Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.

368

I HC QUC GIA H NI
TRNG I HC KHOA HC X HI V NHN VN
KHOA TM L HC
---------------

NIN LUN
TM HIU C IM TM L LA TUI HC SINH
TRUNG HC PH THNG

Gio vin hng dn : TS. Hong Mc Lan

Sinh vin
: Lng Th Khnh Ly
Lp
: K49-TLH-H ti chc

H Ni -2007

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

M U
L do chn ti
i sng tm l cng nh th cht ca con ngi, t khi mi hnh
thnh n khi cht, tri qua nhiu giai on pht trin, mi giai on l mt
s nh du nhng bin i c v cht v lng ca c th ngi y . Tm
l hc la tui hay Tm l hc pht trin l mt chuyn ngnh ca tm l
hc, i su nghin cu cc ng lc pht trin tm l theo la tui con
ngi, s pht trin c th ca cc qu trnh tm l, phm cht tm l trong
nhn cch ca con ngi ang c pht trin. Theo tm l hc Mc xt,
la tui c coi l mt thi k pht trin nht nh, ng kn mt cch
tng i m ngha ca n c quan im bi v tr ca n trong ton b
qu trnh pht trin chung, v nhng quy lut pht trin chung bao gi
cng c th hin mt cch c o v cht. Tuy nhin, s pht trin ca
cc giai on la tui khng hon ton ng nht vi trnh pht trin
tm l. Do , mt trong nhng vai tr ca tm l hc pht trin l ng
gp nhng c s l lun c bn v cc c im pht trin tm l tng giai
on la tui nhm phc v c lc s pht trin tm l, nhn cch c nhn
thng qua gio dc.
Tui thanh nin (t 14, 15 n 18 tui) l th gii th 3 theo ngha
en ca t ny, tn ti gia tui tr em v tui ngi ln (I.X.cn) chnh do
c im trn m la tui thanh nin l giai on pht trin phc tp v
nhiu mt ca c th. C rt nhiu cc nghin cu c thc hin nhm i
su tm hiu, tng kt v a ra cc nh hng gio dc m khch th nm
trong tui thanh nin mi ln.

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

Nhn chung, a s thanh nin mi ln (t 14, 15 18 tui) tham gia

vo chng trnh gio dc bc trung hc ph thng hay cp 3. V vy,
cc nghin cu v thanh nin mi ln (thanh nin hc sinh) c s dng
nhiu trong gio dc, trong nh hng ngh gp phn hon thin nhn
cch cho thanh nin la tui ny v chun b tch cc cho cc em bc vo
giai on pht trin tip theo.
Da trn cc nghin cu v c im tm l la tui thanh nin mi
ln (hc sinh trung hc ph thng) v mt s thc trng x hi c lin quan
n la tui ny.
V vy, ti thc hin ti ny nhm i su tm hiu, tng kt mt s
nt tm l la tui c bn v a ra mt vi kin c nhn v cc vn
c lin quan, hng n cng c kin thc c nhn v gip mi ngi tip
cn vn mt cch thun li hn.

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

NI DUNG NGHIN CU
I. KHI NIM HC SINH TRUNG HC PH THNG.
Hc sinh Trung hc ph thng l thut ng ch nhm hc sinh
u tui thanh nin (t 15, 16 tui n 17, 18 tui). Theo tm l hc la
tui, tui thanh nin l giai on pht trin bt u t lc dy th v kt
thc khi bc vo tui mi ln. Tui thanh nin l thi k t 14, 15 tui
n 25 tui, trong chia ra lm 2 thi k.
T 14, 15 tui n 17, 18 tui: giai on u tui thanh nin (giai
on hc sinh Trung hc ph thng).
T 17, 18 tui n 25 tui: giai on hai ca tui thanh nin (giai
on thanh nin - sinh vin).
Khi xem xt nhiu yu t tc ng hnh thnh cc c im pht
trin la tui ny, xut pht t nhng quan nim, nhng trng phi khc
nhau, c nhiu l lun khc nhau v la tui thanh nin.
Cc l lun tm l hc tp trung xem xt nhng quy lut tin ha ca
tm l l ci c bn quyt nh s pht trin cc nh phn tm hc quan
tm nhiu n s pht trin ca tnh dc v s chi phi ca n i vi s
pht trin ca la tui ny.
Cc nh x hi hc li ch trc ht n tnh x hi ho ca giai
on pht trin ny v coi mc x hi ho ca mi c th l tiu ch ch
yu quyt nh s pht trin ny. Nhiu nh tm l hc hin i cho rng
cn nghin cu la tui ny mt cch phc tp, cc yu t sinh hc, phn
tm hc v x hi hc u c xem xt v xc nh r vai tr v tr ca n,

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

tm ra nhng quy lut hot ng bn trong cng nh mi tc ng qua li

ca chng.
II. NHNG YU T NH HNG N S PHT TRIN TM
L LA TUI.
1. Yu s sinh hc.
T 15, 16, 17 n 18 tui l thi k m s pht trin th cht ca con
ngi ang i vo giai on hon chnh, tuy nhin s pht trin ny cn
km so vi s pht trin c th ca ngi ln. Giai on ny bt u thi
k pht trin tng i m v mt sinh l.
Nhp tng trng v chiu cao chm li, cc em gi t c
s tng trng ca mnh trung bnh vo khong tui 16, 17 ( 13 thng),
cc em trai khong tui 17, 18 ( 10 thng). iu ny gip hnh thnh mt
c th cn i, p, kho ca thanh nin.
Trng lng c th pht trin nhanh, cn nng ca thanh nin 16, 17
tui c th gp i cn thiu nin. Cc t cht th lc nh sc mnh, sc
bn, d do dai c tng cng.
-C bp, sc lc pht trin mnh d t nhng thnh tch trong th
thao.
-S pht trin ca h thn kinh c nhng thay i quan trng do cu
trc bn trong ca no phc tp v cc chc nng no pht trin. Cu trc
ca t bo bn cu i no c nhng cu trc nh trong cu trc t bo no
ca ngi ln. S lng dy thn kinh lin hp tng ln, lin kt cc phn
khc nhau ca v i no li. iu to tin cn thit cho s phc tp

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

ho hot ng phn tch, tng hp ca v bn cu i no trong qu trnh

hc tp.
-y l thi k trng thnh v gii tnh. a s cc em vt qua
thi k pht dc, nhng khng hong tui dy th chm dt chuyn sang
thi k n nh hn, cn bng hn, xt c trn cc mt hot ng hng
phn, c ch ca h thn kinh cng nh cc mt pht trin khc ca c th
v th cht.
Nguyn nhn ca nhng thay i v sinh l hc trn chnh l hot
ng ca cc ni tit t, c bit l vai tr ca ni tit t sinh trng v ni
tit t gii tnh.
Ni tit t sinh trng c sn xut v duy tr t lc con ngi sinh
ra cho n lc cht. Mc sn xut ni tit t ny tng trng t ngt vo
lc tui dy th bt u v duy tr mc n nh khi c th t c
s tng trng ca xng, tt c cc c quan v h thng khc lm c th
pht trin hi ho. Song tui thanh nin, vic sn xut ni tit t s gim
xung mc duy tr v sa cha cc t bo, cc m v cc c quan, hon
thin c th.
Ni tit t gii tnh c nhim v to vc dng ca c th cho ph
hp vi s pht trin sinh dc v sinh sn ca mt ngi n ng hay ph
n. Cc ni tit t ny, b ngng sn xut sau khi thai nhi pht trin
trong t cung, c ti sn xut vo lc bt u tui dy th. Theo mnh
lnh ca vng di i, FSH (hormon ca tuyn yn tc ng nn non bo
ca bung trng) v LH (hormon to th vng) c sn sinh, kch thch
cc c quan sinh sn ra cc ni tit t ti ch ca ring chng: cc tinh
hon sn sinh cc testosteron v bung trng sn sinh ra ostrogen v

