olduunu, neyin nemli olmadn anlamaktr. Bunu bilmekle yalnz
karnzdakinin deil, kendi ihtiyalarnzn da farkna varrsnz. Bir sonraki
blmde, kitapta incelediimiz konular uygulayabilmek iin kullanmamz
gereken be kavram zerinde duracaz. Ben bunlara "Zenginliin ve Mut-
luluun Be Anahtar" adn verdim.

376

BLM: 19


Zenginlik ve Mutluluun
Be Anahtar






"nsan evrenin deil, evre insann yaratdr."

Benjamin Disraeli








ARTIK yaamnzn mutlak sorumluluunu yklenebilmek iin gerekli kaynaklara
sahipsiniz. temsilinizi ekillendirme, baar ve gc salayacak durumlar elde
etme yeteneine sahipsiniz. Fakat yetenee sahip olmakla, yetenei kullanmak
her zaman ayn anlama gelmez. Kiileri belirli zamanlarda tekrar beceriksiz
duruma sokan kesin deneyimler vardr. Yollardaki virajlar, nehirlerdeki
girdaplar, zaman zaman bizi tekrar tuzaa drr. Kiilerin tm
yapabileceklerine tutarl bir ekilde engel olan deneyimler vardr. Bu blmde
size; tehlikelerin nerede olduunu gsterecek bir harita ve tehlikeden kur-
tulmak iin gerekli olan bilgiyi vermek istiyorum.

377



Ben bunlara zenginlik ve mutluluun be anahtar adn verdim. imdi sahip
olduunuz tm yetenekleri kullanmak ve olabileceklerinizin hepsini olmak
istiyorsanz; bu anahtarlar anlamak zorundasnz. Kararlysanz ve anahtarlan
uyumlu bir ekilde kullanabilirseniz, yaamnz srekli baarlarla dolu olacaktr.
Ksa bir sre nce Boston'daydm. Bir akam seminerinden sonra, gece yans
Copley Meydan'nda dolayordum. Eski Amerikan evlerinden gkdelenlere
kadar eitli yaplardaki binalar incelerken, bir adamn yalpalayarak bana doru
geldiini fark ettim. Haftalardr sokakta uyumu gibi grnyordu. Sanki
aylardr tra olmamt ve etrafa alkol kokular yayyordu.
Adamn benden para isteyeceini anladm. Hakl olarak, "yle dndnz
iin adam kendinize doru ektiniz", diyeceksiniz. Her neyse adam yaklat ve
"Baym, bir eyrek dolar bor verir misin?" dedi. nce adamn davrann
dllendirmeyi isteyip istemediimi dndm. Sonra onu zmemeye karar
verdim. Benim iin bir eyrek dolar eksik ya da fazla olmu fark etmezdi.
Sonunda ona bir ders verme giriiminde bulunmaya karar verdim. "Bir eyrek
mi?", "Yani btn istediin sadece bir eyrek dolar m?" dedim. "Evet, sadece
bir eyrek" diye cevap verdi. Ben de cebimden bir eyrek dolar kardm ve
"Hayat sana istediin her miktardaki paray verecektir" dedim. arm bir
ifadeyle suratma bakt ve sonra uzaklat.
Adamn uzaklan izlerken, baarl olanlarla baarszlar arasndaki farklar
dnmeye baladm. Onunla benim aramda ne gibi farklar vard? Niin benim
yaamm nee dolu ve istediimi istediim zaman yapabiliyorum, istediim yere
istediim zaman gidebiliyorum, istediim kiiyle istediim kadar beraber
olabiliyorum? O, belki altm yanda ve sokaklarda eyrek dolar dilenerek
yayor. Tanr bana "Robbins, sen ok iyisin. yleyse hayal ettiin yaam
yaayacaksn" m dedi? Sanmyorum. Birileri bana ok byk kaynaklar ya da
stnlkler mi hediye etti? Sanmyorum. Bir zamanlar ben de aa yukar

378
onunki kadar kt durumdaydm; ama, ben onun kadar ok imedim ve
sokaklarda uyumadm.
Sanrm farkn bir ksm bu adama verdiim cevapta var. Yani ne isterseniz,
yaam size verecektir. Bir eyrek dolar isterseniz, yaam size o kadarn
verecektir. Yaam sevinci ve baar isterseniz, yaam size onu verecektir.
imdiye kadar yaptm almalar bana; durum ve davranlarmz
deitirebilirsek, her eyi deitirebileceimizi retti. Yaamdan ne
isteyebileceinizi ve onu elde ettiinizden nasl emin olabileceinizi re-
nebilirsiniz. Daha sonraki aylarda sokakta rastladm insanlara hep yaamlarn
ve bu duruma nasl ulatklarn sordum. Yaamda benzer glklerle uramak
zorunda olduumuzu farketmeye baladm. Fark onlarla baa kma
yordamlarndayd.

"Kullandnz kelimeler, nasl yaayacanz belirlerler.

Yunan Atasz

Baarya giden yolda trafik iareti olarak kullanlabilecek be ilkeyi sizinle
paylamak istiyorum. Bunlar sihirli ya da ok karmak ilkeler deildir, fakat bu
ilkelere mutlaka uyulmas gerekir. Onlarn kullanmnda ustalarsanz,
yapabileceiniz iler zerindeki snr kalkacaktr. Onlar kullanmazsanz,
atlayabileceiniz ykseklie oktan snr koymusunuz demektir. Olumlu olmak
ve pozitif dnmek balangtr; fakat cevabn tm deildir. Disiplinsiz
olumluluk, sulanmann balangcdr. Disiplinli olumluluk ise harikalar yaratr.
Zenginlik ve mutluluu salamann anahtarlar aada aklanmtr.

ENGELLERLE NASIL BAA IKILACAINI RENMELSNZ.
Olabileceklerinizin hepsini olmak, yapabileceklerinizin hepsini yapmak,
iitebileceklerinizin hepsini iitmek, grebileceklerinizin hepsini grmek
istiyorsanz engellerle nasl baa klmas gerektiini renmek zorundasnz.
Engeller her an ha

379

yallerinizi ykabilir. Engeller pozitif tutumlar negatife, gl durumlar aciz
duruma sokabilir. Negatif tutumun yapt en kt ey, kiisel disiplini yok
etmesidir. Kiisel disiplin kaybolduunda, istediiniz sonular da kaybolur.
Bu nedenle uzun dnemli baary garantilemek iin engellerinizi nasl disipline
edeceinizi renmelisiniz. zninizle size baz eyler anlatmak istiyorum.
Baarnn anahtar youn engellemedir. Byk baarlar incelerseniz, hemen
hemen hepsinin baarya giden yolda youn engellemelerle karlatn gre-
ceksiniz. Size bunun tersini her kim sylerse, bilin ki o, baarmann ne demek
olduunu bilmiyordur. ki tr insan vardr. Engellemelerle baa kanlar ve
engellemelerle baa kmak isteyenler.
Federal Express adnda kk bir tama irketi vard. irketin kurucusu Fred
Smith saylamayacak kadar engellemeyle karlamasna ramen, irketini
milyarlarca dolarlk bir irket haline getirmeyi baard. Sahip olduu tm
parasyla irketi kurduu zaman yaklak olarak sadece 150 paket tamay plan-
lyordu. 0, onalt paket tadnda ayn sektrdeki dier irketlerden bei birer
iisini iten kard. Bu andan itibaren iler kt gitmeye balad. iler
eklerini kendilerine en uygun gelen ilk yerde hemen bozdurmaya alyorlard;
nk ekleri karlayacak kadar nakit para yoktu. Birok kez planlar bozulma
srecine girdi ve bazen iini srdrebilmesi iin mutlaka belirli bir miktarda sat
yapmak zorunda kalyordu. Bu irket imdi milyarlarca Dolarlk cirosu olan bir
irkettir. Bunun bir tek nedeni vardr, o da Fred Smith'in engelleme stne
engellemeyle baa kma yeteneine sahip olmasdr.
Engellemelerle baa kabilen insanlar dllendirilirler. Eer iflas etmiseniz,
muhtemelen bunun nedeni ok fazla engellemeyle baa kamamanz
yzndendir. "flas ettim, nk ok fazla engellemeyle karlatm" derseniz
geri adm attnz demektir. Daha ok engellemeyle baa ksaydnz, zengin
olurdunuz. Parasal adan iyi durumda olanlarla olmayanlar arasnda-

380


ki en nemli fark, engellemelerle baa kma yntemlerinden kaynaklanr.
Fakirlerin ok fazla engellemeye sahip olmadklarn syleyecek kadar kat
yrekli deilim. Sadece zengin olmann yolunun baarya ulancaya kadar
engellemelerin stne gitmekten getiini anlatmaya alyorum. Genellikle
insanlar zenginlerin problemlerinin olmadn sanrlar. Biraz daha dikkat
etseler, zenginlerin daha ok problemlerinin olduunu grecekler. Onlar sadece
yeni stratejiler ve alternatifler yaratarak, bu problemlerle nasl baa
klabileceini biliyorlar. Zengin olmak sadece ok paraya sahip olmak demek
deildir. Zengin bir iliki daha ok problem ve daha ok zorluk demektir.
Herhangi bir problemle karlamak istemiyorsanz, byle bir ilikiye girmeyiniz.
te, ilikide, yaamda, byk baarya giden her yolda ok fazla engelleme
vardr.
En Uygun Performans Teknikleri'nin bize en byk hediyesi, etkin bir ekilde
engellemeyle nasl baa klacan retmesidir. Sizi engelleyen herhangi bir
eyi ele alnz ve bununla ilgili olarak sizi heyecanlandracak bir program yapnz.
SDP gibi aralar sadece olumlu dnme deildir. Olumlu dnmedeki sorun,
o ana kadar zerinde dnlen konuda eyleme gemek iin genellikle ge
kalnmasdr.
SDP size, gerilimleri frsata dntrecek bir yol sunmaktadr. Sizi kntye
uratan herhangi bir imajn nasl silineceini ya da nasl oku salayacak bir
imaja dntrleceini renmi bulunuyorsunuz. Bunu yapmak zor bir i
deildir. Nasl yaplacan zaten renmi durumdasnz.
Gerilimle baa kmann iki yolu vardr: Birincisi kk eylere iltifat
etmemektir. kincisi ise her ey kktr.
Tm baarl insanlar, baarnn engellemenin br tarafnda filiz verdiini
bilirler. Maalesef, baz insanlar br tarafa gemezler. Amalarn
gerekletiremeyenler, engellemeler karsnda ylanlardr. Onlar istediklerine
ulaabilmeleri iin atmalar gereken admlara, engellemelerin engel olmasna
izin verirler. Bu yolda engellemeleri yararak ilerleyeceksiniz. Her geri

381


adm bir baarszlk deil, sizi amacnza gtrecek yolda daha fazla bilgi veren
bir geri beslemedir. Bylece daha ileriye gitmek iin gerekli bilgileri salam
olacaksnz. Bu deneyimi yaamam baarl bir insan bulabileceinizden
pheliyim.

REDDEDLMEYLE NASIL BAA IKILACAINI RENMELSNZ.
Bu ilke ikinci anahtarmzdr. Seminerlerimde bu anahtar sylediimde, odadaki
fizyolojinin deitiini hissedebiliyorum. Dilde insan "hayr" kelimesinden daha
ok inciten baka bir kelime var mdr? Bir sat elemanysanz; 100 bin dolarlk
sat yapmakla, 25 bin dolarlk sat yapmak arasndaki fark nedir? Aradaki
temel fark, sizi eyleme gemekten alkoyan korkuyu yenmek iin reddedilmeyle
nasl baa klacan renmektir. En iyi satclar, en ok reddedilenlerdir.
Onlar hayr kelimesini , evet kelimesini duyabilmek iin bir drt olarak kul-
lanrlar.
Bizim kltrmzde insanlarn karlat en byk zorluk, hayr kelimesiyle
nasl baa klacan bilmemektir. Daha nce sorduum soruyu hatrlayn.
Baarszla uramayacanz bilseydiniz ne yapardnz? Bu soruyu imdi
dnn. Baarsz olmayacanz bilmek, sizin davranlarnz deitirmeyecek
midir? Bu da sizin istediiniz ekilde davranmanza neden olmaz m? yleyse
sizi bundan alkoyan nedir? Hayr kelimesidir. Baarl olmak iin reddedilmenin
stesinden nasl gelineceini bilmek zorundasnz. Reddedilmeyi btnyle yok
etmenin yollarn renin.
Bir zamanlar bir yksek atlaycyla birlikte almtm. Olimpiyatlarda yanan bir
atlet olmasna ramen, artk en iyi derecesinin zerine kamayacana
inanyordu. Onu atlay yaparken seyrettiimde, bu sorununu hemen kavradm.
tay drd zaman, btn duygularnn alt st olduundan emindim.
tann her d, durumu biraz daha ktletiriyordu. Hemen yanma
ardm ve benimle almak istiyorsa, ayn eyi bir daha asla tekrar
etmemesini syledim. Her eyi bir

382

baarszlk olarak gryordu. Atlay yapmadan nce beynine ne kadar
baarszlk mesaj varsa gnderiyordu. Her atlaynda, kendisine baar
getirecek becerikli durumun yerine baarszlkla daha ok ilgileniyordu.
Ona tay tekrar drrse, kendi kendisine armasn syledim. Ahlayp
puhlamak bir dier baarszl getirecektir. O kendisini tekrar becerikli duruma
sokmal ve ikinci denemesini bu durumdayken yapmaldr. lk atlayndaki
derecesi son iki ylda yapt derecelerden daha iyi olmutu. O da ok byk bir
deiiklik deildi. Elde ettii dereceler arasndaki fark sadece yzde %10 idi.
Farkllk ykseklikte deil, performansta idi. Bu ekildeki kk deiiklikler,
yaamnzn kalitesini byk oranda artrabilir.
Rambo ismini hi duydunuz mu? Sylvester Stallone? Artistlik brosuna
bavurduunda "Hey! Sen bizim tam aradmz insansn. Hemen gel, sana bir
filmde rol verelim" mi dediler sanyorsunuz. Hayr, Sylvester Stallone baarya
ulancaya kadar red stne red cevaplarna dayanma gc gsterdi. O ie
baladnda binden fazla red cevabyla karlat. O New York'ta bulabildii tm
artistlik brolarna bavurdu ve hepsinden hayr cevab ald. Fakat o; zorlamaya,
denemeye devam etti ve sonunda "Rocky" filmini yapt. O, bin kez hayr cevab
almasna ramen, binbirinci kapy alma cesaretini gstermiti.
Siz ne kadar hayr cevabna dayanabilirsiniz? Size ekici gelen birisiyle ka kez
konumak istediniz ve sonra hayr kelimesini duymaktan korktuunuz iin
vazgetiniz. Kanz, reddedilme korkusuyla yapmak istediiniz eyleri
yapmaktan vazgetiniz? Bunun ne kadar byk bir delilik olduunu dnnz.
Hayr kelimesi yznden kendinizi nasl snrladnz dnn. Kelimenin
kendisinin herhangi bir gc yoktur. Derinizi yzemez, gcnz elinizden
alamaz. Onun gc, sizin onu temsil edi eklinizden, yarattnz
snrlamalardan gelmektedir. Snrl dnceler de snrl yaamlar yaratr.
Bu nedenle beyninizi kullanmay rendiinizde, reddedil

383

meyle nasl baa klabileceini de renebilirsiniz. Hatta, hayr kelimesini
kendiniz iin bir gven kayna ekline dntrebilirsiniz. Her reddedilmeyi
yararlanlmas gereken bir frsata dntrebilirsiniz. Telefonla sat
yapyorsanz; telefona uzanmak, reddedilme korkusu yerine sizde bir oku
yaratmaldr. Baarnn, engellemenin br tarafnda yattn hatrlaynz.
Engellemeyle karlamayan gerek bir baar yoktur. Ne kadar ok
reddedilirseniz; o kadar ok iyi, o kadar bilgili ve istediiniz sonuca o kadar ok
yakn olursunuz. Bundan sonra sizi reddeden kiiyi kucaklamalsnz. Bu onun
fizyolojisini deitirecektir. Hayrlar kucaklamaya dntrn. Reddedilmeyle
baa kmay renirseniz; istediiniz her eyi renebilirsiniz.

