You are on page 1of 164

!

Nrada Thera !
Bhikkhu Maho

!
J

JJJ

JW

JW

WJJJ

43
45

46
49

51
54


27

58

59
63

69

24

55

6:
74

76

79

31

23

42

3:

u !
5

39

36

35

32

Satthu

7:
83

JJ
84
87

Go

88
8:

96

:1

:6

211

216

228

231

242

246

!
JJJ

Pi
Mgadhi Pi
Magadha
Suddha Mgadhi

Pi




Pelene Siri Vajiraa Mah
Nyaka Therapda

atiloka Thera

Nrada

JW

()

( )

( )

He (She)

writes ( [ ] ) write

S I (You,

They) write ( [ ] )

write

book ()

books

foot ()

feet

Everybody respects him (

) He is

respected by everybody (

be +

by

WJ

() we

( )

( )

()

me ()us ( )

) (

I () we ( )

me us my

our

WJJ

( )


VIII

!
!
Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammsambuddhassa





!

!
a, , i, , u, , e, o.

kh

gh

ka

ch

jh

ca

th

dh

ta

ph

bh

pa

y!

! r!

! l!
!

v!

! s!
! h!
! !
! !

IX



! !

kh

) *!

) *!

gh

) *!

) *!

ng

zh

ch

ch

) *!

) *!

jh

) *!

) *!

) *!

) *!

ny

#r#

t, th, d, dh, n!

th

) *!

) *!

dh

) *!

) *!

ph

) *!

) *!

bh

) *!

) *!

) *!

) *!

"r"

ng

e o
ettha, oha



t d

!
!

a
Nara2

naro3

nar

nara

nare

!
!

o

e
!

!
Buddha

Janaka

Draka

Odana

Dhamma

Putta

Gma

Sda

Ghaa

Ycaka

a, , I, , u,
o e a

2

nara, suriya, gma,
itthi, gang,
phala, citta,
3
Nara o = naro. Nara = nar.
!
2

!
!
!
ti

anti
paca

So pacati1

S pacati

Te pacanti

!
Dhvati2

(dhva)

Vadati

(vada)

Dhovati

(dhova)

Vandati

(vanda)

Rakkhati

(rakkha)

3
2!

Sdo

3!

Sd

4!

5!

pacati

pacanti

Sdo

odana

pacati

Sd

ghae

dhovanti



2


3

!
!
!
1. Buddho vadati.

2. Dhammo rakkhati.

3. S dhavoti.

4. Ycako dhvati.

5. Sd pacanti.

6. Janak vadanti.

7. Te vandanti.

8. Nar rakkhanti.

9. Putt dhvanti.

10. Drako vandati.

11. Buddho dhamma rakkhati.

12. Drak Buddha vandanti.

13. Sdo ghae dhovati.

14. Nar gma rakkhanti.

15. S odana pacati.

16. Buddh dhamma vandanti.

17. Putt janake vandanti.

18. Ycak ghae dhovanti.

19. Te gme rakkhanti.

20. Janako Buddha vandati.


!
!
!

2/!

3/

4/!

5/

6/!

7/

8/!

9/

:/!

21/

22/!

23/

24/!

25/

26/!

27/

28/!

29/

2:/!

31/
!

a ) *
Nara
!

narena

narebhi, narehi

narya1, narassa

narna

ena

ebhi, ehi

ya, ssa

na3

!
dara

Hattha

hra

Osadha

Daa

Ratha

Dsa

Samaa

Gilna

Sunakha

Vejja



3
na
2

!
)*!
!
si

tha

Tva pacasi

Tumhe pacatha

!
Deseti

(disa)

Paharati

(pa + hara)

Deti

(d)

Gacchati

(gamu)

Harati

(hara)

gacchati

( + gamu)

harati

( + hara)1

Labhati

(labha)

Peseti

(pesa)

Nharati (n + hara) 

!
1

Dsena ( )

Vejjebhi ( )

gacchati

labhasi

Sunakhassa ) *

desi

Samana ( )

pesetha

, ni, pa,

!
1. Tva rathena gacchasi.
2. Tva darena Dhamma desesi.
3. Tva gilnassa osdha desi.
4. Tva daena sunakha paharasi.
5. Tva vejjna rathe pesesi.
6. Tumhe darena gilnna hra detha.
7. Tumhe dsehi gma1 gacchtha.
8. Tumhe samana dhamma desetha.
9. Tumhe hatthehi osadha labhatha.
10. Tumhe sunakhassa hra haratha.
11. Drak sunakhehi gma gacchanti.
12. Sd hattehi ghae dhovanti.
13. Tumhe gilne vejjassa pesetha.
14. Dso janakassa hra harati.
15. Sama darena Dhamma desenti.
16. Tumhe daehi sunakhe paharatha.
17. Vejjo rathena gma gacchati.
18. Drak darena ycakma hra denti.
19. Tva samaehi Buddha vandasi.
20. Tumhe hatthehi osadha nharatha.

!
1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14. ()

15.

16. () 2 ()


!
!

!
!
a ) *!
Nara
!

nar, naramh, narasm

narebhi, narehi

narassa

narna

!
!
!

, mh, sm

ebhi, ehi

ssa

na

!
!
cariya

Ovda

Amba

Pabbata

paa

Pakra

rma

Rukkha

Assa

Sissa

Mtula

Taka


!
!

!
) *!

!
! mi1

ma

Aha pacmi

Maya pacma

!
Gahti2

(gaha)

Nikkhamati (ni + kamu)

Sagahti (sa + gaha)

Patati

(pata)

Uggahti (u + gaha)

Ruhati

(ruha)

Kiti

(ki)

ruhati

( + ruha)

Vikkiti

(vi + ki)

Oruhati

(ava3 + ruha)

Suti

(su)

!
2! Amb

3! rukkhehi ) *!

rukkhasm ( ) patanti

patma

4! paehi ) *!

5! pa ) *!

6! mtulassa ) *!

mi ma
gahanti sagahanti, uggahanti, kianti suanti.
3
Ava o
2

paa ) *

kimi

rmo


!
!
7! cariyna ) *!

21

siss

!
!
!

1. Aha cariyasm Dhamma sumi.


2. Aha mtulasm Pakra gahmi.
3. Aha assasm patmi.
4. Aha mtulassa rmasm nikkhammi.
5. Aha paasm ambe kimi.
6. Maya pabbatasm oruhma.
7. Maya cariyehi uggahma.
8. Maya cariyassa ovda labhma.
9. Maya cariyna putte sagahma.
10. Maya assna hra paehi kima.
11. Siss samana rmehi nikkhamanti.
12. cariyo mtulassa assa ruhati.
13. Maya rathehi gm gma gacchma.
14. Tumhe cariyehi pakre gahtha.
15. Nar sissna dsna ambe vikkianti.
16. Maya samana ovda suma.
17. Rukkh pabbatasm patanti.
18. Aha sunakhehi taka oruhmi.
19. Maya rmasm rma gacchma.
20. Putt darena janakna ovda gahanti.
!


!
!

22

!
!
2/!

3/

4/!

5/ ()

6/!

7/

8/! ()

9/ ()

:/! ()

21/ ()

22/!

23/ ()

24/!

25/ ( )

26/!

27/ ()

12

a ) *!
Nara
!

nare, naramhi, narasmi

naresu

nara, nar

nar

!
!
!

e, mhi, smi

esu

a, 


!
!

ksa

Maca

Canda

Sakua

Kassaka

Samudda

Maccha

Suriya

Magga

Vija

Maggika

Loka

!
!

13

!
!
paca

su

disa

pacati

pacanti

suti

suanti

deseti

desenti

pacasi

pacatha

susi

sutha

desesi

desetha

pacmi

pacma

sumi

suma

desemi

desema

!
Kati

(ka)

Uppajjati (u + pada)

Passati1

(disa)

Vasati

(vasa)

Supati

(supa)

Vicarati

(vi + cara)

!
Ajja

Idha

Na

ma

Kad

Puna

Api

Kasm

Sabbad

Ca

Kuhi

Sad

Idni

Kuto

Saddhi2

!
2!

Mace ) *!

supati.

3!

4!

Nar

gmesu ) *!

vasanti.

( )

Draka ) *!

kuhi

tva

gacchasi

()

Passa disa
Saddhi Narena saddhi (
)

1
2

14

Janaka

aha

na

gacchmi.

()

5!

!
!
!
!
1.

Saku rukkhesu vasanti.

2.

Kassako mace supati.

3.

Maya magge na kma.

4.

Nar loke uppajjanti.

5.

Maggika, kuhi tva gacchasi

6.

ma sad te na uggahanti.

7.

Macch take kanti.

8.

Kuto tva gacchasi, putta

9.

Kassak sabbad gmesu na vasanti.

10. Kasm tumhe macesu na supatha


11. Maya samaehi saddhi rme vasma.
12. Macch takesu ca samuddesu ca uppajjanti.
13. Aha kse suriya passmi, na ca canda.
14. Ajja vijo pae vasati.
15. Maggik maggesu vicaranti.
16. Kasm tumhe drakehi saddhi magge katha.
17. ma, idni so1 pi gacchati, aham2 pi gacchmi.
18. Kassak kad tumhe puna idha gacchatha
19. cariya, ssabbad maya Buddha vandma.
20. Vij maggikehi saddhi rathehi gmesu vicaranti.
!
So + api = sopi.


Aha + api = ahampi.

1
2

15

!
!
2/!
3/!
4/!
5/!
6/!
7/!
8/!
9/!
:/!
21/!
22/!
23/!
24/!
25/!
26/!
27/!
!

16

!
a
Nara

naro

nar

nara, nar

nar

nara

nare

narena

narebhi, narehi

nar, naramh, narasm

narebhi, narehi

narya, narassa

narna

narassa

narna

nare, naramhi, narasmi

naresu

Phala
!

phala

phal, phalni

phala, phal

phal, phalni

phala

phale, phalni

( )

Paham

apana

Dutiy

Tatiy

Karaa

Catutth

Pacam

Chah

Sattan

17

!
!
!
!
!

o

, ni

, ni

e

e, ni

ena

ebhi, ehi

ena

ebhi, ehi

ya, ssa

na

, mh, sm

ebhi, ehi

ssa

na

e, mhi, smi

esu

ni, bhi, hi, na su !


!
Bja

Nagara

Bhaa

Pda

Ghara

Pha

Khetta

Potthaka

Lekhana

Puppha

Mitta

Udaka

Mukha

Vattha

!
Bhujati (bhuja) ( )

Nisdati (ni + sada)

Khdati (khda) ( ) Pjeti


Likhati

(likha)

(pja)

Vapati (vapa)

18

1.

Saku phalni khdanti.

2.

Maya phesu nisdma, macesu supma.

3.

Nar paehi bhani kianti.

4.

Phalni rukkhehi patanti.

5.

Kassak khettesu bjni vapanti.

6.

Sabbad maya udakena pde ca mukha1 ca dhovma.

7.

Siss cariyna lekhanni likhanti.

8.

Idni aha mittehi saddhi ghare vasmi.

9.

Dso takasmi vatthni dhovati.

10.

So pupphehi Buddha pjeti.

11.

Kasm tva hra na bhujasi.

12.

Ajja siss cariyehi potthakni uggahanti.

13.

Maggik mittehi saddhi nagar nagara vicaranti.

14.

Aha sabbad rmasm pupphni harma.

15.

Maya nagare gharni passma.

16.

Kassak nagare takasm udaka haranti.

17.

Drak janakassa phasmi na nisdanti.

18.

Mitta cariyassa potthaka pjeti.

19.

Tumhe narna vatthni ca bhani ca vikkitha.

20.

ariyassa rme sama darena narna Buddhassa Dhamma desenti.

mukha + ca = mukha ca

19

!
2/!

3/!

4/!

5/!

6/!

7/!

8/!

9/!

()

:/!

21/!
22/!
23/!
24/!
25/!
26/!
27/!

20

!
!

Ka
!

!
!

Ka

Ka, Kayo

-

-, yo

Kae

Ka, Kayo

e

-, yo

Kaa

Ka, Kayo

a

-, yo

! Kaya

Kabhi, Kahi ya

bhi, hi

! Kaya

Kana

ya

na

ya, ya

su

Kaya, Kaya Kasu

s ( )

!
Bhariy

Pibhs

Bhs

Pa

Drik

Phasl

Dhammasl

Saddh

Gang

Sl

Nv

Gilnasl

Osadhasl

Visikh

21

!
tu a
a i

paca

+

tu

=

pacitu

rakkha

+

tu

=

rakkhitu

d

+

tu

=

dtu

2
!
desenti
kianti
bhujanti
suanti
pesenti

desetu
kiitu
bhujitu
suitu, sotu
pesetu
!

disa

desenti

desetu

desetv

disa

passanti

passitu

disv, passitv

gaha

gahanti

gahitu

gahitv, gahetv

gamu

gacchanti

gantu

gantv

+ gamu

gacchanti

gantu

gantv, gamma

h

honti

out

hutv

isu

icchanti

icchitu

icchitv

kara

karonti

ktu

katv

sa + lapa

sallapanti

sallapitu

sallapitv

(jna)

jnanti

tu, jnitu atv, jnitv

nah

nahyanti

nahyitu

p

pibanti, pivanti

ptu, pibitu ptv, pibitv

+ ruha

ruhanti

ruhitu

ruhitv, ruyha

h

tihanti

htu

hatv

nahyitv, nahtv


!
2

22

!
1.

Bhariy

drikna

dtu

odana

pacati.

2.

Drikyo

uggahitu phsla

gacchanti.

3.

Te

gagya

kitu

icchanti.

4.

Kayo

hra

bhujitu

slya

nisdanti.

1.

Kayo gagya nahyitu gacchanti.

2.

Aha phasla gantu icchmi.

3.

Maya Dhamma sotu slya nisdma.

4.

Kuhi tva bhariyya saddhi.

