Lur lo-ibiltaria

Mia Couto

Sarrera

Mia Couto idazle mozambiketarra egungo afrikar idazlerik ezagunenetako bat dugu mundu
osoan. Idazle izateaz gainera, biologoa dugu, eta, biologoa izan aurretik, Mozambikeren
independentziaren aldeko FRELIMO mugimenduan parte hartu zuen, kazetari gisara.
Idazletzatik kanpoko zeregin horiek aztarna sakona utzi dute haren literaturan.
Naturaren bizia ageri da sarritan testuetan. Gaurko, Lur lo-ibiltari honetan, esaterako, lur
osoa dago bizirik.
Gerrak ere agerraldi ugari du narrazioetan. Gaur Xerezaderen Artxiboan irakurriko
dugun honetan, pertsonaia nagusiak gerratik ihesi doaz, inon ez den leku batera. Eta
inguruan bidelapurren mehatxua izango dute beti.
Coutoren prosak afrikar ahozko literaturaren ekarriari bide ematen dio, ametsetako
munduari, arbaso hilen ahotsei eta lurrez blai-blai eginda dago.
Itzultzaileak bere horretan utzi ditu portugesezko testuan han-hemen ageri diren
Mozambikeko hizkuntzetako hitzak, testuari local-color hori ez eranzteko, ez baitira
debaldeko edergailu exotizistak, lurralde hartako hizkuntza-saltsen adigarri baizik. Hor dira
autobus-machimbomboak, congolote-ehunzagoak, eta beste.
Orobat, Coutoren brincriaes ospetsuak ere ageriko dira testuan; alegia, idazleak
berak asmaturiko hitz hibridoak, zentauro-antzekoak (guk jolasolas esan diegu euskaraz).
Gaur, eleberriko bi kapitulu irakurriko ditugu, baina bien artetik bada beste testu bat
hona ekarri ez duguna: Kindzuren koaderno bat. Liburu osoan barrena, bada, txandakatu
egingo dira kapituluak eta koadernoak, harik eta halako batean bat egiten duten arte, edo
itxuraz bat egiten duten arte, lurra kolokan baitago eta ez baita batere argi ikusten zer den
eta zer ez den.
Hemen duzue, bada, lehen aldiz euskaraz, Mia Coutoren ahots berezia.



Lehen kapitulua
BIDE HILA

Leku hartan, gerrak hila zuen bidea. Bideetan, hienak baizik ez ziren ibiltzen, narras, errauts
eta hauts artean aztarrika. Paisaia inoizko tristurarik handienekin mestizatzen zen, ahoari
atxikitzen zitzaizkion koloreetan. Kolore zikinak ziren, hain zikinak ezen arintasuna osorik
galdua baitzuten, urdinean hegaldatzeko ausardia ahazturik. Han, zerua ezinezko bihurtua
zen. Eta bizidunak zorura ekanduak ziren, heriotzaren ikaskuntza etsian.
Gure begi aurrean orain zabaltzen den bidea ez da beste ezein biderekin gurutzatzen.
Gizaldiak baino luzeagoa da, eta berak bakarrik jasaten du distantzia osoa. Bazterretan, auto
erreak usteltzen dira, harrapakeriaren kondarrak. Inguruko sabanan, baobabek baizik ez
dute ikusten nola desloratzen den mundua.
Agure bat eta mutiko bat doaz bidetik. Aldaroka dabiltza, jaio zirenetik haien egiteko
bakarra ibiltzea izan balitz bezala. Inon ez den lekutik harago doaz, etorria joana ez balitz
bezala, aurreragokoaren esperoan. Gerratik ihes egin dute, haien sorleku osoa kutsatu duen
gerratik. Haraindian babesleku lasai bat aurkitzeko esperantzan doaz. Oinutsik egiten dute
aurrera, eta haien jantziek bidearen kolore bera dute. Zaharrak Tuahir du izena. Iharra da,
badirudi mami guztia galdua duela. Gazteak Muidinga du izena. Aurretik doa, iheslarien
esparrutik irten zenetik. Herren txiki bat nabari zaio, hanka bat urratsa baino astiroago
baitabil. Duela gutxi ia heriotzara eraman zuen gaitz baten aztarna. Tuahir agureak jaso
zuen, beste guztiek hura abandonatu ondoren. Mutikoak ordurako konorte galdua zuen,
mukiak ez zitzaizkion sudurretik ateratzen buru osotik baizik. Agureak oinarrizkoena
irakatsi behar izan zion: ibiltzen, mintzatzen, pentsatzen. Muidinga berriro haurtu zen.
