11 PRIMJENA PLANOVA BRZINA U STATICI

KONSTRUKCIJA
11.1 Planovi brzina kao pomono sredstvo pri rjeavanju
statikih problema
U statikim problemima znaajnu ulogu imaju pomaci pojedinih elemenata u
konstrukciji. Pomou planova brzina moemo odrediti brzinu bilo koje take
konstrukcije. Izmeu brzina i pomaka postoji jednostavna veza, pa tako
odreujemo i pomake bilo koje take konstrukcije.
(11.1)

Ako se uzme da je t=1, tada pomaci i brzine postaju po numerikoj
vrijednosti jednake.




Slika 11.1 Plan brzina

s v t A = A
11.2 Princip virtualnog rada
Princip virtualnog rada glasi: sistem sa idealnim vezama je u ravnotei ako
je virtualni rad svih aktivnih sila na bilo kojim moguim pomjeranjima, koji
ispunjava uslove veza, jednak nuli.
U statici se posmatraju nosai koji su geometrijski nepomjerljivi, pa prema
tome nisu mehanizmi, tj. u njima ne mogu nastati relativni pomaci izmeu
krutih elemenata.
Kod statiki odreenih konstrukcija nema prekobrojnih veza, gdje se
uklanjanjem samo jedne veze od nepomjerljivog sistema stvara mehanizam
za koji se moe konstruisati plan pomaka (brzina) ako se odabere samo
jedan linearni ugaoni pomak.
Plan pomaka daje upravo virtualne tj. mogue pomake koje veze i sistem
doputaju, pa se na njih moe primijeniti princip virtualnih radova.

(11.2)


p s
A A 0
P u F 0
+ =
+ o =

11.3 Stvaranje mehanizma od ravninske konstrukcije

Mehanizam od nosive konstrukcije moe se dobiti na dva naina:
a) Uklanjanjem vanjskih veza (reakcija oslonaca i ukljetenja);
b) Uklanjanjem unutranjih veza.








Slika 11.2 Prikaz stvaranja mehanizma na ramu




Primjer 11.1: Odreivanje reakcije u osloncu B metodom virtualnih pomaka.














Slika 11.3 Prikaz stvaranja mehanizma na Gerberovom nosau



2 B
3 4
1
F q Y 1 q 1 0
2 2
o o
o o + =










Slika 11.4 Prikaz stvaranja mehanizma pri oslobaanju unutranjih veza




















Slika 11.5 Prikaz stvaranja mehanizma pri oslobaanju unutranjih veza

11.4 Trozglobni lukovi
Svaki nosa se moe zamisliti presjeenim u proizvoljnom presjeku i opet
kruto spojenim u tom istom presjeku pomou tri tapa.




Slika 11.6 Veza u presjeku pomou tri tapa
Ako presijeemo tap 1 veza u prejeku postaje zglobna, a taka A postaje
relativni pol. Takva veza ne moe primiti momenat savijanja.
Presijecanjem tapa 2 nastaje mogunost translatornog pomaka lijevog i
desnog kraja tapova, pri emu takva veza ne moe primiti transverzalnu
silu.
Na slici 11.6 lijevo pri tom rasporedu tapova ako presijeemo tap 2 javlja
se mogunost uzdunog relativnog pomjeranja tapova, pa takva veza ne
prima normalnu silu.
Dakle, ako je potrebno odrediti momenat savijanja pomou plana pomaka u
proizvoljnom presjeku luka, u tom presjeku se ubacije zglob.
Na slici 11.7 to je taka D.












Slika 11.7 Mehanizam sa ubaenim zglobom u taki D

1 2 2
2 1
2
AD PD
AD
PD
A = A
A = A
1,2 1 2
A = A + A
2 2 3 3
2
3 2
3
P C P C
P C
P C
' ' ' ' A = A
' '
A = A
' '
2,3 2 3
A = A + A
Ako je potrebno odrediti transverzalnu silu u taku D ubacuje se
transverzalni zglob.













Slika 11.8 Mehanizam sa ubaenim transverzalnim zglobom u taki D

1 2
A = A
2 1 1,2
1,2
0
A = A + A
A =
2 3 2,3
A = A + A
2,3 2 2 3 3
2,3 2
3 2
3
P P P C
P P
P C
' ' ' '
A = A
' '
A = A
' '
2,3 2 3
A = A A
Ako je potrebno odrediti normalnu silu u taku D ubacije se aksijalni
zglob.













