Gerakan Haluan Kiri Di Tanah Melayu

A) Ahmad Boestamam
Ahmad Boestamam (30 November 1920 - 19 Januari 1983; nama asal: Abdullah Thani bin Raja e!hil" adalah seoran# a$%ivis &oli%i$
an%i &enjajah 'n##eris( )eliau men##una$an nama Ahmad )oes%amam mulan*a seba#ai nama &ena $e%i$a menubuh$an a$hbar +uara
Ra$*a% &ada %ahun 19,- di '&oh. /era$( Nama ini le$a% seba#ai nama *an# &o&ular( )eliau ju#a &ernah men##una$an nama &ena Ruhi
0a*a% dan Ji1alara( )eliau berba$a% besar dalam &enulisan dan seoran# &emida%o *an# handal( +elain dari&ada ber#ia% dalam &oli%i$.
beliau ju#a berja*a men#hasil$an %ida$ $uran# dari&ada 1- buah novel( An%ara bu$un*a ialah Sorotan Sekilas (1981). Lambaian Dari
Puncak (1983). Merintis Jalan Ke Puncak (1971). Tuju Taun Malam Memanjan! (197"). #uma Kaca Di $e!ar $em%a (19"9). dan
&%i Dan &ir Mata (19"7)()eliau di anu#erah$an /an#lima Ne#ara )in%an# +ara1a$ &ada %ahun 1923 memba1a #elaran 4a%u$(
Masa kecil
4ilahir$an $e&ada Raja e!hil. seoran# &e%ani. dan Rasiah. Ahmad )oes%amam dibesar$an di am&un# )ehran# 5lu. Tanjun# 6alim.
/era$( )eliau mem&un*ai dua oran# $a$a$. iai%u Rasunin dan Ramlah( /ada usia enam %ahun. )eliau memasu$i +e$olah 6ela*u
)ehran# 5lu. sebuah se$olah 6ela*u and $emudiann*a. &ada %ahun 1933. beliau memasu$i Anderson +!hool. '&oh( Ahmad %ama%
4arjah 7ima dan lulus den#an 8red 1 dalam &e&eri$saan elas 6ela*u has (9S%ecial Mala' (lass9. +6:"(
Kerjaya
+e&er%i $eban*a$an &ara a$%ivis &oli%i$ *an# se;aman den#ann*a. Ahmad adalah seoran# 1ar%a1an a$hbar *an# san#a% &roli<i$( )eliau
bermula den#an a$hbar Sau)ara di /ulau /inan#. $emudian *arta Kinta di '&oh. Majlis di uala 7um&ur. +tusan Mela'u di +in#a&ura
dan *arta Mala'a ju#a di +in#a&ura( /e$erjaann*a i%u ju#a menjadi$an beliau ber%embun# dan ber#aul den#an %o$oh-%o$oh 1ar%a1an
6ela*u lain se&er%i Abdul Rahim ajai. 'brahim 0aji =aa!ob dan 'sha$ 0j( 6uhammad(
e#ia%an )oes%amam dalam bidan# $e1ar%a1anan ini %elah men*ebab$an beliau %erliba% dalam arus $eran!a$an nasionalisme 6ela*u
*an# sedan# memun!a$ &ada %ahun 1930-an( )eliau %elah %uru% sama memberi &enda&a% dan !adan#ann*a ba#i mem&erbai$i $elemahan
e$onomi. sosial dan &oli%i$ oran# 6ela*u dari&ada %e$anan $erajaan )ri%ish dan sain#an $aum &enda%an#( >alau&un %ulisann*a %ida$
se%ajam ra$an-ra$ann*a *an# lain. %e%a&i beliau %elah melahir$an &enda&a%n*a dalam nada dan &enda&a% *an# sama den#an mere$a(
/ersamaan hara&ann*a un%u$ memaju$an oran# 6ela*u sudah !u$u& un%u$ memboleh$an beliau %erliba% se!ara lan#sun# dalam
$e#ia%an nasionalisme oran# 6ela*u(
Kesatuan Melayu Muda (KMM)
e&en%in#an )oes%amam dalam $e#ia%an &oli%i$ bermula den#an &en#liba%ann*a dalam esa%uan 6ela*u 6uda (66" seba#ai
/enolon# +e%iausaha semasa menjadi &emberi%a $has a$hbar 6ajlis di uala 7um&ur *an# di&im&in oleh 'brahim 0aji =aa!ob(
>alau&un beliau han*a menjadi oran# *an# $eem&a% &en%in# dalam or#anisasi *an# menjadi ejen Je&un. %e%a&i ini %ida$ di&andan#
rin#an oleh $erajaan )ri%ish( Ahmad dian##a& seba#ai seoran# a$%ivis &oli%i$ an%i&enjajahan *an# berba$a% besar(
/enan#$a&an )oes%amam &ada %ahun 19,1 bersama-sama den#an 1-0 oran# an##o%a dan &en*o$on# 66 memula$an $ehidu&an #e%ir
)oes%amam seba#ai seoran# a$%ivis &oli%i$( )eliau %elah menjadi lebih %erdedah $e&ada %e$anan &enjajah. *an# se!ara lan#sun# memberi
sa%u &eman%a&an $e&ada si$a& an%i&enjajahann*a( 'ni menjadi sa%u mun#$in $e&ada seman#a%n*a un%u$ %erus ber#ia% dalam &oli%i$(
Gerakan Kiri Tanah Air (KITA)
Ahmad seoran# &eran!an# &oli%i$ *an# bija$( )eliau %elah menubuh$an 8era$an iri Tanah Air ('TA" *an# be$erjasama den#an /ar%i
omunis 6ala*a dan )ri%ish *an# sedan# berusaha memeran#i %en%era Je&un( >alau&un &enubuhan ini di&a$sa$an $e&adan*a oleh
6/AJA. %en%era /ar%i omunis 6ala*a. %e%a&i ia ju#a menjadi sa%u bu$%i $e&ada $erjasama Ahmad den#an $um&ulan an%i-Je&un( 'ni
boleh di#una$an seba#ai bu$%i un%u$ mena<i$an $erjasama se&enuhn*a den#an Je&un(
Parti Kebansaan Melayu Malaya (PKMM)
)oes%amam $emudian menubuh$an /ar%i eban#saan 6ela*u 6ala*a (/66"( /6 *an# mahu men#uasai Tanah 6ela*u den#an
!ara &erlemba#aan %elah memben%u$ sa%u 9)arisan )ersa%u 6ala*a9 un%u$ mem&en#aruhi &ar%i-&ar%i &oli%i$ 6ela*u dan $esa%uan
se$erja 'ndia( /en*era&an unsur /6 $e dalam mas*ara$a% ini di&er!a*ai da&a% mem&er$enal$an mere$a den#an #a#asan sosialisme
1
dan se%erusn*a $omunisme( 4en#an i%u. !i%a-!i%a un%u$ memben%u$ sebuah re&ubli$ $omunis di Tanah 6ela*u a$an menjadi lebih
mudah(
4en#an i%u. Ahmad %elah be$erjasama se!ara sedar den#an &iha$ /6 *an# ju#a bersi<a% &enjajahan $e a%as Tanah 6ela*u( 'ni $erana
/6 adalah ana$ /ar%i omunis :hina *an# be$erjasama den#an :omin%ern. iai%u &er%ubuhan $omunis an%araban#sa *an# berada di
ba1ah &en#aruh Russia(
Ahmad membenar$an /6 mem&en#aruhi /66( 'ni bu$an sahaja $erana &en%adbiran Tanah 6ela*u berada di ba1ah &en#uasaan
/6. %e%a&i ju#a $erana ban%uan $e1an#an dan &en#urusan sura% $habarn*a. Suara #ak'at dan ,oice o- te Peo%le di&e#an# oleh /6(
Teraju u%ama. iai%u /residen /66 ju#a di$uasai oleh /6. melalui 6o$h%aruddin 7asso. seoran# &elarian &oli%i$ /ar%i omunis
'ndonesia (/'" *an# menjadi $e%ua oran# 6ela*u Re#imen $e-10 6/AJA(
A$hirn*a. /6 menen%u$an dasar &oli%i$ /66( 4asar &oli%i$ un%u$ melindun#i dan berjuan# ba#i me1ujud$an &erasaan $eban#saan.
memaju$an e$onomi. &elajaran dan $eadilan ba#i mas*ara$a% 6ela*u %elah diubah oleh /6( /6 ju#a %elah mele%a$$an sa%u dasar
*an# &en%in# *an# melamban#$an &emben%u$an sebuah ban#sa 96ala*an9. sesuai den#an dasarn*a me1ujud$an )arisan )ersa%u
6ala*an &ada masa de&an( 4en#an i%u. dasar /66 %ida$ la#i bersi<a% 6ela*u sera%us &era%us( 'a %elah disesuai$an den#an !i%a-!i%a
/6(
Ahmad men*edari hal %ersebu%. ma$a un%u$ men#imban#i &en#aruh &oli%i$ /6. dalam &ersidan#an *an# diada$an &ada 30 November
19,-. dasar memben%u$ 6ela*u Ra*a a%au 'ndonesia Ra*a. %elah dimasu$$an seba#ai salah sa%u ma%lama% &erjuan#an /66( 6alah
dasar ini meman# sen#aja di%onjol$an be#i%u heba% oleh Ahmad dan $um&ulann*a demi un%u$ men#ela$$an &andan#an oran# ramai
%erhada& &en#uasaan /6 dalam /66( 'ni ju#a %elah memboleh$an runan 'ndonesia *an# mene%a& di Tanah 6ela*u(
Ahmad diso$on# oleh /6( /6 %elah memban#$i%$an &ula soal %ida$ demo$ra%i$ 56N? $erana memberi dua sahaja undi $e&ada
/66. se&er%i &ersa%uan ne#eri-ne#eri 6ela*u *an# lain. *an# di$a%a$ann*a lebih $e!il dari&ada /66( /6 ju#a menuduh 56N?
sebuah &ar%i *an# $onserva%i< dan %ida$ men##una$ann*a seba#ai biasis1a $e&ada ana$-ana$ 6ela*u. dian##a&n*a remeh(
erajaan )ri%ish %elah me*o$on# 56N?( )a#i $erajaan )ri%ish. 56N? adalah sebuah &ar%i &oli%i$ *an# lebih sederhana. %ida$
di&en#aruhi sebaran# unsur luar *an# men#an!am $edudu$an &oli%i$ dan e$onomin*a ser%a %ida$ mem&un*ai sejarah &enen%an#an
%erhada& &iha$ )ri%ish. se&er%i /66 *an# di&im&in oleh bebera&a oran# be$as an##o%a 66( 56N? ju#a dires%ui oleh raja- raja
6ela*u *an# meru&a$an lamban# $e%uanan oran# 6ela*u( +o$on#an raja-raja 6ela*u $e&ada 56N? san#a% &en%in# dia$ui $erana
raja-raja 6ela*u meru&a$an $e%ua $erajaan ne#eri *an# membua% &erjanjian den#an $erajaan )ri%ish( ebija$sanaan 56N? menari$
raja-raja 6ela*u memiha$ $e&ada mere$a %elah memeran#$a& $erajaan )ri%ish un%u$ men#a$ui $e&en%in#an 56N?(
+e$ali la#i Ahmad )oes%amam dan /66 %elah di&en#aruhi oleh /6 un%u$ menubuh$an /5T@RA. seba#ai sa%u badan radi$al
6ela*u *an# besar ba#i ber#abun# den#an A6:JA. sebuah #abun#an &ar%i &oli%i$ bu$an 6ela*u *an# ju#a di&en#aruhi oleh /6(
edua-dua or#anisasi $emudian menjadi &enen%an# *an# &en%in# $erana %elah men#eluar$an /erlemba#aan Ra$*a% seba#ai sa%u
&erlemba#aan &ilihan $e&ada oran# ramai. selain /erjanjian /erse$u%uan 19,8 *an# disedia$an oleh 56N? raja-raja 6ela*u dan
$erajaan )ri%ish(
4en#an mem&un*ai sa%u dasar *an# %ida$ ber%um&u $e&ada $e&en%in#an oran# 6ela*u se&enuhn*a. berer%i Ahmad )oes%amam dan
/66 %elah ber%en%an# arus den#an nasionalisme 6ela*u &ada %ahun 19,3( 'ni $erana &enen%an#an oran# 6ela*u %erhada& 6ala*an
5nion adalah $emun!a$ #era$an nasionalisme mere$a selama ini( 8era$an nasionalisme 6ela*u *an# bermula be#i%u lamba% dan %ida$
be#i%u men!abar $erajaan )ri%ish %elah menjadi !u$u& %e#an# den#an &en#enalan 6ala*an 5nion( 'ni $erana #era$an an%i-6ala*an
5nion i%u %elah memban#$i%$an $esedaran &oli%i$ *an# !u$u& jelas sehin##a meliba%$an $aum 1ani%a *an# selama ini %er%u%u& den#an
&eranan %radisional mere$a( /en#enalan 6ala*an 5nion %elah men*a%u&adu$an oran# 6ela*u. bu$an sahaja di $alan#an ra$*a% %e%a&i
ju#a raja-raja 6ela*u dan &ara &embesar %radisional *an# selama ini %er&isah den#an ra$*a% jela%a( /enen%an#an i%u meru&a$an sa%u
#era$an *an# %elah men!abar $erajaan )ri%ish sehin##a %er&a$sa %undu$ $e&ada $ehenda$ mere$a(
/ada Aebruari 19,3. $e%i$a seman#a% menun%u% $emerde$aan sedan# melua&-lua&. Ahmad bersama den#an 4r )urhanuddin Al 0elmi
ju#a menubuh$an An#$a%an /emuda 'nsa< (A/'". sebuah &er#era$an $iri *an# radi$al di 6ala*a dan memim&inn*a sehin##a &er%ubuhan
i%u diharam$an oleh &iha$ )ri%ish(
/enan#$a&an Ahmad &ada bulan Julai %ahun 19,8 membe$u$an $e#ia%an &oli%i$ Ahmad un%u$ sa%u %em&oh *an# &anjan#. iai%u selama
%ujuh %ahun( )eliau %er&a$sa di%ahan be#i%u lama $erana berbaha*a $e&ada $eselama%an &oli%i$ )ri%ish di Tanah 6ela*u dan $a1asan
se$i%arn*a. iai%u Nusan%ara( /en#is*%iharan undan#-undan# darura% ju#a di#una$an un%u$ $erajaan )ri%ish men#a1al anasir /6 dan
se$u%un*a. %ermasu$ /66 dan ana$ buahn*a( Ahmad dian##a& seba#ai sebaha#ian dari&ada %ena#a &en##era$ *an# berbaha*a( )eliau
di%ahan oleh )ri%ish dua $ali( ali &er%ama sejurus sebelum $eda%an#an Je&un &ada %ahun 19,1 selama %i#a bulan(
2
Parti !akyat Malaya (P!M)
/ar%i Ra$*a% 6ala*a %elah menjadi &ar%i &oli%i$n*a *an# &er%ama sebai$-bai$ sahaja beliau dibebas$an &ada %ahun 19--( )eliau %elah
menjadi &emim&in &emban#$an# 6ela*u den#an men##una$an ideolo#i sosialisme-marhaenisme !i&%aan +u$arno( 4en#an be$erjasama
den#an /ar%i )uruh 6ala*a. beliau berja*a memben%u$ +o!ialis% Aron% (+A" *an# a$hirn*a menjadi salah sa%u &ar%i &emban#$an# *an#
%er$enal sele&as $emerde$aan Tanah 6ela*u(
/ilihan ra*a %ahun 19-9 %elah memberi sa%u &en#i$%ira<an $e&ada $e#ia%an &oli%i$ Ahmad selama ini( )eliau %elah memenan#i $erusi
&arlimen +e%a&a$ di ba1ah %i$e% +o!ialis% Aron%( 4en#an i%u. Ahmad %elah menjadi salah seoran# an##o%a &emban#$an# *an# dise#ani.
bersama-sama den#an %o$oh-%o$oh nasionalis dan &oli%i$ 6ela*u *an# lain se&er%i 4a%oB ?nn Jaa<ar. 4r( )urhanuddin. hadijah +ide$.
Cul$i<li 6ohammad dan ?%hman Abdullah( To$oh-%o$oh &emban#$an# bu$an 6ela*u *an# handal se&er%i 4r( +eenivasa#am. Tan :hee
oon dan 7im ean +ie1 %elah ber#andin# bahu den#an Ahmad dan ra$an-ra$an *an# lain( ehadiran Ahmad )oes%amam dan $a1an-
$a1ann*a i%u menjadi$an $erajaan &eri$a%an %er&a$sa be$erja $eras un%u$ menen%an# mere$a di 4e1an Ra$*a%( ehadiran mere$a
meman# san#a% menari$ dalam sejarah &oli%i$ ber&arlimen di 6ala*sia(
Ahmad di%an#$a& &ada %ahun 1933. bua% $ali $e%i#a dalam sejarah hidu& &oli%i$n*a( /ada $ali ini Ahmad di%an#$a& oleh $erajaan *an#
di&ilih oleh ra$*a% sendiri selama em&a% %ahun( Alasan $erajaan /eri$a%an ialah $erana Ahmad %erliba% dalam usaha 'ndonesia menen%an#
#a#asan 6ala*sia *an# sedan# diusaha$an oleh Tun$u Abdul Rahman. $e%ua $erajaan /eri$a%an dan /erdana 6en%eri 6ala*sia( Ahmad
di%uduh be$erjasama den#an /ar%i omunis 'ndonesia (/'" dan %erliba% dalam &emberon%a$an )runei &ada %ahun 1932( Tuduhan ini
san#a% menari$ $erana ia menimbul$an dua #ambaran *an# san#a% &en%in#( /er%ama. %ern*a%a Ahmad seoran# &en*o$on# 'ndonesia *an#
san#a% se%ia dan %e%a&( edua. &enonjolan sa%u &en#liba%an &oli%i$ Ahmad *an# men*eluruh e&ulauan 6ela*u a%au Nusan%ara( 'ni
berma$na baha1a Ahmad mahu menjadi juara 6ela*u Ra*a(
Penembalian ke"ada kerjaya #arta#an
/en#liba%an Ahmad dalam &oli%i$ 6ala*sia menjadi hambar sele&as i%u( )eliau %ida$ la#i ber$esan 1alau&un !uba ban#un memim&in
&ar%i &oli%i$ *an# baru dan be$erjasama den#an %o$oh-%o$oh bu$an 6ela*u( )eliau %er&a$sa memba1a diri $e +ara1a$ den#an menjadi
&emban%u 4a%u$ /a%in##i Abdul Rahman =aa$ub dan &enulis a$hbarn*a( ?leh sebab i%u. Ahmad dianu#erahi #elaran 94a%u$9 oleh
8abenor +ara1a$( >alau&un #elaran i%u sa%u &en#i$%ira<an $e&ada &eranann*a selama ini dalam $e#ia%an &oli%i$ 6ala*sia sebelum
&eran# dan sele&as merde$a( 'a sebenarn*a sa%u ironi $e&ada ideolo#in*a *an# radi$al selama ini( A$hirn*a. Ahmad men#a$ui sis%em
%radisional 6ela*u *an# masih bersi<a% <eudalisme(
Ahmad men#a$hiri sisa-sisa hidu&n*a den#an menjadi &enulis bebas di a$hbar-a$hbar seba#ai &erin%an# 1a$%u dan sedi$i% &enda&a%an
un%u$ men*ara $ehidu&ann*a( 4ua %ahun sele&as menunai$an <ardu haji. beliau menin##al dunia &ada %ahun 1983 $erana &en*a$i% barah
&aru-&aru( 4en#an i%u. ma$a %ama%lah &erjalanan hidu& seoran# %o$oh &oli%i$ *an# san#a% dinami$ dan menari$ *an# %elah memberi
1arna-1arna #aran# dan %eran# ser%a !ora$ *an# berli$u-li$u dalam $ehidu&ann*a dan &oli%i$ 6ala*sia $hasn*a( e&en%in#an beliau
dalam sejarah &oli%i$ 6ala*sia %ida$ a$an dilu&a$an(
$a#atan yan disandan
An%ara ja1a%an *an# &ernah disandan# oleh Ahmad )oes%amam ialah :
/enulis &ojo$ a$hbar 9+audara9;
An##o%a /ersa%uan 6ela*u /era$ (/6/" &ada %ahun 1932;
/enolon# +e%iausaha esa%uan 6ela*u 6uda (66";
/en#asas 8era$an iri Tanah Air ('TA";
e%ua An#$a%an /emuda 'nsa< (A/'";
/en#asas /ar%i eban#saan 6ela*u 6ela*a (/66";
e%ua &en#aran# a$hbar harian. 9+uara Ra$*a%9;
e%ua /emuda /ar%i eban#saan 6ela*u 6ala*a (/66";
/emim&in /ar%i Ra$*a% 6ala*a (/R6" &ada %ahun 19--;
+e%iausaha ehorma% on#res &ada %ahun 19-2;
Ahli 4e1an Ra$*a% &ada %ahun 19-9-1933(
3
Kesatuan Melayu Muda
Kesatuan Melayu Muda (66" di%ubuh$an &ada 1938 di uala 7um&ur. ibu ne#ara Ne#eri-ne#eri 6ela*u
)erse$u%u oleh 'brahim =aa$ob un%u$ melindun#i ha$-ha$ oran# 6ela*u dan menen%an# &enjajahan 'n##eris(
66 meru&a$an &er%ubuhan &oli%i$ bersi<a% $eban#saan *an# &er%ama di )ri%ish 6ala*a( /er%ubuhan ini
berhasra% un%u$ men##ulin#$an &emerin%ahan 'n##eris di Tanah 6ela*u den#an %inda$an $eras dan men*a%u$an
Tanah 6ela*u den#an 'ndonesia di ba1ah /anji 6ela*u Ra*a( /erjuan#an *an# ama% radi$al ini men*ebab$an
&iha$ 'n##eris men##an#a& mere$a &ejuan# berhaluan $iri(
/enubuhan 66 ber$ai% ra&a% den#an $eadaan di 6a$%ab /er#uruan +ul%an 'dris (6/+'". *an# $ini di$enali
seba#ai 5niversi%i /endidi$an +ul%an 'dris. &ada %ahun 1930-an( +eman#a% an%i-)ri%ish di&anas$an 6elalui
s*arahan dan &enulisan di ma$%ab %ersebu%( 'brahim =aa!ob sendiri meru&a$an seoran# be$as &elajar ma$%ab i%u(
An%ara be$as &elajar 6/+' *an# lain *an# ber#ia% di dalam 66 adalah 0assan 6anan. Abdul arim Rashid
dan 6ohd( 'sa 6ahmud(
+ele&as &enubuhan &usa% 66 di uala 7um&ur. ahli-ahli 66 *an# ramai %erdiri dari&ada #uru-#uru #raduan
6/+' mula men*ebar$an sa*a& 66 $e &elusu$ Tanah 6ela*u( emudiann*a. 66 dan bebera&a &er%ubuhan
6ela*u *an# lain %elah men#a%ur$an sa%u $on#ress 6ela*u di uala 7um&ur &ada ?#os. 1939( on#ress $edua
%elah diada$an di +in#a&ura &ada 4isember 19,0( on#ress se&a%u%n*a diada$an di '&oh &ada %ahun 19,1( A$an
%e%a&i. $ehenda$ i%u %erhalan# a&abila /eran# 4unia '' mele%us dan Tanah 6ela*u ja%uh $e %an#an Je&un(
+e1a$%u /eran# 4unia '' sema$in men#ham&iri Tanah 6ela*u. 66 %elah men*emara$an seman#a% an%i-
)ri%ish( /iha$ Je&un %elah memban%u 66 membeli a$hbar 6ela*u +in#a&ura *an# di&an##il >ar%a 6ala*a
den#an memberi$an $emudahan $e1an#an( /ada %ahun 19,1. &iha$ )ri%ish %elah mula men#esan &en#aruh Je&un
di dalam 66( )ri%ish %elah memerha%i 66 den#an de$a% dan &ada a$hir %ahun 19,1. &u!u$ $e&im&inan
66 %ermasu$ 'brahim =aa!ob di&enjara$an( /erjuan#an 66 menjadi lemah a&abila ramai &emim&in mere$a
di%an#$a&( elemahan mere$a sema$in $e%ara a&abila Je&un mula mendudu$i Tanah 6ela*u( Namun demi$ian.
66 %elah memban%u $emaraan %en%era-%en%era Je&un $e Tanah 6ela*u se&anjan# %ahun 19,1-19,2(
66 mem&un*ai hubun#an *an# a$rab den#an Je&un( /ada Januari 19,2. 66 memin%a $emerde$aan Tanah
6ela*u den#an rasmin*a dari&ada Je&un( 'ni membua%$an 66 seba#ai badan &oli%i$ $eban#saan Tanah
6ela*u *an# &er%ama *an# berbua% demi$ian( >alau&un be#i%u. Je&un menola$ &ermin%aan %ersebu%
Parti Kebansaan Melayu Malaya
Parti Kebansaan Melayu Malaya (/66" %elah di%ubuh$an &ada 12 ?$%ober 19,-
D1E
di '&oh. Ne#eri /era$( /ar%i ini meru&a$an &ar%i
&oli%i$ 6ela*u *an# &er%ama di%ubuh$an sele&as &endudu$an Je&un di Tanah 6ela*u
D2E
(
6a%lama% u%ama &enubuhan /66 ialah un%u$ menun%u% $emerde$aan &enuh ba#i Tanah 6ela*u dan menen%an# sebaran# ben%u$
&enjajahan 'n##eris( /66 ju#a berusaha men#a%asi masalah oran# 6ela*u di se#i &elajaran. sosial dan e$onomi ser%a $ebebasan
men!e%a$ dan bersuara
D3E
(
/ada 30 November 19,-. /66 %elah men#eluar$an la&an resolusi *an# dian##a& oleh &iha$ $erajaan seba#ai diins&irasi$an oleh
ran!an#an B+embilan /er$araB /ar%i omunis 6ala*a(
/66 &ada mulan*a %ida$ !ondon# $e&ada $omunisme( Te%a&i a&abila 6o$h%aruddin 7asso dilan%i$ seba#ai &residenn*a *an# &er%ama
&ada bulan ?$%ober 19,3. &ar%i ini di&en#aruhi oleh $omunis(
%ejarah
,
/66 diasas$an oleh 6o$h%aruddin 7asso dan Ahmad )oes%amam( edua-duan*a memain$an &erana dalam &u!u$ &im&inan a1al
&ar%i i%u:
=an# 4i&er%ua: 6o$h%aruddin 7asso
Naib =an# 4i&er%ua - 4r( )urhanuddin 0elmi
+e%iausaha - 4ahari Ali
)endahari - Arshad Ashaari
Ahli Ja1a%an$uasa - Ahmad )oes%amam
+ebulan sele&as $elahirann*a. /66 %elah menubuh$an bebera&a !a1an#an di bebera&a buah ne#eri iai%u di /ulau /inan#. /erlis.
