(D;1"r,

NDERMARRESIA
(a
FIEK
Hvrle
Qellimi
i Lendes
I(io lendc ka per qellim t'i njoftoje studentet me koncptet baze
te inovacionit dhe ndermanesise me qellim
te stimulimit te te
menduarit ndermarres-
Disa nga ceshtjet me te cilat do te mirremi giate ketij semestri:
Si e definojme inovacionin dhe ndermarresine?
Si ndryshojne keto koncepte nga menaxhmenti klasik?
Cfare kerkohet per te filluar nje biznes?
Disa tema speclfike
Si z,hvillohet nje plan
i biznesit dhe cfare duhet te permbaje
ai?
Buimet e finmcimit
Pedorimi i telmologiise dhe ndikimi i internetit ne ndermarresi
Faktoret e ndryshimit
Raste studimi nga perditshmeria
Kosovare
Konceotet Themelore
Definicioni
Ndermarresia eshte akti i te qenit ndermarres.
Sipas J.B. Say (1800):
Ndermanes eshte dikush i cili i hansferon
resurset nga nje firshe e produktivitetit
te ulet ne nje fushe te
produktivitetit te larte.
por jo
vetem
Ndermarresia mund te definohet edhe si casje e veqante ndaj
menaxhimit.
Ndermarresia mund te definohet edhe si inovacion i qellimte.
5l',o-iq
www.e-Libraria.com
Sjellja ndermarrcse
Pamarre parasysh se si e definojme ndermanesine,
jane
keto
elemete te meposhtme te cilat e definojne sjelljen e cdondermanesi:
o
lniciativa
.
organizimi apo reorganizimi i resurseve ekonomike ose
sociale per te lsijuar perfitime reale
r pranimi i deshtimit dhe nezikut
Idendflldml i mundesise
r
Kerkimi sistematik i mundesive ne ambientin e
jashtem
r
zbulimi me fat
r
lrijimi i mundesise nga ndermarresi
Moddi per njohjcn c mundeslse
FIGT'RE I.I
Heuricdc Modd for Opportunity Recognttion
Personalited Ndermarrec
r
inovativjo domosdo inovdor
o
lreativ ne kuader te organizates
r
kme sens te perfelsionit
o
motivim te larte per anitje personale
www.e-Libraria.com
Rasti i Kosoves
o
95% e kompanive jane
ne sektorin e NVM-ve
r
Mbi 80% te punesuarve punojne
ne sektorin public
Pra.,.
Filloni te mendoni si ndermarres...TANl.
'.
Jepni kuptim
THE ART oF srART
o
Pnnireso cilesin e
jet6s
o
Pnnir6soj eni t gabuar6n
o
Mos lejoni q e mira t pdrfundoj
2. Krfloni nlE moto
r
Wendy's
"Healthy fast food
r
FedEx
"Peace
of mind"
o
Nike "Authentic athletic performance.
o
Target
"Democratize design"
3. Filloni pun6n
r
Me,ndoni ndryshe
r
Polarizoni njerzit
o
Qeni
disa baslrkmendimtarE
4. Defironl nj model tG biznesit
r
Jini specifik
o
lvtbSieDi t rhjeshte
.
hrctni
gra
5. GEnhetonl nlTsD(trcguerit
supodmeg detyrat) MAT (lnit61s1cq
acsunptioar, tarkr)
r
Treguesi
"Dizqini prfindimtaf
o
Srpozimi
"Shi$f thirrjoUditd'
o
Detyra "Merr me qira qi z1716'
Aftdsia pr td
ofruar nj
produkt ose
shrbim unik
Vlera pr
konsumatorin
www.e-Libraria.com
Me
fiale
tjera...
Not a tisk-iiaker
C'Ol
I Desire to leam nerv atd
(
\rrat'rtndns6
seting:
t
r
CooPraSYe and teEm
PaYr
{;*
S8ong desllg b tvoft hed
(l
FIGT'RE I.2
Strong Dntrepreneurlal Percond Characterisdcs rnd Behavlor
LloJet e Ndermarresve
e
Ndermanesi arrites -
qe ka nwoje te anije
qellime te reja giithe
kohqr.
r
Ndermarresi shites - qe perrdor aftesite "e buta" per te shitur
produlca
ao
shc$imet
r
frvilluesi i idcve - qc shpesh asociohet me ndermrrcsine ne
sekorin c telmologiise'
o
Ndcrmarresi menaxher - i cili giithe kohen teirton te meiraxhoje
ndr5Nshimin.
Pse cahte c rended3hmcndermarreria?
.
Per laijirnin e mireqenjes ekonomike edhe ne nivel personal
edhe ne nivel nacional.
Rasd i SHBA-ve
r
Ne vitin 2002 ne SHBA kane ekzistuar 22.9 milion biatese, prej
tyre 99.7o/okane
qene biznese te vogla-
o
600 000 binese te reje fillojne ne SHBA cdo vit
o
Nunri i vendeve te krijuara ne sektorin e NVM-ve e tejkalon
nurnrin e vendeve te punes ne sektorin e kompanive te
medha.Pceth 75-8070 te verndeve te reja te punes krijohen ne
kete sector.
(
CosdrrT
www.e-Libraria.com
7. Ndlqeni rregulln 10/20/30
8. Punltonl njerEz tG infektuar
o
Idorini ajerzit irelevant
r
Pun&oni m t mir6t se
ju
r
Zbatoni testin e qendrs
tregtare
9. Zbutni pengesat p6r prshtatje
e
Rrafshoni lakoren e te m6suarit
r
Mos krkoni nga njerzit t bjn digka qd
sdo ta bnit vet
o
Prqafonievangielistt
10. Seed the douds
r
Irt a hundred flowers blossom
o F.nahls
tst driyes
r
Find the influeircqs
11. Mos lejoni q
t p.aftBt
t
ju
tErheqtn poehtG
Pvetiet te cilave cdo ndermarres duhet tlu oersliqiet
Shqarimi i qdlimeve:
Ku dehlroj te shkoj?
r
Cfare lloji te ndermanjes duhet te ndertoj?
o
Cfare rreziqe dhe sahifica kerton nje ndermarrje e tille?
r
A mund ti pranoj
k*o neziqe dhe sahifica?
Vcndmja e sbategiisc: Sl do te arr[e atJe?
o
A eshte definuar stalegiia si duhet?
o
A mund te siguoje
\io
srategii rritie dhe profit te mjaftueshem?
o
A eshte strategiia e qendrueshme?
o
A
jme
qellimet
e mia per
rri$e teper konzervative apo teperagresive?
Ekzekutimi i strategiice: A mund ta bej?
r
A i posedojme
resurset dhe lidhjet e duhura?
e
Sa e forte eshte crgmizad;{l
o
A mund ta luaj une rolin tim?
www.e-Libraria.com
Kornlza e ceshtjeve qe duhen konsideruar
tl rhr cmrwr ir yrr..,
ll dr lrr** h no..-
GietJe e ehkalles opdmdc territjes
.
Ekonomite e shkalles
4o
njeii i kon$natorerre.
o
Aftesia per ti
"lidhrt''
konsumatoret apo posedimi i resurscve qe jme
te mange*a
.
Rritja e kompetitorcrre
.
Mrmgpsa.e rcsulsev
o
Kapaciteti i brend$e,m i finamimit
r
Konsumdoret tolermt
o
Te,nperameirti dhe qellimet personale
Invesdmi ne lnfrastmkturen organlz.adve
o
Delegimi i detyrave
r
Spcializimi i detyrave
o
Mobilizimi i fondeve per nitje
.
Krijimi i nje historie te kompanise
www.e-Libraria.com
Modeli i Porterit
Modeli i Forcave Kompetidve te
porterit
si nund t'a perdorim
teknologiine per tu banefaquar
me forcat kompetitive te tregut?
Stratcglite c perdorimlt
te teknologtise
o
Ulja e cninwc
r
Difereircimi i proAuheve
o
Fokusimi ne sr:gmente te caktuara
o
Permiresimi i ndihnes nd4i konsumatoreve
Illja e Cnlmeve
r
Perdorimi i sistemeve te informimit per te arritur shpenzime te uleta operacionale dhe ne
te njejtn kohe cmime me te uleta-
.
PSh.
-
Prodhuesi i kompjuterev-e
DELL perdor
internetin qe te pranoje porosite
nga
konsumatoret. DELL i pergatit
kompjuteret vetem pasi te kae pranuar
iorosine
die
io
me
h9ret. Kj9 dmth.qe duke perdorur
internetin DELL ka ulur kostot e mbajties se stoqeie dhe
njekohesisht cmime me te uleta-
Dlferencimi i Produkteve
o
Perdorimi i teknologiise
infonnative per te prodhuar produkte
dhe sherbime te rej4 apo
per te lehtesuar perdorimin
e produkteve
ekzistuese.
r
P.SH-
.
Hyrjet e reja
ne trcg
.
Produttet
Zevendeeuese
Kotrkurercr
www.e-Libraria.com
Google
giate giithe kohes lanson produkte te reja ne web sjatine tyre si. Maps, Calendar, Picassa
etj.
Fokusimi ne segmente te caktuara te tregut
o
Perdorimi i sistemeve te inforrrimit per fu fokusuar ne nje segurent te caktuar te hegut,
dhe ofrimi i sherbimeve me te mira sesa konkureirca n ate segneit.
r
P.SH.
Hotelet
perdorin sisteme te quajtuara CRM (customerrelationship management systems) pr
te ofruar shertime tepersonalizuara per mysafirct tyre.
RrltJa e vareslse ce konsumatoreve dhe furnltoreve
o
Perdorimi i teknologiise informativc pcr tc rritur varesinc e fumitoreve dhe
konsumatorane nga shqbinet c kompanisc zuqi.
.
P.SH.
"
Amaan
perdor teknologline qe te oftroje sygierime te personalizura te cilat zvoglojne
inceirtivat traja
qe te blc,ni ngs oftuca tjenc siq
jane
Bunes md Noble.
Elementet e Plrnlt tE Bizneslt
Elcdstojn rhtat6 komponente kryoore t nJ plrd tE bbnedt dhc secile prei tyre &ht
ntG doknment kompleks.LeroJent kEtE pjcs tE prza,ledhur ngr m&lmi yn pr planln e
blnedg
pr t't knphar n tQ6si k5to komponentc
Tmi qe c hptoni se
psc ju
&ha nj plm i bizncsit dhc kcni kalua koh n grumbtdlirnin c
informacionevc
qG ju
drhcn per ta krijur nj t ti[, shtG koha q t& k& ts hidhni nE lctEr.
N frqa ne vijin do te prshkruhen n hollsi shtat konponcntct esencialc tE nj plani G
bizncsit
gka drha G prfthini, c
akajq
si tE punoni me numrat dbc me resnsct shtes, G cilavc
muad t'i shAytEzoni pr ndihn,
PrmbledhJa Ekzekndvc
N hrader t6 skics s
@iilbshne
G plmit nr4i te biznesit, pnnbledhja drzehtive do t vije
prs faqe me titull. Prmbledhja duhet t'i tegoj lexuesit se
9ka
dSironi.Kjo SG shum ne
rendsi. Ne prmbledhje duhet qartazi t shprehni at6 q k&ton.
Ky formulim duhet te
jete
i shkurt dhe p:aktit jo
m shumE se giysm faqe. Ai mund t
jet
edhe m i giat, varsisht nga fakti se sa i ndrtikuar mmd tC
jde
sh&/tzimi i fondwe, por
pnnbledhja e njE plani tC biznesi! sihlse prmbledhja e nj aplikacioni pdr kredi, zakonisht
nuk sht m e glaG se nj faqe. Ne kftC hapibir,
ju
duhet t ofroni nj konspekt
(skic,
prmbledhje) tC tre planit tuaj tE biznesit.
Elernentet kyge
qE duhet t prfthiheA
jan:
l. Koncepti i bizttesii Prshkruar biznesirl produketet e tij dhe tregun, t cilit do t'i shlbej. Ai
duhet me saktdsi tii theks<ij se gka do t shite! kujt do fi shitet dhe pse bizresi do ta mbaj nj
epersi konkumrese.
www.e-Libraria.com
2. Karalderistihat
Jinancitre.I
thekson pikat
kryesore financiare t biznesit, prfshirE
shi$et,
grofitet'
rrjedhjen e paras sd gatshme
dhe pbrfitimin
nga investimi (Retum on Invasbneo.