Bigarren haurtzaro hori, ordea, bizirik irautearen arauek akuilatu zuten.
Bidaia hasi orduko bazuen kantuz aritzeko ohitura, txolartetxoak jolasolasetan
emanez. Bakarraldian, haatik, kantuak beraren baitatik migratu zuen. Bi oinezkoak bat
zetozen bidearekin, zimelean eta etsian.
Muidinga eta Tuahir autobus errearen ondoan gelditu dira. Eztabaidaka hasten dira,
bat etorri ezinik. Gazteak zakua botatzen du lurrera, eta hautsa harrotzen da. Zaharrak
haserre egiten dio:
Esan diat, mutiko: hemen bertan atonduko diagu etxea.
Hemen? Machimbombo
1
kiskali batean?
Hik ez dakik ezer, mutiko. Erreta dagoena ez dik berriro suak hartzen.
Muidinga lehen bezain fidagaitz dago. Ordokira begiratzen du, badirudi dena
abaildurik dagoela. Lurralde distiraz hain biluzi hartan, inork ez dauka arrazoi izateko gogoa
ere. Horregatik ez da tematu. Machimbomboari buelta ematen dio. Ibilgailuak arreta galdu
bide zuen, eta errepidean erdi trebesean geratu zen. Aurrealdea maspildua zuen baobab
erraldoi baten kontra. Muidingak, zuhaitzaren enborrera hurbildu eta, galdetzen du:
Baina ez al da arriskutsuagoa bidean, Tuahir? Ez al da hobe sastrakadian ezkutatzea?
Ez. Hemen ikus zezakeagu nor pasatzen den. Ulertzen?
Zuk beti arrazoi, Tuahir.
Ez dik merezi arranguratzea. Hirea duk errua: ez al dituk hire gurasoak aurkitu nahi?
Aurkitu nahi ditut. Baina bidetik bandoak
2
baizik ez dira pasatzen.
Bandoak baletoz, hil itxurak egingo genitizkek. Pentsa machimbomboarekin batera hilda
gaudela.
Autobusera sartzen dira. Korridorea eta jarlekuak gorpu kiskaliz beterik daude
oraindik. Muidingak muzin egiten dio sartzeari. Agureak korridorean aurrera egiten du,
ibilgailuko zokondoak miatuz.

1
Autobusa.
2
Lapur armatuak.
Ondo erreta zaudek. Begira zeinen txikiak geratu diren. Bazirudik suak atsegin duela gu
haurtxo eginda ikustea.
Tuahir atzeko jarlekuan egokitzen da, suak hartu gabeko lekuan. Mutikoa oraindik ez
da fio, zalantza egiten du. Agureak adoretu egiten du:
Hator, sugarrek garbitu dituzte-eta hilak.
Muidingak aitzina egiten du, kontu handiz zapalduz. Heriotzak kutsatua du esparru
hura. Hamaika zeremonia behar lirateke autobusa arazteko.
Ez jarri aurpegi hori, mutiko. Defuntuak sumintzen dira, higuina barrundatuz gero.
Muidingak zakua atontzen du jarleku batean. Eseri, eta erre gabeko txokoa aztertzen
du.
Han badira jarlekuak, bizkar eta guzti, sabaia. Agurea, ezeren kezkarik gabe, etzanda
dago ordurako atseden hartzeko. Begiak itxita, nagiak ateratzen ditu:
Goxoa duk halako gerizpea. Ez diat atsedenik hartu kanpalekutik ihes egin genuenetik. Ez
duk gerizpean egon nahi?
Tuahir, atera ditzagun gorpuok hemendik.
Eta zergatik? Ba al dute kiratsik?
Mutikoak ez zuen berehalakoan erantzun. Leiho hautsiaren aldera zegoen begira.
