Kadina Haklarinin Kazandirilmasiyla Birlikte Cinsiyete Duyarli Bütçeleme

Electronic Journal of Vocational Colleges May/Mays 2012
32
KADINA HAKLARININ KAZANDIRILMASIYLA BRLKTE CNSYETE DUYARLI BTELEME

Cansu KLEKC
1
, Tlin CANBAY
2

zet
Kadn yzyllardr toplumlarda erkein arka plannda kendine yer bulmutur. Erkekle eit haklara sahip olmayan
kadn, kreselleen dnya koullarnda haklarn aramaya balamtr. Bu balamda uluslararas kurulular ve
anlamalar oluturulmutur. Devletler de bu hareketi desteklemilerdir. eitli sivil toplum rgtlerinin de
desteiyle kadnlar seslerini duyurmu, zaten olmas gereken eitlik haklarna kavumulardr. Ancak eitliin
kazanlmas onlar erkekle ayn duruma getirmeye yetmemitir. Kadn desteklemek ve tevik etmek iin eitli
uygulamalara gidilmitir. Cinsiyete duyarl bteleme de uygulanan en nemli sistemdir.
Anahtar kelimeler: Kadn sorunlar, Toplumda kadnn stats, Uluslararas anlamalar, Cinsiyete duyarl
bteleme, Yerel ynetimlerde kadna ynelik destekler

GENDER RESPONSIVE BUDGETIG ENORMOUS CONTRIBUTION RIGHTS OF WOMEN
TOGETHER

Abstract
For centuries, women have always been left behind in the mens society. Along with globalization and
liberalization, women have started to demand their rights. In this context, international organizations and
agreements have been established. States have also supported that movement. Womens voices were being
heard in support of various civil society organization women have gained equal rights with men they should be
entitled. However, achieving greater rights was not sufficient to become independent. Hence, various
applications such as gender-sensitive budgeting, has been going to encourage and support women.
Key Words: Women's issues, Status of women in society, International agreements , Gender sensitive
budgeting, Support for women in local government oriented

1. Giri
Kaos teoremine gre, balangta yaplan ufak deiiklikler ileride ok daha byk deiimlere sebep
olabilir (Kelebek Etkisi)
3
. Gerekten de konuya cinsiyet perspektifinden baktmzda, kz ve erkek
szckleriyle kavramlatrlan biyolojik cinsiyet farkll, daha sonra birey ve toplum bakmndan olduka nemli
sonular olan toplumsal cinsiyet farkllna yol amtr. Bu nedenle ilk balarda yalnzca biyolojik farkll dile
getiren cinsiyet, toplumsal cinsiyete dntkten sonra cinsler arasnda yetenekler, ilgiler ve alglamalar
bakmndan da farkllklara yol amtr. yle ki son durumda, birok feminist yazarn, kadn ve erkee
bakldnda nce insan grmek gerekir eklindeki dncelerinin aksine, cinsiyet farkll grnmeyecek ya da
grmezden gelinecek bir farkllk deildir. Dolaysyla biyolojik cinsiyetin toplumsal nitelik kazanmas sreci, ayn
zamanda toplumsal dzenin kendi elikilerini oluturma sreci olmutur
4
.
Kadnlarn toplumda eit ve zgr olma mcadelesi yzyllardr devam etmektedir. lkadan Ortaan
sonuna kadar toplumda kadnlarn varl ve deeri pek yoktur. Avrupada 15. ve 16yy.da Rnesansn olumlu

1
r. Gr., Krklareli niversitesi, cansu.kulekci@kirklareli.edu.tr
2
Do. Dr. Tlin CANBAY, Celal Bayar niversitesi, tcanbay@hotmail.com
3
James GLEICK, CHAOS: Making a New Science, Penguin Books, s.69,
<http://www.jmu.edu/geology/evolutionarysystems/protected/handouts/may_chaos.PDF> , 24.03.2012.
4
Metin EROL, Toplumsal Cinsiyetin Tutumlar zerindeki Etkisi, Cumhuriyet niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralk 2008,
Cilt:32, No:2, s.199, <http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/1838.pdf> , 24.03.2012.
May/Mays 2012 Electronic Journal of Vocational Colleges

33
etkisi olsa dahi kadnlar, monarinin destekledii kilisenin ve burjuvazinin basks altnda ezilmitir. Avrupada
kadnlarn eitsizlie direnii 1789 Fransz Devrimiyle balamtr. Ortaadan sonra tarihte yeni bir an
balangc saylan Fransz devrimi eitlik, zgrlk ve adaletin btn insanlar iin vazgeilmez olduunu ve insan
haklarn iln etmitir. Byk devrimin etkisiyle Fransada 1792 tarihinde medeni evlenme ve boanma
yasalamtr. Ancak maalesef 1804 tarihli Fransz Medeni Kanununda kadn-erkek eitlii kabul edilmemitir ve
bu Kanun kadnlara kar tavryla nl olmutur. Bu durum 1938 ylnda deitirilmitir
5
. Tarihte kadnlarn
erkeklerle eit haklara sahip olma yolunda verdikleri en nemli mcadele bugn Dnya Kadnlar Gn olarak
kabul ettiimiz 8 Mart 1857 ylna kadar uzanmaktadr. Bu tarihte Amerikann New York kentinde tekstil
sektrnde alan kadnlar dk cretlerini, uzun alma saatlerini ve insanlk d alma koullarn protesto
etmek iin grev yapmlardr
6
. Cinsiyet ayrmclnn nlenmesi ve toplumda kadnn statsnn ykseltilmesi
almalar, gnmz modern toplumlarnn zerinde nemle durduu faaliyetler arasndadr. Bu dorultuda
birok lkede hukuki anlamda kadn haklarn koruyucu yeni bir takm dzenlemeler getirilmektedir. Ayrca
kadn-erkek ayrmclna yol aan eitli aksaklklar bertaraf edilmeye allmaktadr
7
.
Kadnn dnya zerindeki rol ve etkinlii, yeni dnya dzeninin ortak deerleri (ok partili demokrasi,
seme zgrl ve insan odakllk) belirginletike artmaktadr. Toplumsal deiimin iki kritik unsuru olan yeni
insani deerler ve kresel ekonomik gereklerle birlikte ykselen eitim dzeyi, farkl yaam tarzlar yaratma ve
ho grme yetenekleri, kadn profilinin deimesine ve kadnlarn giderek daha etkin varolmalarna ivme
kazandrmaktadr
8
.
Kadnlarn hemen tm toplumlarda erkee kyasla daha dk konumda bulunmas, zellikle yzylmzn
ikinci yarsnda, sosyal bilimcilerin zerinde dikkatle durduu bir konu haline gelmitir. Batda ok eski
dnemlerden balayarak gnmze kadar gelen kadn hareketleri, Trkiyede de son yllarda kadnlarn, nceki
yllardan daha gl bir ekilde toplumsal konumlarn sorgulamalarna neden olmutur
9
.
2. Toplumda Kadnn Yeri
Cinsiyet rolleri kadnn ve erkein oynayacaklar roller asndan bir farklln olduunu belirtmektedir.
Toplum tarafndan tanmlanan ve beklenen rol olarak kavramsallatrlan cinsiyet rolleri kadnlara sosyalizasyon
sreci iinde retilmekte ve kadnlar tarafndan da benimsenmektedir
10
. Kadn toplumda birok konuda
erkein gerisinde kalmtr. Kadnn aile iinde annelik , elik , ev kadnl ve akrabalk rolleri
11
bu geri
kalmln temel sebepleridir. Tm bu sebeplerden tr kadn; eitim, siyaset, ekonomi gibi alanlarda
yetersizdir.
2.1. Siyaset
19. yzyln sonlar ve 20. yzyln banda kadnlara tannan oy verme hakk, onlarn siyasal alanda bir
varlk olarak ortaya kmalarna olanak tanyan ilk somut uygulama olmutur. Kadnlarn oy verme yoluyla
sorunlarn hkmete aktarabilecekleri ve onlar zerinde byk bir bask kurarak siyasal ve toplumsal alanda
hzla erkeklerin dzeyine ulaabilecekleri ynnde ciddi bir beklenti olumutur. Ancak aradan geen bunca
zamandan sonra oy verme ve hatta seilme hakkna ramen kadn haklar yolundaki ilerlemeler, beklenenin

5
Ebru CEYLAN, Dnyada Kadn Haklarnn Yeri Ve nemi, <http://aydin.edu.tr/kadin_haklari.pdf> , 24.03.2012.
6
Kafiye EROLU, Kadn Kurulular inde niversite Kadn Sorunlar Aratrma ve Uygulama Merkezlerinin Yeri ve nemi,
Cumhuriyet niversitesi Hemirelik Yksekokulu Dergisi, 2004, s.24, <http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/1027.pdf>
, 24.03.2012.
7
Kamil TEN- Ahmet ZEN, Cinsiyete Duyarl Bteleme Anlay, Maliye Dergisi, Say:154, Ocak-Haziran 2008, s.2,
<http://212.174.133.188/calismalar/maliye_dergisi/yayinlar/md/154/1.Kamiltuden.Ahmetozen.pdf> , 24.03.2012.
8
Adem KORKMAZ- Nezihe UAR TFEK, alma Hayatnda Tarmda Kadn ve Sorunlar:Alasun lesi rnei, Sleyman
Demirel niversitesi BF Dergisi, Yl:2007, Cilt:12, s.40.
9
Aynur LHAN TUN, Vanda Kadn Sorunlar ve Eitim, Yznc Yl niversitesi, Elektronik Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt:1,
Say:1, <http://efdergi.yyu.edu.tr/makaleler/cilt_I/ozetler/aynur_ozet.htm>, 24.03.2012.
10
Mzeyyen GNLL- Gnl L, alma Yaamnda Kadnlar:Aile ve likileri, Cumhuriyet niversitesi Sosyal Bilimler
Dergisi, Mays 2001, Cilt:25, No:1, s.89, <http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/40.pdf>, 24.03.2012.
11
Hurigl EKEN, Toplumsal Cinsiyet Olgusu Temelinde Meslee likin Rol le Aile i Rol Etkileimi: Trk Silahl
Kuvvetlerindeki Kadn Subaylar, s.252, <http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/sos_mak/articles/2006/15/HEKEN.PDF> ,
24.03.2012.

