36 Hoang Hau Hoang Phi Thang Long Ha Noi p1 9988

36 hong hu, hong phi
THNG LONG - H NI
NGUYN BCH NGC (BINSON)

NH XUT BN THANH NIN
36 hong hu, hong phi Thng Long - H Ni
LI GII THIU
Nm 2006, Nh xut bn Thanh Nin cho xut
bn cun Cng cha Vit Nam ca Nguyn Bch Ngc.
Nay, tc gi li cho ra mt bn c cun 36 hong
hu, hong phi Thng Long - H Ni, v cc bn
Nh xut bn cng ngh ti tip tc vit li gii
thiu. Ti cng nhn thy y l vn hay nn ti
rt hoan nghnh khuynh hng su tm, nghin cu
hi vng c c mt ci nhn thng sut v cc vn
ng quan tm trong lch s nc nh. Ti vui
v nhn li, d bit y khng phi l chuyn d dng,
n gin.
Ni nh vy l bi v hon cnh lch s nc ta, c
nhng trng hp ring - trng hp thc t khng
theo kp l lun. ni l Hong hu, th nht nh
phi l vvua, nhng Vit Nam li c nhng b hong
cm u t nc, m li khng c chng (nh B
Triu), hoc chng khng phi l vua (nh B Trng).
Song, hai b c vai tr chp chnh ng nh cc b
hong. Nc ta cn c cc ng cha, c min Bc
(cha Trnh), c min Nam (cha Nguyn) m cc b
vd u ch c tn l phi (thi phi, chnh phi hoc qu
5
phi), song thc s h li c vai tr quan trng hn c
cc Hong hu nhiu, ng vua chnh thc ca nc ta
cn c nhng b v khng c phong l hong hu,
m ch l nhng phi - tn (gm nhiu th bc), song
h li c vai tr iu hnh t nc, hoc chi phi cc
cung. Danh khng r rng, nhng thc li l c th.
Trong nhng trng hp ny, ti thy Nguyn Bch
Ngc cc ghi chp ; chc ch l iu bt c d,
nhng ng l phi chp nhn. Cng theo khuynh
hng ny, ngi son a c cc b phi, b tn
ca cc vua, cc cha, ch vi mt l l n gin l v
h l v ca cc ng. C nhc n, hn l gt i
hoc b st, nh vy cng l iu chp nhn c.
*
*
Lch s th gii cho ta thy, cc nc chu u,
chu , c rt nhiu b hong hu khng nhng c ti
nng, m cn c nhng th on cao cng, mt khi
cc b c lm chnh. Lc th cc b khng cn gi
t cch hong hu na, m tr thnh mt v i
y quyn lc. Trng hp b Ekaterina II (1729 -
1796), t b vai hong hu, v chnh thc tr thnh v
i ca nc Nga. B thnh mt nh vua chuyn
ch, n p nhiu cuc khi ngha bo v ch
qun ch. Chnh b cng t mc qun phc nh binh
i th st cc trung on, tuyn co chng li chng
6
mnh, ngi m b cho l phn li ch nc Nga.
ng thi b cng t ra l mt con ngi c ti kinh
bang t th. B khng nh c v tr cng quc
ca Nga chu u, thng nht c t nc, ch
o cc on thm him thng thng, c mt s
bin php nng cao dn tr. Ngi ta bt bnh v s
c ti ca b, nhng phi khm phc b v ti iu
hnh t nc.
Trung Quc, s" hong hu tr thnh nhng n
cha cm quyn tr nc c nhiu hn. T thi nh
Chu - lc cha c tc hiu hong hu, c cc b v
vua (tht ra l cc vng hu) nc Tn, nc Triu
c ra chp chnh. Nu ni v tc hiu hong hu
chnh thc th phi k t thi Ty Hn tr i, cho n
tn i nh Thanh. Cc b ny a s l thuc vo loi
Lm triu xng ch (theo thut ng ca cc s gia
Trung Quc). Ngha l, v hon cnh cc v hong t
cn b bng, cc b m c ra bung rm nghe qun
thn bn lun, ri ra quyt nh v cc ch trng,
chnh sch lm nhim v ca mt v hong , nhng
khng xng . S ny kh nhiu: i Hn, Tn,
Ngy, Tng, Thanh u c c. C nhng ngi c bit
nh trng hp b V Tc Thin, ngang nhin gt
phng mi tr ngi, nhy ln ngi ch tn, tuyn b"
mnh l hong . Hoc c ngi khng xng l hong
, ch l Thi hu m thi, nhng quyn lc cn to
hn hong . l trng hp b T Hy Thi hu
nh Thanh. B chp chnh n hn 40 nm, sai bo,
7
hnh h v tiu dit nhiu ng vua tr chnh l con
chu ca b. Ngi ta tnh ra, Trung Quc c n
hn 30 v hong hu n hong, c nhng ch
ngoan cng, c ti xoay i cc din, lm li cho t
nc cng nhiu, v cc b c ti nng thc s,
ch o triu chnh mt cch ti tnh; v cng c khng
t nhng b him c, gy ra tai ha cho triu nh v
cho x hi. Cn i a s' nhng b hong hu khc th
ch l nhng b m, b v bnh thng, cng c" gi ly
t cch l bc mu nghi ca thin h. s sch Trung
Quc ni khng nhiu v cc b ny.
So vi cc b hong hu, cc n cha trn th gii,
lch s Vit Nam khng c tn tui no tht s l li
lc. Nc ta nh b nn hon cnh ca cc b, cc m,
cc c khng ging nh nc ngi, nu c nhng
tm gng c sc th cng ch pht huy mt mc
no m thi. Vic c hng th mt nn gio dc
theo quan im Nho gio (c bn v, bn vn) l hn
ch trong ton dn, m gii n lu b thit thi hn c.
l cha ni n nh hng ca ch bt cng i
vi ph n cng gy thm nhiu s thua km cho h.
Tuy nhin, vn c th c mt nhn xt lc quan. Cng
nh nhng nng cng cha trc y, cc b hong
hu, hong phi nc ta, c bit l cc hong hu,
hong phi ng Thng Long - H Ni vn l
nhng khun mt kh i, ng c quan tm khi ta
i su vo lch s dn tc.
_________ 36 hong hu, hong phi Thng Long - H Ni_________
8
hu, hong phi Thng Long - H Ni
Tp sch ny ca Nguyn Bch Ngc ghi chp
chuyn cc b hu, b phi Thng Long - H Ni ca
cc ng vua, ng cha nc ta, khng k tc v tn
phong sau hay trc, khng k l ngi thuc ng
cung, Ty cung, c n sng nhiu hay t, min l
ngi ph n c sng vi cc vua cha. Ti chp
nhn s rng ri ny, v phi lm nh th, mi c th
nhn nhn tng qut c gi tr ca cc b, ty theo
kh nng, hon cnh m c anh hng t nhiu n
tnh hnh, n vn mnh ca t nc. Cch thu thp
nh vy gip cho chng ta c c ci nhn tng i
thu sut. Ti tn thnh vic lm ny nn tm thi c
c vi nhn xt s b v p ngi trong th gii
hong cung t nc ta. V c th ni ngay rng,
khng nn v nhng nh kin m khng nhn vo s
thc. S thc l nhng con ngi trong m phi hu,
cung tn ng o k cn b ngc ngai vng ny, a s"
u l ngi Vit Nam xng ng. C nhin l ta
khng th qun nhiu s phn khc - thng l au
kh, xt xa nn mi tht ra nhng li on thn.
Nhng Cung on ngm khc, Cung on thi ni r
iu ny, nhng l nhng lnh vc khc. Trong
phm vi ti m chng ta ang tip cn, c th thy
ni ln nhng vn ng ch nh sau:
9
1. c nhng qui nh, nhng php tc cc
triu nh, cc hong gia chn v, chn phi tn cho cc
vua cha. Vic tuyn chn l rt ngt ngho, ri
nhng vic gia phong cng chng h d di. C nhng
triu nh triu Nguyn, khng cho php t cc ngi
v Hong hu, T tng, Trng nguyn. Tt nhin l
v nhiu l do, nhng c iu r l ngi ta mun
khng nh rng ngi v nh th l cc k him hoi,
tn qu. Tm c mt ngi ng lm hong hu u
phi d dng. C phi ai cng c th thnh hong hu
c u. Trng nguyn phi c hc, phi c ti, T
tng phi c ti, c uy, c c. V h cn phi tri
qua nhiu th thch, phi u tr vi c quc dn; ch
hong hu ch c lc trong mt s cung phi, du n
ba ngn m n cung tn, cng vn l con s hp.
Ngi vo ci ngi hong hu, ngi ph n
phi thc s c ti, c c mt tm cao, c th ni l
tm siu hng. H phi c tn l bc mu nghi
thin h, ngha l: Phi thnh b m, phi c c ,
kh nng lm m ca tt c mi ngi di gm tri
ny. Hong hu phi c t cch l mt ngi v hin
(lm gng cho cc b v trong c nc); phi thc s
l b m bit nng niu, chm sc, dy d con (k c
con lm vua hay con l thn dn). B cn phi l
ngi thy, ngi nu gng cho c cc vua quan v
dn chng. Nhng hong hu nh th tht kh kim
trong cuc sng ny. May mn, trong lch s nc ta,
10
cng c mt s" b c c t cch y, mc cao hay
thp. C iu, khi theo di lch s, chng ta thng c
thi quen ch n nhng ngi c chin cng oanh
lit, c ti ngh phi thng, m qun i nhng bn
lnh, nhng c tnh cao qu, m thm m v i. B
Hin T Tuyn Thnh (m ca Vua Trn Minh
Tng l trng hp nh vy. Ngi xa tn b l bc
Nghiu Thun trong gii n lu. Ta li cn c cc b
nh b Ng Th Ngc Dao (m ca vua L Thnh
Tng); b T D Phm Th Hng (m ca vua T
c). Nhng b ny qu xng ng l cc bc mu
nghi, tuy khng c nhng biu hin sc cnh huy
hong, nhng tht s c cng lao to ln. H bit dy
con lm vua, v thnh vua xng ng th qu thc l
siu phm, mc thp hn, con ngi gn chng ta
hn l b Nam Phng hong hu cng rt ng c
ch . L con ngi Ty hc, li c tn gio khc vi
phong tc Vit Nam, vy m b lm trn bn phn
ngi con du trong hong tc, theo n np phong kin
lu i. Nam Phng khng khoe khoang ti sc, khng
sng li kiu k, vng gi, m an tm gi bn phn
mt ngi v, d gp ng chng tha ha n mc kh
tha th. Trc bin c thay tri i t ca quc gia,
Nam Phng cng gng lm bn phn ca mt cng
dn, ri mi lui v n dt, khng ri vo tay k ch,
khng on thn, cng chng vng vng. B khng lm
cch mng c, nhng khng chng i cch mng, b
11
gi c tnh cch hin thc ca ngi ph n Vit
Nam (mc d b ln ln tri Ty).
2. C nhng b hong, hoc nhng b phi c ti
chnh tr, c chin cng hin hch, cho thy so vi nam
gii, cc b khng h thua km, m cn lm cho nam
gii phi thy xu h trc gng sng ca cc b.
Cu ni ny khng phi ca ti, m l ca nhng s
gia phong kin (nh L Vn Hu) khi vit v nhng
tm gng anh hng ca cc b Trng, B Triu. H
ng l cc v n hong, d c t gi l g i na, th
vn l n vng, l b vng. Ni tip cc b l nhng
ngi nh L Th Y Lan, ra lm nhip chnh, giu
lng nhn i, gii iu hnh chnh s. Chng b
phi khm phc m c" gng vn ln, khng dm na
chng b ri trch nhim. So vi nhiu b lm triu
nhip chnh bn Trung Quc, c l Lan cng khng
thua km g, m c ca b li c ton dn
ngng m, tn b l Pht Quan m. Sang thi L,
khi vua Thi Tng mt, c b Nguyn Th Anh bung
rm nhip chnh, gip con l L Nhn Tng, cng
hon thnh nhim v. C mt vi kin nh gi b
hi khc, nhng s thc, ci ti nng cm quyn tr
nc ca b th vn r rng. Trc , cng vo i
nh Trn, ti cn thy mt hin tng m lch s
chnh tr v lch s nc ta cha ch lm. C mt b
cung phi i Trn Du Tng, tn l Nguyn Th Bch
Chu, chnh s khng chp, nhng c ti liu cho bit
12
nng cung phi ny theo vua i nh Chim Thnh,
ri hi sinh K Anh, dn chng lp n th, tn b
l Loan Nng Thnh mu, Nguyn Bch Ngc k
chuyn b trong cun sch ny, v cn c ring mt
cun sch khc vit v b (cng xut bn). Ti xin
khng phi k li m ch lu mt iu, Nguyn Th
Bch Chu c mt tc phm ngn, ly tn l K
minh thp sch mi iu l ting g bo sng),
lu vua Trn phi thay i ng li chnh tr, lm
sao cho dn giu, nc mnh. Nhng kin ca
Nguyn Th Bch Chu c tm chin lc, c gi tr
vn ha rt cao, b c xut rt mi l, rt hp
vi i hi dn ch ca chng ta by gi. B i
nh vua phi cho t do ngn lun (nguyn vn ch
Hn ca b l Ngn l tnh khai)'. Tht l iu k diu
so vi thi i vua khng bit nghe, m nhng ngi
hu tin nh chng ta by gi cng cn m h v cu
ni y. Ti c ln ngh: Lch s vn hc ta
thng nhn vo bn tc phm ln l Hch, Co, S,
Thi/l). Ti ngh a thm c bn Sch ny vo, mi
thc l xng ng, y, K minh thp sch c gi
tr tn vinh mt v hong phi (cung phi) ca lch s
Vit Nam.