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

progesteron. Cc ni tit t nam v n tc ng n s pht trin ca cc

c im gii tnh bm sinh, v cc c im gii tnh th pht, tc l to
ra tt c nhng khc bit v th cht gia c th nam v n.
2. Yu t x hi.
Hot ng ngy cng phong ph v phc tp nn vai tr nhng hng
th x hi ca la tui ny khng ch m rng v s lng v phm vi m
cn bin i c v cht lng, la tui hc sinh Trung hc ph thng
xut hin ngy cng nhiu vai tr ca ngi ln v cc em thc hin cc
vai tr ngy cng c tnh c lp v tinh thn trnh nhim hn.
Thanh nin chim v tr trung gian gia tr em v ngi ln. Cc em
khng phi l nhng tr em na nhng cng cha phi l ngi ln, cc em
ang tr thnh nhng ngi ln.
-Vai tr x hi thay i c bn: gia nh, thanh nin c nhiu
quyn li v trch nhim ca ngi ln, cha m bt u trao i vi cc em
mt s vn trong gia nh. V cc em cng bit quan tm n nhiu mt
sinh hot trong gia nh. Vai tr c lp v mc trch nhim i vi gia
nh ngy cng r rt. H l anh ch ln trong gia nh, tham gia lao ng,
c thc vi vic chn ngh nghip tng lai. Nhiu em lm ra ca ci
vt cht, c vai tr kh quyt nh i vi mt s vic trong gia nh.
T 14 tui, cc em tui tham gia vo on thanh nin cng sn.
Trong t chc on, cc em c th tham gia cc cng tc x hi mt cch
c lp hn v c trch nhim hn.
n 18 tui, cc em c quyn bu c, c chng minh th, c ngha
v qun s, ngha v lao ng vi x hi, chu trch nhim trc php

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

lut v cc hnh vi ca mnh. Tt c cc em u ng trc suy ngh v

vic chn ngnh ngh.
y l giai on la tui m con ngi c nhng iu kin th cht
thun li hon thin v p hnh th ca mnh, to iu kin cho hot
ng hc tp, lao ng, th thao, ngh thut pht trin mnh m.
Thanh nin mi ln c hnh dng ngi ln, nhng cha phi l
ngi ln. Thanh nin hc sinh cn ph thuc vo ngi ln, ngi ln
cn gi vai tr quyt nh ni dung v xu hng chnh ca hot ng ca
cc em. C ngi ln v thanh nin hot ng u thy rng, cc vai tr m
cc em thc hin khc v cht so vi vai tr ca ngi ln. Cc em vn n
trng hc tp di s lnh o ca ngi ln, vn ph thuc b m v vt
cht. C trong nh trng v ngoi x hi, thi ca ngi ln thng th
hin tnh cht hai mt: mt mt nhc nh cc em rng chng ln, i hi
chng tnh c lp, thc trch nhim v thi hp l Mt khc li
i hi chng phi thch ng, nghe li b m, gio vin.
-V tr ny ca thanh nin c tnh cht khng xc nh. Nguyn nhn
l do hot ng lao ng ngy cng i hi s phc tp v nhng k thut
tinh vi, thi gian o to ko di ng k, thng dn n tnh trng ko
di giai on trng thnh, nn vai tr ca thanh nin cn ph thuc nhiu
yu t khc. Bi vy tnh khng xc nh v v tr x hi ca thanh nin
thng din ra: trong hon cnh, iu kin ny cc em c coi l ngi
ln, nhng trang hon cnh, thi im khc, cc em li b coi l tr em.
Tnh cht v nhng yu cu ra cho cc em c phn nh c o
vo tm l cc em. V tr khng xc nh ca thanh nin l mt tt yu
khch quan. Ngi ln phi tm cch to iu kin cho vic xy dng mt

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

phng thc sng mi ph hp vi mc pht trin chung ca thanh nin

v khuyn khch s gio dc ln nhau trong tp th cc em.
Bn cnh , c im hot ng giao tip c nhiu bin i, m
rng pht trin cc mi quan h c v cht lng v s lng, v tr ca
thanh nin trong cc mi quan h thay i nh hng ln n s pht trin
tm l ca la tui ny.
Vai tr, trch nhim, quyn hn x hi thay i v cht, c x hi
tha nhn mt cch chnh thc lm tng cng cc hot ng x hi, chi
phi quyt nh s pht trin ca thanh nin v mi mt. Theo Erik
Erikxn, y l giai on ngi thanh nin tr ang hnh thnh, tm kim
ci bn sc ring c mc ch x hi ca mnh.
III. C IM TM L HC HC SINH TRUNG HC PH
THNG.
1. Hot ng hc tp v s pht trin tr tu.
1.1. c im hot ng hc tp la tui hc sinh Trung hc ph
thng.
Hot ng hc tp l mt hot ng c th ca con ngi, c
iu khin bi mc ch t gic - Con ngi bc vo hot ng hc tp
nh trng t kh sm, giai on 5-6 tui. Tuy vy, mi giai on ca
hot ng hc tp c nhng c im ring, khc nhau c v tnh cht v
ni dung.
Hot ng hc tp ca hc sinh Trung hc ph thng i hi cao v
tnh nng ng, tnh c lp, gn lin vi xu hng hc tp ln cao hay

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

chn ngh, vo i ng thi cng i hi mun nm c chng trnh

hc mt cch su sc th cn phi pht trin t duy l lun, kh nng tru
tng, khi qut, nhn thc, pht trin
Hc sinh tui ny trng thnh hn, s hu nhiu kinh nghim
sng hn, cc em thc c v tr, vai tr ca mnh. Do vy, thi c
thc ca cc em trong hot ng hc tp ngy cng c pht trin.
Thi ca cc em i vi cc mn hc tr nn c chn la hn,
tnh phn ho trong hot ng hc tp th hin r hn, cao hn, do xu
hng chn ngh, vo i chi phi. cc em hnh thnh nhng hng
th hc tp gn lin vi khuynh hng ngh nghip. Cui bc Trung hc
ph thng, cc em xc nh c cho mnh mt hng th n nh i
vi mt mn hc no , hoc mt lnh vc tri thc nht nh. Hng th
ny thng lin quan n vic chn mt ngh nht nh ca hc sinh. Hn
na, hng th nhn thc tui hc sinh Trung hc ph thng mang tnh
cht rng ri, su v bn vng hn hc sinh trung hc c s.
Tuy vy, thi hc tp nhiu em cn c nhc im l mt mt,
cc em rt tch cc hc mt s mn m cc em cho l quan trng i vi
ngh mnh chn, mt khc cc em li xao nhng cc mn hc khc hoc
ch hc t c im trung bnh (hc lch). Do , gio vin cn gip
cc em hiu c ngha v chc nng gio dc c bn, ton din, to
nn tng vng chc hnh thnh nhn sinh quan, th gii quan khoa hc ca
con ngi cho cc em trong bc hc ph thng.
Thi hc tp c thc thc y s pht trin tnh ch ng ca
cc qu trnh nhn thc v nng lc iu khin bn thn ca hc sinh sinh
vin trong hot ng hc tp.