+elan#or. 6ela$a dan +in#a&ura( /66 men*ebar$an &en#aruhn*a melalui a$hbar-a$hbar hariann*a iai%u +uara Ra$*a%. /eli%a 6ala*a
dan +embo*an )aharu dan %erbi%an bulanan iai%u majalah )erjuan# dan ,oice o- te Peo%le(
/66 mem&un*ai dua !a1an#an &emuda dan &emudi iai%u An#$a%an /emuda 'nsa< (A/'" *an# di&im&in oleh Ahmad )oes%amam. dan
An#$a%an >ani%a +edar (A>A+" *an# di&im&in oleh +hamsiah Aa$eh( )a#aimana&un Ahmad )oes%amam %elah da&a% meren##an#$an
A/' dari /66 di ba1ah 6o$h%aruddin 7asso dan &en#aruh $omunisme ser%a men#eluar$an mani<es%o *an# berasin#an dari /66(
)a#aimana&un bebera&a bulan $emudian a&abila esa%uan 6ela*u 6uda (66" ber#abun# den#an /66. 4r )urhanuddin 0elmi
%elah men#ambil alih &u!u$ &im&inan seba#ai &residenn*a *an# $edua( 4alam bulan 4isember 19,2. /66 ber%u$ar la#i &u!u$
&im&inan dan $ali ini disandan# oleh 'sha$ 0aji 6uhammad seba#ai &residenn*a *an# $e%i#a( 4en#an &er%u$aran &u!u$-&u!u$
&im&inan i%u /66 %ida$ la#i !ondon# $e&ada $omunisme sebali$n*a bersi<a% nasionalisme(
4r )urhanuddin memba1a /66 $e arah me1ujud$an 6ela*u Ra*a iai%u sa%u #a#asan esa%uan 6ala*a-'ndonesia *an# meru&a$an
salah sa%u &erjuan#an u%ama /66( /ada dasarn*a &erjuan#an /66 adalah didoron# oleh $ea;aman un%u$ menda&a%$an
$emerde$aan &enuh dari )ri%ain( /66 lebih !enderun# ba#i Tanah 6ela*u men*er%ai 'ndonesia ba#i menda&a% $emerde$aan &ada
19,9(
)a#aimana&un &en#aruh /66 %ida$ $e$al lama( An%ara sebab u%aman*a ialah $emun!ulan 56N?. &ar%i *an# lebih di*a$ini oleh
oran#-oran# 6ela*u un%u$ mem&erjuan#$an nasib mere$a( +ebab-sebab lain ialah $e#ia%an-$e#ia%an /66 *an# an%i-56N? dan an%i-
&enjajah san#a% di!uri#ai oleh erajaan( /66 ju#a berusaha menubuh$an /usa% Tena#a Ra$*a% (/5T@RA" iai%u #abun#an &ar%i-&ar%i
&oli%i$ radi$al 6ela*u dan $emudian ber#abun# &ula den#an &ll.Mala'a (ouncil o- Joint &ction (A6:JA" *an# ber%ujuan menen%an#
/erjanjian /erse$u%uan 19,8 ba#i &enubuhan /erse$u%uan Tanah 6ela*u(
/erjuan#an /66 dian##a& oleh 'n##eris seba#ai BberbauB $omunis dan den#an i%u bebera&a oran# &emim&inn*a %elah di%an#$a& ser%a
di&enjara$an( A$hirn*a &ada 18 Jun 19,8
D,E
. /66 (dan bebera&a &ar%i lain" %elah diharam$an a&abila darura% diis*%ihar$an oleh &iha$
ber$uasa )ri%ish den#an &erse%ujuan =an# 4i&er%ua 56N?. 4a%oB ?nn Jaa<ar(
-
Parti Komunis Malaya
Parti Komunis Malaya (b( 'n##eris: Malayan Communist Party" a%au sin#$a%ann*a PKM ialah sebuah &er%ubuhan *an# diasas$an di
Tanah 6ela*u (se$aran# 6ala*sia" &ada %ahun 1930( /er%ubuhan ini menen%an# &enjajahan )ri%ish *an# $e%i$a i%u i%u sedan#
memerin%ah Tanah 6ela*u( e%i$a $eda%an#an Je&un. /6 memben%u$ 6ala*an /eo&leBs An%i-Ja&anese Arm* (6/AJA" un%u$
ber&eran# den#an mere$a(
T&K&H'T&K&H P()TI)G PKM
A) *HI) P()G
*hin Pen (lahir 21 ?$%ober 192," ialah nama samaran ?n# )oon 01a. $e%ua /ar%i omunis 6ala*a()u$an berasal dari :hina
seba#aimana san#$aan ramai. :hin /en# adalah seoran# :ina an%onis *an# dilahir$an di sebuah $edai $e!il dua %in#$a% menjual
basi$al . di No( 33. Jalan am&un# oh. +i%ia1an *an# %erle%a$n*a -0 $ilome%er dari bara% da*a bandar '&oh. /era$( )eliau meru&a$an
ana$ $edua dari&ada enam beradi$ *an# hidu& dalam $emis$inan( A*ahn*a da%an# dari ne#ara :hina dan $e!e1a a$iba% $emelese%an
e$onomi 1930()u$u memoirn*a ber%aju$ 9:hin /en#: +ejarah dari sebelah$u9 (9(in Pen!/ M' Si)e o- istor'9" di%erbi%$an di
+in#a&ura(
Kisah hidu"nya
+emasa $e!il :hin /en# mina% se$ali memba!a bahan-bahan media !e%a$ dan men*oro%i &er$emban#an di ne#ara :hina( e%i$a i%u
berla$u &er%i$aian an%ara :hian# ai +he$ dan 6ao Cedon#( Ten%era Je&un &ula meram&as 6an!huria dan men#uasai &edalaman :hina(
Ne#ara :hina meru&a$an %anah $elahiran ba&a dan nene$ mo*an#n*a di $a1asan 1an%un#(
+emasa berumur 1- %ahun. :hin /en# mem&un*ai &erasaan *an# de$a% den#an nasionalis ber&endidi$an bara% :hin# ai +he$ *an#
men#uasai $a1asan sela%an :hina dan Tai1an( Ta&i bu$u $e!il B?n /ro%a!%ed >arB $aran#an 6ao Cedon# men#ubah &endiriann*a
$e&ada aliran $omunisme( Te$adn*a jelas un%u$ menen%an# Je&un *an# $emudian men*eran# Tanah 6ela*u %ahun 19,1(
/ada %ahun 19,0. beliau di%erima un%u$ men*er%ai /ar%i omunis 6ala*a iai%u sa%u !aban# /ar%i omunis :hina di seberan# lau%( 4ia
%uru% men*er%ai Aor!e 133. sa%u &asu$an bersenja%a *an# di%ubuh$an oleh &erisi$ )ri%ish ba#i menen%an# Je&un di Tanah 6ela*u( e%i$a
i%u umurn*a baru sahaja 18 %ahun(
:hin /en# memim&in 6/AJA a%au 6ala*an /eo&le An%i Ja&anese Arm*. sebuah &asu$an #erila ba#i menen%an# Je&un( Ten%era )ri%ish
(/asu$an +&e!ial Air +ervi!es dan 6'3" *an# di%erjun$an di hu%an /era$. %elah memberi &elba#ai senja%a. $e1an#an. la%ihan dan
&elba#ai &erala%an lain ba#i mem&erlen#$a&$an Aor!e 133 dan 6/AJA( Ten%era 6/AJA &ernah men*eran# %en%era Je&un di +un#ai
/era$ berham&iran den#an %ebin# /asir +ala$ &ada %ahun 19,2(
+ele&as /eran# 4unia ''. bebera&a &iha$ *an# ber<ahaman radi$al dalam 6/AJA %elah ber%inda$ $eluar hu%an un%u$ membunuh dan
men*e$sa mere$a *an# bersubaha% den#an %en%era Je&un dan %ali baru% )ri%ish( 6ere$a %uru% membunuh &emim&in %em&a%an se&er%i &ara
/en#hulu dan &ara 'mam $am&un# seba#ai %a$%i$ meman%a&$an &en#uasaan mere$a( +elain i%u. &ua$ radi$al dalam 6/AJA %uru% !uba
meram&as &en%a$biran %eru%aman*a di baha#ian sela%an Tanah 6ela*u( Tinda$an &ua$ *an# dida$1a radi$al %ida$ &ernah dise$a% oleh
6/AJA( 'ni $emun#$inann*a 6/AJA sebenarn*a sedan# menilai $eja*aan %inda$an sedemi$ian( 6embiar$an %inda$an ahlin*a
bermaharajalela membunuh dan men*e$sa &endudu$ se$ali #us menunju$$an %inda$an %ersebu% menda&a% so$on#an %ersembun*i dari
&ara &emim&in 6/AJA(
Tinda$an &ua$ radi$al dalam 6/AJA ini %elah menimbul$an $emarahan oran#-oran# 6ela*u *an# ban#$i% un%u$ menen%an# &iha$
$omunis di ba1ah bebera&a &emim&in se&er%i /an#lima +alleh +elem&an# 6erah( A$iba% dari&ada %inda$ balas oran# 6ela*u ini. /ar%i
omunis 6ala*a #a#al meram&as $uasa malah %er&a$sa memin%a !am&ur %an#an Tun$u a#ar men%en%eram$an oran#-oran# 6ela*u *an#
ban#$i% $e%i$a i%u(
6alah ada bebera&a <a$%a *an# menunju$$an baha1a bebera&a &iha$ di dalam $elom&o$ 6ela*u eli% *an# %elah men#hasu% dan
memban#$i%$an isu &er$auman :inaF6ela*u dalam usaha mere$a men#e$al$an $e$uasaan mere$a
D%erlu %etikanE
( elom&o$ 6ela*u eli% ini
ra%a-ra%a ama% men#hara&$an a#ar &iha$ )ri%ish a$an da%an# $embali dan se%erusn*a memboleh$an mere$a ber%a&a$ $u$uh di dalam
urusan &oli%i$ %em&a%an( 6alah &iha$-&iha$ ini ju#a men#hasu% a#ar bebera&a individu dan &er%ubuhan dilabel$an seba#ai &ua$ $iri dan
$emudiann*a berja*a men#haram$an &er%ubuhan %ersebu% dan menan#$a& &emim&in-&emim&in dan ahli-ahlin*a(
embalin*a )ri%ish den#an &en%adbiran %en%eran*a ()6A" dalam %em&oh *an# sin#$a% men*ebab$an &iha$ )in%an# Ti#a %ida$ berja*a
men#emban#$an &en#aruh mere$a( A$iba% $e#a#alan )in%an# Ti#a meram&as Tanah 6ela*u den#an #era$an bersenja%a. %elah
3
memba1a $e&ada &erse%ujuan &embubaran %en%era 6/AJA dan &erle%a$an senja%a a&i disam&in# &emba*aran sa#uha%i $e&ada #erila-
#erila %erbabi%(
A%as jasan*a %erhada& &erjuan#an &enen%an#an &endudu$an Je&un. :hin /en# dijem&u% $e 7ondon un%u$ menerima medal B?rder o< %he
)ri%ish @m&ire B $erana sumban#ann*a *an# besar memim&in 6/AJA dan Aor!e 133 menen%an# Je&un( Ta&i %e$adn*a un%u$
menubuh$an $erajaan $omunis di Tanah 6ela*u dan men*in#$ir$an )ri%ish dan a$hirn*a memerde$a$an 6ala*a sema$in membua$-
bua$ sele&as i%u( +uasana aman dan maju di $o%a 7ondon menin#$a%$an a;amn*a un%u$ berjuan# di dalam hu%an Tanah 6ela*u(
Memim"in Parti Komunis Malaya
e%i$a berumur 23 %ahun. :hin /en# dilan%i$ seba#ai +e%iausaha A#un# /ar%i omunis 6ala*a men##an%i$an 7ai Te$ *an# %elah
dibunuhn*a di Thailand( 7ai Te$ adalah &erisi$ %i#a ma%a *an# %elah belo% dan melari$an 1an# /ar%i omunis 6ala*a (
4i ba1ah &im&inann*a /ar%i omunis 6ala*a sema$in a#resi< dan mili%an den#an men*eran# ladan#-ladan#. #udan# #e%ah. rumah asa&
dan rumah &en#urus mili$ oran# )ri%ish di Tanah 6ela*u( 7an%aran i%u ahli /6 sema$in men*anjun# $eberanian dan 1a1asan :hin
/en#( Ta$%i$ ini memba1a &adah $e&ada /ar%i omunis 6ala*a $erana %ida$ lan#sun# di%erima di $alan#an oran# 6ela*u(
/ar%i omunis 6ala*a ju#a %ida$ men#amal$an a%hiesme(
D%erlu %etikanE
>alau&un &rinsi& u%ama $omunisme *an# di%ulis oleh arl 6arG
%ida$ mem&er!a*ai %uhan dan men*a%a$an baha1a a#ama i%u adalah !andu manusia. namun a&a *an# berla$u di Tanah 6ela*u &ada
1a$%u i%u ialah mere$a men#amal$an &rinsi& $ea#amaan se&er%i mana *an# $i%a da&a% liha% dalam salah seoran# %o$oh /6 iai%u Rashid
6aidin. Abdullah :(4 dan +uraini Abdullah( 6ere$a %e%a& mendiri$an sola% lima 1a$%u se&er%i mana *an# di%un%u% oleh a#ama 'slam
1alau&un di dalam hu%an semasa &erjuan#an
D%erlu %etikanE
( 6ere$a ju#a %elah menunai$an ibadah haji( +ememan#n*a Rashid 6aidin adalah
seoran# *an# 1ara$ dan berilmu a#ama *an# %in##i malah beliau ju#a men#ajar !u!un*a dan bebera&a buda$-buda$ $am&un# memba!a
Al Huran dan Taj1id(
e%i$a darura%. )ri%ish den#an $erjasama #olon#an 6ela*u eli% den#an melan!ar$an &eran# sara< iai%u &ro&a#anda melalui media massa
un%u$ mem&en#aruhi <i$iran oran#-oran# 6ela*u su&a*a mere$a *a$in baha1a /ar%i omunis 6ala*a i%u $ejam dan %ida$ sesuai
dii$u%i( /en#alaman oran#-oran# 6ela*u sele&as /eran# 4unia '' dan %a$%i$ $omunis *an# membunuh bera%us-ra%us ra$*a% *an# %ida$
berdosa men*ebab$an $eban*a$ann*a oran# 6ela*u menola$ !ara #anas $omunis( /erjuan#an ban#sa 6ela*u un%u$ menda&a%$an
$emerde$aan %an&a &er%um&ahan darah %ida$ disenan#i $omunis *an# in#in$an $uasa &oli%i$ ja%uh $e %an#an mere$a den#an !ara
men##una$an $e#anasan dan menanam rasa %a$u% $e&ada ra$*a% amn*a( /erjuan#an $omunis %ida$ boleh dian##a& seba#ai &erjuan#an
un%u$ $emerde$aan $erana mere$a han*a berjuan# un%u$ $e&en%in#an /6 dan bu$an un%u$ $emerde$aan 6ala*a( 'ni %erbu$%i a&abila
mere$a %e%a& menerus$an %a$%i$ #anas mere$a 1alau&un sele&as 6ala*sia men!a&ai $emerde$aan( emerde$aan %erbu$%i boleh di!a&ai
bu$an den#an &erjuan#an &er%um&ahan darah den#an sia-sia %e%a&i den#an rundin#an damai *an# lebih ber<aedah dan berman<aa% un%u$
semua &iha$(
Perjanjian Damai
A$iba% $esu$aran dan $e$uran#an so$on#an dari mas*ara$a%. &emim&in /ar%i omunis 6ala*a. :hin /en# %elah memin%a &erundin#an
diada$an &ada %ahun 19--( Rundin#an )alin# diada$an di +e$olah Rendah eban#saan Tun$u /u%era. )alin# &ada %ahun 19--( Tun$u
Abdul Rahman *an# menda&a%i :hin /en# en##an menerima s*ara% &embubaran /6 dan en##an men*er%ai &ilihan ra*a melalui &ar%i
lain seba#ai s*ara% &en#am&unan. ber%inda$ menola$ %un%u%an /6 a#ar dibenar$an ber#era$ seba#ai sebuah &ar%i &oli%i$ *an# sah(
4en#an $een##anan /ar%i omunis 6ala*a berdamai. Tun$u Abdul Rahman %elah men#is*%ihar$an $emerde$aan Tanah 6ela*u &ada 31
?#os 19-2 di +%adium 6erde$a %an&a /ar%i omunis 6ala*a( /ar%i omunis 6ala*a *an# lemah diasa$ sema$in jauh $e dalam hu%an
sehin##a$an $adan#-$ala %ersin#$ir $eluar dari 6ala*sia $hususn*a di sem&adan 6ala*sia-Thailand(
Kemerosotan Komunis
+e%elah $erun%uhan $omunis di Rusia dan run%uhn*a Tembo$ )erlin di Jerman Timur %ahun 1989. /6 sema$in #o*ah( +a%u &erjanjian
damai an%ara erajaan 6ala*sia. erajaan Thailand den#an /ar%i omunis 6ala*sia %elah di%anda%an#ani di 0aad*ai &ada 1989(
/erjanjian ini di$enali seba#ai /erjanjian 0aad*ai(
+ele&as 1989. %iada ada la#i &erjuan#an bersenja%a ( Ahli /6 di%erima seba#ai 1ar#ane#ara 6ala*sia dan boleh $embali $e 6ala*sia(
>alau ba#aimana&un. &emim&in u%ama se&er%i :hin /en# dan Rashid 6aidin han*a dibenar$an mene%a& di sebuah &er$am&un# $has di
=ala. Thailand(
Kembali ke Malaysia
2
:hin /en# sedan# memba1a $esn*a di mah$amah /ulau /inan# a#ar dia di%erima &ulan# $e 6ala*sia( /enerimaan :hin /en# $embali
$e 6ala*sia di%en%an# heba% oleh ramai sana$ saudara man#sa $e$ejaman /ar%i omunis 6ala*a %ermasu$ &olis dan %en%era *an# !edera
dan %er$orban( 'ni disebab$an :hin /en# meru&a$an oran# *an# ber%an##un# ja1ab den#an $e#a#alan Rundin#an )alin# den#an
ber$eras menun%u% a#ar /ar%i omunis 6ala*a di%erima seba#ai sebuah &ar%i &oli%i$. 1alau&un %elah di%a1ar$an &en#am&unan
sebelumn*a(
)a#aimana&un %erda&a% &iha$ *an# mem&ersoal$an $ena&a 6usa Ahmad dan +hamsiah Aa$eh da&a% di%erima $embali $e 6ala*sia.
%e%a&i %ida$ ba#i :hin /en#(
)" Abdullah *+D
Nama sebenar Abdullah *+D ialah :he 4a% bin Anjan# Abdullah( 7ahir di 7ambor anan. /ari% . /era$ 4arul Rid;uan &ada %ahun
1913()eliau men*er%ai /ar%i omunis 6ala*a &ada %ahun 19,8 dan seja$ i%u berjuan# den#an senja%a di dalam hu%an menen%an#
&enjajahan )ri%ish di Tanah 6ela*u ( Nama Tanah 6ela*u di%u$ar nama $e&ada 6ala*sia se%elah ber#abun# den#an +ara1a$ dan +abah
&ada %ahun 1933(
Abdullah :(4 dilan%i$ menjadi omander Re#imen $e-10 /6 men#e%uai &asu$an $omunis 6ela*u ber#era$ di se$i%ar $a1asan
Nara%hi1a% di sem&adan 6ala*sia - Thailand dan di dalam hu%an elan%an(
+e&er%i ju#a Rashid 6aidin dan :hin /en#. Abdullah ju#a ber$ah1in den#an #adis :ina *an# ju#a menjadi ahli /ar%i omunis 6ala*a(
:" !ashid Maidin
!ashid Maidin a%au !ashid Mydin (10 ?$%ober 1912 - 1 +e&%ember 2003" ialah &emim&in $anan 6ela*u dalam /ar%i omunis
6ala*a(Rashid dilahir$an di am&un# 8unun# 6esah. 8o&en#. /era$( 8unun# 6esah %erle%a$ di %e&i jalan u%ama an%ara 8o&en#
den#an '&oh( 4i sini ada &er$am&un#an 6ela*u *an# di&enuhi rumah-rumah &a&an dan se$aran# ber%u$ar $e&ada rumah ba%u
se&aruh('s%eri &er%aman*a. 0amidah bin%i Abdul Rashid. $ini mene%a& di 8o&en#(
Kehidu"an a#al
Rashid dilahir dalam sebuah $eluar#a mis$in di am&un# 8unun# 6esah. 8o&en#. /era$ &ada bulan November. 1912 I %ahun
berla$un*a Revolusi )olshevi$ di Russia( )eliau adalah ana$ sulun# dari&ada la&an adi$-beradi$( )eliau %ama% &endidi$an se$olah
rendah sehin##a darjah lima di se$olah 6ela*u %e%a&i $emudiann*a men#i$u%i $ursus bahasa 'n##eris di se$olah malam dan ju#a belajar
melalui &os(
A$hirn*a. dia memili$i $emahiran *an# men!u$u&i ser%a &en#uasaan bahasa *an# bai$ un%u$ be$erja seba#ai seoran# juru%e$ni$ di
lombon# bijih %imah )ri%ish di $a1asan )a%u 8ajah dan Tanjun# Tualan# di /era$(
6enuru%n*a. seja$ $e!il la#i. dia %er%ari$ den#an !eri%a men#enai le#enda &an#lima 6ela*u se&er%i 4a%u$ 6aharajalela berjuan#
menen%an# &enjajahan )ri%ish di /era$ %e%a&i a&abila dia mula be$erja. %um&uann*a han*a un%u$ men!ari sumber &enda&a%an ba#i
menam&un# $eluar#an*a di 8o&en#(
Kerjaya "olitik
/ada %ahun 1939. $e%i$a berusia 22 %ahun. Rashid ber%emu den#an Tu 7un# +han *an# di%u#as$an men!ari ahli baru /6 di Tanjun#
Tualan#( um&ulan &im&inan Tu di%u#as$an oleh &iha$ &ar%i un%u$ men#anjur$an a$%ivi%i di $a1asan se$i%ar Tanjun# Tualan#( /ada
masa i%u. Tu 7un# +han baru berusia 12 %ahun dan /eran# 4unia edua sudah&un bermula di @ro&ah *an# men*a$si$an %en%era Jerman
men*eran# /oland(
/ada mulan*a. Rashid men*er%ai /ar%i eban#saan 6ela*u 6ala*a (/66" *an# $emudian diharam$an oleh $erajaan )ri%ish $erana
di%uduh berhaluan $iri dan menen%an# )ri%ish se!ara men*eluruh( e%i$a berjuan# dalam /66. Rashid &ernah di%ahan bebera&a $ali
oleh $erajaan )ri%ish di &usa% %ahanan Tanjun# )eruas. 6ela$a ser%a di 7ar$in. Tai&in#. 6orib dan Tanjun# )eruas( 4ia &ernah
men#e%uai mo#o$ la&ar dalam &usa% %ahanan %ersebu% bersama /a$ +a$o( +eba#ai oran# %ahanan. mere$a dibenar$an be$erja di luar
&usa% %ahanan( 5&ah *an# diberi ialah 2- sen sehari(
8
Rashid men*er%ai /ar%i omunis 6ala*a (/6" &ada %ahun 19,1 sejurus sebelum &endudu$an Je&un dan menjadi ahli ja1a%an$uasa
&usa% /6 bersama 'sha$ 0aji 6ohamad (/a$ +a$o". Ahmad )oes%amam dan Abdullah :(4 di /era$( /ar%i omunis 6ala*a
di%ubuh$an &ada 30 A&ril 1930(
Bersekutu denan British
/ada 18 4isember 19,1. /6 %elah meme%erai &erse<ahaman den#an &iha$ )ri%ish di +in#a&ura un%u$ menubuh$an barisan bersa%u
un%u$ men#halan# &er#era$an Je&un $e sela%an +emenanjun# dan un%u$ mela%ih &emim&in /6 dan an##o%an*a dalam o&erasi $has
menen%an# musuh(
6en#i$u% !a%a%an sejarah di &iha$ )ri%ish dan /6. 13- an##o%a $omunis. %ermasu$ Tu 7un# +han diliha% menjalani la%ihan di +e$olah
7a%ihan has 101 (+T+101" di +in#a&ura sebai$ sahaja &erjanjian i%u di!a&ai sehin##alah $eja%uhan &ulau i%u &ada 1- Aebruari 19,2(
6enuru% Rashid. dia %ida$ men*er%ai 6/AJA se1a$%u &endudu$an Je&un $erana dia di%u#as$an oleh &iha$ &ar%i un%u$ menjalan$an
%u#as-%u#as &oli%i$. or#anisasi dan &ublisi%i di se$i%ar 8o&en#. Tanjun# Tualan#. 6alim Na1ar dan $a1asan lombon# di Tronoh.
+e&u%eh ser%a Nalla(
Pemberontakan bersenjata menentan British
Rashid memilih /6 seba#ai 1adah &erjuan#an *an# baru( +ele&as diburu oleh &iha$ ber$uasa 6ala*sia. Rashid dan #erombolann*a
melari$an diri $e dalam hu%an berham&iran sem&adan 6ala*sia den#an Thailand( 4i sana. Rashid ber$ah1in den#an seoran# #adis :ina
*an# ju#a meru&a$an ahli /6( 's%eri :ina ini $ini bernama 7a%i<ah( :hin /en# memberi $e&er!a*aan $e&adan*a un%u$ memim&in
Re#imen $e-10 /6 di )en%on#. /ahan#
(ra Perdamaian
Rashid 6aidin mene%a& di &er$am&un#an *an# dinama$an 9/er$am&un#an 6ala*sia9 di sem&adan sela%an Thailand( Jumlah rumah
adalah seban*a$ 32 buah dan &endudu$ di si%u lebih $uran# 200 oran#( ?ran# 6ela*u 6ala*sia ada %i#a $elamin mana$ala *an# lain
semuan*a adalah 1ar#a Thailand(
Rumahn*a dua %in#$a% *an# diubahsuai dari&ada rumah asal *an# han*a mem&un*ai sa%u bili$( iri $anan di&enuhi &o$o$ do$on#.
rambu%an dan buah-buahan %em&a%an iai%u &emandan#an *an# biasa diliha% di $am&un#-$am&un# di 6ala*sia( 4i $am&un# i%u. beliau
men#ajar ana$-ana$ $am&un# men#aji al-Huran( /a$ +a$o ber$a%a Rashid 6aidin $ua% dan man%a& &e#an#an a#aman*a(
4i ba1ah urusan $erajaan 6ala*sia. Rashid 6aidin &er#i $e 6e$ah un%u$ men#erja$an <ardhu haji &ada %ahun 1999( +ahaba%n*a
se&erjuan#ann*a. Tuan 0aji Ahmad )oes%aman dan Tuan 0aji 'sha$ 0aji 6ohamad %elah lama menin##al dunia(
Tubuh Rashid 6aidin masih %e#a& dan selalu ber&a$aian serba &u%ih len#$a& ber$e%a*a&( >ajahn*a a1e% muda dan $eliha%an se&er%i
berusia a1al -0-an(
Meninal dunia
/ada 1 +e&%ember 2003. &u$ul 9 &a#i Tuan 0aji Rashid 6aidin %elah men#hembus$an na<asn*a *an# %era$hir di +isa$oin. Nara%hi1a%.
sela%an Thailand (dirumah ana$ &erem&uann*a"(Tuan 0aji Rashid 6aidin menin##al dunia $erana sa$i% %ua &ada umur 89 %ahun( +ola%
jena;ah dan &en#$ebumian %elah dila$u$an sele&as sola% Jumaa%(
Ghaib
Rashid di$a%a$an mem&un*ai $eis%ime1aan boleh men#hilan#$an diri ji$a diburu oleh &asu$an $eselama%an( )eliau ju#a di$a%a$an
selalu men#unjun#i adi$n*a di am&un# +un#ai '%i$. +im&an# /ulai. /era$( Rumah i%u dari&ada &a&an dan ber%ian# %in##i( /asu$an
%en%era men#e&un# rumah i%u %e%a&i %ida$ da&a% menemui Rashid *an# di$a%a$an berada di si%u(
9
4" Mokhtaruddin ,asso
Mokhtaruddin ,asso meru&a$an be$as &ejuan# an%i-Je&un dalam masa /eran# 4unia '' dan $emudian menjadi salah seoran# &en#asas
/ar%ai eban#saan 6ela*u 6ala*a /66 (6ala* Na%ionalis% /ar%*"(/ada hari &en#is*%iharan dasar-dasar &erjuan#an /66 &ada
30hb November 19,- ia %elah men#eluar$an la&an (8" resolusi *an# dian##a& oleh &iha$ $erajaan seba#ai diins&irasi$an oleh ran!an#an
B+embilan /er$ara B/ar%i omunis 6ala*a( 4i sam&in# i%u $e#ia%an-$e#ia%an /66 *an# an%i-56N? dan an%i-&enjajah san#a%
di!uri#ai oleh erajaan(A$iba% &andan#an-&andan#an dan &endiriann*a *an# radi$al i%u ma$a &ada &ada 23(0,(19-0. erajaan
/erse$u%uan Tanah 6ela*u %elah menola$ &enda<%aran /ar%ai eban#saan 6ela*u 6ala*a a%au rin#$asn*a /66 seba#ai sebuah &ar%i
&oli%i$ *an# sah(
@" %hamsiah -akeh
Sebenarn'a aku bukanla %emim%in 0anita Parti Komunis Mala'a atau seoran! toko 0anita 'an! terkemuka1 &ku an'a
seoran! %ejuan! 0anita 'an! berjuan! mela0an 2ritis untuk kemer)ekaan tanaair )an untuk emansi%asi (kebebasan)
0anita1 . Samsia 3ake
%hamsiah -akeh (192,-2008" ju#a di$enali seba#ai 9Ra%u Rimba 6ala*a9 ialah %o$oh <eminis. nasionalis. &ejuan# dan re<ormis
berhaluan $iri Tanah 6ela*u sebelum merde$a(
Kehidu"an a#al
+hamsiah dilahir$an &ada %ahun 192, di am&un# 8emuruh $ira-$ira sa%u ba%u dari &e$an uala /ilah( +hamsiah meru&a$an &u%eri
$e&ada +u%an bin +ulaiman dan +aamah b%e Non##o$( )eliau menerima &endidi$an di +e$olah Tin##i 'slam. /elan#ai. Ne#eri +embilan
dan $emudian $e 6adrasah Tuddimiah in /adan# /anjan#. +uma%era( +hamsiah &ernah ber#uru den#an 7ebai 6aadah di /elan#ai(
An%ara ra$ann*a ialah 5s%a; Abdul Jalil +alim. 0aji Abd A;i; dan 0ambiah(
/ada umurn*a 12 %ahun. +hamsiah ber$ah1in den#an =asin ina %e%a&i di%in##al$an suami $e%i$a men#andun# ana$ *an# $edua(
edua-dua ana$n*a menin##al dunia dalam usia *an# muda( )eliau %elah ber$ah1in seban*a$ lima $ali dan &er$ah1inann*a den#an
'brahim 6ohamad adalah *an# %era$hir( An%ara suami +hamsiah adalah Ahmad )oes%amam *an# meru&a$an &emim&in ba#i An#$a%an
/emuda 'nsa<( Ahmad %ida$ &ernah men!eri%a$an &er$ah1inan ini dalam mana-mana $ar*a beliau( /er$ah1inann*a den#an Ahmad
%er#an##u den#an &enahanan Ahmad di%ahan oleh $erajaan &enjajah )ri%ish &ada A&ril 19,2 beri$u%an $ar*an*a Tes%amen% /oli%i$ A(/('(
*an# diharam$an oleh &iha$ &enjajah( 6ah$amah menda&a%i Ahmad )oes%amam bersalah dan $emudiann*a didenda 1.200 rin##i%
a%au&un 9 bulan &enjara( Ahmad memba*ar denda %ersebu% dan $emudiann*a %elah dibebas$an(
+hamsiah di$a%a$an $e!e1a den#an %inda$an Ahmad *an# ba#i +hamsiah. seoran# nasionalis rela meren#$o$ di dalam &enjara(
Tinda$an )oes%amam memba*ar denda dan %ida$ rela di&enjara di&er!a*ai &un!an*a mere$a ber!erai(
Perjuanan nasionalisme
+hamsiah meru&a$an $e%ua An#$a%an >ani%a +edar (A>A+". sebuah &ar%i &oli%i$ sa*a& $iri *an# di%ubuh$an di Tanah 6ela*u &ada
Aebruari 19,3( Tujuan &ar%i ini adalah un%u$ menun%u% $emerde$aan Tanah 6ela*u dari %an#an &enjajah )ri%ish( 8andin#ann*a den#an
Ahmad )oes%amam. e%ua An#$a%an /emuda 'nsa< (A/'" %elah memba$ar seman#a% sebilan#an &emuda-&emudi Tanah 6ela*u
men#an#$a% senja%a menen%an# &enjajah( ?leh i%u. A>A+ $emudian diharam$an oleh $erajaan )ri%ish &ada %ahun 19,8(
+hamsiah men*er%ai Rejimen e-10 *an# meru&a$an sa*a& 6ela*u dalam /ar%i omunis 6ala*a (/6"( Te$anan &iha$ &enjajah *an#
ber%erusan mema$sa +hamsiah membua% $e&u%usan menuru% jeja$ lan#$ah ra$an-ra$an se&erjuan#ann*a un%u$ lari $e hu%an di 7ubo$
a1ah di Temerloh. /ahan#. dan menerus$an &erjuan#an bersenja%a dari sana( +eba#aimana *an# diun#$a&$an oleh beliau sendiri:
. +i%uasi $e%i$a i%u sudah mulai %e#an#( ami %elah di&erin%ah$an masu$ hu%an di $a1asan 7ubu$
a1ah( A$u &un masu$ hu%an dan bermulalah era a$u berjuan# men#an#$a% senja%a( +eman#a%
!in%a$an %anahair dan emerde$aan ser%a $ese%iaan $e&ada &erjuan#an %elah mebua% a$u %e#uh dan
san##u& masu$ hu%an( =an# &en%in# ialah men!a&ai emerde$aan( /ada <i$iran$u se%elah 6erde$a
ma$a se#ala-#alan*a a$an da&a% diselesai$an(
/
10
ehidu&ann*a &enuh ranjau berduri dan &erjuan#ann*a %ida$ men#ira %em&a%. sama ada di hu%an mahu&un di &en%as an%araban#sa(
)eliau bersama suamin*a. 'brahim 6ohammad. ber%u#as di :hina. 'ndonesia dan Jie%nam dalam ran#$a meniu& seman#a% nasionalisme
$e&ada &endudu$ Asia Ten##ara *an# masih di ba1ah &enjajahan(
/ada %ahun 19-3 +hamsiah dan 'brahim dihan%ar /6 $e :hina un%u$ belajar( +hamsiah %erus berada di :hina men*ambun# hidu&n*a
den#an be$erja di $ilan# besi( )eliau meme#an# berba#ai &eranan %ermasu$lah ber%u#as ba#i siaran 6ela*u Radio )eijin# an%araban#sa(
/ada %ahun 193-. +hamsiah dan 'brahim di%u#as$an $e 'ndonesia *an# $e%i$a i%u men#amal$an NA+A?6 iai%u Nasionalisma.
