Nota ritim gibi işitsel veya çizgi, renk gibi görsel değerler; uyumlu olarak

ve bir bütün oluşturacak biçimde bir araya getirildiklerinde beğeni ve

estetik değer kazanırlar.

Estetik; net olmayan bir bilginin sezgisel (sensitive) bilginin bilimidir.

TEMEL TASAR ÖĞELERİ

1. ÇİZGİ
2. YÖN
3. BİÇİM
4. ÖLÇÜ
5. ARALIK
6. DOKU
7. RENK
8. HAREKET
9. IŞIK ve GÖLGE
10.SES
11.KOKU

Çizgi: Tüm tasarlarda yer alır. Sınırlı bir uzunluk ve genişliği yoktur.
Genişlik ve uzunluğu ne olursa olsun, eğer bir biçim çizgi etkisi yaratıyorsa,
onu çizgi olarak tanımlarız.

Yatay çizgi  Sakinlik, statik ve sağlamlık (pasif etki)

Düşey çizgi  Kesinlik (aktif etki)
Eğik çizgi  Yüzeysel hareket ve canlılık (dinamik etki)
Düz çizgi  Durgunluk
Eğri çizgi  Hareket

Bir çizginin genel nitelikleri:

• Kendi estetiğine sahiptir.

• Bir yüzeyi sınırlandırır ya da böler
• Bir cismin formunu belirler
• Belirgin bir duygu uyandırır
• Dikkatimizi belirli alan ve noktalara çeker
• Kontrast yüzeye fon özelliği kazandırır

Yön: Çizgiler, yüzeyler ve kütleler birbirlerine göre çeşitli açılarla

konumlanırlar. Yatay ve düşey eksendeki bu açılar farklı etkiler yaparlar.
Düşey ve düşeye yakın olanlar daha çok dikkati çeker ve tutarlar. Yatay ve
yataya yakın olanlar ise daha az dikkati çeker ve tutarlar; rahatlatıcı etki
yaparlar. Birbirine yakın açılı yönlenmiş objeler daha uyumludur.

Düşey (vertikal) çizgiler  Dikkati çeken, heybet ve azamet hissi verici ve

düz olduğunda erkekliği sembolize eden çizgilerdir.

Yatay (horizontal) çizgiler  Sakinleştirici, dinlendirici, huzur verici,

yatıştırıcı etki yapar ve eğri olduğunda dişiliği sembolize eder.

Biçim (Yüzey): Bileşen çizgilerin oluşturduğu şeydir. Bir su yüzeyi, çim

alan, parke döşeme, taş duvar, çit vb yüzey oluşturabilir.

Düşey yüzeyler  Sınırlayıcı, durdurucu görsel etkiye sahip

Yatay yüzeyler  Çekici, canlandırıcı etkiye sahip

Kırık ve birbirine geçmiş yüzeyler  Huzursuzluk hissi verirler

Oval yüzeyler  Neşe ve canlılık verir, dişilik sembolüdürler

Ölçü: Tasarımda yararlanılan objelerin büyüklüklerinin birbirleriyle

uyumlu olması gereklidir. Biçimler farklı büyüklüklerde kullanılırsa farklı
etkiler elde edildiğinden ölçü bir tasar unsuru olarak daima önemli rol
oynar.
Tasarımda ölçü birimi insandır. “Adam boyu, kulaç, ayak” gibi ölçütler
kullanılır.

Aralık: Bir tasar içindeki elemanların birbirine olan uzaklıklarına aralık

denir. Doğa incelendiğinde mekan ve objelerin her birinin farklı algılanışı
yanında farklı bir aralık düzeni içinde olduğu görülür. Bu yapı içindeki
tasarımlarda aynı ya da yakın olan aralıklı bir düzen uygunluk hissi
verirken, çok değişik aralıklar zıtlık algısı yaratır.