10

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

1.2. c im ca s pht trin tr tu ca hc sinh Trung hc ph

thng.
thanh nin mi ln, tnh ch ng c pht trin mnh tt c
cc qu trnh nhn thc.
Quan st tr nn c mc ch, c h thng v ton din hn. Qu
trnh quan st chu s iu khin ca h thng tn hiu th hai nhiu hn
v khng tch khi t duy ngn ng. Tuy vy, quan st ca cc em cng
kh c hiu qu nu thiu s ch o, nh hng ca gio vin. Gio vin
cn quan tm nh hng quan st ca cc em v mt nhim v nht
nh, khng vi vng kt lun khi cha tch lu y cc s kin
- tui ny, ghi nh c ch nh gi vai tr ch o trong hot ng
tr tu, ng thi vai tr ca ghi nh logic tru tng, ghi nh ngha ngy
mt tng r rt (cc em s dng tt hn cc phng php ghi nh, tm tt
chnh, so snh, i chiu). c bit, cc em to c tm th phn ho
trong ghi nh. Cc em phn bit ti liu no cn nh tng ch, ci g hiu
m khng cn nh Bn cnh , mt s em cn ghi nh kiu i khi,
chung chung, hoc ch quan vo tr nh ca mnh m nh gi thp vic n
tp ti liu
-Do cu trc ca no phc tp v chc nng ca no pht trin, do s
pht trin ca cc qu trnh nhn thc ni chung, do nh hng ca hot
ng hc tp m hot ng t duy ca hc sinh Trung hc ph thng c
thay i quan trng. l s pht trin mnh ca t duy hnh thc. Cc em
c kh nng t duy l lun, t duy tru tng mt cch c lp sng to
trong nhng i tng quen thuc hoc cha quen thuc. T duy ca cc
em nht qun hn, cht ch hn v c cn c hn, c th s dng vt liu l

11

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

nhng khi nim khoa hc , tr thc di dng thut ng, mnh t

duy thot ly vi vt cht.
S pht trin mnh ca t duy l lun lin quan cht ch n t duy
sng to. Nh kh nng khi qut, thanh nin c th t mnh pht hin ra
nh ci mi. Vi cc em, iu quan trng l cch thc gii quyt cc vn
c t ra ch khng phi l loi vn no c gii quyt. Hc sinh
cp III nh gi cc bn thng minh trong lp khng da vo im s m
da vo cch thc gii quyt cc vn hc tp: gii bi tp, phng php
t duy Cc em c xu hng nh gi cao cc bn thng minh v nhng
thy c c phng php ging dy tch cc, tn trng nhng suy ngh c
lp ca hc sinh, ph phn s g p, my mc trong phng php s phm.
ng thi, tnh ph phn ca t duy cng pht trin. Cc em c kh
nng nh gi v t nh gi nhiu mi quan h, nhng s vt, hin tng
xung quanh theo nhng thang gi tr c xc lp. Nhng c im
to iu kin cho cc em thc hin c cc thao tc t duy ton hc phc
tp, phn tch ni dung c bn ca cc khi nim tru tng, nm bt mi
quan h nhn - qu trong t nhin v x hi l c s hnh thnh nn
th gii quan, nhiu thang gi tr mi.
Tuy vy, hin nay s hc sinh Trung hc ph thng t ti mc t
duy c trng cho la tui nh trn cn cha nhiu. Nhiu khi cc em cha
ch pht huy ht nng lc c lp suy ngh ca bn thn, kt lun vi
vng, cm tnh V vy, vic gip cc em pht trin nhn thc l mt
nhim v quan trng ca ngi gio vin.

12

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

Nh vy, tui hc sinh Trung hc ph thng, nhng c im ca

con ngi v mt tr tu thng thng c hnh thnh v chng vn
cn c tip tc hon thin.
2. Hot ng giao tip, i sng tnh cm v s pht trin tm l.
Giao tip l qu trnh tip xc tm l gia con ngi v con ngi
nhm mc ch trao i tnh cm, vn sng, kinh nghim, k nng, k xo
ngh nghip, hon thin nng lc bn thn.
Giao tip l phng thc tn ti ca con ngi, l phng tin c
bn hnh thnh nhn cch tr.
tui thanh nin, i sng giao tip, tnh cm ca cc em pht trin
rt phong ph v ng vai tr quan trng. Giao tip nhm l loi giao tip
rt ph bin v c ngha quan trng i vi vic hnh thnh nhn cch v
pht trin tm l cc em. Ngi ta phn bit nhm chnh quy v nhm
khng chnh quy. Nhm chnh quy l nhm c thnh lp theo mt quy
nh chung no , v d: do lp, do gio vin, hay mt t chc ch nh ra.
Nhm khng chnh quy l nhm do cc thnh vin t hnh thnh ra. Trong
cc loi giao tip khng chnh quy c loi c gi l giao tip nhm quy
chiu (hay tham chiu). Cc thnh vin ca nhm ny c quan h un
mch n nhp, ng nht vi nhau n mc thnh vin ny, ngi ny lm
ci g (c khi ngh g, cm thy g) cng xem xt ngi khc c lm
khng, lm nh th no (c ngh, cm ging mnh khng). Cc nhm
khng chnh quy thng c nh hng ln n s hnh thnh v pht trin
nhn cch hc sinh Trung hc ph thng.
2.1. Giao tip trong nhm bn.

13

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

Tui thanh nin mi ln l la tui mang tnh cht tp th nht. iu

quan trng vi cc em l c sinh hot vi cc bn cng la tui, l cm
th mnh cn cho nhm, c uy tn, c v tr nht nh trong nhm, c uy v
tr nht nh trong nhm.
Trong cc lp hc dn dn xy ra mt s phn cc nht nh - xut
hin nhng ngi c lng nht (c nhiu ngi la chn nht) v
nhng ngi t c lng nht. Nhng ngi c v tr thp nht (t c
lng cc bn) thng bn khon v suy ngh nhiu v nng lc ca mnh.
la tui ny, quan h vi bn b chim v tr ln hn hn so vi
quan h vi ngi ln tui hoc ngi t tui hn. iu ny do lng khao
kht mun c v tr bnh ng trong cuc sng chi phi.
S m rng phm vi giao tip v s phc tp ho hot ng ring
ca tng hc sinh khin cho s lng nhm quy chiu ca cc em tng r
rt. Vic tham gia vo nhiu nhm s dn n nhng s khc bit nht nh
v c th c xung t v vai tr nu c nhn phi la chn gia cc vai tr
khc nhau cc nhm.
Do tm nh hng ca cc nhm quy chiu trong cng tc gio dc
(c gio dc trong v ngoi nh trng) cn ch n mi quan h giao
tip gia hc sinh vi cc nhm, hi t pht: Chng ta khng th qun
xuyn ton b cuc sng ca cc em, cng khng th loi tr c cc
nhm t pht v cc c tnh ca chng, nhng c th trnh c cc hu
qu xu ca nhm t pht bng cch t chc hot ng ca cc tp th
(nhm chnh thc) tht phong ph, sinh ng khin cho cc hot ng
pht huy c tnh tch cc ca hc sinh. V vy, t chc on c vai tr
c bit quan trng.

14

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

Trn tp ch tm l hc, s 8 ra thng 8 nm 2006, tc gi ng

Thanh Nga (Trng i hc Lut H Ni) c bi vit trnh by kt qu
nghin cu v mt kha cnh tm l ca mi quan h bn b ca ngi
cha thnh nin phm ti nh: nhu cu giao tip bn b, s gn b vi bn
b v s nh hng ca nhm bn b n vic thc hnh trn 100 ngi
cha thnh nin phm ti ang chp hnh hnh pht t ti tri giam Hong
Tin v tri giam Ngc L do Cc V26 B Cng an qun l. Cc nh
nghin cu s dng nhiu phng php, trong c iu tra bng bng
hi. Bng hi gm 12 items, tin cy tng i cao a = 0.85.
Sau y l mt s kt qu thng k:
Nhu cu giao tip vi bn b:
*Phn ln cc em c vai tr ngi bn thn: 51%.
*C rt t ngi bn thn: 30%
*C mt ngi bn thn: 15%.
*Ch 4 em khng c ngi bn thn no: 4 %
iu ny c th khng nh, nhu cu giao tip vi bn b ca ngi
cha thnh nin phm ti l rt cao. Giao tip vi nhm bn b chim mt
thi gian rt ln trong qu thi gian hng ngy ca ngi cha thnh nin.
Cc em tham gia vo nhng nhm bn b cng khu vc sinh sng, nhng
bn c cng s thch hoc cng hon cnh, cng s thch, nguyn vng
hoc nhng c im c nhn ging nhau. C ti 92% s em c hi cho
rng c thi gian ri thng t tp vi bn b, i ung ru bia, ngi la c
cc qun, chi cc tr chi in t ch c 2% cho rng thi gian ri
dnh cho vic c sch, chi th thao.