PARASIZLIIN BASKISIYLA BAA IKMAYI RENMELSNZ.
te mutluluk ve zenginliin nc ilkesi. Mecburi yn, sadece finansal
(parasal) bask deildir, hi paraya sahip olmamaktr. Birok kimseyi tahrip eden
ok eitli finansal basklar vardr. Onlar a gzllk, haset, hile ve paranoya
yaratabilir. Onlar, duyarllnz ve arkadalarnz alabilir. Dikkat edin,
yapabilirler diyorum, yaparlar demiyorum. Finansal baskyla baa kmak
demek; nasl kazanlacan, nasl verileceini ve nasl tasarruf edileceini
bilmek demektir.
Para kazanmaya baladmda azar iitmeye baladm. Arkadalarm beni
yadrgadlar. "Parann iinde bouluyorsun. Senin problemin nedir?" diye
sormaya baladlar. Ben de "Para iinde boulmuyorum, sadece biraz param
var" eklinde cevaplar vermeye baladm. Onlar olaya benim gibi bakmyorlard.
u ya da bu ekilde farkl bir finansal duruma sahip olduum iin, beni farkl bir
insan olarak alglamaya baladlar. Bazlar bana ok darld. Yeterli paraya sahip
olmamak, finansal basknn bir baka trdr. Muhtemelen bu basky ou
insan gibi siz de her gn hissediyorsunuz. Paranzn ok ya da az olmas sonucu
deitirmez. Mutlaka finansal baskyla uramak zorundasnz.

384

Felsefelerimizin; yaammzdaki tm eylemleri ynlendirdiini, nasl
davranacamza ilikin i temsillerimize rehberlik ettiini unutmayn. Onlar bize
nasl davranacamz gsteren modellerdir. George S. Clayson, "Babi'in En
Zengin Adam" isimli kitabnda bize finansal baskyla nasl baa klacana
ilikin muhteem bir model sunmaktadr. Bu kitab daha nce okumu
muydunuz? Okumusanz, tekrar okuyun. Okumadysanz, hemen imdi satn
aln ve okumaya balayn. Bu kitap sizi btnyle zengin, mutlu ve heyecanl
yapacaktr. Benim bu kitaptan rendiim en nemli ey, tm kazancmzn
%10'unu vermek gerektiidir. Doru fakat niin? Bir nedeni, aldnz geri
vermektir. Dier nedeni de kendiniz ve dierleri iin bir deer yaratmaktr. En
nemlisi dnyaya ve bilinaltnza, gerekenden fazlasna sahip olduunuzu
sylemektir. O eitim iin ok gl bir inantr. Yeterinden fazlasna sahipsiniz
demek, hem siz hem de dierleri istediklerine sahip olabilirler demektir. Bu
dnceye sahip olursanz, onu gerekletirebilirsiniz.
Ne zaman %10'u vermeye balayacaksnz? Zengin ve nl olduunuzda m?
Hayr. Bir ie baladnz zaman vermeye balamalsnz. nk verdiiniz sizin
tohumunuzdur. Onu yememelisiniz, onunla yatrm yapmalsnz ve en iyi
yatrm ekli de bakalar iin deer yaratmas amacyla vermektir. Bunun bir
yolunu bulmakta glk ekmeyeceksiniz. Gerekenler evrenizde vardr. Byle
yapmann en deerli ynlerinden birisi de bu eylemin kendinize ilikin hislerinizi
deitirmesidir. htiyac olanlar bulmak ve onlarn ihtiyalarn karlamak kim
olduunuza ilikin hislerinizi deitirecektir. Bu tr hisler ya da durumlar, sizin
daha saygn bir tutumla yaamanz salayacaktr.
nceki gn Kalifoniya'ya, mezun olduum yksek okula gitme ansm oldu.
Benim retmenler iin dzenlediim bir program var ve bu program hakknda
yaamm etkileyen retmenlerime bilgi vermek istedim. Okula gittiimde
kendimi nasl ifade edeceimi bana reten konuma programnn, finansal
kaynak yetersizlii ve yneticilerin yeteri kadar nem
Snrsz G - 25-

385


vermemeleri yznden kaldrldn rendim. Vakit geirmeksizin programn
tekrar balamas iin finansal kayna ben saladm. Bylece bana daha nce
verilenlerin bir ksmn geri vermi oldum. Bunu zengin bir vatanda olduum
iin yapmadm. Borlu olduum iin yaptm. Bir eyler borlu olduunuzu
bildiinizde, onu geri deyebilmek gzel bir ey deil midir? te paraya sahip
olmann gerek nedeni budur. Hepimizin pozitif borlar vardr. Paraya sahip
olmann en iyi nedeni; bu borlan deyebilmektir.
ocukluumda ailem bize bakabilmek iin ok alyordu. Birok nedenlerden
tr parasal ynden ok kt bir durumdaydk. Parasz kaldmz bir kran
Gn'n hatrlyorum. Birisi bizim kapnn nne hindi ve birok yiyecekle
birlikte gelinceye kadar her ey ok kt grnyordu. Yiyecekleri getiren
adam," Bunlan sizin bir ey istemeyeceinizi bilen, sizi seven ve sizin ok iyi bir
kran Gn geirmenizi isteyen biri gnderdi" dedi. O gn hi unutmam. Bu
nedenle her kran Gn o adamn bize yaptn yaparm. Bir haftalk ihtiyac
karlayacak kadar yiyecek alr ve gerekten ihtiyac olan bir aileye gtrrm.
Yiyecekleri bir ii ya da grevli olarak gtrrm. Kesinlikle bu hediyeyi benim
aldm sylemem. Sadece yle bir not brakrm: "Bu, sizinle ilgilenen
birisinden gelmektedir. Umarm bir gn sizin de durumunuz yeteri kadar iyi olur
ve siz de gerekten ihtiyac olanlara yardm edersiniz."
kran Gn artk benim iin yln en aydnlk gnlerinden birisi olmutu.
Kendileriyle ilgilenen birisi olduunu renen insanlarn yzndeki deimeleri
grmek, yani bir fark yaratmak, hayatn kendisidir. Bir yl Harlem'de hindi
datmak istedim; fakat hibir aracmz yoktu ve her yer de kapal idi. Arka-
dalarm "Bu yl bu ii unutalm" dediler. Ben "Hayr. Bu ii yapmaya kararlym"
dedim. Hibir araca sahip olmadan bu ii nasl yapacam sordular. Ben de,"
Caddelerde ok sayda ara var. Bizim iimizi grecek bir ara mutlaka bulunur"
cevabn verdim. Size New York'da yapmanz neremeyeceim bir yn

386

temle, bayrak sallayarak aralara durmalar iin iaret etmeye baladm.
Srclerin ounluu, kran Gn olmasna ramen, bizim kt niyetli
olduumuzu sandlar.
Bu nedenle trafik klarna gittim ve aralarn camlarna vurarak bizi Harlem'e
gtrrlerse 100 dolar vereceimi sylemeye baladm. Bu da bir ie yaramad
ve bu nedenle mesajmda kk bir deiiklik yaptm. Bir saatlik bir yiyecek
ykleme ve tama iine ilave, yarm saatlik bir srede, fakir bir mahallede
datm yapmak istediimizi sylemeye baladm. Bu mesaj, bizi amacmza
biraz daha yaklatrd.
Bizim ihtiyacmz grecek kadar byk ve gzel bir arala datm yapmaya
karar vermitim. arap tayan ok gzel bir ara geldi ve arkadalarm arac
klarda yakaladlar. Cama vurarak bizi istediimiz yere gtrrse 100 dolar
vermeyi teklif ettim. Src, "Bana bir ey demek zorunda deilsiniz. Sizi g-
trmekten mutluluk duyarm" dedi. Bu bizim ba vurduumuz onuncu kiiydi.
zerinde Kurtulu Ordusu (bir tr yardm dernei) yazan apkasn giydi. sminin
Yzba John Rondon olduunu ve bizim gerekten ihtiyac olan insanlara
yiyecek gtreceimizden emin olmak istediini syledi.
Bylece sadece Harlem'de deil, ayn zamanda lkenin en bakmsz blgesi olan
South Bronx'de de yiyecek datm yaptk. Bo blgeleri getik ve harabeye
dnm evlerin arasndan geerek South Bronx'de al veri yapabileceimiz bir
yer bulduk. Aldmz yiyecekleri; gecekonduda oturanlara, sokakta yaayanlara,
sefil bir hayat olanlara dattk.
Bu kiilerin yaamlarn hangi oranda deitirdik bilemiyorum, ama Yzba
Rondon'a gre, onlarn insanlara ilgi gsterme konusundaki inanlar deiti.
Kendinizden verdiiniz zaman elde ettiklerinizi, parayla satn alamazsnz. Hibir
planlama % 10 verdiinizde elde edeceklerinizi size salayamaz. O, size parann
ne yapabileceini ve ne yapamayacan retecektir. Bu ikisi de
renebileceiniz en deerli derslerdendir. Ben bunlardan en iyi eklin, fakir
kimselere yardm etmek olduu

387

nu dnyordum. Sonra bunun tersinin doru olabileceini fark ettim. Fakir
kiilere yardm etmenin en iyi yolu; dier olanaklarn modeli olmak, onlarn
dier mmkn seimler kmesini bilmelerini salamak ve kendi kendilerine
yeterli olacak ekilde kaynaklarn gelitirmelerine yardmc olmaktr.
Gelirinizin % 10'unu verdikten sonra, dier % 10'uyla borlarnz azaltn ve dier
%10'uyla sermayenizi artrn. Sahip olduklarnzn % 70'iyle yaamalsnz. Biz
insanlarn ounun kapitalist olmad, kapitalist bir toplumda yayoruz. Ksaca,
onlar isteklerine uygun bir yaam tarzna sahip deildir. Atalarmzn yaratmak
iin arptklar, etraf frsatlarla evrili bu sistemin stnlklerinden
yararlanamadktan sonra, niin kapitalist bir toplumda yayoruz? Para
biriktirmeyi ve onu bir sermaye olarak kullanmay renin. Kazancnz
harcyorsanz, asla sermayeniz olmaz; ihtiyacnz olan kaynaklara sahip
olamazsnz. u anda Kaliforniya'da yllk ortalama gelirin 25.000 dolar olduu
sylenmektedir. Ortalama tketim miktar ise 30.000 dolardr. Aradaki farka
finansal bask denilmektedir. Herhalde bu kalabaln iinde olmak istemezsiniz.
Para da baka eyler gibidir. Onu kendi lehinize de kullanabilirsiniz, aleyhinize
almasna da izin verebilirsiniz. Zihninizdeki dier eylerle nasl ilgileniyorsanz;
parayla da ayn ekilde ilgilenmelisiniz. Bu ilgi, ayn amala zenli bir ekilde
gsterilmelidir. Kazanmay, tasarruf etmeyi ve vermeyi renin. Bunu
baarabilirseniz, finansal basklarla nasl baa klacan da renmi
olursunuz. Bylece, size mutsuzluk getirecek olan negatif durum yaratan
drtler iin ortam yaratlmayacaktr. Ayn zamanda benzer faydalar
evrenizdeki kiiler iin de yaratm olursunuz.
Bu anahtar kullanmada ustalatnzda; yaamnzda bir hayli baarl
deneyimler edinmeye balayacaksnz. Engelleme, reddedilme ve finansal
baskyla baa kabilirseniz; yapamayacanz hibir ey yoktur. Tina Turner' hi
seyrettiniz mi? O her basknn da youn olarak etkisinde kalmasna ramen
onlar

388

la baa kmasn bildi. Yldz olduktan sonra evliliini, parasn kaybetti ve sekiz
yl adi otellerin localarnda ve ucuz gece kulplerinde gsteri yapt. Plak yapmak
iin az para nerenleri reddetti. almay, hayr demeyi, borcunu demeyi,
evini geindirmeyi srdrd. Sonuta yine elence dnyasnn en stndeki
yerini tekrar ald.

RAHATLIKLA NASIL BAA IKILACAINI RENMELSNZ.

Drdnc hedefimiz, anahtarmz budur. Baarnn doruuna kan ve sonra
birdenbire ortadan kaybolan mehur insanlar grmsnzdr. Onlar rahatla
almaya balamlar ve kendilerini dorua karan eyi, ilk planda
kaybetmilerdir.

"Dorua ulasanz bile, hl ulalmas gereken
tm gelecek nnzde durmaktadr."

Lao, Tsu, Tao Teb King

Rahatlk bir vcudun sahip olabilecei en tahrip edici duygudur. Bir kii ok fazla
rahatla ulanca ne olur? Byme, alma, katma deer yaratma durur. ok
fazla rahatlk istemeyin. Kendinizi gerekten rahat hissediyorsanz, bymeniz
duracaktr. Bob Dylan " Megul domayan, lmle megul olmak iin
domutur" demitir. Ya yukar karsnz, ya da aaya inersiniz. Mc
Donald's'n kurucusu olan Ray Kroc, "Uzun sre baarl olmak iin sizden tek bir
tavsiye istense, cevabnz ne olurdu?" sorusuna, "Yeilken byrsn,
olgunlanca rrsn." cevabn vermiti. Yeil kaldka byyebilirsiniz. Her-
hangi bir deneyimi bymek iin bir ara olarak da grebilirsiniz, rmeye
davetiye karmak eklinde de grebilirsiniz. Emeklilii daha zengin bir yaamn
balangc olarak da, alma hayatnn sonu olarak da grebilirsiniz. Baary;
daha yksee ulamak iin srama tahtas olarak da yan gelip yatlacak yer
olarak da grebilirsiniz. Yatlacak yer olarak grrseniz, uzun sre orada
kalamazsnz.