34
aksine ok ar ilerlemitir
12
. Kadnn siyasette daha fazla yer almas, sorunlarn iletebilmesi ve bunlarn zm
iin siyasette kota uygulamas yntemi gelitirilmitir.
Seimlerde kadn kotas kadnlara tahsis edilen pay veya oran ifade etmektedir. Temel ama kadnlara
daha fazla pay salamak anlamnda cinsiyet kotas ifadesine de rastlanmaktadr. Burada ise her bir cins iin
tahsis edilen en az pay veya oran kastedilmektedir. Bu tr kota, hem kadnn hem de erkein zayf temsilini
dzeltmeyi amalamakta ve her iki cins iin en yksek bir ta koymaktadr. Eer cinsiyet kotas rnein %30 ise
bu, teoride erkek veya kadn, pratikte ise (erkekler hemen her zaman bu orann zerine ktklar iin) kadnlar
%30dan daha az pay elde edemeyecekler anlamndadr
13
.
Birok alanda erkein gerisinde olan kadnn bu yntemle siyaset sahnesinde yer almas amalanmtr.
Gnmzde kadnlar, toplumsal rolnn (annelik, elik, vb.) kendisini ev alanna hapsetmesiyle yzyllar boyu
sren eksikliini kapatmak istemektedir. Siyaset bu ama iin en nemli admlardan biridir. Sorunlarn dile
getirmek ve onlar zebilmek iin semek ama en nemlisi de seilebilmek kadnlar toplumda var etmeye
yardmc olacaktr.
Kadnlarn siyasete etkin katlmn salamak iin gelitirilen kadn kotas uygulamas baz lkelerde
farkl yntemlerle benimsenmitir. Kadn kotas ile ilgili dzenlemeler Burkina Faso, Nepal, Filipin ve Ugandada
olduu gibi kimi zaman anayasada yer almakta, Belika, Srbistan, Bosna Hersek ve Sudanda ve yaygn olarak
Latin Amerikada uyguland gibi kimi zaman da seim yasalar yoluyla gvence altna alnmaktadr. Baz
lkelerde ise kota uygulamas siyasal partilerin tercihine braklmtr. Arjantin, Bolivya, Ekvator, Almanya,
Norve, talya ve sve gibi lkelerde siyasal partilerin ou bir eit kota uygulamaktadr. Btn bunlara karlk
pek ok siyasal parti kota sistemini hi uygulamamaktadr. Dnya zerinde 190dan fazla lkenin yalnzca 40
kadar seimlerde kota uygulamaktadr. Trkiyede kadnlar ilk defa kendilerine seme ve seilme hakknn
verilmesinin ardndan 1935 ylnda meclise girmitir. Ancak kadnlar parlamentoya hibir zaman hatr saylr bir
oranda katlamamtr. Dnyada kadnlara bu hakk tanyan ilk lkelerden olmasna ve bu konuda birok bat
lkesinden bile nde olmasna karn bugn Trkiye kadnlarn siyasal alanda varlklar bakmndan nc
Dnya lkelerinin bile birounun gerisinde kalmtr. Trkiye de kota* uygulamasna ynelmitir. Ancak kadn
adaylarnn saysn arttrmada yetersiz kalmtr. 2004 yerel seimlerinde kota uygulamasna karn kadn
adaylarn says artmak bir yana azalmtr. Ancak yinede genel anlamda bakldnda kota uygulamasyla kadn
aday saysnda yaklak olarak 3 kat art grlmtr
14
.
2.2. Eitim
nsanlar, yaadklar toplumda var olan frsatlardan eit yararlanma hakkna sahip olmaldr. Eitlik ve
zgrlk tm insanlar iin en nemli ereklerdir. Ancak, toplumsal frsatlardan toplumun her kesimi eit
yararlanamamaktadr. Yasalarda eitlik herkesin yararlanabilecei bir hak iken en ok da eitim alannda eit
imknlara sahip olunamadndan dolay varolan frsat ve olanaklardan yararlanlamad grlmektedir
15
.
Birok alanda olduu gibi eitim alannda da cinsiyete dayal ayrm yaplmaktadr. Hem ekonomik koullarn
elverisizlii hem de kadna toplumsal bak as nedeniyle eitim olanaklarndan da kadnlar yeterince
yararlanamamaktadr.

12
aban STEMBLKBAI, Kadnlarn Siyasal Hayata Etkin Katlmnn Bir Arac Olarak Seimlerde Kota Uygulamalar,
Sleyman Demirel niversitesi BF Dergisi, Yl:2007, Cilt:12, Say 1, s.13-14,
<http://iibf.sdu.edu.tr/dergi/english/2007_1.html> , 01.05.2009.
13
aban STEMBLKBAI, a.g.m., s.15.
*Birlemi Milletler Kadna Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesi (CEDAW) Trkiye Glge Raporunun 7.
maddesi uyarnca Siyasi Partiler ve Seim Kanununun deitirilmesi kaydyla, siyasi
katlmda asgari %30 orannda bir toplumsal cinsiyet kotas sistemi benimsenmelidir, pek LKKARACAN AJAS, Birlemi
Milletler CEDAW Srecinde Sivil Toplum rgtleri le Savunuculuk ve Lobicilik Trkiye Glge Raporlar:1997&2005
Deneyimleri, s.70.
14
aban STEMBLKBAI, a.g.m., s.17-25.
15
Songl LKL, 1980 Sonras Eitimde Cinsiyet Eitsizlikleri, Ankara, Ocak 2004, s.3,
<http://80.251.40.59/education.ankara.edu.tr/aksoy/ere/ilikli.doc > , 03.05.2009.

35
T.C. Anayasas 42. maddeye gre; Kimse, eitim ve retim hakkndan yoksun braklamaz. lkretim kz
ve erkek btn vatandalar iin zorunludur ve Devlet okullarnda paraszdr
16
. Ne yazk ki bu Anayasa hkm de
tam olarak uygulanamamakta ve nfusun byk ounluu ilkretimden sonra eitime devam etme imkn
bulamamaktadr. Ancak sorun gen kz ve kadnlar asndan ok daha ardr. nk onlar okula gitmeye
baladklar noktada cinsiyete dayal ayrmclk sonucu eitim ve retim haklarndan byk lde yoksun
braklmaktadr
17
.
2010/2011 retim yl itibariyle Trkiyede okullama oran; ilkretimde erkeklerde %98,59 kadnlarda
%98,22 orannda, ortaretimde erkeklerde %72,35 kadnlarda %66,14 orannda kalmaktadr. Yksekretim
2009/2010 okullama orannda erkekler %31,24 iken kadnlar %29,55 orannda kalmtr
18
. Eitim
olanaklarndan yoksun olan kadnlarn tarm sektr dnda igcne katlmlar son derece snrldr. Buna
karlk eitim grme ansna sahip olanlar tm uzman mesleklerde grev alabilmektedir
19
.
Trkiye, eitimde toplumsal cinsiyet duyarllnn salanmasn ngren iki uluslararas belgeye imza
atm bulunmaktadr. Pekin Eylem Plan, eitimin her dzeyi iin toplumsal cinsiyete duyarl retim
programlarnn oluturulmasn ve uygulanmasn ngrmektedir. Dier belge, yani Kadnlara Kar Her Trl
Ayrmcln nlenmesi Uluslararas Szlemesinin (CEDAW)* 5. Maddesi de imzalayan lkeleri, kadn veya
erkei dierine gre aalayan; kadn veya erkein dierine gre daha stn olduunu savunan veya
kalplam cinsiyet rollerini temel alan rolleri ngren tm adet, uygulama, geleneksel davran ve nyarglarn
ortadan kaldrlmasn salamakla ykml klnmaktadr
20
. Trkiye bu anlamalar imzalayarak eitimde cinsiyet
ayrm sorununu zmeye almaktadr.
2.3. Ekonomi
Kadnlar ilkel toplumlardan gelimi toplumlara kadar uzanan toplumsal geliim sreci iinde ev ii ve ev
dnda ekonomik hayata aktif olarak katlmlardr. Ev iinde aileye yiyecek, giyecek hazrlama, ev dnda
yerine gre tarmsal faaliyetlerde yer alma insanlk tarihi kadar eski olmakla birlikte kadnn ev dnda cret
karl almas olduka yenidir
21
.
Birlemi Milletler (BM), 1950li yllardan itibaren dnyada kadnlarn kalknma abalarnn iinde yer
almas iin youn bir aba balatmtr. BM, 1975 yln, uluslararas kadn yl olarak ilan etmitir. 1985 ylnda
Trkiyenin de imzalad Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesi ile devletleri, kadnlarn
istihdam alannda erkeklerle eit haklara sahip olarak serbeste i ve meslek seme, mesleki eitim haklarn
kazanmalar iin btn nlemleri almakla ykml klmtr. Bu balamda, lkemizde 1990 ylnda Kadn Stats
ve Sorunlar Genel Mdrl kurulmutur
22
.
Trkiye asndan bakldnda toplumsal yap nedeniyle kadn giriimci yaratlmas uzun zaman almtr.
Hala tam anlamyla kadnlar ekonomi iinde arzulanan yerde olamamtr. lkel toplumlarda ortaya kan evde
alan kadn statsnden farkl bir giriimci kadn snf hedeflenmektedir. Bu balamda kadn giriimci; ev d
bir mekanda, kendi adna kurduu iyeri olan; bu iyerinde tek bana veya istihdam ettirdii kiilerle alan
veya iin sahibi olmas sfatyla ortaklk kuran; herhangi bir mal veya servisin retim-datm-pazarlama ve

16
ANAYASA VE SEM KANUNLARI, ADALET YAYINEV, Ankara, 2007, s.24.
17
Glay TOKSZ- Alev ZKAZAN- Bedriye POYRAZ, Kadnlar, Kalknma ve Sosyal Adalet, Ankara niversitesi Kadn Sorunlar
Aratrma ve Uygulama Merkezi, Ankara, 2001, s.25-26,
<http://kasaum.ankara.edu.tr/gorsel/dosya/1215414822KadinlarKalkinmaveSosyalAdalet.pdf> , 24.03.2012.
18
<http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=14&ust_id=5>, 24.03.2012.
19
Glay TOKSZ- Alev ZKAZAN- Bedriye POYRAZ, a.g.m., s.27.
*Trkiye her drt ylda bir CEDAW szlemesi ile ilgili ilerlemeleri bir raporla BMe bildirmek zorundadr. Bu konudan
sorumlu olan kurum, uluslar aras szlemeleri uygulamak zere kurulan Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrldr,
Lale TAKIN, Uluslar Aras Szlemeler Inda Kadnn Durumu, Cumhuriyet niversitesi Hemirelik Yksekokulu Dergisi
2004, s.18. <http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/1026.pdf> , 24.03.2012.
20
<http://www.unicef.org/turkey/gr/_ge21jb.html#a> , 24.03.2012.
21
Mzeyyen GNLL- Gnl L, a.g.m., s.82.
22
Ayehan AKICI, Mersindeki Kadn Giriimcilerin Yaamn Etkileyen Faktrler, Dokuz Eyll niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits Dergisi, Cilt:8, Say:4, 2006, s.55,
<http://www.sbe.deu.edu.tr/dergi/cilt8.say%C4%B14/8.4%20%C3%A7ak%C4%B1c%C4%B1.pdf> , 24.03.2012.