3. Kdrkesat
financiare, Qfiazi
e shprehin kapitalin e nevojshm pr ta filluar dhe per ta zgieruar
blznesin. Kto duhet ta pashkuajn
n6 hollEsi mnyrdn se si do t shfrytzohet kapitali, sidhe
pkuttetet (kapitalet e konkibuti!
aksionet), trese kq te cilat do te sigurohen ne emr tC
financimit. Nse kredia pr kapitalin fillestar do t mbEshtetet n siguri, n vend t ekuitetit,
ju
duhet po ashtu ta specifikoni bwimin e shtes-garancisd (dorzanis).
4. Pozita alntale e bizttesil siguron infomracione relwante pr konpanin, pr formn ligiore
t veprimit pr kohn ktu sht therneluar, pr pronarEt
kryesor dhe personilin
kryesor.
-
5. Aniga kyesora Ktu prsbknrhen
n hollsi gfardo
zhvillimesh n kuaddr t lompanise, t
cilatjan qensore pOr suksesin e bianesit. Anitjet kryesore prfshijn gjera! si: parentE!
prototipt
lokacionin e objektit, si dhe gfardo
konuatash esenciale q duhet t lidheo me qllim
t prmirgfnit
G produktit,
ose railtatet e ndonj na*aingu tesnrcs q eshE zlvilluar.
-
Kurc bni formulimin e qcllimit
tuaj, mos goni
dm
faE.
Nse formulimi i qlHmit i ka tet6*
fgge-aslush nuk do ta lcxoj aG, p& sbkak se do G
jet
shm c qct6
sc, bizncsi, pavadsisht
se
cilat
jan
mcritat c tij, nuk do t
jet
investim i mir, moqE puind
c tij
jm
t povendoona
dhe
nuk hgohet sc gfarra
kAhht Bejni lmcsit t leht q,
n shitrim C pa
t'ah4rbj nwojat
dhe aftsitEnnja
Prehkrlmt t blacsit
Tregojmi t glttta pr tE
PErshkrimi i biznesit zakonisht fillon me nj prsbhim
G shhrttr t indusbis. Kur ta
prshkruani indusuin, sSyrtoni perspektivn
e
rmisbrne
dhe mundsiG c ardhshmeJu po ashtu
d{ett ofioni informata pr tregiet e ndryshme ne kuad& tE indrstsise, perfshfu ketu giitha
prodr1!! ose zhvillina c qia,
nga G cilat bizresi
juaj
do t pedtoje
06 c citat do te.dilrojn
negativiSt n t.
Bszojini tE gii68
vrojtimet tuaja n t dhna t besuesbo, dhe sigumhuni qe t'i vini n6 nnyr
t duhur n6 ftsoooG burimef e informacioneva Kjo sht6 c r&dsishrnc, n&5u;coi ne rc*im
16
finencimt
investitori do te dshimj tc dij se sa
janE
tE bcsucshe informrima tgaja, dhe
nuk do t'i rrezikoj prrat n supozime ose n hmendje. Ifur e p&sbkruani
biznesin tuqi, gieja e
pare' n t6 cilo duhet t p&qendroheni,
shG sEulfira e tij. Me stnrlnr krptojne lojiri e
veprimtarisc, p.$.,
ahitjc mc shumic, shi{ie me pakic,
shdimc udrfmorq fatrltin-
(prodhim)' ose ofrin i shrbimwe. Po ashtu duhet t cetni se a $t biznesi i ri, apo shte
tashm i themeluar. Ptrveg srukhr6s, forma ligiore duhet tE prsdritet
edhe nj6 her. Duhet t
detqiohet se a sht biznesi n6 pronsi td nj6 penoni, a shG parhreritet
ose korporat (shoqfi
alsionare), kushjan udhheqsil dhe gka
do t'i sjellin ata biznesit tuaj
Ju po ashtu duhet tE prmendni
se kujt do t'ia bni shitje! si do t shprndahet produlti,
dhe cilat
jan
sisterret mbshtetse t biznesit. Mbashtetja mund t6 vij n fomr t reklamg
promovimeve dhe shrbimit pr konsumator.
Pasi ta kni prshkruar
biznesin,
ju
duhet t'i prslrkuani produktei
os shNbimet, te cilat ia dedikoni
tregut Formulimi i prshkimitG produktit
duha te
jec
mjaft i ploG,
n6 mnyre q0 lo<uesit t'ia
jap6
nj ide t qarG t qllimwe
tuaja.Ju mund t dshironi ta theksoni gfardo
karuheristt" unike os"
variacioni (ndryshimi)
nga konceptel q6 zakonisht mund t6 haseir n6 in&shi.
www.e-Libraria.com
Jini specifik kur begoni se si do ta tEni konkunues bimesin tuaj. Per shembull, biznesi
juaj
do t
jet
m i mir6,
per shkak se
ju
do tE bEni fumizimin me nj asortiman td plot t produktwe;
konkunenti A nuk e ka asortimanin e
plot. Ju tlo ofroni shrbime edhe
pas shitjes; konkunenti
B nuk mbshtet asgi nga ato q slret. Mallrat tuaja do tC
jen6
tC kualitetit m0 t lart. Ju do t
garantoni kttrim
prapa t hollasb. Ifunkurrenti C nuk e ka reputacionin e shitjes s pomfritit m t
mi n
qytet;
ju
do ta shisni salcn m t mfu pr sallat.
Si do tG
prlitoi un?
Tani
ju
duhet G
jeni
nje k4italist klasik dhe ta pyesni vete,n:
"Si
do t bej para? Dhe
pse mendoj
q mrmd tE pCrfitoj n at mtoyr?' PErgiigiimi vtes nE kt pye[ie e past{ barteni at p@iigie
n
pjcsn pdotAc t konceptit t biznesit Ju nuk koi nwoj t'i shkruani 25 faqe pr mnyfen
se si biznesi
jruj
do te
jeG proftabil Veen
fujegojini
faliort, pr G cilt
ju
meirdosi se do ta
bjn6 at t subcsehm, si psh afu nj biznes i orgmizuar mfu, ai do t'i keia pajidet e
$als
sE firndit tE te,knits, lokacioni i tij sht i
jashtezalronshem,
fregu sht i gahhem pr tg dhe se
ky,g$..qi
pmduf&bonb me
gmim
t ult Nse e shfrytezoni plmin hnj tabiaesit si -.
dokuneat
pr qlline finociue Spjcgmi sc psc drutted i Snrr, oec btrrht nE para, do ta
bjne biznsin ttd m profitabil Tregoni se si do ta zglcconi biznesh hrd occ do jeai n
gicodje t kijoni diqka, &*e i pdonrr ato para. Tqord se si do tE
jef
bizresi
jud profitabit
NjE huadhns
potencial do tE dAhiroj t6 dij sc sa i sulses$m do tCjeni nE kAC bizncs t
vogo. Fabmet
qe i mbathtcsin pohim*
[r{a
pr
sukses mund t prnenden shhrtinisht
hollsit
pr ta do fi
jepni
m von. Jpjei lxucsit nj ide per pervojn e njerave
$er
kyg n
biznes. Ata do tE dshirojn t dijn se me cilt firmizues ose ekspertE keni bisdur pr biaesin
tuqi, si dhe cila ka qen6 p&giigiia e tyte n iden tuqi. Ata madje mund t krtojn ngaju ta
qataloni przgiedhjcn e lokacimit ose rsyct e shitjes s ktij produhi t vegmt.
Prebtrimi i bizncsit mund tjd i giate prej disa paragrave dcri n disa faqE varsisht nga
nd&likueshda c plmit nuj. Nsc plmi juaj
nuk afiG shume i ndAthnr, bilieni prshlainin e
bizncsit ta sbhrE; dute e
prshkua
industsin n nje pangrsf, produhin nE
4i tietr,
ndrsa
bizncsin dhe frltor& e tij G srtsesit
-
n te ose kar& paragrafg q do ta prmbyllil
formulimin Derisa, n disa nst,
ju
mrd t keni nwojd pr nj pAsbhin t giata tA biznesit,
rncndini
p Ste q qiE formulim i shkttrtr i
plcjdl
informatrt c nwojshoc n
{
moyr
$rm m t ef&$mc. Me ktaukteotohetG nbdet vm@a e lexuesitprnje perhtr n
t giate
lohaL
c nj giC c till6 Sti c Iodsishmc n&e
ju
bni prezantimin para nj invcstitori
tE mudshm, i cili do t tet plmc t
liera,
tC ciltil
po ashtu duhct t'i lexoj. Nse per$hini i
biacsit shG i zgiahr,
ju
do ta hrmbni vmendjen e lcxuesit dhc mc gias edhe
gfarEdo
mrmd&ie
p& t'i manE fondet c nevdshne
per gojekt
Strrtegjit e trcgut
Dcfinojeni tregun tuai
Strategiit6 e hegut
jan
rezultat i nj analize t ptpiktE hegut Nj analiz e tregut e detyron
ndiinnansin t njihet me t giitha aspektet e tregut, n mny q t definoha hegu i slmuar dhe
kourpania t mund t
pozicionohe! nE mthyr q ta mbledhe (vjele) hisen e sqi nga
shitjet.Analiza e hegut ndrmansit po ashtu i mund&on q t'i percaktoj qminet, t'i hartoj
stmtegiite e shpmdades dhe reklamimi! qE konpanisE i mundsojn t bEhet profitabile n
kuadr tC nj njedisi kontumres.Veg ksaj, kjo shrben edhe si tregues i potocialit t niijes
prbrenda industris, dhe
ju
mundson
q f i bni vlersimet tuqia
pr tE ardhmen e bizresit
tuaj.Fillojjeni analizdn e tregut, duke e definuar negun n aspektin e madhdsisE, td strukturds, td
www.e-Libraria.com
mundsive pr nitje, t trendeve clhe t potencialit pr shitje. Shuma totale e shitjeve td
konkurrentve tuaj do t'ju ofrojE nj vleresim mjaft td sakr td tregut te pcrgiithslcm
tc
mundshm, Pasi tc
jetc
pcrcaktuar
madhesia e hegu! hai tjetcr cihte d;ffimi i hegut t symuar
(target market). Tregu i synuar e ngushton tegun e pcrgiithshtxn,
duke u koncentnrir n falrtora
segTentues (ndads), q6
do ta
fercaktojn
hegun e pryiithshm
t qassh,rn (total
addressable
marketFnunril e prgiithshrn
te prdoruesve prbrenda
sfeds s6 ndikimitt biznesit. Faktoret
segrnentues mund tEjenc giografike,
mund t'u mvishen konsumatorve ose tcjene te orientuar
nga produkti (productoriented).
Pr shernbull' nsc shpemdarja e produktit
tuaj shtE e kufizuar n qi zon6 t caktuar
gieografike,
at6her
ju
mund ta definoni hegun e spuar, n mnyr qe
ta pasqyroj
numrin e
shfrytEzuesve ose t shi(iwe t atij produkti p&fureirda
atij segp.e,nti gjeografik.
-
Pasi te
jeG
dtajuar tregu i synuar (tarEt
ma*t), duhet te pe*ufizoha
me bj, per ta percakhar
tnegun c prgiitbshm (total) G mrmdshm. Kjo nund t bhct n disa nnyra" ;,i@-
planifihe$i profesionisG
do ta prviiojne
hcgun c mundshm, duke u pergnanrarire
faktot e
scgntilimit tE pto&tktit
{p mrmd tgshkaktojn bocbllQe nfueg. Neiist C nj niho-birrarie
qC plmifikonG
bQibirrpremium lager (C
aeEt),
hegu i prgiitrshm
i mundshm mund G
{ednoha
efte prcafuar
sc sa konsumucs C bin* p'remiun pilsna jm
ne rcgrrn e ,ynur.