C nhng b hong xut sc v chnh tr, v lnh
o chin lc quc gia nh vy, ta cng c nhng b
<1>Hch tng s vn, Bnh ng i co, Tht trm s, Vn ngn th.
13
hong l n tng. Trng hp hai n vng nh b
Trng, B Triu th thnh tch kh ly lng, nhng
ngha, tc dng cn ln lao hn na. nh gi v B
Triu, nhc n ci hnh nh hai bu v to phi vt
ln vai, nh th Nh B S (th k 19) h mt cu
sc so: Con mun nh u ngm v! Vy l B
Triu khng ch l mt chin tng, m tht s l mt
b m Ln, mt bc mu nghi. Chng ta - cc th h
v sau c c tinh thn bt khut, sc mnh dit th
/ * *
l v c ung dng sa qut cng t i v ca B
Triu. Mt s tn vinh n hong tht sc so m ng
n v vng.
3. Ta cn thy, trong s" cc b hong hu,
hong phi Thng Long - H Ni, cng c nhng ti
nng nghin cu v sng tc. Ngi c vn hc
Vit Nam bit n v dnh cho b mt v tr trn
9 *
trng trong vn hc s, l b L Ngc Hn vi
nhng bi vit khc chng. C l n by gi ta
cng khng c c nhng cu th no bng li ca
Ngc Hn nhn xt Quang Trung l con ngi
o vi c o, gip dn dng nc bit bao cng
trnh". Cu th tip theo ca Ngc Hn cng l
tuyt diu: Ch tnh ngha tri cao t rng, ni
on trng cng sng cng au. Trc hong hu
Ngc Hn, c hong hu Trnh Th Ngc Trc, v
ca L Thn Tng, l ngi son c cun T in
ch Nm u tin trong c nc...
14
4. Nhng c l ci c tnh cao qu nht ca cc b
hong, b phi Vit Nam ni chung v cc b hong, b
phi Thng Long - H Ni ni ring l s trung thnh
tuyt i vi chng. Rt nhiu b hoc c nh vua
sng i, hoc ch c gn gi vi chng trong thi
gian t i, thm ch d l phi hu, cung tn g g th
cng thuc s phn bo bt, c th c ngi ch bit
nim n hn. Nhng hu nh h u bit gi gn bn
phn tuyt trung thnh vi chng l nh vua. C
th h chu s gio dc ny t lu, cng c th h
b rng buc bi mt bn phn c an bi, nhng
kt qu th thc l bt ng m cm ng. C nhng
ng vua l con ngi khng ng trng th lm, nhng
li c nhng b hong, b phi rt tn trng o ngha
v tnh ngha vi ng ta. Vua L Tng Dc l con
ngi b tha, khng cn t cch l mt ng vua, b git
ngay gia m lon ly, m ci cht ca ng khng c
l do g thng tic, nhng b phi ca ng li sn
sng nhy ngay vo la cht theo ng; L Chiu
Thng l mt ng vua b nhn, ch bit ci u,
khoanh tay, khm lm trc vin tng Tu xm lc,
ri sau li chu nhc nh, b triu nh nh Thanh
lng gt, b c bn quan lnh Mn Thanh khinh b,
n ni phi la i. ng c chn xung t, tht
xng nt c m vn cn mt cc hn khng tan. Vy
m b vca ng l Nguyn Th Kim, khng theo ng
sang Tu c, hng chc nm ngm ngi cay ng
15
vi ni c n. Cho n khi quan ti ng c a v
nc, th b ln tn bin gii, khc lc tang, ri
quay v quyn sinh gi cho vn trn n ngha. Phi
tha nhn rng y l mt tnh cm p ca ngi v,
ngi ph n Vit Nam(1). H l nhng b hong rt
bit ci bn phn Cng thng gnh nng c hai
vai. H chu ho ht trong cuc i m gi ly ci
tnh, ci c: Kh ho l gan cy nh Ng, y vi
git l nc sng Hng chnh l nh th.
5. Tt nhin l trong s" cc b hong, b phi, cn
nhiu ngi c nhng li ng x khc na. C nhng
ngi tinh anh khn kho, c mu, quyn bin, c th
thnh nhng th on nht nh, song cha hn
ng xp vo loi nhn vt phn din. Mt ngi nh
Tuyn phi ng Th Hu, t chn dn d m ln,
nhng gy nn sng gi cho c mt vng triu.
Nguyn Triu Lut dng mt hnh nh kt
lun v b, xem b nh mt ngi o h chn ci
s nghip ca h Trnh. Nhng tht ra th ng Th
Hu l mt ngi c ti, bit khai thc c hi cng
c a v. Mt ngi con gi bnh dn m c nhng
bi bn thng minh nh b Hu thc l him. Khng
th xem b Hu nh nhng b hong khc - nhng
ngi thc s l ti nhn ca t nc. Ta cng
(1) Dng B Trc c bi th hay v Nguyn Th Kim. Nguyn Bch Ngc
c chp li bi th ny.
16
khng qun nhng giai nhn vn ch l nhng nng
cng cha, hoc qun cha ngy th, ngoan ngon
ca cc vng triu, nhng hon cnh khin cho
h c tr thnh nhng b hong hu, nhng B
hong hu ca cc nc ln bang. C mt iu thng
nht l cc b hong y vn khng bao gi qun T
quc Vit Nam. Huyn Trn sang Chim Quc c
a v mu nghi, ri cng tm cch tr v vi m tnh
u qu hng x s. Qun cha Ngc Vn yn
phn vi cch sp t ca cha, gi gn m giao ho
gia hai nc, m thu mun dm t, m rng bin
cng nc nh. iu ny, nhiu b hong
khng thy c.
*
* *
C l nhn nhn cho cng bng, so vi cc loi
nhn vt trong lch s Vit Nam, nhng b hong, b
phi ca Thng Long - H Ni, cng l cc b hong, b
phi Vit Nam, i a s' u c v tr v vai tr ng
trn trng. Khng gy nn nhng s kin bt ng,
khng biu l nhng ti nng kit xut, nhng a s
h u l nhng khun mt p, v t nhiu c ng
gp cho bc tin ca Thng Long - H Ni, ca x hi
Vit Nam. Nht l qua cc b, bn sc (v c bn lnh)
Thng Long - H Ni, bn sc (v c bn lnh) Vit
Nam c nhiu ln bc l. Mt ln na, ti thy
s nghin cu v cc b l cn thit, ti hoan nghnh
17
v gii thiu cun sch ca Nguyn Bch Ngc. V ti
cng xin c ni thm mt iu ang ch i: Mi
mt b hong, b phi trong lch s nc ta c th l
ti cho mt cun lch s k s, hay mt cun tiu
thuyt dim tnh. Hi vng s ch i ny ca ti
khng n ni l iu v vng.
G.s V Ngc Khnh
18
TRNG N VNG
(Qu Mo - 43)
t / a u Thc An Dng Vng, Vit Nam c i
ang trn pht trin th v nhng sai lm ca Triu
Dng Vng trong hn nhn dn n vic C Th
cng Triu Ai Vng nh dng nc Nam ta cho nh
Hn, khin nh Triu b tiu dit, nc ta ri vo tay
nh Hn t .
T nm Tn Hi (110 trc CN), mt thi gian di
bn Tu ni lon, nm Gip Ng (34 trc CN) nh
Hn khi phc c Trung Quc. Vua V nh Hn
tip tc h nc ta, sai T nh sang lm Thi Th
qun Giao Ch; T nh l mt tn v cng tn bo,
dng php lut tri buc nhn dn, cn chnh sch
bc lt th tht h khc, nn lng dn Giao Ch v
cng cm gin.
Vo u Cng nguyn, hai th k sau thi k Thc
An Dng Vng, M Linh (nay thuc H Ni) c hai
ngi con gi tn l Trng Trc v Trng Nh l hai
ch em sinh i, cha l Lc Tng M Linh - Hng
nh, thuc dng di Hng Vng v m l b Man
19
Thin Trn Th Doan, chu ngoi ca Hng Vng.
B Man Thin ga chng sm, m ang nui dy hai
con theo tinh thn yu nc v thng dn l truyn
thng ca cha ng. Ba m con b Doan sinh sng ti
qu ni l M Linh, H Ni.
Theo truyn thuyt vng M Linh, hai b Trng
sinh vo nm 14, u Cng nguyn, c cha m t
tn cho l nng Trc, nng Nh. Bi vng M Linh vn
l vng c truyn thng tm - t (kn Trc, kn Nh
theo tn gi ca 2 la kn, tm).
Nm 31 u Cng nguyn, nng Trc, nng Nh
mi 17 - 18 tui, thy cnh T nh cng tn thuc
h Ngy Hc bt dn ta cng np thu kha, ng voi,
sng t gic v lng chim Ch, ai khng np , chng
nh p d man n cht.
Thy cnh v cng au xt y, Trng Trc thng
ni vi em: Gic Hn ang gieo rc bao au thng
tang tc cho dn ta, ch ch mun p tan mi bt
bnh, git ht gic Hn, cu ly mun dn ra khi
cnh lm than, ch khng th ngi yn trong chn
phng the c.... Trng Nh cng by t mnh:
Thy non sng nghing ng, ging ni ang chu bao
ni lm than, em cng v cng cm gin, cng mun
p tan tnh nhng bt cng tn bo ....
T , hai ch em Trng Trc v Trng Nh ra
cng luyn tp v ngh. B Man Thin cng gip
20
hai con rt nhiu trong vic ngm t chc lc lng
khi ngha, chng gic. Ting tm hai ch em b vang
xa n tn Chu Din.
Lc ny, Chu Din (H M, an Phng, H
Ni) c Thi Sch l con trai mt v Lc tng, l
ngi c ti, yu nc v c ch qut cng, cm th
gic Hn. Nghe k v hai ngi con gi Lc tng
M Linh, Thi Sch rt khm phc, tm v tham kin
v chng c n tip nim n, long trng v hai
ch em Trng Trc cng c bit t nhiu v ti
c ca Thi Sch.
Nm mi chn tui Trng Trc kt duyn cng
Thi Sch, trai ti gi sc, li c truyn thng yu nc
qut cng, con ca hai nh Lc tng snh duyn
nn rt l tng c. Hn l vn theo tc l c ca
ngi Vit, tuy thnh thn, nhng ngi no vn
v cai qun t ca ngi y, lm ch mt phng
lin kt thm sc mnh.
Gia lc hai gia nh Lc tng vi s ng h ca
nhn dn, mu toan s nghip ln th T nh cng
bit Thi Sch l ngi c ti, tr, li rt c uy tn vi
nhn dn, nh bn tm cch d Thi Sch ra lm vic
cho chng, nhng khng c. e tr hu ha, T
nh v mi Thi Sch ti hi kin ri la lc Thi Sch
s , chng bn m st ng.
Hnh vi bo ngc, hn nht ca T nh khng
lm Trng Trc sn lng, tri li, vi s au n v
21
ch cm th cha cht t lu, ngn la cm hn, quyt
tm n n nc, tr th nh, c hai ch em b cng
thm st .
B Trng Trc ng ln pht c khi ngha,
Trng Nh cng quyt tham gia. Hai b vn ng cc
t trng, th ho, ku gi nhn dn cc qun Nam
Hi, Cu Chn, Nht Nam, Hp ph"... cng gp sc
vo cuc khi ngha ny. Hng ng li ku gi ca
Hai B, khp ni nhn dn rm rp ko ti Ht Mn
t ngha.
Ngy mng 6 thng Ging nm Canh T (40), mt
ngy p tri, Hai B cng ngha qun hi t
Trng Sa, ca sng Ht, h lnh khi ngha, k ti
gic Hn, nu ni thng kh ca dn, h ho nhn
dn, ngha s cc ni mau cng Hai B ui gic, cu
nc, dng li nghip xa:
Mt xin ra rch nc th
Hai xin ni li nghip xa h Hng
Ba khi oan c lng chng
Bn xin vn vn s cng lnh ny.
Ri Hai B gip phc uy nghi, lng ly, y kh
th hng dng bc ln mnh voi chin, c tng
Nguyn Tam Trinh gi chc y, cng Hai B
dn u mi ch cng, tin nh th ph ca chnh
quyn ng Hn Giao Ch l thnh Luy Lu. B
nh bt ng, T nh b c n tn, m o, tr trn
22
vo bn tn binh, ln lt chy trn v nc mt cch
nhc nh.
Ma h nm y (40), trng ng bo tip vang rn
khp ni. B Trng Trc c nhn dn v qun s
suy tn lm vua - tc Trng n Vng ng M
Linh. B Trng Nh c phong l Bnh Khi cng
cha, ph quc Vng ni chnh. Sau khi ln ngi,
Trng Vng min thu cho dn hai nm v chia cc
tng i gi cc vng him yu.
Thng Ging nm 42, Trng Vng ln ngi cha
y 2 nm th Hn V sai Phc Ba tng qun M
Vin, mt lo tng gi dn dy kinh nghim lm
Tng ch huy, cng vi Ph Lc Hu l Lu Long em
hai vn qun v nhiu thuyn xe, v kh sang xm
lc nc ta.
