505

Histria Antiqua, 20/2011

IVANI BROD U UVALI CASKA NA PAGU
ISTRAIVAKA KAMPANJA 2010.
T
ijekom svibnja 2010. u okviru projekta Cissa antiqua nasavljeno je istraivanje podmorja uvale Caska u organi-
zaciji Odjela za arheologiju Sveuilita u Zadru i CNRS Centre Camile Julian (Aix-en-Provence, Francuska).
Godine 2007. nedaleko kamene Tunere uoeni su ostatci ivanog broda iz doba antike. Istraivanje i detaljno doku-
mentiranje nalaza zapoelo je 2009. godine. Tom prilikom otkrivena je brodska kobilica, pet rebrenica i po pet nizova platica
sa svake strane. Godine 2010. u cijelosti je otkriven ouvani dio brodskoga trupa, pri emu su jo dvije rebrenice pronaene
in situ.
Ostatci broda otkriveni su u punoj duini od oko 8 m, ali se dislocirani dijelovi pronalaze i na irem okolnom prostoru.
Vea koliina drvenih kolaca ukazuje na postojanje obalne konstrukcije za iju je izgradnju bio iskoriten i sam brod.
Kljune rijei: ivani brod, Caska, Cissa, arheologija broda i plovidbe, podmorsko arheoloko istraivanje
Giulia Boeto
Centre Camille Jullian
UMR 6573 Aix-Marseille Universit-CNRS
MMSH - 5, rue du Chteau de lHorloge
FR-13094 Aix-en-Provence
boeto@mmsh.univ-aix.fr
1. Uvod
Tijekom svibnja 2010. u okviru projekta Cissa an-
tiqua nastavljeno je istraivanje podmorja uvale Caska
u organizaciji Odjela za arheologiju Sveuilita u Zadru
i francuskog instituta Centre Camille Jullian ((UMR
6573, Universit Aix-Marseille-CNRS, Aix-en-Pro-
vence), a uz aktivno sudjelovanje Mediteranskog in-
stituta za ekologiju i paleoekologiju (IMEP, Universit
Paul Czanne, Aix-Marseille). Istraivanje je zapoelo
2009 godine
1
na mjestu pronalaska ostataka ivanog
broda iz antikog doba, nedaleko kamenog tornja za
promatranje Tuna (Sl. 1), zvanog Tunera, u uvali Caska
na sjevernom dijelu otoka Paga.
Prva istraivaka kampanja bila je usmjerena na
procjenu stanja ouvanosti brodske konstrukcije i pri-
preme podloge za natjeaj za sufnanciranje meuna-
rodnih istraivakih projekata od strane Ministarstva
vanjskih poslova Republike Francuske. Uz dosadanje
fnanciranje od strane Ministarstva kulture RH, Gra-
da Novalje i svih ukljuenih znanstvenih institucija,
uspjena aplikacija osigurala je fnancijsku podrku od
Irena RADI ROSSI, Giulia BOETO
Irena Radi Rossi, Giulia Boeto, ivani brod... (505-513)
Irena Radi Rossi
Sveuilite u Zadru/University of Zadar
Odjel za arheologiju/Department of Archaeology
Obala kralja Petra Kreimira IV. 2
HR-23000 Zadar
irradic@unizd.hr
UDK 902.034(497.5)(26.04
Pag):629.521
Prethodno priopenje
Primljeno: 14.08.2011.
Odobreno: 16.08.2011.
506
Histria Antiqua, 20/2011
Sl. 1 Poloaj nalazita
(foto: R. Frka).
Sl. 2 Situacijski plan nalazita
(V. Dumas).
Irena Radi Rossi, Giulia Boeto, ivani brod... (505-513)
507
Histria Antiqua, 20/2011
vene grae poput spomenutih kolaca i pilona, a dijelom
pripadajueg drvetu bukve (Fagus sylvatica L.) i smokve
(Ficus carica L.).
5
Veina drvenih kolaca i pilona i danas se nalazi u ori-
ginalnom poloaju, vertikalno zabijena u morsko dno.