5.

Drikyo saddhya Buddha vandanti.

6.

Siss idni Pibhsya lekhanni likhitu jnanti.

7.

Nar paa labhitu bhsyo uggahanti.

8.

Kae, kuhi tva pupphni haritu icchasi.

9.

Kayo drikhi saddhi gilne phalehi sagahitu vejjasla gacchanti.

10.

Ass udaka pibitu gaga oruhanti.

11.

S cariyassa bhariy hoti.

12.

Gilne sagahitu visikhya osadhasl na hoti.

13.

Nar bhariyna dtu paehi vatthni kianti.

14.

Drik ghara gantu magga na jnti.

15.

Drik ca drikyo ca phaslya pesu nisditu na icchanti.

16.

Giln gharni gantu osadhaslya nikkhamanti.

17.

Maya cariyehi saddhi pibhsya sallapma.

18.

Bhariye, kuhi tva gantu icchasi

19.

Maya gagya nvyo passitu gacchma.

20.

Paa ca saddha ca labhitu maya Dhamma suma.

23

!
2/!

3/!

4/!

5/!

6/!

7/!

8/!

9/!

:/!

21/! !
22/! !
23/! !
24/! !
25/! !
26/! !
27/! !

24

!
(Ajjatan) !
!
!
!

u, su

o

ttha

i

mha
paca

!
!

!
apac

pac

apaci

paci

apaco

paco

apaci

paci

!
!

!
apacu

pacu

apacisu

pacisu

apacittha

pacittha

apacimh

pacimh

gamu

!
!

agam, gam

agamu, gamu

agami, gami

agamisu, gamisu

agamo, gamo

agamittha, gamittha

agami, gami

agamimh, gamimh

su

asu, su

asuisu

asui, sui

suisu

asuo, suo

asuittha, suittha

asui, sui

asuimh, suimh

25

1 a
u isu ttha
mh i o i
e s
s
!
!

si

su, su

si

sittha

si

simha
d

disa

d + s + i = adsi

disa + s + i = desesi

d + su = adasu

desisu

h

h + s + i = ahsi

h + su = ahasu
!

! ! tassa
!

tass

tesa

tsa

tava, tuyha

tumhka

mama, mayha

amhka

a a

26

!
Aparaha !

Cira

Eva

! ( )

Hyo

Pto

Ptarsa

Pubbaha !

Purato

Syamsa !
Viya

!
1.

Buddho loke uppajji.

2.

Hyo samao Dhamma desesi.

3.

Drako ptova1 tassa phasla agam.

4.

cariy tesa sissna pubbahe ovda adasu.

5.

Cira te amhka ghara na agamisu.

6.

Drik tesa janakassa purato ahasu.

7.

Tva tass hatthe mayha potthaka passo.

8.

Tva gagya nahvitu pto va agamo.

9.

Tva ajja ptarsa na bhujo.

10.

Kuhi tumhe tumhka mittehi saddhi aparahe agamittha

11.

Kasm tumheyeva2 mama cariyassa lekhanni na likhittha

12.

Tumhe cira mayha putte na passittha.

13.

Aha tuyha pannkre hyo na alabhi.

14.

Ahameva3 gilnna ajja osadha adsi.

15.

Aha asse passitu visikhya ahsi.

16.

Maya tuyha cariyassa siss ahosimh.

Pto + eva = ptova.


Tumhe + eva = tumhe yeva. y
3
Aha + eva = ahameva.
m
1
2

27

17.

Maya ajja pubbahe na uggahimh.

18.

Sama viya mayampi1 saddhya dhamma suimh.

!
1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

Maya + api = mayampi.


m
2
ptova
3
mayameva
4
so eva
5
hyo
1

28

i
Muni

muni

mun, munayo

mini

mun, munayo

munin

munbhi, munhi

munin, munimh, munism

munbhi, munhi

! munino, munissa
!

munna

munimhi, munismi

munsu

!
!
!

-

, ayo

, ayo

n

bhi, hi

n, mh, sm

bhi, hi

no, ssa

na

mhi, smi

su

Ahi

!
!

ahi

ah, ahni

ahi

ah, ahni
!

!
!

-

, ni

, ni

ahisu, ahsu

29

!
Adhipati

Kavi

Aggi

Mai

Asi

Narapati

Atithi

ti

Gahapati

Pati

Kapi

Vhi

!
tv a
a i tvna tna
!
paca + tv = pacitv

khipa + tv = khipitv

su + tv = sutv

sutvna, sotna

kara1 + tv = katv

katvna, ktna

!
1.

2.

vanditv

dhamma

sotu

agam

hatv

vadi

bhuji

()

Buddha

3.
So
4

nisditv


So kitv nahyitu agami.

ra

30

!
!
1.

Muni narapati Dhammena sagahitv agam.

2.

Kapayo rukkha ruhitv phalni khdisu.

3.

Kad tumhe kavimh potthakni alabhittha

4.

Aha tesa rme adhipati ahosi.

5.

Maya gahapathi saddhi gagya udaka haritv aggimhi khipimh.

6.

Narapati hatthena asi gahetv assa ruhi.

7.

Tva tuyja pati darena sagaho.

8.

Gahapatayo narapatino purato hatv vadisu.

9.

Atith amhka ghara gantv hra bhujisu.

10.

Saku khettesu vhi disv khdisu.

11.

Narapati gahapatimh mai labhitv kavino adsi.

12.

Adhipati atithhi saddhi hra bhujitv muni passitu agam.

13.

Aha mayha tino ghare cira vasi.

14.

Sunakh ahni gahetv magge dhvisu.

15.

Dhamma sutv gahapatna Buddhe saddh uppajji.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.
11.
12.
13.
14.
15.

31

i
Bhmi
!

!
!

bhmi

bhm, bhmiyo

-

, yo

bhmi

bhm, bhmiyo

, yo

! bhmiy

bhmbhi, bhmhi

y

bhi, hi

! bhmiy

bhmna

y

na

y, ya

su

bhmiy, bhmiya bhmsu


!

Agui

Mutti

Aavi

Pti

Bhaya

Rati

Khanti

Ratti

Kuddla !

Soka

Kpa

Suve, Sve !

32

(Bhavissanti)
1
!

ssati

ssanti

ssasi

ssatha

ssmi

ssma

paca
!

pacissati

pacissanti

pacissasi

pacissatha

pacissmi

pacissma


i
!
Bhavati (bh)
Khaati (khaa)
Jyati

(jana)

Pputi

(pa + apa)

Pavisati

(pa + visa)

Tarati

(tara)

1.

Gahapati kuddlena bhmiya kpa khaissati.

2.

Khantiy pti uppajjissanti.

3.

Narapati sve aavi pavisitv muni passissanti.

4.

Gahapatayo bhmiya nisditv dhamma suissanti.

5.

Rattiya te aavsu na vasissanti.

6.

Narapatino putt aaviya nagara karissanti.

7.

Narapati tva mutti labhitv Buddho bhavissasi.

ssa

33

8.

Kad tva aaviy nikkhamitv nagara ppuissasi

9.

Kuhi tva sve gamissasi

10.

Tumhe rattiya visikhsu na vicarissatha.

11.

Rattiya tumhe canda passissatha.

12.

Aha assamh bhmiya na patissmi.

13.

Aha mayha aguhi mai gahissmi.

14.

Maya gaga taritv sve aavi ppuissma.

15.

Sve maya dhammasla gantv bhmiya nisditv mutti labhitu


ptiy dhamma suissma.

16.

Ratiy jyati soko - ratiy jyati bhaya.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

45

Sm
!

!
!

!
!

sm

sm, smino

-

-, no

smi

sm, smino

i

-, no

smi

sm, smino

-, no

smin

smbhi, smhi i !

smin, smimh,

smbhi, smhi 

smism
! smino, smissa
!

smini, smimhi,

smna

smsu

ni !

smismi
!

Da

!
!
!

dai

da, dani

i

, ni

dai

da, dani

, ni


Nr

!
!
!

nr

nr, nriyo

-

-, iyo

nri

nr, nriyo

i

nri

nr, nriyo

, yo

! nriy

nrbhi, nrhi

! nriy

nrna

nriy, nriya nrsu

46
!

Appamda

Bhagin
Brahmacr
Dhammacr
Dhana
Duggati
Have
Iva
Janan
Mahes
Medhv
Ppa
Ppakr
Pua
Puakr
Seha
Sugati

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

!
a
!
Aja

Aj

Assa

Ass

Upsaka

Upsik

Draka

Drik

( ka i )
Deva

Dev

Dsa

Ds

Nara

Nr

a, i, u
n in

47
!

Rja

Rjin

Hatthi

Hatthin

Medhv

Medhvin

Bhikkhu

Bhikkhu

Mtula

Mtuln

Gahapati

Gahapatn

1.

Dhammo have rakkhati. Dhammac.

2.

Na duggati gacchati dhammacr.

3.

Nar ca nriyo ca pua katv sugatsu uppajjissanti.

4.

Bhagin tass smin saddhi janani passitu sve gamissati.

5.

Ppakr, tumhe ppa katv duggatsu uppajjissatha.

6.

Idni maya brahmacrino homa.

7.

Mahesiyo nrna pua ktu dhana denti.

8.

Hatthino ca hatthiniyo ca aavsu ca pabbatesu ca vasanti.

9.

Mayha smino janan bhikkhunna ca upsikna1 ca sagahi.

10.

Mahesi narapatin saddhi sve nagara ppuissati.

11.

Medhvino ca medhviniyo ca appamdena Dhamma uggahitv mutti

12.

Puakrino brahmacrhi saddhi vasitu icchanti.

13.

Nriyo mahesi passitu nagara agamisu.

14.

Bhikkhuniyo gahapatnna ovda adasu.

15.

Appamda ca medhvi - dhana sehava2 rakkhati.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
2

()

sa + gaho = sagaho
aha + ca = aha ca
sa + hna = sahna
ta + dhana = tandhana
aha + pi = ahampi
!

Seha + iva

48

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.
11.
12.

38

!
!

u !
Bhikkhu

bhikkhu

bhikkh, bhikkhavo

bhikkhu

bhikkh, bhikkhavo, bhikkhave

bhikkhu

bhikkh, bhikkhavo

bhikkhun

bhikkhbhi, bhikkhhi

bhikkhun, bhikkhumh, bhikkhusm bhikkhbhi, bhikkhhi

! bhikkhuno, bhikkhussa

bhikkhna
bhikkhusu, bhikkhsu

bhikkhumhi, bhikkhusmi

!
!

yu

yu

y, yni

yu

y, yni

!

, avo

, ni

, avo, ave

, ni

, avo

, ni

i
Dhenu

! !

dhenu

dhen, dhenuyo

-

, yo

dhenu

dhen, dhenuyo

, yo

! dhenuy

dhenbhi, dhenhi i

! dhenuy

dhenna

!
!

dhenuy, dhenuya dhensu

!
!

!
!
!

39

Abhibh
!

!
!

abhibh

abhibh, abhibhuvo

abhibh

abhibh, abhibhuvo

bhikkhu
!
!
!

Sabba
!

!
!

sabba

sabba, sabbauno

sabbau

sabba, sabbauno

bhikkhu
Gotrabh

gotrabh

gotrabh, gotrabhni

bhikkhu
Vadh

!
!

vadh

y, yni

vadhu

y, yni

dhenu

vuso
Bhante
Cakkhu
Dru
Dpa
Kata
Khra
Kujara
Maccu
Madhu
Paha
Sdhuka
Sen
Tia
Ygu
Yva
Tva

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
( Tva )!
!

40

!
(Pacam)!
!
!

tu

antu

hi

tha

mi

ma
!

paca

!
!

pacatu

pacantu

paca, pachi

pacatha

pacmi

pacma


hi, mi ma b
!
!

Idha gaccha,

Tva gharasm nikkhanhi,

( )

Tumhe idha tihatha,

Aha Buddho bhavmi, !


Buddho dhamma desetu,

ma2

m agamsi, m ahsi,
m bhuji,

41

m gaccha

Bujjhati

(budha)

Dhunti

(dhu)

Kujjhati

(khuda)

Jvati

(jva)

Pucchati

(puccha)

!
!
!
!

1.

Sabbau bhikkhna dhamma desetu

2.

Dhenu tia khdatu

3.

vuso aaviy dru haritv aggi karohi.

4.

Gahapatayo, bhikkhsu m kujjhatha.

5.

Bhikkhave, aha Dhamma desessmi, sdhuka sutha.

6.

Dhuntha maccuno sena - nagra va kujaro.

7.

Yvha gacchmi tva idha tihatha.

8.

Bhikkh paha sdhuka bujjhantu.

9.

Siss, sad kata hotha.

10.

Katauno tumhe yu labhitv cira jvatha

11.

Dhamma pibatha, bhikkhavo.

12.

Mayha cakkhhi ppa na passmi, Bhante.

13.

Dhenuy khra gahetv madhun saddhi pibma.

14.

vuso, bhikkhna purato m tihatha.

15.

Bhante, bhikkhumh maya paha pucchma.

16.

Nar ca nriyo ca bhikkhhi dhamma sdhuka sutv pua katv


sugatsu uppajjantu.
!

42

!
1.

2.

3.

()

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

43

!
Amha
!

aha

maya, amhe (no)

ma, mama

amhka, amhe (no)

may (me)

amhebhi, amhehi (no)

may

amhebhi, amhehi

! mama, mayha, mama (me)


mayi

amha, amhka (no)


amhesu

Tumha
!

tva, tuva

tumhe (vo)

ta, tava, tuva

tumhka, tumhe (vo)

tvay, tay (te)

tumhebhi, tumhehi (vo)

tvay, tay

tumhebhi, tumhehi

! tava, tuyha (te)


!

tvayi, tayi

tumha, tumhka (no)


tumhesu

te, me, vo no

44

(Sattam)!
!
!

eyya

eyyu

eyysi

eyytha

eyymi

eyyma

paca

!
!

pace, paceyya !

paceyyu

paceyysi

paceyytha

paceyymi

paceyyma

eyya e

sace, ce yadi
!
Alikavd

roceti
Asdhu
Bhajati
Bhaati
Dna
Eva
Jinti
Kadariya
Kodha

( + ruca)

Khippa
Paita
Ppaka
Sdhu
Vyamati
Vaa
Sacca
Yad
Tad

!
(bhaja)
(bhaa)
!
!
(ji)
!
!