15

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

Ngi cha thnh nin nh gi v vai tr ca bn b (so vi gia

nh).
Nghin cu ch ra ngi cha thnh nin phm ti nh gi vai tr
ca bn b cao hn so vi vai tr ca gia nh trong lnh vc giao tip. H
thch giao tip vi bn b nhiu hn, v khi tip xc vi vi bn b h cm
thy thoi mi d chu hn. C ti 84% s ngi c hi cho rng, thch
tm s vi bn b hn l cha m v nhng ngi thn khc trong gia nh,
75% nhn thy bn b thng hiu v thng cm vi em hn l cha m,
65% cm thy gn gi vi bn b hn cha m. iu ny ph hp vi thc
t v ngi cha thnh nin phm ti v bn b ca h l ngi cng la
tui, c nhng c im tm l tng ng. Trong nhm bn b, cc em c
iu kin hn hnh ng, c th tm s, tm thy c s thng cm,
c chia s, v hiu bit ln nhau. Hn na, trong mi trng bn b, cc
em c bnh ng, c chp nhn v c tn trng, iu ny cc em rt
cn nhng rt kh t c khi bn cnh cha m. Phn ln s ngi cha
thnh nin phm ti cho rng, mc hiu bit v thng cm ca bn b
vi nhau. Chnh iu ny khin cc em cng xa cch gia nh, m i tm
ngun ng vin an i, tm s thng cm, chia s nhng ngi bn. Bn
b chnh l s b p li nhng thiu ht v nhu cu giao tip ca ngi
cha thnh nin phm ti m vi cha m hay vi nhng ngi thn khc
kh c th p ng c. iu ny c th gii thch c trong trng hp
c 61% s ngi c hi tha nhn l chu nh hng ca bn b nhiu
hn cha m, v 53% thng nghe li khuyn ca bn b nhiu hn l cha
m. Theo kho st thc t th cc em thng kt bn vi nhng ngi bn
xu, nghe theo li r r, li ko ca nhng ngi ny m c ti 51% s
ngi cha thnh nin phm ti c hi b hc.

16

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

-S cm nhn v bn b.
Theo kt qu thu c t kho st thc tin, ngi cha thnh nin
phm ti nh gi rt cao vai tr ca bn b i vi h trong cuc sng.
iu ny c th hin ch, c ti 46% s ngi cha thnh nin phm
ti c hi cho rng bn b l quan trng nht; 54% c th lm tt c mi
ci v bn b v 43% nhn nh rng quan h bn b l quan trng hn cc
quan h khc.
Do nh gi qu cao vai tr ca bn b nn ngi cha thnh nin
phm ti thng c xu hng mong mun ging bn b ca mnh v nhiu
mt trong cuc sng, trong phi k n c ti 84% s ngi cho rng,
h v bn b c nhiu s thch ging nhau.
STT
1
2
3
4
5
6
7

Cc loi s thch

S lng
54
64
25
24
29
13
8

Ht thuc l
Chi tr chi in t
nh nhau
Ung ru
Chi c bc
Nghin ma tu
Khng c nhng s thch trn

T l %
54
64
25
24
29
13
8

Bng cc s thch ca bn b ca ngi cha thnh nin

Bng s liu trn cho thy phn ln bn b ca ngi cha thnh
nin phm ti c nhng s thch tiu cc. Phn ln cc em la tui cha
thnh nin u mun khng nh mnh trc bn b, khng chu thua km
bn b v rt cn s chp nhn, ng tnh ca bn b. c c s chp
nhn ca bn b, ngi cha thnh nin thng a dua, bt chc ln nhau.
77% s ngi c hi lun c gng lm nhng iu khng lm bn b
kh chu, 79% s bn b ch ci. Do , khi tip xc vi nhm bn c

17

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

nhng s thch tiu cc, ngi cha thnh nin rt d nhim nhng thi h
tt xu. Hn na, tn ti lu di trong nhm bn b th cc em buc phi
thch nghi vi nhm bn b di nhiu hnh thc khc nhau, ngay c vic
buc cc em phi chp nhn nhng thi h tt xu mt khi l chun mc
ca nhm bn b. Cng chnh v vy m c ti 39% s ngi c hi cho
rng, nu c bn b chp nhn th vic g cng lm, thm ch c nhng
iu sai tri.
Thc t cho thy, nhiu trng hp cc em chu nh hng trc tip
t cc li sng ca bn b nh t tp, n ung cc hng qun, chi cc tr
chi n tin, chi tr chi in t cm gic mnh Nhng tr chi gii tr
tiu khin ny i hi phi tiu tn rt nhiu tin, trong bn thn cc em
cha c kh nng kim tin. V by, cc em phi tm mi cch xoay x
k c vic thc hin hnh vi phm ti nhm c tin tho mn nhng nhu
cu tiu cc trn. Trong nhiu v n trm cp ti sn, cp ti sn Khi
hi v nguyn nhn v sao cc em thc hin hnh vi phm ti tr li v v
i chi cng bn b khng c tin v b bn b xi gic.
2.2. Giao tip trong gia nh.
Trong mi quan h gia nh, cng vi s trng thnh nhiu mt,
quan h da dm, ph thuc vo cha m dn dn c thay th bng quan
h bnh ng, t lp. Trong hon cnh giao tip t do, ri ri, trong tiu
khin, trong vic pht trin nhu cu, s thch, thanh nin hng vo bn b
nhiu hn l vo cha m. Nhng khi bn n nhng gi tr su sc hn nh
chn ngh, th gii quan, nhng gi tr o c th nh hng ca cha m
li mnh hn r rt. Mi quan h ca cc em vi cha m c nhiu thay i.

18

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

Mt c im ph bin ca tui ny l tm l mun mnh lm ngi

ln, coi mnh l ngi ln. Cc em khng cn thch lm nng, khng qun
qut, i c thc khuya, n mc sinh hot theo thch. i lc chng
cm thy tht vng, m c v cho rng cha m cha nhn thy chng
ln, vn coi chng l tr con, chng thy cha m khng cho chng th hin
c nhng suy ngh, tm t tnh cm ca mnh. Do , chng khng cn
tm s vi cha m nhiu nh hi cn b. Cha m c th cm nhn c
nhng thay i y ni thanh nin. V nu nh cha m khng hiu, thng
cm v c cch c x hp l, lo lng thi qu d dn n nhng phn ng
qu mnh. Cui cng, khong cch th h ngy cng xa, con ci khng cn
hi kin b m na. Chng khng tin tng v t tin khi chia s vi
b m cuc sng ca mnh. Cn cha m s thy lo lng, bt lc, bc tc v
cho rng mnh tht bi trong vic gio dc con ci. Trc tnh hnh ,
thanh nin phn ng li bng cch im lng (khng tm s, khng hi han,
khng thch sinh hot chung vi gia nh), i lc ci bng hoc lm
tri li cha m
Cn cha m t ni lo u y, h i tm nhng phng php gio dc
mi, na nn n, na do nt, ngn cm, thay i cc thi quen, nhu cu
sinh hot, vui chi ca con, qun l chng bng nhng hnh pht Khi tt
c nhng bin php y u v ch, cha m cng thng, bun b v mt l
cng im lng vi con, hai l gin gi hn trc, ba l th ni chng. Thc
t, c th lm ch tnh hnh, cha m nn con ci c nhng khu vc
ring t ca chng, khng nn dn p nhng cng nn cho con bit rng
cha m lun bn con bt c khi no con cn, sn sng trao di vi con mi
vic, lun sn sng l bn ca con.
2.3. i sng tnh cm.