Ma xun Qu Mo (43), Hn V gi thm cho
M Vin hai vn qun na. Sau nhiu trn nh ln
vng Tin Sn (H Bc), Tm Kh (Ba V), H Ni v
H Lng Bc... tr thnh chin trng ln. Trng
Vng b t thng, cn Trng Nh gieo mnh xung
ngi Tm Kh t tn.
C thuyt li ni Hai B khng t tn, cng khng
quyn sinh, m chy n ni Hy Sn th ha. Cng c
thuyt ni Hai B thua, chy ti h Lng Bc th t
tn. l ma xun nm Qu Mo (6.2 m lch). Hai
B mi 29 tui xun.
23
i sau, Hong Thc Hi vnh:
Nga Ging ln khng
Rng Thanh voi cha lng
Trng t gng H Bc
My tan du ct ng
Nn hng lng c quc
Xin thu tm lng trung.
Ngy nay, n th Hai B M Linh, H Ni vn
ngy ngy nghi ngt khi hng. Nhn dn khm
phc, tng nh, bit n v t ho v Hai B: Trng
Trc - Trng n vng v Trng Nh - Bnh khi cng
cha!
24
LAN NGUYN PHI
Lan l v vua L Thnh Tng, m L
Nhn Tng, qu Siu Loi, nay thuc Gia Lm. B l
con ng L Thit v b V Th Tnh. Gia nh theo
nghip nng tang.
Tng truyn: Mt hm b Tnh nm m thy
im l: B nut kh Thi m (mt trng). Sau b
th thai, sinh c mt b gi rt xinh p, t tn l
L Th Yn Loan, hiu l Khit Nng (nng Khit),
li co tn nm l Cm. Ln ln, b c dung mo oan
chnh, gm t c. Nm 12 tui, b m h V ca
b rr.c bnh qua i. Cha c v k, nn khi sp qua
i, b m dn nng Khit: Sau ny phi bit gi
trn o hiu, lo lm vui lng d cho gia nh m m.
Sau hi mn tang, cha nng n b d v lo ni tr. B
m k h Cht, tn l Gia, sau sinh thm mt c gi
na, t tn l Cm.
Ngy l thi nh L, Hong th ba nh L
l L\ Thnh Tng. Nh vua thng i chi xa vo dp
Xur., Thu, vua thch i thm th nhng ni danh
25
lam, thng cnh. Nghe hng Th Li c ngi cha
Linh ng, nh vua v mun c hong t, bn h lnh
cho 3 ty tha hin sa son l vt vua n cha l
pht cng vi cc quan.
Nh cha cho lp n trng, tng ni o s n
tng nim 5 ngy m.
Khi vua trn ng ng ti cha, gi, tr, gi trai,
c lng n mc t chnh, n nc ko nhau i xem m
rc vua. Ring nng Khit lc vn thn nhin hi
du trong rung. Mt ng lo bn du i qua, thy
m my lnh trn khng l lng nh che nng cho
nng bn bo: Sao chu khng i xem vua?. Nng
p: Thn phn con gi nh ngho, sao xng m i
xem vua!.
L Thnh Tng by gi ngi trn kiu, trng thy
mt thn n ang hi du, bn sai lnh triu n gp
vua. Nh vua hi: Sao thin h u n nc i xem
hi, xem vua, m nng vn c hi du ?. Nng
ly vua v tu: D ti sai ti i hi du, ch c sai ti
i xem vua u, v th ti phi lm theo li d dn.
Nh vua nghe p, ly lm l, bo vi cc quan
rng: y qu l ngi c c, c l l ngi c mt
khng hai trong thin h. Th ri vua cho a nng
v kinh , cho vo cung Lan dy bo. Sau ,
cho chn ngy lnh thng tt a nng vo ni in.
T , nng c phong l Lan phu nhn. Sau li
phong tng nng l Thn phi, ri Hong Thi phi.
26
Nh vua chm c hong t, nn hng thng, c
n ngy mng mt, ngy rm li sai vin quan ni
in tn l Nguyn Bng sm sa l vt n cu cng
cha Linh thn, cu nguyn cho vua tr v lu di,
chng sinh thi t.
V s gi l Thi Din thy Nguyn Bng thnh
tm l pht, chuyn ng c o tri, nhn Nguyn
Bng li c tng l. S Thi Din lin gi Nguyn
Bng vo tng phng m ni rng: Ngi c mun
lm chng hong t giu sang khng? - Nguyn Bng
p: Ngi i ai chng mun lm hong . S Thi
Din li ni: Kip trc b thi, kip sau giu sang.
Nguyn Bng hi nh s: Lm th no m c nh
vy?. Nh s bo Bng rng: Hy n trong bung
tm m dm trm thn th hong hu, th s c
nh vy. Nguyn Bng v lin lm theo li s Thi
Din. Thn phi ang tm, cht thy Nguyn Bng, phi
tc khc tu vi vua rng Nguyn Bng lm by ti
m khng trung thnh, dm dm trm thn th lc
phi ang tm. Vua c gin, truyn em chm. Nguyn
Bng lin tu rng l do Thi Din xi gic. Xin
cho c gp Thi Din ni mt li ri s xin cht.
Lc gp Thi Din cha, ku to ln rng: Ti nghe
li php s nn mc ti y ny. Thi Din ni rng:
Ci thn phm tc c ha i th ci thn thn thnh
mi thnh. Ri vua sai chm Nguyn Bng ngay
bn cnh tng phng.
27
m , Hong Thnh Tng mng thy tin
ng b mt a con trai trao cho mnh. Khi thc dy
nh vua bo rng: Hn c iu tt lnh, ta s c
hong t ni ngi. Nh vua cng thm hiu chnh
l hu thn ca Nguyn Bng, cng hm y, Thn phi
thy trong lng xn xang, ri th thai. ng 14 thng
th sinh ra hong t.
By gi, hong hu h Dng khng c con, bn
ngm bn vi cung tn trong ni in bt trm Thi
t v lm con mnh, vu cho Thn phi sinh ra cm th.
Chuyn , trong ngoi u bit nhng khng ai dm
ni. n khi Thi t khn ln ch bit hong hu h
Dng l m mnh, chng h bit mnh do m h L
sinh ra. Mi sau ny, khi Thi t ln ngi, vua cha
mt, nh vua mi bit b h L mi chnh l m mnh.
Vua by gi m m m khc, ri phong cho m l A
quc phu nhn, mt lng tn knh m.
Th ri vua cng m, v on gin hong hu h
Dng lp mu gian, bn h lnh git 72 cung
n can d vo vic ny, ri em chn h lng
vua Thnh Tng, cn Dng hong hu do bit
trc nn trn mt. S gi v n ny l n
Thng Dng cung.
Lan nguyn phi lc ny c phong l Hong
Thi hu.
Thi hu l ngi ti tr, tng thay vua L
Thnh Tng gim quc, khi ngi thn chinh cm qun
28
nh Chim Thnh. B tr nc yn dn, pht trin
sn xut, t nc yn n, dn lnh bit n v b
cho pht chn cu i, h lnh cm git tru b bo v
sn xut, gip tin cho chuc ngi ngho phi bn
mnh lm n t... Nhn dn xng tng b l Pht
quan m.
Sau ny, hi hn v v n Thng Dng cung
b cho xy 72 ngi cha v thp Bo Thin cao 180
trng, hng nm c n ngy 25 thng 7 th lm l
gii oan cho h.
29
L HONG HU
f/ ... ______ _
y ua L Thn Tng ang trong gi pht lm
chung, quan Tham tri chnh s T Vn Thng c
cho mi vo cung, bn ging bnh, chun b tho di
chiu. 0 giy pht gn t xa tri, nh vua cm thy
thng xt ngi thip yu, c nh tho di chiu cho
Thin Lc, con ca nng ln lm Hong thi t.
Quan Tham tri cm bt, m chn ch mi, khng
vit. Bi ng trt nhn li L hong hu v hai phu
nhn Nht Phng, Nht Thnh nn c ko di thi gian.
Mt lt sau, c ba phu nhn n, khc lc, qu di Long
sng, L hong hu nghn ngo:
Mun tu b h, bn thip nghe rng i xa lp
con ni ngi th lp con ch, ch khng lp con th.
Thin Lc l con ca ngi thip, c vua yu. Nu
cho ni ngi th ngi m tt s tim ln, sinh lng
ghen ght, lm hi. Nh th th m con bn thip
trnh sao khi nn!.
Nh vua mi mt, gi tay lm hiu cho h lui ra,
ri h lnh tho di chiu:
30
Hong t Thin T tuy tui nh, cn u th,
nhng l con ch, thin h u bit, nn cho ni
nghip ca trm, cn thi t Thin Lc th phong lm
Minh o Vng.
Sau , vua bng h in Vinh Quang. l
ngy 26.9.1138. Tn hiu l Qung Nhn Sng hiu
vn V Hong . Miu hiu Thn Tng.
V Thin T cn nh, Hong Thi hu h L ly
Anh V lm cung in lnh chi ni ngoi s, mi
vic ln nh u y thc cho Anh V c. Anh V
sai v l T Th ra vo cung cm hu h Thi
hu. Ong li l em v vua Thn Tng, c ti n ni,
p trai v cng c ti ch huy cc chin dch, dp
c nhiu cuc ni lon. V th c cng lao, thng
ln chc Thi y, nm quyn ln, t do ra vo cung
cm. Dn dn L Thi hu cm thy khng th thiu
c con ngi ny. Anh V tr thnh ngi tnh
ca L Thi hu, nhn th li cng kiu rng, triu
nh th khot tay ln ting, sai bo quan li th ht
hm ra hiu. Cc quan trong triu bc lm, nhng
chng ai dm ni g.
By gi, in tin ch huy s V i, Ha u
Lng Thng C, Ha u Ngc Giai v ng
Li, Ni th At, cng vi Tr Minh Vng Bo Ninh
hu, ph m Dng T Minh bn kn vi nhau. V
i ni: Ta nghe cc th n trong cung kho nhau:
Anh V thng m m vo phng Thi hu. Hn
31
cy th lm nhiu iu cn r u. Ta hy cng sm
tr i, em qun n ni th bt Anh V. Khi mi
lo v sau.
Hm sau, c bn V i em qun n ca Vit
Thnh, h to rng: Anh V ra vo cm nh, lm
nhiu iu u, ting xu n ra ngoi khng ti g
to bng. Bn thn xin sm tr i, khi mi lo v
sau. Ri sai cm qun bt Anh V, tri giam hnh
lang T Hng Thnh, giao cho nh y tra xt.
Mt th n thn tn vi mt tu tnh hnh ca Anh
V cho Thi hu bit. L Thi hu vi sai ngi mang
cm ru cho Anh V, ngm vng vo trong Anh
V t lt cho V i v cc ngi canh gi.
Ha u T Hng Thnh l Nguyn Dng ni:
Cc ng tham ca t, ti vi cc ng tt khng thot
khi tay Anh V u. Chi bng c git i cho khi tai
ha v sau". Bn cm gio nh m. m D Mng
m Dng, cp gio li, ngn rng: in tin bo
Anh V ti ng cht nhng cn i lnh vua, khng
nn t tin.
Nguyn Dng gin d ni: Sao tham ca t
m khng tic n mng mnh?. Ni xong, t bit
khng khi cht, bn nhy xung ging t t.
By gi V c a ln nh vua tra xt, nh vua
tr con ang lng l th L Thi hu bc vo. Cc
chng , nh vua phi k ht cho Thi hu nghe: Cc
32
quan hch Anh V lm chuyn by b, ngh nh
vua phn xt. Vua lng tng mi mi la li ni thm
nhng tin n v quan h gia L Thi hu vi
Anh V.
Thi hu mt, tc gin:
- L no con ta li nghe nhng li t" co xng by
nh vy. Con qun giy pht lm chung ca Hong
, Anh V lm g gip m con ta ngi trn ngai
v nh ngy hm nay ? Khng l ng y lm iu tt
cho nh vua m ta li khng qu trng? V ta qu trng
ng y, giao cho nhiu chc trch quan trng, nn
khng thiu k ghen ght, dm pha. Tuy nhin cng
phi tha nhn i lc v qu st sng vic triu nh
m l nghi c phn xem nh. Nhng xt cng trng
ca ng by lu nay, xin nh vua hy n mt ta m
lng th, gia n cho ng y.
Th l nh vua xt n: Anh V khng b chm m
ch y i lm co in nhi (lm rung cho nh vua
x Nht To, huyn T Lim ngy nay).
Vng Anh V trong cung, L Thi hu cm thy
trong lng trng rng, c n, Anh V l ngi c lc
gip b, trong cung cm y nhng l nghi phin toi,
ng l ngi bn tm tnh ca b. B an lng sao c.
Thi hu lo bun, ngy m suy ngh, tnh cch cu
Anh V, phi phc hi chc cho ng.
Nghe tin Thi hu mt nng, vua n vn an. L
Thi hu cm tay con ni: C l ta lm nhiu iu
33
khng phi nn tri pht. Ta mun i ha thnh
phc, nh vua hy ban lnh x ti cho cc ti nhn,
gim lao dch cho h. Ch c lm th, lng ta mi c
th thanh thn. Coi nh y l mt s chuc li cho
nhng vic lm khng tt ca ta. Con hy v m lm
iu phc thin y.