!
!
!
!
!
!

!
!

!
!
!
!
!
!
!
!
( ) !
(vi + + yamu) !
!
!
!
!
!
( Tad )!
!
!

45

!
!
1.

Gma no gaccheyyma.

2.

Buddhopi Buddhassa bhaeyya vaa.

3.

Na bhaje ppake mitte.

4.

Sacca bhae, na kujjheyya.

5.

Dhamma vo desessmi.

6.

Sace aha saccni bujjheyymi te roceyymi.

7.

Yadi tva vyameyysi khippa paito bhaveyysi.

8.

Yva tumhe ma passeyytha tva idha tiheyytha.

9.

Sace bhikkh dhamma deseyyu maya sdhuka sueyyma.

10.

Sdhu bhante, eva no kareyyma.

11.

Yadi tva may saddhi gantu iccheyysi tava janani rocetv


gaccheyysi.

12.

Amhesu ca tumhesu ca gahapatayo na kujjheyyu.

13.

Sace dhamma sutv mayi saddh tava uppajjeyya aha tva adhipati
kareyymi.

14.

Yva tumhe mutti labheyytha tva appamdena vymeyytha.

15.

Akkodhena jine kodha - asdhu sdhun jine,


Jine kadariya dnena - saccena alikavdina.

16.

Khippa vyama; paito bhava.


!

46

!
1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.
11.
12.
13.
14.
15.
!

47

!
!
Ya
!
!
!

!
!

yo

ya

y

ya

ya

yena

yya

yamh, yasm

yya

yassa

yass, yya

yamhi, yasmi

yassa, yya

!
!

ye

ye, yni

y, yyo

ye

ye, yni

y, yyo

yebhi, yehi

ybhi, yhi

yesa, yesna

ysa, ysna

yesu

ysu

Ta
!
!
!

!
!

so

na, ta

s

na, ta

na, ta

nena, tena

nya, tya

namh, tamh, nasm, tasm

nya, tya

nassa, tassa

tissya, tiss, tass, tya

namhi, tamhi, nasmi, tasmi

tissa, tassa, tya

!
!

ne, te

ne, te, nni, tni

n, nyo, t, tyo

ne, te

ne, te, nni, tni

n, nyo, t, tyo

nebhi, nehi, tebhi, tehi

nbhi, nhi, tbhi, thi

nesa, nesna, tesa, tesna tsa, tsna

nesu, tesu

tsu

48

t
ya ta

!
Yo Dhamma passati so Buddha passati.
() ()
Ya hoti ta hotu () ( ) () ( )
( ) ya icchasi ta vadehi.
Yo gilna upahti so ma upahti
!

Eta

( )

eso

eta

es

ete

ete, etni

et, etyo

eta

eta

eta

ete

ete, etni

et, etyo

ta n
!
!
Ka
!

ko

ka, ki

k

ka

ka, ki

ka

kena

kya

kamh, kasm

kya

kassa, kissa

kass, kya

kamhi, kasmi, kimhi, kismi

kassa, kya

ya
ci ka koci,
kci, ( )

49

ya
Aa

Katama

( )

Aatara !

Pacchima !

Apara

Para

Dakkhia !

Pubba

Eka

Puratthima !

Itara

Sabba

Katara

( )

Uttara

Aa, aatara, itara, eka



aiss, aatariss, itariss ekiss
aissa, aatarissa, itarissa ekissa
Pubba, para, apara

pubb, par apar
pubbe, pare apare
!
dya

!
) * !
( + d)

Dis

Ki

Nma

! ( )

Nu

! ( )

Payojana !
V

!
!

50

1. Ko nma tva?


2. Ko nma eso?
3. Ko nma te cariyo?
4. Idni eso ki karissati?
5. Ki tva eta pucchasi?
6. Es nri te ki hoti?
7. Sve kimete karissanti?
8. Kassa bhikkhussa ta potthaka pesessma?
9. Tesa dhanena me ki payojana?
10. Ko jnti kimeso karissatti?
11. Kissa phala nma eta ?
12. Kya disya tass janan idni vasati?
13. Kassa dhamma sotu ete icchanti?
14. Yo Dhamma passati so Buddha passati, yo Buddha passati so
Dhamma passati.
15. Ya tva icchasi ta etassa arocehi.
16. Ya te karonti ta eva gahetv para loka gacchanti.
17. Yassa disya so vasati tassa disya etepi vasitu icchanti.
18. Eso naro ekani vadati esa nri aa vadati.
19. Paresa bhani maya na gahma.
20. Etni phalni m tassa sakuassa detha.
21. Idni sabbepi te Bhikkhu uttarya disya aatarasmi rme vasanti.
22. Etasmi nagare sabbe nar apara nagara agamisu.
23. Kicipi ktu so na jnti.
24. Katama disa tumhe gantu iccheyytha - puratthima v dakkhia
v pacchima v uttara v?
25. Katarya disya tva suriya passasi - pubbya v aparya v?
!

51

!
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.



14.
15.
16.
17.
!

52

!
!

(1)
(2)
(3) 2
(4)
(5)
(6) ( )
(1)

anta

mna
!
paca + anta = pacanta; paca + mna = pacamna !
(2)

mna

ya a

!
paca + ya + mna = pacyamna !
s + ya + mna = syamna




53

pacanta !
!
!

paca, pacanto

pacanto, pacant

paca, paca, pac

pacanto, pacant

pacanta

pacante

pacat, pacantena

pacantebhi, pacantehi

pacat, pacantamh,
pacantasm
! pacato, pacantassa

pacantebhi, pacantehi

pacata, pacantna

pacati, pacante, pacantamhi,


pacantasmi
!

pacantesu

pacanta + = pacant
( )
!
!

paca

pacant, pacantni

pacanta

pacante, pacantni


mna nara, ka,
phala pacamno ( )pacamn ( ) pacamna
( )
!
gacchanto puriso

gacchantassa purisassa

pacant pacamn itth

so vadamno gacchati

patamna phala

rakkhyamna nagara

Aha magge gacchanto ta purisa passi

54

(4), (5)
ta d na a a
i
!
+ ta = ta

su + ta = suta

paca + ta = pacita

rakkha + ta = rakkhita

chidi + na = chinna

bhidi + na = bhinna



asa hu
!
So gato

hito naro

hitassa narassa

hitya nriy

Buddhena desito dhammo

Sissehi pucchitassa pahassa

tabba
a a i
!
D + tabba = dtabba

+ tabba = tabba

paca + tabba = pacitabba

55

!
Janako vanditabbo

Janan rakkhitabb

Citta rakkhitabba

Tay gantabba

Svakehi dhammo sotabbo

!
!

d

denta

dyamna

dinna

dtabba

desyamna

desita

desetabba

passyamna

diha

passitabba

disa1 (1) desenta, desamna


(2)

passanta, passamna

bhuja

bhujanta, bhujamna bhujyamna bhutta

bhujitabba

gamu

gacchanta, gacchamna gacchyamna gata

gantabba

gaha

gahanta, gahamna

gayhamna

gahita

gahetabba

kara

karonta, kurumna

kayiramna,
karyamna

kata

kattabba,
ktabba

p

pibanta, pivanta,
pibamna, pivamna
suanta, suamna

pyamna

pta

ptabba

syamna

suta

sotabba,
suitabba

su

!
Atthi

Avihehayanta

(a + vi + heha)

Bhta

Carati

Khaggavisakappa !

Nidhya

Pema

Sahya

Tah

Upasakamati

disa, (1) (2) Desenta, Passanta,

56

!
!
1.

Eva me suta.

2.

Mayi gate1 so gato.

3.

Ki tena kata

4.

So tassa vaa bhaamno ma upasakami

5.

Aha magge gacchanto tasmi rukkhe nisinna sakua passi.

6.

Bhikkhhi lokassa dhammo desetabbo.

7.

Pua kattabba ppa na ktabba.

8.

Ajja etena maggena may gantabba.

9.

Sabb itthiyo dhamma sunantiyo etya slya nisdisu.

10.

Pait ya ya desa bhajanti tattha tattheva pjit honti.

11.

Buddhena bujjhitni saccni maypi bujjhitabbni.

12.

Para loka gacchante tay kata pua v ppa v tay saddhi gacchati.

13.

hito v nisinno v gacchanto v sayanto ( sayno) v aha sabbesu


sattesu metta karomi.
Vejjaslya vasantna gilnna pure osadha dtabba, pacch aparasa
dtabba.
Ki nu kattabbanti ajnant te mama purato ahasu.

14.
15.

Pemato2 jyati soko - pemato jyati bhaya;


Pemato vippamuttassa - natthi soko kuto bhaya.
Tahya jyati soko - tahya jyati bhaya;
Tahya vippamuttassa - natthi soko kuto bhaya.
Ekasmi samaye aataro devo rattiya Buddha upasakamitv saddhya
vanditv bhumiya ahasi. hito so devo Buddha eka paha pucchi.
Pucchantassa devassa Buddho eva dhamma desesi.
Te gagya nahyante maya passimh.

16.
17.
18.

19.

Sabbesu bhtesu nidhya daa


Avihehaya aatarampi tesa
Na puttamiccheyya kuto sahya
Eko care Khaggavisnakappo.

20.

1
2


To

57

!
1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

!
69

!
!

!
Ima
!

!
!

!
!

aya

ida, ima

aya

ima

ida, ima

ima

imin, anena

imya

imamh, imasm, asm

imya

imassa, assa

imiss, imya, ass, assya

imamhi, imasmi, asmi

imissa, imya, assa

!
!
!

!
!

ime

ime, imni

im, imyo

imebhi, imehi, ebhi, ehi

imbhi, imhi

imesa, imesna, esa,esna

imsa, imsna

imesu, esu

imsu

Amu
!

!
!

!
!

asu, amuko

adu

asu, amu

amu

adu

amu

amun

amuy

amumh, amusm

amuy

amuno, amussa

amuss, amuy

amumhi, amusmi

amussa, amuya

!
!
!

!
!

am

am, amni

amuyo

ambhi, amhi

amsa, amsna

amsu

!
6:

!
!


a nara
ka phala nr

a, vantu i, u
mantu

bala + vantu

= balavantu

bandhu + mantu

= bandhumantu

dhiti + mantu

= dhitimantu

gua + vantu

= guavantu


pacanta
!
!

bandhum

bandhumanto, bandhumant

dhitim

dhitimanto, dhitimant

guav

guavanto, guavat
!

!
71

!
Antima

Arahanta

Asuka

sana

Caa

Bhagavantu

Dgha

Kaha

Khuddaka

Majjhima

Mahanta

Namo

Nca

Nla

Paipad

Pta

Ratta

Sammsambuddha !

Seta

Sta

Sukhita

Tarua

Ucca

Uha

!
72

!
!
1.

Kimida?

2.

Kassa imni?

3.

Imin te ki payojana?

4.

Ida mayha hotu.

5.

Konma aya puriso?

6.

Aya me mtulni hoti.

7.

Ida may kattabba.

8.

Sabba ida asukena kata.

9.

Aya smi cao na hoti.

10.

Aya me antim jti.

11.

Aya seto asso khippa na dhvati.

12.

Guavantehi ime giln sagahitabb.

13.

Yath ida that eta - yath eta tah ida.

14.

Ida vo tna hotu - sukhit hontu tayo.

15.

Tva etasmi pabbate vasa, aha imasmi pabbate vasissmi.

16.

Namo tassa Bhagavato arahato sammsambuddhassa.

17.

Asmi loke ca paramhi ca guavant sukhena vasanti.

18.

Asukya nma visikhya asukasmi ghare aya taruo vejjo vasati.

19.

Imehi pupphehi Buddha pjetha.

20.

Maya imasmi rme mahantni rukkhni passma.

21.

Imassa gilnassa uha udaka dtabba.

22.

Janako ucce sane nisdi, putto nce sane nisdi.

23.

Imesu pupphesu setni ca rattni ca ptni ca pupphn gahetv gacchhi.

24.

Imni khuddakni phalni maya na kima.

25.

Imin dghena maggena ete gamissanti.

!
73

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
!

63

!
!
1. eka

29. ekna-tisati

2. dvi

30. tisati, tis

3. ti

31. ekatisati, ekatis

4. catu

32. dvattisati, dvattis

5. paca

33. tettisati, tettis

6. cha

34. catuttisati, catuttis

7. satta

35. paca-tisati, pacatis

8. aha

36. chattisati, chattis

9. nava

37. satta-tisati, satta-tis

10. dasa

38. aha-tisati, aha-tis

11. ekdasa

39. ekna cattsati

12. dvdasa, brasa

40. cattsati, cattsa, catts

13. terasa, teasa

49. eknapasa

14. cuddasa, catuddasa

50. pasa, pas

15. pacadasa, paarasa

60. sahi

16. soasa, sorasa

70. sattati

17. sattadasa, sattrasa

80. asti

18. ahadasa, ahrasa

90. navuti

19. ekna-vsati

99. ekna-sata

20. vsati, vsa

100. sata

21. eka-vsati

200. dvi sata

22. dve-vsati, dv-vsati


23. te-vsati
24. catu-vsati
25. paca-vsati
26. chabbsati
27. satt-vsati
28. aha-vsati

1,000. sahassa
10,000. Dasa-sahassa, nahuta
100,000. Sata-sahassa, lakkha
1,000,000. Dasa-lakkha
10,000,000. koi
100,000,000. Dasa-koi
1,000,000,000. sata-koi

64

Eka, ti, catu eka




dvi ahrasa ti
catu
Eka, ti, catu


dvi
!

dve, duve

dvbhi, dvhi

dvinna

dvsu
ti

tayo

tni

tisso
tbhi, thi

!
! tia

tianna

tissanna
tsu

catu
!

cattro, caturo

cattri

catassa

!
!

catbhi, cathi
catunna

catussanna

catusu, catsu

paca
!

paca

pacabhi, pacahi

pacanna

pacasu

65

eknavsati aha-navuti koi


i ( bhmi
) Tis, catts, pas (
ka )
eknasata lakkha a
( phala ) vsati

!
dve vsatiyo

( )

tni satni

( )

!
Pahama

Catuttha

Dutiya

Pacama

Tatiya

Chaha

ma sattama ( )
ahama ( )

nara phala
pahama, dutiya, tatiya ka
catutth dasama
nr
!
catuttha + 

= catutth

sattama + 

= sattam


ekdasa + 

= ekdas
!