36
satn yapan/yaptran; ile ilgili olarak ilikiye girmesi gereken kurum ve kurulularla kendi adna iliki kuran; i
srecinin rgtlenmesi, mal ve hizmet retiminin planlanmas, iyerinin iletilmesi, kapatlmas veya iin
gelitirilmesi konusunda kendisi karar veren ve iinden elde ettii kazancn yatrm ve kullanm alanlar zerinde
sz hakk olan kadndr
23
.
Trkiye genelinde sosyal ve ekonomik nedenler sonucunda, kadnlarn igcne katlmnn ok dk
olduu grlmektedir. Kadnlarn igcne katlmlarn belirleyen en nemli faktrlerden birisi eitimdir. Eitim
dzeyi arttka kadnlar daha fazla igc piyasasnda yer almaktadrlar
24
. Trkiye'de kadn haklarn korumak ve
gelitirmek, kadnlarn sosyal, ekonomik, kltrel ve siyasal yaamdaki konumlarn glendirmek iin 1990
ylnda Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl (KSSGM) kurulmutur. Bu, kadnlarn durumunu
gelitirmek ve korumak, ekonomiye tam entegre olmalarn salamak adna Trkiye iin yeni ve mit verici bir
gelimedir
25
.
Kadn giriimciler i kurma aamasnda, iyeri arama-kiralama; sermaye, mal, donanm, ara-gere
temini; resmi kurulularla ilikiler; acemilik; yalnzlk; ii organize edememe ve toplumun i kadnna alk
olmamas gibi problemlerle karlar
26
.
Hindistann Madras Eyaletinde blgede uygulanan Tamil Nadu Kadnn Kalknmas Projesi ile kadnlar
iin nemli gelir artlar salanmtr. Ancak, projenin baars, ekonomik deer ve giriimci kadnlar yaratma ile
snrl olmayp, rgtl dayanma alarnn oluumu ile kadnlarn konumunda ciddi deimeleri
ynlendirmitir
27
. Trkiye asndan duruma bakldnda nemli makro faktre gre politika belirlenmelidir.
lk olarak blgesel farkllklar gz nne alnmaldr. Her blgenin gelimilik dzeyine uygun politika
belirlenmelidir. kinci olarak sektrel nceliklere dikkat edilmelidir. Son olarak ise rgtlenme ve eitim konular
zerinde nemle durulmaldr
28
.
Kadn yzyllardr toplum iinde arka planda kalmtr. Dnyada ve lkemizde bu gerek kadnlarn
maduriyetine sebep olmutur. Eski zamanlarda bu gerek okta nemsenmezken kreselleen dnyada artk
kadnlarnda erkeklerle eit haklara sahip olmas gerektii kabul grmtr. Kadnn tm hak ve zgrlklerden
yararlanmas gereinin benimsenmesiyle birlikte kadn haklar ve kadn destekleme hareketleri balamtr. Bu
hareketler kadnlar aslnda en bandan beri sahip olmas gereken konuma getirmeye almtr. karlan
yasalarla bu durum kanunilemitir. Kadn erkek eitlii artk dnyann birok yerinde kabul grmtr. Ancak
yllarn verdii duygu ve imknlarla kadnlar sahip olduklar haklar hala tam anlamyla kullanabilmi deildir.
te bu sebepten dolay kadnlar tevik etmek iin farkl alanlarda farkl uygulamalar yaplmtr.
3. Uluslararas Metinler
Kadn yoksulluuyla mcadele, ekonomik adan glendirme ve ekonomik yaamda ayrmclk konusunda
uluslararas topluluk eitli anlamalar yapmtr. Bu anlamalar yapan kurulular;
ve Meslek Bakmndan Ayrm Hakknda Szleme (ILO, 1958)

23
Yldz ECEVT, Kadn Giriimciliinin Yaygnlamasna Ynelik Bir Model nerisi, Kadn Giriimcilie zendirme ve
Destekleme Paneli, Bildirimler ve Tartmalar, Devlet Bakanl Kadn ve Sosyal Hizmetler Mstearl Kadnn Stats ve
Sorunlar Genel Mdrl, Eitim Serisi, Yayn No:74, Ankara, 25 Mays 1993, s.20.
24
zlem KREN GRLER, TRKYEDE CNSYETE GRE GELR FARKLILIININ AYRITIRMA YNTEMYLE UYGULANMASI, s.578,
<http://eco.ieu.edu.tr/courses/econ324/LECTURE/ozlemkirensenay.pdf> , 24.03.2012.
25
Serap PALAZ, TRKYE'DE CNSYET AYIRIMCILII ANALZNDE NEO KLASK YAKLAIMA KARI KURUMCU YAKLAIM:
ETL SALAYICI POLTKA NERLER, s.105-106, <http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c6s9/makale/c6s9m5.pdf> ,
24.03.2012.
26
Nilgn ELEB, Kadn Giriimciliini zendirme ve Destekleme Konusunda Politikalar, Kadn Giriimcilie zendirme ve
Sorunlar Genel Mdrl, Eitim Serisi, Yayn No:74, Ankara, 25 Mays 1993, s.39.
27
Yakn ERTRK, Giriimcilikte rgtl Dayanma Yaklam:Hindistandan Bir rnek, Kadn Giriimcilie zendirme ve
Sorunlar Genel Mdrl, Eitim Serisi, Yayn No:74, Ankara, 25 Mays 1993, s.47-48.
28
Filiz DOANAY, Trkiyede Kadn Giriimciliini zendirme ve Destekleme Konusunda Grler ve neriler, Kadn
Giriimcilie zendirme ve Destekleme Paneli, Bildirimler ve Tartmalar, Devlet Bakanl Kadn ve Sosyal Hizmetler
Mstearl Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl, Eitim Serisi, Yayn No:74, Ankara, 25 Mays 1993, s.84-85.

37
Nairobi Stratejileri (UN, 1985)
Kahire Eylem Plan (UN, 1994)
Kopenhag Bildirgesi (UN, 1995a)
Kopenhag Eylem Program (UN, 1995a)
Pekin Eylem Platformu (UN, 1995b)
AB Temel Haklar art (AB, 2000)
Cinsiyeti i blm ve kadnlarn gndelik bakm ykn azaltmak konusunda uluslararas topluluk
tarafndan yaplan eitli anlamalar;
CEDAW (UN, 1979)
Nairobi Stratejileri (UN,1985)
Gndem -21 (UNCED, 1992)
Kahire Eylem Plan (UN,1994)
Kopenhag Eylem Program (UN,1995a)
Pekin Bildirgesi (UN, 1995b)
Pekin Eylem Platformu (UN,1995b)
Pekin+5 Sonu Belgesi (UN, 2000)
Kadna kar iddet konusunda uluslararas topluluk tarafndan yaplan anlamalar;
Viyana Bildirgesi (UN,1993)
Habitat-II Kresel Eylem Plan (UNCHS,1996)
Pekin+5 Sonu Belgesi (UN, 2000)
Konut ve tanmaz haklar konusunda uluslararas topluluk tarafndan yaplan anlamalar;
Nairobi Stratejileri (UN,1985)
2000 Ylna Kadar Konut iin Kresel Strateji (UN, 1988)
Kahire Eylem Plan (UN, 1994)
Kopenhag Eylem Program (UN, 1995a)
Habitat-II Kresel Eylem Plan (UNCHS, 1996)
Cinsiyetlere gre ayrtrlm bilgi ve veri tabannn glendirilmesi konusunda uluslararas topluluk
tarafndan yaplan anlamalar;
Gndem-21 (UNCED,1992)
Kahire Eylem Plan (UN,1994)
Kopenhag Eylem Program (UN,1995a)
Pekin Eylem Platformu (UN, 1995b)29
4. Cinsiyete Duyarl Bteleme
Toplumsal cinsiyet ile kastedilen, biyolojik cinsiyet temelinde ama bunun tesinde, sosyal ilikiler ile
oluturulan kimliktir. Bugne kadar uygulanan politikalar ile toplumsal yaamn dzenlenme biimlerine
baktmzda evrensel olarak, kadnlarn rolleri, ev iinde, aile iinde, cretsiz bakm (yal, ocuk, engelli,
yemek, ev ii) hizmetlerini stlenmeleri ile tanmlanmaktadr. Bu konumlar kadnlarn ev dndaki kamusal
yaama katlma biimleri zerinde belirleyici rol oynamakta, eitime kstl eriim, dk oranda ve dk cretli
ya da cretsiz istihdam, istihdamda ayrmclk, dk gelir, sosyal gvenlikten yoksunluk, salkszlk, ynetime
ve siyasete snrl katlm vb sorunlar dourmaktadr. Toplumsal ve iktisadi yaamn biimlenmesinde kadnlara
ilikin ncelikler gz nne alnmad ve kadnlarn bunu dile getirme kanallar kapal olduundan, kadnlarn
erkeklere gre bu dezavantajl konumlar, daha bebeklikten balayarak, pekitirilmektedir. Bu frsat

29
Ayten ALKAN, Belediye Kadnlara da Hizmet Eder, Kadn Dostu Belediye Hizmetleri:Neden, Nasl, Yarn in Bugnden
Kampanyas Eitim Dizisi 3, Ankara, Mays 2006, s.75-92, <http://www.ka- der.org.tr/dosyalar/yayin-081227-8138.pdf> ,
03.05.2009.