19

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

i sng tnh cm ca hc sinh Trung hc ph thng rt phong ph.

c bit ca n c th hin r nht trong tnh bn ca cc em, v y l
la tui m nhng hnh thc i x c la chn i vi mi ngi tr nn
su sc v mn nng.
la tui ny nhu cu v tnh bn, tm tnh c nhn c tng ln r
rt. Tnh bn su sc c th hin bt u t tui thiu nin, nhng
sang tui ny tnh bn ca cc em tr nn su sc hn nhiu. Cc em c
yu cu cao hn i vi tnh bn: yu cu s chn tht, lng v tha, s tin
tng,tn trng ln nhau, sn sng gip ln nhau, hiu bit ln nhau.
Trong quan h vi bn, cc em cng nhy cm hn: khng ch c kh nng
xc cm chn tnh, m cn phi c kh nng p ng li xc cm ca ngi
khc (ng cm).
Tnh bn la tui ny rt bn vng. Tnh bn la tui ny c th
vt qua mi th thch v c th ko di sut cuc i.
la tui 15, 16 nam n thanh nin u coi tnh bn l nhng mi
quan h quan trng nht ca con ngi. Bn cnh tnh bn vng, tnh bn
ca cc em cn mang tnh xc cm cao. Thanh nin thng l tng ho
tnh bn. Cc em ngh v bn thng vi iu mnh mong mun bn hn
l thc t. S quyn luyn mnh m v mt cm xc khin cc em t nhn
thy nhng c im thc t bn.
thanh nin mi ln, s khc bit gia cc c nhn trong tnh bn
rt r. Quan nim ca thanh nin v tnh bn v mc thn tnh trong tnh
bn c s khc nhau. Nguyn nhn kt bn cng rt phong ph (v phm
cht tt bn, v tnh tnh tng phn, v c hng th, s thch chung).

20

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

Mt iu cn ch na l thanh nin mi ln, quan h gia thanh

nin nam n tch cc ho mt cch r rt. Phm vi quan h bn b c m
rng. Bn cnh cc nhm thun nht, c kh nhiu nhm pha trn (c nam
v n). Do vy, nhu cu v tnh bn vi cc bn khc gii c tng
cng. V mt s em xut hin nhng li cun u tin kh mnh m,
xut hin nhu cu chn chnh v tnh yu v tnh cm su sc. Tnh yu
nam n, mt loi tnh cm rt c trng, bt u xut hin tui ny.
D quan st thy nhng biu hin ca s phi lng, thm ch c s xut
hin nhng mi tnh u y lng mn. Nhng biu hin ca loi tnh cm
ny nhn chung rt phc tp, khng ng u. Theo nhng nghin cu v
gii tnh, ngi ta thy rng cc em gi bc l sm hn cc em trai, t lng
tng hn v cng thng gp t nhng xung t hn, trong khi cc em
trai biu hin ca tnh cm khc gii ny thng th hin s kh khn, lng
tng. S khng ng u cn th hin ch trong khi mt s em bc l
mnh m nhu cu i vi ngi khc gii th nhiu em khc vn t ra th
, bnh chn nh vi. iu ny khng ch ph thuc vo yu t pht dc,
trng thnh m cn ph thuc nhiu vo k hoch ng i ca mi c
nhn con ngi tr tui, ph thuc vo iu kin gio dc ca gia nh, nh
trng v x hi.
Mt iu rt r m khoa hc v thc tin cuc sng khng nh li
tui ny, s chn mui v sinh l, v tnh dc i trc mt bc,
cn s trng thnh v tm l, v x hi, kinh nghim sng chm hn
nhiu. Bi vy, nhng iu kin cn v cho vic i vo cuc sng tnh
yu nam n tui ny cha c hi t. cng l l do ch yu gii
thch ti sao nhiu mi tnh u giai on ny d b tan v, d b tr thnh
bi kch. Trong iu kin gia nh, nh trng v x hi l nhng mi

21

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

trng tt, lnh mnh, trong sng, nhng biu hin ca tnh yu nam - n
ban u tui u thnh nin thng tr thnh nhng k nim p, mt
s tp dt nh nhng cho mt mi tnh m thm, su sc sau ny trong
cuc sng ca h.
Bn cnh , hc sinh Trung hc ph thng cng bt u l r hn
nhiu tnh cm o c nh khm phc, knh trng nhng con ngi dng
cm, kin cng, coi trng nhng gi tr o c cng nh lng tm. Cc
em c mong mun lm c mt iu g mang li li ch cho mi
ngi, th hin sc mnh thanh xun ca mnh. Nhng tnh cm cao p
khc v tr tu, thm m cng c hnh thnh mt cch kh su sc. Nhiu
em say m vn hc ngh thut hoc nhng mn khoa hc khc nhau v
phn u v n mt cch khng mt mi.
3. Hot ng lao ng, chn ngh.
Bn cnh hot ng hc tp hc sinh u tui thanh nin xut hin
nhng nhu cu, nguyn vng, nhng i hi trc tip ca mt hot ng
mi. l nhng hot ng lin quan n vic chn ngh. Cc em ang
ng trc mt s thc bch i vi vic chn cho mnh mt ngh c th,
mt chuyn ngnh nht nh cho tng lai gn sau khi tt nghip Trung
hc ph thng. i sng tm l ca hc sinh Trung hc ph thng b s chi
phi khng nh ca hot ng ny.
Vic la chn ngh nghip tr thnh mt cng vic khn thit ca
hc sinh Trung hc ph thng. Cng cui cp th s la chn cng ni bt.
Cc em hiu rng cuc sng tng lai ph thuc vo ch mnh c bit la
chn ngh nghip mt cch ng n hay khng? Vic la chn khng ch
cp n kha cnh h s l ai? m cn cp n kha cnh s l

22

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

ngi nh th no?. Vic chn ngh da trn s cn nhc gia s thch,

nng lc ca bn thn vi yu cu ca x hi. Nhng bn cnh , nhiu
em vn cha c nhng nh hng c th, r rng v ng n v vic
chn ngh trong tng lai.
Tuy vy, hin nay thanh nin hc sinh cn nh hng mt cch
phin din vo vic hc tp i hc. i a s cc em u hng vo cc
trng i hc hn l hc ngh. Tm th chun b bc vo i hc nh th
s d c nh hng tiu cc i vi cc em, nu d nh ca cc em khng
thc hin c. iu cng cho thy cc em (hoc v tnh hay c )
khng ch n yu cu ca x hi i vi cc ngnh ngh khc nhau v
mc o to ca cc ngnh ngh trong khi quyt nh ng li. Nhng
iu phn ln l do cng tc hng nghip ca gia nh, nh trng v
ton x hi lm cha tht tt.
Hot ng lao ng tp th c vai tr to ln trong s hnh thnh nhn
cch thanh nin mi ln. Hot ng lao ng c t chc ng n s
gip cc em hnh thnh tinh thn tp th, lng yu lao ng, tn trng lao
ng, ngi lao ng v thnh qu lao ng, c bit l c c nhu cu v
nguyn vng lao ng.
4. Nhng c im nhn cch ch yu.
Do s pht trin v th lc, s hon thin v tr tu, cng nh tnh x
hi ho ngy cng cao, nhn cch hc sinh la tui Trung hc ph thng c
nhng nt pht trin mi, khc v cht so vi trc. Sau y l mt s c
im nhn cch ni bt ca la tui ny.
4.1. S pht trin ca t thc, s t nh gi bn thn.

