Bab 4

Kekayaan Ekonomi
Sarawak Mendorong
Penjajahan Keluarga
Brooke
KEKAYAAN EKONOMI SARAWAK
MENDORONG PENJAJAHAN
KELUARGA BROOKE
Perpecahan Membuka
Ruang Penjajahan

Perubahan Ekonomi di Bawah
Pentadbiran Keluara
Brooke
Keluarga Brooke
Meluaskan Kuasa
Perubahan Sosial
Di Bawah Pentadbiran
Keluarga Brooke
Keluarga Brooke
Memantapkan
Pentadbiran




Perpecahan Membuka Ruang Penjajahan
Kesultanan Brunei
. Melantik Pembesar-pembesar tempatan
mentadbir Sarawak tanpa campur tangan
Brunei

Pangeran Indera Mahkota
Mengambil alih kuasa pembesar Melayu tempatan
Kurun ke-19 menjadi wakil pemerintahan Kesultanan
Brunei
Mengambil alih perdagangan emas dan antimoni
Mengenakan cukai yang tinggi kepada penduduk
tempatan
Tidak membayar upah kepada orang Bidayuh yang
bekerja di lombong antimoni
Kesan
Orang Bidayuh dan
Orang Melayu
menentang pemerintah
Brunei Sarawak
James Brooke
1. Berjaya menamatkan tentangan
2. Pelantikan Brooke dilengah-lengahkan Pangeran
3. Brooke marah dan membedil Kuhcing
4. 1841, Pangeran terpaksa melantik Brooke sebagai
Gabenar dan Raja Sarawak
5. 1842, Brooke menghadap Sultan Brunei untuk
mengesahkan kedudukan
6. Sultan Brunei gerun melihat kedatangan Brooke dan
angkatannya lalu mengiktiraf perjanjian 1841 dengan
penambahan syarat-syarat baru

Sultan Omar Ali Saifuddin
1846, baginda menentang Brooke
Baginda berjaya ditewaskan
Perjanjian baru juga dibuat di mana,
(a) Brooke diiktiraf sebagai Raja
Sarawak yang Merdeka
(b) Berkuasa penuh ke atas Sarawak
Pangeran Raja Muda Hashim
1. Dihantar menamatkan tentangan
2. 1840, didatangi James Brooke
3. Meminta pertolongan Brooke
menamatkan tentangan.
4. Berjanji melantik Brooke sebagai
Gabenor jika berjaya
Perjanjian antara Pangeran Raja Muda Hashim-
James Brooke (1841)
Antara syarat perjanjian ialah:
1. James Brooke memerintah negeri
Sarawak dan Menguasai segala
hasilnya
2. James Brooke harus menghormati
dan memelihara undang-undang
dan adat istiadat orang Melayu
Perjanjian antara Sultan Omar Ali Saifuddin
dengan Brooke1842
Antara syarat perjanjian ialah:
1. Sultan Brunei menyerahkan Sarawak dari kawasan
Tanjung Datu ke Sungai Samarahan dan
menyerahkan segala hasil cukainya kepada James
Brooke dan pewarisnya
2. James Brooke akan membayar 2500 dolar setiap
tahun kepada baginda
3. Agama dan adat istiadat penduduk Sarawak tidak
boleh diganggu.
4. Sultan Brunei mengiktiraf James Brooke sebagai
Raja Putih Sarawak
Sarawak pada tahun 1841
Soalan 1:
lengkapkan carta di bawah
Sebab-sebab penduduk tempatan
Menentang pentadbiran Pangeraan
Indera Mahkota

Soalan 2:

Apakah tujuan Sultan Brunei menghantar pengeran Raja
Muda Hashim ke Sarawak?
A. Membantu James Brooke
B. Membantu Datu Patinggi Ali
C. Menguasai hasil antimoni dan emas
D. Menamatkan kebangkitan penduduk
tempatan
D
A. Bandar Kucing dibedil
B. Penentangan orang Bidayuh
C. Penubuhan angkatan laut British
D. Desakan daripada Pembesar tempatan
Soalan 3.
Pangeran Raja Muda Hashim terpaksa melantik James Brooke menjadi Gabenor
Dan Raja Sarawak yang Pertama