+osialisma dan omunisma seba#ai ideolo#i $eban#saan di ba1ah +oe$arno( ehadiran +hamsiah adalah un%u$ $emudiann*a
menubuh$an &ejaba% &er1a$ilan 7i#a /embebasan Nasional 6ala*a di 'ndonesia(
6ere$a bebas bero&erasi sehin##alah %er!e%usn*a $e%e#an#an di Ja$ar%a a&abila berla$u ram&asan $uasa %en%era dan +uhar%o men#ambil-
alih $uasa &emerin%ahan( )eliau dan ra$an-ra$ann*a di%an#$a& oleh &en#uasa 'ndonesia &ada %ahun 193- sehin##alah dibebas$an &ada
%ahun 1932 den#an ban%uan $edu%aan Jie%nam( 4an dari sana beliau di%erban#$an $e Jie%nam dan $emudian $embali $e :hina(
D1E
Membunuh anak sendiri
)eliau di$a%a$an &ernah membunuh ana$ $e!iln*a di dalam hu%an $erana melamba%$an &er#era$ann*a di dalam hu%an( Te%a&i i%u semua
dina<i$an dan menjadi &ro&a#anda %en%era )ri%ish un%u$ melemah$an &erjuan#an /6( +hamsiah men*a%a$an ba*i baru lahir i%u
dibunuh oleh an##o%a /6 sendiri %an&a &en#e%ahuan +hamsiah $erana bimban#$an $ehadirann*a a$an men*usah$an &er#era$an
mere$a(
)e$as /en#erusi /6 6usa Ahmad semasa 1a1an!ara di RT6 &ada %ahun 1981 men*a%a$an baha1a +hamsiah %elah men!am&a$$an
sendiri ana$n*a $e sun#ai un%u$ ma%i( 4an dalam 5%usan 6ala*sia &ada %ahun 1982 seoran# *an# men#a$u seba#ai be$as %eman
se$olahn*a %elah men*a%a$an baha1a +hamsiah %elah men#hem&as$an ana$n*a $e ba%u se%elah men#e%ahui suamin*a men*erah diri
$e&ada &olis( +hamsiah mena<i$an $edua-dua !eri%a %ersebu%(
Kembali ke Malaysia
)eliau se$eluar#a a$hirn*a $embali $e 6ala*sia &ada 23 Julai 199,. sele&as %erme%erain*a /erjanjian 4amai an%ara /6 den#an
$erajaan 6ala*sia dan $erajaan Thailand *an# di%anda%an#ani di 0aad*ai. Thailand &ada %ahun 1989(
/erjanjian i%u bu$an berma$na &iha$ $erajaan %elah menan# di medan &eran#( 'an*a lebih meru&a$an $eja*aan $edua-dua &iha$ di meja
&erundin#an *an# sebelum ini %ida$ &ernah dii$%ira< oleh $erajaan seja$ &erjum&aan di )alin# &ada %ahun 19-- #a#al(
Meninal dunia
+hamsiah Aa$eh men#hembus$an na<as %era$hir &ada 20 ?$%ober 2008. jam 9 &a#i di $ediaman ana$ lela$in*a. Jamaluddin 'brahim. di
odominium de Tro&i!ana. Jalan u!hai 7ama. uala 7um&ur( Jena;ah beliau. 8,. *an# men#alami sa$i% %ua %elah di$ebumi$an di
%anah &er$uburan 'slam +un#ai )esi. uala 7um&ur &ada jam -(30 &e%an# den#an diirin#i oleh lebih sera%us sana$-saudara dan %eman-
%eman de$a% allah*arham &elba#ai $aum %ermasu$ %imbalan &residen /R 4r +*ed 0usin Ali dan &enulis $olum 0ishamuddin Rais(
D2E
Pemberontakan bersenjata (0123 ' 0131)
Je&un mula mena$lu$i Tanah 6ela*u &ada 13 Aebruari 19,2 sehin##a 1- ?#os 19,-( e;aliman se1a$%u memerin%ah adalah &ahi%(
Je&un berja*a mena$lu$i Tanah 6ela*u %elah menda&a% so$on#an dari&ada ana$ ne#eri *an# %er&eran#$a& den#an janji-janji
$emerde$aan *an# %elah dijanji$an( Je&un ju#a %uru% men#ham&a$an hara&an mere$a *an# %er&eran#$a& den#an janji-janji Je&un un%u$
memberi$an $emerde$aan den#an /ro&a#anda je&un iai%u 9Asia un%u$ ?ran# Asia9 dan 9+eman#a% Asia9( e$erasan berla$u( 6ere$a
*an# dis*a$i menen%an# Je&un a$an dibunuh( A$iba% $e;aliman Je&un i%u. seman#a% !in%a a$an %anah air D1E%elah di&u&u$(
/ada Caman /endudu$an Je&un. ra$*a% hidu& dalam sen#saraan( e;aliman dan $e$ejaman *an# dila$u$an oleh em&e%ai ama%
di%a$u%$an( em&e%ai meru&a$an uni% &olis *an# menan#$a& sesia&a *an# dis*a$i menen%an# Je&un( )an*a$ masalah sosial ju#a
di%imbul$an( @$onomi meroso%. ramai *an# ma%i $ebuluran. hasil &er%anian diram&as. bilan#an &en#an##uran sema$in menin#$a%. uba%-
uba%an %ida$ !u$u& men*ebab$an ramai *an# ma%i $erana &en*a$i%( ?ran# :ina D2E*an# men#han%ar ban%uan $e&ada ne#ara :hina
a&abila D/eran# Je&un den#an :hinaED3E di%an#$a& dan dibunuh den#an &enuh $e;aliman( 6ema$sa ra$*a% membina ere%a&i 6au% di
11
ne#ara Thai( 4asar &enje&unan di&er$enal$an. se$olah-se$olah di#an%i den#an se$olah Je&un. bahasa Ni&&on-#o di#una$an. ami#a*o
iai%u la#u $eban#saan Je&un din*an*i$an. %ulisan Je&un di%ulis( /erbua%an %ersebu% men*ebab$an $elahiran 6/AJA iai%u Ten%era An%i
Je&un Tanah 6ela*u. Aor!e 133. 8erila inabalu dan lain-lain #era$an *an# menen%an# Je&un( A$hirn*a. Je&un men*erah $alah %an&a
s*ara% se%elah 0iromshima dan Na#asa$i dibom$anD,E( >alau&un Je&un %elah men*erah $alah $e&ada %en%era )eri$a%. %e%a&i ban*a$
$esan-$esan &osi%i< malah ne#e%i< di1ujud$an( An%aran*a. Caman /endudu$an Je&un i%u %elah memban#$i%$an seman#a% &a%rio%i$ di
$alan#an ra$*a% %e%a&i masalah &er&aduan %elah di1ujud$an ser%a mas*ara$a% menjadi $u!ar-$a!ir( Ramai *an# ma%i a$iba% $ela&aran
dan dijan#$i%i &en*a$i%(
+e%elah Je&un men*erah $alah. 6/AJA *an# ju#a di$enali seba#ai /ar%i omunis 6ala*a di%ubuh$an &ada 20 A&ril 1930( =an# &ada
a1aln*a be$erjasama den#an &iha$ )ri%ish un%u$ menen%an# &endudu$an Je&un berdasar$an &erjanjian *an# dibua% &ada 8 4isember
19,0. men#ambil &eluan# un%u$ membalas dendam %erhada& sesia&a *an# dian##a& bersubaha% den#an Je&un(
6enerusi 6/AJA. ban%uan senja%a. la%ihan. $e1an#an. be$alan lojis%i$ dan &eruba%an %elah di&erolehi dari )ri%ish( 4alam %em&oh 3
%ahun $e$ua%an %en%era 6/AJA dian##ar$an seban*a$ 2.000 an##o%a dan %ida$ hairanlah a&abila darura% berla$u &iha$ )ri%ish dan
an##o%a &asu$an $eselama%an %er&a$sa berhada&an den#an $esu$aran men#ha&us$an se$um&ulan %en%era *an# %elah dila%ih un%u$
ber&eran#( 6ana$ala dari se#i &en#liba%an ne#ara luar &ula. /ar%i uomin%an# dari :hina memain$an &eranan *an# &en%in# un%u$
men*ebar$an &er<ahaman $omunis $e Tanah 6ela*u( :a1an#an uomin%an# di Tanah 6ela*u diharam$an oleh )ri%ish( >alau
ba#aimana&un. #olon#an $omunis di Tanah 6ela*u menubuh$an /ar%i omunis Nan*an# %e%a&i diharam$an &ada %ahun 1930 $emudian
menubuh$an &ula /ar%i omunis 6ala*a(
Tujuan &enubuhan /6 adalah un%u$ men#halau )ri%ish $eluar dari Tanah 6ela*u dan menubuh$an Re&ubli$ omunis( +emasa
&emerin%ahan Je&un /6 menubuh$an 6/AJA un%u$ menen%an# Je&un( 6/AJA menda&a% so$on#an dari&ada oran# :inaD-E(
+ele&as Je&un men*erah $alah. /ar%i omunis 6ala*a %elah men#ambil $esem&a%an un%u$ ber$uasa menerusi #erila-#erila 6/AJA dan
melalui bebera&a &er%ubuhan se&er%i 6in =uen. 6R7 dan seba#ain*a( )ebera&a siri $e#anasan dan rusuhan ser%a &er#aduhan an%ara
$aum %elah berla$u di Tanah 6ela*u. %eru%aman*a di baha#ian sela%an Tanah 6ela*u( A$iba%n*a. oran#-oran# 6ela*u mulai ber%inda$-
balas %erhada& $e$ejaman an##o%a $omunis )in%an# Ti#a. se&er%i &asu$an *an# di$e%uai oleh /an#lima +alleh +elem&an# 6erah(
embalin*a )ri%ish den#an &en%adbiran %en%eran*a ()6A" dalam %em&oh *an# sin#$a% men*ebab$an $omunis )in%an# Ti#a %ida$
berja*a men#emban#$an &en#aruh mere$a( A$iba% $e#a#alan $omunis )in%an# Ti#a meram&as Tanah 6ela*u den#an #era$an
bersenja%a. %elah memba1a $e&ada &erse%ujuan &embubaran %en%era 6/AJA dan &erle%a$an senja%a a&i disam&in# &emba*aran sa#uha%i
$e&ada #erila-#erila %erbabi%(
)a#i meraih sim&a%i. men#indo$%rinasi <ahaman $omunis dan menda&a%$an so$on#an oran#-oran# 6ela*u. &iha$ /ar%i omunis 6ala*a
%elah men#asas$an /ar%i eban#saan 6ela*u 6ala*a (/66" *an# diasas$an oleh Ahmad )oes%amam ber<ahaman $eban#saan dan
6o$h%aruddin 7asso (6/AJA" ber<ahaman $omunis &ada 12 ?$%ober 19,-( /ar%i omunis 6ala*a %elah men#uasai /ar%i eban#saan
6ela*u 6ala*a melalui %o$oh-%o$oh ja1a%an$uasan*a *an# %erdiri dari&ada 6o$h%aruddin 7asso (/residen". Arshad Ashaari
(bendahari". Rashid 6aidin. Abdullah :(4( /ar%i eban#saan 6ela*u 6ala*a lebih !enderun# ba#i Tanah 6ela*u men*er%ai 'ndonesia
ba#i menda&a% $emerde$aan &ada 19,9(
Terben%u$n*a /erse$u%uan Tanah 6ela*u &ada 1 Aebruari 19,8 meru&a$an $e$alahan $e&ada /ar%i omunis 6ala*a $erana #olon#an
ini %elah di$e%e&i$an oleh )ri%ish( /ar%i omunis 6ala*a %elah menu$ar s%ra%e#i dan mula men!e%us$an $e#a#asan melalui mo#o$ dan
rusuhan( /iha$ )ri%ish ber%inda$ balas den#an men#haram$an &emim&in &oli%i$ dari&ada men#e%uai $esa%uan &e$erja. den#an i%u
melemah$an $edudu$an $omunis )in%an# Ti#a(
/iha$ $omunis )in%an# Ti#a $emudiann*a mulai men#an#$a% senja%a dan bebera&a siri seran#an dan seran#an %elah berla$u( )a#aimana
&un. insiden &ada 13 Jun 19,8 iai%u &embunuhan %i#a oran# &en#urus es%e% berban#sa @ro&ah di +un#ai +i&u%. /era$ %elah memba1a
$e&ada &en#is%iharan darura% oleh +ir @d1ard 8en%( A&abila $eadaan ber%ambah %eru$. &ada 12 Julai 19,8. darura% diis%ihar$an $e
seluruh ne#ara( /ar%i omunis 6ala*a %elah diharam$an &ada 23 Julai 19,8( +eluruh an#$a%an bersenja%a %elah di#era$$an %ermasu$
+enoi /raaK ba#i menen%an# $omunis(
A$iba% $esu$aran dan $e$uran#an so$on#an dari mas*ara$a%. &emim&in /ar%i omunis 6ala*a. :hin /en# %elah memin%a &erundin#an
diada$an &ada %ahun 19--( Rundin#an )alin# ini *an# diada$an &ada 28-29 4isember 19-- %ida$ memba1a a&a-a&a $e&u%usan dras%i$(
'ni disebab$an $erajaan mena1ar$an &en#am&unan den#an s*ara% /ar%i omunis 6ala*a dibubar$an. %e%a&i :hin /en# &ula memin%a
/ar%i omunis 6ala*a dibenar$an un%u$ ber#era$ seba#ai sebuah &ar%i &oli%i$( /iha$ $erajaan *an# %elah&un men!a&ai $emajuan dalam
membasmi$an /ar%i omunis 6ala*a. dan menimban#$an $e$ejaman /ar%i omunis 6ala*a %erhada& ra$*a% sebelumn*a. menola$ usul
membenar$an /ar%i omunis 6ala*a dibenar$an ber#era$ seba#ai sebuah &ar%i &oli%i$( Tun$u $emudiann*a mene#as$an $e&ada ra$*a%
baha1a /ar%i omunis 6ala*a ber%inda$ menen%an# $erajaan sah *an# %elah di&ilih ra$*a% dan merde$a dari&ada &enjajahan )ri%ish(
12
Tanah 6ela*u men!a&ai $emerde$aan &ada 31 ?#os 19-2 $e%i$a darura% masih la#i ber$ua%$uasa( /ada 31 Julai 1930. darura%
di%ama%$an se%elah an!aman $omunis sema$in ber$uran#an dan &en#unduran mere$a $e sem&adan Tanah 6ela*u dan Thailand(
/enem&a%an baru $omunis di sem&adan %elah memboleh$an mere$a men#um&ul dan memulih$an $e$ua%ann*a(
+ele&as se$ian lama dan a%as $esedaran &u!u$ &im&inan /ar%i omunis 6ala*a. ma$a &ada 2 4isember 1989. /erjanjian 4amai
(/erjanjian 0aad*ai" %elah di%anda%an#ani di an%ara /ar%i omunis 6ala*a den#an erajaan 6ala*sia dan erajaan Thailand( /erjanjian
bersejarah i%u %elah menama%$an &erjuan#an bersenja%a /ar%i omunis 6ala*a selama ,1 %ahun dan men#embali$an %aa% se%ian*a $e&ada
=an# di-/er%uan A#on# dan &a%uh $e&ada /erlemba#aan dan undan#-undan# ne#ara(
Peristi#a Bukit Ke"on
Peristi#a BA,AI P&,I% Bukit Ke"on adalah $esan $e$ejaman &en##anas $omunis semasa $eadaan darura% sele&as /eran# 4unia ''(
4alam $ejadian %ersebu% balai &olis )u$i% e&on# diseran# oleh se#erombolan 180 oran# &en##anas $omunis bermula se$i%ar jam -(00
&a#i &ada 23 Aebruari 19-0(
4alam $ejadian %ersebu%. &ara an##o%a &olis berjuan# habis-habisan sehin##a seoran# demi seoran# #u#ur( 4ua oran# is%eri an##o%a
&olis marin %uru% men#an#$a% senja%a a&abila menda&a%i suami mere$a %er$orban dan mere$a %erus ber%em&ur bersama an##o%a-an##o%a
lain sehin##a $ehabisan &eluru(4alam mem&er%ahan$an balai &olis )u$i% e&on#. 12 oran# an##o%a %elah %er$orban(
Permulaan
Kejadian Bukit Kepong adalah &er%em&uran bersenja%a *an# bersejarah *an# berla$u &ada 23 Aebruari 19-0 an%ara &iha$ &olis dan /ar%i
omunis 6ala*a semasa sebelum $emerde$aan Tanah 6ela*u( /er%em&uran ini berla$u di $a1asan se$elilin# balai &olis )u$i% e&on#
di )u$i% e&on#( )alai &olis *an# di&erbua% dari&ada $a*u ini %erle%a$ di%ebin# sun#ai 6uar. se$i%ar -9 $m dari bandar 6uar. Johor.
6ala*sia(
ejadian ini bermula sebelum subuh a&abila &iha$ omunis melan!ar$an seran#an #erila $e balai &olis( 'a bera$hir den#an %ra#i$ dalam
&en*embelihan berdarah den#an &en*eran# membunuh ham&ir $esemua &e#a1ai &olis *an# ber%u#as di si%u( /iha$ $omunis henda$
menjadi$an !on%oh dari seran#an i%u %en%an# a&a *an# a$an %erjadi $e&ada mere$a *an# menen%an# &erjuan#an omunis( A&abila
mere$a memula$an &en#e&on#an. &iha$ &en*eran# &er!a*a baha1a mere$a a$an da&a% men#alah$an &olis dan men#a1al s%esen &olis
%ersebu% dalam %em&oh *an# sin#$a%( 'ni disebab$an bebera&a <a$%or *an# men*ebelahi mere$a:
1( elebihan senja%a dan jumlah $ean##o%aan
2( eadaan balai &olis *an# %er&en!il
)alai /olis )u$i% e&on# %erle%a$ disele$oh sun#ai 6uar. sebuah &er$am&un#an $e!il *an# %er&en!il den#an se$i%ar dua &uluh buah
rumah dan $edai( 6enjelan# a1al 19-0. ia meru&a$an %um&uan &er#era$an &iha$ $omunis di si%u( e%i$a i%u balai &olis i%u di$e%uai oleh
e%ua /olis )alai (/)" +arjan Ra* 4an!e*. *an# &ernah ber$hidma% di /ales%in( e%i$a seran#an $e a%as balai %ersebu%. beliau %elah
lama di%u$ar$an dan ja1a%ann*a diambil alih oleh +arjan Jamil 6ohd +hah. $emun#$inann*a &er$ara *an# di$e%ahui oleh &en*eran#
$omunis(
+elain i%u %erda&a% &la%un !am&uran 1- an##o%a &olis Tu#as Am dan ons%abel /olis 6arin &im&inan +arjan Jamil sendiri( e%i$a i%u
&asu$an ini %uru% di&er$u$uh$an oleh %i#a $ons%abal &olis $has dan em&a% /olis Tambahan ba#i %u#as men#a1al dan lain-lain. *an#
menjadi$an 22 oran# an##o%a $esemuan*a(
Ti#a belas is%eri dan ana$-ana$ an##o%a %in##al di bere$ $elamin di sebelah bela$an# )alai( +is%em &erhubun#an *an# su$ar adalah
sebab u%ama &enem&a%an &asu$an &olis marin di si%u(
%eranan Komunis
6enuru% sa$si. %erda&a% se$i%ar 200 oran# &en##anas $omunis dari&ada om&eni )ebas $e-, *an# men*eran# dan di&er!a*ai di$e%uai
oleh 6uhammad 'ndera. omunis 6ela*u *an# di&erda*a oleh &iha$ $omunis :ina. di mana &ada a1al ran!an#an*a 6uhammad
'ndera dima$lum$an baha1a seran#an i%u seba#ai amaran sahja. ba#aimana&un ia ber%u$ar menjadi %ra#edi buru$. ia ju#a diser%ai oleh
omisser 8oh /en# Tun( /iha$ $omunis men#e&on# balai /olis den#an se&aruh di baha#ian hada&an. ba$in*a men#elilin#i balai &olis
%ersebu%( /er%em&uran bermula se$i%ar 0,(1- &a#i( A&abila ons%abel Ja<<ar bin 0assan men!abar dan menemba$ ma%i seoran#
&en##anas $omunis *an# sedan# memo%on# $a1a% duri balai %ersebu%( /iha$ $omunis $emudiann*a men*eran# dari se#ena& sudu%.
%eru%aman*a dari baha#ian hada&an( 6ere$a berhara& seran#an ini men#eju%$an &iha$ &olis %e%a&i $ini berhada&an den#an %en%an#an
heba% an##o%a-an##o%a &olis %ersebu%. %eru%aman*a dari&ada dua $edudu$an )ren 8un *an# %erle%a$ di dalam $ubu di ba1ah bili$
a1alan( +un##uh&un lebih sedi$i%. &iha$ &olis *an# di$e%uai oleh +#% Jamil 6ohd +hah. en##an men*erah. 1alau&un ber$ali-$ali
13
diseru oleh $omunis a#ar mere$a men*erah( +a%u &ersa%u an##o%a #u#ur a&abila &er%em&uran ber%erusan dan dua oran# is%eri &olis *an#
ber%ahan %uru% ser%a berjuan# a&abila menda&a%i suami mere$a %er$orban semasa &er%em&uran( D1E
+e$i%ar &u$ul - &a#i &asu$an /olis )an%uan beser%a se$um&ulan &endudu$ $am&un# *an# len#$a& bersenja%a$an rai<al dan sena&an#
&a%ah di#era$$an di am&on# Ja1a di ba1ah &im&inan &en#hulu Ali bin 6us%a<<a. dan ber#era$ un%u$ memban%u( 6ere$a diseran#
henda& oleh $omunis *an# di%u#as$an un%u$ men#halan# sebaran# ban%uan dari luar dan bebera&a oran# $am&un# ser%a &iha$ $omunis
ju#a %uru% %er$orban dalam &er%em&uran di$a1asan i%u( +e$i%ar masa ini. $edua-dua $edudu$an +%en 8un %uru% dimusnah$an $omunis(
+e$i%ar &u$ul 2 &a#i. &iha$ $omunis mena1an seoran# is%eri &olis 6ariam 'brahim. is%eri $e&ada ons%ebel 6ohamad Jaa<ar(
4i$habar$an. $e%ua $um&ulan $omunis. 6a% 'ndera mema$sa 6ariam mera*u a#ar &iha$ &olis men*erah %e%a&i %ida$ diendah$an oleh
Jamil sendiri( /ada masa ini Aa%imah =aaba dan ana$n*a 0assan %uru% di%a1an dan di&a$sa men*eru &iha$ &olis men*erah( 6ere$a *an#
ber%ahan en##an berbua% demi$ian dan %erus berjuan# habis-habisan( A&abila mere$a en##an men*erah. 6ariam di!edera$an dan
Aa%imah dibunuh( +uami Aa%imah. ons%abel Abu )a$ar 4aud *an# ber%u#as seba#ai &emandu bo% di sun#ai 6uar. %uru% berjuan#
menen%an# &iha$ $omunis sehin##a !edera se%elah di%emba$ di dada dan %an#an. $e%i$a mem&er%ahan$an bo%n*a(
4alam de%i$ %era$hir &er%em&uran heba% i%u. $omunis memba$ar bere$ $elamin dan baai &olis( 4ua 1ani%a dan ana$-ana$ mere$a
%erba$ar han#us dalam bere$ &asan#an $a1in( /ada $e%i$a i%u han*a 3 oran# an##o%a &olis dan seoran# &en#a1al $am&un# *an# masih
hidu&( 6ere$a meluru $eluar dari balai *an# %erba$ar dan merem&uh $edudu$an $omunis. membunuh se$uran#-$uran#n*a %i#a dari
$um&ulan &en##anas *an# !uba men#halan# mere$a( /iha$ $omunis %erus menemba$ mere$a *an# !uba lari dari&ada balai &olis *an#
sedan# %erba$ar i%u( e%i$a ini &endudu$ $am&un# 4urian :hondon# disebelah bara% men#han%ar bo% $e 7en#a un%u$ memberi%ahu
&iha$ ber$uasa men#enai seran#an ini(
0an*a sele&as lima jam ber%em&ur. baru &iha$ $omunis berja*a mena1an balai &olis dan memba$ar balai %ersebu%( 6ere$a $emudian
berundur $edalam hu%an. menin##al$an $esan $emusnahan dan $ema%ian( /iha$ $omunis %uru% melon%ar mere$a *an# %er!edera dan
ma*a% mere$a *an# %er$orban $e dalam a&i( An%aran*a %ermasu$ 0assan bin Abu )a$ar ana$ $e&ada ons%ebal Abu )a$ar *an#
di!am&a$ hidu&-hidu& $edalam a&i(
1, an##o%a &olis %ermasu$ +arjan Jamil. , &en#a1al $am&un#. 3 &olis ban%uan. is%eri Abu )a$ar 4aud (adalah seoran# &olis *an#
%erselama%" dan %i#a ana$ mere$a %erbunuh dalam $ejadian %ersebu%( Jumlah $ema%ian adalah 2- oran#( 6ere$a *an# %erselama%
&er%em&uran mau% i%u adalah , an##o%a &olis dan 9 ahli $eluar#a %ermasu$ is%eri dan ana$ mere$a(
Bantuan dari "erkam"unan berdekatan
+emasa seran#an %ersebu%. ban%uan dihan%ar dari am&un# Tui semasa &er%em&uran ber#ema $ebebera&a $am&un# berde$a%an(
+e$um&ulan &endudu$ *an# di$e%uai oleh /en#hulu am&un# Ali 6us%a<a dari am&un# Tui diirin#i oleh 13 A/F08 (/olis )an%uan -
AuGiliar* /oli!eF/en#a1al am&un# - 0ome 8uard"( 6ere$a diseran# henda& oleh $omunis dalam &erjalanan se$i%ar se%en#ah
$ilome%er dari s%esen &o$is )u$i% e&un#( 6ere$a $e$uran#an senja%a berbandin# $omunis *an# men##una$an senja%a au%oma%i$
berbandin# rai<al dan sena&an# &a%ah *an# dibe$al$an $e&ada &endudu$ $am&un#( )ebera&a &en#a1al $am&un# %er!edera dan
%erbunuh( >alau&un %erse$a%. $ehadiran mere$a men#uran#$an %e$anan $e&ada &asu$an ber%ahan di )u$i% e&un# dan mema$sa
&en#unduran umum $omunis(
4isebab$an $eadaan %ida$ seimban#an. Ali 6us%a<a men#arah &en#a1aln*a berundur semen%ara *an# lain diarah mem&er%ahan$an
$a1asan se$elilin# bandar )u$i% e&on#( /iha$ $omunis a$hirn*a berundur sele&as memba$ar &ejaba% $am&un# dan merom&a$
bebera&a $edai(
/ada masa *an# sama. se$um&ulan &e#a1al $am&un# lain dari am&un# 4urian :hondon# men##una$an sam&an ber$a*uh $earah
)u$i% e&on# ba#i memberi ban%uan( 4alam &erjalanan. mere$a %uru% diseran# henda& oleh $omunis( 0an*a se&aruh dari&ada 2
&endudu$ dalam $um&ulan %ersebu% %erselama% un%u$ %erus $e 7en#a( 6ere$a sam&ai $esana &ada 10am dan $e%i$a i%u beri%a men#enai
seran#an $ea%as balai &olis )u$i% e&on# disam&ai$an(
%elanjutnya
A&abila &en#a1al $am&un# memasu$i $am&un# )u$i% e&un#. mere$a da&a% meliha% $emusnahan a$iba% seran#an $ejam %ersebu%(
e%ua $am&un# men#ambil alih &en%a$biran &os luar %ersebu% sehin##a di#an%i oleh &asu$an &olis dari 6uar( /er%em&uran )u$i%
e&on# dian##a& seba#ai $e$alahan %ra#i$ *an# ba#aimana&u men#u$uh$an la#i seman#a% $erajaan dan &endudu$ un%u$ memeran#i
&en##anas $omunis( +e&asu$an $e!il berjuan# menen%an# &asu$an *an# jauh lebih besar menin#$a%$an seman#a% dan moral dalam
&erjuan#an menen%an# $omunis( Terda&a% &enda&a% *an# men*amai &eris%i1a )u$i% e&on# den#an Alamo. di mana an##o%a &olis )u$i%
e&on# sama se&er%i &endudu$ (Te4ans" berhada&an den#an !abaran *an# heba% dan berjuan# sehin##a $e%i%isan darah %era$hir(
1,
Malayan Peo"le4s Anti'$a"anese Army
Malayan Peo"le4s Anti'$a"anese Army (%erjemahan: Tentera Anti'$e"un Penduduk Tanah Melayu" a%au
sin#$a%ann*a MPA$A ialah sa%u &er%ubuhan /ar%i omunis 6ala*a (/6" a%au ju#a di&an##il Bintan Tia
%elah memerin%ah Tanah 6ela*u selama em&a% belas hari &ada %ahun 19,-( Ramai oran# $e%urunan :ina
men#an##o%ai &er%ubuhan ini $erana mem&un*ai &erasaan ben!i %erhada& Je&un *an# %elah mena$lu$i ne#ara
:hina &ada masa i%u( >a$%u ini adalah jan#$amasa *an# bermula dari %ari$h %en%era Je&un men#a$u $alah $e&ada
Ten%era )erse$u%u &ada 13 ?#os 19,- sehin##alah %ari$h $e&ulan#an %en%era )ri%ish $embali $e Tanah 6ela*u
un%u$ menubuh$an erajaan /en%adbiran )ri%ish(
Kerjasama denan British
+emasa &endudu$an Je&un di Tanah 6ela*u. /ar%i omunis 6ala*a %elah be$erjasama den#an )ri%ish un%u$
memeran#i Je&un( /6 berja*a mem&en#aruhi )ri%ish membebas$an semua %ahanan &oli%i$ *an# berhaluan $iri(
erjasama an%ara /6 dan )ri%ish %elah men#hasil$an +e$olah 7a%ihan has 101 di +in#a&ura( 7a%ihan *an#
diberi di se$olah %ersebu% adalah dalam ben%u$ &eran# #erila( /6 %elah memben%u$ 6/AJA(
+ele&as berja*a men#usir %en%era Je&un. sa%u $on<li$ %imbul disebab$an &olisi %en%era )ri%ish *an# sebenarn*a
an%i-$omunis(
Modus o"erandi
+e1a$%u &emerin%ahan Je&un. oran# 6ela*ulah *an# majori%in*a men#an##o%ai /asu$an /olis Je&un *an#
di$enali seba#i $ookidam. di Tanah 6ela*u( 4alam masa em&a% belas hari %ersebu% ban*a$ oran# 6ela*u *an#
dibunuh oleh Ten%era 6/AJA a%au )in%an# Ti#a a%as %uduhan bersubaha% den#an Ten%era Je&un( Ten%era Je&un
meman# an%i $aum :hina( 4alam masa em&a% belas hari i%u berleluasalah an##o%a )in%an# Ti#a den#an
memasu$$i $am&un#-$am&un# un%u$ men!ari be$as ahli-ahli Joo$idam. *an# $eban*a$ann*a oran# 6ela*u(
eben!ian )in%an# Ti#a $e&ada Je&un adalah lanju%an dari &ena$lu$an ne#ara :hina oleh Je&un dimana ramai
oran# :hina *an# %elah dibunuh %eru%aman*a di Nanjin# dalam a&a *an# &an##il L6assa!re o< Nanjin#M(
Ten%un*a mere$a %ida$ mem&er!a*ai oran# :hina dan be#i%u ju#a oran# :hina ama% memusuhi Ten%era Je&un(
4an $eban*a$an man#san*a adalah &en#a1al-&en#a1al $am&un# dalam ben%u$ Joo$idam i%u(
6odus o&erandi &embunuhan *an# dila$u$an oleh )in%an# Ti#a adalah den#an memba1a be$as-be$as an##o%a
Joo$idam. $e%e&i hu%an dan disuruh men##ali luban#( emudian mere$a di&u$ul den#an $a*u. besi a%au bela$an#
!an#$ul dan di%anam $edalam luban# *an# sudah sia& di#ali( 6un#$in di%anam hidu&-hidu&( Ada ju#a *an#
di%emba$ di%e&i luban# dalam $eadaan berlu%u%( Ada &ula *an# di#an%un# sele&as &erbi!araan sin#$a% %an&a
&embelaan( 6alah %iada sia&a *an# berani membela $erana %a$u% dis*a$$i seba#ai &embelo% ju#a(
Darurat Tanah Melayu
Darurat Tanah Melayu meru&a$an darura% *an# %elah diis*%ihar$an oleh $erajaan )ri%ish di 6ala*a dari %ahun
1-
19,8 hin##a %ahun 1930( 4arura% ini dii$u%i den#an &enari$an ha$-ha$ sivil. &emberian $uasa is%ime1a $e&ada
&iha$ &olis. dan lan#$ah-lan#$ah lain *an# ber%ujuan un%u$ men#on#$on# $e#ia%an &oli%i$ haluan $iri.