38
eitsizliklerinin kadnlar ve kz ocuklar lehine dzeltilmesi 1990larla birlikte kresel kurumlarn gndeminin
merkezinde bulunmaktadr
30
.
Bteler devletin eitli amalarn yerine getirmek amacyla ortaya kmtr. Bu amalar
gerekletirebilmek iin de her geen dnemde daha iyi bte sistemleri iin alld grlmektedir.
Gnmzde bte sistemlerinin; bte srecini daha rasyonel hale getirmek, btede daha ak programlar
belirlemek, hesap verilebilirlii salamak, planlama-btelemeyi birlikte gerekletirmek, btenin girdilerden
ok ktlara odaklanmasn salamak, program maliyetlerinin alternatiflerini belirlemek ve karlatrmak ve
btelerde tasarruf salayc tedbirleri artrmak gibi hedefleri salamaya altklar grlmektedir
31
.
Cinsiyet ayrmclnn nlenerek kadnn sosyal yaamda daha fazla n plana kmasna ynelik iktisadi
dzenlemeler, temelde feminist iktisat eklinde ifade edilmektedir. Feminist iktisadi yaklamn mali
boyutunu ise bte politikalar oluturmaktadr. nk devletin mali alanda en nemli politika aracn devlet
bteleri meydana getirmektedir. Bylece devlet btelerinde kadn-erkek eitliinin n planda tutulmas
gereklilii, cinsiyete duyarl bteleme kavramn gndeme getirmitir
32
.
Cinsiyete duyarl bteleme, 1980li yllarn ortalarnda ilk defa Avustralyada ortaya kan bir kavramdr.
Bu uygulamann amac, devletin mali aralarn, zellikle btesini kullanarak toplumda kadnn daha ok sz
sahibi olmasn ve cinsiyet ayrmclnn nlenmesini salamaktr
33
.
4.1. Cinsiyete Duyarl Bte Kavram
Cinsiyete duyarl bteleme ile gerek hkmet harcamalarnn kadnlar ve kzlar zerindeki gelir
etkisinin erkeklerle karlatrlmas gerekir. Bu yeni bir bte oluturulmas deildir. Burada ama, kadnlara
ynelik iyiletirme programlarna kaynak aktarlmasn salamaktr. Hkmet, kaynaklarn yoksulluk ve cinsiyet
ayrmn iyiletirmeye ynelik kullanmay hedefler
34
.
Bteler iktisadi, siyasi, toplumsal ncelikleri ve tercihleri yanstrlar. Kamu hizmetlerine ilikin harcama
ve gelirlerin bileimi toplumdaki kaynak dalmn hem belirler, hem de toplumdaki kaynak dalm tarafndan
belirlenir. Bu etkileimin ana erevesini ise benimsenen makro iktisadi politikalar (istihdam, byme,
enflasyon, cari ak vb) izer. Genelde, izlenen makroekonomik politikalarn, zelde ise sunulan kamu
hizmetlerinin toplumdaki sonularnn cinsiyet boyutu vardr. Kadnlarn ve erkeklerin ihtiyalar, tercihleri,
ncelikleri farkldr ama bu olgu politika tasarmnda da, uygulamasnda da gz nne alnmamaktadr.
Dolaysyla, politikalarn mali yansmalarn kapsayan bte de cinsiyetler aras eitsizliin retilmesinin arac
olmaktadr. Kamu veri tabanlarnda yaygnlkla cinsiyet boyutu kapsanmadndan, bir blm dorudan, bir
blm de dolayl olan bu yansmalarn cinsiyet boyutunu ortaya koymak neredeyse imknszdr
35
.
Yaplan almalarda bte programlarnn saysal olarak erkek ve kadnlara ynelik eit miktardaki bir
harcama eklinde yaplmad grlmektedir. Kadnlar ve erkekler farkl ihtiyalara sahip olabilirler veya
kendileri iin yaplacak harcamann gelirini salayabilirler. rnein; salk programlarnda anne sal ile ilgili
harcamalar kadnlara yneliktir, erkekler bu hizmetlerden yararlanamazlar. Dier taraftan tam kamusal mal
olarak ifade ettiimiz; cadde aydnlatmalar, savunma, gvenlik, adalet gibi baz mallarn yararlanclarn kadn
ve erkek olarak belirlemek de olanak dhilinde deildir
36
.

30
Glay GNLK ENESEN, Toplumsal Cinsiyete Duyarl Bteleme: Trkiye in Bir Deerlendirme, Bte Srecinde
Parlamentonun Deien Rol Sempozyumu, 8-9 Ekim 2008, Afyonkarahisar, s.1,
<http://www.keig.org/raporlar/Gulay%20Senesen%20tcdb%20sunus.pdf> , 25.03.2012.
31
Metin MER, Feminizme Mali Bak (Cinsiyete Duyarl Bteler), Finans Politik & Ekonomik Yorumlar 2007, Cilt:44,
Say:509, s.59, <http://www.ekonomikyorumlar.com.tr/dergiler/makaleler/509/Sayi_509_Makale_05.pdf> 25.03.2012.
32
Kamil TEN- Ahmet ZEN, a.g.m., s.2.
33
Colleen Lowe MORNA, GENDER BUDGETING: MYTHS AND REALITIES, AT THE 25 YEARS INTERNATIONAL WOMENS
POLITICS WORKSHOP Bonn, 13-14 October 2000 , <http://www.genderlinks.org.za/docs/governance/genderbudgeting.pdf>
, 03.05.2009.
34
What is Gender-responsive Budgeting?, < http://www.gender-budgets.org/content/view/13/214/> , 05.05.2009.
35
Glay GNLK ENESEN, a.g.m., s.1-2.
36
Metin MER, a.g.m., s.59.

39
Cinsiyete duyarl bteleme, kamusal harcamalarn %50sinin erkeklere ve %50sinin kadnlara ynelik
olmas anlamna gelmemektedir. Bu btelemede harcamalarn kadn ve erkeklerin nceliklerine gre eit
datm ve cinsiyet ayrmclnn azaltlmas iin kullanlmas sz konusudur. Bu tr btelemenin vergilemeye
bak as ise vergileri kadn ve erkeklere %50 orannda yklemek deildir. Aksine bu anlaya uygun bir vergi
sisteminde kadn ve erkekler belirli haklara sahip bireyler olarak deerlendirilmektedir
37
.
4.2. Cinsiyete Duyarl Btelemenin nemi
Cinsiyet eitliine dayal olarak ortaya kan ekonomik kazanlarn, retim ve verimlilik art eklinde
karmza kt grlmektedir. Kadnlarn ekonomik adan glenmesinin tm lkelere artan verimlilik, daha
az stres ve daha iyi salk olarak yansyaca belirtilmektedir. Devlet btelerinin dolayl ve dolaysz etkilerini
inceleyerek, ekonomik politika asndan cinsiyete duyarl sonular elde etmenin, devlet btelerinin genellikle
cinsiyete duyarsz olan uzun sreli karmlar nedeniyle ok zor olaca ifade edilmektedir. Bu durumu
ortadan kaldrabilmek iin de cinsiyet btesi ile ilgili yaklamlar kamu politikalar iine almak gerektii
belirtilmektedir
38
. Bu amala Binyl Kalknma Hedeflerini belirleyen Birlemi Milletler, gelimekte olan
lkelerde kadn-erkek eitliini destekleyen hkmet ve sivil toplum rgtleri programlarna ekonomik destek
konusunda cinsiyet eitlii iin odaklanmlardr
39
.
4.3. Cinsiyet Btesi ile Dier Bte Sistemlerinin Karlatrlmas
Bugne kadar gelitirilen bte sistemlerinden, cinsiyete duyarl btenin yararlanabilecei noktalarn
neler olabilecei her devlete gre deiiklik gstermektedir. Genel olarak cinsiyete duyarl bte ile ilgili kabul
edilebilecek grler aadaki ekilde ifade edilmektedir:
Cinsiyete duyarl bteler, devletlerin birok hedefleri ile ilgili verilerini eitlendirmesi ve yenilemesini
getirecektir.
Bir cinsiyet btesinin verilen tm programlar, maddeleri detaylandrmas u anda mevcut deildir.
Cinsiyete duyarl bte hareketi baz alardan sfr esasl bteye benzemektedir.
Cinsiyete duyarl bte reformunun, bte kararlarnn alnmas ile ilgili deiiklik getirip getirmeyecei
aratrlmaldr
40
.
5. Cinsiyete Duyarl Bteleme Sisteminin Analizi
Bu blmde bte gelir ve harcama kalemi cinsiyete duyarl bte sistemi iinde incelenecektir.
5.1. Gelirler
Kamu gelirleri; dolaysz vergiler, dolayl vergiler, har ve resim gibi faydalanma karlnda alnanlar,
devletleraras yardmlar ve borlanmalar olarak be ana snflandrmaya tabi tutulmaktadr. Dolaysz vergilerin
cinsiyeti gzeterek mkellefiyetini belirlemek gtr. nk dolaysz vergiler belirli kazanlarn toplanmas ile
elde edilmektedir. Dolayl vergilerin etkisini deerlendirebilmek iin tketim rneklerine bakmak gerekecektir.
Har, resim ve fiyat eklinde fayda karlnda elde edilen gelirler ise cinsiyete dayal olarak belirlenebilir.
Devletleraras yardm gelirlerini de bu adan deerlendirmek yararl olacaktr. Ayn durum d borlanma iinde
geerlidir
41
. Dolaysz bir vergi olan kiisel gelir vergisinde kadna ynelik bir dzenleme yapmak daha doru iken
dolayl vergi olan KDVde byle bir dzenleme yapmak daha gtr
42
.
5.2. Harcamalar
Cinsiyet btelerinde yer alan harcama analizinde nemli bir ayrm, harcamann etkisi ile meydana
gelmesi arasndaki ilikidir. Harcamann etkisi olarak belirtilen, harcamann balangtaki etkisidir. Harcamann
gereklemesi ile ifade edilmek istenen ise, harcamann son ekonomik etkisidir. rnein; sadece erkeklerin
alt, anne ve ocuk sal kliniini dnelim. Personel harcamalarnn ilk etkisi alanlarn tamamnn

37
38
39
<http://www.unifem.org/materials/item_detail.php?ProductID=48> , 24.03.2012.
40
Metin MER, a.g.m., s.60-61.
41
42
Sylvia WALBY, Gender Budgeting: What it is. How to do it. Why to do it,
<http://www.genderkompetenz.info/w/files/gkompzpdf/walby_en.pdf> , 24.03.2012.