Agureak atseden hartzeko diotso berriro. Desplazatuen kanpalekutik irtenez geroztik ez
zuten batere pausurik izan. Muidinga bizkarrez dago oraindik. Haren arnasotsa baizik ez da
aditzen, ia negar-zotin bihurturik. Orduan, erregua errepikatzen du xuxurlaka: aterpe hura
garbitzeko.
Mesedez, osaba Tuahir. Nazkatuta nago hilotz artean bizitzeaz.
Agureak segituan zuzentzen dio: ez nauk hire osaba! Eta mehatxuka: etzak gehiegizko
barrukotasunik hartu, mutiko. Tratamendu hori tradizioak agindutakoa baino ez da, argudiatzen du
Muidingak.
Hik esanda ez zaidak gustatzen.
Ez dizut berriro hala deituko.
Eta esadak: zer dela eta aurkitu nahi dituk gurasoak?
Hainbeste aldiz azaldu dizut.
Ezin diat ulertu. Kontadak beste behin: gurasoek ez haute ezta bizirik ere ikusi nahi.
Zergatik?
Gerra-denboran seme-alabak karga bat dituk, larregizko nahastea.
Gorputzak lurperatzeko ateratzen dira. Ez doaz urrun. Hobi bakarra zabaltzen dute,
lana errazteko. Autobuserakoan, beste gorpu bat aurkitzen dute. Bide-ertzean zetzan,
ahuspez. Ez zegoen erreta. Tiroz hila zuten. Alkandora odoletan blai zuen, benetako
kolorea ez igartzeko moduan. Ondoan maleta bat zegoen, itxita, ukigabe. Tuahirrek hila
astintzen du oinarekin. Sakelak arakatzen dizkio, alferrik: baten batek hustuak zituen
lehenago.
Aizak, morroi horri ez zariok kiratsik. Duela gutxi eraso ziotek autobusari.
Mutikoa ikaraka hasten da. Tragedia, azkenean, hark uste baino berrikiago gertatu da.
Hilen espirituak inguruan zebiltzan hegan oraindik. Tuahirri, ordea, ez bide zaio axola
hurbiltasun hori. Lur ematen diote azken hilotzari. Ez dute haren begitartea behin ere ikusi:
bere horretan eraman dute tatarrez, hortz-haginekin lurra goldatuz.
Zuloa itxi ondoren, agureak autobusera sartzen du maleta bultzaka. Tuahir irekitzen
saiatzen da, baina ez da gauza.
Muidingari laguntza eskatzen dio:
Ireki ezak, ea zer dagoen barruan.
Sarraila bortxatzen dute, jakin-gosez. Maletaren barruan badira arropak eta janari-
kutxa bat. Denaren gainean eskola-koaderno batzuk daude zabal-zabal, letra zalantzatiz
zirriborratuak. Agureak jakien kutxa hartzen du. Muidingak paperak ikuskatzen ditu.
Begira, Tuahir. Gutunak dira.
Janaria baino ez zaidak interesatzen.
Mutikoa miaka hasten da maletan. Esku jakin-nahiek maletaren ertzak korritzen
dituzte. Agureak demanda egiten dio: dena bere horretan uzteko, tapa ixteko.
Hartzak bakarrik paper mordo hori. Sua pizteko balioko dik.
Gazteak koadernotxoak jasotzen ditu, eta bere jarleku azpian gordetzen. Ez dirudi
paperok sakrifikatu nahi dituenik sugarritarako. Eserita geratzen da, gogo-bahiturik.
Bitartean, kanpoan, gautzen hasia da. Beltza nagusi da, basa eta itsu.
Muidinga, ilunetara so, ikaraka hasten da. Beleek ere jaten ez duten beltz klase hori
da. Badirudi itzal guztiak lurrera jaitsiak direla. Izuak bere adarrak pasatzen ditu haurraren
bularraldetik, eta hura etzaten da, bil-bil eginda congolote
3
bat bezala. Machimbomboak
amore ematen du geldotasunaren aurrean, dena da isiltasun mutua.
Geroago, negar bat sumatzen hasten da, negar mehe ia entzunezin bat. Muidinga da,
negarrez. Agureak, jaiki eta, haserre egiten dio:
Utzi negarrok!