U sjevernom dijelu sonde njihovo se protezanje moe
jasno pratiti istono i zapadno od brodskoga trupa, u tri
osnovne linije od kojih se najistonija lomi pod pravim
kutom (Sl. 5). Promjer kolaca iznosi 4 6 cm, a pilona 8
13 cm. Deblji piloni ouvali su se i do duine od 1,90 m
(br. 1 i 66). Dva izolirana drvena pilona (br. 191 i 200)
otkrivena u junom dijelu sonde ne mogu se za sada po-
vezati sa spomenutim osnovnim pravcima protezanja
pristanine konstrukcije.
6

Brodica, koja je vjerojatno bila namjerno nasukana u
neposrednoj blizini antike obalne crte, bila je ispunjena
slinim lomljenim kamenjem poput onoga iskoritenog
za ureenje oblinje obale. Samo dno brodskoga trupa
bilo je ispunjeno manjim kamenjem, dok su se vei pri-
mjerci nalazili u gornjem sloju ispune (Sl. 3).
Po zavretku fnog ienja konstrukcije pristupilo se
izradi nacrtne dokumentacije (nacrt nalazita, uzduni
i popreni presjeci, crtei detalja; Sl. 4), fotogrametrij-
skom snimanju i izradi fotomozaika. Totalnom stani-
com izmjeren je poloaj sonde i svih znaajnijih nalaza.
ienjem povrinskog sloja u sjevernom dijelu son-
de, u kv. A-3 nailo se na leaj od granja kojim je bila
uvrena obalna konstrukcija od nabaenoga lomlje-
strane navedenog Ministarstva tijekom naredne etiri
godine (2010.-2013.).
Ve 2009. godine potvreno je kako je rije o brodu
koji je namjerno potopljen i sekundarno iskoriten za
izradu drvene priobalne konstrukcije koja je vjerojatno
sluila kao manje pristanite. Relativno rijetki, ali kro-
noloki ujednaeni keramiki nalazi omoguili su okvir-
no datiranje pretpostavljenoga pristanita u 2. st. po Kr.
i indirektan zakljuak o primarnom koritenju broda
tijekom 1. st. po Kr.
2. Podmorsko istraivanje 2010.
U istraivakoj kampanji pod vodstvom autorica
teksta, u trajanju od tri sedmice, sudjelovalo je 28 znan-
stvenika, tehniara i studenata iz est europskih zema-
lja.
2
Sveukupna istraena povrina u zoni oznaenoj slo-
vom A (Sl. 2) iznosila je 60 m
2
, a obuhvatila je podruje
istraivanja 2009. i njegov nastavak u smjeru juga. Na
taj nain u cijelosti su otkriveni i dokumentirani ostatci
ivanog broda ija originalna duina vjerojatno nije pre-
lazila 9-10 m.
3

Ostatci pretpostavljene priobalne konstrukcije sa-
stoje se od 34 drvena kolca i pilona razliitih debljina,
4

izraenih od hrasta (Quercus sp.), a posebno crnike
(Quercus ilex L.), te empresa (Cupressus sempervirens).
Osim navedenih elemenata, za njezinu je izradu bilo
iskoriteno lomljeno kamenje razliitih dimenzija, po-
loeno na leaj od nabaenoga granja dijelom iste dr-
Sl. 3 Pogled na dio brodskog trupa
ispunjenoga lomljenim kamenom
(foto: R. Frka).
1
RADI ROSSI, BOETO 2010.
2
Istraivaku ekipu inilo je 16 lanova iz
Hrvatske, 8 iz Italije, te po jedan iz Grke,
Italije, Makedonije i Slovenije.
3
S obzirom na pretpostavljenu duinu,
nalaz u Caski primjereno je okarakter-
izirati kao brodicu. Prema Pomorskom
zakoniku (NN 181/04), l. 5., brodicom
se naziva plovni objekt koji nije jahta niti
brod tj koji je dui od 2,5 i krai od 12 m.
U engleskom jeziku odgovarajua razlika
izraava se najee primjenom termina
boat i ship. Usp. RADI ROSSI, LIPHS-
CHITZ 2011: bilj. 1.