Nh vua vng mnh, i ra. Hm sau ngi xung
chiu n x cho cc ti nhn. Nh s vn ng lin tc
x ti ca b vi cc ti nhn nn Anh V li c
*
phc hi, li lm Thi y ph chnh nh c, li c
tin dng, c quyn hnh. ng quay li trng tr cc
quan trong triu. Cc quan V i, Lng Thng c,
t, v c ph m Dng T Minh u b git hi,
ng nh li Nguyn Dng tin on.
34
HONG HU M THI
C^>^hng mi nm Tr Bnh Long ng th
su, vua L Cao Tng trong giy pht lm chung,
hong hu m Th v quan u triu V Knh Tu
ang qu bn Long sng, nt mt y au n, nghe
li k thc ca nh vua: Hin khanh ng bun,
hy chm sc con ta. Knh Tu, trm tin tng
vo ngi. Hy ha vi trm s ph t hong hu v
thi t Sm....
Nh vua c mm ci ri lm dn. Ngy 28 thng
10 nm Nhm Ng (1210), vua bng h Cung Thnh
Th. Hong thi t sm ln ngi ngay trc linh cu,
by gi mi 16 tui, ly hiu l Hu Tng hong .
Vua ng quang xong, lin phong cho m l hong
hu m Th lm Hong Thi hu.
L Hu Tng ln ngi lc ny, t nc ang
tnh trng suy i, v sinh thi vua cha rt b
tha, li va xy ra lon do bn Bnh Di, Quch Bic
gy nn. Hu Tng ln ngi, vic u tin ng lo
lng l lo cho mi tnh u ca ng, ch khng ch
35
g ti quc gia i s. Mi vic ng giao c cho m
D Mng, nhng v quan ny theo s chp li l
ngi khng c hc thc, khng c mu thut
khng quyt on v rt nhu nhc. Chnh s ngy
mt nt.
Sau khi ln ngi, L Hu Tng sai quan qun i
n Trn Th Dung v phong lm Nguyn phi, cn
Thi hu m Th th mun tm trong hng tn tht
cung nh cho vua tr mt ngi v xng ng. Trong
thm tm, b mun nh vua qun c gi vua yu
thn Lu Gia thuc Hi p y.
Bit nh ca m, Hu Tng c" tm mi c thoi
thc. Nh vua lun nh ti ngi con gi h Trn yu
kiu, duyn dng, vc ngi thanh mnh, ming ci
ti nh hoa n, i mt tnh t, quyn r ca nng,
khin nh vua khng sao qun c.
Qu nh mong, nh vua em thuyn rng i n
nng, nhng Trn T Khnh, anh rut nng li cho
rng lc ny ang lon lc, cha th a Trn Th
i c. Hu Tng bun ru chia tay Trn Th ri
tr v triu.
Trc khi vua v triu, c tin mt bo vi Thi
hu. Tuy nhin, m Thi hu t ra nh chng bit
g, ngi n cn hi: Th ngi con gi nh vua a
v cung u?. Hu Tng lng tng giy lt ri nh
ni thc vi m:
36
- Tha mu hu, con khng n c nng, v anh
trai nng e ang lon lc, lc ny a nng i... Thi
hu ngt li:
- Con ngh cha ht ri, t xa ti nay, c gi
no c lt vo mt xanh thin t, phi thy l
i phc, u c chuyn vin c ny, c khc kia
ch. Thi c, ta s kim cho con mt c gi trong
hng tn tht cho tht xng ng, con s hi lng.
Sau , vua li sai Phng ng Phm B' i n
nng, ngi m ngi lun ngy m mong nh. Khi
Trn Th c n v triu, nng c lnh phi vo
chu Thi hu ngay.
Thi hu ngi uy nghim trn sp, cc th n
xm xt xung quanh. Trn Th bc vo, sp ly
Thi hu: Thn thip l Trn Th, xin knh chc
Thi hu mun tui. Thi hu khot tay cho cc th
n lui ra ht, khi ch cn li hai ngi, Thi hu
khng ni g, mt bu khng kh nng tru. Ngi
chm ch ngm c gi. Phi, c ta p tht. Ngi
thanh mnh, dng yu kiu, mt ti nh hoa, i
mt tht l tnh t, en ly, long lanh y sc
quyn r. Tho no con ta say m n, Hong Thi
hu ngh v p ca c gi ny tht nguy him. N
khng ch rc r m cn m thm, m . Thi
hu thm im qua khun mt cc c gi trong dng
tn tht m b nh chn, qu l chng c ai bng
c gi ny. Ngh vy, b thy cng ght ci con
37
ngi ang qu trc mt mnh, nn nghim ging
h lnh:
- Hy ngng u ln, ta ngm k khun mt
ca ngi.
C gi e s ngng u, v rt r, lo ngi khin
nng cng thm quyn r. Thi hu cht cm nhn
kh ngn cn mi tnh ny ca Hu Tng, bn lnh
lng h lnh:
- Ngi phi bit php tc trong cung, phi tun
th. Quan thi gim s ch bo cho ngi. Nh vua cn
tr, mi ln ngi, vic triu chnh cn rt bn rn.
Ngi khng c nh vua bn lng v mnh, cc
vic ni th trong cung, ta u mt ti. Nht c
nht ng ca nh ngi u phi trnh ln cho ta r.
Thi, cho lui!
Trn Th nem np ci u, hn gu o Thi hu
ri lui ra.
Trn Th i ri, Thi hu lo lng khng yn, b
cho gi thi gim vo bo: Cn chn thm mt s" m
nhn na tin cung, cng nhanh cng tt, ngi thy
ri y!.
m D Mng trm ngm, lo lng, tin tc dn dp
a v tht ng ngi. Chng thnh hu Trn T
Khnh, anh rut Nguyn Phi Trn Th, em qun xm
phm ca Khuyt, xin n xa gi. Chnh s trong triu
ngy cng nt, ng cn phi tu ln vua. Bit chuyn
38
anh Trn Th xm phm ca Khuyt, Hu Tng gin
lm, c ng Trn T Khnh m mu phn lon. Mt
mt xung chiu cho cc o qun i bt T Khnh, mt
khc ging Nguyn phi Trn Th lm Ng n.
Nghe tin Trn Th b ging xung lm Ng n,
Thi hu khng v th m ly lm vui, cho gi Trn
Th vo cung mng nhic:
- Nh ngi l con yu n, t khi ngi bc chn
v triu gy nn bao ni long ong. Ta tng ngi
c Thin t vi n, gia tc ngi c hng n
nc. th phi trung thnh vi triu nh ch. Ri
Thi hu h lnh: Th n u, em n nht vo
bung cm cho ta.
Nghe tin Ng n b hnh h kh s, Chng
thnh hu Trn T Khnh cng quyt tm n xa gi
bng c.
Hu Tng cng ng Trn T Khnh c bng khc
nn cng Thi hu v Ng n chy v huyn Bnh
Hp. Tuy vy, khi thy Trn Th au n, mt mi, li
lun b Thi hu dy v, mng nhic, Hu Tng li
cm thy xt xa, vua vn rt yu nng, bt chp mi
li th phi. Ma xun nm 1216, ngi li sc phong
Ng n lm Thun Trinh phu nhn.
Thy nh vua vn say m Trn Th, Thi hu
gin lm, thng ch mt nng l phn trc, lm
tay trong, l b ng ca gic. Thi hu nng nc i
39
Hu Tng phi ui Thun Trinh i. Nh vua thng
lng thinh mi khi m cu gin. m Thi hu ngh
vua n phi ba b ca con yu n y, c ngy c
nghip ca tin s v thi. Ta phi ra tay hnh
ng vy. Na m, b lnh cho Thun Trinh phi vo
chu, mt Thi hu anh li, a cho nng chn thuc
c, bt phi ung ngay trc mt mnh. Trn Th r
ri, nc n: Xin Thi hu m lng khoan dung cho
con c sng. Thi hu rt ln: Con rn c kia,
ngi gy bao tai hi nh vy m cn n mm ?.
Nng li nc n: Con u dm tri lnh, bm lnh b,
xin hy th th cho con cht thi gian na. Con xin
nguyn cht trc mt lnh b, nhng hin nay, con...
ang mang trong mnh git mu ca b h.
Thi hu cng cm tc: Ai cn g ci dng bi
phn y. Bay u, bt thuic vo mm con yu n
ny cho ta!.
Cht Thi hu nghe thy: Xin Thi hu bt gin.
Con xin c bo lnh cho nng. Nng hon ton v
ti, hn na, nng ang...
- Thi, lui ht ra! ri! Thi hu ng ng b i.
T , Thi hu cng bc bi thm, b mt sai
ngi hu trn thuc c vo thc n cho Trn Th.
Bn ngi hu hong s, khi thy Hu Tng ging ly
a thc n s i cho mi ngi mt na. Chng vi
vng git ly a, bt, chy bin i. T Hu Tng
40
lun bn cnh nng, mi m mu hm hi u
khng thc hin c.
Th ri, Hu Tng cng Thun Trinh b mt b
trn. Vua ti ch ng qun ca Trn T Khnh bi
Cu Liu, gi T Khnh vo chu.
Nm , Trn Th sinh Hong trng n, l
cng cha Thun Thin. Vua cng thm yu qu nng
ri sc phong cho nng lm hong hu.
41
36 hong hu,, hong phi Thng Long - H Ni
HU TNG HONG HU
- _x(L>Jy gi con ngn ny tui, m cn ni
n chuyn y lm g? M c nghe theo li quan gia,
m khng nh quan gia i vi con, c cn ngha tnh
chi na u!
- Con khng nn nng li th, con khng hiu ni
nim ca quan gia, m con cng cha thu r ni lng m.
Con , m con ta u v ngha ln c thi.
Cu chuyn tm s trn din ra trong ni cung
nh Trn, gia hai m con l Trn Th Dung v L
Chiu Thnh. C gi ngm ngi, trch mc. B m xt
xa thng cm, song c" thuyt phc. C mt chui qu
kh ang sng li trong tm tr hai ngi, nhng ni
nim oan tri, ut c giu kn t lu, ch thuc v
trang b s trong chn thm cung m ngi ngoi
khng ai c bit, ngi trong cuc khng c dp
phn trn, nhng n khng th no d dng tri vo
qun lng.
Trn Th Dung v con gi b, c hai vn l
nhng v hong hu. Chuyn ring t trong cung cm
42
ca h v cng phc tp, ln ln bi hi, nhng li lin
quan n i s quc gia.
Hi , vng t ngy nay thuc huyn Hng
H, Thi Bnh c mt gia nh chuyn ngh chi li,
rt giu v nhiu th lc. Quen vi ngh nghip, h
ly tn cc th c t tn cho ngi trong nh. Sau
ny, s sch chp thnh ch ngha cho trang trng,
nn t ngi bit ng Trn L tn thc l Chp (L l
c Chp). Con trai ng l Da (c Da) c phin l
Trn Tha. Con Trn Tha l Liu, chnh tn l Leo
(c Leo), ng ny sau sinh ra Trn Hng o. Em
Trn Liu l Trn cnh, chnh tn l Lnh Canh (c
Lnh Canh), sau l Trn Thi Tng, vua u tin ca
nh Trn. Gia nh ny c mt c con gi, t
phng chi m li sc nc hng tri, c tn l Ng
(c Ng) c chuyn thnh Trn Th Dung, l em gi
ca Trn Tha. Trn Liu v Trn Cnh l chu gi
Trn Th Dung l c rut. Sau ny, Trn Th Dung
c tn l Quc mu, song dn chng a phng vn
gi b l: B cha Ng.
u th k XIII, triu nh L vo giai on
hon ton suy thoi. L Cao Tng b cc tng t bt
mn nh ph kinh thnh, phi cng Hong t Sm
chy nn, v vng qu h Trn L. Thi t cm ti sc
ca c gi vng chi nn c Ng tr thnh v thi t,
c phong l Nguyn phi. M Hong t sm l m
Thi hu khng tn thnh cuc hn nhn, nhiu ln
43
cn tr, thm ch c nhng m mu h c, trn thuc
c vo thc n ban cho Dung, p ung thuc c trc
mt Thi hu, song Dung u trnh c, nh c Thi
t ht sc bo v. C Ng cng ht sc n cho phi
o nn gi gn c hnh phc ca mnh. Ri Thi
t c ln ngi, tc l vua L Hu Tng, Trn Th
Dung tr thnh hong hu. B sinh cho nh vua c
hai ngi con gi l Cng cha Thun Thin v cng
cha Chiu Thnh. Mi tnh mn nng ca Trn Th
Dung vi nh vua cng khng c lu bn. T ngy
nng tr thnh hong hu, Hu Tng li m nng,
nh vua mc bnh trng phong, cha mi thuc khng
khi. T nm 1217, ng dn dn pht in, c khi t
xng l thin tng ging trn, ma may c ngy, ri
li ng li b, lc tnh lc m.
Chiu Thnh cng cha rt c vua yu, v
khng c con trai nn nh vua quyt nh lp Chiu
Thnh lm Thi t (1224).
Nh L ngy cng suy yu, L Hu Tng bnh
ngy mt trm trng, tm khp cc danh y cha
bnh, song v hiu nghim. Cui cng, vua truyn
ngi cho cng cha, Chiu Thnh ln lm vua
(1224), tn hiu l L Chiu Hong, khi ny mi 8
tui. Ton b quyn hnh trong triu u do h
Trn nm gi. Trn Th cai qun mi vic quan
s, trong thnh ngoi ni, qun lnh c qun in
tin h v cm nh.