40
erkek olmas nedeniyle % 100 erkeklere ynelik, % 0 ise bayanlara ynelik olacaktr. Fakat harcamann
gerekleme durumunda ise byk ihtimalle en azndan ksa dnemde bayanlara ve bebeklere ( % 50 erkek
ocuklara, % 50 kz ocuklarna gibi) ynelik olacaktr. Bu nedenle harcamann gereklemesi cinsiyet
btelerinin harcama analizinde daha etkin olarak kullanlabilmektedir. Benzer ekilde, devletlerin tm
fonksiyonlar iin, faydalarn deerlendirilmesine ihtiya vardr. Polis koruma hizmetinden kadn ve erkeklerin
ald faydalar, farkllk gsterir mi? Veya yangndan korunma hizmetlerinden? Yksek retim hizmetlerinden?
D gvenlik hizmetlerinden? evre programlarndan? vb hizmetler gibi. Herhangi bir bte ile ilgili yaplacak
saysal bir analizin, btenin ardndaki tahmin ve bilgilerin iyi olmas durumunda bir anlam tar. Bu nedenle
yaplacak analizleri doru olarak gerekletirebilmek iin btn programlarn gzden geirilmesi gerekmektedir.
Belki yeterli analizler yapldnda, bu karlatrmalar doru olarak yaplabilir veya belli bir standart bte
analizi gelitirilebilir. Bylece analistler her bir harcama hedefinde analizleri kendi kendilerine yapabilirler.
Ancak birok devlet bu analitik kapasiteye sahip deildir. Bu nedenle sadece bu analizleri yapabilme
kapasitesine sahip devletlerin yapaca btelere gvenilebilir
43
. Kamu harcamalar cinsiyet eitliini salamaya
ynelik gereki politikalar belirlemelidir. Bte reformu cinsiyet eitlii hedefine ynelik tevik harcamalarn
kapsamaldr
44
.
6. Cinsiyet Bte Sreci
Dnyada cinsiyet bte sistemiyle ilgili ortaya atlan deiik grlerde cinsiyet btesinin
uygulanmasyla ilgili sre farkl ekillerde aklanmtr.
Politik Sre:
Devletin, ulusal, blgesel veya yerel dzeylerde,
Devlet tekilatnn iinde, brokratlar ve bakanlar tarafndan organize edilen,
Parlamentolarda, milletvekilleri tarafndan organize edilen,
Devletin dnda niversiteler ve sivil toplum kurulular tarafndan organize edilen
nteraktif ve konsaltatif olarak yukardakilerin tmn ieren srecin etkili olduu belirtilmektedir
Kapsam:
Tm blgeler
Seili blm ve programlarn harcamalar
Yeni projelerdeki harcamalar
Seili gelir kaynaklar (vergiler, resim, har vb.)
Vergi sistemindeki deiiklikler
Yeni parlamenter sistemin uygulanmas,
Cinsiyet eitsizliinin alan olarak ilgili lkelerde, kadnlarn nceliklerine yer veren devlet politikalarnn analizi
nda, yukardaki organizasyonu kapsayan harcama ve gelirler olarak belirlenmektedir.
Bte Snflandrmas:
Harcama: Maalar, seyahat giderleri, donanm, binalar vs.
Fonksiyonel: Gvenlik, savunma, eitim, salk, ulam, vs.
Ekonomik: Sermaye, sbvansiyonlar, transferler, faizler.
dari: Kaynaklar yneten tekilat
Program: Ayn amalar karlamaya ynelik
Blge: Gelir ve harcamann etkilendii alanlar
45

Bte Srecinin Aamalar:
Bte Hazrlama:
Cinsiyet zel bte ynetim bte politikasn belirlemek.

43
44
Elaine ZUCKERMAN, An Introduction to Gender Budget Initiatives,
<http://www.genderaction.org/images/Intro_to_Gender_Budget_InitativesFINAL.pdf> , 25.03.2012.
45
Metin MER, a.g.m., s.62-63.

41
Cinsiyet politikalarnn genel bte dahil Orta vadeli kurallar ve talimatlarn belirlemek.
Cinsiyete dayal harcama nceliklerinin olduu departmanlar belirlemek.
Bte Onay:
Cinsiyete ynelik harcama kurallar genel erevesi iin gelir mevzuat yasasn oluturmak
Cinsiyet mevzuat uyumlatrlmasna ynelik belirli program ve ajanslar kurulmas.
Cinsiyete duyarl btelemeye bal kaynak tahsisi kurallarn oluturma.
Cinsiyete duyarl bte mali sonularn yeni gelir ve harcama mevzuatna ekleme.
Bte Uygulama:
Yasama organ tarafndan belirlenen bal blmlerde harcama kurallarnn uygulanmas.
Cinsiyete bal kalknma klavuzunun satn alma ve hibe demesini gerekletirme
Personele cinsiyet ayrm uygulamas
Denetim ve Deerlendirme:
Cinsiyete ynelik btenin mali denetimi harcama ve uyumu zerine yaplr.
Cinsiyete ynelik btenin performans denetimi ktlar ve sonular zerine yaplr.
Denetim cinsiyete ynelik hedefler ve kurallarn uyumu zerine yaplr
46
.
7. Cinsiyete Duyarl Btelemeye Ynelik eitli lke Uygulamalar
Dnyada ilk defa Avustralyada uygulamas yrrle konan cinsiyete duyarl bteleme 2000 ylndan
itibaren birok lkede uygulanmaya balamtr. Bu sisteme ilgi arttka yaplan program ve ayrlan kaynakta
artmaya balamtr. Her lke kendi bte sistemi ve lke yapsyla badaan bir sistem gelitirerek bu
uygulamaya gitmitir. Cinsiyete duyarl bte sistemi uygulayan baz lkeler aada incelenmitir.
7.1. Avustralya
Avustralya, alt resmi hkmet, iki blge hkmetinden oluan federal siyasal sistemdir. Federal dzeyde
bte yapan Avustralya, 1984'te cinsiyete duyarl bte sistemiyle tanmtr
47
. Bu uygulama, federal
harcamalar daha ayrntl hale getirmekten teye geememi ve 1996 ylnda uygulamaya son verilmitir
48
.
1997 ylndan itibaren sadece Victoria, Kuzey zerk Blge, Tazmanya ve Queensland eyaletlerinde kadn
btelerine ynelik almalar yaplmtr. Daha sonra, Queensland ve Victoria eyaletlerindeki almalar
bitirilmitir. Tazmanya ise 2000 ylndan itibaren kadnlarn btesini yaynlamay brakmtr. Avustralyada
uyguland ilk yllarda kadnlarn btesi brokratlarn ve kurumlarn uyguladklar programlarn kadnlara etkisi
asndan daha duyarl davranmalarn salamtr. Kamu personeli ise kurumun uygulad programlarn
cinsiyete gre ne tr sonular dourduu konusunda beklenen zeni gsterememitir
49
.
7.2. Hindistan
Hindistanda kadnlara ynelik i imknlar, Delhideki Birlemi Milletler Kadn Geliim Fonu sayesinde
artmtr. Bu durum cinsiyet btelerinin geliimini hzlandrmtr. Parlamento dzeyinde bu almalar
artrmak iin kadn parlamenterlerin bu alanda nemli bir rol oynadklar grlmektedir. Bu alanda birok
alma yaplmtr. Bunlardan ilki, 2000-2001 yllar arasnda yaplan Ulusal Ekonomi Anketidir. Bu anketin bir
blmnde cinsiyet eitsizliine yer verilmitir. u anda Hindistann 22 eyaletindeki bte almalarnda
cinsiyet bteleri uygulanmaktadr. Hindistanda cinsiyet btelerini gelitirmek iin kadnlara ynelik olarak
makro ekonomik konular aklanmaya allmakta, kadnlarn borsa vb. alanlarda bilgilendirilmeleri

46
Clara MORGAN, Gender Budgets:an overwiew- Canada, Political and Social Affairs Division, 27 November 2007,
<http://www.parl.gc.ca/content/LOP/ResearchPublications/prb0725-e.pdf> , 25.03.2012, s.5.
47
Debbie BUDLENGER, Guy HEWITT , Gender budgets make more cents s.43.
<http://books.google.com/books?hl=tr&lr=&id=7fFU71e8UYIC&oi=fnd&pg=PA1&dq=gender+budget&ots=mc777Jfv8V&
sig=8hw1b3zSIWiMK7rolhwkLqakz40#PPP1,M1> , 01.05.2009.
48
49