Tristura handia daukat eta...
Horrela negar eginda espirituei deituko diek. Edo isiltzen haiz, edo pasada ederra emango diat
tristura kentzeko.
Gu ez gara egundo aterako hemendik.
Aterako gaituk, horratik. Edonoiz edozer gertatuko duk. Eta gerra hori amaituko duk. Bidea
jendez, kamioiz beteko duk. Antzina bezala.
Agureak, baketuago, beso bat pasatzen du haurraren sorbalda dardartien gainetik, eta
galdetzen dio:
Gauaren beldur al haiz?
Muidingak baietz egiten du buruarekin.
Orduan su bat piztuko diagu kanpoan.
Mutikoak, jaiki eta, paperen artean aukera egiten du, orri idatzi bat urratu beldurrez.
Azkenean, koadernoetako baten azala erauzten du. Sutarako erabiltzen du paper hori.
Gero, suaren ondoan jesartzen da, koadernoak txukundu eta irakurtzen hasten da. Letraz
letra murduskatzen du, bakoitzaren trazu geldoa errepasatuz. Garaipen baten bozkarioaz
irribarre egiten du. Ohitzen hasten da, abiadura handitzen.
Zertan ari haiz, mutiko?
Irakurtzen.
Egia, ahaztua nian. Badakik irakurtzen. Orduan, ahots gora irakurri, logalea etortzeko.
Mutikoak ahots gora irakurtzen du. Begiak gehiago zabaltzen zaizkio ahotsa baino,
zeinak, astiro eta kontuz, letrak deszifratzen baititu. Ia ez zen gogoratzen irakurtzen zekiela.
Tuhair zaharrak, letretan ezjakina, ez zion irakurtzeko gaitasuna ernarazi.
Badirudi Muidingaren ahotsak dei egina diola ilargiari. Gau osoa ilartargiz betetzen
da. Bideak, miraturik, koadernoetatik azaleratzen den istorioa entzuten du: Denbora paratu
nahi dut...


3
Ehunzangoa.
Bigarren kapitulua
AMETSEKO LETRAK

Muidingak agurea zelatatzen du, orriaren gainetik. Begiak itxita dauzka, lo, itxura batean.
Azkenean, nire belarrietarako baino ez dut irakurri, pentsatzen du Muidingak. Badira hiru
gau irakurtzen hasi nintzela, eta ez da harritzekoa agurea nekaturik egotea, errukitzen da
Muidinga. Kindzuren koadernoak gertakari bakarra bilakatuak ziren aterpe hartan. Sugarria
bilatzea, maletako jakiak prestatzea, ura garraiatzea: bizi-bizi betetzen zituen eginkizunok.
Denbora orri misteriotsuetan murgiltzeko nahi zuen. Mutikoak bere buruari
galdetzen dio: nor izango ote zen idatzion egilea? Alkandora odoleztatuko gizona,
maletaren ondoan zerraldo zegoena, hura izango al zen Kindzu? Tuahirren ahotsak
ezustean harrapatu zuen:
Baietz koadernoen inuzentekeria hori ibili buruan?
Nola jakin duzu?
Orain ez duk besterik egiten. Nazkatuta nagok.
Gazteak eskua pasatzen du koadernotik, letrak haztatuko balitu bezala. Oraindik ere
harrituta dago: orduan, badaki irakurtzen? Beste zer trebetasun izango ditu berak jakin
gabe?
Tuahir, ez zaitez haserretu osaba deitzeagatik...
Zer nahi duk? Esan.
Nire bizitzaz zerbait kontatzea. Nor nintzen ni, zuk jaso aurretik?
Osaba, osaba, osaba! Guztiz gogaikarria zaidak hitz hori...
Kontatu zerbait, arren.
Hik ez daukak historiarik. Alor batean jaso hindudan; errukitu ninduan hi armiarmatzen
ikustean jadanik ibiltzen ez zekiten hanka haiekin...
Baina, jauna, lehendik ezagutzen ninduzun, bazenekien nor nintzen?
Ez. Hi sekula ikusi gabea ninduan. Orain, amaitu egin duk berriketaldia. Itzali sua.