389

Rahatln bir eidi de karlatrmadan kaynaklanr. "Tandm kiilere gre
baarl olduumdan, baarl olduumu dnyorum" demek, yapabileceiniz
en byk hatadr. O, sizin arkadalarnzn baarsz olduu anlamna gelebilir.
Kendinizi arkadalarnzn ne yaptna gre deil, amalarnzla deer-
lendirmeyi renin. Niin? nk, sizi deerlendirecek daima birileri olacaktr.
Bunu ocukken yapmadnz m? "Johnny byle yapt, niin ben de yle
yapmayaym" demediniz mi? Muhtemelen anneniz de "Gzel, fakat Johnny'nin
ne yapt beni ilgilendirmez" der ve hakldr. Siz Johnny, Mary ya da dierlerinin
ne yaptyla ilgilenmemelisiniz. Neleri yapmaya muktedir olduunuzla ilgi-
lenmelisiniz. Ne yarattnzla ve ne yapmak istediinizle ilgilenin. Yapmak
istediklerinize yardmc olacak dinamik, katlmc, yapc amalarnzla ilgilenin.
Bakalarnn ne yaptyla deil. Sizden daha fazlasna sahip olan daima birileri
olacaktr. Sizden daha azma sahip olan birileri de olacaktr. Bunlarn hi biri so-
run deildir. Kendinizi, kendi amalarnzdan baka bir eyle yarglamayn.

"Kk eyler, kk zihinleri etkiler."

Benjamin Disraeli
imdi de rahatlktan kanmann bir baka yolunu anlatmak istiyorum. Kahve
seminerlerinden uzak durun. Neden bahsettiimi biliyorsunuz. Buralarda herkes
bakasnn alma alkanlklarndan, seks yaamndan, finansal durumundan
sz eder ve bunlarn dnda her eyin hatasz olduu kabul edilir. Kahve
seminerleri intihar etmeye benzer. Kahve seminerleri dikkatinizi, yaam
deneyiminizi artrmak iin neler yapabileceinizin yerine, bakalarnn zel
yaamlarnda neler yaptna ekerek beyninizi zehirlerler. Bu seminerlere
tiryaki olmak ok kolaydr. Fakat kendilerini sadece skntdan kurtarmak isteyen
bu

390


insanlarn, kendi yaamlarnda istediklerini retme yeteneklerini kaybettiklerini
unutmayn.
Hint felsefesinde sk sk kullanlan," Yuvarlanan Frtna " diye bir deyim vardr ve
filozof sadece " yi niyetle konuun" der. leriye srdmz eylerin
arkamzdan geldiini unutmayn. Bunun iin benim mcadelem, sizi hayatn
pisliklerinden uzak tutmaktr. Kklerin iinde byk olmayn. Rahat ve vasat
bir insan olmak istiyorsanz, zamannz kim kiminle yatyor dedikodularyla
geirebilirsiniz. Bir fark yaratmak istiyorsanz; kendinizle mcadele edin,
kendinizi snayn ve size zg bir yaam oluturun.

DAMA ALMAYI BEKLEDNZDEN DAHA FAZLASINI VERN:

Bu prensip, son anahtarmzdr. En nemli anahtar budur. nk bu anahtar,
size eninde sonunda gerek mutluluu getirecektir.
Bir gece seminerimden arabayla eve dnerken yorgunluktan uyuyor
durumdaydm. Arabann sarsntsyla kendime geldim. Yar uyank halimle
hayata neyin anlam kazandrdn dnmeye baladm. Birdenbire, "Yaamn
srr vermektedir" eklinde bir sonuca ulatm.
Yaamnzn yolunda gitmesini istiyorsanz; nasl verileceini renmekle ie
balamalsnz. Birok kimse yaama vermeyi dnmeden, nasl alacan
dnerek balar. Almak sorun deildir. Almak okyanusa benzer, fakat hareket
halindeki sreci balatabilmek iin verdiinizden emin olmak zorundasnz.
Yaamdaki problem, insanlarn nce istemesidir. Bir ift bana geldi ve adam
einin kendisine iyi bakmadn ve ei de kocasnn yeteri kadar ekici
bulmad iin, kendisine bakmadn syledi. Her ikisi de ilk hareketi
dierinden bekliyordu. lk hareketi siz yapn.
Bu ne tr bir ilikidir? Ne kadar srer? Herhangi bir ilikideki anahtar, nce
vermek zorunda olmanz ve verme ilevini srdrmenizdir. Duraklamayn ve
almay beklemeyin. Sonucu he

391
saplamaya balarsanz oyun biter. "Ben ona verdim. imdi verme sras onun"
dediiniz an oyun bitmitir. O, gitmitir. Sonucu dnyaya tekrar geldiinizde
alabilirsiniz; nk sonu levhas artk imdiki gibi almayacaktr. Siz aa
dikmeye istekli olmak zorundasnz. Sonu da onun bymesidir.
Topraa gidip "Bana biraz meyve, bir aa ver" derseniz; toprak ne der? "zr
dilerim efendim. Siz galiba biraz armsnz. Burada yeni olmalsnz. Oyun o
ekilde oynanmaz" diye cevap verir. Sonra size tohumun nasl ekileceini
aklayacaktr. Ona bakmalsnz. Sulamal ve topra ilemelisiniz. Gbrele
melisiniz. Korumal ve bytmelisiniz. Tm bunlar yaptktan bir sre sonra
rn ya da meyveyi alabilirsiniz. Topraktan sonsuza kadar isteyebilirsiniz; fakat
bu olaylar deitiremezsiniz. Meyve iin vermek, bytmek, topra ilemek
zorundasnz. Yaam da ayn ekildedir.
ok para kazanabilirsiniz. ok byk bir iletmeyi ya da blgeyi ynetebilirsiniz.
Sadece kendiniz iin alyorsanz, siz gerekte baarl deilsinizdir. Gerekten
gl deilsinizdir. Gerek zenginlie sahip deilsinizdir. Kendinizi baar dann
en tepesine koyarsanz; muhtemelen oradan deceksiniz demektir.
Baar hakkndaki en byk yanlgy renmek ister misiniz? O trmanlmas
gereken bir zirveye, sahip olunmas gereken bir eye ya da ulalmas gereken
duraan bir sonuca benzer. Baarmak ve tm sonularnza ulamak
istiyorsanz; baary bir sre, bir yaam biimi, zihnin bir alkanl, yaamn
bir stratejisi olarak dnmek zorundasnz. Bu blm bunlarla ilgilidir. Nelere
sahip olduunuzu ve yolunuzda hangi tehlikelerin olduunu bilmelisiniz. Gerek
zenginlik ve mutlulua erimek istiyorsanz; gcnz, sorumlu ve sevecen bir
ekilde kullanma yeteneiniz olmaldr. Bu be nesneyle baa karsanz; harika
sonulara ulaabilmek iin bu kitapta retilen tm ustalklar ve gleri
kullanabilirsiniz.
imdi de daha byk dzeyde, yani grup, toplum ya da ulus dzeyinde
deiikliin nasl altn inceleyelim.

392

BLM:20

Eilim Yaratma:
nandrmann Gc








"Dnya gezegeninin tek bir uzay gemisi ve yazgmzn da ortak
olduunu gremediimiz srece, onu daha fazla yrtmemiz
mmkn deildir. O, ya herkesin mal olacaktr ya da hi kimsenin
olmayacaktr."

Buckminster Fuller








MDYE kadar ounlukla, kiilerin nasl byyebilecekleri ve
glenebilecekleriyle ilgili deimelerle ilgilendik. Fakat modern dnyamzn su
gtrmez gereklerinden birisi de, kitlesel dzeyde meydana gelen deiim
miktardr. Dnya ky fikri, ortaya atldndan bu yana ok uzun sre gemi
olmasna ramen halen geerliliini srdrmektedir. Dnya tarihinde daha nce
asla gerekletirilmeyen boyutlarda, grup ve kitlelerin inandrlmasna ynelik
kullanlan gl mekanizmalar vardr. Bu da kiilerin daha ok Coca-Cola
iecekleri, daha ok Levi's giyecekleri ve daha ok rock-and-roll kaseti dinleye-
cekleri anlamna gelebilir. Bu ayn zamanda, dnyadaki tutum-

393

larr kitlesel olarak pozitif yne doru kayaca anlamna da gelebilir. O,
btnyle kimin, niin inandrdna baldr. Bu blmde kitlesel byklkteki
deimelerin nasl gerekletiini ve hangi anlama geldiklerini snamaya
alacaz. Sonunda nasl inandrc olabileceinizi ve yeteneklerinizle neler
yapabileceinizi inceleyeceiz.
Bugn dnyann uyarclar seli iinde boulduunu dnyoruz; fakat
gnmz dnyasn daha nceki zamanlardan ayran neden, gerekte bu
deildir. Orman iinde yryen bir kzlderili de srekli olarak; grnt, ses ve
kokuyla kar karya kalmtr. Bunlar da yaamla-lm , alkla-tokluk arasnda-
ki fark anlamna gelebilir. Onun dnyasnda da uyarc eksiklii yoktu.
Bugnn en byk fark, uyarclarn ulalabilirlii ve niyetidir. Ormandaki
kzlderili rassal uyarclarn anlamlarn yorumlamak zorundadr. Bugn ise tam
tersine, uyarclar kmesi bir eyler yaptrmak iin bilinli olarak bize
yneltilmektedir. Bu bir arabann alnmas ya da bir adaya oy verilmesi iin
zorlama olabilir. O a ocuklara yardm iin bir zendirme ya da daha ok pasta,
brek satn aldrmak iin bir giriim olabilir. Bir eye sahip olduumuz iin
memnun olmamz ya da baka bir eye sahip olmadmz iin zlmemizi
salayan mesajlar olabilir. Fakat modern dnyay karakterize eden asl sey,
inandrmann inatldr. Etrafnz srekli olarak bir eyler yapmaya inandrma
bilgisine; aracna ve teknolojisine sahip insanlar tarafndan evrilmektedir. Bu
inandrma btn dnyaya ulaabilir. Bizde oluturulan imge, ayn anda
dnyann ok byk bir ksmnda da oluturulabilmektedir.
Sigara ime alkanln ele alalm. nceki nesillerin cahillik zr olabilir. Fakat
bugn sigarann sala zararl olduu herkese biliniyor. Sigara kanserden
enfarktse kadar her trl hastala neden olmaktadr. Bunun da tesinde
sigara ienlerin kt bir eyler yaptn hissettiren ok gl bir de kamuoyu
basks vardr. Dnyada sigara imemek iin her tr neden

394

mevcuttur. Btn bunlara ramen sigara endstrisi kr etmekte, milyonlarca
insan sigara imeye devam etmekte ve her gn daha fazla insan sigara imeye
balamaktadr. Niin byle olmaktadr?
nsanlar sigara ime deneyiminden zevk almay renebilirler, fakat onlar
sigaraya balatan asl neden nedir? Onlara sigara imenin zevk verdii
retilmi olmaldr, nk bu doal bir tepki deildir. lk kez sigara itiklerinde
ne olmutur? Ondan nefret etmilerdir. ksrmler, haprmlar ve tiksinti
hissetmilerdir. Vcutlar "Bu ok kt bir nesne. Onu benden uzak tut"
demitir. Vcudunuz size bir eyin kt olduunu sylediinde; mmkn
olduunca bu sesi dinlemelisiniz. O halde sigara ienler niin bu sese kulak
vermiyorlar? Niin vcutlar ahana ve tiryaki olunyaca kadar sigara imeye
devam ediyorlar? nk birileri sigara imenin anlamn deitirmekte ve
onlarn yeni temsillere ulamalarn salamaktadr. nandrma konusunda ok
bilgili olan bazlar, halk sigara imenin istenen bir durum olduuna inandrmak
iin milyonlarca dolar harcamaktadr. Ustaca yaplan reklamlar, ekici grnt
ve sesler araclyla sigarayla balanty salayacak, onu arzu ettirecek durumu
yaratacak olumlu hisler yaratmaktadr. stenen durumlarla sigarann
balantsn salayan bu yntem, ok sk olarak tekrarlanmaktadr. nce bir
kada sarlm ttn yapraklarnn, yerleik bir deeri ya da sosyal bir ierii
yoktur. Fakat biz sigarann seksi, ho, yetikinlii gsteren bir durum olduuna
inandrlyoruz. Marlboro adam gibi olmak m istiyorsunuz? O halde sigara iin.
Bir kzla beraber mi olmak istiyorsunuz? Sigara iin. Sigara iince muhtemelen
herey daha iyi gider, ama ayn zamanda akcier kanserine yakalanma olasl-
nz da artar.
Bu nasl bir deliliktir? stediiniz duruma ulamak iin vcudunuza kanserojen
madde sokmak istediiniz dnya, nasl bir dnyadr? Fakat reklamclar, burada
anlattmz eyleri byk kitlelere kabul ettirmektedirler. Ortaya attklar
imajlarla,

395

mesajlarla yakalyorlar. Yakalama ileminin harekete geirici, balatc ve srekli
olmas iin bu ilemleri basnda, radyoda, televizyonda tekrarlyorlar.
rnlerini satabilmek iin neden Coca-Cola Bili Cosby'e; Pepsi, Micheal
Jackson'a para veriyor? Politikaclar neden kendilerini bayraa saryorlar?
Neden sosisli sandoviiz beyzbolu, elma turtasn ve Chevrolet'yi seviyoruz?
Kltrmzde bu kiiler ve sembollerin bir ekicilii vardr. Reklamclar da bu
kii ve semboller hakkndaki hislerimizi, kendi rnlerine transfer etmektedirler.
Onlar, rnlerini almaya hazr duruma gememiz iin kullanmaktadrlar. Niin
Reagan'n televizyon reklamlarnda, ormandaki ay uursuz bir sembol olarak
kullanlmtr? Rusya'y sembolize eden ay Reagan'n salamay nerdii gl
bir liderlik gereksinimini kuvvetlendiren negatif bir artrcdr. Siz hi
ormanda ay grp de ona sarlmak istediniz mi? Bu reklam kiileri neden byle
etkilemitir? nk kullanlan klandrma, kelimeler ve mzik gibi
dzenlemeler bu etkiyi salamaktadr.
Etkin olan herhangi bir reklam ya da politik kampanyay analiz ederek, bu
kitapta akladmz kesin ereve iine koyabilirsiniz. lk olarak reklamclar, sizi
istedikleri duruma getirebilmek iin grsel ve duyusal uyarclar kullanrlar.
Sonra almanz istedikleri rn ya da eylem iin sizi uygun durumda
artrrlar. phesiz bu eylem, siz rn ya da istenen davranla etkili sinirsel
balanty kuruncaya kadar srdrlr. yi bir reklam grsel, duyusal, dokunsal
temel temsilleri harekete geirecek ekilde, imaj ve sesleri de kullanacaktr.
Televizyon byle inandrc bir aratr; nk size gzel resimler, arklar ve
duygusal mesajlar verebilir. Coca-Cola, bira ve McDonalds reklamlarn
dnn. "Uzann ve istediiniz kimseyle konuun" eklindeki, telefon irketi
reklamn dnn. Onlarn hepsi ortak olarak size (V-A-K karmndan oluan
kuvvetli engeli sunarlar. "V-grsel, A-iitsel, K-dokunsal")
phesiz tam ters imaj yaratan reklamlar da vardr. Onlar