Eshle
Te
rendan t hr@het sc tregu i prgiithshm
i mundshm csht pjesa e trcgut qe mund e
pushtohct,
mg
lutllt
q G giithl
loshtet ne
4iedis
jme
pcrfdce
Ae se ti snune pat
-
konhriencN shunicfo e industsivg
$o
thjcshtnuk ndodh" Ka falcor tjcr qe do G
nrritojnE
nilisen e tcgut t mrmdsho, G cilen njc uiheq nc nnye tc rsyeshnc.ooa t" ntop. ret"
fatlor zakonisht
jan
t lidhur me stsulfirn e indusbisc" ne ndikimin c konkurrencg me
strategiite e deprtimit n treg dhe t ni$es s vaxhdueshmg si dhe me sasin e keitalit, t
cilia b-iaei sht i gatshm ta shpenzoj
-
p& ta rritur hisen e tij n freg.
Urnmnd t hircr (pJesmrrrier)
nE treg
Plpifikini i pjemanjes
n beg nE kuadr tc nje pkni
c bizncsi! konsiderohet si njevbsim
mjaft,subjektiv. Ai bazoht
jo
vtm n analizn c tegu! por cdhe n sbp&ndarjen sun t
planifhsr
e honhnnrcse, r c'altimin c
Arnimcvc
dhc n *rategiit promocionilc (reklarnlesc).
Pr
shmbull,
edhe pac mund t6 drzistoj nj numEr mjaft i nadh i Lm$nucsv tgbirds
pnmium pilsocr, tE cilEt e formojn begrn e prgiithshcn (total)
t6 mundshan,
ju
duhct tE
jeni
n giendje t anini dcri te aia nQrmjet njetit tu{ shparndaAq per nj gnim konhnnres, C
past4i
iu
duhct t'u b&et e ditn sc produhi
Eql'te i disponucshen dhc veodi, n6 t cilin mrmd ta
blcjn. Fdkti sc me
9fa
cfcldshm&ie mrmd ta rcalizoni shpandarjcn tu{, caktimin c
amimwe
dhc pikespinet promocionalg
e
t'ercakton
shbirjen, G ciln mund ta rrini n tr,eg dhi
pjesnarjn (hisen)
tu4i n . Pr nj plan
t biznesit,
ju
duht te
jerd
n giendje
ta vlerihoni
pjesmart'en nc neg pr periudhdn
kohore, G ciln do ra mbulojc plani.
MC qefin
G plmifikimit
t pjesmarjes n tcg n tuadr t kornizs kohore t planit
t biznesit
ju
duhet t'i kni o
konsiderim dy fahor6:
l - Rritjen e industrise, e cila do ta rrki numrin e pErgjithsham
t p4rdontseve.
shumica e
planeve shfrytzojn tE paktn
dy modele t6 rritjes! duke i definuar dy skend G ndryshcm te
shitjeve nE indusni. skenar6t e shitjeve n6 industri duhe t bazohen n treguesit kyesorc t
ktyre skenarve, qE
me mE shum gias do t pi:rfshijn:
shifet n industi, shifd e
segmentuara nE industri, t dhbnat demografike dhe prioritetet
nga e kaluara.
2. shndEnimi pdrdoruesve nga tregu i pirgjithshhm i mundshim. Kjo gi baznhet n nj cikl
shitjesh, te ngiashcm me ciklin ejetgjatdsise
sd produkti!
n td cilin i keni pes faza ti
www.e-Libraria.com
ndryshme:
prdoruesit e hershim nism6tae, prdoruesit e hershsL prdoruesit e hershm
shumic,
prdoruesit e vonshEm shumic dhe prdoruesit e vonshm. Duke i shfrSrtezuar shkallt
e sbndrrimi! nitja e tregut do t vadrdoje ta nis pje.senarden tuaj n heg giat poiudhs prej
nismtarve t henhm deri te
@oruesit
e hersh&n shumic, ta stabilizojE atii neprmjet
prdoruesve t vonshm shumic dhe ta zrrogbje pjesmarden me prdoruesit e vonshEm.
Definimi i tegur shtE vetm nj hap i analizs suaj. Me informatat q i keiri man nga
hulumtimi i tregut,
ju
duhet t'i hartoni strategiitE q do tJu mundsojn p6rmbushjen e
objektivave tuaj.
Poziclonlmt t biacrit tuaj
Kur flasin per sEategiin e he$$ shte e paevituedrrne geStja e pozicionimitNj strategii e
pczicionimit te konpnisE
rulikobet
ags aji num& vriablaS, t6 cilat
jan6
ngusht G lidhura me
motivimet dhe k&tesd e konsmdorvc tE slaruyar, si dbc me veprimet e konkuneatve kryeso.
Para se tE pozicionohet
nj
produltf,
duha t'i",prgiidrd disa pytfjwe strategiikc, si:
l. Si c pozicionojnE veten koohrrcntt?
2. Cilat atibutc (vti) spccifke i kapodrlti
juqi,
q n* i ka ai i konhnentve Uaj?
3. Cilat nevoja t kmsumatorvc duha t'i plotsoje pro&fd juai?
Pasi t'u
jcni
p&giigiur pyetjcvc
rtatcgiile, dukc u bazur ni hulumtimin e bcgut,
ju
mlnd G
fill@i ta dxvilloni ctatcgiine c tuaj t p@iciminit
dhe ta ilustsoni k&6 n ploin tuaj t biznesit
Nj fomulim i pozicioninit per qie phn t biaesit nut drhet G
jet
i giafiE
ose i hollsishm-Ai
vct6m &het t theksoj sc si dshironi qE prc&hi juaj
G prccptoht nga kouumatort dhc nga
konkurrenca
QrktiInl I
j6l6cyc
Qmimi
i pro&hit hlqi ArhG i Ddesishn, meq6 ai do G kct
ndildm
tE dtjt&drcjG ne
silkscsin c birzcait tuqi. Edhe ps stratcgiia c calilimi t gmimcvc
dhe c p&llogr$cve
mrmd G
jaE
konpldce (e Oalifuar), rreguldlhcmcloreG cahimit gmincvejm
t quta
l. T gii$s
9mi&r
&het t'i mhlojn *pcozlnet
2. Mnyra. m e mi dhe m e ef&hme c uljes se
gmincve
t shiges eshte C ukn qnimct e
snpcnameva
3.
Sinet
tuja duhct ta
puqfojnn
dinanikn e sbpcnzimevc, t k*esavc, G ndrSnhimeve n
trcg dhc t
prgii$cs
ndaj konkuncnc&t tu{.
4.
Cmimet
duht t percaktoha pr t'i sigunrar shitjet Mos i vini gmimet vetm kund6r nj
biznesi konkunues. N vend t ksql, gmimet caktoni pEr t shitrn.
5. I,eilrdia,
jetgiatesia,
nirmbajtja dhe prdorini perfimdintar
duhet td mendohen n
vaz,hdim&i, ndrsa gmimet e qmuara tE prshtaten sipas nevojEs.
6.
Qmimet
duhet G caktohen ashtu qd t ruhet rendi n arnn e tregut
Ka shum metoda t pircaltimit t
gmimwe, qii jane
nC dispozicim pr ju:
Prcabimi i gmimne lasto-plus.lpBrdorur zakonsisht nga prodhuesit caktimi i gmimeve
kosto-
plus sigruon q t giitha kostol si ato tC filsuarat, ashtu edhe ato t ndryshueshme! me k rast
mbulohen dhe fitohet perqindja e dshiruar c profitit
Pircabimi i gmimeve sipas kirlcesEs.Prdoret nga kompanit qE i shesin produktet e veta
n@rmjet burimwe t ndqrshmg me gmime t ndryshme, varsisht nga kOrkesa
www.e-Libraria.com
Pdrcahimi i gmimeve
sipas lconlatnench.petdoret
nga kompanit q
hyjn n treg, n t6 cilin
gmimet
tashmd
jand
caktuar dhe sht vshtird t daliohet n:a,i prodtrm
oga tjefi]-
Pdrcaldimi i gmimeve
me ngrige.l prdorur
zakonisht nga shitdsit me paticc, percalrimi
i
gmimeve
me ngritje llogaritet duke ia shtuar profitin
tuaj tc desniruar
-
kostoi s6 produktit.
Secila metod6 e pErmendur
m lart ka anEt e veta t forta dhe tb dotrta
Shprndarja
lhllrnlarja
ncrfshin
tr procesin e barrjes s prcduktit prej fabriktb, deri te prdonresi
i tij i
fundit uoji i rrjetit sfuerndads qE e zgiidhni, do t6 varet nga industria dhe nga madhesia
-
Ormasat)
e tregut. Nj mny e mird pr t veirdosur &hG t'i analizoni konkunentt tuaj, pr
t'i p&caktuar kanaleq te cilat ata i shfrytezojnd, e pastaj
t verdosni se a do ta prdomi tc
fuiitin
lloj t kanalit ose ndonj altenrative, q mund tJu otrojE
arsi
shatsgiike, Disa prek kanalwe
m t zakon$me t shpendajosprehijn:
Shitjet e drejeer&qita"Krnai m i efektshm i shprndarja shte q
shilien t,ia bni
drqiprs6drcjt perrdoruesitt
tutrdif
"
Shitjet qd i bhar prdfualt E pre E pqiisja,e (OEM - original quipnatt nwufacturer
).ytr
pmfuliii SitaOEM-sE, ai inkorporohct (pEr&hitet)
nproduhinetyrcpanmaimtardhii
sbpEmdaha prdoruesit
G fimdit
PArfag&uesit e prdlwaieNj&aprej
mEoyrave mE t6 mira G shprndarjes s nje produkti"
ncpemija pe@Coesve
C prodhueeit
si9 *a njihcn, dhe bha
fd
per shitsir q veprojn
jash
agicncioneve q merreo me nj asortimm tE prrodrkteve plotEsuese
dhe e nd4in mes v*i
kohn e tyre tE shitjes.
DistributorEt e shitjes me shanicE.Drke e sfr5rtzuar kct kanal, nj prodhues i shet nje $itcsi
me shumic, i cili pastaj ia bn shitien nj shitsi me pakicE osc ndonjE agicnti tjeter pitr
shpmdarje t mtejme n@ lct
kmel,
derisa
Fodukd
te ardje dri te
@omesi
pernrnaintar.
Ko*nmaa@obs).Disrfumsaepd&ctrdE,
Ecila$pcshbercblejne dirdrtngsdistnlilrtod
osc $itsi mc shrmic6 dhe ia shcsin podrtcin
$itsvc nc pakic
cc perdonrcsve
firodit
DistihrtorEt neparicashparda{a c pro&rktit nermjd kaij kflafi eshG e rdsisbme, n&
prdoruesi i fidit i po<hrltit
tnj Arht publiku
i peiirhshm
kosrnues.
Ddrginf i &Q@.bqE neposr4St{iaq i beApErdonresitt firndi! mc shfrytzim G
fushaiEs direlie te drginit me post.
sig
kam prmendur t^hmE,
strategiia e shprndarjes G cjln e zgiirthni per prodrktin-tuaj
do t
ba4ne ne
{s1f1UotC,
qprfthijne
um'tt
qe shfryt&zoheongakonhrremet
tuqi, strategjin
tuai te
percahimit
tE gmimwe
dhc rcsursa tu4ia tA brendshne.
Pasi ta keni hartuar sbategiine e shpemdarjs (distribuimit), ju
duht ta perpiloni
nj plan
t
rcHaminit. Strategiia e reklaminrit nE form,n e saj m thenrelore, paraqet
shpCmrtarjen e
konholluar t komunikimwe, t dizqinuar me qllim tc shitjes s produktit
ose G shrbimit tuaj.
Pcr ta adtu ktc, strategiia e reklarnimit prfshin gdo
mjet t marketingu! t shfrytizuar n In
order to accomplish this, the promotion
strategy eNrcompasse every marketing tooi utilized in the
communication effort. This includes:
Reklamimi.PErfshnbuxhetin pr reklamim, mesazhin (mesazhet)
kreative, dhe t paktn
orari i
mediave p6r kuartalin (tremujorin)
e par.
Pal@timi.ofuot nj shpjegim t strategiisd s paketimit.Nise
6sht e mundur, duhet perfshirc
kopjet e gfaredo etikete, shenje tregtare ose shenje q
e karakterizon shdrbimin.
www.e-Libraria.com
Relacionet me publitun.Njd imaz:h i plot i strategiise s publicitetit prfshir nj list te
mediavg t cilave do t'u qaseni dhe nj6 orar i aktivitetwe t planifikuara
ReHamimi i shitjarc.Prcakton strategiit qC shftitzohen pr ta mbshtetur nssazhin e
shitjes.Ktu perfshihet nj prshkim i materialit indirekt t0 marketingut si dhe nj orar i
aktiviteteve t planifikuara
tC shitjes, si9
jan6
shitjet specialq krryonE! garat dhe shnia e
shprblimeve.