Haurrak, etsirik, ez du beste galderarik egiten. Zer dela eta tematzen da agurea
beraren iraganaz deus ez esaten? Zinezkoa al da ezjakintasun hori? Denbora da elkarrekin
daudela. Agureak pazientziaz jokatzen du berarekin, aita-amatasunez. Deskuiduan ere
mainatu gabe. Solasa ere urria da, hitzik alferrik erabili gabe. Tuahirrek berriz galdatzen dio
sua amatatzeko. Autoaren barruan arriskutsua duk, argudiatzen du. Haurrak, ordea, eusten dio,
ilunaren beldur da. Su txikia lagungarri da beldurrari gailentzeko. Harentzat hildakoaren
idatziak irakurtzea aitzakia bat da ilunpeari aurre egin behar ez izateko. Tuahirren erabakia
nagusitzen da, iluna dator. Logaleen arnasotsa aztoragarria da. Soinua beste arimaren batena
balitz bezala.
Handik denbora batera, Muidinga itzartzen da estuturik. Masa lirdingatsu batek
marruskatzen dio aurpegia, kobra irristakor baten sabela balitz bezala. Izua betazalen
zirritutik hedatzen da: munstro batek miazten dio aurpegia. Hala ikusirik, behetik gora,
muturrak tamaina beldurgarria hartzen du. Planeta bat dirudi, dena adarrezkoa.
Eguzkia artean erabat irten gabe zegoen zeruertzean. Ilunpetan, Tuahirrek oihu
egiten du:
Ez mugi, haurra.
Geldi, mutilak itxaroten du. Irudi lausoa orduan argi agertzen zaio bere begietara:
antxume bat da beraren aurpegian alhatzen ari dena. Ahuntzak burua biratzen du,
miaztutako zer hura jatekoa ote den argitu nahian.
Tuahir bankutik irteten da, eta aurrera egiten du, katuen pare, hankak tentuz jarriz.
Atzetik hurbildu, eta ostiko luze bat jotzen dio animaliari. Beeeeeeee bat zabaltzen da
gauean barrena.
Aibala! Antxume bat izan da eta!
Zer uste huen zela?
Hiena bat zelakoan nengoen. Hienei gustatzen zaie jendeari sudurrak jatea.
Antxumea ez doa urrun. Autobusetik ateratzen da, buztana astintzen du.
Tuahirrek uxatu egiten du aberea. Alferrik.
Kanpora aterako naiz hura haizatzera, osaba.
Hoa. Baina ez hadi abaguneaz balia niri berriro osaba deitzeko.
Muidinga zutitzen da. Armazoitik ateratzen da, harri bat hartu eta antxumeari
jaurtitzen dio. Aberea trostan doa ostikoka, apatxekin eta gorotzekin. Ez da, ordea,
urruntzen.
Uztak. Pertsonen premia dik. Neu ere hasita nagok antxumeen premia izaten. Batez ere
hemen, urdailean.
Jango al dugu animalia?
Horrenbestez liskarrerako beste arrazoi bat dute. Muidinga animalia hiltzearen kontra
dago. Antxumeak herrixkan sentiarazten du, bazter-leku hartatik urrun. Areago, zerbait
sinesgaitza gertatzen da: animalia batek giza familia bat sentiarazten dio atzera. Agurea
tematzen da antxumea erre behar dutela: denbora emanez gero, haurra sabelarekin
pentsatzen hasiko da. Goseak, piztean, piztia bihurtzen gaitu. Muidingak soka bat kentzen
dio maletari. Hemen gertuan lotuko dut animalia, iragartzen du.
Gertuan, ez. Utzi solte urrun, sokarik gabe.
