C©u 9.

Tr×nh bµy c¸c c¸ch thøc (m« h×nh) tæ chøc hÖ

thèng tæ chøc hµnh chÝnh ®i¹ ph¬ng hiÖn nay?Liªn hÖ
víi ViÖt nam.
Nhµ níc ra ®êi lµ qu¸ tr×nh th«n tÝnh c¸c bé téc, thÞ téc c¸c
vïng ®Þa ph¬ng vµo trong mét l·nh thæ quèc gia thèng nhÊt.
Qu¸ tr×nh tiÕp theo l¹i lµ mét qu¸ tr×nh ngîc l¹i, ®ã lµ qu¸
tr×nh trao l¹i , h×nh thµnh l¹i c¸c ®¬n vÞ ®Þa ph¬ng vµ
®ång thêi trao cho ®Þa ph¬ng ®ã nh÷ng quyÒn nhÊt ®Þnh.
Qu¸ tr×nh nµy ®îc h×nh thµnh trªn hai c¬ së:
-Dùa vµo lÞch sö cña c¸c ®Þa ph¬ng ®· hinh fthµnh ®Ó trao
quyÒn qu¶n lý tõ chÝnh phñ trung ¬ng.ChÝnh c¬ së h×nh
thµnh ®Þa ph¬ng theo tÝnh tù nhiªn ®· nªu trªn lµm c¬ së
cho viÖc h×nh thµnh c¸c ®¬n vÞ qu¶n lý c¸c vÊn ®Ò ®Þa
ph¬ng vµ nhµ níc ë ®Þa ph¬ng.
-C¸ch tiÕp cËn thø hai lµ h×nh thµnh c¸c ®¬n vÞ ®Þa ph¬ng
míi theo môc ®Ých qu¶n lý . §Þa ph¬ng mang ý nghÜa
truyÒn thèng, tù nhiªn trªn lµ nÒn t¶ng cho viÖc h×nh thµnh
c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng. ViÖc s¸p nhËp hai hay
nhiÒu ®Þa ph¬ng tù nhiªn, truyÒn thèng ®Ó thµnh mét ®¬n
vÞ hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng ®îc nhiÒu nhµ qu¶n lý c¸c nhµ níc
kh¸c nhau quan t©m. Chia t¸ch s¸p nhËp lµ thÓ hiÖn bªn
ngoµi cua rxu híng nµy. HÖ thèng tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa
ph¬ng cã c¬ cÊu theo nhiÒu m« h×nh kh¸c nhau. Trong xu
thÕ hiÖn nay cã hai m« h×nh c¬ cÊu chñ yÕu.
1).M« h×nh c¬ cÊu theo thø bËc.
§ã lµ c¸ch thøc h×nh thµnh mét hÖ thèng c¸c tæ chøc hµnh
chÝnh ®Þa ph¬ng theo trËt tù thø bËc cña ho¹t ®éng qu¶n lý
– cã cÊp trªn vµ cÊp díi. CÊp trªn chØ ®¹o l·nh ®¹o cÊp díi.
CÊp díi phôc tïng c¸c quyÕt ®Þnh cña cÊp trªn.
-Trong hÖ thèng thø bËc, sè lîng c¸c bËc kh¸c nhau gi÷a c¸c n-
íc vµ trong mét níc sè lîng bËc thay ®æi theo tõng giai ®o¹n.
-VÊn ®Ò thø hai ®îc quan t©m khi nghiªn cøu hÖ thèng tæ
chøc hµnh chÝnh lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c cÊp – cÊp trªn víi
cÊp díi trong ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc t¹i ®Þa
ph¬ng. §©y còng chÝnh lµ mét vÊn ®Ò quan träng khi nghiªn
cøu ho¹t ®éng qu¶nlý hµnh chÝnh nhµ níc cña tõng cÊp. TÝnh
trªn díi ën ®©y thÓ hiÖn tÝnh tu©n thñ chÊp hµnh c¸c quyÕt
®Þnh cña c¸c c¬ quan cÊp trªn . C¸c c¬ quan cÊp díi ph¶i
chÊp hµnh c¸c quyÕt ®Þnh cña c¸c c¬ quan cÊp trªn.Mèi
quan hÖ trªn díi trong nhiÒu hÖ thèng thø bËc liªn quan ®Õn
nhiÒu néi dung nh vÊn ®Ò nh©n sù; vÊn ®Ò tµi chÝnh cho
ho¹t ®éng còng nh thiÕt lËp c¬ cÊu tæ chøc riªng cho tõng tæ
chøc hµnh chÝnh. HÖ thèng thø bËc h¹n chÕ trong viÖc quy
®Þnh cô thÓ c¸c vÊn ®Ò nªu trªn.