Shitjet personale.NjE skic e strategiis6 s shi{eve, q prfshin procedurat e prcaktimit te
gmimeve, tE ardhurat dhe rregullat e pEnhtatjes, metodat e prezantimit t shitjeve gieneratn
prijese, polititat e shrbimwe pr konsumatorE, kompensimin e shitsit dhe prgiegisiG
e
shitsit ndaj heguL
Potenciali rhit&
Pasi t
jeG
bulumtur dhe analizuar tcgu, duhet t nxiren konklrzione, G cilat do G ofrojn nj
penpektiv lcuantitative lidhur mc poteircialin e bizncsil Plmi i par financir n hrad& t
plmit
-t
plmit tE bizncsit duhqt hadoht ge ndihmn e informacioncre t mana nga definini i
tscgnt, pozicimimi i podnhit, csltini i gmineve
stprndnja dhe nga sbatcgiit c
shiqi6Modeli i shiticvc osc i t ardhuravc c pacafim potacielh
c prodrhit
ri dhc G biznsit
giaE
nj pcrhdhe C cattusr kohorc. Shumica e plmcve G bizncsit & t'i
plaif&ojne
t adhurat
prpcfudha dri n tc vjd edhepse planifkimaper=rjcaarepo
bheo giithnj
e m t
pquUaiaura tc huadhnsit Ifur te zfuilloht noddi i tE ardhlrave pr plmin
e tiacsig
c&uacioni i *ftytea|a pA
floififin
t shigwc sbrE mjaft i t\icSta Ai pErbhc
nga nmi
total i konsmatorve ft6
nga
tE ardhurat msatare
nga
sccili konsumator. N kt6 ckuacion,
,
"T'
paraqg numrin total G njcrzve,
'lvf
paraqet
t 8dhurat mesatac p& konsumdor, ndErsa
"Sh'paraqet
shidet e plenifikuara
Ekuacioni p& planifikim
t $itjevc shG:
fifM)
= Sh
Mc k&6 dnucion mund t pfuilohen $itet vjdrc pEr
scilin vi! G plmiflorara
n kuad&
planit t bizncsitNcyrishli, ka odhe frho t
Ser
q e'ha
t'i vlersonin
nga
ooddi i tE
sdhurave. I{cqe noddi i t udhuave sht; nj tabd
*
e ilu$m hninin eE giifro G hyrave,
9do
scgnd i Ucgr[t
$turqEbajtobef
ndrysbe &bttEmecretpragnh- P&t'ipAcalilrrC
giithrddlind, e$et tmcrrcnnELonsiderim *ruqiitndrSrshcqedaohenprtr$r.nrr
produlninsie kemi 6oe bshnE' tb Sntgii prGrhijne
Sprndajeo, caldinin e
lrrxmit
dhe
reldaminir
Anrlize e Konlurrcnc&
Idcnttf,konl dhc Andlzonl lfunkurrencEn turJ
Analiza e kmkurreirc& shte nje formulim i shategiise s binesit, si dhe i mnyrg n t ciln
ai ndrlidhet me konkurcncn
Qllimi
i analiz6s sE konkunenies sht t
@caktohen
ant e
forta dhe t dobta (strengths ad weaknesses) tii konhnreirt6ve prhrenda tregrrt tuaj, shategiit
q do t'ju oft,ojnE nje eprsi (avantazh)
t dukshm, batdrat qE mund t trijoheir p& ta
prandaluar konkurrtncn q t mos hyj n hegun tuaj, si dhe gfardo dohish q mund te
shftrtaohen nE luadr tE citlit t zhvillimit produktit.
Hapi i par n nj analiz G konkurrencs sht t identifkohet konkurreoca ekzistuese dhe ajo
poteirciale. JanE dy miny, n t cilatju mrmd fi ideirtifikoni konkurrentt tuaj. E
para
6sht ta
shikoni hegun nga kdndvshtrimi i konsumarorit dhe t'i gruponi tC giithe
konkmott tuqi n
nivelit, n tE cilin aia luftojn pr paran e konsumatorit.Mctoda e dyt shtE t gnrpohen
konkurreirt nE baz6 t shategiive t tyre t ndryshme ganrese, nE mnyrE q t kuptoni se
9ka
i
motivon ata.
www.e-Libraria.com
..-'
Pasi t'i kDi grupuar
konkurrcntt
tuaj,
ju
mund t6 filloni me analizn e strategiive t tyre dhe me
identifikimin e firshave, n6 t6 cilat atajanE m tE cnueshm (ndjeshem).Kjo
ilund te 6ehet
neprmjet ekzaminimit t6 an6ve t forta dhe te dobcta te konkunenteve
tual.Anct e forta e tc
dobta td nj konkunurti zakonisht
bazohen nd pranin6
dhe mungescn e aseteve dhe shkathtesive
ky,ge, td nwojshmc pr tC garuar (konkumar)
nE njd treg.
Pr t prcaktuar
se gka paraqet
njd aset ose shkathtpsi kyge nE kuadEr t nj industrie, David A.
Aaker n librin e nj zhvillimi i snategjive td Biznait, sugieron qii pOrpjeqit
tuaia ri perqenaroni
n katr fusha:
l. Arsyt q qndrojn pas firmave t suksesshme dhe atyr t pasukscsshme
2. Motivuesit kryesor6 t konsumatorve
3. Kostot e komponenteve kryesore
4. Barrierat pr
mobilitctin (flcksiblit*in)
industries
sipas-teorisi performansa
e nj konpanie prtrenda
tregrr eshte drrejeersadrcjti
e lidhur mc
posedimin e ascteve dhc G *kaftrEsive kj,9.
prudaj,
4te
analize e
ierformuceve t fuqishm
9Ea,rn"j
t'i dulote shkqei q6 qendrrojne pas
nj rruge te tilEte'"*r"riC
rco,""fi.f.e
la'hku
p6
elc'+minimin c koryivc
t6 pasubcsshnc
dne arslrct c aeshtinit ti tFe d" iitd,rh.j
t otonte nj6 ide te nfu pr f*rin
sc cilat asae dhe
shr,"ttt&i-r.re
jmc
te nevojde pa
tc
'lA
c snkssshem prtreada
nj6 indushic
dhe
pjese tE calrt'ar tE-hfoft NEpcdiet
4e
malzc
t housfuhme G kookunatevc
t'4,
ju
do 16 rtuhni tatrtoni cdhe n;e *uigi ti na*aingut,
ecila-iltrfufcacmrcaseicoscrr'rqfrf,tsi,tEcildlonkurrcnttnutirma
"ie.n"ti*iait':i, oftmin nj epni t duMe dhc t qn&uesmc
konhnnresc.
Moqe epersitE konkuinresc
z.hvillohen nga asaet dhe sblothfisite kpe,
ju
duhet t uloi c ta per@ui
n;e rrjet t fi4ive
konkumrcse.Ky sht nje sbkalln te ciltupeaqitn
t giithE
k;hinilt&-hr"j-b,o#
*"
grqet kryesore strategiikg bazurr n asect dhe
.t'tathtesiti
e tyre c ztatueslrme, si dhe ne
mnyrtu se si konpania
ju{
I prshta*
k&qi $kalle.
Kr{onl nJ rrtct t fr$ve }oltnrruesc
P& ta hijuar njc njet t6 aft&ive konhnnrcse" beni
d
list t G
ditha
asctev dhe
shkathrsive
n9
qryinen
9
neiG t6 nj flcrc t leirEs.
prgiaG
pjs6s se sipaic, sth'ani dy tituj t
shtyllavc
-dob&iG'
ad
'fuqftg'
N6 8ccilA kdcgqi te asciwc osc t
rfikafrt*vq
irnar*i e
$ie
konhmnt& qe
hn dobri ne aG karcgoi c catfta - ne shtyran c dobsivi &e t
qjitha
ato q! kme fuqi n6 aE kncgori G cakhrar
-
nE shtyllh c frqivc.
pasi
G keai prfirnduar,
lu I
tqjeni
"9
uendje
tE p&cakroni
se ku qodnoni-n
riport nc drmat
6era
q gaojnE
n
-PdT.ti:td
t'I teoi pAcahur
asrt dhe
rht
a6tsitE kyqc, n;ojs6; pd
te pur*
surscs
1
kae biznr, dhc pasi
t'I keni detrnur cpaarc trn;a te daitueetni tmh;rucd
ju
duhet t'I shprehni ato re lje fome shtegiike, e cita do ta tErheq6 hiseo n treg dhe ao tantro.lc
at. Strategiit konkumrese zakonisht bjn pjes
n6 k&o pes
firsha:
Produkti
Shpdmdarja
Caktimi i gmimeve
Pmmocioni
Reklamimi
shume_prej factorve q
9ojn6
deri te krijimi i njc shategiiq tashmjan theksuar
n seksionet e
mEpa$hme' posaqfisht
n kuadr t shategiive t markaingut. SbaLgiit kryesisht sillen rreth
pcrcaktimit te pikes hyrse n ciklin e
jetEgiatesisc
sc produktir"
dhe
4i
epirsie te qardrueshme
konkumrese. sig kemi then tashm, kjo prfshin
definimin e eiemenieve qe
do t" i"q"F--
produktin ose shdrbimin tuaj nga konkunentet ose grupet shategiike.
Ju duiret ta kijoni tag
www.e-Libraria.com
eprsi
garuese nii mihyr te qarttr, n m&ryr6 q lexuesi t kuptoj
jo
vetm mnyr6n" n t ciln
do t'i prmbusbni piksynim* tuaja., por po ashtu edhe arsyen
pse do tE funksionoj strategiia
juaj.
Plant i dizaJntt dhc i zhvllllmit
Qkr
rlo tE
prfshini n kt seksion
Qlimi
I planit diz4init dhe t zhvillimit shtc q invstitorEve t'u ofrohet nj shpjegirn i
.ti?qinit
t produktit t skicohet zhvillimi I tij perbrenda kontekstit tE prodhimi! marketingut dhe
vet kompanise, si dhe G krijohet nj buxhet z,hvillimor,
q kompanis do t'ia mundsoj
pmrbushjen e piksynimeve tE saj. Zakonishtjan hi fusha q duhet fI prfshimi n seksionin e
plmittedvinimit:
Zhvlttlml i produkflt
Zhvllllmi i tregut
Zhvllllnl orgrnlzrtlv
. Sccili prqi keyrc elcmaterre dubct t ckzaminohel
q
ngr lhemelimi i plmit dsi te pika tu
'
biacsi filon G
gicncmj ti udhrra t vaddueSmc. Edhc pse klto eleoeote do t ndryshojne
prryc mtyra, 8a I pakt pernbojtjes s tyre, sccili do tE buohct n stnrlfiFe dhe n
pftAr5rninc. Hryi i ps ne proccsin c *villimit dt pcashtini I pikeryninwe pr planin e
pEgiifuhen Avilinit Nga
mdiza j6i
e begrn dhe c kmkunencg shumica c pikEsyrimeve
tzhvillimittEprorirkti! tEtcgra.dbc tEdvillinitoremizdiv & t
jcofhCai$tt
duf$mc.
Sccili
pikeqnim q c dcfinmi duhet te kef kraktcristika te caktuanJik&Stnina tuaja duhd t
jco6
t natshmc, n n&ryt q C percahoheo afaht kobce
-
tE fohtsuara, rE mnyr qe t
nd&lidhen mc suksesin e bizncsit, domefhnse, n mnyd
qE t ken ndikim n korymi dhe t
realizueSme n moyr
q t mos
jne jashte
hfijve t pembushjcs konfrae.