Apakah peristiwa yang menyebabkan Raja Muda Hashim melantik James
Brooke sebagai Raja Sarawak?
B
Keluarga Brooke Meluaskan Kuasa
Dari tahun 1853 hingga 1905
Tahun 1853
1853, berlakunya
penentangan di
Saribas dan Batang
Lupar
Sultan Abdul Mumein
tidak dapat mengawal
penentangan
Lalu menyerahkan
tanah antara sungai
Samarahan dengan
Sungai Rajang
dengan bayaran 1500
dolar setahun
Tahun 1861
Berlakunya
masalah
kekacauan di
sepanjang
Sungai Rajang
Sultan Mumein
menyerahkan
Sungai Rajang
dan menerima
bayaran 4500
dolar setahun
Tahun 1883
Berlakunya
pembunuhan beberapa
orang Murut di
Lembangan Sungai
Trusan.
Hal ini menyebabkan
kawasan tersebut
diserahkan dengan
bayaran 4500 dolar
setahun
Tahun 1905
Charles Brooke
telah membeli
Lawas
daripada
Sultan Hashim
Jalal (1885-
1906)
KELUARGA BROOKE MEMANTAPKAN PENTADBIRAN SARAWAK

PERKENALKAN PEMERINTAHAN BERAJA

PEMIMPIN TEMPATAN DILIBATKAN DALAM PENTADBIRAN

MEMBENTUK MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI

DIBAHAGIKAN KEPADA LIMA BAHAGIAN, SETIAP BAHAGIAN
DITADBIR OLEH MAJLIS BAHAGIAN.




PENGLIBATAN PEMIMPIN TEMPATAN DALAM
PENTADBIRAN BROOKE



MAJLIS TERTINGGI
KEANGGOTAAN
RESIDEN BAHAGIAN PERTAMA
EMPAT ORANG DATU MELAYU

TUJUAN
MENASIHATI JAMES BROOKE
MEMBUAT SEMUA DASAR
MELULUSKAN UNDANG-
UNDANG DAN PERATURAN
BERKAITAN PENTADBIRAN
MAJLIS NEGERI
KEANGGOTAAN
KETUA KAUM BUMIPUTERA
TUJUAN
MEMBERI PELUANG PEMIMPIN
BUMIPUTERA BERSIDANG TIGA
KALI SETAHUN
MENGAMBIL BAHAGIAN DALAM
PENTADBIRAN
MAJLIS BAHAGIAN
RESIDEN,PENOLONG RESIDEN,PENOLONG
PEGAWAI DAERAH, PEGAWAI ANAK NEGERI
TUJUAN
MENASIHATI RESIDEN MENGETUAI OPERASI KETENTERAAN
MENJAGA KEAMANAN MENGUTIP CUKAI
KEANGGOTAAN
BAGI MELICINKAN PENTADBIRAN
PERLUNYA BEBERAPA JABATAN DI
TUBUHKAN SEPERTI JABATAN
KEHAKIMAN, JABATAN POLIS, JABATAN
KASTAM DAN CUKAI, SERTA PEJABAT
POS
PERJANJIAN ANTARA BRITISH DENGAN
CHARLES BROOKE (1888)
SYARAT-SYARAT
PERJANJIAN :
BRITISH MELINDUNGI SARAWAK DARIPADA SERANGAN
MUSUH

KELUARGA BROOKE MEMERINTAH NEGERI DENGAN BEBAS

HAL EHWAL LUAR NEGERI ADALAH DI BAWAH KAWALAN
BRITISH

1941
CHARLES VYNER BROOKE MENCADANGKAN
PERLEMBAGAAN SARAWAK YANG MEMBERI KUASA
PEMERINTAHAN KEPADA RAKYAT SARAWAK
PERLEMBAGAAN SARAWAK 1941
ANTARA ISI KANDUNGAN IALAH :
1. CHARLES VYNER BROOKE MENYERAHKAN KUASA MUTLAKNYA KEPADA
MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI
2. RAJA SARAWAK MEMERINTAH DENGAN NASIHAT MAJLIS TERTINGGI
3. MAJLIS NEGERI DIBERI KUASA MELULUSKAN UNDANG-UNDANG DAN
MENGURUSKAN KEWANGAN
4. RAJA MEMPUNYAI KUASA UNTUK MEMBATALKAN UNDANG-UNDANG
YANG DILULUSKAN OLEH MAJLIS NEGERI
5. RAJA BROOKE MELANTIK KEBANYAKAN AHLI MAJLIS TERTINGGI DAN
MAJLIS NEGERI
PERLEMBAGAAN INI GAGAL DILAKSANAKAN
KERANA PERANG DUNIA KEDUA MELETUS
PERUBAHAN EKONOMI DI BAWAH
PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE
KEGIATAN EKONOMI
YANG DIJALANKAN
HASIL HUTAN (SARANG
BURUNG, GETAH
JELUTUNG DAN ROTAN
SARANG BURUNG
BERKHASIAT & MAHAL
HASIL HUTAN SEPERTI
KAPUR BARUS,DAMAR,
DAN KAYU BALAK BERI
KEUNTUNGAN
TANAMAN BARU - GETAH DAN
TEMBAKAU DI PERKENALKAN
TANAMAN
TRADISIONAL(KELAPA,
GAMBIR,LADA HITAM,
POKOK SAGU/RUMBIA)
TIDAK MENGGALAKKAN
KEMASUKAN PELABUR
ASING KERANA INGIN
MENJAGA KEPENTINGAN
EKONOMI
ORANG CINA DIBERI
PELUANG BERDAGANG
DAN MELOMBONG
PEMBANGUNAN TIDAK
SEIMBANG HANYA
TERTUMPU DI
BAHAGIAN PERTAMA
DAN KEDUA
TANAMAN TRADISIONAL
GAMBIR
1885,jumlah eksport
gambir 1370 tan
LADA HITAM
Ditanam oleh orang Cina di
bahagian Pertama dan Ketiga
KELAPA
Ditanam oleh orang Melayu di
Bahagian Pertama dan Kedua
SAGU
Ditanam di Sungai
Igan,Oya,Mukah dan Bintulu
HASIL HUTAN