66

!
Divasa

Ito

Msa

Pana

Pariccheda

Saraa

Sla

Vassa

!
!
1.

Cattrimni, bhikkhave, saccni.

2.

Eka nma ki?

3.

Tsu lokesu satt uppajjanti.

4.

Ekasmi hatthe paca aguliyo honti.

5.

Ito sattame divase aha gamissmi.

6.

Maya tI vassni imasmi gme vasimh

7.

Aya pana imasmi potthake soasamo paricchedo hoti.

8.
9.

Buddha saraa gacchmi. Dutiyampi Buddha saraa gacchmi.


Tatiyampi Buddha saraa gacchmi.
So tassa tia puttna cattri cattri katv dvdasa phalni adsi.

10.

Etasmi ghare catasso itthiyo vasanti.

11.

Yo pahama gaccheyya so pakra labheyya.

12.

Imasmi ghare aya tatiy bhmi.

13.

Antimena paricchedena gahapathi paca slni rakkhitabbni.

14.
15.

Guavanto sad paca slni ca ahamiya ctuddasiya pacadasiya ca aha


slni rakkhanti.
Bhikkh paneva dvisata sattavsati sikkhpadni rakkhanti.

16.

Tassa sehino catupasakoI dhana atthi.

17.

Ekasmi mse tisa divas honti. Ekasmi vasse pana tisata pacasahi divas
honti.
Imya phaslya pacasatni siss uggahanti.

18.

67

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.

68

!
!

a
Atta

att

attno

atta, att

attno

attna, atta

attno

attena, attan

attanebhi, attanehi

attan, attamh, attasm

attanebhi, attanehi

! attano
!

attna

attani
Rja

attanesu
!

rj

rjno

rja, rj

rjno

rjna, rja

rjno

ra, rjena

rjbhi, rjhi, rjebhi, rjehi

ra, rjamh, rjasm

rjbhi, rjhi, rjebhi, rjehi

! rao, rjino
!

raa, rjna, rjna

rae, rjini, rjamhi, rjasmi rjusu, rjsu, rjesu


!

69

!

(Vikaraa)


!
! paca
!

bh

! rudhi
!

bhuja

! divu
!

h

! su

a

pac + a + ti = pacati

bh + a + ti = bhav + a + ti = bhavati

- a

ru - - dh + a + ti = rundhati

bhu - - ja + a + ti = bhujati

ya

div + ya + ti = divyati = dibyati = dibbati

h + ya + ti = hyati

u, ,
u

su + + ti = suti

su + u + ti = suoti

pa + apa

pa + apa + u + ti = pputi
ji + n + ti = jinti

! ji

n1

! tanu

o, yira tanu + o + ti = tanoti

kara + o + ti = karoti

ka(ra) + yira + ti = kayirati

kara

! cura
!

e, aya cura + e + ti = coreti




cura + aya + ti = corayati


a
i u o
2

ki n

ki + n + ti = kiti!

70

!
Amacca

Attha

Hi

Ntha

Psda

Raha

Sakiissati

sa + kiisa

( )

Siy

asa

Ti

Vihaati

vi + hana

Visujjhati

vi + sudha

!
!

1.

Aya me attano attho.

2.

Na me so att.

3.

Bhagavato etam1 attha rroceyyma.

4.

Dhamma cara rja

5.

Att hi attano ntho - Ko hi ntho paro siy.

6.

Attna rakkhanto para rakkhati. Para rakkhanto attna rakkhati.

7.

Atte pana amhka rahe guav rj ahosi.

8.

Ra likhitam1 ida lekhana amacc passantu

9.

Ppakehi amaccehi rao ko attho

10.

Amhaka rjna passitu purathhimya disya dve rjno gat.

11.

Rj attano mahesiy saddhi psde vasati.

12.

Cathi dishi cattro rjno gantv Bhagavanta vanditv etamattha


pucchisu.
Putt matthi dhana matthi - Iti blo vihaati
Att hi attano natthi - Kuto putt kuto dhana.

13.
14.

Attanva kata ppa - attan sakilissati


Attan akata ppa - attanva visujjhati.

m !

71

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.
11.
12.
13.
14.
15.

72

!
!

Satthu !
Satthu

satth

satthro

sattha, satth

satthro

satthra

satthro, satthre

! satthr

satthrebhi, satthrehi

! satthu, satthuno, satthussa

satthrna, satthna

satthari

satthresu, satthusu

satthu
bhattu

dtu

jetu

kattu

nattu

tu

netu

sotu

vattu

Pitu

pit

pitaro

pita, pit

pitaro

pitara

pitaro, pitare

! pitar, pitun

pitbhi, pithi, pitarebhi, pitarehi

! pitu, pituno, pitussa

pitarna, pitna, pitunna, pitna

pitari

pitaresu, pitusu

bhtu ( ) pitu
mtu ( ) pitu

mtar, mtuy

mtu, mtuy

Dhtu, duhitu ( ) mtu !

73

(Krita)!
u e aya
pe paya


e aya o
ava
!
paca + e + ti

= pceti

paca + aya + ti

= pcayati

paca + pe + ti

= pcpeti

paca + paya + ti

= pcpayati

pcesi, pcay, pcpesi, pcpay

pcessati, pcayissati, pcpessati, pcpayissati !


d + pe + ti

= dpeti

d + paya + ti

= dpayati

chidi + e + ti

= chindeti

chidi + pe + ti

= chindpeti

ni + pe + ti

= naypeti

gamu + e + ti

= gameti

su + e + ti

= sveti

bh + e + ti

= bhveti

( )!



!
Rukkho patati.

So rukkha pteti.

Dso odana pacati.

74

So dsa odana pceti.


So dsena odana pceti.

vaca

vceti

bh

bhveti

!
!
1.

Namatthu1 satthuno.

2.

Tay suta dhamma amhepi svehi.

3.

Satth svake ( svakehi) dhamma despeti.

4.

Pit putta gma gameti.

5.

Mt attano dhtara nahpetv phasla pesesi.

6.

Bhatt attano bhariyya atithayo sagahpesi.

7.

Dhtaro, dsehi drni harpetv aggi dpetha.

8.

Dhthi mtaro ca pitaro ca rakkhitabb, mthi ca pithi ca dhtaro


rakkhitabb.

9.

Mt dhtare satthra vandpeti.

10.

Aha mtuy ca pitar ca saddhi rma gantv te dhamma svessmi.

11.

Mtula, maya pana tava nattro homa. Tasm no sdhuka uggahpehi.

12.

Satth sotre saccni bodhento gm gma nagar nagara vicarati.

13.

Tesa rahe dhitimante netre na passma.

14.

Mtari ca pitari ca darena mayha bhatt attano dhanena mahanta


ghara krpetv te tattha vaspesi.
!

Namo + atthu = namatthu atthu

75

!
1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.
12.
13.
14.
!

76

!
!

go !
go

go

gvo, gavo

gvu, gava, gva

gvo, gavo

gvena, gavena

gobhi, gohi

gv, gav, gvamh, gavamh,


gvasm, gavasm

gobhi, gohi

! gvassa, gavassa

gava, gunna, gona

gve, gave, gvamhi, gavamhi,


gvasmi, gavasmi

gvesu, gavesu, gosu

mana

mana

man, manni

mana, man

manni

mana

mane, manni

manas, manena

manebhi, manehi

manas, man, manamh, manasm

manebhi, manehi

! manaso, manassa

manna

manasi, mane, manamhi, manasmi

manesu

mana
aha

ceta

oja

aya

chanda

paya

raja

tapa

vaca

sara

teja

vaya

sira

ura

yasa

tama

77

!
(Hyattan)
!
!

o

ttha

a

mh

paca

apac

apac

apaco

apacattha

apaca, apaca

apacamh

a

(Ajjatan) (Hyattan)

78

!
!
1.

Etad avoca satth.

2.

Bhagav evamha.

3.

Idamavoca Bhagav.

4.

cariy evamha.

5.

Attha hi ntho saraa avoca.

6.

Satth ta itthi ha etiss tava putta dehti.

7.

Eko go tamasi khetta agam.

8.

Vayas aha paca vsati vassni.

9.

Manas savaro sdhu.

10.

Ta sdhuka suhi, manasi karohi.

11.

Amhka satthuno pde maya siras avandamh.

12.

Tava vacas v manas v m ki ci ppaka kamma karohi.

13.

Aya nv ayas kat.

14.

Satta ahni maya kicipi hra na abhujamh.

15.

Mayha bht gona tia ad.


!

!
1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.
11.
12.
13.
14.

79

!
(Samsa)






1.

Kammadhraya

2.

Tappurisa

3.

Dvanda

4.

Bahubbhi

5.

Avyaybhva

1.



!
Taruo - puriso

taruapuriso

Taru - ka

taruaka

Tarua - phala

taruaphala !

Sumedho - paito

sumedhapatito

Mukhameva cando

mukhacando

Slameva dhana

sladhana

Su - jano

sujano

Na - kusala

akusala

Na - asso

anasso

Na - manusso

amanusso

Na a an

(Digu Samsa)

80

!
Dve - aguliyo

dvagula

Tayo - lok

tiloka

Catasso - dis

catuddisa

Cattri - saccni

catusacca

Satta - ahni

sattha


!
Eko - putto

ekaputto

Tayo - bhav

tibhav

Catasso - dis

catuddis

2.



2/! !

gama - gato = gamagato

siva - karo = sivakaro

3/! ! Buddhena - desito = Buddhadesito

4/! ! Asin - kalaho = asikalaho

5/! ! Lokassa - hito = lokahito

6/! ! Corasm - bhaya = corabhaya

7/! ! Buddhassa - dhammo = Buddhadhammo !


8/! ! Vane - vso = vanavso
!

!
3.

Ante - vsiko = antevsiko2

!
( )

ca
2

81





!
! Cando ca suriyo ca
!

Nar ca nriyo ca

! Nma ca rpa ca

candasuriy3

()!

naranriyo

nmarpa

( )!

sukhadukkha !

Sukha ca dukkha ca

Hatthi ca gavo ca ass ca

hatthigavssa !

4.




!
Pta

ambara

ptambaro

gata !

samaa

gatasamao

( )

Diho !

dhammo

dihadhammo ( )!

Ni

tah

nittaho

!
5.

( )

(upasagga)

(nipta) 5


82

a


!
Anu - pubba 

= anupubba

Adhi - itth

= adhitthi

Upa - gag

= upagaga

Upa - nagara

= upanagara

!
Yath - bala

= yathbala

Yath - kama

= yathkkama

Yath - vuddha

= yathvuddha

Yath - satti

= yathsatti

Yva - attha

= yvadattha

Yva - jva

= yvajva

Pacch - bhatta

= pacchbhatta

!


!
Seta - vattha

= setavattha

Pituno - setavattha

= pitusetavattha

Putt ca dhtaro ca

= puttadhtaro

Mahantni - gharni

= mahgharni

Puttadhtarna - mahgharni = puttadhtumahgharni


!

83

!
!
1.

Sabbadna dhammadna jinti.

2.

Aha te saddhi puttadhthi ds bhavissmi.

3.

Tisaraena saddhi pacasla detha me bhante.

4.

Itapi so Bhagav araha,


sammsambuddho, satth devamanussna.
Mtpit dis pubb, cariy dakkhi dis.

5.
6.

Paraloka gacchanta puttadhtaro v bhtaro v hatthigavssa v na


anugacchanti ().

7.

Eko taruavejjo vejjakamma karonto gmanagaresu vicarati.

8.

Drakadrikyo tesa mtpitunna ovde hatv kicipi ppakamma na


karonti.

9.

Stodaka v uhodaka v hara.

10.

Amhka Buddho pana pubbe Sumedhapaito nma ahosi.

11.

Sattasu dhanesu saddhdhana pana pahama sladhana dutiya,


padhana sattama.

12.

Dvipadesu v catuppadesu v sad mettacittena vasitabba.

13.

Aha khsave v na dihapubbo, satthudhamma v na sutapubbo.

14.

Itthipuris sukhadukkha bhujamn tibhave vicaranti.

15.

Amaccaputt rjabhayena mahpsdato nikkhamisu.

16.

Mayha antevsikesu dve brahmacrino saddcetas Buddhadesita


dhamma sutv samaadhamma katv dihadhamm ahesu.
!

84

!
1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
!

85

!
(Avyaya)!


(Avyaya) (Upasagga)
(Nipta)
(Upasagga)


(Nipta)

!