4
Termin kolac u tekstu se koristi za
oznaavanje tanjih, a termin pilon za
oznaavanje debljih drvenih eleme-
nata okruglog presjeka, od kojih je bila
izgraena pristanina konstrukcija.
5
Analize drvene grae arheolokih
nalaza u Caski provedene su pod vodstvom
Frdrica Guibala u Mediteranskom
institutu za ekologiju i paleoekologiju
(IMEP, Universit Paul Czanne), u okviru
projekta Dendrokronologija i dendromor-
fologija starih mediteranskih brodoloma.
6
Uz kolac br. 200 napravljen je kontrolni
profl kojim je pilon otkriven u cijelosti, sve
do zailjenoga drvenog kraja. Na tome su
mjestu uzorkovani intaktni sedimenti za
potrebe polenovih (palinolokih) analiza.
Irena Radi Rossi, Giulia Boeto, ivani brod... (505-513)
508
Histria Antiqua, 20/2011
7
BOETO 2010.
odrali nekoliko predavanja na navedene teme.
Niz strunjaka i institucija ukljuilo se na meuna-
rodnoj razini u obradu i interpretaciju rezultata istra-
ivakih kampanja 2009. i 2010. Osim to je obavljeno
ve spomenuto topografsko snimanje i numerika foto-
grametrija ostataka ivane brodice, provedene su i ana-
lize biljnih i ivotinjskih ostataka iz kulturnih slojeva,
analize vrsta i stanja drvene grae, dendrokronoloke i
antracitoloke analize, analize polena sadranog u smo-
li iskoritenoj za impregnaciju brodske konstrukcije i u
intaktnim sedimentima, analize vlakana iskoritenih
za spajanje platica tehnikom ivanja, te analize brodo-
graevnih elemenata i tehnika primijenjenih pri izradi
ivane brodice.
7
3. Brodska konstrukcija
ivana brodica u Caski ouvala su u duini od 8 m i
najveoj irini od 1,66 m. Orijentirana u smjeru sjeve-
roistok-jugozapad, lei na dubini od 1,8 m u sjevernom
do 2,3 m u junom dijelu. Na morskom dnu dobro se
ouvao donji dio brodskoga trupa koji je, pokriven is-
punom od lomljenog kamenja, leao pokriven slojem
gustoga mulja.
Na osnovi ouvanih ostataka moe se zakljuiti da je
rije o brodici lagano zaobljenog dna, dok se u longitu-
dinalnom presjeku ouvala pravocrtna kobilica. Kako
meu ouvanim ostatcima nije bilo mogue zamijetiti
tragove temeljnice jarbola niti upravljakog sistema
(kormilo), poloaj pramca odnosno krme plovila ostao
je za sada neodreen.
nog kamena. U kv. A-2 i A-3 pronalo se takoer jo
dva dislocirana ulomka brodskih rebara, pa je odlueno
detaljno istraiti taj prostor tijekom jedne od narednih
istraivakih akcija.
I jedanaest metara zapadnije od zone A povrinskim
pregledom terena uoeni su ostatci drvene konstrukci-
je izraene od grede pravokutnog presjeka, poloene u
smjeru sjeverozapad-jugoistok, okruene veim brojem
pilona i lomljenog kamenja. Struktura oznaena kao
zona B (Sl. 2) povrinski je oiena, pozicionirana i
preliminarno dokumentirana, te zatiena in situ u oe-
kivanju nastavka istraivanja. Slini nalazi uoeni su i
u neposrednoj blizini Tunere (zone C i D; Sl. 2).
Oni su ucrtani u generalni plan arheolokog nalazita,
te prekriveni zemljom i kamenjem kako bi se bar done-
kle zatitili od daljnjega propadanja.