Plk*ynfnet
pr zhvllllmln c pmdukdt
Pilarynina
p6r dviUimn e produktit duhct tE prqo&ohn n aspeldet rebd&e dhe aio tE
,radt6,Ellrt61rodlllfir\ nE nnyre q t6 keni nj
plm (*icf) tE fohtsur, lE bozE tC s cil& do
G nund G pmoje *ipi
juqi
I dvilinit" PAr shembu[
{e
pikAtynin per zlvittin t pro&hit
-
nj binc ngs nihobinris nund t
jctE
'Prgatitni
rcccption pr birfu premiun lagef occ
'Krlimi
pakfirnin pr bino pemium lager.n Sa I prtct ?.hvilimit c ftgut, nj pikspin
mund tE
jeE
'P&prmojoi
natcddh pr nalrcting
paratd.' Piks;pimet orgmizative & G
paqenOroleshhnE fitimincdcryqdzeq
prt'I minrpircs],litnct c dvillimitt
Eortulcit
dhe
te ftgut tuaj.
Kjo
ekspcrtize za&onisbt duhet te
jeG
c pranishne n ftishat c aseteve krye te cilat
oftrojn6 eprsi konkurnrese.Pa ekspertizn e nevojshmg
gias& per ta sjelur produktin me sukses
nE tsrcg - zvoglohen.
Procedurat
Me piksynimet e prcaktuara dhe eksperlizn e fituar,
ju
duhet ta krijoni nje grup detyrash
procedr.nale ose G detyrave G prms
-
ptir seciln fush G planit t zhvillimit.Procedurat duht tC
pergatitn pr zhvilimh e
produktit, per zhvillimin e hcgul dhe pr zhvillimin organizativ.N
dim ra,ste,
produkti dhe orgmizimi mund t kombinoheq n&e lista e procedurave sht6 mjaft e
shkurr.Procedurat
duhet t pirfshijn m&ryrn e ndarjes s resurseve, persmat pergiegis per
fermbushjen
e secilit piksynira dhe mnyrn se si do t nd&veprojc
giithgka Per shembull, per
ta
prgatitur reception pr birn premium lager,
ju
duhct t bni
gierat ne vijim:
T'i
gnrmbulloni pe6Nsit.
www.e-Libraria.com
Ta prcaktoni procesin
optimal t fermentimit.
Ta matri ternperaturn e ndrydhjes.
Vlojeni majn pr
fermentimin e bins dhe vlersoni se cili kulpdr
jep
shijen m tE mird.
Prcaktoni sasit e tharmit dhe periudhn
e fermentimit.
Prcaktoni periudhn
e pjekuris (s bins).
Gazojeni birrEn.
Veirdosni se a do ta pasterizoni
binn apo
jo.
Realgiqi i
grocedurave krijon(ofron) nj tiste t detyrave t punits q duhet t'i tryeni, por nj
gi, te ciltu
kio
nuk mund ta ofroj
-
jan
fazat e zhvillimit, tE cilat akoordinojne a*yrat e puncs
n kuader t planit tc prgjithshm
te zhvillimit.pEr ta arritur k6tc,
ju
s pari duha t'i prshtarni
detyrat e punds' q dalin nga seksioni i procedurave,
ashtu qe t giitha elmentet e pun*,
ve9 e
veg memen parasysh
n planin
e dvillimit.Faza e ardhshmc perchin pgrcsktinin
idatave te
pambudies ( puns) pcr
komponcctet, si dhc pr pnoduhin
c perfirnduar per qllime
testimi.
Ekzistojn k4/esisht trehrya, Gp&ta cil6t duhet t kaloni, para
se t
jae
produlci
i gabhempr
dozim(drgittt)prfimdimta:.
'r'r
:
-'
'-.
l. Rishikini prrymk
ipodr&ia Verifikohen tC gjitha
kraltdstilrat dhe spccifikimet e
pmdutiit
matur' hlodrjt progrmit (sLqnar)
ne zbyillinit, pr t'i siguuar se gji@k
shtor sipas plmit
3. Rishlliiirtfrnal i prethit.Te gilha
clemenret e pro&ktit jane
vaiftuar lnro&qi
pikgsynineve per
ta garanbar
htegritcnin e prototipit
trardnf t prograntt (orarlt)
dhc Koetot
Gnpcnanct)
Ky athE qieri prej elemeoteve m6 ti rndsishme n plenin zhvillimor. Hartimi i progranit
prfshin te giitha clcmqrtct kl&e G punes, si dhe faza! ne?r ta cilat duhct t kabje produkti,
para se t vie n duart e konsmatait Ai po ashtu duhet tE
jetE
i lidhur me buxhain dvillimor,
n mnyr q t mund tC pacileo
SpeozimctJor, qllimi
i tij kr5rcsor Alh6 E pacaktohC
komiza Lohorc c prnboshjcs
c giitha
dayravc G puns
dhe tE trahasohcn (bauafaqgho)
aro
me fazal n@ t cild dthet t kaloj goduhi.
Krn bha progrmi (orari, skema), pr-seilEb
d*ys proce&rralc
duhet tE
ja
rglnj sgl- sado G zg;ase, dhe iitaesnte ao" nui.it at"
e p&findimit
tE saj. Nsc pr
secila de6nE rtesironi tr kcni nje num&, shtojcoi qi shtyrE n
prcgram pr numrin e delrrEs.
Buxheti Zhvlllimor
Kur c hartoni buxhrtin hraj zivillimor,
ju
duhet t,i mrmi parasysh
te giitha
shpozhA e
ryvojshne
pcr tadizajnua produktin
dhe pr ta guar
atc nga pmtotipi
-
n prodhin.
Ne kostot
Gltpnzqnq)
q: duhet t perfshihn
ne burhetin zlvillinor, bejn6 pjes shienzimc:
Materiale.TE gjitlra materialet e pap&punuara, q prdoren
n hijimin e piodultit
E_dreiQeldreita
!
nufis.TE Uitha
shpenzimet e punes, q e shoqrojn perpnnimin
6 prrc{uktit.
E pargiithshne. Tc giitha
shpnzimc e pagiirhshme,
rE rcvojshme pr
ta vaie ne nn*sion
biznesin giat fazs s drvillimi! si: taksa! qiraja,
telefoni, shrbimet publike, pajisjet
e zyrs, etj.
shperuimet G&A (General
and Administrative
-
E
pergiithshme
dhe Adninistritive).
Rrogat e
personelit ekekutiv dhe atij administrativ, s bashku me gfaredo
firnksionesh mbtb[ta&ele zyrs.
www.e-Libraria.com
Shperuimet e Marlcetingut & shitja.Rrogat e personelit te marlctitrgut, t nevojshm pr
prgatitjen e materialwe para-promocionale dhe pr planifikimin e fustratave t marketingut, te
duhet t fillojn para dergimit t produktit.
Shpenzimet e shdrbimeve profesionale.Kto shpenzime kanE t bjn me konsultat e ekspertdve
te
jashtm,
sig
jan:
kontabilist6t, avokata dhe konsulntt e biznsit.
Shpewimet e p&ziera.Shpenzimet q ndrlidhen me p&punimin e produktit.
Shperaimet e pojisjeve kapitale.Per t i pErcaktuar krksat kapitale pr buxhetin zhvillimor,
ju
s
pari duhet t prcaktoni se gfarE lloji i pajisjeve do t'u nwojite& a do t'i siguroni pajisjetju
apo
do t'i angadroni kontraliluesit ejashtm dhe prfundimisht, ndse vendosi q vct t'i siguroni
pajisje! a do t'i mermi ato me qir4 apo do t'i blni.
Perroneli
Si9 u cek tashmg koryania duhet ta ket ekspertizEn e duhur n fisbat ky9e, nse dshiron tE
adje s*ses; ncgiihat,
jo
giith konpanitE do ta fillojn biznesin me
@ertizh
e
nwojshme n sccilEn firsh klTe. P& kt anye, duhet t rknttohet prsoneli p&tatEs, i
intgruar
(harmnizuar) n pmcsit e zhvillimit dhe i &ejtnr nfui-ne mnyr q te fornojn nj
ekip t fokusuar nE prmbushjcn c pikarynineve
t zhvillimit Para se ta fllmi rlnrtimia
ju
mcgiithate duhct G p&calil@i 8e cilal fi$ha, ne kuadr C poccsit t dvillimi! do G ken
nevoj
p& persmel shtes, Kjo nrmd bhct duke i $qntlr pilcsynimet
c pluit *villimor,
n nnyr
q t idcntiftohca firshd
brye,
t cilavc u duhct kushtrar vmcndja Pasi q
ta keiri
hijuar njE ide sc cild p@ita (v6de t putrEs) drhct C
plotEcoh, ju
drhc tahrtmi nje
prSlrim t vendit (vendwe) t puns
dhe spocifikinin e puns pertdArc.
Pasi ta kcni
pnesuar personetin
e &hur,
ju
&ha t'i intgrui da n6 procrsh
e zhvillimi! dukc iu
dhare dyre dfjmt e puns qe i keni pagadtur. Perfindinisbq i ta elipi duba tC dij sc cilat
jao
rolet e tre n kompoi dhe si nd&lidhm detl,rat rne qir&lieno patrada *ipit t dvillimitPr
ta ani6r k&E,
ju
drhct ta ktoni nj *em6 organizalive p& ekipin n4i t zhvi[imit
Vlcrslml I ntdqere
N firo{ duhcttvlcr&ohen rrcziqetq e *oqaojnepryninin e produkhtdheG hrtohef nje
pln, me tE cilin do tE trdtoht scili prcj t),!e. Rrcziqet giatE fazs n zhvilimit zakoNftht do t
paqgdrohen n3 pApuoimh td.nik produh[ ne natAin& r ncvojrt pr prsonel
dhc tr
p{obloct filtociur" Dr*e e idcotifkuar dhe trajtur seoilin prej
rreziqgve t pcrc{phnra gidE
paftdbEs z.hvillinoreiu dot'i drilni shqetsinct htajatq/esor qe kan tE bjnmc proieiq
si dhc shryt8imct c invcstitorve.
Pbnl Opendond dhc Mcnrrhues
Qeldt
kEdJ Scldonl
Plaoi opcracional dhe nenaxhues dizajnohet p& t prshkruar se si firnksionon birnesi n
vaz:hdueshmri. Plmi operacional do ta theksoj logiistikn e organizatq si p.sh, piagiegisit e
ndryshmc t ehpit meiraxhues, dcyr* q i
jepen
secilit divizion p,lbrenda kompanise, si dhe
krtesat kapitale dhe ato t shpenzimwe, q ndrlidheir me veprimin (operacionet) e bizresit.
N fakt, n kuad& t planit
operacional,
ju
duhet ta perpiloni gnrpin e tabelave n viiim, tE cilat
do t shrbejn6 si baz e seksionit "Komponentet Financiare". Tabelat financiare, t cilatju do t'i
prpilmi nC hader tE planit operacional, prfshijn:
Tabeln e shpeozimwe operacionale
Tabelo e kiirkesave kapitale
Tabeln e kostos s mallrave.
www.e-Libraria.com
Kur i planifikoni
operacionet e kompanisE tuaj, duhet fi kini parasysh
dy fusha. Fusha e par6
shtE struktura organizative e kompanisE, dhe e dyia ka t bcje me krkesat e shpenzimeve dhe
kErkesat kapitale, t cilat e shoqrojn veprimin (operacionet)
e kompanis.
Strulitura Organizative
slruktura organizative e kompanis sht nj element thelbEsor i nj6 plani biznesi meq ajo
siguron nj baz nga e cila planifikohen
shperzimet e prgiithshme.
Kio
eshtC kitike pr-
ptlrpunimin e pasqyrave
financiare, t cilat konholloheir n mny t rrpt nga investitora;
prandqi, shuktura organizative duhet t
jetc
e ptrcaktuar
n mnyr t duhur dhe e bazuar brenda
nj komize realiste duke pasur parasysh parametrat
e biznesit Edhe pse gdo
kompani do t6
ndryshoj n strukturn e saj organizativg shrrmica e t)re mund t ndaheir n disa fusha te
giera
te cilat prfshijne:
Martetingun dhe shigen (prfthir
man6dhniet mc konsumatort dhe shrbimeg
Pnodhinin
@Crfthtue
sigurimin e cilsise)
"-Hulumtiriin
dhe zhvillfoin
*
""
Adminishatn
Keto
jan6
Hasifikine shum t giera dhe sht e rtodsishme te bht psaqch se
jo gdo
biznes
mmd t kategorizohc n kt mnyr.