1.
pabbata 

harati harati 

gacchti gacchati 
2. Abhi
Abhigacchati 

Abhikkamati 

Abhijnti jnati 

Abhidhamma 

Abhibhavati bhavati 

Abhimukha 

Abhimagala 

Abhi 

3. Adhi
Adhivasati 

Adhibh bh 

Adhisessati 

Adhibhta 

Adhitihati 

Adhista 

Adhisla 

Adhigacchati 

86

4. Anu
Anugacchati 

Anurj 

Anunyaka  Anulomato 
5. Apa
Apaslya 

Apavda vda 

Apagacchati 

6. Api pi
Apidhna, pidhna, pidahana
7. Ati !
Atisundara 

Atigacchati 

Atikkamati  
8. Ava o
Avaharati 

Avakkamati okkamati 

Avamaati 

Avajnti jnati 

Avabodha  Avacarati 
9. Du
Duggati 

Duranubodha 

Duddama 

10. Ni
Niggacchati 

Nikkhamati 

Nidahati 

Nicaya 

Nirhra 

Nikhaati 

Nigama 

Nivattati 

11. N
Nharati 

Nroga 

Nrasa 

12. Pa
Payti 

Pabala 

Pakkamati  Pakkhipati 

87

13. Par
Parjaya 

Parbhava 

Parakkamati 

14. Pari
Paridahati ()

Parikkhipati 

Paridhvati 

Parisuddha 

15. Pati ( pai)


Paideti 

Paikkamati 

Paisota 

Pairpa 

Pairja 

Pailekhana 

16. Sa
Sameti 

Sambuddha 

Sakhipati 

Samgacchati 

Sagaha 

Saharati 

Sammukha 

17. Su
Sugati 

Sudesita 

Sujana 

Subhvita 

Sukara 

Sudubbala 

18. U
Ukkhipati 

Uggacchati 

Uttarati 

Ucchindati 

Udaya 

19. Upa
Uparja 

Upagacchati 

Upaskh 

Upadhvati 

Upakahati 

Upakaa 

Updna 

88

20. Vi
Vikkhipati 

Vibhava 

Vimutti 

Vigata 

Vykaroti 

Visama 

Vimala 

Vipassati 

Visoka 

Vicarati 

Vicchindati 

Viloma 

Vimukha 

abhi, anu, pati, pari


du, ni u vi


du ni ru
d vi y
!
!
1.

M nivatta abhikkama.

2.

Puttadhthi mtpitaro yathsatti sagahetabb.

3.

Idhgacchatha, bhikkhavo, yathbuddha vandatha.

4.

Sacepi dujjan yvajva sujane bhajeyyu tesa kocipi attho na bhaveyya.

5.

Sudesita Buddhadhamma uggahmi yathbala.

6.

Sabbe devamanuss manussaloke v devaloke v yathkamma uppajjanti.

7.

Tvha Pibhsa uggahmi. Api ca kho pana2 tass bhsya

pailekhana likhitu vyammi.


8.

Tassantevsik gmanigamesu vicaritv suriyodaye nagara samppuisu.

9.

Senpatiputto anupubbena tassa rahe senpati ahosi.

10.

Iti heta vijnhi pahamo so parbhavo.

11.

Duranubodha abhidhamma yathbala paita-sotna desetu vaati1.

2
3

Tva !
Api ca kho pana !

89

12.

Uparj pairjna abhibhavitu upanagara gato.

13.

Sattasattha so nirhrova vane vasi.

14.

Mahsehino corabhayena yathsukha na supisu.

15.

Att hi kira duddamo.


!

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.
11.
12.
13.
14.
15.
!

vaati !

90

!
(Taddhita)!






1. a

!
Pa

+ a = paa

pao

Saddh + a = saddha

saddho

Vasiha + a = vsiha

vsiho

vsih !

vsiha

!
2. ika


!
Dhamma

+ ika = dhammika

Ky

+ ika = kyika

Nagara

+ ika = ngarika

Loka

+ ika = lokika

Loa

+ ika = loika

Nva

+ ika = nvika

Magga

+ ika = maggika

Vinaya

+ ika = venayika

Bhagra

+ ika = bhagrika

91

3. ima iya
!
Anta

+ ima = antima

Majjha

+ ima = majjhima

Loka

+ iya = lokiya

4. ika ima mantu vantu v


!
Daa

+ 

= da

Chatta

+ 

= chatt

Putta

+ ika

= puttika

Daa

+ ika

= daika

Putta

+ ima

= puttima

Dhiti

+ mantu = dhitimantu

Bandhu + mantu = bandhumantu

Gua

+ vantu = guavantu

Medh

+ v

=medhv

5. maya
!
Aya

+ maya

= ayomaya1

Dru

+ maya

= drumaya

Mana

+ maya

= manomaya1

Rajata

+ maya

= rajatamaya

Suvaa

+ maya

= suvaamaya

6. t

!
Gma

+ t

= gmat

Jana

+ t

= janat

Bla

+ t

= blat

Dhamma

+ t

= dhammat

Manussa

+ t

= manussat

Aya mana maya


a o
2

92

7. tta ya 2
ya

!
Aroga

+ ya = rogya

Bla


+ ya = blya

+ tta = blatta

Manussa

+ tta = manussatta

Nla

+ tta = nlatta

Paita

+ ya = paitya, paicca

8. tara iya tama iha



!
!

Bla

blatara

blatama

Dhamma

dhammiya

dhammiha

Gua

guiya

guiha

Medha

medhiya

medhiha

Pata

patatara

patatama

Ppa


ppatara

ppatama

ppiya

ppiha

Appa

appatara

appatama

Appa

kaniya

kaniha

Pasattha

seyya

seha

Vuddha

jeyya

jeha

9. ka
!
Eka

+ ka

= ekaka

Dvi

+ ka

= dvika

Catu

+ ka

= catukka

!
bhva
purisabhva itthibhva
1

93

10. kkhattu
!
Eka

+ kkhattu = ekakkhattu

Dvi

+ kkhattu = dvikkhattu

11. dh so th

!
Eka

+ dh = ekadh

Paca

+ dh = pacadh

Bahu

+ dh = bahudh

Attha

+ so

= atthaso

Sabba

+ so

= sabbaso

Aa

+ th = aath

Sabba

+ th = sabbath



ati atva ativiya !
!
!
1. Rj bhavatu dhammiko.
2. Socati puttehi puttim.
3. Tava paiccena mama ki payojana
4. Aha mama mtpitare sad dvikkhattu vandmi.
5. Manussattampi labhitv kasm tumhe pua na karotha
6. Eso saddho dyako sabbad sla samm rakkhati.
7. Sabbesu devamanussesu samm-sambuddho pana seho hoti.
8. Imesa dvinna svakna aya pana jeyyo seyyo ca hoti.
9. Tasmi pae vijo drumayabhani na vikkiti.
10. Yo saddho v pao v ya ya desa gacchati so tattheva pjito hoti.

94

11. Mahrao kanihaputto imasmm rahe seharjabhagriko hoti.


12. Amhka antevsikna kaiyo pana venayiko kaniho pana bhidhammiko.
13. Lokiyajan puappa katv sugatiduggatsu uppajjitv bahudh
kyikasukhadukkha bhujanti.
14. Tesa saccena slena - khantimettabalena ca
Te pi tva anurakkhantu - rogyena sukhena ca.
!
!
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14. 1
!

95

!
(Kitaka)!



1. a

!
!
Bh


+ a = bhava

= bhva

Budha

+ a = bodha

Dusa

+ a = dosa

Ji

+ a = jaya

Kh

+ a = khaya

Lubha

+ a = lobha

Muha

+ a = moha

Pata

+ a = pta

Pada

+ a = pda

Ruja

+ a = roga

2. a



!
Anna

+ d

+ a = annada

Bala

+ d

+ a = balada

Dhamma

+ dhara + a = dhammadhara

Dina

+ kara

+ a = dinakara

( )!

Kumbha

+ kara

+ a = kumbhakra

Ratha

+ kara

+ a = rathakra

Ml

+ kara

+ a = mlkra

96

3. a

!
Pdena

+ p

+ a = pdapa

( )!

Bhujena

+ gamu

+ a = bhujaga

( )!

Kammalo

+ jana

+ a = kammaja

Vane

+ cara

+ a = vanacara

Vrimhi

+ jana

+ a = vrija

( )!

4. aka

a y i u aya
ava
aka tu
tu
t
!
D

+ aka = Dyaka !

D

+ tu = dtu

Ni

+ aka = Nyaka !

Ni

+ tu = netu

Su

+ aka = Svaka ! Su

+ tu = sotu

+ tu = tu

Bhuji + aka = bhojaka !

Gamu + aka = gamaka !

Bhara + tu = bhattu !

Jana

+ aka = janaka !

Gamu + tu = gantu1 !

Kara

+ aka = kraka !

Kara

+ tu = kattu

Vc

+ tu = vattu

5. ana ti
ti t

m n

97

!
D

+ ana = Dna

Gamu + ti = gati

Ni

+ ana = Nayana !
+ ana = Savana !

G () + ti = gti

Su

Muca

( )
!

+ ti = mutti !
+ ti = pti !

Gamu + ana = gamana !

P

Kara

Ramu + ti = rati

Mara + aa = maraa !





!

Sara

+ ti = sati

Su

+ ti = suti

!
!

h

Thu

+ ti = thuti !

+ aa = karaa

+ ti

= hiti

6. anya ya
a ya eyya
!
Kara + anya = karaya1 !

D

P

Gha + ya = gayha2 !

+ anya = pnya

()

+ ya = deyya !

Pja + anya = pjanya !

+ ya = eyya !

Su

P

+ ya = peyya !

+ anya = savanya !


Bhuji + ya = bhojja Garaha + ya = grayha !
Mada + ya = majja Vada

+ ya = vajja

( )!

Khda + ya = khajja Yuja

+ ya = yogga

7. ana ( ) ( )
( )

!
Brahma cara

+ 

= brahmacr

( )!

Dhamma vada + 

= dhammavd

Sacca vada

+ 

= saccavd

( )

Sdhu sla

+ 

= sdhusl

Ppa kara

+ 

= ppakr

( )

Kudha + ana = kodhana

Ghusa + ana = ghosana

Bhsa + ana = bhsana

Kampa + ana = kampana

1
3

r n !
Gha + ya = gahya gayha!

98

8.
tu kma


!
Bhujitu kma

= bhujitukma

bhujitukmena !

bhujitukmassa

Gantu kma

= gantukma

Pacitu kma

= pacitukma

Ktu kma

= kattukma

4.

Ki dado balado hoti - ki dado hoti vaado.


Ki dado sukhado hoti - ki dado hoti cakkhudo?
Annado balado hoti - vatthado hoti vaado.
Ynado sukhado hoti - dpado hoti cakkhudo.
Maggo atthi maggiko natthi, gamana atthi gamako natthi, kamma atthi
krako natthi.
Dhammapti sukha seti.

5.

Dhammacr sukha seti - asmi loke paramhi ca.

6.

Sabbappassa akaraa.

7.

Ppna akaraa sukha.

8.

10.

Sabbadna dhammadna jinti. Sabba rasa dhammarasa jinti.


Sabba rati dhammarati jinti. Tahakkhayo sabbadukkha jinti.
Yo svako kyena v vcya v cetas v kicpi ppa kamma na karoti so
hoti Dhammadharo, Dhammavd.
Tava thutiy me payojana natthi.

11.

Saccavdino sad pjaniy honti.

12.

Sampattivipattsu akampanacitto hoti.

13.

Sdhusl - svak dhammasavanatthya gantukm nagarato nikkhamisu.

14.

Bhsanadrak paitehi grayh honti.

1.
2.
3.

9.

99

!
1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.
11.
12.
13.
14.
!

pala (plesi) !

100

!
(Sandhi1)!




1. Sara sandhi
2. Vyajana sandhi
3. Niggahita() sandhi

Sara sandhi
1.

loke

- agga

= lokagga

Pa

- indriya

= paindriya

Tni

- imni

= tnimni

Sabbo

- eva

= sabbeva

2.

Chy

- iva

= chyva

Iti

- api

= itipi

Pto

- eva

= ptova

3.

i u

e o
Upa

- eto

= upeto

Suriyo

- udaya

= suriyudaya, suriyodaya

4.

sa + dh sandhi

101

Buddha

- anussati = Buddhnussati

Gacchmi

- iti

Bahu

- upakro = bahpakro

Sace

- aya

= sacya

Idni

- aha

= idnaha

5.

= gacchmti


Lokassa

- iti

Vi

- atikkama =vtikkama

Sdhu

- iti

= sdhti

Jvitahetu

- api

= jvitahetpi

6.

= lokassti

te me ye y

e
Me

- aya

= myaya, myya

( )

Te

- aha

= tyaha, tyha

Ye

- assa

= yyassa, yyssa

7.

i u o

y v
Vi

- kato

Su

- gata = svgata

Anu

- eti

= anveti

Ko

- attha

= kvattho

So

- aya

= svaya, svya

8.

= vykato

ati iti pati ti

cc
Ati

- anta

= accanta

Ati

- eti

= acceti

Ati

- odto

= accodto

102

Iti

- eta

= icceta

Pati

- harati

= paccharati

9.

abhi

abbha
Abhi
10.

- uggato

= abbhuggato

adhi ajjha


Adhi
11.

- gama

= ajjhgama

t, d, n, m, y, r, , v

Ajja

- agge

= ajjatagge

Atta

- attha

= attadattha

Ito

- yati

= itonyati

Idha

- hu

= idhamhu

So

- eva

= soyeva

Ni

- antara = nirantara

Cha

- abhi = chaabhi

Ti

- agika = tivagika

Vyajana sandhi
1.

Te

- assa

= tyssa

Muni

- care

= muncare

Su

- akkhto

= svkkhto

Jyati

- soko

= jyatsoko

2.

Yadi v svake

= yadivasvake

Tah

= tahakkhayo

- khayo

103

eta ta o

3.

a
Eso dhammo

= esa dhammo

So muni

= sa muni

4.
A

- pamdo

= appamdo

Vi

- a

= via

5.


Ni

- bhaya

= nibbhaya

Sa

- dhammo

= saddhammo

Niggahita() sandhi
1.