%eru%aman*a /ar%i omunis 6ala*a (/6"( /eran# #erila meru&a$an sebaha#ian dari&ada $on<li$ *an# sedan#
berla$u an%ara /6 dan &ar%i haluan $iri *an# lain den#an $erajaan )ri%ish bermula dari &en*erah$alahan Je&un
&ada %ahun 19,- sehin##a &enanda%an#anan &erjanjian damai an%ara $omunis den#an $erajaan 6ala*sia &ada
4isember 1989(
Punca darurat
)olehlah di$a%a$an baha1a se#ala bermula sele&as &endudu$an Je&un 19,2-19,-( /6 dan 6/AJA (6ala*an
/eo&le An%i Ja&anese Arm*"( Nasionalisme oran# Tanah 6ela*u *an# %elah di&en#aruhi oleh oran# Je&un semasa
&endudu$ann*a %elah mendoron# $e&ada mere$a su&a*a in#in be$erajaan sendiri(
/embunuhan seramai %i#a oran# &en#urus ladan# berbahasa 'n##eris di +un#ai +i&u%. /era$ &ada %ahun 19,8.
%elah men*ebab$an $erajaan men#is*%ihar$an darurat di seluruh Tanah 6ela*u( +ebulan sele&as i%u /6
diharam$an(
=an# &alin# %eru$n*a. boleh di$a%a$an den#an &en#haraman /6 oleh $erajaan )ri%ish $erana dian##a& seba#ai
&ar%i &oli%i$ *an# radi$al( /en#haraman ini %elah menimbul$an $e%ida$&uasan ha%i oleh $eban*a$an ahli dalam
/6 $erana jasa mere$a %elah dilu&a$an oleh )ri%ish semasa dalam &enen%an#an Je&un(
4en#an i%u. $e%ua /6. %elah men#ubah$an dasarn*a *an# bersi$a& sederhana $e&ada ben%u$ *an# a#resi<. iai%u
den#an &embunuhan( /6 memula$an den#an mo#o$ bersama den#an $esa%uan se$erja. ser%a &enubuhan
/ersa%uan )uruh )aru (Ne1 4emo!ra%i! =ou%h 7ea#ue"(
Namun. &emo#o$an i%u %elah #a#al dan undan#-undan# *an# baru dibua% oleh )ri%ish un%u$ melemah$an /6.
se%erusn*a /6 men##una$an seran#an bersenja%a un%u$ menda&a%$an a&a *an# mere$a dirasa &a%u%(
0ubun#an /6 dan )ri%ish *an# sema$in %eru$ dan se%elah :hin /en# seba#ai $e%ua *an# baru. #era$an
bersenja%a dibua%. den#an &embunuhan 3 $e%ua uo 6in 4an# (6T". dan 3 oran# &en#urus ladan# #e%ah *an#
berban#sa @ro&ah. %ermasu$ 1 &enolon#. &ada 12-3-19,8 dan 1--3-19,8( 4arura% Ne#eri diis*%ihar$an di Johor
&ada 19-3-19,8(
,ankah menatasi darurat
5ndan#-undan# 4arura% %elah diis*%ihar$an( An%aran*a adalah %ermasu$:
1( /ar%i &oli%i$ *an# bersi<a% radi$al diharam$an(
2( +esia&a *an# dis*a$i den#an $e#ia%an $omunis a$an di%an#$a&. ser%a dibuan# ne#eri(
3( 0u$uman bunuh dibua% un%u$ sesia&a *an# dian##a& bersuhaba% den#an $omunis(
/ada masa darura% $ira-$ira ,0.000 %en%era %ermasu$ bebera&a rejimen as$ar 6ela*u %elah di$erah un%u$
men#ha&us$an anasir $omunis( 6ere$a dilen#$a&$an den#an &erala%an $elen#$a&an &eran#. se&er%i meriam.
$a&al %erban#. dan $a&al lau%(
e%en%eraan )ri%ish ju#a %elah di&er$e%a%$an( /olis )ri%ish dan ma%a-ma%a $has %elah ber%ambah $e 20.000 oran#(
0ome 8uard di&er$enal$an su&a*a lebih ban*a$ oran# *an# mam&u memban%eras $omunis. iai%u seban*a$
200.000 oran#( )an%uan %en%era dari oman1el ()ri%ish. Aus%ralia. Ne1 Cealand. 8ur$ha dan Aiji". /olis has
dan /er$hidma%an Ne#ara %elah dibua%(
/erin%ah )er$urun# %elah dibua% di $a1asan *an# %elah mem&un*ai &en#aruh $omunis(
13
a1asan /u%ih dan 0i%am %elah di&er$enal$an su&a*a )ri%ish boleh memudah$an &roses mere$a dalam
memban%eras $omunis( a1asan /u%ih adalah berma$sud $a1asan %ersebu% %elah bebas dari&ada anasir $omunis.
dan sebali$n*a *an# ada &ada $a1asan hi%am( An%ara semua ne#eri. 6ela$a adalah ne#eri *an# &er%ama
menda&a% #elaran a1asan /u%ih(
+e$a%an jalan ra*a dan $a1alan $am&un# %elah dibua% oleh 0ome 8uards di $a1asan *an# mun#$in seba#ai
$a1asan *an# mem&un*ai &en#aruh $omunis. den#an i%u. mere$a boleh men*ema$ sesia&a sahaja dan ju#a
berha$ meram&as baran# *an# mere$a ada(
ad /en#enalan di1ajib$an su&a*a mere$a boleh menan#$a& sesia&a sahaja *an# %ida$ ada $ad &en#enalan(
erajaan )ri%ish %elah me1ajib$an semua &endudu$ Tanah 6ela*u mes%i membua% $ad &en#enalan sebai$ sahaja
mere$a berumur 12 %ahun sahaja(
+ir 0arold )ri##s ju#a melan!ar$an ran!an#ann*a (Ran!an#an )ri##s" un%u$ memban%eras $omunis(
Ran!an#ann*a adalah %ermasu$:
1( /enem&a%an semula oran# :ina( 'ni adalah $erana sebaha#ian besar dari&ada ahli /6 adalah oran# :ina.
dan ban*a$ oran# :ina %elah %in##al di $a1asan se%in##an semasa &endudu$an Je&un (Ruju$ &endudu$an
Je&un"( 4en#an $a1alan dari oran# :ina. jadi masalah un%u$ memban%eras $omunis adalah lebih senan#(
2( 9am&un# baru9 %elah di&er$enal$an( am&un# %elah dibina di baha#ian $a1asan baru *an# di&ilih
adalah dibua% un%u$ menem&a%$an oran# :ina(
edua-dua lan#$ah ini adalah &en%in#. $erana $a1asan se%in##an oran# :ina dian##a& seba#ai saran# un%u$
/6 dan %em&a% /6 un%u$ menda&a%$an ma$luma% ser%a ma$anan( 4en#an se%ia& am&un# )aru *an#
di$a1al oleh 0ome 8uards. jadi &eluan# un%u$ /6 and 6in =uen (&en#in%i& /6" un%u$ memberi maluma%
dan baran# $e&erluan $e&ada /6 *an# melan!ar$an seran#an #erila(
6es$i&un &asu$an $eselama%an %elah di&er$ua%$an. namun %inda$an $e%en%eraan se!ara lan#sun# un%u$
men#ha&us$an $omunis $uran# berja*a( 'ni $erana $um&ulan $omunis %ida$ ber%em&ur se!ara berde&an( Te%a&i
mere$a menjalan$an %inda$an se!ara #erila(
Terda&a% ju#a $um&ulan *an# memban%u dan memberi so$on#an $e&ada /ar%i omunis 6ala*a iai%u 6in =uen(
5ndan#-undan# darura% %elah di%ama%$an &ada 31 Julai 1930( 4alam %em&oh 12 %ahun &erin%ah darura%
dila$sana$an. $ira-$ira 11000 n*a1a %er$orban. %ermasu$ 2-00 oran# a1am(
)a#i menan#ani an!aman $omunis. se!ara rin#$asn*a. &iha$ )ri%ish %elah mela$sana$an bebera&a dasar:-
1( /embaha#ian daerah $e&ada $a1asan &u%ih dan $a1asan hi%am(
2( 6emindah$an se%in##an berham&iran hu%an $e $a1asan selama% %erlindun# dari&ada &eras u#u% &en##anas
dalam ran!an#an *an# di$enali seba#ai $am&un# baru(
3( /en#enalan sis%em $ad &en#enalan ba#ai memudah$an seseoran# i%u di$enal &as%i(
,( 6en##una$an &en#an#$u%an udara ba#i memba1a %en%era ba#i men##em&ur &en##anas( +e$aran# ini
di$enali seba#ai $um&ulan %inda$ &an%as( +e%ia& $ali &en##anas men*eran#. mere$a a$an diburu habis-
habisan ba#i melemah$an seman#a% mere$a ba#i men*eran# (dis!oura#e"(
-( 6em&er$enal$an '+A(
3( 6emberi &en#am&unan ba#i &en##anas *an# men*erah melalui risalah *an# disebar$an melalui uni%
udara(
2( 6em&er$enal$an su$arela1an $am&un# F &en#a1al $am&un# *an# bersenja%a(
8( 6endiri$an balai &olis di$a1asan *an# %eran!am F $a1asan hi%am(
12
)a#aimana&un $esemua %a$%i$ ini %ida$ a$an berja*a se$iran*a ia %ida$ diso$on# oleh &endudu$ %em&a%an( 'ni
%erbu$%i dalam &eran# Jie%nam. di mana &iha$ Ameri$a !uba meniru %a$%i$ )ri%ish di 6ala*sia %e%a&i masih $alah
den#an %eru$n*a( 4en#an i%u $esemua %a$%i$ ini han*a memban%u. %e%a&i so$on#an &adu $esemua ra$*a%
berbilan# $aum masih di&erlu$an ba#i menan#ani anasir-anasir musuh(
,ankah bukan bentuk ketenteraan
7an#$ah berben%u$ sosial ju#a dibua% $erana ha%i ra$*a% Tanah 6ela*u &erlu diambil ju#a( An%ara *an# &alin#
&o&ular adalah berben%u$:
1( :a%uan ma$anan dibua%( 'ni adalah $erana sebaha#ian dari&ada &endudu$ Tanah 6ela*u *an# adalah ahli
6in =uen (6ere$a bu$an ahli %en%era dalam /6. %e%a&i seba#ai &en#in%i&. (samaada se!ara su$arela a%au
melalui &a$saan" 4en#an ma$anan *an# %erhad. ma$a ma$anan dan bela$an *an# lain adalah %erhad dan
mere$a %ida$ mam&u un%u$ memberi$an ma$anan mere$a $e&ada ahli %en%era /6 *an# berada di dalam
hu%an(
2( /eran# &si$olo#i ju#a dibua% un%u$ men#um&an ra$*a% Tanah 6ela*u menda&a%$an #anjaran un%u$
&endedahan se%ia& ahli /6. dan den#an #anjaran un%u$ ahli /6 *an# men*erah diri( 4ian##ar$an
baha1a #anjaran seban*a$ N-.000 un%u$ se%ia& ahli /6 *an# men*erah diri. ser%a R62-.000 un%u$
sesia&a *an# mam&u menan#$a& :hin /en#(
3( /emben%u$an 6ala*sia( 6erde$a *an# diis*%ihar$an &ada 31-8-19-2 ju#a %elah men#halan# alasan un%u$
/6 memben%u$ ne#ara $omunis *an# diidam$an( 'ni $erana &enen%an#an mere$a bu$an la#i $e&ada
&iha$ $oloni. %e%a&i %erhada& $erajaan ana$ 1a%an( 'ni %elah memba1a $e&ada mere$a un%u$ membua%
rundin#an )alin# den#an 1a$il 56N?(
,( 7an#$ah un%u$ men*a%u&adu$an $aum ju#a %elah dibua% oleh 56N?. iai%u den#an #abun#an 6:A (Tan
:hen# 7o!$". 56N? (Tun$u Abdul Rahman". ser%a 6': (@(@(:( Tsurin#am". %e%a&i lan#$ah ini $uran#
ber$esan den#an berla$un*a /eris%i1a 13 6ei a%au&un rusuhan $aum *an# berla$u &ada %ahun 1933
D%erlu
%etikanE
(
Min 5uen
/ada masa darura% 19,8. 6in =uen %elah men*o$on# &emberon%a$an *an# dila$u$an oleh $omunis( 6in =uen
(er%in*a 9#era$an ra$*a%9 dalam bahasa :ina" di%ubuh$an oleh /ar%i omunis 6ala*a sebaha#ian besarn*a
dian##o%ai oleh oran# :ina(
Tujuan 6in =uen di%ubuh$an adalah un%u$ memberi ma$luma% dan membe$al$an ma$anan ser%a uba%-uba%an
$e&ada $omunis(/er#era$an mere$a ber&usa% di bandar-bandar. $am&un#-$am&un# dan $a1aan berham&iran
hu%an(
)u$an semua oran# :ina men*er%ai 6in =uen se!ara rela ha%i( Ada *an# %er&a$sa berbua% demi$ian $erana %a$u%
an!aman mau%( +ebenarn*a $eban*a$$an oran# :ina berasa serba salah $erana $alau mere$a men*o$on#
$erajaan. mere$a a$an dibunuh oleh &en##anas $omunis dan %inda$an a$an diambil %erhada& mere$a dan
$eluara#a mere$a(
e#ia%an 6in =uen su$ar di$esan $erana mere$a menjalan$an o&erasin*a &ada sebelah malam( )a#i
melum&uh$an &er#era$an 6in =uen. sa%u &elan %inda$an *an# di$enali seba#ai Ran!an#an )ri##s %elah
dijalan$an ba#i memindah$an &endudu$ :ina di&in##ir-&in##ir hu%an $e $a1asan &enem&a%an baru *an#
di$a1al( Ran!an#an ini ber%ujuan menjamin $eselama%an &endudu$ :ina dari&ada dian!am dan di&eras-u#u% oleh
&en##anas $omunis(
18
!ancanan Bris
!ancanan Bris dilan!ar$an oleh +ir 0enr* 8urne* di /erse$u%uan Tanah 6ela*u &ada &er%en#ahan %ahun
19-0( /en#arah o&erasi *an# ber%an##un#ja1ab ialah 7e<%enan +ir 0arold Ro1don )ri##s(
Ran!an#an )ri##s meru&a$an %inda$an oleh $erajaan jajahan )ri%ish un%u$ men*e$a% be$alan ma$anan ser%a
uba%-uba%an dari&ada /ar%i omunis 6ala*a *an# &ada masa i%u bernia% men#uasai /erse$u%uan(
%erdiri dari&ada %inda$an *an# dijalan$an ialah den#an memindah$an &endudu$ :ina dari $a1asan-$a1asan
%er&en!il *an# ber%aburan dan menem&a%$an mere$a di $a1asan &enem&a%an semula a%au di am&un# )aru(
Ran!an#an i%u meran#$umi &emindahaan &endudu$ :ina dari $a1asan-$a1asan %er&en!il *an# ber%aburan dan
menem&a%$an mere$a di $a1asan &enem&a%an semula a%au&un di am&un# )aru su&a*a %ida$ diu#u% oleh 6in
=uen un%u$ memberi ma$luma% dan be$alan ma$anan ser%a uba%-uba%an( Tujuann*a sema%a-ma%a un%u$
melum&uh$an $e#ia%an 6in =uen(
am&un#-$am&un# baru ini di&a#ar den#an $a1a% berduri ser%a di$a1al oleh &asu$an $eselama%an( /endudu$
am&un# )aru diberi ban*a$ $emudahan se&er%i &endidi$an. &er$hidma%an $esiha%an. %em&a% %in##al ser%a
be$alan ele$%ri$ dan air &ai&(
Jumlah &endudu$ *an# %erbabi% dalam ran!an#an ini adalah seramai ,20.-09 oran# *an# di%em&a%$an di ,,0 buah
$am&un# baru( /ersa%uan :ina 6ala*a (6:A" *an# di%ubuh$an &ada %ahun 19,9 ban*a$ memban%u usaha
$erajaan menem&a%$an semula oran# :ina(
/ro#ram $edua dalam ran!an#an ini ialah 8era$an ela&aran(
Gerakan Kela"aran
Gerakan Kela"aran meru&a$an usaha susulan *an# dila$u$an oleh $erajaan jajahan )ri%ish di dalam Ran!an#an
)ri##s( 8era$an ini dila$u$an ba#i melum&uh$an usaha 6in =uen dari&ada &iha$ /ar%i omunis 6ala*a(
Ran!an#an ini meliba%$an &en*elarasan dan $erjasama di an%ara &e#a1ai-&e#a1ai &er$hidma%an a1am. &olis dan
%en%era( 4en#an i%u. sa%u Ja1a%an$uasa erja &ada &erin#$a% $eban#saan. ne#eri dan daerah %elah di%ubuh$an( 4i
&erin#$a% daerah. biasan*a /e#a1ai 4aerah *an# menjadi &en#erusi dan ber%an##un#ja1ab un%u$ men#ha&us$an
an!aman $omunis di $a1asann*a(
+emua an##o%a di am&un# )aru *an# %erliba% dalam Ran!an#an )ri##s &erlu memas%i$an baha1a se#ala
$e&erluan asas se&er%i bahan ma$anan. uba%-uba%an. &a$aian ser%a senja%a %ida$ diberi$an $e&ada &iha$ $omunis(
/endudu$-&endudu$ han*a dibenar$an membeli ma$anan dalam jumlah *an# di%e%a&$an sahaja( ad &en#enalan
ju#a di$eluar$an ba#i men#a1al &er#era$an &endudu$ di am&un# )aru( +e$a%an-se$a%an jalan ra*a diada$an
ju#a un%u$ men#halan# &er#era$an 6in =uen(
Peran %ara6
Ran!an#an )ri##s %elah menin##al$an $esan %erhada& hubun#an $erajaan dan ra$*a% $e%i$a i%u(4ida&a%i ahli /ar%i
omunis 6ala*a adalah $aum :ina mana$ala oran# 6ela*u ramai ber$hidma% seba#ai &olis dan %en%era(
19
DDEE/esuruhja*a Tin##i Tanah 6ela*u. +ir 0enr* 8urne* %elah men#ada$an $em&en O)ulan /endudu$ Tanah
6ela*u 6enen%an# omunisP *an# meliba%$an -00 000 oran#(4alam $em&en ini mere$a memba1a se&andu$
men#u%u$ $e#anasan $omunis dan memba$ar &a%un#-&a%un# $omunis ser%a men#ada$an ra&a% umum(
!undinan Damai Balin 0177
!undinan Damai Balin meru&a$an &erundin#an di an%ara erajaan /erse$u%uan Tanah 6ela*u den#an /ar%i omunis 6ala*a
(/6"( Rundin#an ini diada$an di +e$olah eban#saan Tun$u /u%era. )alin# . edah 4arul Aman. 6ala*sia &ada 28 dan 29 4isember
19--(
Rombon#an erajaan /erse$u%uan Tanah 6ela*u %erdiri dari&ada Tun$u Abdul Rahman. Tun Tan :hen# 7o!$. 4avid 6arshall dan
0amid Juma% semen%ara rombon#an /6 %erdiri dari&ada :hen /in#. :hen Tien dan Rashid 6aidin(
%ebelum "erundinan
/ada bulan Jun 19-- . se&u!u$ sura% dihan%ar oleh /ar%i omunis 6ala*a dan di%anda%an#ani oleh N# 0en#( +ura% i%u men*a%a$an
%a1aran rundin#an $e&ada e%ua 6en%eri /erse$u%uan Tanah 6ela*u . Tun$u Abdul Rahman( N# 0en# sebenarn*a ialah nama samaran
:hin /en#(
Ta1aran :hin /en# %ida$ dihirau$an oleh erajaan $erana /6 sudah lemah ( 7a#i&un $erajaan den#an ban%uan %en%era ne#ara-ne#ara
oman1el ham&ir melum&uh$an &emberon%a$an bersenja%a $omunis di dalam hu%an( Rundin#an den#an $omunis *an# mahu /6
dii$%ira< seba#ai sebuah &ar%i bebas %en%ulah %ida$ 1ajar(
erajaan /eri$a%an berja*a dalam &ilihan ra*a di Tanah 6ela*u &ada bulan Julai 19--( /ada bulan +e&%ember 19--. $erajaan menabur
,0 ju%a sura% %a1aran &en#am&unan beramai-ramai $e dalam hu%an melalui $a&al %erban#( Tun$u %elah menari$ bali$ %a1aran
&en#am&unan &ada bulan Aebruari 19-3(
+e%iausaha An%araban#sa 4A/ dan e%ua )ureau N8?. Ronnie 7iu Tian hie1 dalam laman 1eb 4A/ &ada - ?#os 200-. menda$1a
baha1a :hin /en# adalah salah sa%u <a$%or mema$sa &iha$ )ri%ish memberi$an $emerde$aan $e&ada 6ala*sia( Te%a&i ada &iha$ *an#
ber&enda&a% baha1a !adan#an 7iu i%u adalah $uran# %e&a% $erana /ar%i omunis 6ala*a sudah&un lemah dan %er&a$sa memohon
&erundin#an dila$u$an &ada 19--( 6alah. &iha$ $erajaan *an# men#e%ahui $elemahan /ar%i omunis 6ala*a menola$ &ermin%aan
lan#sun# /ar%i omunis 6ala*a a#ar dibenar$an ber#era$ seba#ai sebuah &ar%i &oli%i$(
+elain i%u. se$iran*a /ar%i omunis 6ala*a memberi %e$anan $e&ada &iha$ )ri%ish. sudah &as%i &iha$ )ri%ish %ida$ a$an mele&as$an
Tanah 6ela*u un%u$ merde$a $erana se$iran*a Tanah 6ela*u ja%uh $e%an#an $omunis. ini a$an menjejas$an be$alan bahan men%ah
*an# ama% di&erlu$an )ri%ish ba#i memban#un$an semula indus%ri mere$a sele&as /eran# 4unia ''(
Home Guard
Pasukan Ka#alan Tem"atan (5ome $uar)" %elah memain$an &eranan dalam men#a1al $eselama%an semasa
$eadaan darura% 19,8 berla$u(6ere$a %uru% ber$hidma% den#an men#ada$an se$a%an jalan ra*a di seluruh ne#ara
un%u$ men#e$an# &er#era$an $omunis. dan su&a*a se#ala $e&erluan asas se&er%i be$alan ma$anan. uba%-uba%an.
&a$aian ser%a &erala%an senja%a %ida$ sam&ai $e %an#an $omunis(Turu% %erliba% menja*a$an $a1alan ini adalah
1ani%a di $am&un#-$am&un# un%u$ bersama-sama den#an lela$i(
!undinan Damai Haadyai 0131
!undinan Damai Haadyai meru&a$an &erjanjian damai *an# di%anda%an#ani &ada 2 4isember 1989 di an%ara erajaan 6ala*sia dan
/ar%i omunis 6ala*a (/6"( Turu% menanda%an#ani &erjanjian ini ialah erajaan Thai( +e%elah lebih ,1 %ahun 6ala*sia dibelen##u
den#an an!aman $omunis. a$hirn*a &erjanjian ini meba1a $e&ada &embubaran dan &erle%a$an senjara /6(
,okasi
20
/erjanjian damai bersejarah ini diada$an di 0o%el 7e 8arden . 0aad*ai. sela%an Thailand( 0aad*ai %erle%a$ berham&iran sem&adan
6ala*sia dan Thailand( /erjanjian i%u di%anda%an#anijam 11(30 &a#i 1a$%u mala*sia(
+eramai ,00 &er1a$ilan. &emerha%i dan 1ar%a1an dari mala*sia. Thailand dan seluruh dunia %elah hadir( 0o%el i%u %ida$ %er$a1al $e%a% di
bandar 0aad*ai. majlis %ida$ %era%ur. bisin# dan $elam-$abu% den#an juru#ambar dan &ara 1ar%a1an *an# %ida$ la#i men#horma%i
&ro%o$ol %e%a&i berdiri membela$an#i &ara %e%amu $ehorma% *an# se&a%u%n*a men*a$si$an &eris%i1a i%u(
6ajlis i%u berderai den#an $e%a1a a&abila seoran# dua juru#ambar ja%uh %ersun#$ur $erana &asu bun#a *an# di&ija$ oleh mere$a un%u$
membua% sudu% &en##ambaran menari$ %elah &e!ah dan meme!ah$an suasana *an# se&a%u%n*a henin# dan %enan# i%u(
%ebab Perjanjian Damai berjaya
/ada 28 dan 29 4iember 19-- Rundin#an )alin# %elah diada$an an%ara /6 den#an Tun$u Abdul Rahman sela$u e%ua 6en%eri.
/erse$u%uan Tanah 6ela*u(
+e%elah em&a% $ali $erajaan 6ala*sia dan $erajaan Thailand berundin# den#an /6 a$hirn*a rundin#an $elima berja*a diada$an (
/erjanjian 4amai ini berja*a diada$an $erana ;
si%uasi dunia *an# %ida$ men*ebelahi $omunisme( @$onomi Rusia sela$u juara $omunis %elah %e1as di A<#hanis%an(
4i ba1ah &residen Rusia . Rusia men#amal dasar e$onomi %erbu$a *an# menuju $e arah e$onomi $a&i%alis dan sis%em
demo$rasi &ada %ahun 1989(
Tembo$ )erlin an%ara Jerman )ara% dan Jerman Timur %elah run%uh( Tembo$ ini memisah$an Jerman Timur *an# men#amal$an
$omunisme dan Jerman )ara% *an# men#amal$an demo$rasi( Jerman Timur %erlalu mundur berbandin# den#an Jerman )ara%(
A$hirn*a Jerman )ara% dan Jerman Timur %elah di#abun#$an dan dihara&$an da&a% men*ain#i Ameri$a +*ari$a%(
Ne#ara :hina ju#a membu$a &in%un*a $e&ada &elabur asin# $hususn*a Ameri$a. orea +ela%an dan Je&un seja$ /residen 7i
/en# dan sebelum i%u(
1992 erajaan )ri%ish men*erah$an $embali e&ulauan 0on# on# $e&ada &emili$n*a :hina &ada %ahun 1992( 0on# on#
lebih maju dari&ada %anah besar :hina dan bu$%i baha1a sis%em $a&i%alis dan demo$rasi lebih ber1iba1a(
:hin /en# ( Rashid 6aidin. Abdullah :(4 . :han Tien merasa$an &emberon%a$an bersenja%a %ida$ ber<aedah la#i $erana
6ala*sia %elah benar-benar merde$a dan &emim&inn*a bu$an bone$a $erajaan )ri%ish( Tun 4r 6aha%hir 6ohamad sendiri
mela$sana$an dasar B )u* )ri%ish 7as%B(
Per#akilan
4a%u$ >an +ide$ >an Abdul Rahman. +e%iausaha emen%erian 4alam Ne#eri
Tan +ri 6ohd( 0ani< ?mar - e%ua /olis Ne#ara
Jeneral 0ashim 6ohd Ali - e%ua Turus An#$a%an Ten%era 6ala*sia
Jeneral =odhana =am&hundi - Timbalan /en#arah ?&erasi eselama%an )aha#ian $e-,
Jeneral :havali% =on#!hai*udh Q/en#arah ?&erasi eselama%an
Jeneral +a1aen# Therasa1a% - e%ua /en#arah /olis diraja Thailand(
PKM di#akili oleh :
:hin /en# - +e%iausaha A#un# /6
Abdullah :(4 - /en#erusi /6
Rashid 6aidin - omander Re#imen $e-10
Turut hadir ialah 8
4a%o 6e#a% Junid 6e#a% A*ub - Timbalan 6en%eri 4alam Ne#eri 6ala*sia
Ai =in# a%au Cainon - is%eri :hin /en#
:han Tien - omander Re#imen $e-12 /6
Isi Kandunan Perjanjian Damai
21
An%ara $andun#an u%ama Perjanjian Damai Haadyai ialah :
/6 berjanji un%u$ menama%$an &erjuan#an bersenja%a mere$a(
/ar%i omunis 6ala*a dibubar$an
+enja%a a&i henda$lah diserah$an $e&ada &iha$ ber$uasa 6ala*sia a%au Thailand a%au dimusnah$an di hada&an &iha$
$eselama%an(
:hin /en# sela$u 1a$il ahi /6 beri$rar %aa% se%ia $e&ada =an# di/er%uan A#un# 6ala*sia(
Ahli /6 a$an mema%uhi undan#-undan# ne#ara 6ala*sia(
Ar%i$el 3 &erjanjian mene%a&$an baha1a erajaan 6ala*sia a$an membenar$an be$as an##o%a /ar%i omunis 6ala*a *an#
dilu!u%$an senja%a un%u$ mene%a& di 6ala*sia se$iran*a mere$a mahu(
Ar%i$el 3(1 mene%a&$an be$as an##o%a /ar%i omunis 6ala*a *an# meman# berasal dari 6ala*sia a$an dibenar$an mene%a& di
6ala*sia men#i$u% undan#-undan# 6ala*sia(
Ar%i$el , &erjanjian mene%a&$an baha1a $erajaan 6ala*sia a$an memban%u be$as be$as an##o%a /ar%i omunis 6ala*a un%u$
memula$an hidu& baru di 6ala*sia(
Pelaksanaan Perjanjian Haadyai
+ele&as &erjanjian %ersebu% dime%erai :
ira-$ira 1188 an##o%a &asu$an $eselama%an bersenja%a /6 *an# berada di hu%an sem&adan 6ala*sia - Thailand a$an $eluar
dari hu%an dan memula$an hidu& baru(
4i hu%an 6ala*sia - Thailand %erda&a% 39, ra$*a% 6ala*sia. 'ndonesia. +in#a&u%a dan 2 be$as an##o%a %en%era Je&un(
%erda&a% 330 ahli /6 &ulan# $e %anahair
erajaan 6ala*sia berjanji un%u$ memba*ar subsidi $ehidu&an seban*a$ R68.000 se$embali $e 6ala*sia dan 1an# saranan
hidu& seban*a$ R6300 un%u$ memban%u mere$a men*esuai$an diri den#an $ehidu&an di %anahair(
Ankatan Pemuda Insa6
Ankatan Pemuda Insa6 (A/'" meru&a$an sebuah &ar%i &oli%i$ *an# di%ubuh$an &ada 12 Aebruari 19,3 di '&oh.