Qdo
bizncs sht i ndryshn, dhe sccili prqi tyr drht t
$ruktnntht r pedpdtje
me kerlcat
.lhe
spinct c tij.
Katr fazat pr
organizimin e nj biznesi
jan:
f . Krijimi i nje fiste G detyravc pcrms nj Hasifikimi sa m t
gier6.
2- Orgeizimi i keB,r detyrave qe prodhojn nj liqi efikase t6 komunikimit ndrmjet stafit dhe
udhbeqArise.
3. Prcaktimi i llojit G pcrsonelit
t duhrn pr
kyerjen e
9do
defyrc.
4. Vfoia n firnksion t
@
detyre dhe r4orti me prodhimin
e G ardhurave n luad& t
- .:
koryanisC.
IlogrrltJr c Numrtt tE Perrondlt Turj
Pasi t keni stukhnuar bizncsin nr{, rncgji6at, duhet t koi prasysh qUinet
trqia te
p&giithshne dhe numrin c personclit
E keftrar pr
G anitur k&o qllime.
pr
t pecakuar
nrnrin e G
punsuawe
do t &rhet tE prmbushni qllima q kcni vendosur pr
bizncsin tuaj, do
te duhet
Qlikoni
ehucionin e mfuo$tm pa qdo
dpdtmclrt G lisfirar n stsukturn tnj
orgmizative AS
=
P.
N kt6 eJilaciotr, C pasq5non
numrin e p&giithshm t konsumatovg S pasqyron nunrin e
prgiithshm tC konsumafreve q mund G sh,lteheir nga gdo punonjs, dhe
p
pasqyon
numrin
e k&kesave G personel[ Per shmbull, ncse numri i konsumatove pr vitin e par te shitjes
shtE parashikuar t
jetC
10,100 <lhe nj punonjs
i mar*etingut nevojitet pr gdo
200
konsumator, do ttl
ju
duhen 5l t punsuar
nE departameirtin e marketingut: I0,l I0 / 200 = 5l .
Pasi t keni llogaritur numrin e punonjsve q6 do t6
ju
duheir pr
organizatn tuaj, do t duhet t
p&cahoni shpenzimet e puns.
Faktoret qedrhet t menen parasysh
kur llogariten shpenzimet e prms (sHp) jan6
kErkesat e
personelit
@)
per gdo
depadament shumzuar me nivetin e pagave
t punonjsve (pp).
prandai,
ekuacioni, do tjet' P
*PP
= SIfP.
Duke prdorur shembullin e lartprmurdur td marketingut, shpenzimet e pun6s pr atd
departament do tjen: 51
*
$40,000 = $2,040,000.
www.e-Libraria.com
IJogaritja e Shpendmeve t P6ryiithshme
pas
ptaninnmit te funksionimit tC organizatds, slrperuimet
qd lidhen me funksionimin e biznesit
do t mund t drvillohcn. Kto
jand
zakonisht td referuara si shpenzime t
pirgiithshme.Shpenzimet e pergiithshme i referohen t
giitha shpenzimeve
jasht puns q
"*olit*
per nri*sionaizimin c biznesit.Shpe,nzimct mund t ndahe,n fi
fikse
(ato q duhet tE
paguhen, zakonisht n t njjt6n vler0,
pavarsisht nga v6llimi i bizresit) td ndryshueshme ox
giysme te ndryshueshme
(ato q ndrJ4shojnE n6 prputhje me sasin e biznesit). Shpenzimet e
prgiithshme zakonisht
pirfshiin6 si nE vijim:
Udhtimt
Mirnbajtjen dhe riparinet
Japja me
qera e pajisjwc
Qimja
Rdrlamat&promovimi
Fumizini
Shabimt komunale
Pakctimi dhe fmsporti i nalbavc
Taksat mbi pagat dhc prftinct
Pagcsdepaztitura
ShAbimet
Fofsionale
Sigudmet
Pagesat e lredive
Zhvlersimi
tvte
qllim G zhvillinit t shpeozimwe tC prgiithshne pr tabelen e shpnzimeve q
@orcn
ne kte
pjes G plasit G biznesit, duht G shumzoni numrin e G
punsuarve me shpenzina
qC
lidhen me
9&
punonjCs. Pra@, nesc NP pasqyron numrin c t punsuarve dhe SHP pasqyron
*pcnzimet
pa punonjeq ehacioni i neposhtn mtd G prdoret p& t Uogariir shumfo e
gdo $penzini A prdilhshm (SHP): ,SIIP
= iVP
I
SIIP.
Errto al Trbd t KErkcnve krpltrle
Peveg tabeEs s shpenzinwe
ju
do tE duhef G hartoni nje tabcE t krtesarre kryitale
q
prsbknrm shumo e
parave t nevoj$mc
pr t bler
pajisjet qe ju
do te
pdomi pr t lrijur
dhe
pr t vadduar operacioneL Ajo giithashtu iluseon shumn e *vlersimit qC konpmia
ju4i
do tC psoje nE baz tE t giitha elemeotwe tC pqiisjwe t blera mc nj
jctgiatsi
t mE shun se
nj vit. N mnyr
q te gienooni tablen e krkcsave kryitale,
ju
se
pari duhet trijotri
elmntet e ndryshme n kuadEr t biznesit
qE do G trtoj investime kapitale, Pr bizneset e
shrbimit,
kapitali shtC i lidhur zakonisht me pjes G ndryshme G pajisjwe t prdorura pr
shrbimin
e klienGve.Kapitali
pr kompanit e prodhimit, n anEn tjetih, bazohet n6 pajisjet e
nevojshme n0 n&ry qE tE prodhojn produktin. P{isja e prodhimit zakonisht ndahet n tri
kategori: testimin e pajisjes, montimin e pajisjes dhe paketimin e pajisjes. Me kto eleme,ntc
k4itale n meirdje,
ju
duhet t pErcaktoni numrin e njsive apo t konsumatordvq n larshtet e
shides,
q6 gdo pjesd e pajisjes n mnyr adekuate mund te hjtoje.Kjo shte e rnddsishme
p6r
shkak se k6rkesat e kapitalit
jane produkt i td ardhurave, e cila sht e prodhuar me an td shitjes
njsi.N mgnyr6
qd t p6rmbushE parashikimet e shitjes, nj bimes zakonisht duhet t investoj
www.e-Libraria.com
para pitr t rritur prodhimin apo ofroj shrbim m t mir6.N planin
e biznesi! kErkesat e
kapitalit
janC
tE lidhura me shitjet e projektuara
si ilustrohet nE modelin e tE ardhurave heguar
m par ne kCte kapitull. Pr shembull, n qoft
se pajisja e kapitalit te krkuar shtd e aftE pr
trajtimin e nevojave tC 10.000 konsumatorrye nE nj strige mesabre prej
$ l0 secili, kjo do G
ishte lfl).000 $ ne shitje, n tE ciln pike kapital slrtes do tE kErkohet p6r t bler md shum.
pajisje poqese kompania do qE t nitet prtej
kdsaj pike. Kjo na gon n6 nj tjeGr faltor brenda
ekuacionit t krtesave t kapitalit dhe kjo sht6 kostoja pajrsjes. Nse
ju
e shumi2oni koston e
p{isjwe me numrin e klientEve
\io
mund ta mb6shtes n aspektin e shitjes, dhe do t rezultoj
ne k*esat e kapitalit per kt element te pajrsjes s ve9ant6. Prandaj,
ju
mund t pedomi nje
eluacion n t ciln ke*aa kapitale (KK)
jan
t barabarta me shitjet (SH) pjestuar me numrin
e konsumatorve (NK), nb&htehr nga gdo
elemeot i pajisjes, shumzuar nga shi[ia mesatare
(SIM, c cila *ht sbumzuar mE pas nga ko$oja e kryitalit (KeK)
t clementit t pqirsjeve.
-
*Dukc
pasur parasysh k&o parametra, ehucioni
juaj
do C ddrct si n vijim: KI(.=
KSI
/ NKl*
$q
I
KeK Trbela c krtesave kapitale shc formuar dukc shtuar G gii6a elmentet hraj t
pajiSis per G
gienerur kapitslir c ri G peryiithshm pr aG vit
ga
vitit tC peg kryitali i
paditbshem i d sht giilha$tu
kapitali i prgiilhshem i ketua. PCr gdo vit pasucs te rradhes,
keitali i prgii6shm (KiP) i k&tuar shti shuma e
@italit
t pfuithhm tE ri (KiR) phrs
kryitali i prgiilhshn (KiP)
nga viti i kaluar, m pak zhvlresin (ZH), edhe nj her, nga viti i
kaluar. Prandaj, ekuacioni
juaj
per G arrinu n kapitd totsl pr gdo vit te pormizrar n modelin
krkesa kapitale do t
jet:
KiP
=
KiR +
PC - Zh lvlbani nE mend se zhvlersimi eshte nje
snpcqzin.qg hegon rnie n vlerEn e paji$es gi8te ta
jetegiat*is
efektive tE saj. Pr shum
bizncse,. ,hvledini shG i bazuar mbi oraret tE cilat
jan
t lidhrra me
jetgialsin
e
pdisjcsJGni hjds hr zgicdhi orarin q i prshtatet mC ntu biznsit nraj. Zhvleriipi sht
edhe baz pr nj zbri{ie t tatsave si dhe qarlullim G parave p& k4ital t ri. Ju mund ken
nevoj6 tE krtoni konsultim nga
d
ekspert n k& firsh.
Ifttio nJE Tebd tE lfuctos r ndlnve
Tabela e fundit qE duha G gieneroha n seksionin e operimit dhe G menaxhimit tC planit tuaj te
bizn6it, shfe hbta e kostoa sC nallravaKjo tabeF pdorct vetEm pr
bizncset hr produlti
eshG fuhr nE inventr.P& nj6 biznes t shitjes me pakic ose shumic, kostoja e mallrave te
shitura - ose kostoja e shitjwe - i referohct blerjes s produkteve pr rishi{ie, pra
inveirtarit.Produktet
q shiten fute,n n koston e mallrave si nje shpcnzim i shitjes, ndrsa ato
qE
nuk
jan6
shitur mbeteir a inventar.Pr nj firm tE prodhimi! kostoja e mallrave Csht shpenzimi
i br nga kompania pEr prodhimin e produktit
t saj . Kjo zakonisht pe$het nga tre elemente:
l. Shpenzime materiale
2. Shpe,nzime Pune
3. Shpenzime t pirgiilhshme
Ashtu si n pakic, malli qd shitet llogaritet si kosto (shpenzim)
i mallrave, nddrsa malli qd nuk
sht shitur futet ne inventar.Kostoja e mallrave duhet t trajtohet nd operimet e nj bianesi.Kjo
www.e-Libraria.com
iisht nj mas e rnd6sishme pih matjen e profitabilitetit
t firnds pr pas$/rttn
e r{edhjes s
parave dhe pasqyrdn
e t ardhurave.N pasqyrfu
e t ardhurave, n fazen e firndit t procesit
t
prcdhimit shte pika
e shpenzuar nE koston e mallrave, por sht e r6ndsishme pr td
dokumentuar inventarin ende n faza td ndryshme t procesit G prcdhimit pr shkak se ajo
paraqet aste kompani.Kjo shtd e rndsishrne p& prcaktimin
e rrjedhs s parps
fte pr ta
gieirenrar bilancin(io shtE ajo q tabela e kostos s mallrave e ben. Kjo sht6 nj nga tabelat
m G kornplikuara qE ju
do t keni pr t ztrvilluar planin
e bianesit tuqi planit tE biznesit, por
tbhG nj6 pjes intcgale pr tC poftetizuar
rrjedhen e inventarit neprmja operacioneve tuafa"
vcndosja e asetwe n kuadr t kompanisd, si dhe sbkalla n te cilo inventari
jud
frhe.het Ne
mnyr q t gieneroni
koston e tabls s mallrave,
ju
keni nwoj pr pak
m shum
infornacion pcrveq asaj q shtE koooja e puns tuaj dhe qio
materialap& nj*i. Ju giithashtu
duht t ditri nunrin e p&giilhshm
t njsive tE shitura pr vitiL p&qindja
e njsivc t cilat do
^
t!
ien
grumbullun plotsish! paqindja qc do G
jeoe
erusbuuuar niesarisht,
dhe,p&qin{ia q
-"
-iio
te;aC ne invcotar t pagnrmbulluar. gesa
m e
malhe
c ketyre shifrave do
-tC
rrt"t oga
k4acitdi i pafi$cve
nuja si dhc n sistemh e lontollit t invcataritq
ju
ztvilloni. SC basbku
nc kta falilore
ju giithrshtu
fthf t!
rtini
sp re 6it!6 fazE shrmica e pms sht kryer.