23

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

Kh nng t thc pht trin kh sm con ngi v c hon

thin tng bc, n 15-16 tui th pht trin mnh, tr thnh mt c im
ni bt trong s pht trin ca thanh nin mi ln, c ngha to ln i vi
s pht trin tm l la tui ny. Biu hin c trng l thanh nin nhn
thc c nhng c im v phm cht ca mnh trong x hi, trong cng
ng, mc cao hn, l kh nng t nh gi v mnh theo nhng
chun mc ca x hi trn bnh din th cht, tm l, o c.
T thc c lin quan mt thit n s nh gi bn thn. S t
nh gi bn thn c th hiu l c nhn nh gi chnh mnh v cc mt
nh: ci ti trng hc (nng lc nhn thc, nng lc hc tp), ci ti x
hi (nng lc giao tip, nng lc thch ng x hi), ci ti th cht (sc
kho, hnh dng), ci ti cm xc (s hi lng v bn thn mnh)
T in tm l hc c nh ngha v s t nh gi bn thn, l
qu trnh c nhn nh gi chnh mnh, nh gi nhng nng lc, phm
cht v v tr ca mnh so vi ngi khc.
Hc sinh Trung hc ph thng c kh nng t thc kh cao, do c
trnh hc vn, khi lng tri thc, kinh nghim sng mc tng i
cao, c th to iu kin cho t thc pht trin mnh. y l la tui lun
mun t pht hin ra mnh nn lun t t ra nhng cu hi t thc, ng
thi cc em thch t th thch nng lc ca mnh: t ra cc k vng, so
snh kt qu vi k vng t ra, nhm pht hin khng nh bn thn.
Qu trnh t thc rt phong ph, phc tp v ton din nhng la
tui ny ni ln mt s c im c bn sau:

24

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

-Hn bt c la tui no, hc sinh Trung hc ph thng c thc v

hnh nh c th bn thn rt t m, nghim khc (hay soi gng, ch sa
t th, qun o,). Thng cc em rt khng hi lng vi mnh v chiu
cao (qu cao hoc qu thp), vc dng thn th (qu gy hoc qu bo),
Cc em thng m c mnh c mt p hn, mi cao hn, ming duyn
dng hn Nhng em bo ph, c trng c trn mt, th thng t ra lo
lng, tht vng. Nhng ni kh au ny thng b du kn v l nguyn
nhn ca s giy v bn thn ni cc em, dn n Nhng bi kch v tiu
chun, hnh thc m thng ngi ln xung quanh t hoc khng quan
tm. Ngoi ra, thc v gii v nhng phm cht gii tnh cng biu hin
r rt. Cc em thng c gng phn u tr thnh nhng nam thanh n
t, nhng ngi n ng thc th, nhng thiu n du dang, theo tiu
chun ci p.
-S hnh thnh t thc tui hc sinh Trung hc ph thng l mt
qu trnh lu di, tri qua nhng mc khc nhau, tui ny, qu trnh
pht trin t thc din ra mnh m, si ni v c tnh c th ring: thanh
nin mi ln c nhu cu tm hiu v nh gi nhng c im tm l ca
mnh theo quan im v mc ch cuc sng v hoi bo ca mnh. Chnh
iu ny khin cc em quan tm su sc n i sng tm l, phm cht
nhn cch v nng lc ring ca bn thn.
-c im quan trng ca t thc thanh nin mi ln l n xut
pht t yu cu ca cuc sng v hot ng - a v mi m trong tp th,
nhng mi quan h mi vi th gii xung quanh buc cc em phi thc
c nhng c im nhn cch ca chnh mnh. Cc em hay ghi nht k,
so snh mnh (c th l v thc) vi nhn vt c xem l hnh mu, tm

25

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

gng (cc em thng ch i chiu mnh vi ng c v rung ng ca

h nhiu hn l vi c ch, hnh vi ca h nh thiu nin).
Ni dung ca t thc kh phc tp. Cc em khng ch nhn thc v
ci ti ca mnh trong hin ti nh thiu nin m cn nhn thc v v tr
ca mnh trong x hi, trong tng lai, v cc mi quan h ca mnh vi
nhng ngi xung quanh (Mnh cn tr thnh ngi nh th no? Mi
ngi c yu qu/chp nhn mnh khng? Cn lm g tt hn?). Nu
thiu nin c th hiu r mnh nhng phm cht nhn cch bc l r
(lng yu lao ng, tnh cn c, dng cm) th thanh nin cn c th hiu
r nhng phm cht phc tp, biu hin nhng quan h nhiu mt ca nhn
cch (tinh thn trch nhim, lng t trng, tnh cm ngha v,).
khng nh v t nh gi mnh, cc em c xu hng hnh ng
theo mt trong nhng cch sau:
-T nguyn nhn nhng nhim v kh khn, c gng hon thnh n.
Tuy nhin, do cn hn ch v kinh nghim sng, nn vic t nh gi gp
khng t kh khn v i khi gy ra nhng ng nhn. V d: bng bnh,
ngang tng c hiu lm l gan gc, dng cm; s cn quy c xem
nh mt iu l, mt cch th hin s anh hng
-Ngm so snh vi nhng ngi xung quanh, i chiu kin ca
mnh vi kin ca nhng ngi ln, nht l nhng ngi cc em ngng
m, lng nghe kin ca nhng ngi xung quanh v mnh
i khi, thanh nin t quan st, t xem xt bn thn mnh, t phn
tnh v bn thn. iu ny th hin r trong vic ghi nht k ca cc em.
Ni dung nhng nht k ca cc em cho thy nhiu khi chng rt nghim

26

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

khc, kht khe vi bn thn, t hi hn, t x v mnh v mt ngh hay

hnh vi no m cc em cho l sai tri hoc khng c chp nhn.
Th gii ni tm ca la tui ny thng rt phong ph, phc tp. S
t thc v nh gi v ci ti cng vy. N khng ch bao hm mt vi
yu t n gin no m l mt s an xen phc tp, bin chng v
thng thay i theo nhng iu kin, hon cnh c th, u tui thanh
nin , s thc c nhng bin chuyn v cha tht s n nh. Ci ti ang
c, ci ti ang bin ng v ci Ti m c, l tng, thm ch ci ti
huyn tng thng cng tn ti trong mt c nhn. iu quan trng l xu
hng vn ln ca ci Ti c hng dn, ch o bi nhng iu
kin gio dc, mi trng x hi th no s quyt nh phm cht ca s t
nh gi, t thc ca cc em nh vy.
Nhn chung, a s hc sinh Trung hc ph thng nu c gio dc
trong bu khng kh o c lnh mnh, trong t chc on, ni c nhng
hot ng tp th hc sinh thn i th s pht trin ca cc em cng thng
tch cc, tt p. Ngc li, nu cc em b li ko vo nhng nhm t pht
khng lnh mnh, cc em d b h hng, li ko lm iu sai tri, v tm l
chung ca la tui l ham thch ci mi l v kh nng kim ch, kim sot
hnh vi cha cao, hn na kinh nghim sng cn hn ch nn c th vn
cha phn bit rch ri ci ng - sai, d b li ko, li dng
Chng ta phi tha nhn l hc sinh la tui ny c th c sai lm
khi t nh gi, nhng vn c bn l vic t phn tch c mc ch l
mt du hiu cn thit ca mt nhn cch ang trng thnh v l tin
ca s t gio dc c mc ch. Do vy, khi s t nh gi c suy
ngh thn trng, th d c sai lm, chng ta cng nn c thi nghim tc