396


durumlar mmkn olduu kadar kat blmlere ayrrlar. Sigara iilmesine kar
olan reklamlar gz nne aln. Siz hi annesinin karnnda sigara ien birisini
gsteren reklam grdnz m? Ya da Broke Shields'i kulaklarnda sigarayla
uyuuk bir ekilde gelirken izlediniz mi? Bu reklamlar, gzde bir kiinin salksz
bir rn yaratmaya alrken ekiciliini kaybettiriyorsa; paternleri bozma
ilevini grerek ok etkili olabilirler.
nandrclarla dolu olan bu dnyada, siz de bir inandrc ya da inandrlan birisi
olabilirsiniz. Kendi hayatnz ya kendiniz ynlendirirsiniz, ya da bakalar
ynlendirir. Bu kitap gerekte inandrmayla ilgilidir. Kiisel gcnz nasl
gelitireceiniz gsterilmitir. Bylece iinizde etkili bir g, ya da ocuklarnza
rol modeli olurken; kendinizi kontrol ederek, inandrma ilevini yapabilirsiniz.
Gl insanlar inandrclardr. Gsz insanlar imajlara gre hareket ederler ve
kendilerine gsterilen ynde hareket ederler.
Bugn g, iletiim kurma ve inandrma yeteneidir. Siz ayaklar olmayan bir
inandrcysanz; sizi tamak iin birilerini inandrrsnz. Paranz yoksa; birisini
size bor vermek iin inandrrsnz. nandrma deiiklik yaratmak iin belki de
temel ustalktr. Ksaca, siz dnyada yalnz olmak istemeyen yalnz bir
inandrcysanz; bir arkada ya da sizi sevecek birisini bulursunuz. Satmak iin
iyi bir rne sahip inandrcysanz; onu satn alacak birisini bulursunuz. Dnyay
deitirecek bir fikir ya da rnnz olabilir; fakat inandrma gcnz yoksa,
hibir eye sahip deilsiniz demektir. Yaam, sunmak zorunda olduklarnzla
iletiim kurmaktr. Gelitirebileceiniz en nemli ustalk budur.
Size, bu tekniin ne kadar gl olduunu ve bu tekniklerde ustalatnzda
SDP'nin neler verebileceini gsteren bir rnek vereyim. lk sinir-Dili
profesyonel eitimini yaptrrken, on ikinci gnde eitime katlanlarn
rendikleriyle neler yapabileceklerini grmeye karar verdim. Ne yaptm biliyor
musunuz? Gece 23:30'da kursa katlanlar topladm ve zerlerinde sadece

397
elbiseleri kalacak ekilde kredi kartlarn, czdanlarn, anahtarlarn vb. her
eylerini bana vermelerini syledim.
Herhangi bir nesneye ihtiyalar olmadan sadece kiisel g ve inandrma
yetenekleriyle baarl olabileceklerini ispat etmelerini istedim. Onlara ihtiyac
olan insanlar bulabilecek ve onlarn ihtiyalarn giderebilecek ustalklara sahip
olduklarn ve para, pozisyon, ara ve bunun gibi hayatmz kazanmak iin bizim
kltrmze gre gerekli olan eylere ihtiya olmadn syledim.
Toplantmz Arizona'da Carefree'deydi. Yenilmesi gereken ilk zorluk
bulunduumuz yerden otomobille bir saatlik mesafede bulunan Phoenix'e
ulamakt. Onlara kendilerine mkemmel bir ekilde bakmalarn, salkl bir
ekilde Phoenix'e ulamalar iin ustalklarn kullanmalarn, kendilerine kalacak
gzel bir yer bulmalarn, iyi yemelerini ve hem kendileri, hem de dierleri iin
gl ve etkili grnen dier inandrma ustalklarn kullanmalarn syledim
Sonular artcyd. Birou basit olarak kiisel g ve benzeimlerini
kullanarak bankalardan 100 ila 500 Dolar arasnda deien miktarlarda bor
almlard. Kendilerini tantacak hibir belgelerinin olmadn ve bu ehirde
daha nce hi bulunmadklarn unutmaynz. Kadnlardan birisi byk bir sper
markete giderek hemen kullanabilecei kredi kartlar ald. Bir gnde 120 kiinin
yaklak yzde sekseni bir i ve 7'si ve daha fazla i bulmutu. Bu kadnlardan
birisi hayvanat bahesinde almak istedi. Hayvanat bahesinden ona gnll
almak isteyenlerin alt aylk bir kuyruk oluturduunu sylediler. Fakat o
kadar byk bir ahenk yaratt ki, hayvanlarla almasna izin verildi. Hatta,
hasta bir tavan SDP araclyla sinir sistemini uyararak tedavi bile etti.
Hayvanat bahesinin eitimcisi bu olaydan o kadar ok etkilendi ki, sonunda bu
aralarn hayvanlar olumlu ynde etkilemek iin nasl kullanlacana ilikin
kk bir seminer bile verdi. ocuklarn ok seven ve srekli olarak ocuk
gruplaryla konumak isteyen bir arkada da

398

bir okula giderek, "Ben bugnk toplantnn konumacsym. Ne zaman
konumaya balyaym?" dedi. Ona "Ne toplants?" diye sordular. O da
"Bildiiniz gibi toplant bugn iin programlanmt. Ben onun iin geldim. Bir
saat kadar bekleyebilirim. Ondan sonra hemen balamak zorundaym" diye
cevap verdi. Hibiri onun kim olduundan emin deildi; fakat o kadar
kendinden emin ve benzeimli grnyordu ki, bir toplantnn olmas
gerektiine karar verdiler. Bu nedenle ocuklar bir araya topladlar. Bir buuk
saat, ocuklara, daha iyi bir yaam iin neler yapabileceklerini anlatt. ocuklar
ve retmenler onu sevdiler.
Bir dier kadn bir kitapya giderek TV konumacs olan Terry Cole
Whittaker'n bir kitabn imzalamaya balad. O, kitabn kapanda resmi
bulunan Terry Cole Whittaker'a hi benzemiyordu. Fakat Terry Cole'un
yryn, yz ifadelerini ve gln o kadar gzel modelledi ki, ynetici
kitaplar imzalayan bu yabanc karsnda arp kald. Ge kalmln verdii
mahubiyetle, "ok zr dilerim bayan Cole Whittaker, sizin burada bulunmanz
bizim iin ereftir" dedi. Birka ift de imza isteyerek; kitap satn ald. O gn
birok becerikli insan korkularn ve dier duygusal problemlerini yendi. Bu
altrma, kiilere kendi becerikli davranlar ve ustalklarnn dnda bir eye
ihtiyalar olmadn gsterdi. Onlar ulam, para, saygnlk, anlama, kredi vb.
allm destek sistemleri olmadan da yaamann bir yolunu buldular. O gn,
ounluun en gl ve en zevkli gn oldu. Birok arkada edindiler ve birok
kiiye de yardm ettiler.
Birinci blmde kiilerin g hakknda farkl hislere sahip olduklarn
sylemitik. Bazlar onun u ya da bu ekilde yakksz bir ey olduunu
dnrler. Onlara gre g, bakalarn ar ekilde kontrol etme anlamna
gelir. Size bir ey syleyeyim mi? Modern dnyada inandrma bir seim deildir.
nsanlar mesajlarn gl ve ustaca iletebilmek iin milyonlarca dolar
harcamaktadr. Onun iin siz ya bir inandrcsnz ya da

399

herhangi birisisiniz. ocuklarnzn davranlar arasndaki fark; uyuturucu
kullanmaya itenlerle, sizin ve benim inandrclm arasndaki fark olabilir.
Yaamnz kontrol etmek istiyorsanz, sizinle ilgilenenler iin etkili ve zarif bir
model olmak istiyorsanz; nasl inandrc olunacan renmek zorundasnz.
Sorumluluktan kaarsanz; boa krek ekmenin ok fazla yolu vardr.
imdiye kadar iletiim ustalklarnn sizin iin ne anlama geldiini rendiniz.
imdi bu ustalklarn hepimiz iin ne anlama geldiini dnmeliyiz. Biz insanlk
tarihinin en grkemli dneminde yayoruz. Eskiden on yllar alan bir deiiklik,
imdi sadece gnleri gerektirmektedir. Eskiden aylar sren bir yolculuk iin
imdi gnler yeterli olmaktadr. Bu deiikliklerin bir ou iyidir. Biz daha uzun,
daha rahat ve ncekilerden daha hr ve daha ok uyarcyla birlikte yayoruz.
Bununla birlikte baz deiiklikler dehet verici olabilir. Tarihte ilk kez, korkun
patlamalarla ya da zehirleyerek ve kirleterek; uzun, yava bir lm sonucu tm
dnyay tahrip edebileceimizi biliyoruz. Biroklar bu konuda konumak bile
istemez. Zihinlerimiz bu konuya yaklaacana hep uzaklar. Fakat bu durumlar
hayatn bir gereidir. Orijinal gzelliklerin kayna Tanr veya insan zekas veya
tesadfler zinciri ya da imdi bulunduumuz yeri etkilediine inandmz
kuvvetlerin bileimi; bu korkun sorunlar da yaratmtr. O, ayn zamanda
onlar deitirmek iin aralar da yaratmtr. Tm dnya sorunlarnn birer
faktr olduuna inanyorum; fakat ayn zamanda bugnk anlaymzdan ok
daha byk bir kaynan varlna da inanyorum. Tanr olarak
adlandrabileceimiz zeka kaynann olmadn sylemek, Webster szlnn
bir matbaada patlama sonucu ortaya ktn ve her eyin dengeli ve
mkemmel bir ekilde bir araya geldiini sylemeye benzer.
Bir gn dnyann tm sorunlarn dnmeye baladm ve bunlarn arasndaki
ilikilerin ortakln grnce ok ardm. nsanlann tm sorunlar
davransaldr. mit ederim ki,

400

siz, u anda kesinlik modelini kullanarak "Hepsi mi?" diye soruyorsunuzdur.
Gzel, sorunu bu ekilde ortaya koyalm. Sorunun kayna insan davran
deilse bile, genellikle davransal bir zm vardr. rnein, su bir sorun
deildir. O, kiilerin davrannn yaratt bir eydir ve onu su olarak
adlandryoruz.
Birok kez bir seri eylem yapyoruz ve gerekte bir sre olmasna ramen,
sanki bir eya imi gibi onlar isimletiriyoruz. nsani problemleri eya gibi temsil
ettike; onlar daha ok byttmze, kontrolmz dna attmza, bylece
kendimizi gsz duruma soktuumuza inanyorum. Nkleer g ya da nkleer
atk problem deildir. Etkin bir ekilde iletilmiyorlarsa, sorun atomu insanlarn
nasl kullandklardr. Biz ilke olarak enerji retimi ve tketimi iin bu
kaynaklarn en etkili ya da salkl aralar olmadna karar verirsek,
davranmz deitirebiliriz. Nkleer sava tek bana bir sorun deildir. Sava
karan ya da nleyen insanlarn davrandr. Afrika'daki sorun alk deildir.
Davran sorundur. Birbirlerinin arazilerini tahrip etmek, gda sorununu
azaltmaz. Tm dnyadan gemiyle yiyecek gnderildiinde bu yiyecekler gemide
rmektedir; nk insanlar ibirlii yapamamaktadrlar. Bu da davransal bir
problemdir. Dier ynden ln iindeki srail'de iler hep yolunda gitmektedir.
Yararl bir genelleme olarak, insani sorunlarn kaynann insan davran olduu
ya da yeni davranlarn ortaya kan sorunlarn byk ounluunu
zebilecei konusunda anlaabilirsek; sonuta bu davranlarn insanlarn
iinde bulunduklar durumdan kaynaklandn grerek arabiliriz. Bu da insan-
larn modellerinin byle durumlarda nasl tepki gsterdiklerine bal olan bir
sorundur.
Biz ayn zamanda bu durumlarn, i temsillerden kaynaklandn da biliyoruz.
rnein insanlar sigara ime srecini zel bir durumla ilikilendirmektedir.
Onlar gnn her dakikasnda sigara imiyorlar, sadece sigara ime durumunda
olduklarnda
Snrsz G - 26

401

iiyorlar. nsanlar gnn her dakikasnda fazla yemek yemezler, sadece ar
yemekle ilikili durumda olduklarnda yerler. Bu ilikileri ve ilikili cevaplar etkili
bir ekilde deitirirseniz, kiilerin davranlarn da deitirebilirsiniz.
Biz imdi tm dnyayla iletiim kurabilen teknolojilerin var olduu bir ada
yayoruz. Bu teknoloji de medya dediimiz radyo, televizyon, filmler ve basl
yaynlardr. Bugn New York ve Los Angeles'de grdmz filmleri, yarn Paris
ve Londra'da, br gn Beyrut ve Managua'da, birka gn sonra da tm
dnyada seyredebiliriz. Bunun iin filmler, kitaplar, televizyon yaynlar ve dier
medya aralar, insanlarn i temsillerini ve durumlarn iyi ynde
deitirebilirse; dnyay da iyi ynde deitirebilirler. rnlerin satlmasnda ve
kltrn yaylmasnda medyann ne denli etkili olabileceini grmtk. imdi
de onlarn dnyay iyi ynde deitirmede nasl etkili olabileceini reniyoruz.
Yaam iin yardm konserlerini dnn. Bunlar iletiim teknolojisinin olumlu
yndeki korkun gsterisi deilse, biz onlarn ne olduklarn bilmiyoruz.
Tm bu nedenlerden tr, biz imdi geni kitlelerin i temsillerini, durumlarn
ve davranlarn deitirebilecek olanaklara sahibiz. nsan davranlarn
tetikleme bilgimizi ve bu yeni temsilleri kitlelere iletmede mevcut teknolojiyi
etkin bir ekilde kullanarak dnyamzn geleceini deitirebiliriz.
"Scared Straight" adl belgesel film; medya kaynaklarn kullanarak insanlarn i
temsillerini ve davranlarn nasl deitirebileceimizi gsteren ok nemli bir
rnektir. O, ykc ya da su olacak davranlar gsteren ouklarla ilgili bir
belgeseldir. Hapishaneye getirilen ocuklarn i temsilleri, su ve hapiste
yatmann gerekten ne anlama geldii hakkndaki grleri, hapishanedeki
gnlller tarafndan incelenmektedir. Bu ocuklarla daha nce bir grme
yaplmt. Bunlarn ounluu gerekten kabayd ve hapis yatmann ok nemli
bir deiiklik olmayacan sylyorlard. Kitlesel katliamda bulunan bir sulu
onlara, herhangi bir kiinin fizyolojisini deitirecek youn-