HASIL


KETERANGAN
Sarang Burung dikutip dari gua batu kapur seperti
Gua Niah
Mempunyai khasiat
Dijual dengan harga yang tinggi
Getah Jelutung dieksport ke Amerika Syarikat
Pembalakan dijalankan oleh Syarikat
Borneo dan orang Cina di
sekitar Sungai Rajang
Hasilnya dieksport ke Hong
Kong, Australia dan Amerika
Syarikat
Hasil hutan lain kapur barus, rotan, damar,
PERLOMBONGAN MEMANTAPKAN
KEKAYAAN KELUARGA BROOKE
EMAS
~ DILOMBONG DI BAU OLEH PELOMBONG CINA
~ 1857,PELOMBONG CINA TIDAK BERPUAS HATI DNEGAN CUKAI YANG
DIKENAKAN BROOKE
~ KEMUDIAN DIUSAHAKAN SYARIKAT BORNEO
ANTIMONI
~ DIUSAHAKAN OLEH SYARIKAT BORNEO DI BAU DAN KUCHING

MINYAK
~ USAHA CARI GALI BERMULA TAHUN1882
~ TELAGA PETROLEUM PERTAMA DI MIRI
~ 1909, THE ANGLO-SAXON OIL COMPANY MENDAPAT KONSESI
MELOMBONG PETROLEUM
~ 1917, KILANG MENAPIS MINYAK DIDIRIKAN DI LUTONG
MAJLIS NEGERI
MAJLIS TERTINGGI
LATIHAN PENGUKUHAN

SOALAN OBJEKTIF
1. Pada pendapat anda, apakah tujuan James Brooke
mewujudkan kedua-dua jentera pentadbiran di atas?

A. melicinkan pentadbiran
B. menjaga keamanan
C. memperkenalkan sistem parlimen British
D. menyediakan rakyat berkerajaan sendiri
A
2. Apakah peranan yang dimainkan oleh Majlis Bahagian?

I. memungut cukai
II. memudahkan pentadbiran
III. mengubal undang-undang Bahagian
IV. menasihati Residen dalam pentadbiran

A. I dan II
B. I dan III
C. II dan III
D. III dan IV


D
3. Perlombongan turut diberi perhatian semasa
pentadbiran James Brooke di Sarawak. Apakah bahan
galian yang dilombong di Bau?

I. Emas
II. Antimoni
III. Minyak petroleum
IV. Arang batu

A. I dan II
B. II dan III
C. III dan IV
D. I dan IV
A

PERUBAHAN SOSIAL DI BAWAH
PENTADBIRAN
KELUARGA BROOKE
Keluarga Brooke melaksanakan DASAR PECAH DAN PERINTAH
Tujuan : MENGUKUHKAN KUASA
Dasar Pecah dan Perintah Setiap kaum dipisahkan dengan kegiatan
ekonomi dan petempatan yang berbeza
Ekonomi
Petempatan
Orang Iban
Orang Melayu Bumiputera tinggal di
pedalaman
Orang Cina
Pentadbiran
Ketenteraan
Pertanian,
perlombongan,
perdagangan
Orang India
Orang Sikh
Perniagaan kain
Polis
Orang Cina tinggal di
bandar-bandar
Kesannya:
Perpaduan kaum
terhalang
Kedudukan sebagai Raja
Sarawak terjamin
KESAN PERKEMBANGAN EKONOMI DAN
PERTAMBAHAN PENDUDUK

4. Pengangkutan
a. Kereta api
1917, landasan Kuching Bau
dibina
1932, perkhidmatan dihentikan
akibat kemelesetan ekonomi.
b. Pengangkutan air
Di Kuching, syarikat perkapalan
Singapore and Sarawak
Steamship Company memberi
perkhidmatan.
c. Kapal terbang
1924, menghubungkan Kuching
dan Singapura.