44
Trn Th b tr cho chu l Trn Cnh c
vo cung chu hu L Chiu Hong. Hai ngi cng
tui nn gn gi, vui chi gn b, ri yu thng nhau.
B Trn Th Dung thy hon cnh thun li cho
nh Trn ln thay nh L, th l ngy 11 thng 12
nm t Du (1225), L Chiu Hong kt hn vi Trn
Cnh, ti hi ln Thin An, Chiu Hong trt b
long bo, mi Trn Cnh ln ngi hong . Nh Trn
thay nh L t .
Nhng Chiu Hong ch lm v Trn cnh c t
lu, v chm c con, 10 nm qua, Chiu Thnh vn
cha sinh n. Trn Cnh khng lo lng, song cc v
ph chnh li rt quan tm. Trn Th chn
bin php khc nghit: Bt ph b L Chiu Hong,
a Thun Thin, v ca Trn Liu, hin c mang
ln lm hong hu ca Trn Thi Tng, c ni cung
ca h Trn, c triu nh v dn chng u bng
hong, phn n trc sng kin ngc i y.
S bt bnh khng ch m thm lng l, Trn
Cnh phi b Chiu Thnh, chu mang ting cp v
ca anh, rt thn thng au kh. ng b ngi vua, ln
cha Yn T vi cc nh s, nh ko di ngy tn
chn thin mn, khng thit cuc i na. Nhng
nh cng khng thc hin c trc p lc ca
Th . Trn Liu mt v, cm gin em ht qun b
h chng li cho h nim ut c, cng b Trn Th
dp ngay. Hai anh em ch cn bit m nhau khc lc
45
th Trn Th xut hin v vung gm nh git,
Trn Cnh phi ly thn che ch cho anh. Tnh trng
cng thng ch du i khi c s can thip ca Trn Th
Dung, b ly t cch c rut, ht li khuyn can hai
chu, ly t cch l m d dnh Chiu Thnh chp
nhn cnh ng, vi su ni au thng trong tm
khm. Trn Th Dung kho ly ngay cnh ng ca
mnh dn gii cho con gi:
- M hiu ni au ny, nhng con hy ngh ti sn
h x tc, n c nghip ca h Trn m chnh con
c cng xy p. Bn thn m cng chu nhiu au
kh nhc nhn, c hn g con u. M con ta hy qun
mnh v ngha ln.
B Dung ni ng. Thc ra, tuy ngi cao,
nhng cuc i b khng him g bi kch! Nhng
ngy u, b kt duyn cng Thi t Sm, phi chu
bit bao ni kh s, cc nhc lm, mi sng c vi
m chng (Hong hu L Cao Tng). Khi c chnh
thc l Nguyn phi ca Hu Tng th nh vua m lit,
g con gi cho Trn cnh, a v b cng cao - Hong
Thi hu. Nhng ri 1226, L Hu Tng mt, b b
ging xung lm Thin Cc cng cha. Ngi th i
thay, danh gi khng phi l khng b xc phm. B
cn rng chu ng, ch mong sao cho ni cung c
yn n, triu chnh vng bn. Song, mt s p buc
mi li n. Tn tc h Trn thu xp, ghp b v lm
v Trn Th , mt con ngi nghim ngh, quyt
46
lit, x s khng h run tay. B phi c gng nhiu
lm mi hn gn c nhng vt thng lng ca
nhng nn nhn au kh, qui t sc lc vo vic
gi gn t nc thnh cng, hon thnh s mnh vi
lch s dn tc. Qu tht, Trn Th Dung lm c
nhim v ln lao ny, v b cng lo lng vic hu cn
trong cuc khng chin chng gic Nguyn Mng tht
tt. Sau khng chin chng Nguyn Mng, vua Trn
Thi Tng phong cho b l Linh t Quc Mu. S
sch chp v b, xem b nh v thnh Tri sinh ra
m nh Trn vy. (Theo i Vit s k ton th).
L Chiu Hong t ngy chia tay vi Trn cnh,
sng bun ru, ut c trong chn cung v. Nng bun
cho s phn, m thm on trch cuc i. Trn Thi
Tng hiu thu tm s y, xt xa v lun t nhn
mnh c ti vi nng, ng thy phi tm cch L
Chiu Hong phn c c, c sng nhng ngy
cui cuc i trong khng kh m m gia nh mi
cam tm. C hi n, ng phi nh ti b c rut, m
ca Chiu Thnh ti bn bc vi nng gip ng.
Trn Th Dung ni cng con gi:
- M thy quan gia c lng thnh thc, tc thnh
cho con l mong c chuc li li lm xa cho
phn chua xt. Con kt duyn vi ngi ny cng li
l tip tc ngha c ln lao m m con ta t t cho
mnh: Bo v nh Trn, bo v T quc. Bi ngi m
quan gia chn tng c nhiu chin cng xut sc
47
trong trn nh gic Nguyn va qua. Ngi ny
xng pha khi la, bo v Thi Tng an ton. Con c
th p lng, ng nghi ngi na. M con ta u v
ngha ln c thi!
Nghe m khuyn nh, Chiu Thnh xui
lng. Cuc hn l c c hnh long trng Chiu
Thnh vui vy duyn mi. Chng b l mt danh
tng c cng ln vi triu nh. Ci tn L Ph
Tn ca ng chnh do vua Trn t cho. Nhng
ngi con ca b sau ny cng l nhng danh tng
ti nng c nhiu chin cng vi t nc.
Lch s ghi chp v b vi nhng ni nim y
bi kch. Nhng nhn dn vn trn trng, b c
tn l Thnh hong nhiu ni. H Ni c n
th L Chiu Hong ph Phan Huy ch, l nh
Yn Thnh.
48
HIN T TUYN THNH
6in Tng hong tn hy l Vng, con
th ca vua Trn Minh Tng, m ch l Hin T
Tuyn Thnh Hong Thi hu.
Thi hu rt nhn t, cc con ca Anh Tng, d l
con ca v th sinh ra b u yu qu, chm nui nh
con mnh.
Cng cha Hu Chn c Anh Tng yu qu,
Thi hu cng rt yu nng, nhng khi c ban thc g
th thng cho Hu Chn trc, ri sau mi ti Thin
Chn. Sau khi Anh Tng bng h, Thi hu cng
chm sc Hu Chn hn trc.
Vic i x vi cc cung tn trong cung, cng rt
u hu. N quan trong cung l b Vng th, m
ca Hu Chn, c yu qu m c thai. Thi hu
ly Song hng ng (phng ng ca Thi hu) cho
lm ndi sinh . Vng th sau khi sinh xong th mt.
Cung nhn ngm tu vi Thng hong l Thi hu
git Vng th. Thng hong vn bit Thi hu l
49
ngi nhn t, lin ly roi nh cung nhn y. Thi
hu cng chng bng chuyn .
Bo Hu quc mu (tc l m ca Bo t Thi
hu) c ln xin cho Nguyn Huy (tc con gi ca Uy
Hu, chu gi ca Bo T) vo lm cung phi. Thng
hong em chuyn hi Thi hu, Thi hu tr li:
Khng c, nu Nguyn Huy c th s khin Thc
T phi xng l n chng?" B khng em n ring
m cho ba l nh vy.
Thi hu c nhiu cng lao gip h Trn. Trc kia,
khi Minh Tng cn Bc cung, c tn gc cng bt c
mt con c bng trong ging Nghim Quang, thy trong
mm c ngm vt g, moi ra xem th thy c ch. l
nhng li ba ym, c ghi cc tn D Tng, Cung Tc,
Thin Ninh (u l con ca Hin T). Tn gc cng
cm l ba vo dng vua. Minh Tng s hi, lo lng v
tc gin. Truyn bt ht cc cung nhn, b m, th t
trong cung, quyt tra xt cho ra v ny. Khi hong hu
Hin T ti, nghe nh vua cho bit s th v quyt nh
ca mnh. Hong hu lin can ngn:
- Xin b h hy khoan , s s c k b hm oan,
thip xin c t mnh b mt xt hi .
Minh Tng nghe theo, hong hu lin gi tn gc
cng li hi:
- Gn y, ngi c thy phng no trong cung
mua c bng khng? Hn lin tu rng:
50
- Tha lnh b, l phng th phi Triu Mn.
Th l r, Hin T hong hu lin em vic ny
trnh ln vua Minh Tng. Nh vua gin d ra lnh tra
xt cho ra. Nhng Hin T tu: y l vic trong ni
cung, khng nn h ra ngoi. Th phi Triu Mn li
l con gi ca Cung Tnh Vng, nu h ra th
quan gia s sinh him khch vi Thi y, thip xin im
vic ny i, khng xt hi na". Minh Tng khen b l
ngi hin.
n khi Minh Tng bng h, tng qun Trn
Tng Hoc mun t ra trung thnh vi D Tng, thu
dt vic ra, lm Thi y sut b hi. Nh Hong
Thi hu c" sc cu mi thot. Ngi by gi ca
ngi b l trn o lm m, tuy phn con ch, con
th khng ging nhau, m lng nhn t ca b i vi
con no cng th, lm cho n ngha vua ti, cha con,
anh em khng mt cht suy st. T xa ti nay t ai
c nh vy. Ngi xa c ni b l Nghiu Thun
trong n gii. Thi hu c lit vo hng y. B
tng hi tic v vic lp Nht L ln lm vua. Sau,
Nht L ngm nh thuc c git b.
51
CHIU THNH HONG HU
Linh thnh Thng Long m , m su
trong m thu. Chiu Thnh Cng cha ngi ngh ngi
sut m. Sng nay, nng mi gp li nh vua sau
hn hai chc nm tri xa cch. tng nh cam vi
s' phn hm hiu cho ti lc gi t cuc i! No ng,
li sp sa i thay hon cnh.
Cng cha ngi lng l n li qung i gn 30
nm v trc. Hi l nm t Du (1225), nng mi
c 8 tui, nhng ng ng ngi trn ngai vng,
lm vua cai qun c thin h. Nng vn l con gi th
hai ca L Hu Cng. Vua cha vn mang trng bnh,
triu nh cho tm khp ni trong nc nhng danh y
cha bnh cho vua, u khng hiu qu. Nh vua
khng c con trai phi chn nng ln ngi hong .
Mi 8 tui u th bit g m coi vic triu nh! Nng
c tn hiu l L Chiu Hong. Nhng ton b
quyn hnh trong triu u do in tin ch huy s
Trn Th lo lng c. Ngoi vic ln ngai ngi cho
c l, c b ch trong cung n a vi cc bn tr
52
cng la tui, con chu cc v quan thn thch ca h
L, h Trn. Trong s' bn b ny, c Trn Cnh, chu
gi Trn Th bng ch, c gi chc Chnh th
hu h vui chi cng cng cha. Trong s' bn b
ny, nng thy Trn Cnh l ng yu hn c. Cu ta
cng bit gi l php vua ti, vn xng h vi nng:
Tu b h.... c lc c b rt qu Trn Cnh,
nm tc, bt tay, vui a, ko Trn Cnh ng lng
bng vi mnh, nm khn tru cho nhau, bt chc
ngi ln t tnh tha thit. S vui chi gn b t nhin
y to cho Th nhn c hi sp xp cho hai c
cu thnh v, thnh chng. V vic tt nhin phi xy
ra. Nng l v, th v nhng ngi cho chng l hp
l, v li, tuy cn t tui, Trn Cnh cng t ra l mt
thiu nin c ti nng, c th thnh ng vua xng
ng. Nng khng cn l vua na, song li l Hong
hu. Chiu Thnh hong hu vui lng vi bn phn
lm v, cng xem hnh ng ca mnh l c ch cho
t nc. Nh Trn thay nh L, dn dn chnh n
c k cng, dp yn c gic gi, t nc dn
dn c n nh, thin h c thi bnh. Do vic
nhng ngi ca nng khng ng ch trch cht no.
Ngy thng tri qua, nng cng thit tha yu
Trn Cnh, bi thy l mt bc anh qun. Trn Thi
Tng cng c mt trnh hc thc cao, c trnh
hiu bit rng, su sc nhiu mt. Triu nh c nhiu
ngi ti gii ph t, vic qun, vic nc c vng
53
36 hong hu, hong ph Thng Long - H Ni
vng. Hong hu Chiu Thnh cng cm nhn c
vinh d l chn c ngi chng xng ng. Nng
ch bn khon mt iu l khng hiu sao m mi hai
ngi vn cha c con!
M s u lo ny c c s. Khng sm c con l
tai ho vi hong hu Chiu Thnh. Bi sau ,
chnh con ngi tc thnh duyn la cho nng li
vin vo c ny chia r nng vi nh vua! Thi s
Trn Th ni thng vi Thi Tng: Hong hu
Chiu Thnh lm v hn 10 nm, n nay 20 tui
(1327), m khng sinh n, th lm sao yn tm v s
ni di sau ny, phi chn hong hu khc - mun
tr thnh mt nghim lnh! Trn Thi Tng ht
sc yu du nng, cng khng lm sao cdng li. Nh
vua rt bun ru, y ny, mt m b Kinh thnh
Thng Long, trn ln cha mi trn ni Yn T
tu. Ri b Chiu Thnh ng xem nh lm mt
iu nhc nh khng xng ng vi ngi vua (nguyn
vn trong i Vit s k ton th). Nhng Trn Th
khng nghe, em qun ln ni, buc Thi Tng
phi v. ng li bt Trn Liu, anh rut vua, nhng
v ang c thai cho vua. Trn Liu tc gin, toan khi
binh lm lon, song yu th, phi u hng. Mi vic
sp xp th no th c th m thi hnh, khng ai
cng c lnh ca Trn Th !