402

lukta hapishane hayatn anlatmaya balaynca; i temsilleri ve durumlar
deiti. Scared Straight filmi grlmelidir. Programda izlenen yntem,
ocuklarn davranlarn deitirmede inanlmaz derece etkilidir. Televizyon ok
sayda ocuk ve yetikinin dncelerini ve davranlarn ayn anda
deitirebilir.
Tm temel metaprogramlan cazip klacak ekilde nesneleri ereveleyebilir ve
etkili temsiller oluturabilirsek, ok sayda insann davrann deitirebiliriz.
Kitlelerin davranlarn deitirdiimizde, onlarn hikayelerinin ekli de deiir.
"Birinci dnya sava srasnda, savaa katlma hakknda neler hissediyorsunuz?"
eklinde soru sorulsayd, Amerikal genlerin duygular ne olurdu? Herhalde
olumlu olurdu. Neden? nk o zamanlar Amerikal genlerin temsilleri, "ite
orada" ve "sizi istiyorum" gibi arksal afilerle oluturulmutu. 1940' larn gen
adam muhtemelen kendisini dnyann her yerindeki demokrasi ve hrriyetin
koruyucusu olarak grntlyordu. Savata kullanlan bu tr dsal uyarc
temsilleri, onlar savamaya istekli klacak bir duruma sokmaktadr. Bylece o
bir gnll olmaktadr. Bunun tersine Vietnam savanda ne oldu? Amerikal
genlerin Vietnam'da savama konusundaki hisleri neydi? ncekinden olduka
farkl deil miydi? Niin? nk onlara yeni teknolojilerle her akam gnderilen
dsal uyarclar ok farklyd. Onlarn i temsilleri her gn deiti. nsanlar sava
olmas gerekenden farkl bir ekilde temsil etmeye baladlar. Artk "te orada"
slogannn geerlilii kalmad. nk her eyi ayrntlaryla evinde
seyredebiliyordunuz. O, ne byk bir trendi, ne de demokrasinin
kurtarlmasyd. Daha on sekiz yandaki bir ocuun, aynen sizin ya da
komunuzun ocuu gibi birisinin, yz gz kanlar iinde ve makiler iinde
ln seyrediyordunuz. Bunun sonucu olarak her geen gn daha fazla
insann sava anlamyla ilgili i temsili ve dolaysyla davran deiti. Savan iyi
ya da kt olduunu sylemiyorum. Ben sadece medya araclyla kiilerin i
temsillerinin ve davranlarnn deitiini anlatmak istiyorum.

403

Hislerimiz ve davranlarmz daha nce hi dikkat etmediimiz bir ekilde, imdi
bile deiiyor olabilir. rnein uzayllar hakknda ne dnyorsunuz? "ET",
"Starman", "Cocoon" ya da "Close Encounters of the Third Kind" gibi filmleri
dnn. Biz uzayllar; derimizi yzecek, evimizi yutacak, annemizi i yapacak;
korkun, yapkan canavarlar olarak dnyorduk. imdi onlar bir ocuun
dolabnda gizlenen, onunla birlikte bisiklete binen, serinlemek iin byk
babamzn yzme havuzundan yararlanan yaratklar olarak dnyoruz. Size
olumlu ekilde davranlmasn bekleyen uzayllar olsaydnz; birka Steven
Spielberg filmi ya da "nvasion of the Body Snatchers" filmini seyretmelerinden
sonra dnyallarla karlamak istemez miydiniz? Ben bir uzayl olsaydm;
dnyaya gelmeden nce birilerine, ne kadar anlaml birisi olduumu gsteren
ok sayda film yaptrtrdm. Bylece onlarn bana byk bir oku ve sevgiyle
kucak amalarn salardm. Ne olduuma ve neye benzediime ilikin i
temsilleri deitirmek iin, bir reklam brosuna sahip olurdum. Steven
Spielberg de baka bir gezegenden olabilir.
Rambo gibi filmler sava hakkndaki hislerinizi nasl deitiriyor? O; ldrmeyi,
yakmay; byk, neeli, elenceli bir ekle sokmuyor mu? Az ya da ok, bir
savata arpma fikrini kabul eder duruma sokmuyor mu? Elbette bir tek
filmin, btn lkenin davrann deitirmesi ok zor olacaktr. Ayn zamanda
Slyvester Stallone'nin, insanlar ldrmenin iyi bir ey olduunu alamaya
almadna dikkat edilmelidir. Tersine onun btn filmleri, byk glklerin
ok alma ve disiplinle alabileceiyle ilgilidir. Onlar, byk eitsizliklere
ramen kazanmann mmkn olduunu gsteren modellerdir. Bununla birlikte
bizi etkileyen kitlesel kltrn etkilerini gzlemek, bizim iin nemlidir.
Zihinlerimize neleri yerletirdiimiz ve bunlarn bizim sonularmz destekleyip
desteklemedikleri konusunda bilinli olmak ok nemlidir.
Tm dnyann savala ilgili i temsilini deitirebilseydiniz

404

ne olurdu? Btn insanlarn birliini temsilde ve deer farkllklarn
birletirmede kullanlacak savama gcne ok byk sayda insan ayn
teknoloji ve kuvvetle katlsayd ne olurdu? Mevcut teknoloji bunu yapabilir mi?
Yapabileceine inanyorum. Beni yanl anlamayn. Btn yapmak zorunda
olduunuz eyin; birka film yapp, bunlar herkese gstererek dnyay
deitirivermek gibi kolay bir i olduunu ne srmyorum. Benim ne
srdm ey, dnyay tahrip etmek iin sahip olduumuz silahlar kadar,
deitirmek iin de silahlara sahip olduumuzdur. Tutarl bir temele dayanarak,
grdklerimiz, iittiklerimiz ve deneyimlerimizle ilgili kiisel ve kolektif temsille-
rimiz konusunda daha dikkatli olabileceimizi ne sryorum. stediimiz
sonular ailemizde, evremizde, lkemizde ve dnyada yaratabilmek istiyorsak;
ok daha fazla bilinli olmalyz.
Kitlesel dzeyde tutarl bir ekilde temsil ettiimiz ey, kitlelerin ie dnme
eilimidir. Bu temsiller, bir kltrn davranlarn ve dnyay etkilemektedir. Bu
nedenle iyi bir dnya istiyorsak; tm dnya leinde bizi glendirecek
temsilleri yaratabilecek planlan yapmaya ve srekli gzden geirmeye istekli
olmalyz.
ki yoldan birisinde yaamnz srdrebilirsiniz. Size gnderilen tm mesaj ve
eilimlere uyarak, Pavlov'un kpekleri gibi olabilirsiniz. Yaynlar araclyla
gnderilen her eilime yakalanr ya da savan romantizmiyle kt yiyeceklerin
cazibesine kaplabilirsiniz. Bazlar reklam, "Paray alabilecek kadar uzun sre
insann zekasn tutuklama bilimi" olarak tanmlarlar. Bazlarmz, zekann srekli
olarak tutukland bir dnyada yaamaktadr.
Alternatif, biraz daha stn olmaya almaktr. Sizi ve dnyay daha iyi yapacak
i temsil ve davranlar seebilecek ekilde, beyninizi kullanmay
renebilirsiniz. Programlanmaya ve ilenmeye balandnzda, bunu fark
edebilecek duruma gelebilirsiniz. Davran ve modellerinizin, gerek
deerlerinizi yan-

405

stpp yanstmadn belirleyebilirsiniz. Bylece nesnelerle gerek deerlerinizi
yanstacak ekilde ilgilenebilirsiniz.
Her ay yeni bir eilim ortaya kyormu gibi grnen bir dnyada yayoruz.
ok sayda mesaja sadece tepki gsteren birisinden ok, bir eilim yaratc
olunuz. Nesnelerin gittii yn, meydana gelen olaylar kadar nemlidir. Ynler,
mesafelerin olumasna neden olur. Niyagara elalesinin kenarnda kendinizi
kreksiz kk bir kaykla buluncaya kadar beklememek iin, akmn ynn
kefetmek nemlidir. nandrcnn grevi; daha iyi sonulara gtrecek yolu,
blgeyi ve izlenecek yn gstermektir.
Eilimler kiiler tarafndan yaratlmaktadr. rnein, ulusal kran Gn bir
politik yetkili tarafndan deil, lke birliini ok kuvvetli bir ekilde isteyen bir
kadn tarafndan oluturulmutur. Onun ismi Sarah Joseph Hale idi. O,
bakalarnn 250 yl uraarak gerekletiremedii bir grevi, ksa bir sre de tek
bana baard.
Birok kimse kran Gn tatilinin, Pilgrim'lerin ilk teekkr ziyafetini verdikleri
1621 ylndan bu yana devam eden bir Amerikan gelenei olduunu sanyor.
Oysa, gerek byle deildir. Bu tarihten 155 yl sonra bile Kolonilerde dzenli ve
hep birlikte kutlanan bir kran Gn yoktu. lke apnda ilk kez, zaferle
sonulanan Bamszlk Sava kutlanmt. Hl bu gelenek yerlememiti.
nc kran gn, bakan George Washington tarafndan 26.11.1789'da
anayasa tasarsnn baaryla gerekletirilmesinden sonra, ulusal bir gn olarak
ilan edildi. Buna ramen bu gn, her yl kutlanmad.
1827'de yeteri kadar kendisini bu amaca adayan ve dayankl bir kadn olan
Sarah Joseph Hale, bu olay btn ynleriyle gerekletirdi. Be ocuk annesi
olan bu kadn, imdiye kadar sadece birka kadnn baarl olabildii bir meslek
olan yazarl, kendisine ve ailesine bakabilmek iin meslek edinmiti. Han-
mefendiler isimli magazinin editr olarak, derginin 150.000 adet satan ulusal
bir yayn olmasnda byk rol oldu. Kadn

406










lar iin kolej, serbest oyun alanlar, ana okulu gibi konularda at
kampanyalaryla tannd. "Mary'nin Kk bir Lambas Var" isimli bir ocuk iiri
yazd, bununla birlikte yaratt en kalc eser, kran Gn'dr. Byle bir kurum
iin ulusal eilimi yaratmada dergisini ara olarak kulland. Yaklak otuz alt yl
mddetle, bu ryasn gerekletirecek kampanyada, bakan ve valilere srekli
kiisel mektuplar yazd.
Dergisinde; kran Gn yemek listeleri, iirler, senaryolar gibi her trl arac,
her yl kutlanacak bir kran gnn gerekletirmek iin kulland.
Sonunda Sivil Sava, Hale'e davasn tm ulusa ifade etme frsat verdi. "Olumlu
Ynde dzenlenmi bir Amerikan kran Gnne Sahip Olmann Sosyal, Ulusal,
Dinsel Olarak Byk Avantajlar Olmaz m?" balkl bir yaz yazd. Ekim 1863'de
"Yaltlm bir blge ya da herhangi bir eyaletin, kendi istedikleri zamanda
gerekletirmeyi isteyebilecekleri yerel dzenlemeleri ve blgesel hisleri bir
kenara brakp; tek bir ulus olabilmek iin memnuniyetini yaatmalar ve yl
kutsad iin Tanrya borlarn demeleri daha asil, daha Amerikanca
olmayacak mdr?" eklinde yazd. ileri bakan olan William Seward'a bir
mektup yazd. Seward da mektubu ulusal birlik kavramn kesin olarak doru
bulan Abraham Lincoln'e gsterdi. Drt gn sonra bakan, 1863 Kasm aynn
son perembe gnn ulusal kran Gn olarak ilan etti. Bundan sonras
tarihtir. Tm bunlar, mevcut medyay etkin olarak kullanan inat ve inandrc
bir kadn gerekletirmitir.
Etkili eilim yaratmak iin size iki olas model nereyim. Olumlu fark eitimle
yaratmaya alyorum. Gelecek zerinde olumlu bir etkiye sahip olmak
istiyorsak; istedikleri ekilde bir dnyay yaratabilmeleri iin, gelecek nesillere
mevcut en etkili aralar vermeliyiz. Bizim organizasyonumuz, bunu "Snrsz
Mkemmellik Kamplar" araclyla yapmaya almaktadr. Bu kamplarda,
yaamlarnda kendi sonularn ve davranlarn ynlendirebilmeleri iin
kiilere, beyinlerini altracak zel

407


aralar kullanmasn retiyoruz. Onlar deiik kesimlerden gelen kiilerle; ileri
dzeyde ahenkli iliki kurmay, kiilerin etkin modellerini oluturmay,
snrlamalar amay ve alglamalarn yeniden erevelemeyi reniyorlar.
Kursun sonunda rencilerin ou imdiye kadar edindikleri en gl renme
deneyimini kazandklarn sylyorlar. Bu, benim gerekletirme ayrcalna
sahip olduum en zevkli ve sayg deer programdr.
Bununla birlikte ben bir tek kiiyim ve arkadalarmla birlikte ok az ocua
ulaabiliriz. Bu nedenle biz, retmenlere SDP ve En Uygun Performans
Teknolojileri ustalklarn kazandracak bir eitim program gelitirdik. Bu birok
ocuu etkileme yolunda atlm byk bir adm olmasna ramen, eitimde ye-
teri kadar geni bir etki yaratmamtr. imdi de Baa kma Vakf (Challenge
Foundation) projesini gerekletirmenin ilk aamalarndayz. zellikle az
gelimi blgelerdeki ocuklarn karlatklar en nemli glk; ulaabilecekleri
gl ve pozitif rol modellerinin olmamasdr. Baa kma Vakfndaki temel fikir,
kltrmzdeki en gl pozitif rol modellerinin interaktif video ktphanesini
oluturmaktr. Bu rol modelleri; anayasa mahkemesi bakan, elence
dnyasnn nde gelenleri ve i adamlar gibi adalarla birlikte; hayatta
olmayan John F. Kennedy, Martin Luther King Jr. ya da Mahatma Gandhi gibi
kiilerdir. Bu da ocuklara zenebilecekleri gl deneyimler verecektir. Martin
Luther King'i retmen anlatabilir ya da onun hikyesini okuyabilirsiniz, ama
bunlar, deneyimin sadece bir ksmn oluturur. Onun size kiisel olarak
felsefesini ve inanlarn anlatabilecei, otuz dakikalk sreniz olsayd; ne
yapardnz? Son be dakikada size yaamnzda bir eyle mcadele etmenizi
nerse ne yapardnz? Ben ocuklarn sadece bu usta inandrclarn kelimelerini
deil; ses tonunu, fizyolojisini ve tm varlklarn modelleyebilme yeteneklerine
sahip olmalarn istiyorum. rnein anayasa okuyan birok gen, anayasann
gnlk yaamla nasl ilikilendirildii hakknda hibir fikre sahip deil