Paralelno s podmorskim istraivanjem odvijao se i
rad na obradi nalaza na kopnu. Inventiralo se, nacrtno i
fotografski dokumentiralo sve keramike, kotane i dr-
vene nalaze, a postupkom fotiranja iz razliitih slojeva
izdvojilo se sitne ostatke biljnog i ivotinjskog svijeta
koji pripadaju antikom vremenu. Krajem istraivanja
sa svakog je dijela brodske konstrukcije uzet uzorak za
analizu drvene grae, a na nekoliko se mjesa izvadilo i
uzorke za dendrokronoloko datiranje.
Paralelno s istraivakim radom tekao je i rad na
edukaciji domaih i inozemnih studenata diplomskog
i post-diplomskog studija u podruju arheologije broda
(franc. archologie navale), dendrologije i dendrokrono-
logije. Osim praktinog rada, francuski su strunjaci
Sl. 4 Dokumentiranje ostataka
brodske konstrukcije
(foto: R. Frka).
Irena Radi Rossi, Giulia Boeto, ivani brod... (505-513)
509
Histria Antiqua, 20/2011
8
RADI ROSSI, BOETO 2010: sl. 8.
se spojevi na klju, kojima su na kobilicu bile spojene
pramana i krmena statva. Spoj je bio dodatno uvren
okomito zabijenim drvenim klinom.
Oplata je sastavljena od platica izraenih od drveta
bukve (Fagus sylvatica L.), spojenih stino i povezanih
jednostavnim ligaturama uvrenim malim drvenim
avliima, veinom izraenima od drveta jele (Abies
alba Mill.). Platice irine 12 do 16 cm u nekim su slu-
ajevima meusobno spojene dijagonalnim stinim
spojem unutar jednoga voja. Prosjena debljina oplate
iznosi tek 1,5 cm, to je vrlo vjerojatno posljedica veli-
kog optereenja lomljenim kamenjem i kompresije dr-
vene gree. Njezina originalna debljina procijenjena je
na 2 2,5 cm. Meu rebrenicama F7 i F9 primijeena
je jedina obnova platice (P12) u obliku manje umetnute
Ostatci brodice sastoje se od kobilice, po est nizova
platica (vojeva) sa svake strane i sedam rebrenica. Nije
se ouvao niti jedan unutranji element poput hrpteni-
ce, proveza, platica unutranje oplate, temeljnice jarbola
ili podnice. Nekoliko zanimljivih elemenata brodskoga
trupa pronaeno je, meutim, u sekundarnom poloa-
ju u neposrednoj blizini glavnoga nalaza. Rije je o dva
ulomka pramane ili krmene statve, prilino oteenim
dijelovima platica, ulomku zadebljanoga voja i nekoliko
poprenih graevnih elemenata poput jednoga vijenca
8

i tri rebrena nastavka profliranih gornjih krajeva (Sl. 7).
Od uzdunih graevnih elemenata ouvala se in situ
kobilica u duini od 6,55 m, jednostavnoga tipa (bez ko-
bilinog utora) i etvrtastog presjeka dimenzija 12 x 16
cm, lagano zaobljenoga donjeg dijela. Izraena je od dr-
veta hrasta crnike (Quercus ilex L.), a na oba kraja nalaze
Sl. 5 Sonda A, situacija 2009.-2010.
(V. Dumas, N. Lete).
Irena Radi Rossi, Giulia Boeto, ivani brod... (505-513)
510
Histria Antiqua, 20/2011
9
Loe stanje organskog materijala nije,
naalost, dopustilo njegovu precizniju
determinaciju.
10
BRUSI, DOMIJAN 1985.
Zbog detaljnijeg prouavanja, konzerviranja i pre-
zentiranja u Gradskom muzeju u Novalji, odlueno je
da se iz mora izvade rebra br. 9 i 10, svi dislocirani ulom-
ci rebara, juni zavretak kobilice i detalj spoja platica u
jednome voju.
4. Zakljuak
Kao to je navedeno u dosadanjim strunim izvi-
jeima i prethodnim priopenjima, ivana brodica iz
antikog vremena, pronaena u uvali Caski, jedan je od
znaajnijih hrvatskih podmorskih arheolokih nalaza.