Slika 11.9 Mehanizam sa ubaenim aksijalnim zglobom u taki D

1 2
A = A
2 1 1,2
1,2
0
A = A + A
A =
2 3 2,3
A = A + A
2 2 3 3
2
3 2
3
P C P C
P C
P C
' ' ' ' A = A
' '
A = A
' '
2,3 2 3
A = A A
11.5 Reetkasti elementarni nosai
Presijecanjem donjeg pojasa reetka postaje mehanizam koji sa
elementarnim pomacima nastalim usljed toga moe posluiti za odreivanje
normalne sile u presjeenom tapu.
Usljed izduenja tapa donjeg pojasa mogu se dobiti vertikalni pomaci svih
vorova donjeg pojasa.
1,2
1
h
A =
1 2 1 1,2 2 1,2
2 1,2 2 1,2 1 1
PP P P
PP P P
A = A
A = A

















Slika 11.10 Mehanizam reetke

















Slika 11.11 Mehanizam reetke

















Slika 11.12 Mehanizam reetke
1 2
A = A
8 7
0
8 7
0
v v
B8 A7
v cos v cos 1
1
B8cos A7cos
A = =
| + o =
A =
| + o

















Slika 11.13 Mehanizami reetke za odreivanje sila i pomaka
11.6 Pomaci vorova reetkastih nosaa Williotov
plan pomaka

Pomjeranja vorova reetkastih nosaa mogu nastati usljed promjene
duine tapova reetke i pomjeranja drugih vorova i oslonaca.









Slika 11.14 Plan pomjeranja take C usljed pomaka A i B
C A CA
C B CB
A = A + A
A = A + A









Slika 11.15 Plan pomjeranja take od izduenja tapova i pomaka oslonaca




Ako se na vor C nadovezuje slijedei vor, onda e pomak vora C
posluiti za odreivanje daljnjih pomaka. Plan pomjeranja koji se dobija na
taj nain zove se Williotov plan pomaka.
C A AC AC
C B BC BC
A = A + A +
A = A + A +

















Slika 11.16 Wiliotov plan pomjeranja

11.7 Primjena planova pomaka kod metode deformacije

U Statici konstrukcija II obrauje se dio koji se zove Metoda deformacije.
Ova metoda koristi se za rjeavanje statiki neodreenih konstrukcija.
Po metodi deformacije formiraju se dvije grupe jednaina: jednaine
obrtanja vorova i jednaine pomjeranja vorova.
Druga grupa jednaina zasniva se na pretvaranju krutog sistema u
kinematiki mehanizam. Broj jednaina pomjeranja vorova jednaka je broju
stepeni slobode kretanja mehanizma.








Slika 11.17 Statiki sistem


Statiki sistem u mehanizam se pretvara ubacivanjem zglobova na mjestu
krutih veza i na mjestu ukljetenja, kao to je prikazano na slici 11.18.








Slika 11.18 Mehanizam zadatog sistema



Ovaj mehanizam ima 2 stepena slobode kretanja.
Zatim se blokiraju sva pomjeranja osim jednog, u ovom sluaju prvog, i
formira jednaina virtualnog rada. Tako se nastavlja do k pomjeranja.

( ) ( ) ( )
r r
s n 3 v 6 3 16 2
m 2 n s r 2 7 6 6 2
= + = + =
A = + = + =













Slika 11.19 Prvi stepen slobode kretanja mehanizma





( ) ( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
1 3
1 1 1 1
1 P 3 P 5 1 1 5 1 2 6 6 2 1
1 1
2 3 3 2 2 3 4 4 3 3
P P M M M M
M M M M 0


o o + +
+ + =










Slika 11.20 Drugi stepen slobode kretanja mehanizma








( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
3
2 2 2
3 P 7 4 4 7 4 4 3 3 4 5
2
2 3 3 2 6
P M M M M
M M 0


o + + +
+ =
( )
( )
( )
( ) ( ) k k
k
k k in jn
i
i
i j i j
L L

o o
o
= =