408
dir. Bu dokmann gnlk yaam nasl etkilediini anlatan, anayasa mahkemesi
bakanna ait bir video filmine sahip olsaydnz; ne yapardnz? Bu konumann
sonunda, genlerden bir eyle mcadele etmelerini istendiinde ne olur?
lkenin btn yrelerindeki ocuklar dzenli ve tutarl bir ekilde bu tr olumlu
girdilere ve mcadeleci insanlara ulaabilseler, neler olacan hayal edebiliyor
musunuz? Byle bir program, gelecei deitirebilir. Bu sisteme bir girdi
salayabilecekseniz, mektup ve yorumlarnz bekliyorum.
Pozitif yeni eilimler yaratmak iin etkinin nasl kullanlabileceine bir dier
rnek de Amory Lovins'in almasdr. Amory Lovins Snowmass'deki "Rocky
Mountain Institute" adl aratrma enstitsnn mdrdr. Lovins yllarca
alternatif enerji programlar zerinde almt. Bugn birok kimse; nkleer
enerjinin ok pahal, ok verimsiz ve ok tehlikeli olduuna inanmaktadr.
Nkleer gce kar yaplan hareket ok az yol alabilmitir; nk onlar sadece
nkleer enerjiye kardrlar. zm arayndaki birok kimse, bu hareketin
nedenini merak eder. Bunu anlatmak bazen ok gtr. Fakat Lovins sadece
protestocu olmann tesinde usta bir inandrc olarak, enerji irketleri zerinde
ok byk etkiler yapmtr. Lovins nkleer enerji irketlerine saldrmadan,
milyarlarca dolarlk bte gerektiren byk santraller yerine onlardan daha krl
olan alternatif santral zmleri retti.
Lovins "Aikido Politikas" adn verdii bir yntemi uygulamaktan holanr. Ayn
prensibi, atmalar en aza indirgemek iin, davranlar ynlendirmede bir
anlama erevesi olarak kullanr. Bir keresinde ondan, yerine byk bir nkleer
santralin yapmnn planland bir kolayln iletme testini yapmas istenmiti.
Yapm henz balamamt ama, imdiye kadar 300 milyon dolar harcanmt. O
iine, tarafsz olacan belirterek balad. Herkesin en ok ilgilenmesi gereken
konunun, bir kolayln ayaklar yere basan mali bir planla iletilmesi olduunu
da szlerine ilave etti. Sonra kolayln korunmasyla ne kadar

409

ok parasal tasarruf yaplabileceini ve byk ve pahal santralin yapmyla
enerjinin kaa mal olacan aklamaya balad. Klasiklemi finansal
deyimlerle, bunun firma iin ne demek olduunu anlatt. Bu sade bir anlatmd.
Ne fabrikaya, ne de nkleer gce kar olduunu gstermek iin hibir aba
gstermemiti.
ini bitirdikten sonra kolayln finansman mdrnden bir davet ald. kisi
biraraya geldiklerinde, mdr santralin irket finansman zerindeki etkilerini
anlatt. Yeni santral ina edildiinde irketin kr pay datamayacam,
dolaysyla hisse senetlerinin deerinin ok deceini syledi. Son olarak
mdr; santralin yapmna kar olanlarn isteine bal olarak, 300 milyon
dolarlk zarar kabul edip santralin yapmndan vazgeeceklerini belirtti. Lovins
ters bir ekilde olaya yaklasayd, irket kimseyi tatmin etmeyecek olan
santraln yapmna balayacakt. Fakat ortak bir zeminde bulumay salayarak
geerli alternatifler yaratmaya almas, her iki tarafn da yararna olan bir
anlamann yaplmasn salad. Lovins'in almalar sonucunda yeni bir eilim
balad. Dier elektrik irketleri de imdi onunla, nkleer enerjiye bamll
azaltmak ve ayn zamanda krlarn artrmak iin danman olarak anlama
imzaladlar.
Bir dier rnek de San Luis Valley ve New Mexico'daki iftilerle ilgilidir.
Buradaki iftilerin ana enerji kayna, geleneksel olarak odun idi. Fakat arazi
sahipleri odunlarn topland yerleri tel rgyle evirdiler. iftiler ok fakir
kiilerdi. Fakat birka ynetici onlar, bu durumun kt olmadna ve yaratlm
bir frsat olduuna inandrd. Bylece dnyann en baarl gne enerjisi
projeleri balatld. iftiler, daha nce sahip olmadklar ortaklaa g
duygusunu ve gelecee iyimser bakma deneyimini kazandlar.
Lovins buna benzer bir olayn Osage'da olduunu belirtmektedir. Buradaki
kk elektrik kooperatifi, enerjiyi verimli kullanmadklar konusunda karar ald.
Sonuta evleri rzgara kar dayankl yapmaya karar verdiler ve bylece
yakttan ta

410


sarruf ettiler. Bu i o kadar baarl oldu ki, santral borlarn deyebildi.
Kasabada yaayan 3800 kii bir ylda 1.6 milyon dolarlk yakt tasarrufu yapt.
Her iki rnekte de temel olarak iki ey meydana gelmitir. Kiiler herkese
faydas dokunacak bir kazanma yolu bularak, birbirlerinden faydalanabilme
yeteneine sahip olmulardr. Yeni bir yetke duygusu gelitirmiler ve istenen
sonuca ulaabilmek iin eyleme gemeyi renmilerdir. kinci kazanlar da
beraber almadan kaynaklanan toplum ruhu ye iyimserlikle, tasarruf edilen
para kadar nemli olan eyleme geme yetenekleridir. Bunlar birka azimli
inandrcnn yaratabildii pozitif eilim eitleridir.
Bilgisayar dilinde G1G0 yani p ieri-p dar eklinde bir deyi vardr. Bu
deyi; sistemden elde edebileceklerinizin kalitesi, btnyle sisteme
verdiklerinizin kalitesine baldr anlamnda kullanlr. Kt, hatal ya da eksik
bilgi verirseniz; alacanz sonular da ayn ekilde olacaktr. Bugn
kltrmzde birok kimse, gnlk girdi olarak kullanlan deneyim ve bilginin
kalitesi zerinde, bilinli olarak ya hi durmamakta ya da ok az durmaktadr.
Son istatistiklere gre, ortalama bir Amerikal gnde yedi saat televizyon
izlemektedir. U.S. News and World Report 9-12 yalar arasndaki ocuklarn
ortalama 18.000 cinayet grm olacaklarn ne sryor. Onlar 22.000 saat
televizyon izlemilerdir ki, bu sre on iki ylda okulda geen srenin iki katndan
fazladr. Onlarn yaamdan zevk almalarn ve deneyimlerini tam olarak
kullanabilecek ekilde yetimelerini istiyorsak; zihinlerini neyle beslediimize
dikkat etmek ok nemlidir. Biz bilgisayar gibi alrz. temsilimizi makineli
tfekle kyleri taramann iyi bir ey olduuyla ya da baarl kiilerin salksz
yiyeceklerle beslendikleri dncesiyle oluturursak; davranlarmz bu
temsiller ynlendirecektir. .
Bugn davranmz yneten i alglamalarmz, ekillendirme gcmz, eskiye
gre daha farkldr. ekillendirmenin daha iyi olaca eklinde bir garanti yoktur.
Fakat bunun iin bir po

411
tansiyel mevcuttur ve onunla ilgili bir eyler yapmaya balamayz. Ulus ve dnya
olarak en nemli grevimiz, rettiimiz imaj ve kitlesel temsillerle ilgilenmektir.
Eilim yaratmak liderliktir ve bu kitabn gerek mesaj da budur. Beyninizi
altrarak, bilgiyi en iyi ekilde nasl sreleyeceinizi biliyorsunuz. Sesin nasl
azaltlp ykseltileceini, kt iletiimle nasl baa klacan ve deer
atmalarnn nasl zleceini biliyorsunuz. Fakat gerekten bir fark yaratmak
istiyorsanz; ayn zamanda nasl lider olunacan, inandrma ustalklarnn nasl
kazanlacan ve dnyann nasl daha iyi olacan bilmelisiniz. Bu da
ocuklarnz, alanlarnz, ortaklarnz ve kendi dnyanz iin daha ustalkl ve
daha pozitif bir model olmanz demektir. Bunu bire bir karlkl ya da kitlesel
dzeyde inandrma araclyla yapabilirsiniz. Dier insanlar lgnca havaya
uuran Rambo imajndan etkilenmek yerine, istediiniz ekilde bir dnyann
gereklemesi iin bir fark yaratabilecek, glendirici mesajlarn iletiimiyle
ilgilenmelisiniz.
Dnyann inandrclar tarafndan ynetildiini unutmayn. Bu kitapta
rendiiniz ve evrenizde grdnz her ey, size bu gerei syler. Neyin iyi,
neyin etkili, neyin olumlu olduuna ilikin davranlarnzla ilgili i temsillerinizi,
geni kitlelere yansyacak ekilde da vurabilirseniz; ocuklarnzn, evrenizin,
lkenizin, dnyanzn gelecekteki ynn deitirebilirsiniz. Bunu
gerekletirecek teknoloji bu kitapta vardr. Ondan yararlanmanz neririm.
Bu kitabn asl ilgi alan budur. Elbette yapmaya altnz ite nasl etkin ve
baarl olunaca ve kiisel gcn nasl en st dzeye karlayacayla da
ilgilidir. Fakat yok olan bir dnyada kral olmann hibir deeri yoktur.
Anlama erevelerinin nemi, ahengin doas, mkemmelliin modellenmesi,
baarnn dizini vb. zerinde konutuumuz her ey, bizi olduu kadar
bakalarn da baarya gtrecek ekilde kullanlrsa; en iyi sonular alabiliriz.

412

Asl g btnselliktedir. Bu da kiilerin ayr ayr deil birarada almalarnn bir
sonucudur. Biz, kiilerin alglamalarn annda deitirebilecek teknolojiye
sahibiz. Onu hepimizin yararna olacak ekilde kullanmann tam zamandr.
Thomas Wolfe yle yazmt: "Dnyada baar hissi kadar, insan kavgaya hazr
hale getiren hibir ey yoktur." Bu ustalklar btnyle olumlu ynde; kitlesel,
zevkli, toplumsal baary salayacak ekilde; hem kendimizi, hem de dierlerini
glendirecek ekilde kullanmak, mkemmeliin asl mcadelesidir.
imdi onlar kullanma zamandr.




























413


BLM :21


Mkemmel Yaamak:
nsanln Mcadelesi






"insan sahip olduklarnn toplam deil; fakat henz
gerekletirmediklerinin, sahip olabileceklerinin toplamdr."

Jean Paul Sartre







BRLKTE uzun bir yol aldk. Ne kadar daha ileri gideceiniz, sizin kararnza
baldr. Bu kitapta yaamnz deitirebilecek aralar, ustalklar ve fikirler
verilmitir. Fakat onlarla ne yapacanz btnyle size baldr. Kitab bir
kenara koyduunuzda; bir eyler rendiinizi hissedebilir ve eskiden olduu
gibi yaamnz srdrmeye devam edebilirsiniz. Ya da yaamnz ve beyninizi
kontrol edebilmek iin youn aba gsterebilir; gl inanlar ve durumlar
yaratarak kendiniz ve kendisinden sorumlu olduunuz kiiler iin harikalar
yaratabilirsiniz. Fakat bu kendiliinden gereklemez.
rendiiniz temel eyleri ksaca gzden geirelim. imdi yeryzndeki en gl
aracn, iki kulanzn arasndaki biyobilgisayar olduunu biliyorsunuz. Uygun
altnrsanz; beyni-

414


niz, size daha nce hayal bile edemediiniz bir yaam salayacaktr.
Sonularnz bilmek, eyleme gemek, elde ettiklerinizin ne olduunu
deerlendirebilecek ekilde duyusal keskinliinizi gelitirmek ve istediinizi elde
edinceye kadar davrannz deitirmek aamalarndan oluan, Asl Baar
Formln rendiniz. Herkesin muazzam baarlar elde etmesine olanak sala-
yan bir ada yaadnz; fakat, baarya ulaanlarn eyleme geenler olduunu
rendiniz. Bilgi nemlidir, fakat yeterli deildir. Birok insan Steve Jobs ya da
Ted Turner'm sahip olduu bilgilere sahipti. Fakat eyleme geenler, muazzam
baar kazandlar ve dnyay deitirdiler.
Modellemenin nemini rendiniz. Deneyimle, snama- yanlmayla en uygun
davran ekillerini renebilir ya da bu sreci, modellemenin nasl yaplacan
renerek, llemeyecek derecede hzlandrabilirsiniz. Bir kii tarafndan
retilen her sonu, belirli bir dizinle gerekletirilen belirli eylemler kmesiyle
yaratlr. Bir konuda ustalamak iin gerekli zaman, ok baarl sonular elde
eden kiilerin i ve d eylemlerini modelleyerek, byk lde azaltabilirsiniz.
Sonucun tipine bal olarak birka saatte, birka ayda ya da birka ylda, onun
ok daha uzun srede kefettiklerini renebilirsiniz.
Yaamnzn kalitesinin, iletiiminizin kalitesi olduunu renmitiniz. letiim iki
ekilde gerekleir. Birincisi kendi kendinizle olan iletiiminizdir. Herhangi bir
olaya anlam siz verirsiniz. Her ey sizin lehinize olacak ekilde beyninize, gl,
olumlu ve kuvvetlendirici sinyalleri ya da neyi yapamayacanza ilikin sinyali
gnderirsiniz. W. Mitchell, Julio Iglesias gibi mkemmel insanlar, bir trajediyi
zafere dntrebilenlerdir. Gemie dnemeyiz. Gemite olanlar
deitiremeyiz. Fakat gelecekte bize baz olumlu eyler vermesi iin
temsillerimizi kontrol edebiliriz. kinci iletiim eklimiz, bakalaryla olan
iletiimimizdir. Dnyamz deitiren kiiler, usta bir iletiimcidir. Bu kitaptaki
her eyi; etkili, usta, mkemmel birer iletiimci olabilmek iin kiilerin ne
istediklerini kefetmede kullanabilirsi