Mutikoak sudurra zimurtzen du, men ez egiteko prest. Ez zuen nahi animaliak ihes
egin zezan. Inguruan adar altu bat bilatzen du, han korapiloa egiteko. Orduan harritu egiten
da: zuhaitz hura, djambalaueiro bat, han al zegoen bezperan? Ez, ez zegoen. Nolatan ez zen
ohartuko, bestela, zuhaitz hain berezi hura zegoela? Eta non zegoen palmondo txikia,
bezperan machimbomboaren ingurua dotoretzen zuena? Ez zegoen! Baobaba zen bere
lekuan segitzen zuen zuhaitz bakarra, machimbomboaren buruari eusten. Sinestekoak al
ziren paisaiako mudantza haiek? Muidingak zalantza egiten du Tuahirri galdetu ala ez. Hark
destainaz hartuko luke arrain-barre harekin, ahoa grazia ulertzeko prest. Ergeltzat hartuko
luke, ezbairik gabe. Edo okerrago: gogoraraziko lioke zer gaixotasunetan kukutua zen ez
bizitzatik ihesi, giza haurtzarotik baizik. Hala, Muidingak kontua bere horretan uztea
erabaki zuen.
Antxumeari agur egiten dio, eta hain jakim-min handia piztu dion fruta-arbola
inguratzen du. Djambalau bat hartu, eta fruitu beltza aztertzen du. Eguna ordurako jaiki da,
itzalak mehetuz doaz lurreko beroan. Eguzkia indartuz doa, urratsez urrats, beti bat bera
izanik ere. Muidingak irudikatzen du nolakoa izango zen herrixka bat, lehenagoko haiek
bezalakoa, tonalitatez betea. Nolako kolore sortak izango ziren Kindzuren hirian gerrak
esperantzak marguldu aurretik?! Noiz loratuko ziren berriro koloreak, lurra ostadartzeko?
Orduan hark makila txiki bat harturik zerbait zirriborratzen du lurreko hautsetan:
AZUL. Marrazkiari begira geratzen da, burua besagainean okerturik. Azkenean, berak ere
bazekien idazten? Eskuak miatu zituen beldurrez. Nor zeukan, bada, bere barruan, pixkana-
pixkana agerira ateratzen? Gogoko izango ote zuen besteak bera? Muidinga izango ote zuen
izena? Ala beste izen bat izango zuen, asimilatu horietako bat, agirietan erabiltzekoa?
Hala ere, bidean idatzitako hitza ikusi eta gero. Ondoan, idazten hasten da berriro.
Beste hitz bat datorkio burura, hura aukeratu gabe: LUZ. Urrats bat egiten du atzera, bere
lana ikusteko. Orduan, pentsatzen du: kolore urdinak izen egokia du portugesez. Zeren
argi hitzaren letra berak baititu, iruntzitara haren femeninoa balitz bezala.
Bat-batean, denboran urrun dauden hotsak iristen zaizkio, jolasorduko haurren
oihuen tankerakoak. Hotzikara batek hartzen du haurra: huraxe zen haren lehenbiziko
oroitzapena. Ordura arte ez zen inoiz oroitu gaixotu aurretik gertaturiko ezertaz.
Tarrapataka abiatzen da autobuserantz.
Osaba, osaba! Nire eskolaz oroitu naiz!
Tuahirrek barre murritz bat egin zuen, imintzioka. Ez entzunarena egiten du, beste
zerbaitetan ariko balitz bezala. Haurrak berriro diotso, osaba aizunari helduz eta eraginez.
Oroitu naiz, baietz!
Zertaz oroitu haiz?
Beste haurren berbotsez, iskanbilaz.
Hara, azken aldiz esango diat: inoiz ez duk izan beste haurrik, inoiz ez duk izan ezer.
Entzun duk? Neuk jaso hindudan, lerdez eta harramazkaz besterik; egik kontu halaxe erditu zirela
hitaz. Neurekin jaio hintzen. Ni ez nauk hire osaba: hire aita nauk.
Agureak bultza egiten dio zakar, eta haurra luze jausten da machimbomboko
burdinen gainera. Hara zergatik ez zion uzten osaba deitu ziezaion? Horregatik ezkutatzen
zion agureak iragan guztia? Horretan ari zela, haurrak irribarre egiten du gozotasunez, eta
belaunikatzen da. Gorputzak huts egiten dio ahuldurik, eta katamar jartzen da berriro.
Agurea haren gainean makurtzen da zalu, larriturik:
Min egin al diat, ume?
Muidingak, bere hartan, ezetz egiten du buruarekin.
Tuahirrek ekiten dio:
Orduan, alditxarturik hago? Berriro gaixotu al haiz?