Uz brodove pronaene u Zatonu kod Nina,
10
on po-
tvruje navode antikih autora o staroj mediteranskoj
tehnici ivanja koja se meu starosjedilakim narodima
istone jadranske obale, Histrima i Liburnima, zadrala
i tijekom rimskoga doba. Keramiki nalazi, meu koji-
ma se istie nekoliko ulomaka grla jadranskih amfora
ravnoga dna (tzv. tip Forlimpopoli) pronaenih nepo-
sredno nad ostatcima brodskoga trupa (Sl. 8) upuuje
na 1. st. po. Kr. kao vrijeme primarnog koritenja bro-
dice.
Relativno dobra ouvanost brodske konstrukcije
omoguuje prouavanje mnogih osebujnih detalja ka-
kvi jo do danas nisu zabiljeeni na arheolokim nala-
zima iz istoga doba. Stoga nalazite u Caski predstavlja
znaajan izvor novih informacija o prapovijesnoj i an-
tikoj brodogradnji, a suradnja s vrhunskim svjetskim
strunjacima iz podruja arheologije broda garantira
daske, spojene na ostatak konstrukcije istim nainom
ivanja koritenim za izradu itave brodice.
ivanje je ostvareno uz pomo jednostavnoga pro-
vlaenja uzice kroz nizove otvora du rubova platica,
bez meusobnoga krianja. Spojevi platica bili su za-
brtvljeni formacijom od biljnih vlakana, nalik debelom
konopu, postavljenom du stikova s unutranje strane
brodskoga korita, preko koje je bila zategnuta spome-
nuta uzica (Sl. 6). Rezultati preliminarnih analiza bilj-
nih vlakana iskoritenih za ivanje broda ukazuju na
vjerojatnost koritenja podkornih vlakana nekog dr-
veta, vjerojatno lipe (Tilia Sp.), a ne brnistre (Spartium
junceum L.) koja je pretpostavljena na osnovi podataka
antikih autora.
9
Od poprenih graevnih elemenata brodskoga tru-
pa ouvalo se samo sedam rebrenica izraenih od hra-
stovog drveta (Quercus sp.), povezanih s oplatom uz
pomo drvenih klinova izraenih od drveta masline
(Olea europea L.) i hrasta crnike (Quercus ilex L.). Sudei
prema tragovima s unutranje strane oplate, brodska se
konstrukcija morala sastojati od najmanje etrnaest re-
brenica, meusobne prosjene udaljenosti od 39,5 cm.
Sve ouvane rebrenice etvrtastoga su presjeka, dimen-
zija 4,5 5 x 5 6,5 cm, a s donje strane odlikuju se
utorima koji omoguuju prolaz ivanih spojeva. Kao to
je reeno, u dislociranom su poloaju pronaeni i jedan
vijenac i tri produnika koji se odlikuju zanimljivim
konstruktivnim detaljem profliranoga gornjega dijela.
Njihova je znanstvena obrada i interpretacija u tijeku.
Sl. 6 Detalj spajanja platica teh-
nikom ivanja
(crte: G. Boeto N. Lete).
.
Irena Radi Rossi, Giulia Boeto, ivani brod... (505-513)
511
Histria Antiqua, 20/2011
Prouavanje brodske konstrukcije ne predstavlja,
meutim, jedini cilj zapoetog istraivanja. Namjera
je da se prouavanjem konteksta u kojem je pronaen
nalaz rekonstruira paleo-krajolik sjevernog dijela otoka
Paga, odredi dinamika promjene morske razine i prou-
i dogaaje koji su mogli dovesti do nastanka legendi o
potonulom antikom gradu. Viestruka vrijednost na-
lazita i pokrenutog projekta predstavlja odlinu pola-
zinu toku za razvoj meunarodne interdisciplinarne
suradnje i promocije kulturno-povijesnih vrijednosti na
prostoru koji je obuhvaala antika Cissa.
visoku kvalitetu svih postupaka prikupljanja i znanstve-
ne obrade podataka. Na osnovi novih spoznaja bit e
mogue izraditi idejnu rekonstrukciju izgleda brodice
u crteu i modelu, a ukoliko lokalna zajednica pokae
odgovarajue zanimanje, mogue je razmiljati i o izradi
plovee replike.