Komponcntt finrndrr
PrllogrrltJet finandrre tG prfshtino
T dhEnat financiarc ndodhcn giithnj
n fiud tE planit
t biznesi! por go
nuk do G thot se
jm6
m pak t rndsishme sesa ndonje naterial
liar
i rendesishen si9 shte kmcepti i bizncsit dhe
eeipi i nenaxhinir Invcstitort c zgiuar shqyrtqin me hrjdes diagrane, tabela, formula dhe lista
te kmhbilitetit n se&sioain funciar pr
usyc se ata e din se kto informacimc joe
posi
pulsi" norma e
$mnanjes
dhe trysnia e giahrt
ne nj tnp njeriu
-
gi q
bcgon n&e pacienti
Ahte i giall dhe mundsit pr tE vaz.hduar rnblietesn.
Prllogaritjet financiar! posi lqime e keiiq rezultojn n heshe. RisiG n6 prilogarifa
financiarc natnisht nuk
jane
gifth{e
k6qiia por
hr merren s bashku atoiqin qi pasqyr
ta
solsE t vler,& altuale t konpmis &e te aoesis s sqi pr
t'i pagur
llogaritC e saj sot dhe pr
t aritu nj fitim &cjt o'oluimit t saj. Kao tsi pedlogaritjc
G prbashktr jane:
p&llogariga
c
qa*u[imit t parasq prllogritja
e t ardhurave dhe prllogaritja
e bilmcit Pjesa drmuese e
siprmarrsve duht tc bQic sigudnin e tyre dhe t'i l n6 aG. Mrpo, t giitha
kto nuk
mjaftojnc. Nje gie
e tile &htE thjesht nc p&puthje
me atE sa m shum r kesh
je
mE pak i
gEzuar. si negull, duhet t merremi me beshe r e madhe: perllogaritj
a e t ardhurave,
pfilogaritja e bilancit dhe prllogari$a
e qarkullimit
te paras.
Keto bi prllogaritje jane
te
ndrlidhura, me ndryshimet n nj6rn prej tyre medoeinos duke i ndryshuar te tjrat, por ato
masin aspekte tejet tE ndryshme t giendjes
financiare t njd kompanie. EshtC vgshtire tC themi se
njra nga kto sht6 mE e r6nd6sishme se tjeha"Megiithat, prej ktyre trijave prllogaritja
e td
ardhurave mund t
jetE
vendi me i mir pr
td filluar.
www.e-Libraria.com
P6rllogaritj a e tE ardhurave
Prllogaritja e tE ardhurave Esht nj6 raport i thjeshtE dhe i sah q ka t0 b
j
me aftiisin e
biznesit t propozuar per prodhimin
e parave
td gatshme.Kjo
sht nj6 kartel qd shrben pr
shitnimin e pikve lidhur me pcrmbushjeir
financiare td biznesit tuaj qe pasqnon
situaten kur
bhen shiliet dhe kur bhen sfuenzimetNjc gie e till6 tErheq informacione nga modele t
ndryshme financiare q6 jan
drvilluar m heret sig
jan
t hyrat, shpenzime! kapitali (n form
t rnies sc vlers) dhe gmimi i mallrave. Duke br kombinimin e ktyre elerneirtevc,
prllogaritja e t ardhurave ilushon at6 se sa fiton ose hunb kompania
juaj giat6 vitit duke b
uljen e gmimit t mallrave dhe shpeirzimet nga t hyrat per te aritur nd rezultatin neto
-
i cili
sht ose fitim ose humbjc.
Pr nj plm G bizncsig p&llogari(ia
c t ardhurave duhet t bhet pr gdo nuei giate
vitit tE par6,
nC
ado
fie muaj p& vitin c?yt e p.s tat"; ma nft her,e"nE vil
[io
formoha thrke regiistoar
prwcntivat tua{a financiare sipas mnyrs s m@shtme:
L TE ardhwat,P&fshija G giitha
t ardhurat q krijohen nga bizncsi dhe nga burimet e tij.
2.
Qnnn
i i rrralba,e. Pr&hin tC giitha gnimei q km t bQin ne shitjen c produlilwe
t cilat
ndodhen n listfo e
-allrave.
3. Manha e
fitimit
btttto. Ddlimi nd&mjet tE hyrave dhe gmimit t mallrave.lvlarzha e fitimit
bruto mund tC shprhet nE dollar, si p&qindje, ose t dyja-Marzha e fitimit bruto giithnj
dklarohari prqinqie c t6 hyrave.
4. Slpewima optaa-rr. Prftrhijn t
$itha
shpenzima e
t'ergiitbslrne
dhc ato tE puns q km
G bjn me operacionet e biznesir
5. Shpeuilna orale. Shuma e G
giitba
shpendmeve t prgiithshme
dhe e atyre t puns qE
k*ohet per
whhinin
e biaesit
6. Fitimi neto.Dallimli ndAaiC mrrn& ee fitinit bruto db shpenzineve totale, tE adhurat neto
prshkru4inG bonhin e bizresit dhe aftsi6 e kryitalit
1. Zrlerbimi. Pasqron rnien e vlers sE aktivit kapital q shtryt6zohet pr krijimin e
ardhurave.Ky p&doret po ashtu edhe si baz6 pr uljen e taksave dhe si fegues pr qarkullimin e
parave n kapitalin e ri.
8. Fitini neto
Imro
interesit. Dallini ndnnjet fitimit neto dhe zhvlerEsimit.
9. Interesi. PErfshin tth interesin qe rrjedh nga borxhet, si afatgiat ashtu edhe afatshkurtdr.
Interesin e prcakton shuma e investimwe q behen brenda kompanisd.
10. Fitimi neto para tatimeve. Dallimi nddrmjet fitimit neto para
interesit dhe interesit.
www.e-Libraria.com
ll. Tatimet. Perfshijn6 G giitha tatimet qE kan t bjn me biznesin.
12. Fitimi pos tatimeve. Dallimi ndnnjet fitimit neto para tatimeve dhe tatimeve t
akurnuluaraFitimi
pas tatimeve 6shtd baz6
pdr gdo kompani.
Pas p&llogaritjes sE t ardhurave kemi nj6 shnim t strhntr n t cilin analizohet pedlogaritja
Kjo prllogaritje e analizs duhet t
jetE
shum e shkurtr e cila thekson geshtjet
$9
brenda
p&llogaritj es sE tE ardhurave.
PErllogaritja e qrrkullimit tG paras6
Prllogaritja e qarkullimit te pras sht nj nga mjetet m kritike t informacionit pr biznesin
tuaj e cila tregon sa parl do t ncvojitn pCr t'i prnbushur detytinet ku t
jetE
e nwojshme dhe
nge ku do te vijn. (io hcgon njE program G parave q hyjn nE bizncs dhe shpcozinc qe duhet
t paguhco- Rczultati paraqd fitim osc humbje n$find tB nu{it osc tE vitil Ne
pA{ogaritjn e
qahrllimit tC parase, si fitimct ashtu edhc humbjt kalohco u shtyilAn
getr
pr tC teguar
shrlmo e. ahmuluar. Mbmi nE mend se n&e kni
d
humbje nC prtlogaritien tuaj tC
qalnrllinit tE parase ajo do tC
jet
tregues i fuqishn se do t krd nwoj p& para
t
gatsbme
sbt x
pr t'i hequr shpcodnct. Silcurse edhe peilogcilia
e t adhuravg pdlogariqia e
qalcullimit t paras i shfrytezon tabelar finmcire t mQarshne G cilat zhvillohen giat
hrtimit tE plmit te biznesit.P&tlogaritja e qartullimit t paras fillon me para n do dhe me
burimet e t hyrave.
Pik
tieter
qC regiishon
jmE
shpenzina perfthire ato qE jm
akumuhur giai prodhimit tc nje
pro&hi.Ke*esat k4itale pastqi rcgiistrroheo si negativc pas
s@zimeve.P&llogritja e
qatullimit t paras p&fudon me qatullirnin ncto tE parase.Prllogariga
e qulcrllimit
t
pa& duhet tC p&gatitt per
Cdo
nuaj giate vitit te
pdq n gdo Ere mu4i giaG vitit t dyt dhe
pas k&rSi bhet njE bcrrO n vit Artikujt qe do tE kni no,oj fi perfthini
n
@tlogaritien
e
qartullinit te parase dhe rendi sipas t cilit ato duhct td radhitca
ja
si n poshtE:
l, flrr$a me paran dor. T6 ardburat q reatizohcn nga shi{et mc pra n dor6.
2. Borxha e E tJerEve ndoj n*h. Te adhural q trijohen nga grumbtrllimi
i bonhwe q na i
kme te
gedt.
3. TE ardhurat e
f'era.
T ardhurat q realizohen nga investime! nga interesi i huave t cilatjan
zgieruar dhe nga likuidimi i qdo aktivi.
4. Ti ardhurat totale. Shuma e
parave totale tE gatshme,
shitjet me para
t
gatshme,
borrhet e tC
tjerve ndaj nesh dhe te ardhurat e tjera-
5. Mateiali/mallrat. Materiali i pap&punuar i shfrytzuar pr prodhimin e nj produkti (vetm
pr operacicone t prodhimit), shpenzimi i paras pr inventarizimin e mallrave (per tregtaret si
www.e-Libraria.com
tregtart me shumic dhe shitsit me pakic, ose fumizimet e shftitdzuara n ushtrimin e nj6
shOrbimi.
6. Puna prodhuese. Puna qd krkohet pdr td prodhuar nj produkt (vetm pr operacione t6
prcdhimit) ose per t kryer nj shrbim.
7. Shpetaimet e pdrgjithshme. T giitha shperuimet fikse dhe shpenzimet e ndryshueshme q
krkohen pr prodhimin e produktit
dhe pr operacionet e biaesit.
8. Markztingu/shitjeL Te githapaga!
komisionet dhe gmimet e tjera te drejtprdrejta qC kane tC
bjn me marketingun dhe me departanentet e shitjes.
9. R & D. Te giitha sbpcnzime e puns qE krkoheir pr mbshtetjen e krkimit dhe G zhvillimit
t operacionwe tE bizncsit
*
-"
-r
10. G & l. Te giitha shpndnt e prms q krkohen pr mbsht{ien e fimksioneve
administative G biznesit
ll. Tathiii. Te giitha tatimet, me pedashtin
t lists s pagavg t paguara per i$titrcionet e
caltuara qeveritare
12. Kapitali. Kapitali qe krtohet p& t siguruar cilatdo elernente t pajisjeve q nevojiten pr
krijimin st; ardhuaY..
13. Pagiriti i kus. Totali i G giitha pagesave q jan6
brrd p& t'i zvogluar bonhet afatb da"
14. Shpewinet totale. Sasia e nsteriali! puna e drejq&@itg shpnzinct e pergiithsbme,
na**ingtr' shifet, G &
A
tdinet pagesat kryitalc dhc ato G huas.
15.
Qarfullini
i pamse. Dallini drmjt G ardhurave totale dhe shpenzineve totale.I(io shum
i kalohi
periudhs
$aEr
si shund nisese e
pamve
tE gntshm.
16.
QarlailIimi
i paras hnmlative. Dallimi ndrmjef qa*qllimit aktual tE paras
dhe qartlllimit
G paras6 nga periudha e mlpashme. Sikurse dhe me rastin e p&llogari{ies
sd td ardhuravg do tE
ju
nwojitet ta analizoni prllogari[ien
e qartullimit t paras6
nd nj0 prmbledhje tE sbkurtdr n
planin e biznesit. Edhe nj her, analiza e prllogarilies nuk sht6 e thEn q tE
jetd
e giatti dhe
duhet t pfshij vetm pikat
kyg qE dalin nga pdrllogaritja
e qarkullimit
te paras.