2. Kemudahan Asas (jalan raya,
air dan elektrik)
Terhad di bandar-bandar
(kawasan pentadbiran
dan kegiatan ekonomi).

3. Perkhidmatan Kesihatan
Hospital dan klinik dibina oleh
Mubaligh Kristian di bandar
besar.

1. Perkembangan bandar-bandar
Menjadi pusat pentadbiran
dan perdagangan.
Kuching (1841), ibu negeri
dan pusat pentadbiran
kerajaan.
Miri (1910), mula menjadi
pusat kegiatan melombong
petroleum.

5. Perkhidmatan Telegraf, Pos
dan Telefon
1897, wujud perkhidmatan
telegraf antara Kuching Singapura.
1931, pejabat pos dibina di Kuching.

PENDIDIKAN
SEKOLAH
MELAYU
SEKOLAH
CINA
SEKOLAH
INGGERIS
SEKOLAH MELAYU
1. 1883, sekolah rendah berpengantar bahasa Melayu dibina
( 42 tahun selepas pemerintahan Brooke).
2. Tujuan pembinaan - Melatih orang Melayu menjadi guru
sekolah Melayu dan kakitangan rendah kerajaan.
3. Buku-buku dibawa dari Semenanjung Tanah Melayu.
4. Sekolah Melayu yang dibuka kerajaan :
i. Sekolah Merpati Jerpang
ii. Sekolah Encik Buyong
5. Kemudahan sekolah tersebut digabung menjadi Madrasah
Melayu.

SEKOLAH
INGGERIS
SEKOLAH
CINA
1. Kerajaan mengalakkan
Mubaligh Kristian
mendirikan sekolah
Inggeris.
2. Antara sekolah terawal
ialah Sekolah St.Thomas
( 1848 ), Sekolah St.Mary
( 1850 ) dan Sekolah
St. Teresa ( 1855 ) di
Kuching.
1. Sekolah Cina dibina dan
diuruskan oleh orang
Cina.
2. Guru, sukatan pelajaran
dan buku teks dibawa
dari Cina.
Keluarga Brooke tidak yakin pendidikan
Barat sesuai untuk penduduk tempatan.
Charles Brooke membina sekolah untuk orang Melayu dan Cina sahaja.
Sekolah untuk orang Dayak tidak digalakkan kerana mahu mengekalkan
cara hidup mereka.
1917, sekolah untuk kaum Melanau didirikan.
1924, Jabatan Pelajaran ditubuhkan.
1976, hanya terdapat 25 buah sekolah kerajaan.
Ada guru-guru sekolah kerajaan dilatih di MPSI , Tanjung Malim.
1940, Maktab Perguruan Kent didirikan untuk melatih guru-guru sekolah
Melayu.


LAIN-LAIN
TENTANG
PENDIDIKAN






Kaum Pekerjaan
Melayu Pentadbir
Cina Pertanian
Iban Ketenteraan
1. Jadual di atas menunjukkan pengenalan pekerjaan berdasarkan
suku kaum di Sarawak pada kurun ke19. Berdasarkan maklumat
tersebut, apakah bentuk dasar pemerintahan kerajaan Brooke di
Sarawak?

A Perpaduan kaum
B Pecah dan perintah
C Ekonomi antarabangsa
D Utamakan penduduk tempatan


LATIHAN PENGUKUHAN
Soalan Objektif
B
Bandar X
Pusat pentadbiran kerajaan
Sarawak mulai tahun 1841.
2. Rajah di atas merujuk kepada salah sebuah bandar di
Sarawak. Apakah bandar yang dimaksudkan di atas?

A Bau
B Sibu
C Saribas
D Kuching
D
Jabatan Pelajaran ditubuhkan pada tahun 1954.
Guru-guru mendapat latihan di Maktab Perguruan
Sultan Idris.
Maktab Perguruan Kent didirikan pada tahun 1940.
3. Berdasarkan maklumat di atas, apakah matlamat yang hendak
dicapai oleh kerajaan Sarawak melalui usaha-usaha tersebut?
A Meningkatkan mutu pendidikan di Sarawak
B Memberi keutamaan kepada perkembangan sekolah Melayu
C Meningkatkan daya saing sekolah Melayu dengan sekolah lain
D Menambah peluang kenaikan pangkat untuk guru-guru sekolah
Melayu
A