Vrijedi svakako istaknuti i mogunost prezentiranja
nalaza ivanog broda u prostoru Gradskog muzeja u
Novalji putem nacrtne, fotografske i video-dokumen-
tacije, ali i putem izvaenih dijelova brodice te ostalih
popratnih nalaza.
Sl. 7 Rebreni nastavci
profliranih krajeva
(crte: G. Boeto P. Poveda).
Sl. 8 Grlo jadranske amfore ravnoga
dna in situ
(foto: R. Frka).
Irena Radi Rossi, Giulia Boeto, ivani brod... (505-513)
512
Histria Antiqua, 20/2011
SOMMARIO
IL RELITO CUCITO NELLA BAIA DI CASKA SULLISOLA DI PAG
CAMPAGNA DI SCAVO 2010
Irena RADI ROSSI, Giulia BOETO
Nel mese di maggio del 2010 si svolta la prima missione di un progeto quadriennale di ricerca centrato sul sito sommerso
di Caska sostenuto dal Ministero dela cultura dela Republica di Croazia, dal Ministero degli afari stranieri ed europei
dela Republica Francese, dalUniversit di Zara, dal Centro Nazionale dela Ricerca Scientifca (CNRS-INSHS), dal Cen-
tre Camile Julian (UMR 6573, Universit Aix-Marseile-CNRS) e dala cit di Novalja.
Inserito nelambito di un pi vaso progeto pluriennale denominato Cissa antiqua, queso programma di ricerca fa
seguito ad unexpertise condota a Caska da parte delUniversit di Zara in colaborazione con Centre Camile Julian nel
2009, che aveva portato ala parziale scopertura e alo studio preliminare di un relito cucito di tradizione costrutiva locale
nonch di numerosi pali. Vista la natura del sito, nela colaborazione stato coinvolto anche lIMEP (Institut Mditer-
ranen dEcologie et de Palocologie, UMR 6116), al quale stato assegnato il ruolo dela determinazione del legno impi-
egato nela costruzione dela barca e dele struture, delo studio dendrocronologico e delo studio palinologico.
La missione 2010, dela durata di tre setimane, ha visto la partecipazione di 28 persone, tra archeologi, tecnici e studenti
dala Croazia, Francia, Italia, Grecia, Macedonia e Slovenia ed ha permesso di metere in luce la totalit dela superfcie
conservata del relito. Il sondaggio (zona A) stato aperto su una superfcie di circa 60 m
2
(Fig. 2).
La strutura portuale composta da 34 pali (in quercia, Quercus sp.; leccio, Quercus ilex L. e cipresso, Cupressus sem-
pervirens), da una barca e da pietre di varia forma e dimensione. Limbarcazione, probabilmente arenata a poca distanza
dala linea di costa antica, fu riempita di pietre del tuto simili a quele utilizzate per sistemare la riva pi a nord (Fig. 3).
I pali, di cui la maggioranza si trova in posizione verticale ancora infssa nel fondo marino, sono situati ad est e ad ovest
delestremit nord del relito e sembrano organizzarsi in almeno tre alineamenti principali, di cui quelo pi ad est sem-
brerebbe formare un angolo. Altri due pali isolati (n 200 e n 191) messi in luce pi a sud non sembrano, per ora, fare parte
di questi alineamenti (Fig. 5).
A 11 m ad ovest dela zona A, stata scoperta una nuova strutura in legno (zona B). Quesa strutura composta da un
tronco squadrato orientato nord-ovest/sud-est e da numerosi pali e pietre. Altre zone con presenza di struture lignee sono
state segnalate ai piedi dela tore per lavvistamento dei tonni, chiamata Tunera (zone C e D) (Fig. 1 e 2).
LITERATURA:
BOETO 2010 G. Boeto (ed.), Navires et navigation en Dalmatie romaine : recherches
darchologie maritime et navale Caska (le de Pag, Croatie). Rapport des
oprations 2010. Aix-en-Provence: CCJ, 2010.