Ta khaa

= takhaa

Sa jta

= sajta

Ta a

= taa

Ta hna

= tahna

Aha te

= ahante

Sa nipto

= sannipto

Sa bodhi

= sambodhi

Sa mna

= sammna

2.

e h e


Ta

- eva

= taeva

Ta

- hi

= tahi

3.

y y


Sa

- yamo

= saamo

4.

104

m ta

eta d
Ta

- aha

= tamaha

Eta

- avoca

= etadavoca

5.



Adsi aha adsi-aha ads-aha adsaha

Eva aha

6.

eva-aha

evaha,

Buddhna - ssana
7.

evha

= Buddhnassana

Cakkhu udapdi
Ava
8.

- siro

= cakkhu udapdi
= avasiro


Ida api

= idampi

Ki iti

= kinti

Cakka iva

= cakkava

105

(Paham)
1.

naro nr phala
2.


Puriso gacchati

Buddhena Dhammo desyate

3.

So rj ahosi

Eso Drako hoti

(lapana)

Putta, idhgaccha!

Bho Gotama!

(Dutiy)
1.

Aha lekhana likhmi.


2.

Idha so temsa vasi.

Dvha atikkanta.

Yojana dgho pabbato.

3.

So gma gacchati.

4.

106

anupatipari

Rukkha anu, rukkha pati, rukkha parivijjotate

cado.
Yadettha ma anu siy.

Sdhu Devadatto mtara anu.

Anu Sriputta paav bhikkhu.

Saccakiriya anu pavassi.

( )

Nadi Nerajara pati.

5.

Rj sukha vasati.

Sukha supati.

Dukkha seti.

6.


Vin1 Dhamma.

Sace ma nlapissati.

Upam ma paibhti.

Ta kho pana Bhagavanta.

Eka samaya Bhagav

7.

vasa adhianu upa


Gma vasati, anuvasati, upavasati.

Vihra adhivasati.

(Tatiy)

cariyena potthaka dyate.

Tena kata kamma.

Vin

107

(Karaa)
1.

Hatthena kamma karoti.

Cakkhun passma.

ena sukha labhati.

2.


Vijjya vasati.

Kamman vasalo hoti.


Akkhin ko.


Vaena abhirpo.

Gottena Gotamo.

Sippena naakro.


Ekamsena gacchmi.

Yojanena gacchati.


Satena kta.

()

Pitar sadiso.

Mtar samo.

Kahpaena no.

Dhanena hno.

Vcya nipuo.

Main attho.

108


Ssena bhra vahati.
3.

saha saddhi ala

ki
Nisdi Bhagav saddhi bhikkhusaghena.
Bhtar saha.

()

Ala te idha vsena.

Ki me dhanena

4.

Sukhena vasati.
5.

Attanva attna sammannati.

Sumutt maya tena mahsamaena.


Tena samayena.

(Catutth)
1.

Ycakna dna deti.

Kyassa bala deti.

2.

ruca dhara


Samaassa rocate sacca.

Devadattassa suvaacchatta dhrayate.

3.


Tassa kujjha, mahvra.

Devpi tesa pihayanti.

Dujjan guavantna usyanti.

Buddhassa silghate.

109

Nindanti bahubhina.

Mayha sapate.

4.


Te vejjassa kathayisu.

Arocaymi vo Bhikkhave.

Satth Bhikkhna Dhamma deseti.

So tassa lekhana pahii.

5.


Yuddhya gacchati.

Nibbnya savattati.

Caratha bhikkhave crika bahu-

janahitya, bahu-janasukhya.

Atthya me bhavissati.
6.

hita attha payojana

ala ki namo svgata



Lokassa hita.

Dhanena me attho.

ena te ki payojana.

Ala mallo mallassa.

Namo sammsambuddhassa.

Svgata te mahrja.

Svatthi hotu sabbasattna.

Sotthi te hotu sabbad.

7.

110

Appo saggya gacchati.

(Pacam)
1.


Nagar niggato rj.

( )

Rukkhasm phalni patanti.

()

Assasm patmi.

() ( )

2.


Pabbatehi nadiyo pabhavanti.

Urasm jto putto.

Ubhato sujto.

Kmato jyati soko.

Corasm bhaya uppajjati.

cariyamh uggahma.

Siss cariyehi pakra labhanti.


Dukkh pamucantu.

Mutto mrabandhan.

3.


Kke rakkhanti taul.

Ppa citta nivraye.

Mtpithi antaradhyati putto.

111


4.



Nagarasm catusu yojanesu araa.

Gmasm rmo yojana.

Imamh msasm pacamse atikkhante.




Ito kappasahasse.
5.

pabbat khetta.

Apa

apa slya yanti.

Pati

Buddhasm pati Sriputto.

Ghatamassa telasm

patidadti.
Pari

Paripabbat devo vassati.

Adho

adhar adho.

Nn

te bhikkh nn-kul.

Rite

rite saddhamm kuto sukha.

Vin

vin dhamm.

Uddha

uddha pdatal.

Upari

Upari gangya.

Yva

yva brahmalok.

6.

Dnato slameva vara.

Slameva sut seyyo.

7.

Slato na pasasanti.

112

Bhava-paccay jti.

Sakhranirodh avijjnirodho.

Puratthimato.

8.

Ki kraa

Ta kissa hetu

9.


Kammassa kaatt.

Ussannatt.

(Chah)
1.

Buddhassa dhammo.

Rukkhassa chy.

2.

Pupphna rsi.

( )

Bhikkhna samho.

( )

Meghassa saddo.

Suvaassa vao

Pdassa ukkhepana.

Lokassa hito.

3.


Narna indo.

Manussna adhipati.

Satth deva-manussna.

4.

113

Buddho seho manussna.

Imesa drakna (imesu drakesu)

esa pahamo.
Etesa phalna eka gaha.
5.


Dhammdhammassa kovido.

Kusal naccagtassa.

Gmassa (v gmato) avidure.

Nibbnassa santike.

Nagarassa sampe.

Tassa Purato.

Heh chyya.

Heh macassa.

Tassopari.

Jnumaalna upari.

Pitussa tulyo.

Mtu-sadiso.

6.


Dhammna caturo pad seh.

Sabbesa sattna Buddho uttamo.

Danto seho manussna.

7.


Amatassa dt.

Ppna akaraa sukha.

Rao pjito.

Patta odanassa pretv.

114

Sabbe bhyanti maccuno.

Bhto catunna sivisna.

Divasassa tikkhattu.

Bhagavato pasann.

(Sattam)
1.


Manuss gharesu vasanti.

Thliya odana pacati.

Khresu jala.

2.

Tasmi samaye.

Syahasamaye gato.

Phussamsamh tsu msesu veskhamso.

Ito satasahassamhi kappe.

3.

Dpi sammesu haate.

( )

Musvde pcittiya.

4.

Manussesu khattiyo sratamo.

Addhikesu dhvato sghatamo.

yasm nando arahantesu aataro.

5.

adhipati dyda

issara kusala patibh pasuta


sakkhi smi
Lokasmi (lokassa) adhipati.
1

satasahassa

115

Kammasmi (kammassa) dydo.

Pahaviya (pahaviy) issaro.

Gtasmi (gtassa) kusalo.

Dassanasmi (dassanassa) patibh.

Gosu (gava) pasuto.

Adhikaraasmi (adhikaraassa) sakkhi.

Dhammasmi (Dhammassa) smi.

6.

sdhu nipua

adhi upa

Paya sdhu.

Mtari sdhu.

Vinaye nipuo.

Bhagre niyutto.

Dhamme gravo.

Buddhe pasanno.

Appakasmi tuho.

Ksirae na kuppmi.

Adhi devesu Buddho.

Upanikkhe kahpaa

7.

Idampissa hoti slasmi.

Bhsu gahetv.

Bhikkhsu abhivadanti.

Sama pattesu piya caranti.

Saghe, Gotami, dehi.

Kadalsu gaje rakkhanti.

116


!Mayi gate so gato.

Bhikkhusaghesu bhojiyamnesu gato.


Sabbe magg vivajjenti gacchante

lokanyake.


!Aha gacchanto tena saddhi na
sallapi.


Mtpitunna rudantna pabbaji mtpitsu rudantesu pabbaji.

eva

Tayi gate yeva so gato.

117



ya
a

Rakkha

- ya

- te

= rakkhyate

D

- ya

- te

= dyate

N

- ya

- te

= nyate

Su

- ya

- te

= syate

Paca

- ya

- te

= pacyate = paccate

(Vattamn)
!

! te

ante

paccate

paccante

! se

vhe

paccase

paccavhe

! e

mhe

pacce

paccamhe

(Ajjatan)
!

! !

! 

apacc, pacc

apacc, pacc

! se

vha

apaccise, paccise

apaccivha, paccivha

! a

mhe

apacca, pacca

apaccimhe, paccimhe

(Hyattan)
!

! !

! ttha tthu apaccattha

apaccatthu

! se

vha

apaccavha

! i

mhase apacci

apaccase

apaccamhase

118

(Pacam)
!

! !

! ta anta paccata

paccanta

! ssu

vho

paccavho

! e

mase pacce

paccassu

paccmase

(Sattam)
!

! etha

era

paccetha

paccera

! etho

eyyavho paccetho

pacceyyavho

! eyya eyymhe pacceyya

pacceyymhe

(Bhavissanti)
!

ssante

paccissate

paccissante

! ssase ssavhe

paccissase

paccissavhe

! ssa

paccissa

paccissmhe

! ssate

ssmhe

h
(Vattamn)!
!

(Ajjatan)!

! hoti

honti

ahosi, ah

ahesu

! hosi

hotha

ahosi

ahosittha

! homi

homa

ahosi, ahu

ahosimh, ahumh

(Hyattan)!
!

(Pacam)!
!

! ahuv

ahuv, ahvu hotu

hontu

! ahuvo

ahuvattha

hohi

hotha

! ahuva

ahuvamha

homi

homa

(Sattam)!
!

119

(Bhavissanti)!

! heyya

heyya

hessati, hehiti

hessanti, hehinti

! heyysi

heyytha

hessasi, hehisi

hessatha, hehitha

! heyymi

heyyma

hessmi, hehmi hessma, hehma

asa
(Vattamn)!
!

(Ajjatan)!

! atthi

santi

si

sisu, su

! asi

attha

si

sittha

si

simha

! asmi, amhi asma, amha


(Pacam)
!

(Sattam)

! atthu

santu

siy, assa

siyu, assu

! hi

attha

assa

assatha

! asmi

asma

assa

assma

120

!
!

BUDDHENIY VATTHU
!
Jambudpe kira pubbe paliputtanagare sattstikoti- nihita- dhana eka
sehi- kula ahosi. Tassa pana sehino ek yeva dht ahosi- nmena Buddhen
nma. Tass satta- vassika- kle mt- pitaro klamakasu. Tasmi kule sabba
spateyya tass yeva ahosi.
S kira abhirp psdik paramya vaapokkharatya samanngat
devacchar-paibhg piy ca ahosi manp saddh pasann ratanattaya-mmik
paivasati. Tasmi pana nagare sehisenpati- uparjdayo ta attano
pdaparikatta kmayamn manusse pesesu pakrehi saddhi. S ta
sutv cintesi :- mayha mtpitaro sabba vibhava pahya mat. Maypi tath
gantabba. Ki me patikulena. Kevala citta vinsya bhavati. May panima
dhana Buddha-ssane yeva nidahitu vaatti cintesi. Cintetv ca pana tesa
mayha patikulenatthoti paikkhipi.
S tato pahya mahdna pavattent samaa- brahmae santappesi.
Athparabhge eko assa-

vijako assa-vijjya pubbantparanta

gacchanto gamma imasmi gehe nivsa gahi. Atha so vijo ta disv dhtusineha patihpetv gandha- mla- vatth- lankrdh tass upakrako hutv
gamanakle - Amma etesu assesu tava ruccanaka assa gahh ti ha.
Spi asse oloketv eka sindhavapotaka disv eta me deh ti ha.
Vijo - Amma eso sindhavapotako. Appamatt hutv paijaggh ti vatv
ta paipdetv agamsi.
Spi ta paijaggamn ksa- gm- bhva atv samm paijaggant
eva cintesi- puakaraassa me sahyo laddhoti agatapubb ca me Bhagavato
sakala marabala vidhmetv Buddhabhtassa Jaya- mah Bodhibhmi.
Yannnha tattha gantv Bhagavato Jayamahbodhi vandeyyanti cintetv
bah rajata- suvaa- mldayo krpetv ekadivisa assa abhiruyha ksena
gantv bodhi-malake hatv- gacchantu ayya suvaaml pjetunti ugghosesitenettha:

121

Yato pahha Buddha- ssane suddha- mnas


Pasann tena saccena- mamanuggaha- buddhiy
gacchantu namassantu- bodhi pjentu sdhuka
Soamlhi Sambuddha- putt ariyasvak
Sutv ta vacana ayy- bah Shalavsino
gamma nabhasa tattha- vandisu ca mahisu ca.
Tato-ppabhuti s kumrik Buddha-ssane atva pasann niccameva
assamabhiruyha gantv ariyehi saddhi Mahbodhi suvaamlbhi pjetv
gacchati.
Atha Paliputta-nagaropavane vanacar tass abhiha gacchantiy ca
gacchantiy ca rpasampatti disv rao kathesu. Mahrja, evarp
kumrik

assamabhiruyha

gantv

nibandha

vanditv

gacchati.

Devassnurpa aggamahesi bhavitun ti .