42
salanmaktadr. Bunun sonucunda Hindistann kadnlarn igc potansiyelinden faydalanarak insani geliimini
ve bylece makro ekonomik bymesini de artraca dnlmektedir
50
.
7.3. Ruanda
Bu bteleme trne ynelik almalar balatan lkelerden biri de Ruandadr. lkede 1999 ylnda
Cinsiyet ve Kadnn Geliimi Bakanl kurulmu ve bu kuruma kadn-erkek eitliinin salanmas ve devletin
kalknma politikalarnda bu hususa dikkat edilmesi ynnde sorumluluk verilmitir. Sz konusu bakanlk
tarafndan cinsiyete duyarl bteleme giriimleri yrtlmektedir. Bu giriim, lkedeki Vizyon 2020 almas,
orta vadeli harcama yaps, cinsiyete ynelik ulusal eylem plan ve yerelletirme almalar ile uyum iindedir.
Ayrca bu giriim Birleik Krallk Uluslararas Kalknma Kurumunca maddi anlamda desteklenmektedir. Cinsiyete
duyarl bteleme giriimi, Maliye ve Cinsiyet bakanlklarnn youn bir ibirlii erevesinde devam etmektedir.
ki kurum arasnda ibirliinin glendirilmesi amacyla eitli dnemlerde toplantlar yaplmtr. 2002 ylnda
eitli kurumlardaki Maliye Bakanlna bal alan personel eitim almalarna alnm ve kendilerine
altklar bakanlklarn btelerinde cinsiyete gre bir yaplanmay nasl gerekletirecekleri konusunda eitim
verilmitir. lkede yrtlen orta vadeli harcama yaps ile cinsiyete duyarl btelemenin birbiri ile uyumlu
olmas zorunlu bir durumdur
51
.
7.4. Sri Lanka
Sri Lankada kamu harcamalarnn etkisini incelemek iin be bakanlk seilmitir. Ayn zamanda kamu
sektrndeki cinsiyet dalmn incelemek iin de ortak bir mekanizma gelitirilmesi istenmitir. ncelikle bu
amala toplanacak bilgilerin belirli bir merkezde deerlendirilebilmesi iin bir araya getirilmesi gerei zerinde
durulmutur. Ayrca bu konuda oluturulacak almada kavram tanmlarna da gidilerek ileride yaplacak
almalarda birlikteliin salanmas da hedeflenmitir. Kadn ve erkek eitsizliini azaltmaya ynelik olarak
alnan nlemlerin eitim, tarm ve endstri sektrleri zerinde younlat hazrlanan raporlarda belirtilmitir.
Cinsiyet bteleri uygulandnda, gelien stratejiler unlar olmutur:
Elde edilecek veriler ile ilgili analitik malzemeleri ve kaynaklar, cinsiyetler arasndaki gelir ve
harcamalarn dalmndaki deiiklikleri dorulamak iin gelitirmek.
Sosyal gruplarn desteklerini salamak iin onlar harekete geirmek.
Bu iki stratejinin de birbirini karlkl olarak destekleyici olmalar gerektii zerinde durulmaktadr
52
.
8. Trkiyede Cinsiyete Duyarl Bteleme
Trkiyede cinsiyete duyarl btelemeye ynelik altyapnn oluturulmas, 1980li yllarn ortalarna
kadar uzanmaktadr. lkemizde kadn-erkek eitliinin devlet iinde kurumsallatrlmas sreci iinde 1987
ylnda Devlet Planlama Tekilatna bal Sosyal Planlama Genel Mdrl bnyesinde Kadna Ynelik
Politikalar Danma Kurulu oluturulmutur. Arkasndan imdiki adyla Kadnn Stats Genel Mdrl olan
Kadnn Stats ve Sorunlar Bakanl 20 Nisan 1990 tarihli ve 422 sayl Kanun Hkmnde Kararname ile ihdas
edilmitir. Balangta alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlna bal olan kurum, 24 Haziran 1991 tarihinde kadn
konular ile ilgili sorumlu bir devlet bakanl kanalyla Babakanla balanmtr. Daha sonra kurum 29 Mart
2003 tarih ve 25063 sayl Resmi Gazetede yaynlanan dzenlemeyle Babakanla bal Kadnn Stats Genel
Mdrl olarak faaliyet gstermeye balamtr. Genel Mdrln 5251 sayl Tekilat Yasas 6 Kasm 2004
tarihli Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle girmitir. Cinsiyete duyarl btelemeye ynelik almalardan
biri genel mdrlk tarafndan 28-29 Ocak 2006 tarihleri arasnda gerekletirilen Medeniyetler ttifaknda
Kadn konulu uluslararas bir kongredir. Dier yandan, genel mdrln 2008-2012 yllar arasn kapsayan
stratejik plannda da toplumsal cinsiyet eitliine duyarl bte oluturulmasnda bilin ykseltilmesine ilikin
almalar yrtlecei anlalmaktadr. te yandan Trkiye, 1985 ylndan bu yana Birlemi Milletler Kadnlara
Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesine (CEDAW) yedir. Trkiye Byk Millet Meclisinin 27 ubat
2008 tarihli 70. Birleiminde bir milletvekili tarafndan cinsiyete duyarl btelemeye ilikin gndem d bir
konuma yaplm ve bu anlayn nemi hakknda bilgi verilmitir. Bu bteleme anlayna ynelik kamu

50
51
Kamil TEN- Ahmet ZEN, a.g.m., s.6-7.
52

43
sektr baznda yrtlen faaliyetlerin dnda eitli sivil toplum kurulularnn da almalar bulunmaktadr.
Bunlar arasnda Trkiye Kadn Giriimciler Dernei (Kagider) ve stanbul Kadn Aratrmalar Merkezi (KAM) gibi
sivil toplum kurulular yer almaktadr. Bu tr gelimeler, lkemizde cinsiyete duyarl bteleme konusunda
mali alanda bir dizi nemli dzenlemeler yaplacan dndrmektedir
53
.
Birlemi Milletler Kadn ve Kz ocuklarnn nsan Haklarnn Korunmas ve Gelitirilmesi Ortak Program
Kapsamnda Toplumsal Cinsiyet Duyarl Bteleme Eitici Eitimi (TCDB) ad altnda 18-19 Aralk 2008 tarihinde
Ankarada bir toplant yaplmtr. Trkiye'deki durum aadaki gibi zetlenmitir:
Trkiyenin kadn erkek eitliine ynelik 1995'de Pekin Konferans'ndan sonra 1996'da Ulusal Eylem
Plan oluturduunu ve 2008'de yeni bir Ulusal Eylem Plannn katlmc bir yapyla hazrland; ancak
uygulama konusunda sorunlar olduu ifade edildi. Eylem Planlarnn uygulanmasnn izlemesinin
Kadnn Stats Genel Mdrl tarafndan yapld da belirtildi.
Ailenin Korunmasna Dair Yasa (Koruma Emri,1998 tarihlidir.) ve kadna kar iddetin nlenmesine
ynelik Genelgeden sz edildi. Yasann uygulanmas iin yaplandrlan Aile Mahkemeleri ve 2006 tarihli
Babakanlk Genelgesinden bahsedildi.
2007 ylnda Kadna Kar iddet Ulusal Eylem Plan hazrlanmtr; ykml kurumlar belirlenmitir.
1990'dan bugne kadar AB adaylk sreci erevesinde ve kadn hareketinin katksyla Medeni Kanun
ve Ceza Muhakemeleri Kanunlar deitirilmi, ayrmc dzenlemeler byk lde ortadan
kaldrlmtr.
Trkiye yasal dzenleme anlamnda iyi bir noktada olmakla birlikte, uygulama konusunda sorunlar
mevcuttur.
Pozitif ayrmclk tartmalar srmektedir.
Baz siyasi partiler kendi karar mekanizmalarnda kota uygulamaktadr; ancak kadn temsili %9.6; yerel
ynetimlerde ortalama %2'dir.
BMOP kapsamnda alt ilde hazrlanan Yerel Eitlik Eylem Planlar yerel dzeyde ilk sistematik
admdr.
Cinsiyete duyarl btelerin btnleik olmas gerektii belirtilerek ilk oturum kapand ve ara verildi.
Trkiyede ne yaplabilir sorusuna;
KSGM etkinletirilebilir,
almalar effaf ve denetlenebilir olmal, toplumda bir bilin oluturulmal, yasalarla desteklenmelidir
eklinde neri getirilmitir
54
.
9. Avrupada Yerel Dzeyde Kadna Salanan Destekler
Avrupada Kadn Dostu Kentlerin Oluumu in Neler Yaplyor?
Karar organlarnda kadn saysn artrmaya ynelik almalar yaplyor,
Yerel ynetimlerde eitlik birimleri oluturuluyor,
Eitlik planlar hazrlanyor,
Sivil toplumla kesintisiz diyalog gelitiriliyor,
Cinsiyet eitliinin tm plan ve programlara yerletirilmesi iin bilgi sistemi oluturuluyor,
Toplumsal cinsiyet duyarl bteleme yaplyor,
Yerel yneticilerin toplumsal cinsiyet eitlii konusunda farkndal artrlyor,
Kent planlamas ve organizasyonu, kent ii ulam ve konut politikalar belirlenirken kadnlarn
ihtiyalar gz nne alnyor,
Kadnlarn yerel hizmetlere eriim kolaylatrlyor,
Yerel hizmet salayclara toplumsal cinsiyet duyarll eitimi veriliyor,
Gvenliin salanmas ve iddete kar mcadelede, kadnlara ynelik iddeti nleyecek klandrma,
acil yardm hatt, vb. altyap sistemleri oluturuluyor,
Genlerin kadn erkek eitlii konusunda bilinci ykseltiliyor,
Kadnlarn spesifik ihtiyalarn karlayacak eriilebilir, kaliteli ve ucuz salk hizmetleri veriliyor,
Spor olanaklarndan ve tesislerinden kadnlarn eit bir biimde yararlanmasna ynelik nlemler
alnyor
55
.

53
54
Birlemi Milletler Kadn ve Kz ocuklarnn nsan Haklarnn Korunmas ve Gelitirilmesi Ortak Program Kapsamnda
Toplumsal Cinsiyet Duyarl Bteleme Eitici Eitimi (TCDB), s.3-5,
<http://www.bmkadinhaklari.org/unjp/web/reports/TCDB.Tr.pdf> , 22.05.2009.