BRUSI, DOMIJAN 1985 Z. Brusi, M. Domijan, Liburnian boats - Teir construction and form, u S. Mc-
Grail, F. Kentley, Sewn Plank Boats (BAR IS 276), Oxford, 1985, 67-85.
RADI ROSSI, BOETO 2010 I. Radi Rossi, G. Boeto, Arheologija broda i plovidbe - ivani brod u uvali Caski
na Pagu, Istraivaka kampanja 2009., Histria Antiqua, 19, 299-307.
RADI ROSSI, LIPHSCHITZ 2011
I. Radi Rossi, N. Liphschitz, Analiza drvene grae srednjovjekovnih brodica iz
Nina, Archaeologia Adriatica, 4 (2010), 2011, 257-270.
Irena Radi Rossi, Giulia Boeto, ivani brod... (505-513)
513
Histria Antiqua, 20/2011
La missione 2010 ha benefciato danalisi e studi secialistici: topografa e fotogrammetria numerica sul relito, analisi
delarchitetura navale, studio dela fauna, xilologia, dendrocronologia e antracologia, conteggio e determinazione dei polini
imprigionati nela pece di protezione delimbarcazione, analisi del tipo di fbre utilizzate per le cuciture ed analisi delo stato
di conservazione del legno. I risultati di quese analisi sono in parte ancora in corso delaborazione.
Il relito di Caska, di cui si conserva soltanto il fondo delo scafo, lungo 8 m per una larghezza massima di circa 1,66 m.
Orientato nord-est/sud-ouest, giace ad una profondit compresa tra 1,80 m (nord) e 2,30 m (sud). Il fondo leggermente
arotondato a livelo dela sezione maestra e la curvatura prosegue anche a livelo del ginocchio. Da un punto di vista longi-
tudinale, la chiglia retilinea. Purtroppo, la direzione di marcia delimbarcazione sconosciuta poich i resti non portano
alcuna traccia di una scassa delalbero o del sistema di governo (timone).
La parte delo scafo conservata si compone di una chiglia, sei corsi di fasciame per ogni fanco delimbarcazione e sete
madieri. Non presente nessun elemento appartenente ala carpenteria interna (corenti, pagliolo, paramezzale o scassa
delalbero). Alcuni elementi dela strutura sono stati scoperti presso il relito, non nela loro posizione originale. Si trata
di due frammenti relativi ale ruote di poppa o di prua, di frammenti di fasciame in pessimo stato di conservazione, di un
probabile frammento di cinta e di qualche pezzo appartenente ala carpenteria trasversale tra cui un madiere stelato e tre
staminali con estremit scolpita (Fig. 7).
Le cuciture sono realizzate con dele piccole trecce passate in modo continuo, senza incroci, in canali obliqui praticati
lungo i bordi dele tavole. I risultati preliminari delanalisi dela fbra utilizzata indicano che non si trata di ginestra (Spar-
tium junceum L.), come si potrebbe presumere in base ale notizie degli autori antichi, ma di una fbra ricavata dal liber
(presente tra la corteccia e lo xilema) di un albero, forse tiglio (Tilia sp.).
Limbarcazione, di cui la lunghezza originaria pu essere stimata a 9-10 m, fu riutilizzata come cassaforma di fondazione
e quindi riempita di pietre. Essa formava con i pali una sistemazione dela riva, forse in funzione dapprodo. La ceramica
rinvenuta permete dinquadrare la costruzione di quesa strutura ad unepoca precedente al II sec. d.C. (Fig. 8), mentre
lutilizzazione dela barca databile al I sec. d.C.
La colaborazione franco-croata a Caska continuer durante i prossimi anni con lo studio dele struture portuali in
relazione ala geomorfologia e al conteso archeologico terestre. Lo scopo fnale del progeto la ricostruzione del paleo-
paesaggio culturale dela baia, un contributo fondamentale per linterpretazione delinsieme dei ricchi resti archeologici
delantica Cissa.
Irena Radi Rossi, Giulia Boeto, ivani brod... (505-513)