2).HÖ thèng tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng n»m ngang.
Trong c¸ch tæ chøc nµy , c¸c tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng
kh«ng tu©n theo thø bËc. C¸c tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph-
¬ng cã vÞ trÝ ngang nhau, kh«ng cã sù phô thuéc cÊp trªn
cÊp díi. Sù kh¸c nhau cña c¸c tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph-
¬ng lµ quy m« còng nh chøc n¨ng nhiÖm vô ®îc ph¸p luËt
quy ®Þnh.C¸c tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng ®éc lËp víi
nhau vÒ ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc trªn ®Þa bµn
l·nh thæ ®Þa ph¬ng.LuËt quy ®Þnh mçi mét lo¹i chÝnh
quyÒn ®Þa ph¬ng cã nh÷ng chøc n¨ng nhiÖm vô cô thÓ. §Ó
®îc chuyÓn tõ lo¹i chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng nµy sang lo¹i
kh¸c cÇn ph¶i cã nh÷ng tiªu chÝ cô thÓ.
Tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng theo m« h×nh n»m ngang
®îc nhiÒu níc quan t©m v× tÝnh cô thÓ cña chøc n¨ng
nhiÖm vô cho tõng lo¹i chÝnh quyÒn. §iÒu ®ã tr¸nh ®îc
nh÷ng sù trïng l¾p, chång chÐo vµ trªn cïng mét ®Þa ph¬ng
c«ng d©n chÞu sù qu¶n lý cña nhiÒu chñ thÓ qu¶n lý –tØnh
huyÖn x·, trong khi ®ã chñ thÓ quan träng nhÊt, gÇn d©n
nhÊt l¹i chÞu sù qu¶n lý cña c¸c c¬ quan cÊp trªn. Tuy nhiªn
m« h×nh nµy ®ßi hái mçi mét tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph-
¬ng ph¶i thùc hiÖn nhiÒu chøc n¨ng nhiÖm vô .
3).HÖ thèng tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng hçn hîp.
Trong ranh giíi cña ®Þa ph¬ng ,cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý c¸c
vÊn ®Ò thuéc khu vùc ®c ph©n c«ng ,cßn c¸c khu vùc kh¸c
qu¶n lý trªn ®Þa bµn ®îc quy ®Þnh.N»m trong ®Þa bµn l·nh
thæ nhng c¸c tæ chøc hµnh chÝnh ®éc lËp víi c¬ quan hµnh
chÝnh chung.
Th¸i lan hÞªn nay võa cã m« h×nh tæ chøc hµnh chÝnh theo
lo¹i ,vïa cã tæ chøc hµnh chÝnh theo sô kÕt hîp .
Mçi céng ®ång trong tØnh,nÕu cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thµnh
lËp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ®Òu ®îc Bé néi vô xem xÐt.Khi
®îc trao quyÒn ®ã tØnh kh«ng cã quyÒn can thiÖp vµo c¸c
vÊn ®Ò cña céng ®ång ®éc lËp trong tØnh .C¸c mèi quan hÖ
chØ thiÕt lËp vãi chÝnh phñ trung ong(Bé néi vô)
M« h×nh nµy còng ®îc ¸p dông ë nhiªï níc khi cã LuËt Thµn
phè ,chØ ho¹t ®éng theo ®óng quy ®Þnh cho thµnh phè
,kh«ng phô thuéc vµo tØnh hay huyÖn mµ thµnh phè ®ã
®ãng.Hay tØnh,huÖy kh«ng ph¶i lµ cÊp trªn cña thµnh phè.