/era$. oleh Ahmad )oes%amam. Abdul Rahman Rahim dan )a$ar Tharee$(
A/' adalah sebuah badan &oli%i$ $iri dan sosialis 6ela*u *an# &ada asaln*a meru&a$an sa*a& &emuda /ar%i
eban#saan 6ela*u 6ala*a (/66"( /ar%i ini mem&un*ai $ai%an *an# san#a% ra&a% den#an 8abun#an /emuda
4emo$ra%i$ +edunia dan /er%ubuhan 7emba#a /emuda )an#sa Asia di 'ndonesia *an# ban*a$ mem&en#aruhi
A/' dalam se%ia& sudu% &erjuan#ann*a(
/ar%i ini diharam$an oleh $erajaan )ri%ish &ada 12 Julai 19,2 dalam >ar%a erajaan 6ala*a 5nion( Tinda$an
men#haram$an &er%ubuhan *an# berhaluan $iri i%u adalah men#i$u% ?rdinan /ersa%uan. 19,2 (+o!ie%ies
?rdinan!e. 19,2"(
Tinda$an men#haram$an A/' dida$1a disebab$an $e$a!auan *an# dilan!ar$an oleh A6:JA-/5T@RA ser%a
$e#ia%an-$e#ia%an #olon#an $iri *an# di&elo&ori oleh A/'( erajaan )ri%ish ju#a menda$1a asas-asas &erjuan#an
A/' *an# membaha*a$an melalui bu$u Tes%amen% /oli%i$ A/' *an# di%ulis oleh Ahmad )oes%amam( A/'
meru&a$an &er%ubuhan &oli%i$ *an# &er%ama diharam$an oleh )ri%ish(
Ideoloi dan "erjuanan API
Tujuan berdirin*a A/' seba#aimana *an# %er$andun# dalam bu$u 9Tes%amen% /oli%i$ A(/('(9 adalah:
22
6en*a%u$an &emuda-&emuda insa< dalam sa%u barisan(
6en#u$uh$an barisan &erjuan#an un%u$ ban#sa dan %anah air(
6emberi la%ihan sahsiah. rohani dan jasmani $e&ada &emuda-&emudan*a su&a*a bersedia menjadi
&emim&in bila di$ehenda$i(
6embina semula 6ala*a men#i$u% <ahaman demo$rasi *an# seja%i berdasar$an $edaula%an ra$*a%(
6enun%u% &er1a$ilan dalam &emerin%ahan 6ala*a(
+emen%ara i%u %un%u%an A/' &ula adalah se&er%i beri$u%:
Tun%u%an &oli%i$: Ne#ara merde$a. demo$rasi %ulen. &emerin%ahan da%an# dari ra$*a% dan <aedah $ebaji$an
un%u$ ra$*a% (dari ra$*a% un%u$ ra$*a%"(
Tun%u%an e$onomi: 8a#asan e$onomi *an# %era%ur dari ra$*a% un%u$ ra$*a%( +usunan e$onomi *an#
di&e#an# oleh ne#ara(
/erubahan susunan mas*ara$a% dan $eadilan sosial: eadilan sosial adalah meru&a$an $a*u &en#u$ur
sama ada demo$rasi berjalan se&enuhn*a a%au &un %ida$( A/' men*a%a$an baha1a sela#i ada susun $elas
mes*ara$a% sela#i i%ulah demo$rasi %ida$ %ulen( A/' mahu$an &enen%an#an $elas an%ara ra$*a% diha&us$an
dalam mas*ara$a% ban#sa 6ela*u(
Ankatan 9anita %edar (A9A%)
Ankatan 9anita %edar (sin#$a%an: &*&S" ialah sebuah or#anisasi *an# di%ubuh$an oleh Jaba%an >ani%a. /ar%i eban#saan 6ela*u
6ala*a (/66" &ada Aebruari 19,3( A>A+ ini ber#era$ sendirian se&er%i ju#a An#$a%an /emuda 'nsa< (A/'"( )adan 1ani%a ini
di&im&in oleh +hamsiah Aa$eh( An#$a%an >ani%a +edar ini berhaluan +osialis(
/ada 22 Aebruari 19,2. A>A+ men*er%ai /usa% Tinda$an Ra$*a% (/5T@RA". sebuah &ar%i !am&uran *an# %erdiri dari&ada enam &ar%i
&oli%i$ sa*a& $iri *an# di$e%uai oleh 'sha$ 0aji 6uhammad (/a$ +a$o" dari&ada /ar%i Nasionalis 6ela*u (6N/"( An#$a%an >ani%a
+edar ini $emudian diharam$an oleh $erajaan &ada %ahun 19,8(
4r( )urhanuddin Al-0elm*
,atar Belakan -Amir )urhanuddin bin 5n#$u 6uhammad Nor dilahir$an &ada 28 ?#os 1911 di :han#$a%
Tualan#. /era$(
)urhanuddin Al-0elm* menda&a% &endidi$an a1al di $elas Al-Huran dan a#ama dan se$olah 6ela*u( 4ia
dihan%ar $e +e$olah A#ama +un#ai Jambu. +uma%ra )ara% &ada %ahun 192, hin##a 1923(
/ada %ahun 1923. )urhanuddin Al-0elm* menerus$an &elajarann*a di /ondo$ /ulau /isan#. Ji%ra. edah(
+e%erusn*a dari si%u $e 6adrasah Al-6as*hur Al-'slamiah. /ulau /inan# hin##a %ama% $elas sena1i &ada %ahun
193,(
)urhanuddin Al-0elm* %elah menda&a% biasis1a seoran# har%a1an 'ndia muslim dari /ulau /inan# un%u$
melanju%$an &elajarann*a di 5niversi%i Ali#arh( 4i universi%i %ersebu% )urhanuddin Al-0elm* men#ambil bidan#
sas%era dan <alsa<ah(
)eliau dianu#erah$an /h4 dari&ada 5niversi%i Ali#arh. 'ndia(
23
+e$embalin*a dari &elajarann*a di 'ndia dan &en#embaraann*a $e /ales%in dan Tur$i. )urhanuddin Al-0elm*
$embali ber%u#as seba#ai #uru bahasa Arab di +e$olah Arab Al-Juned +in#a&ura(
e%i$a di +in#a&ura. )urhanuddin Al-0elm* belajar ilmu &eruba%an homeo&a%i dari&ada 4r( Rajah dan beliau
%elah berja*a menda&a% ija;ah dari&ada 'smaili*ah 6edi!al :olle#e. 0*derabad. 'ndia(
4en#an $ela*a$an ini. )urhanuddin Al-0elm* %elah membu$a sebuah $lini$ di Johor )ahru dan sebuah la#i
$lini$ di Jalan /i!i%an. +in#a&ura(
+eoran# A$%ivis 4a$1ah dan /oli%i$
Pembabitan a#al Burhanuddin Al'Helmy8
R /enerbi% majalah Taman )aha#ia. +in#a&ura
R /en*un%in# majalah ehidu&an 4unia A$hira%. +in#a&ura
R Ahli /ersa%uan JamaPa%ul 'slamiah
R Ahli esa%uan 6ela*u 6uda (66". 1939
R /enasiha% Ada% 's%iada% dan ebuda*aan 6ela*u semasa &endudu$an Je&un
R /emim&in esa%uan Ra$*a% 'ndonesia +emenanjun# (R'+". 19,-
R e%ua 5mum /ar%i eban#saan 6ela*u 6ala*a (/66". 19,-
R /en#erusi /5T@RA-A6:JA. 19,2
R Ahli Ja1a%an$uasa /erhubun#an )an#sa-ban#sa Asia. 19,2
R Ahli &en#asas /@/@R6A+. 19,2
R Ahli &en#asas 6ATA. 19,2
R Ahli &en#asas 0i;bul 6uslimin. 19,8
R >a$il 6ala*a di /ersidan#an A<ro-Asia )andun#. 19--
R Juru!a$a& )arisan eban#saan 6ela*u. 19--
R 6elan!ar$an &enubuhan /ar%i Ra$*a% 6ala*a. 19--
Penaruh A#al Pemikiran
+emasa belajar di Jambu. +uma%era )ara% (192,-1923". )urhanuddin Al-0elm* berada di ba1ah asuhan 0aji
Nuruddin. an##o%a +are$a% islam 'ndonesia( 4i sam&in# i%u #uru-#uru *an# men#ajar dan mendidi$ beliau di sana
%erdiri di $alan#an aliran aum 6uda(
+emasa di 6adrasah Al-6as*hur Al-'slamiah. e&ala )a%as. )urhanuddin Al-0elm* ju#a %erdedah den#an
&emi$iran aum 6uda( Aliran inilah *an# %elah men*ala$an seman#a% an%i-&enjajah dan &ro-$emerde$aan dalam
diri beliau(
+emasa belajar di 'ndia &ula &ada %ahun 1928. )urhanuddin Al-0elm* men#i$u%i &er#era$an 6aha%ma 8andhi
ser%a ber$enalan den#an 6ohd Ali Jinnah dan /andi% Nehru dan &emim&in-&emim&in $emerde$aan 'ndia *an#
lain(
+ele&as %ama% &elajarann*a di 5niversi%i Ali#arh. 'ndia )urhanuddin Al-0elm* %elah men#embara $e /ales%in dan
Tur$i( )eliau men#i$u%i &er$emban#an uma% 'slam di sana(
e%i$a di +in#a&ura. )urhanuddin Al-0elm* %elah ber#ia% !er#as dalam &er#era$an-&er#era$an 'slam di &ulau
%ersebu%( )eliau menerbi%$an majalah Taman )aha#ia *an# ber!ora$ an%i-)ri%ish *an# a$iba%n*a dia di%ahan oleh
&iha$ )ri%ish di sana(
+ele&as i%u. )urhanuddin Al-0elm* %erus ber#ia% &ula den#an &ersa%uan JamaPa%ul 'slamiah dan menjadi
&en*un%in# majalah ehidu&an 4unia A$hira%(
2,
Ditahan dan Merenkok dalam Penjara
+ele&as %ama% &elajarann*a di 'ndia. )urhanuddin Al-0elm* men#embara $e /ales%in dan Tur$i( +emasa di Tur$i
belaiu di%ahan $erana %erliba% dalam #era$an an%i-)ri%ish di sana(
e%i$a di +in#a&ura &ada &er%en#ahan 1930an. )urhanuddin Al-0elm* %elah menerbi%$an majalah Taman
)aha#ia *an# ber!ora$ an%i-)ri%ish( +a%u jam sele&as edisi &er%ama majalah ini di%erbi%$an. beliau di%ahan oleh
&iha$ )ri%ish( )eliau di&enjara$an selama enam bulan(
Terda&a% ju#a !a%a%an *an# men*a%a$an beliau dibebas$an sele&as memba*ar 1an# i$a% jamin seban*a$ N1.000(
/ada %ahun 19-0. )urhanuddin Al-0elm* %elah di%ahan oleh )ri%ish a$iba% /eris%i1a Na%rah( 4ia di%uduh %erliba%
dalam demons%rasi menen%an# $e&u%usan 6ah$amah Tin##i +in#a&ura *an# membenar$an Na%rah (6aria
0er%o#h" di&ulan#$an $e&ada $eluar#a asaln*a di )elanda(
4ia %elah di&enjara selama sa%u %ahun( Namun. %erda&a% ju#a !a%a%an *an# men*a%a$an beliau di&enjara$an selama
%i#a %ahun di +in#a&ura e$oran &eris%i1a %ersebu%. iai%u dari dari %ahun 19-0 hin##a 19-2(
Terda&a% !a%a%an *an# &eris%i1a Na%rah i%u han*a seba#ai alasan ba#i &iha$ )ri%ish menahan )urhanuddin Al-
0elm*(
+ebenarn*a )urhanuddin Al-0elm* di%ahan oleh )ri%ish $erana semasa 4arura% &ada 19,8. beliau men*eru se!ara
%erbu$a oran# 6ela*u jan#an men*eran# $aum #erila :ina *an# berjuan# mela1an )ri%ish di dalam hu%an(
Peristi0a 6atra han*a dijadi$an alasan oleh &iha$ )ri%ish( )ri%ish %ida$ boleh menahan )urhanuddin Al-0elm*
*an# ber#ia% masa i%u di +in#a&ura $erana &ulau %ersebu% %ida$ %er%a$lu$ $e&ada undan#-undan# 4arura% *an#
han*a di$ua%$uasa$an di +emenanjun# Tanah 6ela*u(
)urhanuddin Al-0elm* menen%an# &enubuhan 6ala*sia &ada %ahun 1933( 'ni men*ebab$an dia di%ahan di ba1ah
'+A &ada bulan Januari 193- $erana di%uduh %erliba% dalam $erajaan buan#an di Riau. 'ndonesia(
)urhanuddin bin Al-0elm* ja%uh u;ur semasa dalam %ahanan( /ada bulan 6a! 1933. beliau dibebas$an bers*ara%
dan di$ena$an se$a%an $a1asan( 4i an%ara s*ara%n*a adalah beliau %ida$ dibenar$an meliba%$an diri dalam &oli%i$(
+*ara% %ersebu% di%ari$ bali$ han*a &ada 22 +e&%ember 1939(
To$oh /erjuan# emerde$aan
Dr+ Burhanuddin Al'Helmy adalah antara tokoh ulun "erjuanan kemerdekaan+
)eliau ber#ia% !er#as dalam 66 den#an %ujuan menen%an# &enjajahan )ri%ish(
+emasa &endudu$an Je&un. )urhanuddin Al-0elm* dan bebera&a oran# ra$ann*a men#ambil s%ra%e#i li!i$( 'ni
diun#$a&n*a seba#ai:
7Maka ali.ali keban!saan Mela'u kiri tela men!ambil lan!ka Musa )alam istana 3iraun1 &)a 'an! tin!!al
)i )alam8 a)a 'an! tin!!al )i luar men!ambil baa!ian )i utan )i ruimba ja)i anti.-ascist a)a 'an!
menjalankan !erakan ra'a% 9 semut a%i 9 arimau )an seba!ain'a7
4en#an so$on#an &iha$ Je&un. beliau bersama-sama 'brahim =aa!ob memim&in R'+ membua% &erse%ujuan
den#an +eo$arno dan 6ohd 0a%%a di Tai&in# un%u$ men#is*%ihar$an $emerde$aan seren%a$ di Tanah 6ela*u dan
'ndonesia &ada 12 ?#os 19,-(
Te%a&i Je&un men*erah $alah &ada 1, ?#os 19,-(
2-
+eo$arno menerus$an ran!an#ann*a men#is*%ihar$an 'ndonesia merde$a dari )elanda &ada 12 ?#os 19,-(
4r( )urhanuddin Al-0elm* %ida$ da&a% berbua% demi$ian memandan#$an &er$emban#an *an# ama% berbe;a di
Tanah 6ela*u $e%i$a i%u(
+ele&as Je&un berundur. /66 di%ubuh$an seba#ai sa%u $esinambun#an dari&ada 66( 4r( )urhanuddin Al-
0elm* menjadi e%ua 5mum /66 *an# &er%ama(
+emasa diada$an $on#res /66 $e-2 di 6ela$a &ada 4isember 19,3. 4r( )urhanuddin Al-0elm* %elah
disambu% heba% oleh &elba#ai la&isan $aum di sana( 4alam u!a&an %ersebu%lah )urhanuddin Al-0elm*
mela<a;$an &an%un &usa$an*a *an# %er$enal:
Di atas roboan Kota Melaka:
Kita Dirikan Ji0a Mer)eka:
2ersatu %a)ula se!ena% baka:
Membela ak kea)ilan %usaka1
/embabi%an )urhanuddin Al-0elm* dalam /5T@RA. /@/@R6A+. 6ATA dan Hi:bul Muslimin se&anjan#
%ahun 19,2-19,8 adalah ju#a den#an %um&uan men*emara$$an &erjuan# men!a&ai $emerde$aan Tanah 6ela*u(
4i an%ara $emun!a$ &erjuan#ann*a menun%u% $emerde$aan adalah a&abila )urhanuddin Al-0elm* seba#ai
&en#erusin*a %elah menerajui +e&uluh 4asar /5T@RA-A6:JA beser%a bendera merah &u%ih duabelas bin%an#
$unin# seba#ai melamban#$an 6ala*a 6erde$a(
/embabi%ann*a melan!ar$an /ar%i Ra$*a% 6ala*a sebai$ sahaja Ahmad )oes%amam dibebas$an dari &enjara &ada
%ahun 19-- ju#a adalah dalam $on%e$s menun%u% $emerde$aan Tanah 6ela*u(
/ada masa i%u &oli%i$ $iri adalah berma$sud an%i-)ri%ish( 6ere$a *an# men#ambil si$a& no-!oo&era%ion %erhada&
&enjajah )ri%ish di an##a& seba#ai M$iriM( +edan#$an mere$a *an# bersi$a& !oo&era%ion se&er%i 56N?. dian##a&
M$ananM(Menyertai dan Memim"in PA%
e%i$a /A+ di%ubuh$an &ada bulan ?#os 19-1. 4r( )urhanuddin Al-0elm* masih dalam %ahanan &enjara di
+in#a&ura(
A&abila =an# 4i&er%ua A#un# /as *an# &er%ama. 5s%a; Ahmad Auad mele&as$an ja1a%ann*a &ada %ahun 19-3
%u#as memim&in /A+ diambilalih oleh 4r( 0j Abbas Alias( /A+ di ba1ah $e&im&inan 4r( Abbas %ida$ be#i%u
lama. iai%u han*a selama 3 %ahun 2 bulan sahaja( 'ni adalah disebab$an 4r( Abbas %ida$ da&a% ber#era$ a$%i<
$erana masih %eri$a% den#an ja1a%ann*a di dalam &er$hidma%an $erajaan. iai%u seba#ai seoran# &e#a1ai
&eruba%an(
An#$a%an muda dalam /A+ &ada masa i%u *an# an%aran*a %erdiri dari&ada 5s%a; ?%hman Abdullah. 5s%a; 0asan
Adli. 5s%a; Abdul >ahab Noor dan 6ohd Asri 6uda %elah men#ada$an mes*uara% %ida$ rasmi berhubun# den#an
ja1a%an u%ama /A+(
6ere$a berse&a$a% baha1a %ida$ ada oran# *an# lebih %e&a% memim&in /A+ &ada masa i%u selain dari&ada 4r(
)urhanuddin Al-0elm*(
e%i$a i%u. 4r( )urhanuddin Al-0elm* han*a ber#ia% !er#as mem&romosi /ar%i Ra$*a% 6ala*a di seluruh Tanah
6ela*u( 'ni berma$na. 4r( )urhanuddin Al-0elm* %ida$ ada sebaran# ja1a%an dalam mana-mana &ar%i &oli%i$(
/ada bulan 4isember 19-3 sa%u &er1a$ilan *an# %erdiri dari&ada 5s%a; Abdul >ahab Noor dan 5s%a; )aharuddin
7a%i<< %elah diu%us ber%emu 4r( )urhanuddin Al-0elm*( )eliau berse%uju un%u$ men*er%ai /A+(
Terda&a% ju#a !a%a%an *an# men*a%a$an baha1a %u#as ini dila$sana$an oleh /esuruhja*a /A+ Johor. 0j +aid
Abdul 0adi *an# diamanah$an oleh 5s%a; 0asan Adli un%u$ menda&a%$an &erse%ujaun ber%ulis dari&ada 4r(
)urhanuddin Al-0elm* dan memin%a beliau men#isi boran# /A+(
>alau ba#aimana&un. sebelum i%u &un meman# sudah %erda&a% &erse%ujuan %ida$ rasmi di $alan#an mere$a
ber%i#a a#ar Ahmad )oes%amam menerajui /ar%i Ra$*a% 6ala*a. 'shaj 0aji 6uhammad (/a$ +a$o" menerajui
23
/ar%i )uruh dan )urhanuddin bin Al-0elm* menerajui /A+( Jadi &ela1aan dari&ada &emim&in-&emim&in /A+
$e&ada )urhanuddin Al-0elm* adalah %e&a% &ada masan*a(
Demokrasi dalam PA%
+e%ahun sebelum 4r( )urhanuddin Al-0elm* men*er%ai /A+. bebera&a oran# &emuda ju#a %elah &er#i $e uala
an#sar un%u$ ber%emu den#an /ro< Cul$i<li 6uhammad( Tujuan mere$a adalah un%u$ mem&ela1an*a men*er%ai
/A+(
/ro< Cul$i<li 6uhammad menjadi !alon /A+ dalam &ilihanra*a 19--(
4alam 6u$%amar /A+ $e-- &ada 2- 4isember 19-3. %erda&a% dua &en!alonan ba#i ja1a%an =an# 4i&er%u A#un#.
iai%u 4r( )urhanuddin Al-0elm* dan /ro<( Cul$i<li 6uhammad(
4ari&ada $a1asan-$a1asan /ro< Cul$i<li 6uhammad menda&a% &en!alonan *an# lebih ban*a$ dari&ada 4r(
)urhanuddin Al-0elm*(
eadaan ini adalah disebab$an %erda&a% ahli-ahli /A+ &ada masa i%u *an# bimban# den#an la%arbela$an# &oli%i$
4r( )urhanuddin Al-0elm* sebelum men*er%ai /A+(
+ebaha#ian ahli /A+ lebih selesa ji$a /A+ di&im&in oleh /ro< Cul$i<li 6uhammad memandan#$an beliau
seoran# %o$oh muda *an# san#a% $arisma%i$ dan &ernah belajar a#ama di 6esir(
4alam &emilihan ja1a%an %er%in##i /A+ dalam 6u$%amar $e-- i%u. 4r( )urhanuddin Al-0elm* %elah berja*a
mene1as$an &en!abarn*a. iai%u /ro< Cul$i<li 6uhammad(
/er%andin#an ba#i ja1a%an %er%in##i &ar%i di an%ara $edua %o$oh besar ini menunju$$an $ema%an#an ahli-ahli ser%a
amalan dan suasana demo$rasi dalam /A+ seja$ a1al-a1al &enubuhann*a(
6u$%amar se%erusn*a memilih /ro< Cul$i<li 6uhammad menjadi Timbalan =an# 4i&er%ua A#un# /A+( 8abun#an
mere$a berdua inilah *an# %erus meman%a&$an /A+( +ele&as diberi$an amanah memim&in /A+. 4r( )urhanuddin
Al-0elm* menunju$$an be%a&a #i#ihn*a beliau mela$sana$an %u#as %ersebu%(
/im&inan 4r( )urhanuddin Al-0elm* dalam /A+ adalah *an# &alin# lama ji$a dibandin#$an den#an %em&oh
beliau berada dalam mana-mana &ar%i %erdahulu *an# diser%an*a( 6alah ha*a%n*a di%u%u& dalam /A+( )ah$an
&ada ;amann*a ju#a /A+ ber$emban# den#an luasn*a(
Tu#as memim&in /A+ dila$sana$an oleh 4r( )urhanuddin Al-0elm* 1alau&un sebaha#ian dari %em&oh ini
dilaluin*a semasa menjalani &enahanan dan se$a%an %an&a bi!ara di ba1ah '+A(
%eoran Demokrat Ber"erlembaaan
+elaras den#an dasar /A+ men#ambil baha#ian dalam &ilihanra*a un%u$ menda&a%$an suara ra$*a% ba#i
men#u$uh$an &erjuan#an 'slam. 4r( )urhanuddin Al-0elm* %elah menjadi !alon /A+ dalam &ilihanra*a 19-9(
)eliau menan# dan menjadi 1a$il ra$*a% /as ba#i $erusi /arlimen )esu%. Teren##anu(
/ada masa i%u sis%em &ilihanra*a 4e1an 5ndan#an Ne#eri dijalan$an men#i$u% ne#eri $e ne#eri( Ne#eri &alin#
a$hir sele&as Teren##anu adalah elan%an(
Denan sistem se"erti ini; Dr+ Burhanuddin Al'Helmy dan "im"inan PA% telah menyusun tenaa kerja
jentera PA% di"indahkan dari satu neeri ke satu neeri+
Di De#an <ndanan )eeri Terenanu; PA% menan 0= dari"ada >2 kerusi dan berjaya membentuk
kerajaan neeri di Terenanu+
22
6ana$ala di &erin#$a% /arlimen &ula. !alon-!alon /A+ menan# em&a% $erusi. iai%u 5s%a; 0asan Adli di uala
Teren##anu 5%ara. hadijah +ide$ di 4un#un. 0arun /ilus di Teren##anu Ten#ah dan 4r( )urhanuddin Al-0elm*
di )esu%(
4en#an $emenan#an ini. /A+ di ba1ah &im&inan 4r( )urhanuddin Al-0elm* men##una$an $em&en /Kalau di
Terenanu PA% boleh menan; kena"a Kelantan tidak?/
Ternyata taktik ini berkesan sekali sehina PA% memenani >3 dari"ada =@ kerusi De#an <ndanan
)eeri dan berjaya membentuk kerajaan di Kelantan+
PA% jua memenani sembilan dari"ada se"uluh kerusi Parlimen di Kelantan+
4alam $on%e$s *an# lebih luas. 4r( )urhanuddin Al-0elm* ju#a %elah mem&er%ahan$an amalan demo$rasi di a%as
dasar /erlemba#aan *an# sedia ada( 4i a%as sebab i%u beliau menen%an# &enubuhan 6ala*sia( )a#in*a.
&enubuhan 6ala*sia adalah ber%en%an#an den#an $onse& /erse$u%uan *an# memberi ruan# *an# luas ba#i
&emban#unan se%ia& ne#eri di ba1ahn*a(
6enuru%n*a. den#an 1ujudn*a 6ala*sia. ma$a Mmahu %ida$ mahu elan%an menjadi sa%u baha#ian di ba1ah
$e$uasaan 6ala*siaM( 4r( )urhanuddin Al-0elm* mahu $erajaan /usa% bersi$a& lebih demo$ra%i$ den#an
merundin#$an &enubuhan 6ala*sia den#an $erajaan ne#eri %erlebih dahulu(
4i ba1ah &im&inann*a. $erajaan /A+ elan%an %elah men#here% isu 6ala*sia $e mah$amah ba#i menda&a%$an
inju$si &enan#uhan &emben%u$an 6ala*sia(
Tern*a%a &ende$a%an dan $e%o$ohan 4r( )urhanuddin Al-0elm* ser%a &emim&in-&emim&in /A+ *an# lain &ada
masa i%u ama% di%erima ra$*a%. $hasn*a di $alan#an $aum 6ela*u(
eja*aan /A+ dalam &ilihanra*a 19-9 ju#a membu$%i$an /A+ adalah sebuah &ar%i &oli%i$ dan #era$an 'slam
*an# bersedia meman<aa%$an saluran sis%em demo$rasi *an# bersesuaian den#an 'slam ba#i %ujuan memaju$an
'slam. ra$*a% dan ne#ara(
4i a%as $eja*aan ini. kerajaan Perikatan men!!unakan taktik kotor untuk men!alan! kemaraan P&S )i ba0a
%im%inan Dr1 2uranu))in &l.5elm'1 Satu lan!ka licik tela )i!unakan untuk men!alan! Dr1 2uranu))in &l.
5elm' )ari%a)a mem%ertaankan kerusi Parlimen 2esut1
4alam &ilihanra*a 193,. +uruhanja*a /ilihanra*a %elah men#is*%ihar$an 4r( )urhanuddin Al-0elm* %ida$ la*a$
ber%andin# $erana %elah didenda seban*a$ N2-.330 oleh sebuah mah$amah a%as sa%u $esalahan %e$ni$al dalam
sebuah s*ari$a% &ernia#aan(
%umbanan ke"ada Gerakan Islam
4r( )urhanuddin Al-0elm* adalah seoran# &emim&in &oli%i$ 'slam *an# mendahului ;amann*a(
)eliau adalah seoran# *an# &ro#resi<. realis%i$. ber&andan#an #lobal ser%a sen%iasa ber%inda$ ber&andu$an
&rinsi&-&rinsi& 'slam(
)eliau &ro#resi< $erana beliau menola$ sebaran# ben%u$ dan unsur $olonialisme( 6o%ivasi u%ama dalam
&erjuan#an &oli%i$n*a dalah un%u$ memerde$an ra$*a% Tanah 6ela*u I bah$an seluruh bumi Asia I dari&ada
&enjajahan. sama ada &enjajahan dari )ara% mahu&un dari Timur(
)eliau realis%i$ $erana belaiu sen%iasa bersi$a& %erbu$a dan bersedia be$erjasama den#an mana-mana &iha$ I
&ar%i &oli%i$ bu$an 6ela*u a%au bu$an berasas$an 'slam I *an# memili$i !i%a-!i%a dan %ujuan *an# sama. iai%u
un%u$ sama-sama men!a&ai ma%lama% &erjuan#an membebas$an ra$*a% dari&ada &enjajahan(
4ari sa%u sudu% 4r( )urhanuddin Al-0elmi adalah seoran# ahli &oli%i$ *an# bersi$a& &ra$%i$al dan realis%i$
$alau&un %ida$ &ra#ma%i$(
/ende$a%ann*a %erbu$a( /en#alaman silamn*a sebelum menerajui /A+ *an# sen%iasa bersedia be$erjasama un%u$
men#ejar !i%a-!i%a bersama - iai%u $emerde$aan I %elah berja*a menem&a%$an /A+ dalam $an!ah arus &erdana
&oli%i$ ne#ara &ada masa i%u(
/A+ diliha% ada $elainan %e%a&i %o$oh /A+ ini %ida$ lain dan asin# ba#i mere$a *an# sama-sama mahu men#ejar
!i%a-!i%a $emerde$aan(
/a$a%an &oli%i$ *an# di1ujud$an olehn*a den#an &ar%i-&ar%i bu$an 6ela*u dan bu$an berasas$an 'slam %elah
melonja$$an /A+ seba#ai sebuah &ar%i *an# berjuan# di a%as sa%u ideolo#i *an# jauh lebih jelas dari&ada 56N?(
elainan inilah *an# sebu% oleh &im&inan /A+ hari ini seba#ai aKidah &erjuan#an( 4alam bahasa 4r(
)urhanuddin Al-0elm* ia disebu% seba#ai ideolo#i &erjuan#an(
'ni $erana &ada masa &emim&in-&emim&in 56N? %er&eran#a$a& den#an &ersoalan &oli%i$ &er$auman dan
28
&erjuan#an $eban#saan *an# sem&i%. /A+ di ba1ah &im&inan 4r( )urhanuddin Al-0elm* berja*a me*a$in$an
ra$*a% baha1a a$ar umbi masalah ra$*a% Tanah 6ela*u adalah 1arisan &enjajahan *an# beru&a &enindasan
e$onomi dan &oli%i$ ser%a sis%em $a&i%alis #lobal *an# menindas dan mem&erhamba$an &ribumi %anah jajahan(
4r( )urhanuddin Al-0elm* ju#a mendedah$an $e&in!an#an mas*ara$a% a&abila sejumlah eli% &oli%i$ &ribumi
berse$on#$ol melindun#i dan mem&er%ahan$an &enindasan sis%em &enjajah ini(
Karya dan Penulisan
4r( )urhanuddin Al-0elm* %elah men#hasil$an bu$u *an# ber!ora$ &oli%i$ an%aran*a:
S /erjuan#an i%a. 19,3
S Aalsa<ah eban#saan 6ela*u. 19,2
S A#ama dan /oli%i$. 19-,.