Th l t , Chiu Thnh hong hu b ging
xung lm cng cha. Nng sng m thm mt mnh
54
mt lng vi ni hu qunh kh au. Khng on trch
- m bit on trch ai! Chng bit cng ai tm s -
tm i vi ai?! V lm g! Hai mi nm tri
qua, Tua Thi Tng tt nhin c iu mc cm, lao vo
cng /ic triu chnh, ch o chin tranh chng qun
xm c Nguyn Mn, khng tin m c l cng
khn dm gp nng! Ay th m, va y, nh vua li
thn lnh n, xin c cng nng thng lng.
nhi Tng em n cho nng mt s bt ng,
m cmg l mt ci lnh t xut! u tin vua t
rt bin ru, au kh v phi nng chu s" phn
gn jh b rung b mt thi gian di nh vy. Gi
y lng tui bn mi nhng vn cn xun sc,
bi viy cng cn c ni nng ta lm vui khi x
bngmn chiu. Vua mun xin nng ni li dy n
vi nt v tng lp c cng ln trong cuc
chir va qua.
Ohiu Thnh ngc nhin trc quyt nh y.
t li nng khng ngh ti chuyn tnh duyn. Cuc
hn jhi vi Trn Cnh kt thc thm su, vt thng
lng :a nng khng c g c th b bp c! Th m
by g nh vua li ni n chuyn g chng cho nng!
laai?!
Thi Tng tm nhng li ht sc tha thit, du
dng thuyt phc ngi v c xt thng. Vua vn
gi Cu Thnh l i khanh, nhc li vi nng nhng
k nim p thu thiu thi v nhn mnh cng lao
55
ca nng. Nng qu v cd nghip nh Trn, v
quyn li ca bn thn Trn Cnh m hy sinh chu
ng by nay. Vua khng c cng nng bch nin
giai lo, vua rt bun, nn phi c bn phn vi nng.
Ngi m vua mun g cho nng l mt dng tng
ti nng, cao thng v cng l ngi c cng bo v
nh vua. l mt v anh hng, mt v trng s...
Chiu Thnh ngc nhn nh vua, lng nghe li phn
tch, gii thiu: L Tn l con trai ca thng tng
L Khm, dng di vua L i Hnh xa. ng l mt
trang phong lu nm va ri (1257), nh nhau vi
tng Nguyn Mng chnh nh L Tn, trm mi an
ton. Tn c mu lc, khuyn trm lui v Thin
Mc, bo ton lc lng, ri trong trn ma tn, bo
n, mt mnh Tn gi cao vn thuyn che ch cho
trm; Hm bnh cng, chnh trm ni vi ng ta:
Khng c khanh, th trm lm sao c c ngy nay,
cu ni y, ni vi cng cha l hon ton chnh xc.
Xin cng cha hy lm theo trm, g ngha vi ngi
ny, ng ta rt xng ng vi cng cha!
Chiu Thnh thy xt thng Trn cnh, khng
mun tri li chng na! Nng vui v chp nhn cuc
hn nhn. L Tn sau c phong l Bo Gia
vng. Tuy vy, b ch ng thun cuc hn nhn ny
khi triu nh thc hin ba iu kin:
- Xo b lnh truy st hong tc L v h L c
tr v qu qun lm n.
56
- Cc lng miu, n th ca nh L v cc v cng
thn triu L phi c tu b li, th phng nh xa.
- Dinh ca L Tn phi xa hong thnh Thng
Long nng khi nhn thy triu nh nh Trn.
Triu nh phi chp nhn c ba iu kin ca
Chiu Thnh. Nh vua li i tn L Tn thnh L
ph Tn, phong cho chc ng s i Phu, gi trng
trch trong triu nh. Sau c c lm chnh s,
cng vi Chu Bc Lm sang Trung Quc giao thip vi
nh Thanh.
Chiu Thnh sng vi L Ph Tn nhng ngy
tt p nht ca cuc i mnh. Cng l mt iu k
diu, ch mt nm sau ngy ci, Chiu Thnh sinh
c mt cu con trai t tn l Trn Bnh Trng.
Sch i Vit s K ton th ghi tn l Trng v Hu
Tng Trn Bnh Trng, Trn Bnh Trng cn c mt
em gi l Nh Khu, c phong lm ng Thu cng
cha. Sau hai ngi con ny, v chng Ph Tn
Chiu Thnh khng sinh thm ngi con no na.
Trn Bnh Trng ln ln rt gii v ngh, theo
ng nghip nh, Chiu Thnh xin vi Trn Nht
Ddt cho em gi ng v lm con du mnh, l Thu
Bo cng cha, sau sinh ra Chiu Hin, c tuyn
lm v vua Trn Anh Tng. Nhng l chuyn sau
ny, Chiu Thnh khng c chng kin. Kiu Th
Nh Khu th ly trng nguyn Trn C".
57
Ngy 23 thng 9 nm 1278, L Chiu Hong mt,
th 62 tui, Trn Bnh Trng mi c 17 tui, nn b
khng c thy tm gng trung ngha ca con mnh
trong trn nh qun Nguyn nm 1285.
Tng truyn, khi mt, mi tc Chiu Thnh vn
en nhnh, mi thm v i mt vn m mu
hoa o.
Theo nguyn vng trong Huyt tm th", b c
nhn dn knh trng a thi hi v an tng ti qu
nh bn c Php (nh Bng - T Sn). B c tng
ti rng Bng, pha Ty Th lng Thin c, gn lng
Thin .
n Rng (C Php) c xy dng di triu
Trn Nhn Tng (th k 13) nhn dn tng nh
th phng b.
Nay n cn khong 3000 m2, rng xa ch cn li
hai cy nhi, mt cy dui c th. cng vo n c p
ni 3 ch: Long miu in. Pha trong l to tin
ng 5 gian, c tng hoa qu mai, trn ch Lu
Li in. Trc in c bc hnh phi : "Hu triu L
Th - Hai bn c i cu i:
T phng minh tch ngng lu quan, bt ip
nghi qun tha k t
(Bn. phng du tch cn lu
Tm din n vua k tip th)
58
L triu bt dip Hng bo ngc, long miu
Thin Thu s kim bin".
(Tm vua triu L thm ngc qu
Miu rng ngn nm s vng ghi).
L Chiu Hong cn c mt s ni tn th: nh
Giao T tn b lm Thnh Hong lng. Ti Thng
Long c n Yn Thnh ph" Phan Huy ch cng th
b lm Thnh Hong lng Yn Thnh v b c
coi nh mt v Thnh Mu. Hin trong n c tng
ca b v tng 8 v vua nh L, c c th n, ngoi
phn th t ph l mu v cc v thnh.
59
KHM T BO THNH
HONG HU
Trn Nhn Tng c mt th vui rt l l
thch c xem u h. Ngi cho lm mt chung
u h thm Vng Lu, sai qun s nh nhau vi
h, Thng hong ng trn Vng Lu xem cng
vi Thi hu v cc phi tn. Nm y, mt t trng
vng Sn Cc dng triu nh mt con h sa
by, vn en vng, lng thng, bng thon, c n.
Nh vua p lng, bn cho t chc bui u h trc
Vng Lu i.
Hm y, hong hu Khm T Bo Thnh sa
sang xim o, cng my th n ra khu vc chung u
h. Hu va i va ngm cnh trn dc ng. Hm
tri nng nh, cy ci xanh ti, gi nh, mt h m
du, chc bui u h s rt hay y. Nhng ch ngi
con h en ny c v to khe hung hn, khng bit c
gay go nguy him g khng? Mi ngh, ch my chc
hong hu cng m cung n ti khu Vng Lu.
60
Hong hu thy chung h thp, m song chung v
thm cng thp. Cha sn lm ang i i, li li trong
chung, dng bn chn, bt dt. i chn, n nm vo
mt gc, mt lim dim, u ht v mt pha. Ci ui
di en bng thnh thong ng y, p nh nh
xung thm chung. Hong hu Bo Thnh gi vin
tng qun li, nhc nh:
- ng cho kim tra k ci ci ny cha? Con h to
qu, c v d dn y. Hm nay b h n xem, ng
phi rt cn thn mi c. Vin tng qun p: Bm
lnh b, y l con h mi c a vo cung, thn
lo liu y c. Xin lnh b yn tm.
Mt lt sau, qun lnh khnh mt ci st na vo
chung u. y l con h vn vng b b i my
ba nay, ch vo u cng h sm ca min Sn Cc.
Khi thy ng ngi, h nhe nanh gm g nh e da.
Vua bc ti Vng Lu, mi ngi u rp mnh
thi l. Hm nay c c cc quan trong triu, ngoi ni,
cng cc cung tn u c ti xem u h. Nh vua
vui v lm. Ngi gi tay ra hiu, ngi ta bn tho ca
ci cho hai v cha sn lm c gp nhau v ch i
mt cuc u ny la rng rn. Nhng k l, hai con
h cng rng ln v bt u vn nhau. Mi ngi hi
hp, theo di. Bng ngoi d kin ca mi ngi. C
hai con th hung d l vy m ch gm g nhau my
ting ri mi con i v mt pha. Th ri, rc mt ci,
61
then chung bt mnh, con h vng nhy ra, ng
nghing ri tt mt ci n nhy ln khn i. Ting
ku r s hi ca mi ngi ni ln, mi ngi chy
dt ra hai bn. Nh vua, hong hu cng cc phi tn
chm chn, ng run bn bt, dn v mt gc khn
i. Hong hu Bo Thnh vi lao ti trc mt nh
vua, ko vi chic gh chn pha trc ri giang hai
tay, ly tm thn mnh mai, trng mt nhn h d,
che ch cho nh vua. Con h lc lc ci u, nhn
hong hu mt lc ri quay i, ko l ci ui di ri
bt thn nhy tt xung chung th ca n. Mi ngi
ng cht lng ri th pho nh nhm. Vua Nhn
Tng mt mi lng l v cung, hong hu v cc cung
phi lng lng theo sau. Nh vua xua tay ra hiu cho
mi ngi lui ra. Ngi nh nhng chong tay, diu
hong hu, cm ng ni: i khanh, nu khng c
nng hm nay, khng bit s th s th no. i!
Hong hu, nng l v thn h mnh ca trm. T
nay, nng hy lun lun bn ta nh!.
Li mt ln khc, Thng hong ng in Thin
An, xem u voi Long Tr. Con voi bng sng
thot, xng ti, nh ln in, t hu u s hi
chy tn lon. Ch c Thi hu li. H v, voi qut
h chng ng s sao? Th m Thi hu Khm T
Bo Thnh, ng lc chng lng ln, xng xo,
Thi hu khng dao ng, bnh tnh i ph vi th
d, bo v nh vua.
62
Cho nn, s sch sau u ca ngi hong hu Bo
Thnh l mt ngi nhu m, hin thc m v cng
dng cm. Ma thu nm th chn Trung Hng (thng
9 ngy 13), Khm T Bo Thnh Hong Thi hu
bng h, nhng b mi mi bt t trong lng ngi
dn t Vit v kinh thnh Thng Long.
63
L THI HONG HU
tnh thnh Thng Long sao im ng l
thng. Ci yn tnh n rn ngi nh mt im bo
s chng lnh.
Th ri tin vua Du Tng i nh phng Nam
khng tr v, L Th hong hu ca Trn Du Tng,
m ca Ph Trn Hin lin xung tc lm ni c.
B mun quay v cnh sng thanh tnh, th nhn ni
ca Pht. By gi Ph c cc quan trong triu
a ln ngi. Mt vin quan hu cn lin n cha bo
tin cho L Th. Nhng tng mang tin vui ti cho b,
khng ng khi nghe tin Ph ng quang, L Th
hong hu bt khc m rng:
- i! Con ta phc bc, kh lng gnh vc ni trch
nhim ln lao ny, n s gp tai ha v vic thi. Tin
hong xa la ci th, ta ch mun cht theo, ch khng
mun trng thy s i na. Ta linh cm con trai ta ri
s gp tai ha. Nn ny, e khng trnh khi na ri!
Triu nh lc y, th lc H Qu Ly rt ln.
Thng hong Ngh Tng rt tin Qu Ly. Ph tuy
ngi, nhng quyn lc b hn ch. Nh vua c bng
64
ng Qu Ly c d tm mun tim quyn, Ph lin
bo Thi y Ngc:
- Thng hong tin yu ngoi thch l Qu Ly, cho
hn mc sc lm g th lm, nu khng lo trc i th
sau rt kh ch ng.
Con Vng Nh Chu l Nh Mai, hu vua hc,
nhn tit l mu . Qu Ly bit c, a Phng
khuyn Qu Ly lnh ra ni i Li, i thi c bin
ng. Phm C Lng ni: Khng c, mt khi ra
ngoi th kh lo chuyn sng cn".
Qu Ly ni: Nu khng cn phng sch g th ta
th t t cn hn ri u vo tay k khc.
C Lng suy ngh mt lc ri bn: Con ngi ta
thnh bi nhiu khi cn do thin nh. Vic cha n
ni no. Ph tng git Quang Phc i vng
tuy vic ny l chiu theo php nc, Thng hong
phi nghe theo, nhng trong bng chc l cm lm.