CÊp hµnh chÝnh hay c¸p chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng nh trªn ®·
nªu kh«ng gièng nhau gi÷a c¸c níc vµ ngay trong cïng mét
quèc gia còng thay ®æi theo ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ –x·
héi vµ nhu cÇu qu¶n lý ®Þa ph¬ng .MÆt kh¸c,do ®iÒu kiÖn
lÞch sö còng nh v¨n ho¸, truyÒn thèng lÞch sö , tªn gäi c¸c
cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng kh«ng gièng nhau gi÷a c¸c níc

C©u 4. t¹i sao l¹i h×nh thµnh tæ chøc HCNN ë trung ¬ng vµ
®Þa ph¬ng
Mçi mét quèc gia ®Òu cã nh÷ng nguyªn t¾c rÊt c¬ b¶n cho
viÖc x©y dùng c¬ cÊu tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc nh»m
®¶m b¶o cho viÖc qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc thèng nhÊt
th«ng suèt, cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ , b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn
æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña quèc gia.ViÖc ph¸t minh ra
nh÷ng ®Æc thï cña c¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc ®îc xem
nh mét thµnh tùu cña khoa häc hµnh chÝnh.Max weber lµ ng-
êi ®Çu tiªn ph¸t triÓn nh÷ng ®Æc ®iÓm chung nhÊt cña c¸c
tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc thµnh lý thuyÕt.Theo nh lý
thuyÕt nµy th× c¸c c¬ quan trong hÖ thèng hµnh chÝnh nhµ
níc ®îc s¾p xÕp theo hÖ thèng thø bËc, cã c¬ quan cÊp trªn
vµ c¬ quan cÊp díi. Theo nh lý thuyÕt nµy , c¸c níc trªn thÕ
giíi ®Òu ®· cã nh÷ng sù xem xÐt nhÊt ®Þnh trong viÖc
h×nh thµnh c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc trung ¬ng vµ
®Þa ph¬ng.
C¬ së cho viÖc h×nh thµnh c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc
trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng còng dùa trªn nh÷ng môc tiªu nhÊt
®Þnh mµ c¸c c¬ quan nµy híng tíi ®Ó ®¶m b¶o cho sù h×nh
thµnh c¸c c¬ quan nµy. Mçi mét tæ chøc ®îc thµnh lËp ®Òu
híng tíi môc tiªu cô thÓ. Môc tiªu cña tæ chøc lµ c¸i ®Ých mµ
tæ chøc híng tíi . X¸c ®Þnh môc tiªu cña tæ chøc dùa trªn ý
chÝ chung cña c¸c thµnh viªn trong tæ chøc . ViÖc thµnhlËp
c¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc tøc c¸c c¬ quan chÊp hµnh
vµ ®iÒu hµnh, c¬ quan thùc thi quyÒn hµnh ph¸p nh»m thùc
hiÖn nh÷ng môc tiªu kh«ng ph¶i tù tæ chøc t¹o ra mµ nhµ níc
vµ c¸c c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc t¹o ra.
Sù h×nh thµnh c¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc lµ nh»m ®a
ph¸p luËt vµo ®êi sèng hay nãi c¸ch kh¸c tøc qu¶n lý mäi
hµnh vi x· héi cña c¸ nh©n.Trong x· héi cã nhiÒu thùc thÓ
phøc t¹p , nhiÒu nhãm lîi Ých kh¸c nhau vµ rÊt nhiÒu vÊn ®Ò
mµ kh«ng cã sù xuÊt hiÖn cña c¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ n-
íc th× kh«ng thÓ ®em l¹i sù æn ®Þnh cña mçi quèc gia .Sù
h×nh thµnh cña c¸ctæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc lµ ®Ó thùc
hiÖn c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n-
íc.§ång thêi sù h×nh thµnh c¸c tæ chøc hµnh chÝnh nhµ níc
còng lµ ®Ó thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng x· héi mµ kh«ng cã
mét tæ chøc nµo kh¸c ngoµi nhµ níc lµm ®îc.
Sù h×nh thµnh c¸c c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc ë
trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng lµ mét hiÖn tîng kh¸ch quan. XÐt
vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn ®©y lµ mét hiÖn tîng lu«n tån t¹i
cïng víi sù h×nh thµnh cña nhµ níc nãi chung vµ c¸c c¬ quan
hµnh chÝnh nãi riªng.
NÒn hµnh chÝnh nhµ níc cña nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®Òu ®îc
tæ chøc theo m« h×nh thø bËc tøc cã cÊp trªn cÊp díi. Dï theo
m« h×nh ph©n quyÒn hay t¶n quyÒn tÝnh thø bËc lu«n tån
t¹i.HÖ thèng c¸c c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc trung -
¬ng thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc
mang tÝnh chÊt chung , vÜ m« dùa trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn
chÝnh trÞ kinh tÕ x· héi cña quèc gia ®Ó ®a ra c¸c thÓ chÕ
hµnh chÝnh nhµ níc chung ®Þnh híng toµn bé nÒn hµnh
chÝnh nhµ níc; trong khi ®ã c¸c tæ chøc hµnh chÝnh ®Þa ph-
¬ng c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn ®Þa ph¬ng vµ thÓ chÕ hµnh
chÝnh nhµ níc nãi chung ®Ó ban hµnh c¸c thÓ chÕ hµnh
chÝnh phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph¬ng.