S 'deolo#i /oli%i$ 'slam. 19-2 Naman*a 4iabadi$an
4r( )urhanuddin Al-0elm* menin##al dunia &ada 2- ?$%ober 1939 ber&un!a dari&ada seran#an lelah(
+ebenarn*a 4r( )urhanuddin Al-0elm* %elah ja%uh sa$i% semasa dalam %ahanan '+A( e%i$a beliau dibebas$an
den#an se$a%an $a1asan &ada %ahun 1933. &en*a$i%n*a masih belum sembuh(
Naman*a diabadi$an di sebuah se$olah di Tai&in# dan nama jalan di Taman Tun 4r( 'smail. 4amansara. +elan#or(
)eliau dianu#erah &in#a% emas :ommander o< >orld ?rder o< 0uman 6eri% dari&ada 'P?rdre 5niversal du 6eri%
0uman. 8eneva &ada 1- November 19-9 di a%as sumban#ann*a dalam &emban#unan &eruba%an homeo&a%i(
Tama%
Parti Kebansaan Melayu Malaya
Parti Kebansaan Melayu Malaya (/66" %elah di%ubuh$an &ada 12 ?$%ober 19,-
D1E
di '&oh. Ne#eri /era$(
/ar%i ini meru&a$an &ar%i &oli%i$ 6ela*u *an# &er%ama di%ubuh$an sele&as &endudu$an Je&un di Tanah 6ela*u
D2E
(
6a%lama% u%ama &enubuhan /66 ialah un%u$ menun%u% $emerde$aan &enuh ba#i Tanah 6ela*u dan
menen%an# sebaran# ben%u$ &enjajahan 'n##eris( /66 ju#a berusaha men#a%asi masalah oran# 6ela*u di se#i
&elajaran. sosial dan e$onomi ser%a $ebebasan men!e%a$ dan bersuara
D3E
(
/ada 30 November 19,-. /66 %elah men#eluar$an la&an resolusi *an# dian##a& oleh &iha$ $erajaan seba#ai
diins&irasi$an oleh ran!an#an B+embilan /er$araB /ar%i omunis 6ala*a(
/66 &ada mulan*a %ida$ !ondon# $e&ada $omunisme( Te%a&i a&abila 6o$h%aruddin 7asso dilan%i$ seba#ai
&residenn*a *an# &er%ama &ada bulan ?$%ober 19,3. &ar%i ini di&en#aruhi oleh $omunis(
%ejarah
/66 diasas$an oleh 6o$h%aruddin 7asso dan Ahmad )oes%amam( edua-duan*a memain$an &erana dalam
&u!u$ &im&inan a1al &ar%i i%u:
=an# 4i&er%ua: 6o$h%aruddin 7asso
Naib =an# 4i&er%ua - 4r( )urhanuddin 0elmi
+e%iausaha - 4ahari Ali
)endahari - Arshad Ashaari
Ahli Ja1a%an$uasa - Ahmad )oes%amam
+ebulan sele&as $elahirann*a. /66 %elah menubuh$an bebera&a !a1an#an di bebera&a buah ne#eri iai%u di
/ulau /inan#. /erlis. +elan#or. 6ela$a dan +in#a&ura( /66 men*ebar$an &en#aruhn*a melalui a$hbar-a$hbar
29
hariann*a iai%u +uara Ra$*a%. /eli%a 6ala*a dan +embo*an )aharu dan %erbi%an bulanan iai%u majalah )erjuan#
dan ,oice o- te Peo%le(
/66 mem&un*ai dua !a1an#an &emuda dan &emudi iai%u An#$a%an /emuda 'nsa< (A/'" *an# di&im&in oleh
Ahmad )oes%amam. dan An#$a%an >ani%a +edar (A>A+" *an# di&im&in oleh +hamsiah Aa$eh( )a#aimana&un
Ahmad )oes%amam %elah da&a% meren##an#$an A/' dari /66 di ba1ah 6o$h%aruddin 7asso dan &en#aruh
$omunisme ser%a men#eluar$an mani<es%o *an# berasin#an dari /66(
)a#aimana&un bebera&a bulan $emudian a&abila esa%uan 6ela*u 6uda (66" ber#abun# den#an /66. 4r
)urhanuddin 0elmi %elah men#ambil alih &u!u$ &im&inan seba#ai &residenn*a *an# $edua( 4alam bulan
4isember 19,2. /66 ber%u$ar la#i &u!u$ &im&inan dan $ali ini disandan# oleh 'sha$ 0aji 6uhammad seba#ai
&residenn*a *an# $e%i#a( 4en#an &er%u$aran &u!u$-&u!u$ &im&inan i%u /66 %ida$ la#i !ondon# $e&ada
$omunisme sebali$n*a bersi<a% nasionalisme(
4r )urhanuddin memba1a /66 $e arah me1ujud$an 6ela*u Ra*a iai%u sa%u #a#asan esa%uan 6ala*a-
'ndonesia *an# meru&a$an salah sa%u &erjuan#an u%ama /66( /ada dasarn*a &erjuan#an /66 adalah
didoron# oleh $ea;aman un%u$ menda&a%$an $emerde$aan &enuh dari )ri%ain( /66 lebih !enderun# ba#i
Tanah 6ela*u men*er%ai 'ndonesia ba#i menda&a% $emerde$aan &ada 19,9(
)a#aimana&un &en#aruh /66 %ida$ $e$al lama( An%ara sebab u%aman*a ialah $emun!ulan 56N?. &ar%i *an#
lebih di*a$ini oleh oran#-oran# 6ela*u un%u$ mem&erjuan#$an nasib mere$a( +ebab-sebab lain ialah $e#ia%an-
$e#ia%an /66 *an# an%i-56N? dan an%i-&enjajah san#a% di!uri#ai oleh erajaan( /66 ju#a berusaha
menubuh$an /usa% Tena#a Ra$*a% (/5T@RA" iai%u #abun#an &ar%i-&ar%i &oli%i$ radi$al 6ela*u dan $emudian
ber#abun# &ula den#an &ll.Mala'a (ouncil o- Joint &ction (A6:JA" *an# ber%ujuan menen%an# /erjanjian
/erse$u%uan 19,8 ba#i &enubuhan /erse$u%uan Tanah 6ela*u(
/erjuan#an /66 dian##a& oleh 'n##eris seba#ai BberbauB $omunis dan den#an i%u bebera&a oran#
&emim&inn*a %elah di%an#$a& ser%a di&enjara$an( A$hirn*a &ada 18 Jun 19,8
D,E
. /66 (dan bebera&a &ar%i lain"
%elah diharam$an a&abila darura% diis*%ihar$an oleh &iha$ ber$uasa )ri%ish den#an &erse%ujuan =an# 4i&er%ua
56N?. 4a%oB ?nn Jaa<ar(
Partai Kebansaan Melayu Malaya
Partai Kebansaan Melayu Malaya a%au rin#$asn*a /66 meru&a$an sebuah &ar%i &oli%i$ *an# mulan*a
%ida$ !ondon# $e&ada $omunisme( Te%a&i a&abila 6o$h%aruddin 7asso dilan%i$ seba#ai &residenn*a *an# &er%ama
&ada bulan ?$%ober 19,3. &ar%i ini di&en#aruhi oleh $omunis(
/66 mem&un*ai dua !a1an#an &emuda dan &emudi iai%u An#$a%an /emuda 'nsa< a%au A/' *an# di&im&in
oleh Ahmad )oes%amam. dan An#$a%an >ani%a +edar a%au A>A+ *an# di&im&in oleh +hamsiah +u%an /a$eh
iai%u seoran# an##o%a /ar%i omunis 6ala*a( )a#aimana&un Ahmad )oes%amam %elah da&a% meren##an#$an A/'
dari /66 di ba1ah 6o$h%aruddin 7asso dan &en#aruh $omunisme ser%a men#eluar$an mani<es%o *an#
berasin#an dari /66(
)a#aimana&un bebera&a bulan $emudian a&abila esa%uan 6ela*u 6uda (66" ber#abun# den#an /66. 4r
)urhanuddin A'-0elm* %elah men#ambil alih &u!u$ &im&inan seba#ai &residenn*a *an# $edua( 4alam bulan
4isember 19,2 /66 ber%u$ar la#i &u!u$ &im&inan dan $ali ini disandan# oleh 'sha$ 0aji 6ohamed seba#ai
&residenn*a *an# $e%i#a( 4en#an &er%u$aran &u!u$-&u!u$ &im&inan i%u /66 %ida$ la#i !ondon# $e&ada
$omunisme sebali$n*a bersi<a% nasionalis%i$(
30
4r )urhanuddin memba1a /66 $e arah me1ujud$an 6ela*u Ra*a iai%u sa%u #a#asan esa%uan 6ala*a-
'ndonesia *an# meru&a$an salah sa%u &erjuan#an u%ama /66( /ada dasarn*a &erjuan#an /66 adalah
didoron# oleh $ea;aman un%u$ menda&a%$an $emerde$aan &enuh dari )ri%ain(
/ada hari &en#is*%iharan dasar-dasar &erjuan#an /66 &ada 30hb November 19,- ia %elah men#eluar$an la&an
(8" resolusi *an# dian##a& oleh &iha$ $erajaan seba#ai diins&irasi$an oleh ran!an#an B+embilan /er$ara B/ar%i
omunis 6ala*a( 4i sam&in# i%u $e#ia%an-$e#ia%an /66 *an# an%i-56N? dan an%i-&enjajah san#a% di!uri#ai
oleh erajaan( 5saha /6 menubuh$an /usa% Tena#a Ra$*a% a%au /5T@RA iai%u #abun#an /ar%i-&ar%i /oli%i$
radi$al 6ela*u dan $emudian ber#abun# &ula den#an All-6ala*a :oun!il o< Join% A!%ion a%au A6:JA *an#
ber%ujuan menen%an# /erjanjian /erse$u%uan 19,8 ba#i &enubuhan /erse$u%uan Tanah 6ela*u sema$in
membimban#$an &iha$ $erajaan(
4en#an men#ene&i$an <a$%or-<a$%or &er$auman. #abun#an /5T@RA-A6:JA ini mene#as$an &endiriann*a *an#
an%i-&enjajahan )ri%ish dan menen%an# !iri-!iri *an# dian##a&n*a %ida$ demo$ra%i$ *an# masih dibenar$an 1ujud
dalam &erlemba#aan /erse$u%uan( /66 mene#as$an baha1a !adan#an-!adan#an /erse$u%uan i%u 9%ida$
men*edia$an Tanah 6ela*u seba#ai $erajaan *an# demo$ra%i$9 dan 9$uasa *an# sebenarn*a diberi$an $e&ada
bebera&a oran# &e#a1ai *an# menari men#i$u% ren%a$ 9/ejaba% Jajahan1;
A$iba% &andan#an-&andan#an dan &endiriann*a *an# radi$al i%u ma$a 4ada hari ini dalam %ahun 19-0 $erajaan
%elah menola$ &enda<%aran /66 un%u$ menjadi sebuah &ar%i &oli%i$ *an# dii$%ira<(
Partai Kebansaan Melayu Malaya
4r( )urhanuddin. /a$ +a$o dan )oes%amam adalah nasionalis $iri *an# &ernah menjadi &emim&in /ar%i
eban#saan 6ela*u 6ala*a (/66". sebuah &ar%i *an# mem&erjuan#$an $emerde$aan Tanah 6ela*u melalui
#abun#an den#an 'ndonesia(
/66 di%ubuh$an oleh 6o$h%aruddin 7asso. seoran# an##o%a /6 sele&as /eran# 4unia edua seba#ai
lanju%an $e&ada esa%uan 6ela*u 6uda (66" &im&inan 'brahim =aa!ob *an# %erbubar se%elah #a#al
men#is*%ihar$an $emerde$aan Tanah 6ela*u bersama 'ndonesia &ada 12 ?#os 19,-(
e#a#alan ini ber&un!a dari&ada &en##u#uran bom a%om *an# mema$sa Je&un men*erah diri se!ara %er#esa-#esa
hin##a mema%i$an &roses $emerde$aan bersama 6ala*a-'ndonesia(
/66 mem&un*ai si$a& menen%an# sis%em raja-raja dan a&abila )ri%ish mula mem&er$enal$an 6ala*an 5nion.
mere$a %ida$ menen%an#n*a $erana men#an##a& #a#asan i%u seba#ai !ara men*a%u$an ne#eri-ne#eri 6ela*u dan
memansuh$an raja-raja(
)a#aimana&un. a&abila 4a%u$ ?nn Jaa<ar menunju$$an baha1a 6ala*an 5nion i%u meru&a$an #a#asan
men#u$uh$an &enjajahan )ri%ish di sam&in# men#ha&us$an ha$ oran# 6ela*u. /66 %uru% men*er%ai on#res
6ela*u *an# memba1a $e&ada &enubuhan 56N?(
)a#aimana&un. mere$a $eluar dari&ada 56N? $erana &erbe;aan ideolo#i( 7aun#an /66 $e%i$a i%u adalah
6erde$a %e%a&i 56N? masih dalam &erin#$a% 0idu& 6ela*u(
A%as %e$anan 56N? *an# diso$on# majori%i oran# 6ela*u. dan an!aman serius /6 *an# men#an#$a% senja%a
hin##a mema$sa &eris*%iharan 4arura%. )ri%ish memansuh$an 6ala*an 5nion dan men##an%i$ann*a den#an
#a#asan /erse$u%uan Tanah 6ela*u(
31
)er#abun#
/66 bersama An#$a%an /emuda 'nsa< (A/'". 0i;bul 6uslimin. An#$a%an >ani%a +edar (A1as" dan )arisan
Tani +emenanjun# ()a%as" ber#abun# di ba1ah /usa% Tena#a Ra$*a% (/u%era" men*er%ai &er%ubuhan-&er%ubuhan
bu$an 6ela*u dalam Tinda$an 6ajlis )ersama +eluruh 6ala*a (A6J:A" menen%an# #a#asan /erse$u%uan
Tanah 6ela*u den#an men#anjur mo#o$ *an# di$enali seba#ai har%al( 6ere$a men#emu$a$an !adan#an
/erlemba#aan Ra$*a%(
)ri%ish meliha% #era$an /u%era-A6:JA ini seba#ai &ela$sanaan a#enda $omunis( 6ere$a %ida$ a$an memberi$an
$emerde$aan Tanah 6ela*u $e&ada #olon#an ini( /emim&in-&emim&in /66 se&er%i 4r( )urhanudin dan
)oes%amam di%an#$a& semen%ara sebaha#iann*a se&er%i 6usa Ahmad. Rashid 6aidin. Abdullah :4 dan
+hamsiah Aa$eh masu$ hu%an dan men*er%ai /6 melalui Rejimen e-10 *an# di$has$an un%u$ oran# 6ela*u(
A&abila %ern*a%a ra$*a% Tanah 6ela*u memberi so$on#an $ua% $e&ada /eri$a%an 56N?-6:A-6': &im&inan
Tun$u *an# mendu$un# &erlemba#aan /erse$u%uan Tanah 6ela*u. )ri%ish memberi$an $emerde$aan(
e%i$a Tun$u melaun#$an 6erde$a &ada 31 ?#os 19-2. &ar%i-&ar%i &emban#$an# se&er%i /as. /ar%i Ra$*a% dan
/ar%i Ne#ara men#an##a& $emerde$aan ini adalah se&aruh masa$ $erana $uasa e$onomi dan &er%ahanan masih
di&e#an# &enjajah(
Te%a&i dunia men#i$%ira<n*a dan Tanah 6ela*u menjadi an##o%a /er%ubuhan )an#sa-)an#sa )ersa%u (/))"
seba#ai ne#ara merde$a dan berdaula%(
Tun$u dan #a#asan /erse$u%uan Tanah 6ela*u dan $emudiann*a 6ala*sia adalah &ro-)ara%( Te%a&i &ada ;aman
i%u. ji$a sesebuah ne#ara %ida$ &ro-)ara%. ia menjadi &ro-Timur *an# berma$sud &ro$omunis( /ilihan han*a
an%ara dua. &ro-)ara% a%au &ro$omunis( +udah %en%u 1a1asan Tun$u %e&a% $erana &ilihan &ro$omunis adalah lebih
buru$(
+u$arno menuduh 6ala*sia seba#ai &roje$ neo-$olonialisme *an# mela$sana$an a#enda Ameri$a +*ari$a% (A+"
dan )ri%ish seba#ai usaha men#e&un# 'ndonesia(
Te%a&i %ida$$ah lebih %e&a% din*a%a$an baha1a &ada ;aman i%u. $omunis *an# henda$ men#uasai 6ala*siaT
omunis *an# men#uasai Ja$ar%a. 0anoi dan )eijin# mem&un*ai a#enda un%u$ menjajah 6ala*sia !ara mere$a.
se&er%i mana esa%uan +ovie% menjajah @ro&ah Timur(
ini sejarah membu$%i$an ideolo#i sosialis-$omunis %elah #a#al( :hina sedan# men#e!a&i $emajuan &esa%
den#an men#ubah sis%em e$onomin*a( emerde$aan 6ala*sia bu$an saja bersi<a% &enuh %e%a&i mam&u menola$
nasiha% Tabun# e1an#an An%araban#sa ('6A" semasa $risis ma%a 1an# dahulu(
Tern*a%a #a#asan Tun$u *an# beru&a /erse$u%uan Tanah 6ela*u dan 6ala*sia meru&a$an sua%u 1a1asan
berja*a( )eliau bu$an seoran# %o$oh *an# mam&u ber&ida%o heba% se&er%i +u$arno %e%a&i s%ra%e#in*a mela1an
)ri%ish adalah se&er%i bersila% *an# menum&as$an la1an %an&a menum&ah$an darah(
32
API (A)GKATA) P(M<DA I)%A-)
%ejarah A ,atar Belakan Gerakan Pemuda Insa6 (API)
A/' ber&enda&a% semua &emuda sebenarn*a berji1a radi$al. ini $erana didalam dada &emuda i%u %ersim&uln*a seman#a% *an# ber$obar-
$obar dan !i%a-!i%a *an# murni dan %in##i( 4iseluruh dunia &en##era$ &erub
ahan selalun*a bermula den#an &er#era$an dan $ein#inan &emuda( 4i 6ala*sia ju#a %iada be;an*a Tun ?nn Jaa<ar dan Tun$u Abdul
Rahman masih menun%u% $e%i$a mere$a #ia% bera$%i< dalam &er#era$an $emerde$aan(
8era$an /emuda 'nsa< berasas$an dan meru&a$an $esinambun#an dari &erjuan#an menun%u% $emerde$aan oleh An#$a%an /emuda 'nsa<
(A/'" *an# %elah di%ubuh$an oleh +audara A( )oes%aman. +audara )a$ar Tharee$ dan +audara A( )a$ar Abdul Rahim(
/ada masa ini A/' men#ambil i$%ibar men*ambun# &erjuan#an menun%u% $ermerde$aan %ulen. $erana $ami sedar %un%u%an $emerde$aan
adalah sesua%u &erjuan#an *an# %iada a$hirn*a( +i<a% manusia semulajadi mendoron# manusia un%u$ sen%iasa !uba men#uasai an%ara sa%u
sama lain( Terbu$%i $ini di 6ala*sia se#elin%ir manusia *an# ra$us dan %ama$ den#an helahn*a *an# !u$u& li!i$ %elah menjajah minda
dan ji1a ra$*a%(
Adalah %an##un#ja1ab $ami seba#ai &emuda men*edar$an oran# ramai. 1ujudn*a ala%-ala% menjajah di 6ala*sia ini se&er%i A$%a
eselama%an Ne#ara. A$%a 0asu%an. A$%a Rahsia Rasmi. A$%a /ersa%uan. A$%a olej 4an olej 5niversi%i dan A$%a /olis a$an
di#una$an den#an mudah dan se1enan#-1enan#n*a oleh se#elin%ir manusia un%u$ menjajah minda dan ji1a ra$*a%( Ra$*a% lamba% laun
a$an han*a 1ujud seba#ai ala% jen%era buruh sema%a-ma%a( Ra$*a% a$an sen%iasa di&a$sa ber%erima $asih den#an sisa dan %ulan# dari
ma$anan dan $eun%un#an &emim&in dan $ronin*a(
Ideoloi API
4alam /oli%i$
A/' mahu sua%u ne#ara *an# be%ul-be%ul merde$a *an# berdasar$an demo$rasi %ulen. sa%u &emerin%ahan *an# da%an#n*a dari ra$*a%(
+ebuah $erajaan dimana 1a$il-1a$il ra$*a%n*a ber$hidma% un%u$ ra$*a% dan bu$ann*a 1a$il ra$*a% *an# menun%u% su&a*a ra$*a%
ber$hidma% un%u$ $eun%un#an $erajaan( >a$il ra$*a% *an# sedia ber$hidma% selama %em&oh memim&in dan bu$an se$ali dalam lima
%ahun(

4alam @$onomi
A/' menun%u% $e&ada sa%u susunan e$onomi *an# memaan<a%$an semua ra$*a% dan bu$ann*a un%u$ <aedah sa%u a%au dua &ua$ sahaja.
%radisi B&a%rona#eB . ne&o%isme dan $oru&si harus diben%eras den#an bersun##uh-sun##uh( e%elusan dalam &en%adbiran ne#ara &erlu
diamali oleh &emim&in dalam semua as&e$( Ra$*a% harus diberi ruan# men*oal dan mene#ur $onse& &elaburan &emim&in(

4alam +osial
A/' mahu $e&ada sa%u susunan mas*ara$a% *an# adil( eadilan sosial adalah s*ara% u%ama dan &en%in# dalam menen%u$an $e%ulenan
demo$rasi *an# dijalan$an disesebuah ne#ara( A/' menen%an# se$eras-$erasn*a $e1ujudan $elas ban#sa1an&u%ra *an# %ida$
ber$ela*a$an dan %ida$ berusaha. malah $e$a*aan mere$a $erana habuan &oli%i$( 6emberi &en#horma%an $e&ada mere$a dan men#hina
$elas mere$a *an# %ida$ ber$edudu$an harus diben%eras malah di&erbai$i(


5n%u$ men!a&ai !i%a-!i%a $ami ma$a sembo*an 8A/' adalah :
BIDA% TA)PA K<,IT ; K!ITIK HABI%'HABI%A) +
33
Tujuan API
4en#an ini %ujuan A/' adalah:
6en*a%u$an &emuda-&emudi dalam sa%u )AR'+AN(
6e#u$uh$an barisan &erjuan#an un%u$ a#ama. ban#sa dan %anahair(
6en*edia$an dan mela%ih &emuda un%u$ menjadi &emim&in *an# &riha%in $e&ada $ehenda$ ra$*a% &ada masa a$an da%an#(
6en#amal$an ha$ belia un%u$ ber&ersa%uan(
6en#embali$an semula 6ala*sia $e&ada sis%em 4emo$rasi *an# seja%i berdasar$an $edaula%an ra$*a%(
6enen%an# sebaran# ben%u$ &enjajahan dari dalam a%au dari luar(
6en*edia$an &la%<orm ba#i ra$*a% *an# %er&in##ir dan %erania*a $erana $e$uran#an dalam sis%em &en%adbiran dan &en#a#ihan
ne#ara bersuara(
/ende$n*a A/' mahu berjuan# un%u$ men!a&ai $emerde$aan %ulen dan %o%al )an#sa 6ala*sia den#an se#ala jalan *an# %erbu$a. $ami
beri$rar %ida$ a$u berundur sela#i hasra% dan $ehenda$ ra$*a% %ida$ %er!a&ai(
+ebab-sebab %erdoron#n*a &enubuhan 8A/':
eban#$i%an ra$*a% a$iba% dari $e;aliman dan $e%ida$adilan $erajaan dalam soal-soal &oli%i$ dan e$onomi ne#ara(
eban#$i%an ra$*a% menun%u% diberi $ebebasan se&er%i *an# %er$andun# dalam &erlemba#aan(
/en*a%uan $esemua $aum di 6ala*sia dalam isu-isu $eadilan(
eban#$i%an &emuda dan &elajar dalam menun%u% re<ormasi dalam $esemua ins%i%usi ne#ara(
P()GHA!AMA) A)GKATA) P(M<DA I)%A- (A+P+I+) DI9A!TAKA)
/ada hari ini 12(02(19,2. An#$a%an /emuda 'nsa< a%au A/' *an# diharam$an oleh erajaan 'n##eris %elah di1ar%a$an dalam >ar%a
erajaan 6ala*a 5nion( Tinda$an men#haram$an &er%ubuhan *an# berhaluan $iri i%u adalah men#i$u% ?rdinan /ersa%uan. 19,2
(+o!ie%ies ?rdinan!e. 19,2"(
Tinda$an men#haram$an An#$a%an /emuda 'nsa< (A/'" adalah beri$u%an $eadaan-$eadaan *an# berla$u &ada masa i%u se&er%i
$e$a!auan *an# dilan!ar$an oleh A6:JA-/5T@RA ser%a $e#ia%an-$e#ia%an #olon#an $iri *an# di&elo&ori oleh A/'( +ele&as
men#e%ahui asas-asas &erjuan#an A/' *an# membaha*a$an melalui bu$u BTes%amen% /oli%i$ A/'B *an# di%erbi%$an. ma$a erajaan
'n##eris men#ambil %inda$an men#haram$an A/' a%as sebab-sebab $eselama%an(
/en#haraman $e a%as A/' memberi er%i *an# besar %erhada& &er#era$an ini dan ju#a %erhada& sejarah &er#era$an menun%u% $emerde$aan
Tanah 6ela*u( 'ni $erana A/'lah meru&a$an &er%ubuhan &oli%i$ *an# &er%ama diharam$an oleh 'n##eris( Tinda$an 'n##eris i%u
menunju$$an be%a&a mere$a %a$u% %erhada& &er%ubuhan ini dan %ida$ $e&ada #era$an-#era$an #erila /ar%i omunis 6ala*a(
/en#haraman ini oleh 'n##eris ju#a menunju$$an baha1a A/' adalah &er%ubuhan &oli%i$ berhaluan $iri *an# ber&en#aruh. a#resi< ser%a
a$%i< dalam #era$an dan !i%a-!i%an*a( eadaan %ersebu% da&a% mena<i$an an##a&an *an# selama ini men#an##a& oran#-oran# 6ela*u
%erlalu lemah dan bersi$a& $onserva%i<(
/en#haraman A/' di1ar%a$an &ada hari ini dalam %ahun 19,2. sesun##uhn*a menunju$$an baha1a 'n##eris %a$u% %erhada& #era$an
&er%ubuhan $iri dan se%erusn*a %elah menan#$a& semua &emim&in &oli%i$ $iri Tanah 6ela*u se&er%i 4r( )urhanuddin Al-0elm*. 'sha$
0j( 6uhammad dan Ahmad )oes%aman(
Majlis Aama Tertina %e'Malaya (MATA)
/ersa%uan 6ela*u &er%ama ber!ora$ &oli%i$ se!ara n*a%a di%ubuh$an di ne#ara ini ialah esa%uan 6ela*u 6uda (66" &im&inan
lbrahim 0aji =aa$ob( la di%ubuh$an &ada 6ei 1932( esa%uan ini di%ubuh$an a%as $esedaran mahu mem&erjuan#$an $emerde$aan
ne#ara ser%a membebas$an Tanah 6ela*u dari&ada %erus di%indas dan dijajah oleh &enjajah )ri%ish( 6alan#n*a. $esa%uan ini %ida$ da&a%
ber%ahan lama $erana ia %elah diharam$an oleh Je&un semasa Je&un men#uasai Tanah 6ela*u &ada %ahun 19,1-19,-(
3,
+ele&as %ama%n*a /eran# 4unia edua. sebuah &ar%i &oli%i$ baru 6ela*u diben%u$. iai%u /ar%i eban#saan 6ela*u 6ala*a (/66" a%au
disebu% ju#a 6ala* Na%ionalis% /ar%* (6NA"( la di%ubuh$an &ada 12 ?$%ober 19,- di '&oh. /era$( /emim&in a1aln*a ialah
6o$h%aruddin 7asso. *an# $emudiann*a ber&indah %an#an $e&ada 4r( )urhanuddin Al-0elmi dan 'sha$ 0aji 6uhammad( 4r
)urhanuddin Al-0elmi adalah seoran# %o$oh a#ama *an# mam&u men#uasai bahasa Arab dan ln##eris disam&in# bahasa 6ela*u(
/66 %elah men#is*%ihar$an ma%lama%n*a un%u$ men!a&ai $emerde$aan ne#ara se!ara &enuh( 4r( )urhanuddin ban*a$ ber$orban
un%u$ /66 dan beliau menda&a% $e&er!a*aan #olon#an a#ama un%u$ men*er%ai #era$an &oli%i$ ba#i menen%an# &enjajah( /66
%elah berja*a &erluas$an &en#aruhn*a dalam mas*ara$a% 6ela*u sehin##a ia berja*a menubuh$an &ula bebera&a sa*a& a%au baha#ian
dalam s%ru$%ur or#anisasin*a( +elain An#$a%an /emuda 'nsa< (A/'". An#$a%an >ani%a +edar (A>A+" dan )arisan Tani +e-6ala*a
()ATA+". 6ajlis A#ama Ter%in##a +e-6ala*a (6ATA" ju#a meru&a$an an%ara sa*a& a%au baha#ian dalam s%ru$%ur or#anisasi /66(
6ATA meru&a$an baha#ian a#ama &ar%i ber$enaan(
N(J(Auns%on men*ebu%$an. %ujuan u%ama &enubuhan 6ATA adalah un%u$ men#e$al$an &en#a1alan hal eh1al 'slam oleh mana-mana
&iha$( 4i dalam &ersidan#ann*a. %elah diis*%ihar$an %en%an# &emisahan hal-hal a#ama dari di$a1al oleh mana-mana ne#eri se!ara
&ersendirian( 6ere$a ber&enda&a%. sul%an-sul%an %ida$ !e$a& membua% $e&u%usan dalam hal-hal a#ama( on#res %elah mendesa$ su&a*a
$uasa *an# ber$ai%an den#an a#ama diserah$an $e&ada 6ATA ( N(J(Auns%on( -6ala* /oli%i!s 'n 6ala*sia: A +%ud* o< 56N? and /A+.