Doku: Her cismin yüzeyi dokunulduğunda sert ya da yumuşak pürüzler

içerir. Bu pürüzlere o cismin dokusu denir. Yüzeyin fiziksel sertliğine bağlı
olmaksızın pürüzsüz olanlar yumuşak ya da ince dokulu, pürüzlü olanlar
sert ya da kaba dokulu olarak tanımlanırlar.
Yumuşak dokulu yüzeyler sakinleştirici, rahatlatıcı, gevşetici etkidedirler.
Kaba dokulu yüzeyler ise canlandırıcı, hareketlendirici ve dikkat
çekicidirler.

Dokuları duygu organlarımıza göre ikiye ayırmak mümkündür:

 1. Hem dokunma hem de görsel olarak algılanabilen dokular doğal
dokulardır.
2. Sadece göz ile algılanabilen dokular yapay dokulardır.

Renk: Çeşitli cisimlerden yansıyarak gelen ışınların görsel olarak

oluşturduğu duygudur. Doğada her şeyin kendine özgü bir rengi vardır.
Her cisim kendine gelen ışığın bir kısmını tutar ve bizim renk olarak
algıladığımız bir kısmını da yansıtır.

Ana renkler  Kırmızı, Mavi ve Sarı

Ara renkler  Yeşil, Turuncu ve Mor
Tarafsız renkler  Beyaz, Gri ve Siyah

Renkler psikolojik etkileri bakımından sıcak ve soğuk renkler diye ikiye

ayrılırlar.

Sıcak renkler: Kırmızı, turuncu, sarı  Bunlar ışıması güçlü renklerdir.

Canlandırıcı, neşe verici, hareketli izlenim verirler.
Soğuk renkler: Yeşil, mavi, mor  Titreşimleri, ışımaları daha az olan
renklerdir. Durgunluk, serinlik ve dinlendiricilik hissi, sükunet hissi
uyandırırlar.

RENK SIRASI

Kırmızı – Turuncu – Sarı – Yeşil – Mavi – Mor

Monokrom Armoni => Tek Renk Armonisi

Nüans Armoni => Uyumlu Armoni

Kontrast Armoni => Zıt Armoni

Hareket: Tasarımda sonucu doğrudan etkileyen önemli bir unsurdur.

Algılamayı kolaylaştırıcı bir fonksiyon içerir, vurgu ve dizi unsurlarının
algılanmasını kolaylaştırır. Temel tasar ilkelerinden hareketin mimarideki
yerini 4 başlık altında inceleyebiliriz:

a) Manzara
b) Güneş Kontrolü
c) Tiyatro Sahneleri
d) Mekan Düzenlemeleri

Işık ve Gölge: Işık değişken bir öğedir. Işığın şiddeti, yönü, açısı ve rengi
değişebilir. Bu değişim dış mekanlarda daha fazladır. Işık artışıyla daha
belirginleşen gölge cisimlerin dokusu, parlaklığı – matlığı, rengi ve biçimine
bağlı olarak farklı etkiler oluşturur. Işıklı alanların ortaya çıkmaması
tekdüzelik, sükunet hissi uyandırır. Aksi durumlarda ise ilgi çekici, canlılık
verici izlenimler oluşur. Işıklı alanlar olduğundan daha yakın, gölgeli alanlar
uzak görünür, derinlik verir.

Ses: Bazı mimari biçimleri etkilemesi yönünden ses önemli bir tasar
öğesidir. Arzu edilen seslerin ön plana çıkarılması, arz edilmeyenlerin ise
yok edilmesi veya kamuflaj ile etkilerinin azaltılması söz konusudur.
Akustik düzenlemeler, gürültü kontrolleri gibi…

Koku: Sadece peyzaj mimarlığına özgü bir tasar ilkesidir. Hoş kokular
tasarımda ilgi odağı oluştururlar. Aynı ses öğesi gibi kokuda da arz edilen
ve edilmeyen şekilde bir ayrım söz konusudur.