44
Cinsiyete Duyarl Bteleme Yapan Yerler
sve, Gothenburgda bir blgede kadn sivil toplum kurulularna verilen belediye desteinin analizi
yaptrlmtr. Kadn konusunda alma yapan derneklere, belediye btesinin destekleme kaleminde yer alan
kaynaklarn sadece 1/5nin ayrld ve bu orann dk olduu sonucuna ulalmtr. Yaplan analiz almasna
gre Gothenburgda kadn snma evlerine ayrlan kaynak, erkekleri alkolizmden kurtarmaya ayrlan kaynaktan
daha azdr.
Hollanda, Roterdamda zellikle genlere ynelik yerel politikalar toplumsal cinsiyet duyarl bteleme teknii
ile gzden geirilmitir
talya, Romada bir blgede katlmc bte pilot uygulamas yaplmtr
56
.
10. Trkiyede Yerel Dzeyde Kadnn Desteklenmesi
Trkiyede cinsler aras eitlik perspektifi ile politikalarnn yerel dzeyde, dier bir deyile farkl yerleimlerde
glendirilmesi iin srdrlen abalarn gemii ok uzun deildir. 6 ilde yrtlen BM Ortak Program ve bu
almann ara hedefi olan Yerel Eitlik Eylem Planlar-YEEP(yerel eitlik eylem plan)lerin, bunlara bal olarak
da uygun hizmet modellerinin gelitirilmesi bylesi bir farkndalk ve gereksinimden domutur. 6 yerleim
zelinde izilen YEEPlerde, yerel temsil yaplar daha eitliki bir nitelie ulaana dek, kadn sorunlarnn ve
gereksinimlerinin yerel karar mekanizmalarna tanmasn salamak iin telafi edici eitli mekanizma, yol ve
yntemler ngrlmtr. Bunlar arasnda;
Yerel kadn rgtlerinin yerel meclisleri izlemesinin ve yerel ihtisas komisyonlarna katlmnn
salanmas, kent konseylerine katlm ve kadn meclislerinin oluturulmas, yerel stratejik planlarn
hazrlk ve uygulama srelerine kadn rgtlerinin katlmnn salanmas,
Yerel ynetimler ve valiliklerde kadn erkek eitlii birimlerinin oluturulmas bu birimlerin, 6 ayda bir
Yerel Eitlik 8zleme ve Deerlendirme raporlar hazrlayp sunmalar. Belediye ve il genel
meclislerinde kadn erkek eitlii komisyonu veya komitesi kurulmas ve benzeri politika nerileri yer
almaktadr
57
.
Ankarada yaplan Birlemi Milletler Kadn ve Kz ocuklarnn nsan Haklarnn Korunmas ve Gelitirilmesi
Ortak Program Kapsamnda Toplumsal Cinsiyet Duyarl Bteleme Eitici Eitimi (TCDB) Toplantsnda btenin
incelenmesi grup almasnda katlmclar grup almasna ynelik raporlar sundu:
1. Grup: Trabzon
TCDB iin denek tahsisi yaplabilir (2003 zmir Btesi)
Aka isim verilerek bte tahsisi yaplmtr (2009 Trabzon Btesi)
Cinsiyete duyarl hizmetlerde mal alm yaplarak desteklemeye gidilecektir (2009 Trabzon Btesi).
Yksek tahsil alan kz ve erkek rencilerine burs yardm, ilk ve ortaretim rencilerine krtasiye
yardm yaplmaktadr.
Kz renciler iin tenis kortlar, spor salonlar; kadnlar iin aerobik salonlar vardr.
Trabzon Belediyesi btesinden kz renci yurdu, kadn snma evleri, genlik merkezleri gibi yatrm
btesinden rnek verildi.
2.Grup: Kars
Bte verileriyle sorulan sorulara yant verilememektedir.
Bte nasl TCDB haline getirebilir sorusu zerinde durulmutur.
Birim baznda daireler ve deneklere baklarak yapbileceklerine deinildi.

55
Nevin ENOL, Kadn Dostu Kentler Avrupadan rnekler, s.6,
<http://www.unfpa.org.tr/turkey/rapyay/kadindostukentler.pdf> , 25.03.2012.
56
Nevin ENOL, a.g.e., s.10-11.
57
Birlemi Milletler Kadnlarn ve Kz ocuklarnn nsan Haklarnn Korunmas ve Gelitirilmesi Ortak Program, Yerel
Eitlik Eylem Planlarna likin Deerlendirme Raporu,
<http://www.sabancivakfi.org/tr/programlar/birlesmis_milletler/yeep_rapor_tr.pdf> , 15.05.2009.

45
Kadnlara ynelik bilgisayar kurslar dzenlenmesi iin aktarma yaplabilecei nerisi getirildi; kadn ve
dezavantaj gruplarna ynelik denetim almalar tefti dairesi tarafndan yaplabilir.
AR-GE toplumsal cinsiyet istatistiklerinin topland ve raporland yer olabilir.
Emlak Dairesi btesinde kadnlar ve dezavantaj gruplar iin kota ncelii uygulayabilir.
Salk hizmeti zellikle hamile kadnlara salk hizmeti verilmesi ve bunun iin ek bir bte
oluturulmas;
Fen leri kadnlar ve dezavantaj gruplaryla merkez amadan once gr alverii yaplmas ve esnek
bte kurulmas;
ocuk gvenliinin ve aydnlatmann artrlmas iin esnek bte oluturulmas;
nerileri getirildi.
Ek bilgi:
Karsta l zel daresi 2008de Kadnlar iin 5.000 YTL bte ayrd; kadn-erkek komisyonu bu btenin
aktarmn yapacak.
3.Grup: zmir
TCDByi dorudan iermiyor.
13. ve 14. sayfalarda zerinden geildi.
u anki haliyle ancak toplumsal cinsiyete ynelik imalar ieriyor.
Dorudan TCDB grmek iin stratejik plana mdahale gerekir.
Kadnlar ve ocuklar iin belediyelerde bir birim oluturabilir; bu sayede daha salkl veriler elde
edilebilir.
4.Grup:Nevehir
ncelikle bte nedir, Mahalli dare ve l zel darenin grevleri nedir gibi konular zerinde duruldu.
Spor alanlarnn yaplmas ve hizmetlerin artrlmas iin Nevehir l zel daresine bte
gerekmektedir.
5.Grup:Van
Cinsiyet asndan bte dokman ntr olarak deerlendirilmitir.
Bte kadn ve erkeklerin eit statde olduu varsaylarak hazrlanmtr.
Salk ve sosyal hizmetler asndan kadnlara daha duyarldr.
Belediyenin bte hazrlanrken sorumlu kadn kurulularyla grtne dair bir veri yok.
Bte kalemlerinin harcand yerler hakknda belirsizlik sz konusudur.
6.Grup: anlurfa
zmir Bykehir Belediyesi TCDB olduuna dair dorudan bir veri iermemektedir.
Ancak ayrlan deneklerin ieriine bakldnda toplumsal cinsiyet eitliini gzetmeye alt
kansna varlmtr.
Ek Bilgi:
anlurfa Belediyesi olarak neler yaplmtr?
Kadnlara kredi vererek iyeri amalarna destek olunuyor.
Askere giden genlerin ailelerine yardm ediliyor.
Kadnlar iin srekli eitim merkezi mevcut.
Kadnlara pazar yeri oluturulmutur.
cretsiz salk bakm hizmeti verilmektedir.
rencilere burs verilmektedir; dersane hazrlk kurs destei salanmaktadr.
Sonu olarak;
Kadn dostu tahsislerin yaplabilmesi iin eitim, burs, bunlar kimler almaktadr gibi etkenlere
baklmaldr.

46
TCDBde her zaman zel hizmetlere odaklanmaldr
58
.
11. Sonu
Kadn, en ilkel toplumlardan bu yana erkeklerin gerisinde adeta ikinci snf insan eklinde var olmutur.
Bu telenmilik kadn pek ok konuda eksik brakmtr. Gerek toplumsal stat gerekse ekonomik koullar bu
durumun devamn salamtr. Yzyllar boyu deimeyen gerek ou zaman kadn iinde allm bir durum
olmutur. Ba kaldrma, olan deitirme istei ancak kreselleen dnya koullarnda kendini hissettirmitir.
Deien dnya ortamnda konumunu deitirmek isteyen kadn farkl yollar aramtr. Siyaset,
ekonomi, eitim gibi ok temel alanlarda eksik kalan kadn bu a kapatma arayna girmitir. Ancak yapmak
dnmek kadar kolay olmamtr. Bu alanda da birok sivil toplum kuruluunun desteini alarak harekete
geen kadna artk devlet kendi imknlaryla da destek kmtr. Ayrca bu alanda uluslar aras birok anlama
da imzalanmtr.
Konumunu deitirmek zere yola kan kadn, bu yolda engellerle karlamtr. Kimi yerlerde
toplumsal basknn ar basmasyla geri ekilen kadn kimi yerde de ekonomik sebeplerle hareketi
tamamlayamamtr. Yaplan anlamalar ve alnan kararlarda bu ynde iyileme salamaya ynelik olmutur.
Uluslar aras kurulular ve devlet kendi btesinde kadna ynelik destek ve tevik uygulamalar balatmtr.
Cinsiyete duyarl bteleme 1984 ylnda Avustralyada bu amala uygulanmaya balamtr. Kadn
desteklemek, ekonomi iinde giriimci olarak tevik etmek iin bte; vergi ve harcama yn ile bu amaca
uygun hale getirilmitir.
Kadn desteklemek iin btesel zmler sadece merkezi bteyle snrl kalmamtr. Yerel
ynetimlerde ayn amala paralel dzenlemeler getirmitir. Merkezi ynetime gre hedefe fiziki yaknl ile
yerel ynetimler bu alanda da daha avantajl konuma sahiptir.
Gnmz devletlerinin birounun kabul ettii kadn-erkek eitlii yasalamtr. Ancak yasalamas ayn
anda tm koullarda eit olmalar anlamna gelmemitir. Kadna gre her alanda yzyllar ncesinden yara
balayan erkei yakalamak kolay deildir. Bu sebeple de kadn bu yara dhil olabilmek, erkekle eitlenebilmek
iin birok alanda destek ve tevik grmelidir. Gnmz bilim anda aksi kabul edilemez bir durumdur.
KAYNAKA
ALKAN, Ayten, Belediye Kadnlara da Hizmet Eder, Kadn Dostu Belediye Hizmetleri:Neden, Nasl, Yarn in
Bugnden Kampanyas Eitim Dizisi 3, Ankara, Mays 2006, <http://www.ka- der.org.tr/dosyalar/yayin-
081227-8138.pdf> adresinden 3 Mays 2009 tarihinde alnmtr.
ANAYASA VE SEM KANUNLARI, ADALET YAYINEV, Ankara, 2007.
Birlemi Milletler Kadn ve Kz ocuklarnn nsan Haklarnn Korunmas ve Gelitirilmesi Ortak Program
Kapsamnda Toplumsal Cinsiyet Duyarl Bteleme Eitici Eitimi (TCDB),
<http://www.bmkadinhaklari.org/unjp/web/reports/TCDB.Tr.pdf> adresinden 22 Mays 2009 tarihinde
alnmtr.
Birlemi Milletler Kadnlarn ve Kz ocuklarnn nsan Haklarnn Korunmas ve Gelitirilmesi Ortak Program,
Yerel Eitlik Eylem Planlarna likin Deerlendirme Raporu,
<http://www.sabancivakfi.org/tr/programlar/birlesmis_milletler/yeep_rapor_tr.pdf> adresinden 15
Mays 2009 tarihinde alnmtr.
BUDLENGER, Debbie-HEWITT, Guy, Gender budgets make more cents
, <http://books.google.com/books?hl=tr&lr=&id=7fFU71e8UYIC&oi=fnd&pg=PA1&dq=gender+budget&
ots=mc777Jfv8V&sig=8hw1b3zSIWiMK7rolhwkLqakz40#PPP1,M1> adresinden 1 Mays 2009 tarihinde
alnmtr.
CEYLAN, Ebru, Dnyada Kadn Haklarnn Yeri Ve nemi, <http://aydin.edu.tr/kadin_haklari.pdf > adresinden 24
Mart 2012 tarihinde alnmtr.