uala 7um&ur(
6elalui 6ATA dalam sa%u mes*uara% a#un# %ahunann*a %elah berja*a melahir$an O0i;bul 6usliminP &ada 1, 6a! 19,8. di +e$olah
A#ama Al-'h*a As-+*ari<. 8unun# +eman##ul /era$( Tujuan /66 melahir$an 0i;bul 6uslimin seba#ai sa*a&n*a adalah ba#i
men#um&ul$an %ena#a &ara ulama( 6a$a lahirlah sebuah &ar%i 'slam &er%ama di ne#ara iniU
Matlamat utama ditubuhkan8
1( 5n%u$ men!a&ai $emerde$aan(
2( 6embina sebuah mas*ara$a% *an# berasas$an $e&ada $e<ahaman 'slam(
3( 5n%u$ mendiri$an sebuah ne#ara 'slam a%au 4arul 'slam(
Bai menca"ai ketia'tia matlamat ini; Hi:bul Muslimin telah menemukakan B lai objekti6+
1( 5n%u$ menimbul$an &rinsi& $esedaran &oli%i$ di $alan#an oran#-oran# 'slam di 6ala*a(
2( 5n%u$ men*a%u&adu$an uma% 'slam di ba1ah sa%u ideolo#i(
3( 5n%u$ men*o$on# $ebebasan !e%a$. bersidan# dan bersuara(
,( 5n%u$ menambah jumlah se$olah dan men*edia$an jenis &endidi$an menuru% $ein#inan mas*ara$a% &ada
1a$%u i%u(
-( 5n%u$ mem&er%in#$a%$an a$hla$ oran#-oran# 6ela*u(
3( +e!ara amn*a. un%u$ menja#a $ebaji$an dan $edudu$an e$onomi oran#-oran# 6ela*u(
2( Tambahan &ula ia sedia ber$erjasama den#an &ar%i-&ar%i &oli%i$ dan &er#era$an 'slam dari luar ne#eri(
Hi:bul Muslimin atau Hamim di"im"in oleh antaranya8
e%ua 5mum I 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir(
Naibn*a - 'r(0aji Ari<<in Alias dari Johor )ahru(
+e%iausaha - 5s%a; 5%hman 0am;ah(
:i$ 8u 6uhammad 4aud Jamil dari elan%an(
, oran# 1a$il :
o 5s%a; =aha*a bin Abdullah sela$u $e%ua(
o 5s%a; 0arun Aahmi Taib(
o 5s%a; )aharudin 7a%i<(
o 5s%a; 5%hman 0am;ah(
3-
4alam &endiriann*a. 0i;bul 6uslimin men*o$on# /66 %e%a&i se$eras-$erasn*a menola$ &erjuan#an 56N?(
)a#aimana&un. ri1a*a% hidu& 0i;bul 6uslimin bera$hir &ada ?#os 19,8 a&abila )ri%ish ber%inda$
men#haram$ann*a disam&in# menahan seramai %ujuh oran# &u!u$ &im&inann*a. %ermasu$lah 5s%a; Abu )a$ar
Al-)aKir sendiri di ba1ah 5ndan#-undan# 4arura% a%au @mer#en!* Re#ula%ions(
Ru&an*a &en*e$a%an. &ene$anan dan &en#em&an#an $e a%as arus $eban#$i%an 'slam *an# %ida$ da&a% dibendun#
i%u. se!ara %ida$ lan#sun# memban%u dan menambah$an la#i seman#a% un%u$ 1ujudn*a &ar%i 'slam *an# lain(
e#hairahan so$on#an ra$*a% $hususn*a dari alim ulama %erhada& &erjuan#an &oli%i$n*a ama%lah
memberan#san#$an( +eman#a% dan so$on#an $en%al inilah *an# a$hirn*a merin%is jalan mudah $e arah
&enubuhan /A+ se%erusn*a(
Ada ju#a ahli sejarah ber&enda&a% &en#har#aan dan &en#i$%ira<an &erlu dihulur$an $e&ada 5s%a; Abu )a$ar Al-
)aKir. &emim&in 6ATA dan se%erusn*a 0i;bul 6uslimin. $erana mere$a %elah men##ara& sebaha#ian besar dari
#round 1or$ *an# melebar$an &erse$i%aran un%u$ memudah$an &enubuhan /A+( /eranan 0i;bul 6uslimin dalam
&enubuhan /A+ lebih %er%onjol la#i a&abila sebaha#ian besar dari be$as &u!u$ &im&inann*a %uru% men*er%ai /A+
dan memain$an &eranan se!ara a$%i<(
6ere$a an%aran*a %ermasu$lah 5s%a; ?%hman 0am;ah *an# &ernah meme#an# bebera&a ja1a%an &en%in# dalam
/A+. dan &ernah ber$hidma% se&enuh masa hin##a $e a$hir ha*a% den#an /A+( )e#i%u ju#a 5s%a; )aharuddin
Abd( 7a%i<<. Tuan 0aji haider ha%ib dan 5s%a; =unus 0aji =a%imi( Ju#a di$a%a$an besar $emun#$inan )aha#ian
A#ama 56N? *an# di&im&in oleh 5s%a; Ahmad Auad 0assan %uru% diresa&i den#an &en#aruh 0i;bul 6uslimin
ini( Tambahan la#i ramai &emim&in a#ama dalam 56N? $e%i$a i%u $e!e1a den#an &u!u$ &im&inan mere$a *an#
ber!adan# un%u$ menaja &erjudian (lo%eri"(
/e#era$an re<ormasi ini di$a%a$an ama% ber&en#aruh dalam mas*ara$a% dan boleh men##u#a% &iha$ &enjajah
)ri%ish &ada 1a$%u i%u dan masa menda%an#( Tuduhan Obaha*a dari #unun#P a%au ORed 'slami! /ar%*P oleh 4a%u$
?nn Jaa<ar %o$oh 56N?. &ar%i *an# dibenar$an dan dibelai oleh &enjajah 1a$%u i%u. adalah seba#ai bu$%in*a(
Dr Burhanuddin; ba"a "ejuan kemerdekaan
7ebih-lebih la#i a&abila 4r )urhanuddin menjadi =an# 4i&er%ua /66 &er%ama( 6a$a beliau boleh dian##a&
seba#ai ba&a &erjuan#an $emerde$aan 6ela*u( alau Tun$u Abdul Rahman dian##a& ba&a $emerde$aan $erana
berja*a menda&a%$an $emerde$aan dari&ada )ri%ain. %e%a&i %o$oh *an# memim&in &erjuan#an menun%u%
$emerde$aan ialah 4r )urhanuddin. lama sebelum Tun$u dan 4a%o ?nn mela$u$ann*a( /66 &ula di%ubuh$an
&ada 19,-. se%ahun sebelum 5mno(
A&abila /66 lum&uh $erana %an#$a&an &emim&in-&emim&inn*a oleh )ri%ish. va$um &oli%i$ inilah diisi 5mno(
4r )urhanuddin di%ahan di ba1ah '+A semen%era 4a%o ?nn dan Tun$u %ida$ dia&a-a&a$an &enjajah(
+e%elah &emim&in /66 dibebas$an. ma$a usaha dibua% un%u$ menubuh$an &ar%i &en##an%in*a( 6a$a /R6
di%ubuh$an( 4ua !alon di$emu$a$an un%u$ memim&in /R6 iai%u 4r )urhanuddin dan Ahmad )oes%amam(
)oes%amam adalah &emim&in sa*a& &emuda /66 bernama An#$a%an /emuda 'nsa< (A/'"( )eliau $emudian
memba1a A/' menjadi &er%ubuhan berasin#an dari&ada /66( )oes%amam men#ambil jalan radi$al dan
men#eluar$an 9Tes%amen /oli%i$ A/'9 *an# men##aris$an &erjaun#an men##una$an senja%a ba#i usaha menun%u%
$emerde$aan( )eliaulah oran# &er%ama di Tanah 6ela*u *an# melaun#$an &erjuan#an 96erde$a den#an 4arah9.
lebih a1al dari&ada /ar%i omunis 6ala*a (/6"(
33
/iha$ $omunis han*a men#an#$a% senja%a se%elah diarah$an :omin%ern *an# bero&erasi di 6os!o1( /enen%an#an
bersenja%a /6 lebih $e&ada memenuhi $e&en%in#an esa%uan +ovie% dalam &ersain#ann*a den#an Ameri$a
+*ari$a% (A+" dan se$u%un*a( 6a$a mere$a bu$anlah merde$a se&enuhn*a. berbandin# /66 dan A/'.
1alau&un /66 diasas$an 6o$h%aruddin 7asso. seoran# *an# di&er!a*ai an##o%a /ar%ai omunis 'ndoensia
(/'"(
)a#aimana&un /66 diben%u$ men#i$u% model /ar%i Nasional 'ndonesia (/N'" &im&inan +u$arno( 4i&er!a*ai
oleh ahli sejara1an. %ujuan &enubuhan /66 oleh &iha$ /' adalah un%u$ menjadi$an sebaha#ian dari&ada
)arisan )ersa%u den#an /6( 6a$nan*a. $alau di 'ndonesia. %erda&a% #abun#an an%ara /N' dan /'. ma$a di
Tanah 6ela*u. di&andan# &emben%u$an barisan /6-/66(
API diharamkan
6a$a A/' diharam$an. a1al sebelum /6( /er%ubuhan i%u menjadi &ar%i &er%ama diharam$an )ri%ain dan
)oes%amam di%an#$a&. a1al sebelum $omunis-$omunis di%an#$a&(
+ebelum i%u. A/' men*er%ai &a$a%an *an# di$e%uai /66 dalam #abun#an /usa% Tena#a Ra$*a% (/u%era"( )adan-
badan 'slam lain *an# men*er%ai /u%era ialah 0i;bul 6uslimin dan 6ajlis Ter%in##i A#ama 'slam (6ATA"( 'a
menola$ #a#asan /erse$u%uan Tanah 6ela*u *an# men##an%i$an 6ala*an 5nion dan masih berben%u$ en%i%i
naun#an di ba1ah &enjajah( Jus%eru /u%era menun%u% $emerde$aan &enuh Tanah 6ela*u. a1al sebelum 5mno(
4en#an memim&in /u%era. 4r )urhanuddin 1ajar dihar#ai seba#ai ba&a &erjuan#an $emerde$aan( e%i$a 4a%o
?nn men##emblen#$an &ersa%uan-&ersa%uan 6ela*u menen%an# 6ala*an 5nion &ada %ahun 19,3. /66 %uru%
ser%a( 4a%o ?nn belum la#i men*ebu% %en%an# $emerde$aan( 'a han*a mahu mem&er%ahan$an $edaula%an Raja-
Raja 6ela*u $e a%as ne#eri-ne#eri 6ela*u(
6ulan*a /66 %ida$ men*o$on# usaha 4a%oB ?nn $erana disi<a%$an seba#ai #era$an rea$sioner *an# mahu
men#e$al$an <eudalisme dan %ida$ &ro#resi<( /ada a1aln*a /66 men*o$on# 6ala*an 5nion *an# disan#$a
seba#ai lan#$ah &ro#resi< un%u$ memba1a Tanah 6ela*u menjadi ne#ara demo$ra%i$. den#an %a&a$ a1al ba#i
men!a&ai $emerde$aan( Te%a&i a&abila %erbu$%i )ri%ain mahu menjadi$an 6ala*an seba#ai $oloni $e$aln*a.
/66 men*er%ai 5mno(
<mno hanya laun Hidu" MelayuC bukan MerdekaC
4alam 5mno. /66 menjadi sa%u-sa%un*a &ar%i &oli%i$. dan ia meru&a$an &ar%i &oli%i$ %erbesar 6ela*u $e%i$a
i%u( A&abila meliha% 5mno melaun#$an 90idu& 6ela*uU9 dan bu$ann*a 96erde$aU9 semen%ara &erjuan#an 4a%o
?nn dalam memben%u$ /erse$u%uan Tanah 6ela*u bu$ann*a $emerde$aan &enuh. ma$a /66 men#ambil
$e&u%usan $eluar 5mno(
/er%i$aian rasmi adalah men#enai bendera( /66 men!adan#$an bendera +an# +a$a merah-&u%ih sama se&er%i
di 'ndonesia seba#ai bendera 5mno un%u$ melamban#$an &erjuan#an $emerde$aan uma% 6ela*u Nusan%ara(
Te%a&i 5mno 1alau&un memilih ju#a merah &u%ih mahu$an di%am&al den#an 1arna $unin# dan $eris hijau( )a#i
/66 %am&alan $unin# dan $eris i%u melamban#$an <eudalisme dan rea$sioner. berben%u$ %radisional;
sedan#$an mere$a mahu$an &er%ubuhan *an# &ro#resi<( Ada dua la#i &er%ubuhan 6ela*u dalam 5mno *an#
memiha$ $e&ada /66(
A$hirn*a sejarah menunju$$an semua %i#a &ar%i u%ama 6ela*u men##una$an merah &u%ih seba#ai la%ar bendera
mere$a( 5mno den#an +an# +a$a )an#san*a. /R6 den#an lamban# ban%en# di %en#ah-%en#ah merah &u%ih(
7amban# sama %uru% di#una$an /ar%ai Ra$*a% +in#a&ura (/R+" dan /ar%ai Ra$*a% )runei (/R)"( )an%en# a%au
$erbau jan%an adalah lamban# ra$*a% marhaen( 'a ju#a lamban# /N' dan $ini menjadi lamban# /ar%ai 4emo$rasi
'ndonesia (/4'" &im&inan 6e#a1a%i +u$arno&u%ri(
32
/A+ ju#a mem&un*ai bendera merah &u%ih den#an bulan &urnama ber1arna hijau di &enjurun*a(
A&abila berla$u $risisi an%ara 4a%o ?nn dan ahli-ahli 5mno *an# mana beliau mahu membu$a &ar%i i%u $e&ada
bu$an 6ela*u. )adan 5lama 5mno memiha$ $e&ada 4a%u$ ?nn( erana %ida$ berse%uju den#an 5mno. sa*a&
ulama 5mno ini $eluar &ar%i dan menjadi$ann*a /ersa%uan 'slam +eluruh Tanah 6ela*u( 'a $emudian menjadi
/A+( +ehin##a hari ini 5mno %ida$ memili$i sa*a& ulama(
+e%elah $risis den#an 4a%o ?nn bera$hir. &emim&inn*a $embali $e&ada 5mno dan /A+ $e%iadaan &emim&in(
4alam $eadaan %iada &emim&in ini. 4r )urhanuddin diundan# menjadi =an# 4i&er%ua /A+( An%ara /A+ dan
/R6. )urhanuddin memilih /A+ sele&as rundin#an den#an )oes%amam *an# $emudian men#e%uai /R6(
)oes%amam men#is*%ihar$an /R6 dan /A+ %erus menjadi se$u%u sela#i $edua-duan*a bersi$a& &ro#resi<(
+e&anjan# $e&im&inan 4r )urhanuddin dan )oes%amam. $edua-dua &ar%i adalah se$u%u(
0an*a semasa /A+ di ba1ah 4a%oB Asri dan /R6 menjadi /ar%i +osialis Ra$*a% 6ala*a (/+R6" &im&inan
assim Ahmad $edua-dua &ar%i %ida$ sama &andan#( /A+ diliha% menjadi &ar%i $onserva%i< semen%ara /+R6
di&andan# &ar%i se$ular $iri( A&abila Tun Ra;a$ mem&ela1a men*er%ai )N. han*a /A+ meneriman*a(
)a#aimana&un hubun#an /A+ dan /R6 menjadi lebih bai$ a&abila /A+ $eluar )N( e%i$a berde&an den#an 4r
6aha%hir. /A+ berse$u%u den#an /R6. bai$ dalam 0ara$ah eadilan Ra$*a% (0A" &ada 1983. mahu&un dalam
An#$a%an /er&aduan 5mmah 8a#asan Ra$*a% &ada %ahun 1990 dan )arisan Al%erna%i< &ada 1999(
4en#an 4r )urhanuddin memim&in /A+. ma$a be$as &ejuan# 0i;bul 6uslimin. 6ATA dan /66 *an#
!enderun# $e&ada a#ama men*er%ai /A+( 6a$a /A+ menjadi besar dan &e1aris $e&ada /66( +emen%ara
mere$a *an# !enderun# $e&ada se$ular $iri men*er%ai /R6(
/R6 mem&un*ai #a#asan ne#ara *an# luas dan &ro#resi<( Aahamann*a bu$an saja %erhad di Tanah 6ela*u %e%a&i
%uru% %ersebar di %anah-%anah jajahan )ri%ain di Asia Ten##ara *an# lain. iai%u +in#a&ura dan )runei( 4i +in#a&ura.
/R+ di&im&in +aid Cahari. be$as e%ua /en#aran# 5%usan 6ela*u( 4i )runei. /R) di$e%uai A;ahari( /R)
mem&un*ai !i%a-!i%a men*a%u$an +ara1a$ . )runei dan +abah dalam sa%u en%i%i bernama aliman%an 5%ara( 7alu
di!adan#$an &enubuhan /ar%i Ra$*a% aliman%an 5%ara (/ARA5"(
neara Islam "roresi6
+ememan#n*a +u$arno meliha% aliman%an 5%ara ini seba#ai 1ila*ah *an# boleh menjadi sebaha#ian 'ndonesia(
Te%a&i #a#asan 6ala*sia *an# %ida$ disebu% naman*a sedemi$ian berada dalam !i%a-!i%a /R6-/R+-/R)( 'a ju#a
$esinambun#an !i%a-!i%a asal /66 dan esa%uan 6ela*u 6uda (66" *an# mahu men*a%u$an semua ne#eri-
ne#eri 6ela*u(
/A+ di ba1ah 4r )urhanuddin meru&a$an lanju%an &erjuan#an mene#a$$an ne#ara 'slam *an# &ro#resi< di
ran%au ini( )a#i &en*o$on#-&en*o$on#n*a. &erjuan#an /A+ meru&a$an lanju%an &erjuan#an ulama %erdahulu di
Nusan%ara( /ar%i &oli%i$ &er%ama di Nusan%ara ialah +are$a% 'slam (+'" *an# di%ubuh$an di %anah jajahan )elanda
di 0india Timur )elanda(
+are$a% 'slam ini ber&e!ah dua. iai%u +are$a% 'slam 6erah dan +are$a% 'slam /u%ih( =an# merah inilah menjadi
/'( +emen%ara *an# &u%ih a%au hijau menjadi 6ajlis +*ura 6uslimin 'ndoneisa (6as*umi"( 4ari&ada <ahaman
&oli%i$ $ene#araan islam *an# di&u&u$ 6as*umi ini mem&en#aruhi 0i;bul 6uslimin /era$. 6ATA dan /66
sendiri( 'a dijelma$an oleh 4r )urhanuddin $e dalam /A+( +esun##uhn*a beliau bu$an saja ba&a &erjuan#an
'slam 6ala*a %e%a&i ju#a ba&a &erjuan#an $emerde$aan Tanah 6ela*u(
HI%B<, M<%,IMI)
38
0i;bul 6uslimin di%ubuh$an &ada 1, 6a! 19,8 hasil !e%usan &er%emuan di 6adrasah 6aahd @h*aP as*-+*ari< di 8unun# +eman##ol.
/era$ se%ahun sebelumn*a )elum sem&a%&un meran#$a$. baru belajar meniara& 0i;bul 6uslimin diharam$an oleh )ri%ish &ada bulan
?#os 19,8( 0i;bul 6uslimin dida$1a &ar%i e$s%remis a#ama 'slam( /adahal )ri%ish %ida$ mahu $um&ulan ini menda&a% so$on#an ra$*a%
dan se%erusn*a men!a&ai $emerde$aan lalu memben%u$ ne#ara 'slam( 0al ini meman# %ida$ mus%ahil memandan#$an $e%i$a i%u ra%a-ra%a
oran# :ina dan 'ndia masih men#an##a& %anah :hina dan 'ndialah ne#ara mere$a(
+ebelumn*a meman# ada beri%a men#a%a$an Je&un $e%i$a memerin%ah Tanah 6ela*u &ernah menjanji$an $emerde$aan &ada %ahun 19-3
$e&ada &ara &ejuan# %ermasu$lah 4r( )urhanuddin al-0elm*( A%as sebab i%u &ara &ejuan# sudah beran#an-an#an mahu menda&a%$an
$emerde$aan dari&ada )ri%ish &ada %ari$h %ersebu%(
0al ini %ida$ disenan#i &enjajah )ri%ish( )ri%ish &erlu$an lebih masa dan ruan# un%u$ memben%u$ minda oran# 6ela*u 'slam a#ar
ber%eras$an se$ular )ara%( +e%elah berja*a. barulah $emerde$aan a$an diberi$an( 6ere$a %ida$ mahu 1ujudn*a sebuah ne#ara 'slam di
sini(
+ebenarn*a 0i;bul 6uslimin adalah salah sa%u dari&ada sa*a&-sa*a& &erjuan#an /ar%i esa%uan 6ela*u 6uda (/66"( ebija$sanaan
&ara &emim&in 66 %eru%aman*a 4r( )urhanuddin melahir$an sa*a&-sa*a& se&er%i An#$a%an /emuda 'nsa< (A/'". An#$a%an >ani%a
+edar (A>A+". )arisan Tani +e-6ala*a ()ATA+" dan 6ajlis A#ama Ter%in##i +e-6ala*a (6ATA"(
6ATA ber&eranan &en%in# dalam &roses $elahiran 0i;bul 6uslimin. *an# %ujuann*a %ida$ lain adalah un%u$ men#um&ul$an %ena#a &ara
ilmuan a#ama dan &en!in%a 'slam( A$hirn*a lahirlah &ar%i &oli%i$ 'slam &er%ama di ne#ara $i%a iai%u 0i;bul 6uslimin di ba1ah &im&inan
5s%a; Abu )a$ar al-)aKir( +e1a$%u &en#haramann*a. %ujuh &im&inan u%ama di%an#$a& di ba1ah 5ndan#-undan# 4arura% %ermasu$lah
5s%a; Abu )a$ar al-)aKir(
To$oh-%o$oh 0i;bul 6uslimin *an# sudah $ehilan#an &la%<orm $emudiann*a ban*a$ ju#a men*er%ai 56N? un%u$ mem&erjuan#$an
$emerde$aan( 0al inilah *an# di%un##u-%un##u oleh )ri%ish( 4ihara&$an a#ama han*a menjadi salah sa%u !aban#. bu$ann*a %eras(
Namun be#i%u &ara ilmuan a#ama dalam 56N? a$hirn*a %ida$ da&a% menerima <ahaman se$ular lalu $eluar dan menubuh$an /ar%i
'slam +e-Tanah 6ela*u (/A+" &ada 2, November 19-1( )ebera&a oran# *an# &ernah bersama 0i;bul 6uslimin dulu %uru% men*er%ai
/A+ $e%i$a i%u(
6ari $i%a ba*an#$an ji$a 0i;bul 6uslimin berja*a menda&a%$an $emerde$aan dan 4r( )urhanuddin menjadi
/erdana 6en%erin*a(((
+ele&as %ama%n*a /eran# 4unia edua. sebuah &ar%i &oli%i$ baru 6ela*u diben%u$. iai%u /ar%i eban#saan 6ela*u
6ala*a (/66"( la di%ubuh$an &ada 12 ?$%ober 19,- di '&oh. /era$( /emim&in a1aln*a ialah 6o$h%aruddin
7asso. *an# $emudiann*a ber&indah %an#an $e&ada 4r( )urhanuddin al-0elmi - iai%u seoran# %o$oh a#ama *an#
mam&u men#uasai bahasa Arab dan ln##eris disam&in# bahasa 6ela*u( /66 %elah men#is*%ihar$an
ma%lama%n*a un%u$ men!a&ai $emerde$aan ne#ara se!ara &enuh(
4r( )urhanuddin ban*a$ ber$orban un%u$ /66 dan beliau menda&a% $e&er!a*aan #olon#an a#ama un%u$
men*er%ai #era$an &oli%i$ ba#i menen%an# &enjajah(
/66 %elah berja*a mem&erluas$an &en#aruhn*a dalam mas*ara$a% 6ela*u sehin##a ia berja*a menubuh$an
&ula bebera&a sa*a& a%au baha#ian dalam s%ru$%ur or#anisasin*a(
+elain An#$a%an /emuda 'nsa< (A/'". An#$a%an >ani%a +edar (A>A+" dan )arisan Tani +e-6ala*a ()ATA+".
6ajlis A#ama Ter%in##a +e-6ala*a (6ATA" ju#a meru&a$an an%ara sa*a& a%au baha#ian dalam s%ru$%ur
or#anisasi /66(
6ATA meru&a$an baha#ian a#ama &ar%i ber$enaan( 6elalui 6ATA dalam sa%u mes*uara% a#un# %ahunann*a
%elah berja*a melahir$an 0i;bul 6uslimin &ada 1, 6a! 19,8( Tujuan /66 melahir$an 0i;bul 6uslimin
seba#ai sa*a&n*a adalah ba#i men#um&ul$an %ena#a &ara ulama(
+eba#ai sebuah &ar%i 'slam &er%ama di ne#ara ini. 0i;bul 6uslimin *an# di&im&in oleh 5s%a; Abu )a$ar al-)aKir mem&un*ai ma%lama%
39
un%u$ men!a&ai $emerde$aan ne#ara *an# berdaula% ba#i memben%u$ sebuah mas*ara$a% *an# berasas$an $e&ada $e<ahaman 'slam
ser%a me1ujud$an sebuah ne#ara 'slam a%au 4arul 'slam( 4alam &endiriann*a. ia men*o$on# /66 %e%a&i se$eras-$erasn*a menola$
&erjuan#an 56N?(
)a#aimana&un. ri1a*a% hidu& 0i;bul 6uslimin bera$hir &ada ?#os 19,8 a&abila )ri%ish ber%inda$ men#haram$ann*a disam&in#
menahan seramai %ujuh oran# &u!u$ &im&inann*a. %ermasu$lah 5s%a; Abu )a$ar al-)aKir sendiri di ba1ah 5ndan#-undan# 4arura% a%au
@mer#en!* Re#ula%ions(
+un##uh&un a$%ivi%i 0i;bul 6uslimin %erhen%i. namun $e#hairahan so$on#an ra$*a% $hususn*a dari alim ulama %erhada& &erjuan#an
&oli%i$n*a ama%lah memberan#san#$an( +eman#a% dan so$on#an $en%al inilah *an# a$hirn*a merin%is jalan mudah $e arah &enubuhan
/A+ &ada %ahun 19-1(
4alam hal ini. ramai ahli sejarah ber&enda&a% &en#har#aan dan &en#i$%ira<an &erlulah dihulur$an $e&ada 5s%a;
Abu )a$ar al-)aKir. &emim&in 6ATA dan se%erusn*a 0i;bul 6uslimin *an# %elah men##ara& sebaha#ian besar
dari #round 1or$ ba#i melebar$an &erse$i%aran un%u$ memudah$an &enubuhan /A+(
/eranan 0i;bul 6uslimin dalam &enubuhan /A+ lebih %er%onjol la#i a&abila sebaha#ian besar dari be$as &u!u$
&im&inan &usa%n*a %uru% men*er%ai /A+ dan memain$an &eranan se!ara a$%i<( 6ere$a an%aran*a %ermasu$lah
5s%a; ?%hman 0am;ah. 5s%a; )aharuddin Abd( 7a%i<<. Tuan 0aji haider ha%ib dan 5s%a; =unus 0aji =a%imi(
)esar $emun#$inan ju#a )aha#ian A#ama 56N? *an# di&im&in oleh 5s%a; Ahmad Auad 0assan %uru% diresa&i
den#an &en#aruh 0i;bul 6uslimin ini( Tambahan la#i ramai &emim&in a#ama dalam 56N? $e%i$a i%u $e!e1a
den#an &u!u$ &im&inan mere$a *an# ber!adan# un%u$ menaja &erjudian (lo%eri"(
Tida$ da&a% dina<i$an baha1a ran!an#an a1al &enubuhan /A+ sebenarn*a adalah di%imbul$an oleh sebaha#ian
besar ahli-ahli a#ama di dalam 56N? semasa berlan#sun#n*a 6u$%amar 5lama e%i#a di )an#unan elab
56N? )a#an. )u%%er1or%h den#an &eni%ia &enajan*a %erdiri dari&ada:
1( 5s%a; 0aji Ahmad Auad 0assan - /en#erusi
2( 5s%a; 0aji Ahmad 6ali$i - +e%iausaha
3( Tuan 0aji Ahmad )ada1i Abdullah - An##o%a
,( Tuan 0aji Ahmad 8ha;ali Abdullah - An##o%a
-( Tuan 0aji Ahmad Tuan 0ussein - An##o%a
3( Tuan 0aji 6ansor J(/ - An##o%a
2( 4ua %i#a oran# ulama *an# menjadi ahli dari +elan#or dan Ne#eri +embilan(
/eni%ia &enaja inilah *an# berusaha meran#$a &erlemba#aan ser%a menama$an &er%ubuhan *an# di!i%a-!i%a$an i%u
- iai%u den#an nama /er%ubuhan 5lama +e-6ala*a( /eni%ia ini %elah berusaha men#ada$an &ersidan#an den#an
&ersa%uan-&ersa%uan $ebaji$an 6ela*u a%au 'slam. 6ajlis A#ama 'slam Ne#eri. ulama &erseoran#an. &ara $adhi
dan ju#a mu<%i(
>alau&un &erhim&unan ulama dan oran# &erseoran#an *an# dianjur$an oleh )aha#ian A#ama 56N? i%u &ada
mulan*a berja*a menubuh$an /er%ubuhan 5lama. %e%a&i a%as inisia%i< 5s%a; ?%hman 0am;ah. be$as Ahli
Ja1a%an$uasa 0i;bul 6uslimin *an# me1a$ili /ersa%uan al-@h*a as-+*ari<<. 8unon# +eman##ol berja*a
melahir$an /ersa%uan 'slam +e-6ala*a (/A+" ba#i men##an%i$an /er%ubuhan 5lama +e-6ala*a *an#
di!adan#$an &ada mulan*a(
6a$a /A+ %elah di%ubuh$an se!ara rasmi hasil dari &erhim&unan a%au mu$%amar %ersebu%. *an# an%aran*a %uru%
diser%ai oleh:
1( /ersa%uan #uru-#uru a#ama dari /erlis(
2( /ersa%uan ulama dari edah(
3( /ersa%uan ana$-ana$ aliman%an 6ala*a (/@RA6" /era$(
,0
,( elab 4arul @hsan dari +elan#or(
-( elab 6ela*u )a#an dari +eberan# /erai(
3( /ersa%uan al-@h*a as-+*ari<<. 8unon# +eman##ol. /era$(
2( /eri$a%an 6ela*u )ersa%u dari +eberan# /erai dan /ulau /inan#(
8( 4an lain-lain badan $ebaji$an. $elab a%au jamaah %eru%aman*a dari +eberan# /erai dan /ulau /inan#(
Ju#a hadir sama bebera&a oran# Tuan 8uru. 1ar%a1an. imam dan $adhi a%as nama &eribadi(
Ada&un /erlemba#aan a1al /A+ *an# di#aris$an i%u mem&un*ai em&a% %ujuan. iai%u:
/@RTA6A: 6e1ujud$an sa%u &eri$a%an &ersaudaraan 'slam un%u$ memben%u$ sa%u %ena#a bersama ba#i
men*elen##ara$an se#ala %un%u%an 'slam dan siasah *an# berdasar$an demo$rasi(
@45A: 6enum&u$an se#ala i$h%iar dan %ena#a un%u$ men*a%u$an /erlemba#aan &en%adbiran a#ama di seluruh
ne#ara(
@T'8A: 6emelihara dan mem&er%ahan$an ha$-ha$ $e&en%in#an dan $ehorma%an a#ama dan uma% 'slam(
@@6/AT: )e$erjasama den#an &er%ubuhan-&er%ubuhan siasah *an# lain di dalam ne#ara ini. *an# dasar dan
%ujuann*a %ida$ berla1anan den#an ajaran 'slam dalam men!a&ai demo$rasi. $eadilan mas*ara$a% dan
$emanusiaan(
An%ara barisan $e&im&inan &er%ama *an# dilan%i$ menerajui /A+ %ermasu$lah:
1( Tuan 0aji Ahmad Auad 0assan - =an# 4i&er%ua A#un#
2( Tuan 0aji Ahmad 8ha;ali Abdullah - Timbalan =an# 4i&er%ua A#un#
3( Tuan haji 0ussin :he 4ol - Naib =an# 4i&er%ua A#un# (5%ara"
,( Aa$ir 6uhammad Nor - Naib =an# 4i&er%ua A#un# (Ten#ah"
-( Abdul Rahman Jamaluddin al-Jambuli - Naib =an# 4i&er%ua A#un# (+ela%an"
3( Tuan 0aji Ahmad 6ali$i - +e%iausaha A#un#
2( Tuan 0aji Ahmad Tuan 0ussein - )endahari A#un#
Ahli Ja1a%an$uasa A#un# &ula %erdiri dari&ada:
1( Tuan 0aji =ah*a Joned
2( Tuan 0aji 5%hman Talib
3( Tuan 0aji 6ohammad Nor
,( Tuan 0aji Cabidi Ali
-( Tuan 0aji Abdul >ahab
3( Tuan 0aji Assai*a
2( 6uhammad 6ah;ub
8( Tuan 0aji Ahmad Nadur(
Ji$a diliha% $e&ada &ersa%uan. &eribadi dan jumlah *an# hadir semasa &erhim&unan a%au mu$%amar &enubuhan
/A+ i%u. *an# $eban*a$ann*a %erdiri dari %o$oh-%o$oh a#ama. ma$a se!ara %ida$ lan#sun# menunju$$an baha1a
elemen dan seman#a% &erjuan#an 'slam %elah %ersemai bersama /A+ semenja$ a1al &enubuhann*a la#i(
@lemen 'slam dalam /A+ ini lebih %erserlah la#i a&abila usaha *an# diba1a oleh =an# 4i&er%ua A#un#
/er%aman*a. 5s%a; 0aji Ahmad Auad 0assan un%u$ men*e%ujui #a#asan Na%ional :on<eren!e %ajaan 4a%oP ?nn
Jaa<ar (ramai *an# ber&enda&a% di sini baha1a 0aji Ahmad Auad mun#$in %er&en#aruh den#an !ara &oli%i$ 4a%oP
?nn *an# ju#a meru&a$an ra$an $arib beliau" %ida$ di%erima oleh ahli dan &en*o$on#-&en*o$on# /A+(
,1
e#a#alan 0aji Ahmad Auad menda&a%$an so$on#an ahli dan &en*o$on#-&en*o$on# /A+ ini se$ali la#i
menunju$$an baha1a $esedaran mendalam men#enai &oli%i$ 'slam di $alan#an ahli dan &en*o$on#n*a %elah
1ujud 1alau&un /A+ sendiri $e%i$a i%u masih berada &ada %aha& *an# lemah(
A$hirn*a. dalam sa%u /erhim&unan has &ada +e&%ember 19-3. 0aji Ahmad Auad %er&a$sa men#ambil jalan
$eluar den#an menin##al$an /A+ ba#i bersama-sama 4a%oP ?nn (men*er%ai /ar%i Ne#ara"(
esedaran 'slam di $alan#an ahli dan &en*o$on# /A+ inilah *an# menjadi$an sa%u !iri $eis%ime1aan $e&ada
&erjuan#an /A+ 1alau&un se&anjan# sejarah &erjuan#ann*a ramai di $alan#an &emim&in a%asn*a menin##al$an
&ar%i. namun &ar%i %erus hidu&. malah lebih $en%al dan subur(
+ele&as %ama%n*a /eran# 4unia edua. sebuah &ar%i &oli%i$ baru 6ela*u diben%u$. iai%u /ar%i eban#saan 6ela*u
6ala*a (/66" a%au disebu% ju#a 6ala* Na%ionalis% /ar%* (6NA"( la di%ubuh$an &ada 12 ?$%ober 19,- di '&oh.