Gi¶ sö cïng víi sù h×nh thµnh nhµ níc, chØ cã c¬ quan nhµ n-
íc ë trung ¬ng n¾m gi÷ mäi quyÒn hµnh quèc gia, lµ c¬
quan duy nhÊt ®Ó quyÕt ®Þnh vµ ®iÒu hµnh mäi c«ng viÖc
quèc gia th× ngoµi nh÷ng u ®iÓm còng cã nh÷ng nhîc ®iÓm
mµ bÊt kú trong mäi c«ng viÖc qu¶n lý nµo cña quèc gia còng
m¾c ph¶i. Nh÷ng nhîc ®iÓm nh:
-Xa ®Þa ph¬ng, nªn c¸c c¬ quan trung ¬ng kh«ng lu ý ®Õn
vµ Ýt hiÓu biÕt ®Æc ®iÓm cña mçi ®Þa ph¬ng, kh«ng n¾m
kÞp thêi t×nh h×nh ®Þa ph¬ng , t©m t nguyÖn väng vµ nhu
cÇu cña nh©n d©n ®Þa ph¬ng v× thÕ chÝnh s¸ch cña trung
¬ng ban hµnh hoÆc kh«ng kh¶ thi ë ®Þa ph¬ng .
-Bé m¸y hµnh chÝnh trung ¬ng cång kÒnh , bËn rén nhiÒu
tÇng nÊc. V× tËp trung qu¸ nhiÒu vµo c«ng viÖc, c¸c c¬ quan
hµnh chÝnh nhµ níc trung ¬ng kh«ng thÓ theo dâi kÞp thêi
mäi vÊn ®Ò cña ®Þa ph¬ng lµm thiÖt h¹i ®Õn quyÒn lîi cña
®Þa ph¬ng vµ c¶ trung ¬ng .
-Kh«ng ph¸t huy ®îc tinh thÇn d©n chñ.
Ngîc l¹i nÕu chØ h×nh thµnh c¸c c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh
nhµ níc ë ®Þa ph¬ng còng sÏ g©y nh÷ng khã kh¨n nhÊt
®Þnh cho c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc.Nh÷ng nhîc
®iÓm nh:
-C¸c nhµ chøc tr¸ch ®Þa ph¬ng do d©n ®Þa ph¬ng bÇu ra
cã thÓ kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng chuyªn m«n ®Ó ®¶m ®¬ng
c«ng viÖc hµnh chÝnh;
-C¸c nhµ chøc tr¸ch ®Þa ph¬ng ®îc bÇu nªn lµ l·nh tô cña c¸c
nhãm ®¶ng ph¸i , nªn cã thÓ kh«ng hoµn toµn v« t trong
c«ng viÖc;
-Do sù kiÓm so¸t cña trung ¬ng nªn láng lÎo cã xu híng l¹m chi
c«ng quü , hoÆc sö dông kh«ng cã hiÖu qu¶ ng©n s¸ch cña
®Þa ph¬ng.
-Cã thÓ x¶y ra trêng hîp c¸c nhµ chøc tr¸ch ®Þa ph¬ng do
qu¸ chó träng vµo quyÒn lîi ®Þa ph¬ng mµ sao nh·ng c«ng
viÖc quèc gia.
V× vËy cã thÓ nãi sù h×nh thµnh c¸c c¬ quan nhµ níc ë trung
¬ng vµ ®Þa ph¬ng cÇn ph¶i cã sù h×nh thµnh ®ång thêi
cña c¸c c¬ quan nµy.Sù h×nh thµnh ®ång thêi c¸c c¬ quan
nµy sÏ ®¶m b¶o cho sù qu¶n lý mét c¸ch thèng nhÊt th«ng
suèt trong c¶ níc, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh trong c«ng
t¸c qu¶n lý nhµ níc.Vµ sù h×nh thµnh c¸c c¬ quan nµy sÏ
®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña tæ
chøc hµnh chÝnh nhµ níc.