Bilanci
Bilanci shtii prllogaritja e fundit financiare qd duhet ta trni. Sikurse edhe pirllogaritja e t6
ardhurave dhe ajo e qarkullimit t paras0, pr bilancin shfrytzohen informacione nga td gjitha
www.e-Libraria.com
modelet financiare qd ztrvillohen n seksione t hershme tE planit
t biznesit; megiithat, ndrlahe
nga prllogaritjet e mhershme, bilanci kijohet vetm mbi bazn vjetore ph planin e biznesit
dhe pak a shumE
paraqet nj permbledhje td t gjitha infonnacioneve t m6parshme financiare t
zbrthyera n tri fushu
l. Aktivi
2. Pasivi
3. Vlera e mbehu
Pr t siguruar financimin pr nj biznes td ri, mund t keni nevoj tE siguroni nj prcvelrtiv t
bilancit
pr periudhn
kohore q e prfshin plani i biznesit .dio q esht6 me c rnd&ishme, do G
kcni nwoj C perehini nj pailogaritje
finamiarc vajrke ose nj bilanc n vend t6 nj6
q
pa*Uuan bizresin" Bilanci vetjak ujemet n te njejtn mnyr silurse ai qe bhf pr nje
biznes.
Si9 u tha mE siper, bilmci ndahet n tre seksioneljesa e sip&me e bilancit Iegiiston aktivin e
korymise suaj.Akivi klasifkoha si alliv aktual dhe aktiv afatgiat oae liks. Aktivi aldual shG
ai i cili do t shndrmhet nE pca
osc do t sht5rtizohet nga biznesi.bmoda njE viti osc brcnda nj
kohc m tE shkurtr. Ahivi aktual prfshin:
PamE e ga*hme. Parat n dor n kohn kur regiisrat mblleir n frmd t vitit fiskal.
IJogaritd e praweshme.T ardhurat q rrjedhin nga llogarit e kredive. Pr bilmcirl sht shuma
totale e t ardhurave ajo qE do t pranoha
e q
sh regiistruar n regiistra n fimd G vitit fiskal.
Invatari.lavqtai rrjcdh nga gnini
i tabels s mallrave.Inventari i materialit tE shtytalar pr
t
prodhuar nj6 produti nuk sht shitur nde.
Tobli i abiit ahul.Shrnrz c parrve t
qehe,
loggit e prmucshng
inventsi dhe
firmizimet.Ahivi
lidr
qC praqitct
n bilaoc quhi
aktiv a&tgiarE ose ahiv fits.
euha
afatgiarE
nga se Esht me koh t gid
tC
prdorinit
dhe do t zgias mE tepr se nje vft Shembujt c ketij
lloji t aktivit prfshijne:
Kapinlin dhe impiantet.Ylera kontabl e t giifra pajisjwe kapitale dhe t6 prons (nse keni n
dispozicion tok dhe ndrtesa), amortizimi sht n i ult.
Investimet. Te giitha investimet q i bn kompania t cilat nuk mund t shndrrohen nd para
breirda
{e
kohe m tO shkurtdr se nj vit. PCr pjesEn md t6 madhe, kompanit t cilat posa kan
nisur punn nuk kan akumuluar investime afatgiata-
Aldivi i llojllojshdm.l tdrd aktivi tjetr afatgiate i cili nuk shte 'kapital dhe irnpiant" ose
"investirn'' .
www.e-Libraria.com
Aktii total afatgiatd.Shuma e kapitalit dhe e impiantevg investimet dhe aktivi i llojllojshdm.
Pasi t
jet
bre regiistrimi
ju
duhet t mbani pdrgiegiibin pr pasivin
e biaesit tuaj.Sikurse
aktivi, pasivi klasifikohet si pasiv aktual ose afatgiat. Po qe se borxhet duhet t paguhen breirda
nj6 periudhe prej nj viti ose m here! ai klasifikohet si pasiv
aktual. Po qe se duhet tti paguhet
brenda nj6 periudhe m td giat se nj vit, aGher ai quhet pasiv afatgiat. Shembuj t pasivit
aktual
jan paraqitur n6 tekstin e mposht6m:
LlogaritE e pagueslne.Te giitha shpenzimet q bhen duke bhre artikuj nga heditoret e rregullt
nE nj llogari t hapur t cilatjan t detynreshne dhe t pagueslrme.
c
.-*
- Pasivi i ahnruhurilE giitha
shpenzinet q bheo giat6 ushftidit te biznesil e qe jar"
t
nwojsbme pr opcracione bizncsi por q nuk
jan
paguar
lE kohn hr
jm
mbyllur
rcgiisFarKeb shpozinc
jane
zakonisht sbpcnzine t prgiithshme
dhe paga
t korymisE,
,B .-
Tuhtet.Kfto
jan
tatimc tC d*yruesbne dhe tE pague$me n kohn hr bhet mbyllja e
regiistrave.
Pasivi aldual total.Shuma e llogarive G pagueshmg pasivi
i akumuluar dhe tatimel
,
:
.:
Pasivi afatgiate perf$in:
Obligacionet e pagueshme.
Totali i t giitha
obligacionwe n fimd tC vitit G cilat
jan
t
defyrucshme dhe t pagueshne
brenda nj perirdhe n G giat
se nj vit
Ifrpote*4 e pagueshne, Huat e marra pr blerjen e pasuri
palu4itshme
tE cilat duhet te
lrthehen brenda nj periudhe
"rargiar.
Hipoteka e pagueshme
shte qio shum6 e
paras
e cila
sht eode e detrynreshmc edhe n kohn e mbytljes sd rcgiisbave tC vitit
Kambiale tE pagueshme. Shuma q ende u detyrohet cilavedo borxhe afatgiata e cila nuk do t
kthehet giat vitit aktual fiskal.
Pasivi total afatgjati.shuma e obligacioneve td pagueshme, hipoteka e pagueshme
dhe kambialet
e pagueshme.
Pasivi total.Shuma e pasivit
total aktual dhe e pasivit afatgiat.
Pjesa e fundit e vlerds se mbetur t bilancit td pronarit nevojitet td llogaritet pasi tC
jete
berd
reglistrimi i pasivit. Shuma q i ngarkohet vlers sE mbetur te pronarit ilsht dallimi ndrmjet
www.e-Libraria.com
aktivit total dhe pasivit total. Shuma e vlers sd mbetur td cilen e ka n dispozicion pronari n
biznes sht nj kriter i rnddsishdm G cilin e shfrytzojnd investitordt kur te bjn vlerdsimin e
kompanisi.Nj6 gie
e tille shum her prcakton
shumn e kapitalit pr td ciln ndjejn se mund
ta investojn n mi;lryr te sigurt n biaes.
Ne
flanin
e biznesit do td keni nevoj G hartoni nj deklarat6 lidhur me analizn e bilancit
pik&isht ashtu sig keni nevoj tE beni per prllogari$et e t ardhurave dhe pr ato t qarkullimit
t paras. Analiza e bilancit duhet tjete e shkudr dhe t'i perfshij gshtjet ky9 qC kan te bjne
me kompanin.
SWOT Analiza
www.e-Libraria.com
Nj ekzaminim i mjedisit t brendshlm dhe atij tejashtdm shtC pjes
me r6ndei e procesit t
planifikimit
sbategiik Fahordt mjedisorE, q konsiderohen te brinAshem per mjeOisnr, zakonisht
mund t klasifikohen si prparsi (S) ose dobsi (W),
ndrca tE
jashtrnit
mund t6 khsidkohen si
munddsi (o) ose neziqe (T).
Nj analiz e tilld e mjedisit sbategiik njihet si analiza swor.
Analiza swor ofron informacione q6 jan
t dobistrme pr hannonizimin e resurseve dhe
mundesive t firm6s
-
me mjedisiq nc te cilin ajo vpron.si e till, ajo sht6 e dobishme p6r
fonnulimin dhe
ferzgiedhjen
e stategiis.Diagrami
nE vijim begon se si analiza SWOTperputhet
me ekzaminimin e mjedisit:
Kornlza e Analiz& SW0T
Fkzerninirni
i [di 6{isit
/\
Analiza e breodsbme Analiza cjashtne
/\
/\
Perparerite DobsiG Muriltsite Rreziqet
I
MatricaSWOT
PEroardtE
P&parsite e nj firme
jan
resurset dhe mrmdsiG (aft&itE)
c sqi, q
mund t shfiytaohen si
baze per dvillimin c nj avaatq*i konk.rnrc. shembuj tc keryre perprsivc peribhijne:
o patnGt
.
emrat e fuqishm tregtar6
.
reputacioni i mir ndr komnsumator6
.
kosto t favorshme fal6 ekspertizs (njohurive)t patentuara (G regiistruara)
. qasja
ekskluzive n resurset natyrore t sbkalls s lart
. qasja e favorshme n6 rrjetat shpmdarse
Dob6sit
www.e-Libraria.com
Mungesa e disa prpar6sive t caktuar mund t konsiderohet si nj dobsi. Pir shembull, secila
prej elementeve ne vijim mund te konsiderohet si dobsi:
o
mrmgsa e mbrojtjes s patentEve
.
nj6 emr i dobet tregtar
.
reputacioni i keq ndr komnsumato
.
struktur kostove G larta
o
mrmgesa e
easjes
n resurset m t mira natyrore
.
mungsa e qasjes nC kmalet e shp&ndarjes
N disa raste, nj dobsi mrmd t
jetE
ana e kundrt e nj perparsie.Mermi rastfuL n td cilin nj
firm la sasi t madhe t k4aciteteve prodhuese. Derisa ky kapacitet mund t konsiderohet sinj
p&parsi, tE cilt tonlorrentEt nuk e kani ai mund t lonsideroha edhe si dobsi, nse
invcstime,t c m6dha n krpcitetet prcdhuese e pogon frmfu te rcagoj me stpejtesi ndqi
ndr-yshirneve nF mjedisin srabgiik
Munddt
Analiza e
jashtme
e mjedisit mund G 6uloj disa mundsi reja pr profit dhe rritje. Disa
sheinbuj t6 kAyre mundsive pr6hijne:
.
nj nwoj e paplotsuar e konsumatorit
.
arri$a e telnologiive r reja
.
6utia e rregulloreve
.
mnjmimi i barrierave t tsegtisE ndrtombdare
Rrczioet
Ndryahimet o njcdisin e
jashtn po ashthr mrmd t paraqcsin neziqe pr firmn" Disa shembuj
t rrcziqwe tE tillaprfshijne
.
shmangia e shijes sC konsumatorit nga produltet e firms
. paraqitja e produkteve zvendEsuese
.
rregulloret e reja
.
barrierat e shtuara pr fegti
Mafiica SWOT
www.e-Libraria.com
Njc firme nuk duhet q6 patjetr
t'indjek
mundesit m6 terheqse (profitabile).
N6 vend t ksaj,
ajo mund te ket shans m tE mi n ztrvillimin e nje avantazhi
koikumres,
;*e e iJ;iidkuar
nj perputhje
ndrmjet prpar6ive
t firms dhe m'ndtisive t ardhshme.
Nc Jir";;,
-i;;
mund ta tejkaloj nj dob6si, q ta p6rgatisd
veten pr ta ndjek nje munditsi bind6se.
Pr f i haduar strategiiti q e manin per baz profilin
SWor, duhet t ndErtohet nj matric e
kityre faktorve. Matrica swor (e njohur odhe si Matrica Tows) shte dhihc ire;;rhte,
'
Matrlca SWOT/TOWS
leatcglitE
S-O ndjekin mrmdsit qE i prshtaten
mir prparsive
G kompanis.
Strateglit6 W-O i
qkdojnE
dobsitq pr t f*us (nqie[rn)
mundsi.
-
strrteglit$T idcntiftojn mnyra! n6 t cilat frma nund t;i shtytEzojE prparsit
e
vet4 pr ta zvogGluar cnueSmrin e sqi daj rreziqwc tE
jashtme.
qqpbClttE W-T e thcmclojn6 nj plm
mbrojtes, pr ta parandaluar
mundsin q
dobsiG e firms ta bQine a t"ja t6 ndj*bn (t6 ccnu*hme) ndqi rreziqeve G
jr"nm".
sratcgiitE S-T
I
fficgiitEW-T
www.e-Libraria.com