27

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

khi lng nghe kin ca cac em mt cch kho lo chng hnh thnh
c mt biu tng khch quan v nhn cch ca mnh.
4.2. S pht trin mnh ca tnh t trng.
T trng l kh nng t nh gi c tnh khi qut, th hin s chp
nhn hay khng chp nhn bn thn vi t cch l mt nhn cch. Biu
hin c th ca n l c nhn khng coi mnh ti hn hay km hn nhng
ngi khc. C nhn c thi tch cc vi bn thn mnh, t hnh ng
nh mt nhn cch pht trin. Tri vi tnh t trng l lun xem thng
mnh, khng tin mnh, t h thp mnh.
Tnh trng hc sinh Trung hc ph thng pht trin mnh. Cc em
thng khng chu c s xc phm ca ngi khc vi mnh. Ch mt
cu ni hay hnh ng ca ngi khc m cc em cho l c xc phm
mnh cng c th l nguyn nhn gy xung t, u la tui ny.
Trong xu hng pht trin, tnh t trng c hai chiu hng:
-Tnh t trng cao: th hin ch nh gi mnh khng thp hn
ngi khc, c thi tch cc, ng mc i vi bn thn v bit bo v
nhn cch ca mnh mt cch ph hp trong mi hon cnh.
-Tnh t trng thp: lun lun khng hi lng, t xem thng mnh,
khng tin vo sc lc, kh nng ca bn thn. S t trng thp lm cho
biu tng ca con ngi v bn thn (hnh nh bn thn) tr nn mu
thun. Nhng c nhn c t trong thp thng kh khn trong giao tip v
thng tm cch che du mnh di nhiu biu hin khc nhau. iu ny
lm cn tr s pht trin ca nhn cch.

28

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

Lng t trng c thanh nin th hin trong c hnh ng thng

ngy, trong c x, trong thc hin cc hnh vi giao tip x hi, v c bit
trong nht k, ni cc em th hin rt r suy ngh, tnh cm ca mnh.
4.3. Tnh tch cc x hi ca hc sinh u tui thanh nin.
Tnh tch cc x hi c hnh thnh v pht trin kh sm trong qu
trnh trng thnh ca nhn cch. Song n tui hc Trung hc ph thng,
do v th ca ngi hc sinh ln (cui ph thng), v th trong gia nh,
trong x hi c tng cng nn c nhng c im v sc thi mi.
-Hc sinh Trung hc ph thng quan tm nhiu hn n tnh hnh
kinh t, chnh tr, x hi trong nc v trn th gii, trao i vi nhau v t
thi ca mnh v vn .
-Hc sinh Trung hc ph thng sn sng tham gia hot ng x hi
ph hp vi hng th s trng ca mnh nh thi hc sinh gii, hc sinh
thanh lch, thi vn ngh, th dc, th thao, tham gia cc hot ng t thin,
bo v mi trng.
- nc ta, tnh hnh sinh hot ca on thanh nin cng sn H Ch
Minh hin nay ang c nhiu vn . Ni dung hnh thnh sinh hot hin
nay vn cha li ko c a s thanh nin tham gia, cha tht s m
trch vai tr to mt mi trng pht trin lnh mnh, tch cc cho thanh
nin hc sinh. Cc em nhn nhn hot ng on ch mi mc hnh
thc, cha tht s i su, tht s tr thnh mt phn quan trng trong hot
ng ca cc em. Do , thanh nin hc sinh buc phi tm cch khng
nh mnh trong nhng mi trng khc, thiu s m bo v tnh lnh
mnh, ph hp vi la tui cc em. iu ny cng l mt phn nguyn

29

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

nhn ca tnh trng thanh thiu nin tham gia vo cc t nn x hi, xa ri

mi trng hot ng ca nh trng v on th. y l vn ln m x
hi cn quan tm.

30

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

4.4. S hnh thnh th gii quan:

Th gii quan l ci nhn h thng, hn hp, tng qut, khi qut v
th gii (t nhin v x hi) ca con ngi. N c ngha ch o vi hot
ng, hnh ng, cch ng x ca c nhn trong nhng hon cnh, iu
kin c th.
Tui thanh nin mi ln l la tui quyt nh ca s hnh thnh th
gii quan. Nhng c s ca th gii quan c hnh thnh t rt sm hnh thnh ngay t nh. Sut thi gian hc tp ph thng, hc sinh
lnh hi c nhng tm th, thi quen o c nht nh, thy c ci
p, ci xu, ci thin, ci c dn dn nhng iu c thc v
c quy vo cc hnh thc, cc tiu chun, nguyn tc hnh vi xc nh.
tui ny nhng thay i trong v th x hi, trnh pht trin ca
t duy l lun v hn na, mt khi lng tri thc ln mang tnh phng
php lun v cc quy lut ca t nhin, x hi m thanh nin tip thu c
trong nh trng gip cc em thy c cc mi lin h gia cc tri thc
khc nhau, gia cc thnh phn ca th gii. Nh thanh nin bt u
bit lin h cc tri thc ring l li vi nhau to nn mt biu tng
chung v th gii ring cho mnh.
chun b vo i, thanh nin thng trn tr vi cc cu hi v
ngha v mc ch cuc sng,v cch xy dng mt k hoch sng c hiu
qu,v vic la chn ngh nghip c ngha, gii p cu hi ny,
kh nng nhn thc, nh gi cng nh kh nng thc tin ca mi c nhn
khc nhau, th hin c bit r khong cch gia gia s pht trin t pht
v s pht trin i km s hng dn ca gio dc.

31

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

Mt kha cnh quan trng ca qu trnh hnh thnh th gii quan

la tui ny l trnh pht trin thc o c. Cc nghin cu tm l
hc cho thy, th gii quan v lnh vc o c cng bt u c hnh
thnh t tui thiu nin. Cc em sm bit nh gi, phn loi hnh vi ca
bn thn v ca ngi khc theo cc phm tr o c khc nhau, c th
a ra nhng kin khi qut ca ring mnh v vn o c Song
n tui thanh nin, thc o c pht trin n mt mc cao hn c v
nhn thc, tnh cm v hnh v. Nim tin o c bt u hnh thnh,
bin thanh nin t ch l nhng ngi chp nhn, phc tng cc chun mc
o c tr thnh ch th tch cc ca chng. iu ny th hin c bit r
trong vic xy dng hnh mu l tng.
Hc sinh nh tui tip nhn hnh mu l tng xut pht t tnh cm
khm phc mt con ngi l tng, v khi , hnh mu l tng s chi
phi hnh vi o c ca cc em. C th ni rng hnh mu l tng l
ngun gc hnh thnh thc o c ca hc sinh nh tui.
Hc sinh thanh nin, cc em tm kim hnh mu l tng mt cch
c thc. Hnh nh mt con ngi c th ch l phng tin cc em gi
gm nhng nguyn tc, nhng biu tng o c m cc em tip nhn.
Mt im cn lu na l: tuy cch nhn nhn v t nhin, x hi,
con ngi ca thanh nin gip h c nhng l gii i vi cc hin tng
trong cuc sng cng nh bn thn mnh, song r rng l cn kh nhiu cu
hi trong thc t vt qu kh nng ca cc em. Do , vai tr ca nhng
ngi ln tui trong x hi nhm nh hng, gip cc em l rt cn
thit.
4.5. Kht vng thnh t.