415
niz.
nancn, muhteem bir gce sahip olduunu biliyorsunuz. Olumlu inanlar sizi
ustalatracaktr. Olumsuz inanlar srekli kaybetmenize neden olacaktr.
nanlarnz sizden yana olacak ekilde deitirmeyi rendiniz. Durumun ve
fizyolojinin gcn rendiniz. Kiilerin kulland dizini, stratejiyi ve kar-
latnz herhangi bir kiiyle ahengin nasl salanacan rendiniz. Yeniden
erevelemeye ve artrmaya ilikin gl teknikleri rendiniz. Kesin
iletiimin ne olduunu ve bu konuda ustaln nasl kazanlacan, iletiimi
mahveden mulaklktan nasl kanlacan ve dierleriyle etkin iletiimde
bulunabilmek iin kesinlik modelinin nasl kullanlacan rendiniz. Baarya
giden be temel yap tayla nasl ilgilenileceini rendiniz. Kiilerin
davranlarn organize eden ilkeler olarak, deerleri ve metaprogramlar
rendiniz.
Kitab bitirince, bunlar byk bir baaryla uygulamanz beklemiyorum.
Tarttmz baz konular, bize dierlerinden daha kolay gelebilir. Fakat hayat
trensel bir etkiye sahiptir. Deiiklik daha ok deiiklie yol aar. Byme
daha ok bymeyi getirir. Deimeye, yava yava bymeye balayarak;
hayatnz yava, fakat dzenli bir ekilde deitirebilirsiniz. Durgun bir havuza
atlan tan yaratt dalgalar gibi, bunlar da gelecekte byyecektir. Uzun
dnemde en kk eyler, en byk farklar yaratrlar.
Tam olarak ayn yne hedeflenmi iki ok ucu dnn. Herhangi bir ucun
asnda, veya drt derecelik kk bir deiiklik yaptnzda; bunu ilk bata
fark etmek olanakszm gibi grnebilir. Ancak oklarn ald yol uzadka; fark
bydke byyecek ve iki ok arasnda hibir bir iliki kalmayacaktr.
Bu kitabn sizin iin yapmaya alt ey de budur. Bu gece kendinizi
deitirmeye balamadka, bu kitap sizi bir gecede deitirmeyecektir. Fakat
beyninizi altrmay renirseniz;

416

dizini, altbiemleri, deerleri ve metaprogramlan anlayp kullanrsanz; farklar
alt haftada, alt ayda, alt ylda sizin yaamnz deitirecektir. Bu kitaptaki
modelleme gibi baz eyleri daha nce u ya da bu ekilde yapmsnzdr. Dier
konular yenidir. Yaamdaki her eyin birikimsel olduunu unutmayn. Bu kitap-
taki ilkelerden birini bugn kullanrsanz; bir adm atm olursunuz. Hareket iin
bir neden oluturursunuz. Her neden bir etki ya da sonu yaratr. Her sonu da
bir ncekinin stnde yer alarak, bizi bir yne sokar. Her ynde de, gidilmesi
gereken asl bir yol vardr.

"Yaamda hedeflenecek iki ey vardr:
birincisi istediini elde etmek, ikincisi ondan holanmaktr."

Logan Pearsall Smith

imdi de en son soruyu gznne alalm. u anda hangi ynde gidiyorsunuz? u
andaki ynnz izlerseniz; be ya da on yl sonra nerede olacaksnz?
Bulunacanz yer istediiniz yer mi olacaktr? Kendinize kar drst olun. Bir
zamanlar John Naisbitt, "Gelecei ngrmenin en iyi yolu, u anda neler olduu
hakknda ak bir fikre sahip olmaktr.", demiti. Yaamnzda da ayn eyi
yapmalsnz. Bu nedenle kitab bitirdiinizde; oturun ve gitmekte olduunuz
yolu dnn. Bu yolun gerekten gitmek istediiniz yol olup olmadn
aratrn. Bu yol istediiniz yol deilse; deitirmenizi neririm. Bu kitap size
herhangi bir ey retmise; bu da, hem kiisel hem de genel olarak, k hzyla
olumlu deiiklik yapmann mmkn olduudur. Asl g; deime, uyarlama,
byme ve katlma yeteneinde sakldr. Snrsz g, sizin srekli baarl
olacanz ya da hi hata yapmayacanz anlamna gelmez. Snrsz g, her
deneyimden bireyler renebileceiniz ve her deneyimi u ya da bu ekilde
kendi lehinize evirebileceiniz anlamndadr. Alglamalarnz, eylemlerinizi,
yarattnz sonular deitirmek;
Snrsz G - 27

417


snrsz gtr. lginiz ve sevginizle, yaam kalitenizde yaratabileceiniz ok
byk farkllklar snrsz gcnzn eseri olacaktr.
Srekli baarl olmanz garanti edecek ve yaamnz deitirecek bir baka yol
daha nermek istiyorum. Sizinle almak isteyen bir ekip bulun. Kiilerin
birlikte olmalarnn gc zerinde konutuklarmz hatrlayn. Asl g ayr ayr
almakla deil, birlikte hareket etmekten doar. Bu da ailenizle ya da iyi
arkadalarnzla birlikte almak demektir. ortaklarnzla birlikte almak
demektir. Bakalar iin alyorsanz, kendiniz iin alyormu gibi ok ve iyi
almalsnz. ok almak iin ok vermelisiniz.
Kiilere yaamlarndaki en zengin deneyimlerinin ne olduunu sorduunuzda;
genellikle bir ekibin eleman olarak gerekletirdikleri bir deneyimi anlatrlar.
Spor yaptklar, i yaptklar ekibi sonsuza kadar unutmazlar. Bu bazen de, einiz
ve ailenizle oluturduunuz bir ekiptir. Bir ekibin yesi olmak; sizi geniletir,
bytr. Dier kiiler sizi, tek banza yapamayacanz ekilde besler ve
mcadeleye eker. nsanlar kendileri iin yapmak istemediklerini, bakalar iin
yapacak ve dierlerinden aldklarn daha deerli bir hale sokacaklardr.
Yayorsanz; baz ekiplerin iindesiniz demektir. Bu sizin aileniz, ilikide
bulunduunuz kiiler, iiniz, ehriniz, lkeniz, dnyanz olabilir. Bir kenara
oturup seyirci olabilirsiniz ya da harekete geip bu oyunda rol alabilirsiniz.
Benim tavsiyem oyuncu olmanzdr. Ekibe katln. Dnyanz paylan. Daha ok
verdike daha ok alrsnz. Kitaptaki ustalklar kendiniz ve dierleri iin
kullandka, size geri dnecek dl de artacaktr.
Mutlaka mcadele eden bir ekibin iinde olun. Doru yoldan kmak kolaydr.
Ne yaplacan bilmek ve bir ey yapmamak da kolaydr. Yaam, bu ekildeymi
gibi grnyor. Yaamdaki normal ekim, yer ekimidir ve o da aa dorudur.
Hepimizin boa geen gnleri vardr. Hepimizin bilgilerimizi

418

kullanmadmz zamanlar olmutur. Bizi destekleyen, bir eyler retmeye
ynelik, olumlu, ileriye giden baarl insanlarn arasnda bulunursak; bu durum
bizi daha fazla almaya, daha fazla yapmaya ve daha fazla paylamaya
zorlayacaktr. Yapabileceklerinizden daha azn yapmanza raz olmayan kiilerin
arasna girerseniz; herhangi bir kiinin sahip olabilmeyi dledii en byk
hediyeye sahipsiniz demektir. Birlik, gl bir aratr. evrenizde bulunduunuz
insanlarla birlikteliinizin, sizi daha iyi bir insan yaptndan emin olun.
Bir ekibe katldnzda; mcadeleniz mkemmel bir lider olabilmek olmaldr.
Bu, en byk 500 irketin birinin bakan ya da ulaabileceiniz en iyi konumda
bir retmen olmak anlamna gelebilir. Daha iyi bir giriimci, daha iyi bir anne-
baba olmak anlamna gelebilir. Gerek liderler, trenin gcn, kk
eylerdeki deiikliklerin byk deiiklikler oluturmadaki anlaml etkisini
bilirler, syledikleri her eyi gerekletirirler ve dierlerini kuvvetlendirme ve
cesaretlendirmede korkun bir gce sahiptirler.
Bu benim yaamnda oldu. Lisede yaptm bir konumadan sonra retmenim
snfta kendisini beklememi syledi. Nasl bir hata yaptm merak ettim.
retmen, "Robbins, bana gre mkemmel bir konumacsn. Bu nedenle
nmzdeki hafta yaplacak konuma yarmasna katlman istiyorum" dedi.
Konumac olarak ok iyi olduumu sanmyordum; fakat, o kadar kuvvetli ve
benzeim iinde syledi ki, ben de iyi bir konumac olduuma inandm. Bu
mesaj yaamm deitirdi. Bu olay, profesyonel bir iletiimci olmama neden
oldu. retmen kk bir ey yapt, fakat yaamm sonsuza kadar deitirdi.
Liderlik, kk ve byk eylemlerin hangi sonulan douracan ngrecek
gce ve gre sahip olmaktr. Kitapta verilen iletiim ustalklar, bu ayrmlar
yapmanz iin, size kritik yollar sunmaktadr. Kltrmzn daha fazla baar
modellerine ve mkemmellik sembollerine ihtiyac vardr. Bana llemeyecek
deerler sunan akl hocalarm ve retmenlerim yaa-

419

mm zarifletirmi ve cazibe kazandrmtr. Amacm, bana sunulanlarn bir
ksmn geri verebilmektir. Umarm, bu kitap amacma yardmc olur.
lk akl hocam Jim Rohn'dur. Bana yaamdaki mutluluk ve baarnn, sahip
olduklarmzn bir sonucu olmadn, nasl yaadmza bal olduunu retti.
Sahip olduklarmzla yaptklarmz, yaamamzdaki byk farkllklar yaratt.
rnein o bana daima iki eyrek dolarlk adam olmam syledi. Ayakkab
boyacsn rnek olarak gsterdi. Boyac, ayakkaby hzla parlatrken slk alar,
size byk deer verir. Jim, "Bahi vermek iin elinizi cebinizi attnz zaman
daima bir eyrek mi yoksa iki eyrek dolar m vereyim diye tereddt edersiniz.
Siz daima ykseini verin." dedi. Sadece onun iin deil, kendiniz iin de byle
yapn. Sadece bir eyrek verirseniz; daha sonra ayakkabnza baktka, sadece
bir eyrek verdiinizi dnrsnz. O byk bir i yaparken, ben nasl olur da o
kadar ucuz adam olabilirim ? ki eyrek dolar vermek; kendi kendinizi daha iyi
hissetmenizi salayacaktr. Koleksiyon yapan bir kiinin nnden geerken, siz
de ona katkda bulunmay ilke edinirseniz ne olur? Herhangi bir kiiden srekli
satn almay otomatik hale getirirseniz ne olur? Ara sra arkadalarnza telefon
edip, "seni herhangi bir nedenle aramyorum. Sadece hatrn sormak iin
aradm", derseniz ne olur? Sizin iin bir eyler yapanlara kk teekkr notlar
gnderseniz ne olur? Dierlerinin yaamn daha renkli klmak iin yeni ve esiz
yollar bulmak iin, bilinli olarak aba ve zaman harcasanz ne olur? Yaam
tarzmz tmyle bununla ilgilidir. Hepimizin zaman vardr. Yaamn kalitesiyle
ilgili asl sorun, bu zaman nasl harcadmzla ilgilidir. Bir paternin iine mi
dtk, yoksa onu srekli olarak esiz ve zel yapmaya m alyoruz? Kk bir
ey gibi grnr; fakat, tm bu kk ayrntlar kii olarak kendinizi gl hisset-
menize etki eder. temsillerinizi, dolaysyla durumunuzu ve yaamnzn
kalitesini etkilerler. Ben iki eyrek dolar prensibini uygulamann semeresini
grdm. Sizi bu konuyu dikkatle ince

420

lemeye davet ediyorum. imdiye kadar byle bir uygulama yapmadysanz;
onun sizin yaamnz ok byk oranda zenginletirecek bir felsefe olduuna
inanyorum.

"Kimyac kalbinden efkat, sayg, zlem, sabr, pimanlk,
srpriz ve affedicilik elementlerini karabilir ve bunlar
birletirerek sevgi ad verilen tek bir atom haline dntrebilir."

Halil Cibran

Son nerim, bu bilgiyi dierleriyle paylamaya almanzdr. Bunu istememin
gerekte iki nedeni vardr. nce hepimiz en ok renme gereksinimi
duyduumuz eyi retiriz. Bir fikri dierleriyle paylaarak, onu tekrar duyar ve
yaamda neyin nemli olduuna inandmz ve deer verdiimizi kendimize
hatrlatrz. Dier neden de, yardm ettiimiz kiinin yaamnda meydana gelen
nemli ve olumlu deiikliklerin, inanlmaz derecede zenginlik ve keyif
vermesidir.
Geen ylki ocuk programlarmzn birisinde, hayatm boyunca unutmayacam
bir deneyim kazandm. On iki gnlk programmzda ocuklara; bu kitapta
tarttmz konularn ounu retiyor ve onlara tmyle yaayan bir insan
olarak; dayankllklarn, renme ustalklarn ve gvenlerini deitirecek
deneyimler veriyoruz. 1984 yaznda kampmz olimpiyatlardakine benzer
ekilde, bir altn madalya verme treniyle bitirdik. Madalyalarn zerinde;
"Mkemmeli baarabilirsiniz" yazlyd. ok neeli ve duygusal olan treni, gece
yars saat 02.00 de bitirmitik.
Odama dndmde, kemiklerim szlayacak kadar yorgundum. Bir sonraki
iime yetiebilmek iin 06.00'da kalkp uaa yetimek zorunda olduumu
biliyordum; fakat, ayn zamanda ok gzel bir i yapmann hisleriyle doluydum.
Saat 03.00 civarnda tam uyumak zereydim ki, kapnn alndn duydum.
"Tanrm bu saatte kapy kim alabilir? diye dndm.