Rj ta sutv Tena hi bhane gahatha na kumri. Mama aggamahesi
karom ti purise payojesi.
Tena payutt puris Bodhi-pja katv gacchanti gahmti tattha niln
gahaa-sajj ahasu. Tad s kumrik assamabhiruyha Mah-bodhimaa
gantv vtargehi saddhi pupphapja katv vanditv nivatti. Atha tesu eko
Dhammarakkhitatthero nma tass evamha: Bhagini, tva antarmagge cor
gahitukm hit. Asukhahna patv appamatt sgha gacch ti .
Spi gacchanti ta hna patv corehi anubandhit assassa pahiy
saa datv pakkami. Cor pacchato pacchato anubandhisu. Asso vega
janetv ksa mullaghi. Kumrik vega sandhretu asakkont assassa pihito
parigilitv patant-may katpakra sara puttti ha. So patanti disv vegena
gantv pihiya nisdpetv ksato netv sakahne yeva patihpesi. Tasm.
Tiracchnagat peva - sarant upakraka
Na jahantti mantvna - kata hontu pnino.
Tato s kumrik sattstikoi- dhana Buddha- ssane yeva vapitv
yvajva sla rakkhitv tato cut suttappabuddho viya devaloke nibbatti.
Atitaruavay bho mtugmpi eva
Vividhakusalakamma katv sagga vajanti.
Kusalaphalamahanta maamn bhavant

122

Bhavatha kathamupekk dnamndikamme.

123

PNYADINNASSA VATTHU

Jambudpe aatarasmi janapade kireko manusso rahato raha


janapadato janapada vicaranto anukkamena Candabhga-nadtra patv
nva abhiruhitv paratra gacchati. Athpara gabbhinitth tya evanvya
gacchati. Atha nv gag- majjha- ppatta- kle tassa kammaja vt calisu.
Tato s vijyitumasakkont klant pnya me detha pipsitmh ti manusse yci.
Te tass vacana asuant viya pnya ndasu. Atha so jnapadiko tassa
karuyanto pnya gahetv mukhe sici. Tasmi khae s laddhsss
sukhena draka vijyi. Atha te tra patv katipaya- divasena attano attano
hna ppuisu. Athparabhge so jnapadiko aatara- kicca paicca tass
itthiy vasana-ghara patv tattha tattha hianto nivsanahna alabhutv
nagara-dvre sla gantv tattha nipajji.
Tasmi yeva divase cor nagara pavisitv rjagehe sandhi chinditv
dhanasra gahetv gacchant rjapurisehi anubaddh gantv t yeva slya
chaetv palyisu. Atha rjapuris gantv ta jnapadika disv - aya
coroti gahetv pacchbha gha bandhitv punadivase rao dassesu.
Ra Kasm bhae, corakammaks ti pucchito.
Nha, devo, coro, gantukomhi ti vutte, rj core pariyesitv alabhanto
ayameva coro ima mrethti npesi.
Rjapurisehi ta gha bandhitv ghtahna nette s itth ta tatha
nyamna disv sajnitv kampamna haday muhuttena rao santika
gantv vanditv, Deva, eso na coro gantuko, muccatheta, devti ha. Rj
tass katha asaddhahanto yajjeta mocetumicchasi tassa-gghanaka dhana
datv mucpehti.
S Smi mama gehe dhana natthi. Api ca me sattaputtehi saddhi ma
dsi karohi. Eta muca dev ti ha.

124

DUGGATASSA DNA
!
Ahosi duggato pubbe
Dna denti nar tattha

.
.

Brasi-puruttame
nimantetvna bhikkhavo

Jvanto bhatiya soha


Tuhahahe pamudite

.
.

dna dente mahjane


eva cintesaha tad

Sampaa.vatthlakr
Paratthapi pahahva

.
.

dna dent ime jan


sampattimanubhonti te

Buddhuppdo aya dni


Susldni vattanti

.
.

dhammo loke pavattati


dakkhieyy jinoras

Avahitova sasro
Kalya.vimukh satt

.
.

apy khalu prit


kma gacchanti duggati

Idni dukkhito hutv


Daiddo kapao dno

.
.

jvmi kasirenaha
appabhogo anhiyo

Idni bja ropemi


Appeva nma tenha

.
.

sukhette sdhu.sammate
parattha sukhito siy

Iti cintiya bhikkhitv


Maapa tattha kretv

.
.

bhati katvnanekadh
nimantetvna bhikkhavo

ysena adsaha
Tena kammavipkena

.
.

pysa amat yaso


devaloke manorame

Jtomhi dibbakmehi
Dghyuko vaavanto

.
.

modamno anekadh
tejasca ahosaha.

125

SUMANDEVIY VATTHU

Svatthiya hi devasika Anthapiikassa gehe dve Bhikkhu. sahassni


bhujanti; tath Viskhya mah. upsikya. Svatthiya ca yo yo dna
dtukmo hoti so so tesa ubhinna oksa labhitvva karoti. Ki kra?
Tumhka dnagga Anthapiiko v Viskh v gatti pucchitv ngatti
vutte satasahassa vissajjetv katadnampi ki dna nmetanti garahanti.
Ubhopi te Bhikkhusaghassa ruci ca anucchavikakiccni ca ativiya jnanti.
Tesu vicrentesu bhikkh cittarpa bhujanti. Tasm sabbe dna dtukm te
gahetv va gacchanti. iti te attano ghare bhikkh parivisitu na labhanti.
Tato Viskh Ko nukho mama hne hatv bhikkhusagha parivisissat ti
upadhrent puttassa dhtara disv ta attano hane hapesi. S tassa nivesane
bhikkhusagha

parivisati.

Anthapiikopi

Mahsubhadda

nma

jehadhtara hapesi. S bhikkhna veyyvacca karont dhamma suant


sotpann hutv patikula agamsi. Tato Cullasubhadda hapesi. Spi tatheva
karont

sotpann

hutv

patikula

gat.

Atha

Suman.

devi

nma

kaihadhtara hapesi. S pana Sakadgmiphala patv kumrikva hutv


tathrpena aphsukhena tur hrupaccheda katv pitara dahukm
hutv pakkospesi. So ekasmi dnagge tassa ssana sutvva gantv . Ki
amma Sumane?ti ha. Spi na ha . Ki tta kaihabhtik ti .
Vippalapasi, amma?
Na vippalapmi, kaihabhtik ti .
Bhyasi, amm ti .
Na bhymi, kaihabhtik ti .
Ettaka vatv yeva pana s klamaksi.
So Sotpannopi samno sehidhtari uppannasoka adhivsetu asakkonto
Dhtu sarrakicca kretv rodanto Satthusantika gantv Ki gahapati dukkh
dummano assumukho rudamno upagatos?ti vutte Dht me bhante
Sumandevi klakat ti ha.
Atha kasm socasi? Nanu sabbesa ekasika maraanti.

126

Jnmeta bhante. Evarp pana me hirottappasampann dht s


maraakle

sati

paccupahpetu

asakkont

vippalamn

matti

me

anappaka domanassa uppajjat ti .


Ki pana tay kathita mahsehi?
Aha ta bhante. Amma Sumane ti mantesi. Atha ma ha Ki tta
kaihabhtik ti. Tato vippalapasi amm ti? Na vippalapmti kaihabhtik
ti. Bhyasi amm ti? Na bhymti kaihabhtik ti. Ettaka vatv
klamaks ti.
Atha na Bhagav ha. Na te mahsehi dht vippalap ti.
Atha kasm evamh ti?
Kaihatt yeva. Dht hi te gahapati maggaphalehi tay mahallik. Tva hi
Sotpanno. Dht pana te Sakadgmini. S maggaphalehi mahallikatt evamh
ti.
Eva bhante
Eva gahapati
idni kuhi nibbatt, bhante?
Tusitabhavane gahapatti vutte bhante mama dht idh takna antare
nandamn vicaritv ito gantvpi nandanahne yeva nibbatt.
Atha na satth ma gahapati appamatt nma gahah v pabbajit v
idha loke ca paraloke ca nandanti yeva ti vatv ima gthamha.
idha nandati pecca nandati
Pua me katanti nandati

. katapuo ubhayattha nandati


. bhyyo nandati suggati gato.

127

Na hi verena verni
Averena ca sammanti

.
.

sammantdha kudcana
esa dhammo sanantano.

Yath agra ducchanna


Eva abhvita citta

vuhi samativijjhati
rgo samativijjhati.

Yath gra succhanna


Eva subhvita citta

vuhi na samativijjhati
rgo na samativijjhati.

Idha socati pecca socati


So socati so vihaati

ppakr ubhayattha socati


disv kamma.kilihamattano.

Idha modati pecca modati


So modati so pamodati

katapuo ubhayattha modati


disv kamma.visuddhimattano.

Idha tappati pecca tappati


Ppa me katanti tappati

ppakr ubhayattha tappati


bhyo tappati duggati gato.

Idha nandati pecca nandati


Pua me katanti nandati

katapuo ubhayattha nandati


bhyo nandati suggati gato.

Appamdo amatapada
Appamatt na myanti

pamdo maccuno pada


ye pamatt yath mat.

Appamdena maghav
Appamda pasasanti

devna sehata gato


pamdo garahito sad.

Acira vataya kyo


Chuddho apeta.vio

pahavi adhisessati
niratthava kaingara.

Yathpi bhamaro puppha


Paleti rasa mdya

vaagandha ahehaya
eva gme mun care.

Na paresa vilomni
Attanova avekkheyya

na paresa katkata
katni akatni ca.

Yathpi puppharsimh
Eva jtena maccena

kayir mlgue bah


kattabba kusala bahu.

Madhva maat blo


Yad ca paccati ppa

yva ppa na paccati


atha blo dukkha nigacchati.

Selo yath ekaghano


Eva nind.pasass

vtena na samrati
na samijanti pait.

Na attahetu na parassa hetu

na putta micche dhana na raha

128

Na iccheyya adhammena samiddhimattano


Sa silav paav dhammiko siy.
Yo sahassa sahassena
Eka ca jeyya attna

sagme mnuse jine


save sagmajuttamo.

Sabbe tasanti daassa


Attna upama katv

sabbe bhyanti maccuno


na haeyya na ghtaye.

Sabbe tasanti daassa


Attna upama katv

sabbesa jvita piya


na haeyya na ghtaye.

Dhamma care sucarita


Dhammacr sukha seti

na ta duccarita care
asmi loke paramhi ca.

Kiccho manussa pailbho


Kiccha saddhammasavaa

kiccha maccna jvita


kiccho buddhna uppdo.

Sabbappassa akaraa
Sacitta pariyodapana

kusalassa upasampad
eta Buddhna ssana.

Yo ca Buddha ca dhamma ca
Cattri ariya.saccni

sagha ca saraa gato


sammappaya passati.

Dukkha dukkhasamuppda
Ariyacahagika magga

dukkhassa ca atikkama
dukkhpasamagmina.

Eta kho saraa khema


Eta saraamgamma

eta saraamuttama
sabbadukkh pamuccati.

Na chu na ca bhavissati
Ekanta nindito poso

na cetarahi vijjati
ekantam v pasasito.

Na tena paito hoti


Khem avero abhayo

yvat bahu bhsati


paitoti pavuccati.

Na tvat dhammadharo
Yo ca appampi sutvna
Save dhammadharo hoti

yvat bahu bhsati


dhamma kyena passati
yo dhamma nappamajjati.

Akata dukkha seyyo


kata ca sukha seyyo

pacch tapati dukkata


ya katv nnutappati.

Sukha yva jar sla


Sukho paya pailbho

sukh saddh patihit


ppna akaraa sukha.

Sabbadna dhammadna jinti


Sabba rati dhammarati jinti
Cakkhun savaro sdhu

- sabba rasa dhammarasa jinti


- tahakkhayo sabba dukkha jinti.
-

sdhu sotena savaro

129

Ghena savaro sdhu

sdhu jivhya savaro.

Kyena savaro sdhu


Manas savaro sdhu
Sabbattha savuto bhikkhu

sdhu vcya savaro


sdhu sabbattha savaro
sabbadukkh pamuccati.

Dhammrmo dhammarato
Dhamma anussara bhikkhu

dhamma anuvicintaya
saddhamm na parihyati.

Yassa kyena vcya


Savuta thi hnehi

manas natthi dukkata


tamaha brmi brhmaa.

130

!
Mano pubbagam dhamm
Manas ce paduhena
Tato na dukkhaanveti

mano seh manomay


bhsati v karoti v
cakkava vahato pada.

Mano pubbagam dhamm


Manas ce pasannena
Tato na sukhaanveti

mano seh manomay


bhsati v karoti v
chyva anapyin.