32

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

Kht vng c xem nh mong mun mt cch bn b v mc

cao ca con ngi nhm t n mc ch la chn v xc nh. Kht
vng c th hin nh l ng c hot ng ca con ngi, gn lin vi
nhng n lc ca ch t c mc ch. bnh din c nhn, kht
vng l trng thi tm l n nh, l mt phm cht ca nhn cch, xc nh
xu hng ca nhn cch (theo tc gi TrnThanh H, tp ch Tm l hc,
s 1 nm 2000).
Trn c s kht vng, con ngi c mc ch phn u, vn ln,
lun vn ng n lc v ch t c mc ch. Do , kht vng
thnh t l iu kin tt yu gip con ngi thnh cng.
i vi la tui hc sinh Trung hc ph thng, kht vng thnh t
ca cc em khng ch dng li vic c gng n lc t kt qu cao
trong hc tp, cn biu hin nh hng ngh nghip, m c v s
thnh cng trong s nghip tng lai, Do kht vng thnh t ng
vai tr quan trng hn trong h thng ng c hc tp v rn luyn ca cc
em.
C nhiu yu t nh hng n kht vng thnh t ca hc sinh la
tui ny.
u tin phi k n kht vng ca cha m i vi s thnh t ca
cc em. S thnh t ca con ci tr thnh nim t ho, nim hnh phc to
ln ca cha m, gia nh. tui cn i hc, kht vng ny ca cha m ch
yu biu hin mong mun cho cc em t thnh tch cao trong hc tp.
y l thi im c tnh cht bc ngot, ht sc quan trng trong cuc i
mi ngi, cc em chun b kt thc cp ph thng, sau l i hc, cao
ng, trung hc hay hc ngh

33

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

Giai on ny kht vng ca cha m khng ch thun tu v hc tp

m bt u th hin mong mun ca cha m v s thnh t ca con ci
i vi ngh nghip trong tng lai. y l yu t tc ng quan trng v
khng th thiu c, do tui ca mnh, phn ln cc em cha
thc c ht tm quan trng cu vic hc p n tng lai sau ny. Mt
khc y cng l tui d b tc ng bi hon cnh bn ngoi, d b chi
phi, li ko bi bn b, dn n ham chi, thiu tp trung ch trong hc
tp.
Bn b cng l mt ngun tc ng ln ng c thnh t ca thanh
nin. Bn b c th ng h nhng n lc ca b m trong vic pht trin
ng c thnh t ca con ci. Nhng i khi li lm gim nhng n lc
ny. Nhng thanh nin c b m nh gi cao hc vn l lao ng ct lc
thnh t c xu hng kt bn vi nhng thanh nin c cng h thng
gi tr.
nh hng bt lc cng l mt yu t nh hng n kht vng
thnh t. nh hng ny thng pht trin nhng thanh nin m b m
v thy c khen ngi h n lc khi h thnh cng v ph phn h bt ti
khi h tht bi. Ngc li, b m, thy c c th tng nng lc ca h nu
khen ngi kh nng ca h khi thnh cng v ph bnh s thiu n lc khi
tht bi. gip nhng hc sinh c nh hng bt lc, phi gip h ti
to c trng, tc l gn cho tht bi nhng nguyn nhn khng n nh. V
vy cc em c th ci thin tnh th. Nn vic gio dc cn nhn mnh mc
ch lm ch kin thc s c th gip cc em thay i chin lc hnh
ng, ng thi nng cao nng lc v thay i dn nh hng bn thn.

34

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

KT LUN
Sau khi tm hiu mt s ni dung chi tit xoay quanh s pht trin
tm l, nhn cch ca thanh nin hc sinh d tui trung hc ph thng,
chng ta c th a ra mt s kt lun nh sau:
-y l giai on pht trin kh n nh v th cht v tm l, khng
c nhng khng hong nghim trng nh giai on trc . Tuy nhin,
giai on ny nhiu nt tm l mi c hnh thnh v pht trin mnh
m, nh hng su sc n s pht trin nhn cch ni chung ca cc em:
tnh yu nam n, s chn mui trong pht dc, v tr mi trong gia nh v
x hi, tnh tch cc, nng ng trong hot ng x hi, t thc pht trin
mnh, tm th coi mnh l ngi ln, mun t khng nh mnh, th gii
quan ngy cng hon thin, kht vng thnh t ko theo thc v vic
chn la ngh nghip tng lai v kh nng tp trung, n lc phn u
t c mc tiu,
- Trc nhng c im pht trin tm l y, gia nh, nh trng v
x hi phi tin hnh nhng hnh thc gio dc c bit, nhm theo di,
nh hng s hnh thnh v pht trin nhn cch ca cc em, m bo cho
cc em c mt nhn cch tch cc, cng hin cho s tin b ca x hi.
Gia nh, nh trng v x hi cn tn trng cc c im la tui
ca cc em, quan tm, ch n nhng nt tm l ni bt c cch c x
mm mng, hp l m vn c tc dng gio dc ln, trnh thi coi
thng, xc phm t thc, t trng ca cc em, khin chng mt tin
tng vo ngi ln, i n chng i, i ngc li nhng chun mc x
hi c nhng hnh vi tiu cc nh t hy hoi bn thn, b nh ra i, phm
php, tham gia vo cc t nn x hi, t st,

35

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

Tm li, sau s xem xt nhng c im ni bt ca tui hc sinh

trung hc ph thng, chng ta c th iu khin hiu su thm v i
sng tm l, tnh cm ca cc em, qua thng cm, thu hiu chng, dnh
cho chng cch i x hp l, gip cc em vt qua c giai on pht
trin quan trng ny, gp phn hon thin nhn cch, chun b nhng tin
c s cho cc giai on pht trin tip sau. Nh vy, chng ta c th xy
dng nhng mi quan h tt p vi thanh nin, hc sinh, qua phc v
tch cc cho qu trnh gio dc, nh hng nhn thc v hnh vi cho cc
em. ng thi cng cung cp nhng thng tin c bn v s pht trin ca
con ci la tui trung hc ph thng cho cha m, thy c, ngi ln trong
x hi, gp phn hnh thnh, duy tr nhng mi quan h tt p gia cc
thnh vin trong gia nh, trong nh trng, trong cc t chc on th, to
cho cc em mt mi trng pht trin lnh mnh v an ton hn.

36

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

TI LIU THAM KHO

1. Tc gi Nguyn Vn ng, Tm l hc pht trin - Nxb Chnh tr
Quc gia 2004.
2. GS. Phm Minh Hc, Tuyn tp Tm l hc - Nxb GD, 2002.
3. GS. Phm Minh Hc ch bin, Tm l hc (tp 2) - Nxb GD, 1989
4. Tc gi L Vn Hng (ch bin), Tm l hc la tui v tm l
hc s phm - Nxb i hc Quc Gia 2001.
5. PGS.TS. L Khanh, khoa Tm l hc , trng i hc Khoa hc
X hi v Nhn vn. Tp bi ging: Phng php dy hc tm l
hc.
6. Tc gi Nguyn Quang Un (ch bin), Tm l hc i cng Nxb i hc Quc Gia , 2003.
7. Tp ch Tm l hc (cc s: 1-2000, 2- 2000, 6-2004, 8-2004, 92004, 2-2005, 6-2005).
8. Mt s ngun thng tin lin quan t mng Internet.

37

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel: 0918.775.368

MC LC
Trang
M U
L do chn ti
NI DUNG NGHIN CU
I. Khi nim hc sinh trung hc ph thng
II. Nhng yu t nh hng n s pht trin tm l la tui
1. Yu t sinh hc
2. Yu t x hi
III. c im tm l hc sinh trung hc ph thng
1. Hot ng hc tp v s pht trin tr tu
1.1. c im hot ng hc tp la tui hc sinh

1
1
3
3
4
4
5
7
7
7

THPT
1.2. c im ca s pht trin tr tu ca hc sinh 9
Trung hc ph thng
2. Hot ng giao tip, i sng tnh cm v s pht trin 10
tm l
2.1. Giao tip trong nhm bn
2.2. Giao tip trong gia nh
2.3. i sng tnh cm
3. Hot ng lao ng, chn ngh
4. Nhng c im nhn cch ch yu
4.1. S pht trin ca t thc, s t nh gi bn thn
4.2. S pht trin mnh ca tnh t trng.
4.3. Tnh tch c x hi ca hc sinh u tui thanh nin
4.4. S hnh thnh th gii quan
4.5. Kht vng thnh t.
PHN III: KT LUN
TI LIU THAM KHO

38

11
15
16
18
19
19
23
24
25
26
29