/era$( /emim&in a1aln*a ialah 6o$h%aruddin 7asso. *an# $emudiann*a ber&indah %an#an $e&ada 4r(
)urhanuddin Al-0elmi dan 'sha$ 0aji 6uhammad( 4r )urhanuddin Al-0elmi adalah seoran# %o$oh a#ama *an#
mam&u men#uasai bahasa Arab dan ln##eris disam&in# bahasa 6ela*u(
/66 %elah men#is*%ihar$an ma%lama%n*a un%u$ men!a&ai $emerde$aan ne#ara se!ara &enuh( 4r( )urhanuddin
ban*a$ ber$orban un%u$ /66 dan beliau menda&a% $e&er!a*aan #olon#an a#ama un%u$ men*er%ai #era$an
&oli%i$ ba#i menen%an# &enjajah( /66 %elah berja*a &erluas$an &en#aruhn*a dalam mas*ara$a% 6ela*u
sehin##a ia berja*a menubuh$an &ula bebera&a sa*a& a%au baha#ian dalam s%ru$%ur or#anisasin*a( +elain
An#$a%an /emuda 'nsa< (A/'". An#$a%an >ani%a +edar (A>A+" dan )arisan Tani +e-6ala*a ()ATA+". 6ajlis
A#ama Ter%in##a +e-6ala*a (6ATA" ju#a meru&a$an an%ara sa*a& a%au baha#ian dalam s%ru$%ur or#anisasi
/66( 6ATA meru&a$an baha#ian a#ama &ar%i ber$enaan(
N(J(Auns%on men*ebu%$an. %ujuan u%ama &enubuhan 6ATA adalah un%u$ men#e$al$an &en#a1alan hal eh1al
'slam oleh mana-mana &iha$( 4i dalam &ersidan#ann*a. %elah diis*%ihar$an %en%an# &emisahan hal-hal a#ama dari
di$a1al oleh mana-mana ne#eri se!ara &ersendirian( 6ere$a ber&enda&a%. sul%an-sul%an %ida$ !e$a& membua%
$e&u%usan dalam hal-hal a#ama( on#res %elah mendesa$ su&a*a $uasa *an# ber$ai%an den#an a#ama diserah$an
$e&ada 6ATA + )+$+-unston+ 'Malay Politics In Malaysia8 A %tudy o6 <M)& and PA%; uala 7um&ur+
6elalui 6ATA dalam sa%u mes*uara% a#un# %ahunann*a %elah berja*a melahir$an OHi:bul MusliminD &ada 1, 6a! 19,8. di +e$olah
A#ama Al-'h*a As-+*ari<. 8unun# +eman##ul /era$( Tujuan /66 melahir$an 0i;bul 6uslimin seba#ai sa*a&n*a adalah ba#i
men#um&ul$an %ena#a &ara ulama( 6a$a lahirlah sebuah &ar%i 'slam &er%ama di ne#ara iniU
Matlamat utama ditubuhkan8
1( 5n%u$ men!a&ai $emerde$aan(
2( 6embina sebuah mas*ara$a% *an# berasas$an $e&ada $e<ahaman 'slam(
3( 5n%u$ mendiri$an sebuah ne#ara 'slam a%au 4arul 'slam(
)a#i men!a&ai $e%i#a-%i#a ma%lama% ini. 0i;bul 6uslimin %elah men#emu$a$an 2 la#i obje$%i<(
1( 5n%u$ menimbul$an &rinsi& $esedaran &oli%i$ di $alan#an oran#-oran# 'slam di 6ala*a(
2( 5n%u$ men*a%u&adu$an uma% 'slam di ba1ah sa%u ideolo#i(
3( 5n%u$ men*o$on# $ebebasan !e%a$. bersidan# dan bersuara(
,( 5n%u$ menambah jumlah se$olah dan men*edia$an jenis &endidi$an menuru% $ein#inan mas*ara$a% &ada 1a$%u i%u(
-( 5n%u$ mem&er%in#$a%$an a$hla$ oran#-oran# 6ela*u(
3( +e!ara amn*a. un%u$ menja#a $ebaji$an dan $edudu$an e$onomi oran#-oran# 6ela*u(
2( Tambahan &ula ia sedia ber$erjasama den#an &ar%i-&ar%i &oli%i$ dan &er#era$an 'slam dari luar ne#eri(
,2
0i;bul 6uslimin a%au 0amim di&im&in oleh an%aran*a:
1( e%ua 5mum I 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir(
2( Naibn*a - 'r(0aji Ari<<in Alias dari Johor )ahru(
3( +e%iausaha - 5s%a; 5%hman 0am;ah(
,( :i$ 8u 6uhammad 4aud Jamil dari elan%an(
-( , oran# 1a$il :
a( 5s%a; =aha*a bin Abdullah sela$u $e%ua(
b( 5s%a; 0arun Aahmi Taib(
!( 5s%a; )aharudin 7a%i<(
d( 5s%a; 5%hman 0am;ah(
4alam &endiriann*a. 0i;bul 6uslimin men*o$on# /66 %e%a&i se$eras-$erasn*a menola$ &erjuan#an 56N?( )a#aimana&un.
ri1a*a% hidu& 0i;bul 6uslimin bera$hir &ada ?#os 19,8 a&abila )ri%ish ber%inda$ men#haram$ann*a disam&in# menahan seramai
%ujuh oran# &u!u$ &im&inann*a. %ermasu$lah 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir sendiri di ba1ah 5ndan#-undan# 4arura% a%au @mer#en!*
Re#ula%ions(
Ru&an*a &en*e$a%an. &ene$anan dan &en#em&an#an $e a%as arus $eban#$i%an 'slam *an# %ida$ da&a% dibendun# i%u. se!ara %ida$
lan#sun# memban%u dan menambah$an la#i seman#a% un%u$ 1ujudn*a &ar%i 'slam *an# lain( e#hairahan so$on#an ra$*a% $hususn*a
dari alim ulama %erhada& &erjuan#an &oli%i$n*a ama%lah memberan#san#$an( +eman#a% dan so$on#an $en%al inilah *an# a$hirn*a
merin%is jalan mudah $e arah &enubuhan /A+ se%erusn*a(
Ada ju#a ahli sejarah ber&enda&a% &en#har#aan dan &en#i$%ira<an &erlu dihulur$an $e&ada 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir. &emim&in 6ATA
dan se%erusn*a 0i;bul 6uslimin. $erana mere$a %elah men##ara& sebaha#ian besar dari !roun) 0ork *an# melebar$an &erse$i%aran
un%u$ memudah$an &enubuhan /A+( /eranan 0i;bul 6uslimin dalam &enubuhan /A+ lebih %er%onjol la#i a&abila sebaha#ian besar dari
be$as &u!u$ &im&inann*a %uru% men*er%ai /A+ dan memain$an &eranan se!ara a$%i<(
6ere$a an%aran*a %ermasu$lah 5s%a; ?%hman 0am;ah *an# &ernah meme#an# bebera&a ja1a%an &en%in# dalam /A+. dan &ernah
ber$hidma% se&enuh masa hin##a $e a$hir ha*a% den#an /A+( )e#i%u ju#a 5s%a; )aharuddin Abd( 7a%i<<. Tuan 0aji haider ha%ib dan
5s%a; =unus 0aji =a%imi( Ju#a di$a%a$an besar $emun#$inan )aha#ian A#ama 56N? *an# di&im&in oleh 5s%a; Ahmad Auad 0assan
%uru% diresa&i den#an &en#aruh 0i;bul 6uslimin ini( Tambahan la#i ramai &emim&in a#ama dalam 56N? $e%i$a i%u $e!e1a den#an
&u!u$ &im&inan mere$a *an# ber!adan# un%u$ menaja &erjudian (lo%eri"(
/e#era$an re<ormasi ini di$a%a$an ama% ber&en#aruh dalam mas*ara$a% dan boleh men##u#a% &iha$ &enjajah )ri%ish &ada 1a$%u i%u dan
masa menda%an#( Tuduhan Obaha*a dari #unun#P a%au O#e) <slamic Part'= oleh 4a%u$ ?nn Jaa<ar %o$oh 56N?. &ar%i *an# dibenar$an
dan dibelai oleh &enjajah 1a$%u i%u. adalah seba#ai bu$%in*a(
%($A!AH P()<B<HA) PA%
/ar%i 'slam +e-6ala*sia (/A+" adalah sebuah &ar%i &er#era$an 'slam di 6ala*sia *an# di&im&in oleh /residen
&ar%i. 4a%oB +eri Tuan 8uru 0j Abdul 0adi bin A1an#( /A+ !uba men#imban#i &erjuan#an nasionalisme 56N?
seba#ai sebuah &ar%i *an# mendo$on# 'slam( 4en#an %ida$ mena<i$an baha1a seman#a% &erjuan#an *an#
ber%eras$an $e&ada 'slam di ne#ara ini %elah&un 1ujud semenja$ %ahun 1903 la#i. *an# %elah diba1a dan
di&erjuan#$an oleh #olon#an &embaharuan a%au re<ormasi 'slam *an# menda&a% &endidi$an di Timur Ten#ah
(an%aran*a %ermasu$lah +*ed +hei$h al-0adi. +hei$h Tahir Jalaluddin dan 0aji Abbas 6ohd( Taha" *an# ber&usa%
di +in#a&ura. 6ela$a dan /ulau /inan#. /A+ *an# mun!ul &ada %ahun 19-1 adalah a%as $esedaran mas*ara$a%
6ela*u (&ada 1a$%u i%u" un%u$ meliha% 'slam da&a% di%e#a$ dan didaula%$an di ne#ara ini(
/enubuhan /A+ se!ara rasmin*a &ada 2, november 19-1(>alau&un be#i%u. &er#era$an *an# men!e%us$an
%er%ubuhn*a /A+ sebenarn*a %elah bermula jauh lebih a1al iai%u seja$ bermulan*a &er#era$an re<ormasi 'slam di
Tanah 6ela*u(
/er#era$an re<ormasi ini meru&a$an ren%e%an dari re<ormasi di Timur Ten#ah. $hususn*a di 6esir. *an#
di&elo&ori oleh 6uhammad Abduh &ada a$hir abad esembilan )elas( 'an*a %elah menjalar $e Tanah 6ela*u
dimana +*ed +hei$h Al-0adi %elah men*ebar$an &en#aruh re<ormasi ini melalui majalah Al-'mam (1903-1908"
,3
dan a$hbar Al-'$h1an(1923-1931"(
/er#era$an re<ormasi ini be#i%u ber&en#aruh dalam mas*ara$a% 6ela*u sehin##a ian*a meresa&i &ar%i &oli%i$
6ela*u *an# &er%ama iai%u /ar%ai eban#saan 6ela*u +e-6ala*a a%au lebih di$enali seba#ai 6N/ *an# diasas
&ada bulan ?$%ober 19,-( 6en*edari &eri-&en%in#*a &en#aruh ini. 6N/ se%erusn*a %elah menubuh$an sa*a& a%au
baha#ian 'slam dalam s%ru$%ur or#anisasin*a( +a*a& a%au baha#ian 'slam dalam 6N/ inilah *an# ber%an##un#-
ja1ab melahir$an 6ATA (6ajlis A#ama Ter%in##i +e-6ala*a" *an# darin*a 1ujud 0i;bul 6uslimin di 8unun#
+eman##ol &ada
1, 6a! 19,8(
Ri1a*a% 0i;bul 6uslimin ba#aimana&un %ida$ lama( 0asil dari desa$an 4a%oB ?nn Jaa<ar. *an# $e%i$a i%u
memim&in 56N?. 'n##eris %elah men#is*%ihar$an &en#haraman 0i;bul 6uslimin menan#$a& &emim&in-
&emim&inn*a( 0i;bul 6uslimin %elah disebu% oleh 4a%oB ?nn seba#ai Red 'slami! /ar%* *a$ni !uba
men*ama$ann*a den#an &en#aruh $omunis *an# merbah*a( )eliau ju#a %elah men*ebu% &enubuhan 0i;bul
6uslimin seba#ai 9)aha*a 4ari 8unon#9 $erana &enubuhann*a *an# ber%em&a% di 8unon# +eman##ol /era$(
>alau&un a$%ivi%i 0i;bul 6uslimin %erhen%i a&abila bermula 4harura% &ada bulan Jun 19,8. seman#a% &erjuan#an
*an# $en%al di $alan#an &endu$un#- &endu$un#n*a a$hirn*a %elah merin%is $e&ada &enubuhan /A+ &ada 2,
November 19-1(
'deolo#i /A+ ialah '+7A6( /A+ mem&erjuan#$an '+7A6 *an# sem&urna( /erjuan#an /A+ adalah ber&andu$an
$e&ada ajaran Al-Huran dan 0adis Nabi(
)erdasar$an $e&ada ideolo#i ini. /A+ mem&erjuan#$an 1ujudn*a di dalam ne#ara ini sebuah mas*ara$a% dan
&emerin%ahan *an# %erla$sana di dalamn*a nilai-nilai hidu& 'slam dan hu$um- hu$umn*a menuju $eredhaan
Allah(
<sta: Abu Bakar Al'BaEir(01@BF01B2)
Pembaharuan melalui Politik Islam
/ada 1, 6a! 19,8. dalam /ersidan#an 6ATA. sebuah 9/ar%i ?ran#-?ran# 'slam 6ala*a9 a%au di$enal den#an
nama 0i;bul 6uslimin %elah di%ubuh$an( Nama 0i;bul 6uslimin %elah di!adan#$an oleh 5s%a; Abu )a$ar Al-
)aKir dan diso$on# oleh 5s%a; Abrab Tamimi dan 4r( )urhanuddin Al-0elm*(
0i;bul 6uslimin men#ambil seman#a% &enubuhann*a dari&ada 6asjumi di 'ndonesia dan '$h1an 6uslimin di
Timur Ten#ah( 0i;bul 6uslimin di%ubuh$an ba#i mem&erjuan#$an $emerde$aan %anahair berasas$an 'slam(
4asar &ar%i ini adalah a%as 9'slam sema%a-ma%a ba#i men!a&ai $emerde$aan ban#sa 6ela*u *an# berdaula%.
men!i&%a$an mas*ara$a% berdasar$an 'slam dan men!a&ai Tanah 6ela*u 4arul-'slam9( 4alam &ersidan#an
%ersebu% 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir %elah di&ilih menjadi e%ua 5mum 0i;bul 6uslimin(
Tam"aran ke"ada <M)&
4alam &ersidan#an &enubuhan 6ATA di 6aahad Al-@h*a Al-+hari<. &emim&in-&emim&in 56N? berasa san#a%
ra#u-ra#u dan berusaha men#ela$$an diri dari&ada men*er%ain*a( Tida$ ramai di $alan#an %o$oh 56N? *an#
hadir dalam &ersidan#an %ersebu%(
+ebali$n*a &emim&in-&emim&in /66 ramai *an# hadir( )ah$an ramai an##o%a /66 *an# men#ambil
baha#ian &en%in# dalam men##era$$an bebera&a ja1a%an$uasa di ba1ah 6ATA( eadaan ini meru&a$an sa%u
,,
%am&aran *an# heba% $e&ada 56N? *an# baru saja di%ubuh$an i%u(
+a%u la#i %am&aran %erhada& 56N? adalah a&abila /@/@R6A+ di%ubuh$an( 4en#an &enubuhan /@/@R6A+ ia
menjadi sain#an heba% $e&ada baha#ian i$%isad 56N?( )aha#ian ini sedan# #ia% meran#$a &eran!an#an e$onomi
lima %ahunn*a *an# &er%ama dan mahu$an so$on#an ramai oran# 6ela*u(
+eja$ i%u la#i &iha$ 56N? %elah membua% an!aman den#an men##una$an un#$a&an 9baha*a dari #unun#9
%erhada& %un%u%an dan usaha *an# dila$u$an oleh a$%ivis 'slam dari&ada 6ATA(
/enubuhan 0i;bul 6uslimin se%erusn*a memberi %am&aran *an# san#a% heba% $e&ada 56N?( 56N? menola$
&enubuhan 0i;bul 6uslimin( +ebali$n*a. seba#ai &ar%i *an# mem&erjuan#$an $emerde$aan. /66 menjadi
&ar%i *an# san#a% berdam&in# ra&a% den#an 0i;bul 6uslimin(
Pusat Mem"erjuankan Kemerdekaan
/ada masa i%u 6aahad Al-@h*a Al-+hari< menjadi &usa%. sedan#$an 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir menjadi i$on ba#i
&erjuan#an $emerde$aan( e%i$a i%u 56N? di ba1ah 4a%o ?nn Jaa<ar %ida$ mem&erjuan#$an $emerde$aan(
)ah$an a$%ivis $emerde$aan serin# dieje$ den#an $a%a-$a%a 9na$ bua% seba%an# jarum &un %a$ &andai. ini$an
mahu merde$a9(
4i ba1ah $e&emim&inann 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir bebera&a &ersidan#an ba#i men*emara$$an %un%u%an
$emerde$aan %elah diada$an( 0ubun#an &eribadi *an# bai$ di an%ara 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir den#an &emim&in
/66 se&er%i 4r( )urhanuddin Al-0elmi. &emim&in 6ela*u /ar%i omunis 6ala*a (/6" se&er%i Abdullah
:(4 dan ju#a &emim&in-&emim&in $iri se&er%i Ahmad )oes%amam dan lain-lain menjadi$an semua &ersidan#an
*an# di&an##il di a%as nama 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir menda&a% sambu%an *an# ama% luar biasa(
+uasana $e%erbu$a%an dan &er$on#sian *an# di1ujud$an oleh 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir menjadi$an semua &iha$
*an# mahu$an Tanah 6ela*u merde$a. merasa$an sumban#an mere$a masin#-masin# dihar#ai( Tida$ hairan
$ena&a bebera&a &endu$un# /66 dan /6 beran##a&an baha1a 0i;bul 6uslimin adalah sa*a& &oli%i$ 'slam
ba#i /66 seba#aimana A/' adalah sa*a& &emuda dan A>A+ adalah sa*a& 1ani%a ba#i /66( /ada masa i%u
%erda&a% ramai an##o%a-an##o%a 6ela*u dari&ada /6 *an# &ada masa *an# sama ju#a meru&a$an an##o%a dan
&en##era$ u%ama ba#i /66(
)a#i sebaha#ian oran# 6ela*u. /6 &ada masa i%u adalah sa%u saluran &erjuan#an un%u$ menda&a%$an
$emerde$aan( Tambahan la#i semasa &endudu$an Je&un mere$a %uru% ser%a dalam Ten%era An%i-Je&un Ra$*a%
6ala*a a%au 6/AJA( 6/AJA adalah <ron% u%ama /6 dalam &eran# #erila menen%an# &enjajah Je&un( +ele&as
bera$hir /eran# 4unia edua. &elba#ai $um&ulan &oli%i$ 6ela*u $e!uali 56N?. ber$on#si sa%u !i%a-!i%a *an#
sama. iai%u un%u$ membebas$an Tanah 6ela*u dari&ada belen##u &enjajahan )ri%ish(
4emi$ian ju#a ba#i a$%ivis 'slam. den#an %er%ubuhn*a 0i;bul 6uslimin mere$a mahu menjadi$an 6ATA seba#ai
jaba%an a#ama. 7@/'R seba#ai jaba%an &endidi$an dan /@/@R6A+ seba#ai jaba%an e$onomi di baha1a 0i;bul
6uslimin( A&a&un. Al-@h*a diba1ah &im&inan 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir dalam &ersidan#an-&ersidan#an ini
%elah menai$ dan men#ibar$an bendera merah &u%ih berbin%as duabelas *an# melamban#$an bendera 6ala*a
6erde$a( )endera ini %elah dilulus$an oleh &a$a%an &oli%i$ berbilan# $aum /5T@RA-A6:JA *an#
di&en#erusi$an oleh 4r( )urhanuddin Al-0elmi &ada %ahun 19,2(
Tam"aran berubah Menjadi Hasutan
/enubuhan 0i;bul 6uslimin menambah la#i %am&aran $e&ada 56N?( Tuduhan-%uduhan *an# dilem&ar$an oleh
4a%o ?nn Jaa<ar %erhada& 0i;bul 6uslimin men*ebab$an &en%adbiran &enjajah )ri%ish mela$u$an &en#a1asan
,-
*an# $e%a% dan %e$anan *an# heba% %erhada& 0i;bul 6uslimin(
4a%o ?nn men#ulan# an!amann*a den#an men#a%a$an: 9)aha*a dari 8unun# i%u masih ada la#i dan di%ambah
&ula sa%u merbaha*a la#i *an# %umbuh dari %anah dan menjalar a$arn*a su&a*a oran#-oran# 6ela*u %erha&us dan
%erja%uh $erana sebenar-benarn*a &ar%i 'slam i%u Bmerah9(9
e%erbu$an &emim&in-&emim&in 'slam se&er%i 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir un%u$ ber#abun# %ena#a den#an semua
&er#era$an ra$*a% *an# menen%an# )ri%ish dan mem&erjuan#$an $emerde$aan diliha% seba#ai an!aman oleh 4a%o
?nn dan 56N? &ada masa i%u(
7an%aran i%u 0i;bul 6uslimin dilabel oleh 4a%o ?nn seba#ai 9merah9 dan den#an i%u 4a%o ?nn %elah berja*a
men#hasu% &enjajah )ri%ish un%u$ men#an##a& &ar%i 'slam i%u seba#ai &ro-$omunis(
Peninti"an dan Penanka"an
4en#an %uduhan *an# dila$u$an oleh &emim&in-&emim&in 56N?. &en#in%i&an ber%erusan dila$u$an %erhada&
0i;bul 6uslimin( )an*a$ &en#in%i&an dan la&oran $e&ada &iha$ &olis dila$u$an oleh /en#hulu 6uda *an# baru
sahaja dida%an#$an $e 8unun# +eman##ol &ada a1al %ahun 19,8( )eliau adalah saudara $e&ada 4a%u$ Cainal
Abidin Abas. iai%u oran# $ua% 56N? *an# ju#a meru&a$an $a1an bai$ $e&ada 4a%oB ?nn(
+ebenarn*a &en#han%aran /en#hulu 6uda i%u adalah $ehenda$ 56N? un%u$ men#in%i& &er#era$an Al-@h*a dan
5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir( A$hirn*a /en#hulu 6uda i%u ma%i dalam $eadaan *an# %ida$ bai$ iai%u sele&as
meminum ara$( e&er!a*aan se&er%i ini ama% ber&en#aruh $e&ada uma% 'slam di 8unun# +eman##ol &ada masa
i%u( /eris%i1a se&er%i inilah *an# menjadi$an oran#-oran# 6ela*u di 8unun# +eman##ol %erus menola$ 56N?(
/ada &u$ul 12:00 %en#ahari. 29 Julai 19,8. 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir di%an#$a& di ba1ah 5ndan#-5ndan#
4arura%(
,ima Tahun Merenkok dalam Penjara
5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir di%ahan %an&a bi!ara di a%as alasan 9baha*a $e&ada $eselama%an Tanah 6ela*u9( )eliau
bersama-sama lebih 300 %o$oh &oli%i$ a#ama dan &emim&in 6ela*u di%ahan $erana di%uduh menen%an# )ri%ish(
Tuduhan sam&in#an *an# di$ena$an seba#ai alasan menahan 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir adalah beliau ada
ber$em&en men*eru oran# ramai su&a*a jan#an membeli susu dan sabun dari $edai $aum :ina di 8unun#
+eman##ulU 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir di%ahan selama enam bulan di &enjara Tai&in#. $emudian di&indah$an
seba#ai %ahanan &oli%i$ di /ulau Jerja$( )eliau di%ahan di /ulau Jerja$ selama se%ahun se%en#ah(
+emasa beramai-ramai di &enjara /ulau Jerja$. mere$a %elah membua% &a$a%an iai%u a&abila $eluar nan%i ada di
$alan#an mere$a se!ara lan#sun# a%au %ida$ lan#sun# henda$lah menjalan$an jarum $e dalam 56N? un%u$
menu$ar 56N? dari slo#an 90idu& 6ela*u9 $e&ada slo#an 96erde$a9( emudian 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir
di&indah$an $e &enjara di Tanjun# )eruas 6ela$a dan a$hirn*a $e &enjara '&oh( +ele&as di&enjara$an selama
em&a% %ahun %i#a bulan. 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir dibebas$an &ada bulan ?$%ober 19-2(
>alau&un &enjajah )ri%ish %ida$ se!ara rasmi men#eluar$an &erin%ah men#haram$an 0i;bul 6uslimin. namun
%inda$an )ri%ish menahan 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir bersama-sama 300 oran# &emim&in dan &ara a$%ivis. %elah
menjadi$an 0i;bul 6uslimin lum&uh sama se$ali(
Terus Berjuan
+eba#ai &en#asas &ar%i lslam &er%ama di ne#ara ini. 5s%a; Abu )a$ar al-)aKir mem&un*ai ma%lama% un%u$
men!a&ai $emerde$aan ne#ara *an# berdaula% ba#i memben%u$ sebuah mas*ara$a% *an# berasas$an $e&ada
$e<ahaman lslam ser%a me1ujud$an 4arul lslam( 4alam &endiriann*a. ia men*o$on# /66 %e%a&i se$eras-
,3
$erasn*a menola$ &erjuan#an 56N?(
/ar%i eban#saan 6ela*u 6ala*a (/66" di%ubuh$an &ada 12 ?$%ober 19,- di l&oh. /era$ dan bebera&a bulan
sele&as i%u barulah 56N? di%ubuh$an( +emasa 4arura% semua $e#ia%an &oli%i$ %elah diharam$an oleh )ri%ish(
Namun 56N? dibenar$an ber#era$ !er#as oleh &enjajah )ri%ish ba#i men#a%ur jen%era $e arah &ilihanra*a 19--(
4alam &ilihanra*a %ahun 19--. 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir ber%andin# seba#ai !alon /eri$a%an 6ela*u /era$
menen%an# !alon 56N?. %e%a&i #a#al(
5s%a; Abu )a$ar Al-)a$ir %ida$ menjadi !alon /A+ *an# %elah &un di%ubuh$an &ada %ahun 19-1( +ebali$n*a sa%u
&a$a%an &oli%i$ dan $erjasama %elah di1ujud$an di an%ara /A+ den#an /eri$a%an 6ela*u /era$( /ende$a%an ini
adalah sa%u s%ra%e#i *an# dirasa$an &erlu ba#i melindun#i 6aahad Al-@h*a Al-+hari<(
%umbanan ke"ada Gerakan Islam
>alau&un a$%ivi%i di a%as nama 0i;bul 6uslimin bera$hir disebab$an &erin%ah 4arura%. namun $e#hairahan
so$on#an ra$*a% $hususn*a dari alim ulama$ %erhada& &erjuan#an &oli%i$n*a ama%lah memberan#san#$an(
+eman#a% dan so$on#an $en%al inilah *an# a$hirn*a merin%is jalan $e arah &enubuhan /A+ &ada %ahun 19-1(
4alam hal ini. ramai ahli sejarah ber&enda&a% &en#har#aan dan &en#i$%ira<an &erlulah diberi$an $e&ada 5s%a;
Abu )a$ar Al-)aKir. &en#asas 6aahad Al-@h*a Al-+hari<. &emim&in 6ATA. /@/@R6A+. 7@/'R dan
se%erusn*a 0i;bul 6uslimin *an# %elah mele%a$$an asas u%ama ba#i &enubuhan /A+(
Anuerah
5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir %elah menerus$an usaha ba$%in*a memaju$an 6aahad @l-@h*a Al-+hari< hin##a $e
a$hir ha*a%n*a &ada bulan Julai. 192,( /ada %ahun 1930an. 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir %elah dilan%i$ menjadi
an##o%a 6ajlis A#ama /era$( 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir %elah dianu#erah$an &in#a% Jasa /erdana (J(/" dan /in#a%
Jasa eba$%ian ( /(J("( +e%elah &emer#iann*a. 5s%a; Abu )a$ar Al-)aKir ju#a %elah dianu#erah$an seba#ai
To$oh 8uru /era$ 192-(
,2