!
Dhamm mano pubbagam (honti), mano seh (honti), manomay (honti),
(Yo) ce paduhena manas bhsati v karoti v, tato dukkha na anveti
cakka vahato pada iva.
Dhamm mano pubbagam (honti), mano seh (honti), manomay (honti),
(Yo) ce pasannena manas bhsati v karoti v, tato sukha na anveti
anapyin chy iva.
Dhamm dhara mma =
Pubbagam pubba + + gam =
Manoseh mana + seha mano
o
Manomay mana may
Paduhena pa + dusa padusa ta
ha disa diha nasa naha
asa daha isu iha
Bhsati hsa
Karoti kara
Anveti anu + eti i u v
Cakkava Cakka + iva
Vahato vaha vahanta
Pasannena pa + sada ta
nna bhidi bhinna chidi chinna chada
channa
Anapyin Na + apyin na an Apyin apa + aya

131

Soa + mlhi

Nabhas

Kira
Nihitani + dh

KlamakasuKla + akasu =
Klamaksi
Speteyya
Vaa-pokkharatya

Devacchar
Ratana + ttaya + mmik

Pdaparikatta
Vibhava
Pati + kulena
Kevala
Tato pahya
Nivsa gahi
Potaka
Paijagghi
Pua + karaassa

Vidhametv

Mahisu
Tato + ppabhuti
Nagara + upavane

Nibandha
Devassa + anurpa

Bhane
Niln
Gahana + sajj
Nivatti
Pahiy
Saa + datv

Vega janetv
ksa ullaghi
Sandhretu
Parigalitv
Tiracchnagat
Mantvna
Sutta-ppabuddho
Mtugm

Yannnha

Janapada

Mlake

Nad + tra

Ugghosesi

Gabbhin + itth

Ma + anuggaha

Kammaja-vt

132

Vijyitu + asakkont

Khalu

Pipsit + amhi

Kalya-vimukha

Karuyanto

Laddh + asss

Kasirena

Katipaya

Kapao

Paicca

Dno

hianto

Anhiyo

Sandhi chinditv

Sdhu + sammate
Maapa

Pacchbha

ysena

Gha bandhitv

Pysa

gantuko

npesi

Devasika

ghtahna

Dnagga

Sajnitv

Vutte vutta vada

Hadaya
Muhuttena


Garahanti garaha

Asaddhahanto

Ruci

Tassa-agghaaka

Anucchavika-kiccni anu + chavi +

ka =

Duggato

Bhatiy

Kiccni

Tuha-hahe

Ativiya

Pamudite

Jnanti

Dakkhieyy
Jinoras
vahito
Sasro

Jna
Tesu vicrentesu

Cittarpa

Adhivsetu adhi + vasa


Asakkonto sakka


Parivisitu pari + visa =


Sarrakicca


Upadhrenti
upa + dhara


Kretv kara

hapesih
Veyyvacca karonti

Rodanto ruda
Assumukho assu mukha


Sotpann

133

sota

panna

Klakat

Ekasika

Patikula
Sakadgmiphala

Tathrpena aphsukhena

tura
hrpaccheda

Pakkospesi pa + kusa

Vippalapasi vi + pa + lapa

Klamaksi
Uppannasoka
Uppanna u + pada

Hirottappasampann hiri

ottappa

sampann

Paccupahpetu pati + upa +
h
Mat mara
Kathita katha

Mahallikatt
Nibbatt ni + vatu

Pecca pa + i

Katapuo
Gat gamu

134

Paleti pala

Verena

Vilomni

Sammanti samu

Avekkheyya ava +

Sanantano sana
+ tana

ikkha
Kayir kara

Agra

Mlgue

Du + channa

Maccena

Vuhi

Maati mana

Samativijjhati sa + ati +
vijjha

Selo
Eka-ghano

Pecca

Vtena

Kamma-kiliha

Samrati sa + ira

Modati muda
Visuddhi

Samiddhi
Sa
Sagme

Tappati tapa
Myanti m
Maghav Sakka

Pasasanti pasasa
Garahito garaha + ta
Adhisessati adhi + si
Chuddho
Apeta-vio
Ni + attha
Kaingara
Bhamaro
Ahehaya

Jeyya j
Tasanti tasa
Haeyya haa
Ghtaye haa

135

!
A
Abhibhavati - (abhi + bh)

gacchati - ( + gamu)

gatasamao
Aggi

Abhibh

Aha

Abhidhamma

Aha

Abhigacchati - (abhi + gamu)

hra

harati - ( + hara)

Abhijnti - (abhi + )

Aja

Abhikkamati - (abhi + kamu)

Aj

Ajja

Abhimagala

ksa

Abhimukha

Alikavd

Abhi

ma ( )

cariya

Amacca

dara

Amba

dya

Ambara

Adhibhta

Amhka

Adhigacchati - (adhi + gamu)

Amu

Aguli

Adhipati

Aa

Adhisessati - (adhi + si)

Annada

Aatara

Adhisla

Antevsiko

Adhista

Antima

Adhitihati - (adhi + h)

Anu

Adhivasati - (adhi + vasa)

Anugacchati - (anu + gamu)

Ag - (gamu)

Anulomato

136

Anunyaka

Ass

Anupubba

Aavi

Ativiya

Anurja

Atigacchati - (ati + gamu)

Apa ()

Atikkamati - (ati + kamu)

pabbata

Atisundara

Apagacchati - (apa + gamu)

Atithi

Atta

pana

Attha

Apara

Aha

Ahdasa

Aparaha

Ahama

Apaslya

Ahi

Apavda

Atthi

Api

Avabodha

Apidhna

Avacarati - (ava + cara)

Appa

Appamda

Avaharati - (ava + hara)

Arahanta

Avajnti - (ava + )

rma

Avakkamati - (ava + kamu)

roceti - ( + ruca)

rogya


Avamaati - (ava + mana)

Asdhu

vuso

sana

Aya

Asi

Ayomaya

Asikaaho

yu

Asti
Assa

B
Bahudh

137

Bla

Bh

Blat

Bhujaga

Blatta

Bhujitukma

Balavantu

Bhmi

Bandhumantu

Bhujati -(bhuji)

Bhagavantu

Bhta

Bhagin

Bja

Bhajati - (bhaja)

Brahmacr

Buddha

Bhaati - (bhaa)

Buddhadesita

Bhaa

Bujjhati - (budha)

Bhagrika
Bhante

Cakkhu

Bhariy

Canda

Bhs

Carati - (cara)

Bhsana

Catuttha

Bhattu

Cattsati

Bhtu

Catu

Bhava

Catuddasa

Bhavati - (bh)

Ceta

Bhaveti - (bh)

Cha

Chatta

Bhaya

Chaha

Bhikkhu

Cira


Bhikkhun

Bhinna

Corabhaya
!
Corayati - (cura)
Coreti - (cura)

138

Cuddasa

Dhammika
Dhana

Dakkhia

Dhvati - (dhva)

Dna

Dhenu

Daa

Dhtu

Da

Dhitimantu

Draka

Drik

Dhovati - (dhova)

Dru

Dhunti - (dhu)

Drumaya

Dibbati - (diva)

Dgha

Dasa

Dinakara

Dsa

Dpa

Dsi

Dis

Dtu

Dihadhammo

Dyaka

Deseti - (disa)

Divasa

Deti - (d)

Dosa

Deva

Du

Devi

Duddama

Deyya

Duggati

Dhamma

Duhitu

Dhammacri

Duranubodha

Dhammadhara

Dutiya

Dvdasa

Dhammasl

Dvi

Dhammat

Dvikkhattu

Dhammavd

139

Eka

Harati - (hara)

Ekdasa

Hattha

Eaka

Hatthi

Eva

Hatthin
Have

Eva

Hi
Hyo

Gacchati - (gamu)

Gahapati

Icchati - (isu)

Gma

Gmagato

Idni

Gamaka

Idha

Gamana
Gmat
!
Gag

Ima
Itara

Gantukma

Ito

Grayha

Iva

Gati

Isi

Ghara
Ghaa

Janaka

Ghosana

Janan

Gilna

Janat

Gti

Jaya

Go

Jyati - (jana)

Gotrabh

Jeha

Guavantu

Jetu
Jeyya

140

Jinti - (ji)

Khanti

Jvati - (jva)

Khetta

Khippa

Ka

Khra

Kadariya

Khuddaka

Kammja

Ki

Kampati - (kampa)

Kati

Kaha

Kodha

Kaniha

Kodhana

Kaniya

Ka

Koi

Kapi

Kuddla

Kraka

Kujjhati - (kudha)

Karaa

Kumbhakra

Karaya

Kassaka

Kujara

Katama

Kpa

Kata

Labhati - (labha)

Katara

Lakkha

Kattu

Lekhana

Kattukma

Likhati - (likha) !

Kavi

Lobha

Kyika

Loka

Khdati - (khda)

Lokahita

Khaggavisakappa

Lokika

Khajja
Khaati - (khaa)

Loika

M
Maccha

Maccu

141

Mutti

Madhu
Magga

Nagara

Maggika

Ngarika

Mahanta

Nma

Mahes

Namo

Majja

Narapati

Majjhima

Nr

Mlkra

Nara

Mama

Ntha

Mana

ti

Mna

Nattu

Maca

tu

Mai

Nv

Manomaya

Nvika

Manussatta

Nava

Maraa

Navama

Msa

Navuti

Mtula

Netu

Mtuln

Nirhra

Mayha

Nca

Medha

Nicaya

Medhv

Nidahati - (ni + daha)

Medhvin

Mitta
Mukha
Muni

Nidhya

Nigacchati - (ni + gamu)



Nigama

142

Nharati - (ni + hara)

Pakkhipati - (pa + khipa)


Nikkhamati - (ni + kamu)

Pibhs

Nikkhaati - (ni + khaa)

Pana

Paca

Nla

Pacadasa

Nrasa

Pacadh

Nroga

Pacama

Nisdati - (ni + sada)

Paita

Nittaho

Paha
Pata

Nivattati - (ni + vatu)

Paarasa
Pa

Pakra

Odana

Pasa

Oj

Ppa

Osadha

Ppaka

Osadhasl

Ppakr

Ovda

P
Pabala

Pputi - (pa + apa)

Pabbata

Para

Pacati - (paca)

Par

Pacchbhatta

Pacchima

Pda

Parbhava

Paharati - (pa + hara)

Parjaya

Pakkamati - (pa + kamu)

Parakkamati - (para + kamu)

Pari

Pariccheda

143

Pavisati - (pa + visa)


Pya
Payti - (pa + y)
Payojana

Paridahati - (pari + daha)

Pema

Paridhvati - (pari + dhva)

Pta

Pha

Pti

Parikkhipati - (pari + khipa)

Parisuddha
Pasattha

Pitu
Potthaka
Pubba

Ptarsa

Pubbaha

Patati - (pata)

Pucchati

Pati

Pjeti

Pati

Pua


Patideti - (pati + d)
Patikkamati - (pati + kamu)

Puakr

Puppha
Purato

Pailekhana

Puratthima

Pailoma

Putta

Paipad

Puttika


Patirja

Rja

Patirpa

Raja

Patisota

Rajatamaya

Pativadati - (pati + vada)

Rjin

Pto

Rakkhati

144

Ratha

Sameti

Rathakra

Sm

Rati

Samm-Sambuddha

Ratta

Raha

Sammukha

Ratti

Sa

Roga

Sagha

Rukkha

Saharati - (sa + hara)

Rundhati - (rudhi)

Sakhipati - (sa + khipa)

S
S

Sakilissati - (sa + kilisa)

Sabba

Sara

Sabbad

Saraa

Sabba

Satta

Sabbaso

Sahassa

Sabbath

Sata

Sacca

Sattadasa

Sad

Sattama

Saddh

Sahi

Sdhu

Sattati

Sdhu

Satthu

Sdhuka

Syamsa

Sahya

Sen

Sl

Seta

Samgacchati - (sa + + gamu)

Seha

Sla

Samaa

Sladhana

Sambuddha

Sira

Sta

145

Siya

Tass

So

Tatiya

Soka

Tava

Soasa

Teja

Sotu

Terasa

Sovaamaya

Tesa

Su
Subhvita

Ti
Tia

Sda

Tisati

Sudubbala

Tumhka

Sudesita
Sugati

Tuyha

Sujana
Sukara

Ucca

Sukhita

Ucchindati - (u + chidi)

Sunakha

Udaka

Suti - (su)

Udaya

Suve

Uggacchati - (u + gamu)

T
Tad
Taka


Ukkhipati - (u + khipa)

Tama

Uha

Tah

Upa

Tapa

Tarati (tara)

Updna

Tarua

Upadhvati - (upa + dhva)

Tsa
Tassa

146

Upagacchati - (upa + gamu)

Vassa
Vattha

Upagaga

Vattu

Upakahati - (upa + kaha)

Vaya
Vyamati


Upakaa

Veyya

Upanagara

Vibhava
Vicarati - (vi + cara)

Uparja

Vicchindati - (vi + chidi)

Upsaka

Vigata

Upaskh

Vihaati

Upasakamati - (upa + sa + kamu)

Vhi
Vikkhipati


Upsik

Viloma

Ura

Vimala

Uttara

Vimukha
Vimutti

Uttarati - (u + tara)

Vipassati - (vi + passa)


Vsa

Visama

Vsati

Vc

Viskh

Vceti - (vaca)

Visoka

Vadati - (vada)

Visujjhati - (vi + sudha)

Vadh

Vanavsa

Viya

Vandati - (vanda)

Vuddha

Vaa

Vykaroti - ( vi + + kara)

Vapati

147

Y
Y
Ycaka
Yad
Ygu
Yasa
Yathbala
Yathkamma

Yathsatti
Yathvuddha
Yva
Yvadattha
Yvajva
Yogga

148

a
t

a`
tm

u
O

u_
OD

e
{

o
Mo

kh

gh

ch

jh

ps

th

dh

t
#

d
!

z
P

w
w

q
'

n
e

149

ph

bh

p
y

b
A

x
b

m
r

y
,

r
&

l
v

v
0

s
o

h
[

]
V

ka

ki

ku

ke

ko

ka

k`

@k

@k`

kA

um

ud

uD

uk

ul

au

aum

uH

ka

ki

ko

ku

ek

eka

A
tH

150

1
1

2
2

3
3

4
4

5
5

6
6

7
7

8
8

9
9

0
0

151!

!!!

!!!!!
!!

!!!

A
a

B
a;

H
E

J
ao

!!!

!!!!!
!!

kh

gh

ch

jh

!!!
!!!

L
k

M
%

N
g

O
`

Q
c

R
z

S
j

T
Z

!!

th

dh

!!!
!!!

V
$

W
#

X
@

Y
!

a
t

b
q

c
d

d
/

e
n

!!

ph

bh

!!!
!!!

f
p

g
f

h
b

i
.

j
m

!!

!!!

k
y

l
r

m
l

o
v

p
s

q
h

s
@

t
!

!!

ka

ki

ku

ke

ko

ka

!!!
!!!

L
k

L
k;

L
ik

L
kI

L
ku

L
kU

L
ke

L
ko

Lw
k

!!

!!!

1
1

2
2

3
3

4
4

5
5

6
6

7
7

8
8

9
9

0
0

!!!

!!!

!
152

!!!!!
!!
!!!

!!!!!
!!
!!!

!!
!!!

!!
!!!

!!
!!!

!!
!!!

!! !

You might also like