Ngi hy la dp m liu li t by li hi vi Thng
hong. Bit u li chng chuyn ha thnh phc
cng nn.
Qu Ly nghe li C Lng, lng tr nn th thi
quyt nh lm theo . Nhn mt bui ln cha, lc
tr v, Qu Ly theo hu Ngh Tng, thy Thng
hong c trch Ph th mng thm, kh tu:
- Tu Thng hong, thn ch nghe ni xa nay,
cha ai bn con nui chu, m ch thy bn chu
nui con.
65
Ngh Tng nghe xong gt u. Qu Ly bn bn
mu bt giam Ph cha T c, ri ging lm
Linh c i vng. Nhm trit lo hu ha, Qu Ly
p Ph phi tht c cht.
Sau, Qu Ly cp c ngi vua ca nh Trn.
Linh cm ca hong hu L Th thnh s thc. Ch
hai nm, sau khi L Th mt, Ph mt mt cch
thm thng.
66
THI T
PHM HONG HU
1^/uc khi ngha Lam Sdn, cho n nm 1425
tp hp c nhiu anh hng ho kit bn phng,
v dnh c nhiu thng li. Theo hu v phc v
ch tng ca cuc khi ngha, ngoi cc tng s cn
c cc b phi ca Bnh nh vng, trong c b
Phm Ngc Trn, qu Thanh Ha. Bn cnh ch
tng ln li theo hu, b chu nhiu gian kh, lo sn
sc hu cn, chm sc thng binh, binh lng v.v...
Sau chin thng vang di Sng Khut, Vc
Nm, L Li tin qun vo nh Thun Ha, Ngh
An ri nh ra Ty . Nhng khi n thnh Triu
khu Hng Nguyn. Ngha qun ng gn ngi
n th thn Ph H. m y, Thi T mng thy
mt v thn hin ln, o dt*vng lp lnh, u i
m Kim Khi, nt mt g gh, d tn. V thn ni
vi vua:
- Tng qun hy cho ta mt ngi thip, ta s
gip tng qun dit c gic, lm nn nghip .
67
Ni xong, v thn bin mt. Thi T tnh dy, cm
thy bng hong, lo lng. Sm hm sau, nh vua cho
gi cc b v n, k cho nghe gic mng m qua v
hi: Trong cc ngi, c ai chu i lm v thy thn
khng? - gip ta hon thnh ngha ln. Ta ha sau
ny, khi ui c ht gic Minh, ly c nc, s lp
con ngi y lm thin t".
My b v ng nhn nhau, khng ai ni cu g, ch
c Ngc Trn qu xung tu:
- Nu minh cng gi li ha, thip nguyn x
thn. Ngy sau, minh cng lm nn nghip ln, xin
ch ph m con thip.
Thi T lng y thng cm. Nh vua nghn
ngo ha sau ny nn nghip ln, nht nh s a
con ca Ngc Trn ln ngi.
By gi L Nguyn Long, con trai ca b v L Li
mi ln ba tui. Ngc Trn m ly con, nc mt m
a, l ch, lng au nh tht khi thy b mm ci
vi m. Ngc Trn au n t nh thm: Ta tht c
li vi con, nhng v nghip ln nc nh m cha con
ang gy dng, ta nh hy sinh thn mnh. Ch mong
sau ny con s hiu cho lng ta, cha con s lm nn s
nghip ln lao v con cng c phn! - Nng gh cht
con vo lng, nut nc mt trao con cho ngi hu b.
B ni: Ta cy ngi chm sc cho Thi t, n ny,
kip sau ta s xin bo p.
68
Sau , Ngc Trn trang im lng ly ri vo ra
mt nh vua. Thi T dn lng, sai lm l t thn. B
Phm Ngc Trn mt, l ngy 24 thng 3 nm t
T (1425).
Thi T giao cho nhn dn hai bn b sng Thnh
Qu, C Thn cng Qu Phm v Ng Lc ng cc
chn ngang sng, tc trc ngy m, thi hi
khng b tri ra bin (ni gi l Ro Canh). Khi
vt c thi hi b chn ni Php Sn (mt trong
dy ni Ng M, a phn x Qu Phm), bn qun
di chn ni Na. L Li cho tm php s gii
chn t t tng. Thy a l chn c t Na
Sn (Ng Cng trn nh ni Na). Php s tu vi
vua t Ng Cng l u con rt, t st s. Tin
tng hu st, sau 3 thng tng m, ti s cht. Ti
khng yu cu tc hu hay tin bc. Ch xin nh
vua lp cho ti mt ngi miu nh th, bn cnh
n Thnh mu. Thi T chp nhn v cp 2 so
rung tng m thy a l y. Mi nm khng
chin chng gic Minh thng li. Nm 1428, L Li
ln ngi hong , ni vi qun thn rng: Hong
hu Ngc Trn ng lm cha t trm v thn nc
ta. Ri ra lnh cho quan Tng qun vo rc quan
ti v Thanh Ha. Mi th tc tin hnh xong,
nh ngy mai ln ng, th m y, mi n t ni
Na ph ln tt c quan ti, cao nh mt nm m tht
ln. Mi ngi s hi vi v tu vi vua. Thi T cht
69
hiu, ni: V thn lm theo li hn. Cc ngi hy
quan ti , ri dng in th. khi dng xong
in, Thi T ch thn v t l, ri li dng thm
mt miu Lam Kinh, c t thn ch ca hong
hu, li cp 40 mu rung t chn ni Na n Trng
Kn quanh nm cng t. Vua cho chuyn mt s
dn t Hng Nguyn xung y lm rung, trng coi
n, lp nn lng Lc in t y.
Vua Thi T n cui i b bnh, chnh s, vng
triu u giao cho quc Vng T T (con trng)
quyt nh. Mt hm, gia tra nm ng, vua mng
thy b Ngc Trn i ti bn vua, than trch rng:
Nh vua ph cng ca m con thip, nay c thin
h ri, m n thnh chng c hng! - Vua tnh
dy, bi hi, xc ng, bn cho lp Nguyn Long lm
Hong Thi t. Khi Thi T mt, Nguyn Long ni
ngi, ly hiu l Thi Tng. Thng 6 nm Gip Dn
(1434) truy tn m l Phm Ngc Trn lm Linh T
Quc Thi Mu, th phng Thi miu.
70
HONG HU
NGUYN TH ANH
o Thi Tng l mt ng vua tr trung, mt
chng trai tun t, khoc chic o bo, ng li cng
thm uy nghi hp dn, c nhiu giai nhn m c,
bi vy, trong hu cung c nhiu iu xy ra rt bun
cho nh vua.
My hm nay, trong cung truyn i tin tc Tip
d Ng Th Ngc Giao nm mng thy Thng
sai mt tin ng xung u thai lm con trai b,
khin hong hu Nguyn Th Anh ngy m lo lng.
Hong hu sinh ra hong t Bang C, nhng cho
ti nay, vua Thi Tng vn cha nh ai ngi k
v. Nay Tip d Ngc Giao vn duyn dng, du
dng hin hu nh th, nng li hay i cha, chm
l bi, nu nng con trai, th ngi th t ca
Bng C s b e da lung lay. Suy ngh mi,
Nguyn hong hu cho gi inh Thng, mt hon
quan tm phc vo hi kin.
71
Nghe hong hu lo lng th than, inh Thng
hiu , b lo lng cho tng lai ca hong t Bang C,
m lo cng phi. Tip d va xinh p va nt na nn
khi nghe tin mng ca Tip d, ngi cn ti cung ca
nng thm hi c m. Thy hong hu , bun ru,
hon quan inh Thng cau my suy ngh, cht mt
hn sng ln, kh ni nh my cu vo tai hong hu
v li hi: Lnh b c chp nhn khng? Hong hu
nhu my, mt lt quay li ni: Thi, ngi lm th
no cho tin th lm.
My hm sau, mt cung nhn ht hi tu ln
Thnh thng: B ta bt c mt vt l, l hnh
nhn mt n ng, lng v ngc b by mi kim m
vo, di chn c ghi ch Bang C.
Hong hu lin c vua vi ti. Nhn thy hnh
nhn kia, hong hu run ry, nc n khc v ni: Xin
Thnh thng tm ra th phm, cu con trai ca
chng ta. Mt khng kh hoi nghi nng n trm ln
c ni cung. Hong hu li cng rn r: Thn thip c
th cht, nhng hong t c ti tnh g, nu Bang C
c mnh h no, thip lm sao sng ni!.
Sau khi inh Thng a hong hu v cung, Thi
Tng ngh ngi, m chiu. Qui l tht! Ti sao li c
l ba ym ny? Hin ch c Dng Th B v Tip d
Ng Th Ngc Giao, ng c ch hn li l Ngc
Giao ? L Nghi Dn, hong t do phi Dng Th b
ta trut ngi Thi t ri. Ch cn Tip d, nng ang
72
Cmang, nu nng sinh con trai... Khng, Tip d vn
hin lnh, nhn hu, li m o Pht. Nh vua lc
u, nng khng the!
iu tra mi vn khng ra manh mi c th,
nhng cc th n trong cung r tai nhau, Tip d
Ng Th Ngc Giao ng b ng, tin y c khng
cnh m bav, ri li c kin rit cho Ngc Giao
l th phm. Thi Tng cng bit iu y, ngi
thc s bn khon, cha bit s tr ra sao, gia lc
y, hong hu bc vo, qu trc mt nh vua,
nghn ngo ni:
- B h nghe tin n trong hu cung cha?
Ym ba Bang C l mu hi hong t, ti y ng
voi dy, nga x. L no b h v tnh ring lm
ng, m r rng m con thip? Nh vua lc u: Ta
khng c r rng hong hu, nhng cha c chng
c xc ng ti y l do Tip d gy nn. Vy hy
th th ta xem xt.
Thc ra, nh vua bn khon lm. Bi quan
hnh khin Nguyn Tri va vo triu kin nh
vua, v can gin: Chng c xc ng khng c
m vi kt n Ng Tip d, cho voi dy, nga x
l mt vic lm tht c" v ng xin nh vua cho
mnh c lo liu vic ny. Thi Tng ngh mi,
khng cn cch no hn, nn nh chp nhn
ngh ca Nguyn Tri v Th L. Ngay m y, Th
L, v ca Nguyn Tri b mt a Tip d h
73
Ng ra n nu cha Huy Vn (ng Vn Chng,
ph" Tn c Thng ngy nay).
Thng 11 nm y (1441), nh vua xung chiu
lp Bang C, con ca Nguyn hong hu lm Hong
Thi t. Khi Thi Tng mt, Thi t Bang C ln n
ngi, ly hiu l Nhn Tng. l nm 1444.
74
HONG HU
NG TH NGC GIAO
^ y ^ l / . y hm nay, cha Huy Vn thu nhn
thm mt ni c mi. Ni c n mc nu sng mc mc,
u cun khn nu m rt xinh p, da nng trng
mut nh trng g bc, nhng ngi ta thy nt mt
nng vn thong m u bun. Ni c cm ci qut
cha, chm ch n nhang hng khi v tng kinh,
g m sut ngy.
Ngi ni c y chnh l Tip d Ng Th Ngc Giao
ca vua L Thi Tng, c Th L, v ca Nguyn
Tri a ra, cho n nu y.
Ngc Giao ngi x ng Bng, huyn Yn nh,
ng ni nng l Ng Knh, gia thn ca Tuyn T (cha
ca L Li). Cha nng l Ng T, gia thn ca L Li,
c phong Thi Bo. Ch gi nng l hong hu Ngc
Xun. Mt hm, nng c theo ch gi vo ni nh.
Nh vua thy nng xinh p, cho nng nhp cung,
sau phong l Tip d. c hai ch em Ngc Giao u
c nh vua yu qu.
75
Nhng ri xy mt chuyn ng tri, y b
vo cnh ng gay go, c nguy c ti tnh mnh, s l
Ngc Giao c mt gic mng l m nng di dt k
cho cung n nghe rng: Nng m thy Thng sai
mt tin ng xung trn lm con trai mnh. Tin
ng khng chu i, Ngc hong thng tc gin,
cm ci ht ngc nh vo trn khin chy mu, lc
y tin ng mi chu vng li xung trn gian. Nghe
chuyn k, ai cng mng cho Ngc Giao, hy vng nng
s sinh c mt Hong Thi t. Sau t lu, bng
xy ra chuyn c ba ym, m hi Bang C con ca
hong hu Nguyn Th Anh. Ri t s xc xim, nng
b rit l th phm. Phi chng b Nguyn Th
Anh mun tm cch loi b nng bo v ngi Thi
t cho con trai Bang C? Nng ngh ti nhng chuyn
xy ra qua, m rng mnh lo s cho a con nng
ang mang trong bng. Ngc Giao run ry qu xung
trc Tam Bo, cu xin ch pht ph h cho hai m
con nng tai qua nn khi.
cha Huy Vn c t lu, Ngc Giao li s nu
vn Thng Long th cn b mu hi, d rng v
chng Nguyn Tri v Nguyn Th L ht sc lo
lng, vn ng nh vua cu b khi b ti oan. Sau
khi nhn tin nh Th L cu nng ln na, nng c
cc quan cn thn trung thc c inh Lit b mt a
i xa vo mt ngy sp sinh. Nhng mi i n cu
Tray, gip gii hai huyn Duyn H - Thn Kh, thuc
76
ph Tin Hng (Thi Bnh) th b tr d mt cch
kh khn. Ngc Giao phi cu khn tri t ph h
cho mnh sinh c mau chng, vi cu ca dao th
hin tm trng b lc vt cn y vt v, au kh, v
mong con hy ra i cho ton vn:
Phi l con m con cha
Th sinh ra t Duyn H - Thn Kh
V lc sc l, tuyt vng, b tht ln:
Nhc bng bc m chng sinh
Th qung ra t Vn Linh cho ri
Th ri, b cng c m trn con vung. B t
tn cho con trai l T Thnh.
kinh thnh, nghe tin hai m con Ngc Giao
trn, Nguyn Th Anh lc ny vn ng cho con
c phong lm Hong Thi t, nhng vn lng ln,
cm tc, h lnh cho hon quan inh Thng: M con
Ngc Giao trn khi kinh thnh, ngi l v
dng. Vic ny ch mu l v chng quan hnh khin
Nguyn Tri ta s tm cch tr chng sau. Nhng
ngi phi tm cho ra m con Tip d Ng Th.