421

Kapy atmda karmda gen bir adam vard. "Bay Robbins yardmnza
ihtiyacm var" dedi. Gelecek hafta beni San Diego'dan arayabileceini
sylemeye balamtm ki, ocuun arkasnda alayan kk bir kzn olduunu
fark ettim.
Sorunun ne olduunu sordum ve ocuk bana, kzn eve gitmek istemediini
syledi. Onu ieri getirmesini syledim ve artrma araclyla daha iyi
hissetmesini salayarak, eve gndermek istedim. ocuk sorunun byle
olmadn syledi. Sonra kzn birlikte yaad erkek kardei tarafndan, yedi
yldr cinsel samalklarla rahatsz edildiini aklad.
Sonra her ikisini de ieri aldm ve bu kitapta szn ettiim aralar kullanarak;
bir daha ac hissettirmemeleri iin, gemiteki negatif deneyimleriyle ilgili i
temsillerini deitirdim. Sonra kz, en gl ve becerikli durumlaryla
artrdm. Onlar, kardeini grnce kendisini eski duruma sokmayacak
ekilde, deitirmi olduumuz, yeni i temsilleriyle ilikilendirdim. Bundan
sonra kz, kardeine telefon etmeye karar verdi. Btnyle becerikli bir
durumda, telefonla kardeini uyandrd. Muhtemelen daha nce hi
kullanmad bir ses tonuyla; "Kardeim, eve geleceimi bilmeni istiyorum. Bana
eskiden yaptklarn dndrtecek ekilde bakmamam bile senin yararna
olacaktr. Aksini yaparsan yaamnn geri kalan zamann hapishanede, mahup
bir biimde geirirsin. Mutlaka yaptklarnn cezasn ekersin. Karde olarak
seni seviyorum; fakat, o davranlar bir daha asla ekemem. yle
davranabileceini dnmek bile, sonun olacaktr. ok ciddi olduumu ve seni
sevdiimi sakn unutma. Hoakal" dedi. Kardei mesaj almt.
Yaamnda ilk kez, tmyle g ve sorumluluk hisleriyle dolu bir ekilde
telefonu kapatt. Erkek arkadana sarld ve birlikte sorunu zmenin verdii
rahatlk nedeniyle alamaya baladlar. O gece ocuklarn bana sarllar; benim
iin inanlmaz bir olayd. Hayatnda hi bu kadar anlaml bir ekilde ku-
caklanmamtm. Gen adam, borcunu nasl deyeceini bilemediini syledi.
Ona, kzdaki deiiklikleri grmenin alabile

422

ceim en byk teekkr olduunu syledim. "Hayr, size u ya da bu ekilde
borcumu demek zorundaym" dedi. Sonra "Benim iin anlam olan bir ey
biliyorum" dedi. Altn madalyasn yavaa kard ve bana takt. Asla
unutmayacaklarn syleyerek, beni ptler ve ayrldlar. Onlar ayrldktan sonra
st kattaki yatama gittim. Olup biteni sonuna kadar dinleyen eim Becky,
alyordu. Ben de alamaya baladm. "Sen inanlmaz bir kiisin, ocuun
yaam asla eskisi gibi olamaz" dedi. "Teekkr ederim ekerim; fakat, sahip
olduum ustalklara sahip olan herkes, ona yardm ederdi" dedim. "Evet Tony,
herkes yardm edebilir; fakat, sen gerekletirdin" dedi.

"Sadece yeteri kadar sevebilirseniz; dnyann en gl
insan olabilirsiniz."

Emmett Fox

Kitabn asl mesaj budur. Yapc olun. Sorumluluk aln. Eyleme gein.
rendiklerinizi uygulayn ve hemen yararlann. Sadece kendiniz iin deil,
kendiniz kadar dierleri iin de uygulayn. Bu eylemlerin dl, hayal
edilebileceinizden ok daha byktr. Dnyada ok sayda konumac vardr;
fakat onlar hl istedikleri sonular retemiyorlar. Konumak iin konumak
yeterli deildir. Konutuklarnz gerekletirmek zorundasnz. Snrsz g,
budur. Snrsz g, mkemmele ulamak iin gerekli ileri yapacak duruma
ulamaktr. Julius Erving , "Bir bakasnn, benden bekleyebileceklerinden ok
daha fazlasn kendimden isterim" diyor. O, bu nedenle alannn en iyisidir.
Antik an iki byk hatibi vardr. Bunlardan biri iero dieri de
Demostenes'dir. iero konuurken, halk nee iinde lgnca alklar ve "Ne
muhteem konuma" derdi. Demostenes konutuunda, halk "Haydi, gsteri
yry yapalm" derdi ve yry yaparlard. Sunu ve ikna arasndaki fark
budur.

423

Umarm ikna kategorisinde saylrm. Bu kitab sadece okuyarak, gzel birok
araca sahip ahane bir kitap diye dnp, iindeki hibir eyi uygulamazsanz;
hep beraber zaman boa harcadk demektir. Bununla birlikte, imdi kitaba
tekrar dnp onu istediiniz deiiklii yapmada bir rehber olarak kabul edip
zihninizi ve vcudunuzu altrmada bir el kitabi olarak kullanmaya balarsanz;
gemite olanaksz gibi grnen byk ryalarnz gerekletirecek bir yaam
yolculuuna balayabilirsiniz. Bu ilkeleri gnlk yaammda uygulamaya bala-
dmdan; ben neler olduunu biliyorum.
Sizi muhteem bir yaam yaratma mcadelesine davet ediyorum. rettikleri
ekilde yaayanlar, konutuklarn yapanlarn snfna katlma mcadelesine
davet ediyorum. Onlar dnyann hayran olduu mkemmellik modelleridir.
Birok kimsenin istemesine ramen gerekletiremediklerini, en gzel haliyle
yaamlarna geirebilen ve her an sonuca ynelik durumda ok az kiinin
oluturduu bu esiz insan grubuna katln. Kendileri ve dierleri iin
kaynaklarn kullanarak yeni baarlar ve sonular reten insanlar, benim
yaammn ilham kaynadrlar. Belki bir gn size ait bir hikaye de anlatacam.
Kitap sizin bu ynde harekete gemenize neden olursa, kendimi gerekten
ansl sayacam.
Yeri gelmiken; renmek, bymek ve gelimek iin almanza ve yaamm
deitiren baz ilkeleri sizinle paylamama izin verdiiniz iin teekkr ederim.
Mkemmel bir insan olmak iin uranz verimli ve srekli olsun. Belirlediiniz
amalara ulamak iin almakla kalmayp onlar gerekletirmenizi ve daha
ileri amalar belirlemenizi, sahip olduunuz ryalardan daha iyi ryalara sahip
olmanz, memleketinizi sadece sevmekle kalmayp daha iyi yaanacak bir ekle
sokmanz, alabileceklerinizle birlikte yaam sevmenizi ve cmertce sunmanz
dilerim.
Sizden bir rlanda duasyla ayrlyorum.... Yolunuz istediiniz yere ksn, rzgar
daima arkanzdan essin. Gne yzn

424
z stsn, yamur tarlalannzdaki topra kabartsn ve tekrar karlancaya
kadar Tanr sizi yumuak avularnda korusun. Tanr sizinle olsun. Hoa kaln.


































425

SZLK

Ahenk (Rapport): Kiilerin belirli davranlarn karlkl deitirme ve/veya
paylama olay. Kiiler birlikte olduka, doal ve bilinsiz olarak gerekleir.
letiimi arttrmak iin, aynalama ve eleme yaparak, bilinli olarak da
gerekletirilebilir.

Altbiemler (Submodalities): D deneyimin alt snflandrmalar: bir grntnn
parlakl, mesafesi, derinlii, seslerin iddeti, yeri, tonu vb. zellikleri vardr.

Ayarlama (Calibration): Bir standarda gre, deiiklikleri lme ve fark etme
yetenei. Ayarlama, ilenmi duyusal keskinlie baldr. Sevdiiniz birisi biraz
tereddt ettiinde, ya da ok mutlu olduunda, bu hislerle ilgili muhtemelen iyi
bir fikriniz vardr. Bu sizin onun felsefesinin ne anlama geldiine ilikin ayarlama
yapm olmanzdandr.

Aynalama (Mirroring): Dier kiinin davranlarn sanki aynada
grntlyormu gibi benimsemek. Sol eli yananda olan bir kiiyle kar
karya iseniz; sa elinizi benzer ekilde yananza koymalsnz.

Benzeim/Benzeimsizlik (CongruityzIncongruity): Bir kiinin ilettii mesajn tm
kt kanallarnda benzer ya da ayn olma durumu. Yani kelimelerin, ses
tonlarnn, el kol hareketlerinin ayn mesaj tamasdr. Tm kt kanallar
sralanmtr. Benzeimsizlik, kt kanallarnda elikili mesajlarn olmasdr.
rnein yumuak, kukulu bir sesle "Evet, eminim" demek gibi.

427

Bozulma (Distortion): Nesnelerin doru olmayan bir ekilde i temsilde yer
alarak, u ya da bu ekilde kiiyi kstlamas. Orantsz olarak iirmek, bir miktar
arptmak vb. Bu da duyusal verileri saptrabilir.

Btnsellik (Ecology): Toplamsallk ya da kiinin kendisi ve evresi arasnda
oluan ilikiler paterniyle ilgilidir. SDP'de biz bu terimi i btnsellik anlamnda
da kullanrz. Yani kiinin bnyesinde toplad davranlar, deerler, stratejiler
paterni anlamnda kullanrz.

artrma (Anchoring): Herhangi bir i ya da d temsilin, alt temsil ve
cevaplar dizisiyle ilikilendirilme ve tetiklenme sreci. artrclar doal olarak
ortaya kabilecekleri gibi, tarafmzdan da ayrntl bir ekilde dzenlenebilirler.
Belirli cevaplar kmesi iin artrmann bir rnei; ok sevdiiniz bir kiinin
adnz sylemesiyle, zel bir ekilde dnmeye baladnzda olanlardr.

Davran (Behavior): nsanlarn yapt eylemler. El kol hareketleri ya da bir
topun atlmas eklinde byk davranlar olabilecei gibi gz krpma, nefes
almada deiiklikler vb. kk hareketler de tanma dahildir.

Dizin (Syntax): likili ya da sral bir sistem; isel ve dsal olarak biraraya
konulabilen olaylar dizisi. Dilde kelimelerin, gramere uygun cmleler olacak
ekilde bir srayla yer almas gibi.

Durum (State):Herhangi bir anda kiinin tm sinirsel srelerinin toplam. u
anda sahip olduumuz herhangi bir deneyim hakkndaki son yorumumuzu
etkileyen ya da szgeleyen durumdur.

428

Duyusal Keskinlik (Sensory Acuity): Grsel, iitsel, dokunsal, kokusal ve tatsal
sistemler arasndaki ayrmlar daha ayrntl yapma sreci. Bu da bize daha tam,
daha zengin duyusal deneyimler kazandrr ve d dnya ile olan
etkileimlerimizin duyusal temelli ayrntl tanmlarn yapma yetenei kazand-
rr.

Duyusal Temelli Deneyim (Sensory-Based Experience): Grlen, iitilen,
hissedilen, koklanan, tadlan dzeyde srelenebilen bir deneyim.

Duyusal Temelli Tanmlama (Sensory-Based Description): Dorudan be
duyuyla gzlenebilen, doruluu kantlanabilen bilgileri tayan kelimelerin
kullanlmas.

Eriim ip Ular (Accessing Cues): Sinirsel srelememizi etkileyerek, bir temsil
sistemimize dierinden daha kuvvetli eriebilmemizi salayan davranlar.
rnein, nefes alma orannz ve sesinizin temposunu yavalatmak, duygusal
tarza (mode) ulamanza yol aabilir. Ahizeyi tutar gibi banz emek, iitsel
tarza ulamanza yol aabilir vb.

Eanl Aynalama (Pacing): Bir dier kiiyle etkileimde bulunurken, bir sre iin
ahenk oluturmak ve bu ahengi korumaktr. Davranlar gibi inanlar ve fikirler
de eanl olarak aynalanabilir.

Eleme (Matching): Dier bir kiinin belirli el kol hareketlerine, yz ifadelerine,
konuma ekline, ses tonuna vb. adapte olma. Ayrntl bir ekilde yaplmas,
kiiler arasnda ahenk hissinin yaratlmasna yardmc olur.

429

(Genelleme) Generalization: Orjinal deneyimden ayrlarak; kiinin i
deneyiminin bir paras olarak, kendi iinde bir snf oluturduu bilisel sre.
Bir ok olayda bu sre yararldr. rnein sobaya dokunan bir ocuk, elinin
yandn grerek bir deneyime sahip olur. O, yakclarn scak olduu ya da soba
yanarken, sobaya dokunulmamas gerektii eklinde genellemeler yapabilir.
Baz durumlarda da zarar dokunacak ekilde, kiinin dnya modelini
smrlandrabilir.

Gzle Tarama Paternleri (Eye-Scanning Patterns): Gz hareketleri ve gzn
ald pozisyonlar dizisiyle birlikte zorunlu olarak gerekleen belirli bir eriim
ipucu kmesi. Her pozisyonun ilikili olduu i sreci bilmek, stratejilerin
renilmesi ve anlalmas iin zorunludur.

temsil (Internal Representation): Yarattnz bilginin biimini ve zihninizde
grntleri, sesleri, hisleri, kokulan, tatlan ne ekilde depoladnz gsteren bir
kavram. Orada bulunmadnz srece, doduunuz evin neye benzediini
ancak i temsille hatrlayabilirsiniz.

letiim (Communication): Dil, iaretler, semboller ve davranlarla bilgi tama
srecidir. letiim ynlendirilebilir; pazarlkta, satta, terapide konumann
bayla sonu farkldr.

Model (Model): Bir eyin nasl altnn tanmdr; fakat, nasl altn
bildiine ilikin muhtemel nedenler deildir. Bir kiinin dnya modeli dediimiz
zaman; onun belirli bir ekilde almasn salayan davranlarnn, inanlarnn
ve i srelerinin bileimini kastediyoruz. Model, bir deneyimi organize etme
biimidir.

430

Modelleme (Modelling): temsillerin srasn ve bir kiinin bir grevi
baarmasn salayan davranlar kefetme sreci. Dil, inanlar ve davranlar
gibi bir stratejinin eleri ayrntlandnlnca; modelleme ustal bir dieri
tarafndan ok daha kolayca renilebilir.

renme, aa karma (Elicitation): deneyimlerin yapsn belirleyebilmek
iin; iyi dzenlenmi sorularla, el kol hareketleriyle, kiinin eriim ipularnn
dorudan gzlenmesiyle bilgi toplanmas.

Silmek (Deletion): Orjinal deneyimde olanlarn i temsilden karlmasdr.
Duyarl verilerle bizi boulmaktan kurtaran, bilisel srelerden birisidir.
Bununla birlikte sildiimiz baz eylerin i temsilde bulunmas, bizim iin ok
daha yararl olabilir.

Strateji (Strategy):Davranlarmza rehberlik etmede kullanlan artrlm bir
temsiller dizisi. Bir strateji genellikle duyusal temsil sistemlerinin hepsini(grsel,
iitsel, dokunsal) belirli bir dzende kapsar. Kendimizin ve dierlerinin
stratejilerini, setiimiz kelimeleri dinleyerek, gzle tarama paternlerini
gzleyerek ve i temsillerinin sras ve ekli hakknda sorular sorarak
kefedebiliriz.

Temsil Sistemleri (Representational Systems): Zihnimizde duyusal bilgiyi nasl
kodlayabiliriz. Grsel, iitsel, dokunsal sistemlerle koku ve tat alma da temsil
sistemlerine dahildir. Bunlar bilgi almamz, depolamamz, sralamamz ve kul-
lanmamz salarlar. nsan olarak yaptmz isel ve dsal ayrmlar, bu
sistemler araclyla gerekletiririz.

431