58
Birlemi Milletler Kadn ve Kz ocuklarnn nsan Haklarnn Korunmas ve Gelitirilmesi Ortak Program Kapsamnda
Toplumsal Cinsiyet Duyarl Bteleme Eitici Eitimi (TCDB), s.13-14.

47
AKICI, Ayehan, Mersindeki Kadn Giriimcilerin Yaamn Etkileyen Faktrler, Dokuz Eyll niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, Cilt:8, Say:4, 2006,
<http://www.sbe.deu.edu.tr/dergi/cilt8.say%C4%B14/8.4%20%C3%A7ak%C4%B1c%C4%B1.pdf >
adresinden 24 Mart 2012 tarihinde alnmtr.
ELEB, Nilgn, Kadn Giriimciliini zendirme ve Destekleme Konusunda Politikalar, Kadn Giriimcilie
zendirme ve Destekleme Paneli, Bildirimler ve Tartmalar, Devlet Bakanl Kadn ve Sosyal Hizmetler
Mstearl Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl, Eitim Serisi, Yayn No:74, Ankara, 25 Mays
1993.
Filiz DOANAY, Trkiyede Kadn Giriimciliini zendirme ve Destekleme Konusunda Grler ve neriler,
Kadn Giriimcilie zendirme ve Destekleme Paneli, Bildirimler ve Tartmalar, Devlet Bakanl Kadn
ve Sosyal Hizmetler Mstearl Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl, Eitim Serisi, Yayn
No:74, Ankara, 25 Mays 1993.
ECEVT, Yldz, Kadn Giriimciliinin Yaygnlamasna Ynelik Bir Model nerisi, Kadn Giriimcilie zendirme
ve Destekleme Paneli, Bildirimler ve Tartmalar, Devlet Bakanl Kadn ve Sosyal Hizmetler Mstearl
Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl, Eitim Serisi, Yayn No:74, Ankara, 25 Mays 1993.
EKEN, Hurigl, Toplumsal Cinsiyet Olgusu Temelinde Meslee likin Rol le Aile i Rol Etkileimi: Trk Silahl
Kuvvetlerindeki Kadn Subaylar,
<http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/sos_mak/articles/2006/15/HEKEN.PDF> adresinden 24 Mart 2012
tarihinde alnmtr.
EROLU, Kafiye, Kadn Kurulular inde niversite Kadn Sorunlar Aratrma ve Uygulama Merkezlerinin Yeri
ve nemi, Cumhuriyet niversitesi Hemirelik Yksekokulu Dergisi, 2004,
<http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/1027.pdf > adresinden 24 Mart 2012 tarihinde alnmtr..
EROL, Metin, Toplumsal Cinsiyetin Tutumlar zerindeki Etkisi, Cumhuriyet niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,
Aralk 2008, Cilt:32, No:2, s.199, < http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/1838.pdf > adresinden 24
Yakn ERTRK, Giriimcilikte rgtl Dayanma Yaklam:Hindistandan Bir rnek, Kadn Giriimcilie
zendirme ve Destekleme Paneli, Bildirimler ve Tartmalar, Devlet Bakanl Kadn ve Sosyal Hizmetler
Mstearl Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl, Eitim Serisi, Yayn No:74, Ankara, 25 Mays
1993.
GLEICK, James, CHAOS: Making a New Science, Penguin Books, s.69,
<http://www.jmu.edu/geology/evolutionarysystems/protected/handouts/may_chaos.PDF > adresinden
24 Mart 2012 tarihinde alnmtr.
GNLL, Mzeyyen- L, Gnl, alma Yaamnda Kadnlar:Aile ve likileri, Cumhuriyet niversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, Mays 2001, Cilt:25, No:1, <http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/40.pdf>
GNLK ENESEN, Glay, Toplumsal Cinsiyete Duyarl Bteleme: Trkiye in Bir Deerlendirme, Bte
Srecinde Parlamentonun Deien Rol Sempozyumu, 8-9 Ekim 2008, Afyonkarahisar,
<http://www.keig.org/raporlar/Gulay%20Senesen%20tcdb%20sunus.pdf > adresinden 25 Mart 2012
tarihinde alnmtr.
LHAN TUN, Aynur, Vanda Kadn Sorunlar ve Eitim, Yznc Yl niversitesi, Elektronik Eitim Fakltesi
Dergisi, Cilt:1, Say:1, <http://efdergi.yyu.edu.tr/makaleler/cilt_I/ozetler/aynur_ozet.htm > adresinden
LKL, Songl, 1980 Sonras Eitimde Cinsiyet Eitsizlikleri, Ankara, Ocak 2004,
<http://80.251.40.59/education.ankara.edu.tr/aksoy/ere/ilikli.doc > adresinden 3 Mays 2009 tarihinde
alnmtr.
LKKARACAN AJAS, pek, Birlemi Milletler CEDAW Srecinde Sivil Toplum rgtleri le Savunuculuk ve Lobicilik
Trkiye Glge Raporlar:1997&2005 Deneyimleri.

48
KREN GRLER, zlem, TRKYEDE CNSYETE GRE GELR FARKLILIININ AYRITIRMA YNTEMYLE
UYGULANMASI, <http://eco.ieu.edu.tr/courses/econ324/LECTURE/ozlemkirensenay.pdf > adresinden
KORKMAZ, Adem-UAR, Nezihe, TFEK, alma Hayatnda Tarmda Kadn ve Sorunlar:Alasun lesi rnei,
Sleyman Demirel niversitesi BF Dergisi, Yl:2007, Cilt:12.
MER, Metin, Feminizme Mali Bak (Cinsiyete Duyarl Bteler), Finans Politik & Ekonomik Yorumlar 2007,
Cilt:44, Say:509,
<http://www.ekonomikyorumlar.com.tr/dergiler/makaleler/509/Sayi_509_Makale_05.pdf > adresinden
MORGAN, Clara, Gender Budgets:an overwiew- Canada, Political and Social Affairs Division, 27 November 2007,
< http://www.parl.gc.ca/content/LOP/ResearchPublications/prb0725-e.pdf > adresinden 25 Mart 2012
tarihinde alnmtr.
MORNA, Colleen Lowe, GENDER BUDGETING: MYTHS AND REALITIES, AT THE 25 YEARS INTERNATIONAL
WOMENS POLITICS WORKSHOP Bonn, 13-14 October 2000 ,
<http://www.genderlinks.org.za/docs/governance/genderbudgeting.pdf> adresinden 3 Mays 2009
tarihinde alnmtr.
PALAZ, Serap, TRKYE'DE CNSYET AYIRIMCILII ANALZNDE NEO KLASK YAKLAIMA KARI KURUMCU
YAKLAIM: ETL SALAYICI POLTKA NERLER,
<http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c6s9/makale/c6s9m5.pdf > adresinden 24 Mart 2012 tarihinde
alnmtr.
STEMBLKBAI, aban, Kadnlarn Siyasal Hayata Etkin Katlmnn Bir Arac Olarak Seimlerde Kota
Uygulamalar, Sleyman Demirel niversitesi BF Dergisi, Yl:2007, Cilt:12, Say 1,
<http://iibf.sdu.edu.tr/dergi/english/2007_1.html> adresinden 1 Mays 2009 tarihinde alnmtr.
ENOL, Nevin, Kadn Dostu Kentler Avrupadan rnekler,
<http://www.unfpa.org.tr/turkey/rapyay/kadindostukentler.pdf> adresinden 25 Mart 2012 tarihinde
alnmtr.
TAKIN, Lale, Uluslar Aras Szlemeler Inda Kadnn Durumu, Cumhuriyet niversitesi Hemirelik
Yksekokulu Dergisi 2004, <http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/1026.pdf> adresinden 24 Mart
2012 tarihinde alnmtr.
TOKSZ, Glay-ZKAZAN, Alev-POYRAZ, Bedriye, Kadnlar, Kalknma ve Sosyal Adalet, Ankara niversitesi
Kadn Sorunlar Aratrma ve Uygulama Merkezi, Ankara, 2001, s.25-26,
<http://kasaum.ankara.edu.tr/gorsel/dosya/1215414822KadinlarKalkinmaveSosyalAdalet.pdf >
TEN,Kamil-ZEN, Ahmet, Cinsiyete Duyarl Bteleme Anlay, Maliye Dergisi, Say:154, Ocak-Haziran 2008,
<http://212.174.133.188/calismalar/maliye_dergisi/yayinlar/md/154/1.Kamiltuden.Ahmetozen.pdf >
WALBY, Sylvia, Gender Budgeting: What it is. How to do it. Why to do it,
<http://www.genderkompetenz.info/w/files/gkompzpdf/walby_en.pdf > adresinden 24 Mart 2012
tarihinde alnmtr.
What is Gender-responsive Budgeting?, < http://www.gender-budgets.org/content/view/13/214/> adresinden
5 Mays 2009 tarihinde alnmtr.
ZUCKERMAN, Elaine, An Introduction to Gender Budget Initiatives,
<http://www.genderaction.org/images/Intro_to_Gender_Budget_InitativesFINAL.pdf > adresinden 25
<http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=14&ust_id=5 > adresinden 24 Mart 2012 tarihinde alnmtr.
<http://www.unicef.org/turkey/gr/_ge21jb.html#a > adresinden 24 Mart 2012 tarihinde alnmtr.
< http://www.unifem.org/materials/item_detail.php?ProductID=48> , adresinden 24 Mart 2012 tarihinde
alnmtr.

Kadina Haklarinin Kazandirilmasiyla Birlikte Cinsiyete Duyarli Bütçeleme

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kadina Haklarinin Kazandirilmasiyla Birlikte Cinsiyete Duyarli Bütçeleme

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Electronic Journal of Vocational Colleges May/Mays 2012

You might also like