Haurra berriz tentetzen da, eta agureari aurre egiten dio. Haren aurpegia baketsua da,
bat-batean urte gehiago balitu bezala:
Horren beldur bazara, gauza bat esango dizut: berdin-berdin estimatzen zaitut, nire benetako
aita izan zein ez.
Tuahirrek erreakzionatu egiten du, mutilak amarrua igarri ondoren. Eta seriotu egiten
da: Altxa, mutiko! Zer dela eta habil katamar lurrean, antxume baten parean? Biak banandu eta
maneatu egiten dira.
Halaxe, haserre, segitzen dute, harik eta sastrakadiko zarata batzuk inpentsan iristen
zaizkien arte. Mutikoa jaikitzen da, arin-arin. Jendea hurbiltzen ari dela iruditzen zaio.
Lasterka egiten saiatzen da, beso-zabalik bere burua entregatzeko, datorrena datorrela.
Tuahirrek, baina, eragotzi egiten dio, hotz:
Zirkinik ere ez, mutiko!
Zergatik? Hona datorren jendea da. Hemendik eramango gaituzte...
Ez du esaldia amaitzen. Agureak eskua ezartzen dio ezpainetan, isil-isilik egoteko
aginduz. Orduan, belar goren artetik, elefante bat ageri da kirika. Piztia tatarrez doa, bere
pisuak nekaturik. Hanken geldoak, ordea, heriotza-aieru bat dakar ibileran. Eta, egiaz,
atzealde osoa odolez estalia du. Animalia urrundu egiten da, nekez.
Muidingak bere bularrean igartzen du hil-beharraren ukaldia. Elefante hura, sastraken
artean galtzen, zeraren irudia zen: odoletan ari zen lurrarena, zeina gizaldi eta gizaldietan
sabanan hilzorian egon baita.
Tiro egin ziotek piztiari.
Nork, osaba?
Gerrako horiek. Letaginak nahi izaten ditiztek kanpoan saltzeko.
Berriz esertzen dira mutu. Bada tristura bat, agurearen kanta isilak ere aienatu ezin
duena.
Osaba Tuahir, zerbait darabilt buruan. Baina gaitzituko zaizu, badakit.
Gehiegi pentsatzen ari haiz. Ez hindudan hainbesteraino sendatu beharko. Gaixotasun apur
batek mesede ere egin liake. Lehen ez hintzen hain gogaikarria...
Baina, osaba, burutazio bat baizik ez da. Nire amets bat...
Ez pentsatu, mutila. Bizitza laburra duk, tristuraz bete nahi al duk?
Ez, osaba. Pentsatzen ari naiz... ezetz, hobe dela ez esatea.
Hobe da, bai. Egon isilik.
Muidingak berriz ekiten dio, isilune baten ondoren. Agurea berriz hasia zen kantuan.
Esan egingo dizut. Pentsatzen ari naiz Junhito naizela.
Nor da Junhito?
Junhito, bart gaueko irakurgaiko mutikoa, oilotokiko hura.
Tamala duk oilo ez izatea. Ze, oilo izanez gero, oraintxe bertan lumatuko hinduket curry goxo
bat prestatzeko.
Benetan nabilkizu, osaba Tuahir.
Eta isildu ere, oso benetan isilduko haiz.
Mutikoa isil-isilik egon zen eguna amaitu arte. Iluntzen hasia da, machimbombora
itzultzen direnerako, eta lotarako gertatzen dira. Baina berriro iristen zaie elefantearen
zarata. Belar-hots bat zirudien, han urrunean. Nork jakin elefantea bukatua ote zen, lur
zabalean etzanik? Iluna abaguneaz baliatzen da bi itxarodunen aterpera sartzeko.
Osaba, piztu al dezaket sua?
Piztu kanpoan.
Nik irakurri nahi dut, baina, osaba.
Irakurtzak kanpoan.
Muidingak makila lehor batzuk batu, eta Kindzuren idatziak daramatza berekin. Sua
pizten du bide-ertzean. Gero, egokitu egiten da, bigarren koadernoa patxadaz irakurtzeko.
Tuahirren ahotsak ustekabean harrapatzen du:
Ez duk hori bakarrik irakurriko, ezta?