Ngy thng thoi a, hai m con Ngc Giao phi
sng n dt, ln rng kim ci, t than, m cua bt c
sng ln hi. Tuy vy, c lc rnh vic b li dy con hc,
T Thnh chm ch, thng minh, ti tr hn ngi.
Ri vua Thi Tng t ngt bng h, Bang C ln
ni ngi vua lc cn qu nh, Nguyn Hong hu
77
nhip chnh, ri thm n L Chi Vin, tru di tam tc
quan hnh khin Nguyn Tri v Nguyn Th L mt
cch tn khc m ai cng bit nguyn nhn su xa ca
ni oan khut ny. B Ngc Giao v cng au n,
cng vi dn lp n th v chng quan hnh khin.
Hai mi nm sau, L Nghi Dn, con ca b phi
Dng Th B ni lon, ko qun vo triu git Nhn
Tng v Nguyn hong hu ri ln ngi vua. By gi,
tng qun Nguyn X v cc quan i thn lp mu,
mai phc bt c Nghi Dn, trut lm L c Hu,
ri sau bt t quyt.
Dp xong lon Nghi Dn, c triu nh quyt nh
n hong t T Thnh a ln ngi vua. l vua
L Thnh Tng. Tip d Ngc Giao c phong lm
Hong Thi hu.
Thi hu Ng Th Ngc Giao mt in Tha Hoa,
c truy tn l Quang Thc Hong Thi hu.
78
HONG HU
NGUYN TH HNG
oC/ Thnh Tng c nhng giai thoi vn hc
hp dn. Trc ht l chuyn tnh yu ca nh vua vi
b Trng Lc hong hu. Ngi v chnh thc ng
u ni cung: Khi cn l hong t, L Thnh Tng c
dp cng m v Thanh Ha. Mt ln, hong t i
chi trn b sng Tng Sn (nay l huyn H Trung).
ng thy mt c gi ang vo go di bn. Cm v
cnh thin nhin qu p, hn na v sc p ca m
nhn. Hong t bt gic c ln mt v i:
- Go trng nc trong, mn cnh li cng thm
mn c...
V hnh thc th cu i trn vn, nhng v ni
dung v v c li l th cu i b lng... tht l tnh
t. Chng trai tht kho lo, ng p m, rt bng
qu, m li rt gn b. Khng ng c thn n Tng
Sn kia, li cng l mt ti n. Nghe li gi , c ng
nh i li.
79
- Ct lm gi bi, lo i u y hy lo cho...
Cu rt hay, cho php hy vng, nhng li gin
tip ph bnh ngi con trai: Phi lo vic i trc khi
lo duyn, th mi xng l ng nam nhi. L Thnh
Tng rt knh phc c gi, d hi mi mi bit c tn
l Nguyn Th Hng, con gi ca mt v tng trong
triu l Nguyn c Trung, b v ng ny cng vi b
Ng Th Ngc Giao l ch quen bit. Do , tnh cm
ca chng trai v c gi c chp ni vng bn. Khi
L Thnh Tng ln ngi, thng 7 nm Quang Thun
th nht, Nguyn Th Hng (Huyn) - (ngi trang gia
Miu ngoi, con gi th 12 ca Thi u Trnh Quc
Cng l Nguyn c Trung) c tuyn vo cung ca
vua L Thnh Tng. B Nguyn Th Hng ngi xinh
p, da trng, tc di, tuy mnh mai m duyn dng,
sc so, thng minh, li kho lo, du dng nn c
nh vua v cng yu qu, phong nng l Sng Nghi,
cho cung Vnh Ninh.
Mt m, Sng Nghi Nguyn Th m thy nng
c a ln tri, khi gp Ngc Hong thng ,
Nguyn Th vi qu xung cu xin ngi cho nng mt
a con trai. Thng ngi trn ngai vng, xung
quanh c bao nhiu cung nga, th n ng hu, h
quay xung nhn nng nh ngc nhin, khng hiu
nng u ti, khin Nguyn Sng Nghi hong s,
dp u, khng dm nhn ln. Bng nng nghe ting
Ngc Hong phn c - Ngng 1 pht, ngi quay
80
sang hi nh vin thn ng cnh iu g , ri li
bo: Cho Thin Lc xung lm con h Nguyn". Mt
cung n t trong b ra mt b trai a cho nng. Va
a tay ra nh a b th b hng mt ci, nng
git mnh tnh dy. Thy tay mnh cn ang gi ra
trc ngc. Nng bit l mnh va c mt gic mng
l. Hm sau, khi vua Thnh Tng ng ti cung Sng
Nghi, nng bn k li cho ngi nghe gic mng l m
trc. Thnh Tng t v rt vui, ni vi nng:
- Nu i khanh sinh c hong nam, ta ha s
cho hong t k v, ln ngi thin t.
Qu nhin, nm sau, Sng Nghi Nguyn Th
Hng c thai ri sinh c mt hong nam. Thnh
Tng mng r, phong cho nng lm qu phi v xung
chiu cho con nng lm ng cung Thi t.
T , th lc ca dng h qu phi Nguyn Th
trong triu rt mnh. Cc quan cn thn v c triu
nh u e ngi, lo dng h y sau ny s khuynh o
vng triu. Mt vin cn thn tng c nghe n
v gic m ca qu phi, git mnh sng st. ng lin
xin vo tip kin nh vua, ri tu:
- Mun tu Thnh thng, h thn khng dm
xc phm b trn, song c iu khin thn e ngi,
thn cn nh c bit li tu by ca qu phi vi
Thnh thng trc khi sinh Thi t. iu ny lm
chng h thn v cng lo ngi.
Thnh Tng ngc nhin:
81
- Ngi hy tu by cho r. Trm tht cha hiu
ca khanh.
- Tu Thnh thng - vin quan cn thn ni:
Cho Thin Lc xung lm con h Nguyn. Thn
mo mui ngh: Sao li l con h Nguyn m khng
phi h L?
Nghe vy, Thnh Tng cng git mnh: nh,
ngi ni phi. By lu nay, trm cng hi e v vai tr
ca Thi u Trnh Quc trong triu. Khanh nn gi
kn chuyn ny, trm xt, xem sao.
c t lu, vua Thnh Tng mc mt bnh k
l, kh nan y, ton thn ngi nga ngy, y mn
nh li ti, c nc... Cc vin Thi y ca y vin cng
nh cc danh y cc ni mi n cha mi m khng
khi. Vua lo lng bnh tt, li thm s xc xim
ca mt s cn thn. Ngi quyt nh giam qu phi
Nguyn Th vo cung Trng Lc, bt u c
nh s khng cho hong t, con ca Nguyn Th
ni ngi na.
Nguyn Th cung Trng Lc gn nh b c lp,
b ri, mc du cha r hn vua, nhng nng
phn no hiu sai lm ca mnh trong vic k cho c
vua nghe gic mng ca mnh, iu khin nng va
lo lng, va au lng. bao ln nng tm cch tu
by, minh oan, nhng dng nh nh vua chng cn
oi hoi g ti nng na. Tng lai ca con trai nng
b e da, nng thng con n xt xa. Nng b
82
tht sng th con nng cn hy vng g c vua cha tin
tng na.
Ch cn mt hy vng nh l cho n lc ny, nh
vua vn cha xung chiu trut quyn k v ca Thi
t con nng. Bi vy, nu khng nhanh chng ngh
k cch g, th khng nhng ch m con nng mt ht
m c khi c cha nng, Thi y cng b v ly mt
thi. Nng u ng ch v mt cu ni vu v trong
gic m, m nng v tnh thut li, tr thnh tai
ha cho m con nng n th ny sao?
Trong lo lng, au n, bng nng thy lo ln
mt tia hy vng, nu ta... nu ta dm lm iu ny!
Thi, nng ngh cng phi v con, v dng h!
Hm sau, Sng Nghi Nguyn Th nn n xin c
vo thm Thnh thng mt ln, trc khi ngi nguy
kch. Tht ra, lc ny bnh ca vua Thnh Tng
rt nng ri. Ngi cng nh ti qu phi v Thi t, nn
suy ngh mt lt, ngi quyt nh cho nng vo gp.
Nguyn Th vo trng thy Thnh Tng, lin qu
xung, m ly tay L Thnh Tng m khc nc n, ri
nng xoa bp tay chn, nn vo nhng vt nga l ca
nh vua, t v y thng xt. Nng cm giu mt
gi thuc bt trong tay.
Hm sau, bnh vua Thnh Tng cng nng hn,
ngi m man, nh vua bng h m khng tri trng
c iu g. Bi th, c thin lnh c, Hong Nam,
83
con qu phi Nguyn Th Hng c ln ngi, ly hiu
l Hin Tng. Sau khi ng quang, vua Hin Tng tn
phong m l hong hu, tc Hong Thi hu Nguyn
Th Hng.
Sau khi vua Thnh Tng mt, Hong Thi hu
Nguyn Th tr nn kh tnh, xt nt. B t thy nu
b khng cng quyt nh vy th con b - Hin Tng
u c c ln ngi thin t, v b c l tn t,
cht r trong cung Trng Lc kia ri. Cho nn,
bo v ngai vng cho Hin Tng, con trai mnh, b
lun mt ti mi vic trong triu chnh. Song, c l
nh mnh kht khe, Hin Tng ni ngi, cha kp
c con n di th b bnh t ngt, ri theo chu
tin .
Triu nh v ni thn Nguyn Nh V nh a
L Uy Mc ln ngi, Uy Mc l con th ca Thnh
Tng vi chiu nhn Nguyn Th. Hong Thi hu
khng ng , b bo:
- Dng tc ta ht ngi hay sao li lp con ca mt
t thip, dng di h tin ln ngi thin t. Mun ni
c o thng, phi lp L Khi. Nguyn Nh V
khng ng , nhng khng dm phn i. Bn la
cho Thi hu ra khi cung, ra lnh ng ht cc ca
thnh, ri lp Uy Mc ln ngi vua. Thi hu tr v
c khng bng lng, nhng vic ri, khng lm g
c na.
84
y quyn ca Thi hu t mt dn theo ngy
thng. B bt u cm thy lo, mt nguy c ang ngm
ngm treo l lng trn u b! Linh cm qu bo ca
b thnh s tht. Nm oan Khnh th nht
(1505), vin quan hu cn ca Uy Mc ngm git
Thi hu. Sau c chiu ca vua truyn xung l Thi
hu t ngt bng h ngay chnh tm in Trng
Lc. B th 65 tui.
85
PHNG HONG HU
m
Fhu Huy Tch Quang Hong Thi hu h
Phng, trc tn l Thc Giang, nh vua cho i l
Dim Qu, l ngi x M X, huyn Ng Thin, ng
ni tn l Phng Nhm, cha l Phng Vn t, lm
chc Gin Ngh i phu, thuc T ty mn h snh, Tri
Ty o qun dn ba tnh. M l h Trn x Bt
Qu, huyn La Giang, l con gi ca quan ch huy
Trn Cng Din. Vn l tn tht nh Trn. Hong hu
sinh ngy Bnh T, thng 7, nm Thi ha Gip T
(1444) l Ha Chu cha l Vn t ang lm quan
. Khi b 17 tui th c tuyn vo lm cung tn,
hu vua Thnh Tng Tim . Nm Quang Thun
th hai (1461), thng by, ngy Mu Dn, c phong
l Tu Vin. Nm th 7 (1467) b sinh ra Kin Vng.
Thng 7, ngy Tn Mi, c phong l Sung Vin.
Thng 10 nm Hng c th 20 (1489), nh vua
thng b c bnh, cho ra ph Kin Vng tin tnh
dng. Thng 12, ngy Bnh Tut b mt, th 46 tui.
86
V sau, con ca Kin Vng l Tng Dc ln ngi,
vo nm Hng Thun th nht (1509), b c truy
tn l Nhu Huy Tch Quang hong hu, c a vo
th Thi miu. Nm th 3, li dng thm tn hiu l
Nhu Huy Tch Quang Thn Thnh Khm Thn n
mc ha Lng tn n thc Trinh hin chng phc
Hong Thi hu.
87

36 Hoang Hau Hoang Phi Thang Long Ha Noi p1 9988

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

36 Hoang Hau Hoang Phi Thang Long Ha Noi p1 9988

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

36 hong hu, hong phi

NGUYN BCH NGC (BINSON)

You might also like