«Σωτῆρα ἀπεκδεχόμεθα
"ύριον ησοῦν &ριστόν»
(Φιλιπ. γ 20)
Ἔτος 50ὸν Ἀθῆναι 1 ∆εκεμβρίου 2009 Ἀριθ. 1990
«+,+Λ+Γ3 Π3Σ56ΩΣ» "3 368 Σ9+Δ+Σ
5;Σ 3688&3Σ 5;Σ 6ΛΛΔ+Σ
γινε πολὺς λόγος γιὰ τὸ κεί-
μενο τῆς «Ὁμολογίας Πί-  συνῆλθε τὸν περασμένο Ὀκτώβριο
(2009). Δὲν ἀσχολήθηκε δὲ ἀποκλει-
στεως». Ἕνα κείμενο ὁμολο-
γιακὸ κατὰ τοῦ Οἰκουμενισμοῦ
ποὺ ἐξέφραζε τὴν ἀνησυχία τοῦ λαοῦ τοῦ
Θεοῦ καὶ τὸ ὁποῖο ὑπέγραψαν ἀρχιερεῖς,
ἱερεῖς, ἱερομόναχοι, μοναχοὶ καὶ λαϊ-
κοὶ καθηγητὲς Πανεπιστημίων,
θεολόγοι κ.ἄ. Τὸ κείμενο αὐ-
τό, τὸ ὁποῖο ὑπέγραψαν
περίπου 10.000 ἄνθρω-
ποι, δημιούργησε ἀντι-
δράσεις θετικὲς καὶ ἀρ-
νητικές. Ἐγράφησαν ἐ-
πιστολές, συντάχθηκαν
κείμενα, δόθηκαν ἀπαν-
τήσεις, ἀπευθύνθηκαν ἐκ-
κλήσεις πρὸς τὸν Ἀρχιεπί-
σκοπο Ἀθηνῶν καὶ τοὺς Ἱε-
ράρχες τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας.
Ὅμως τὸ θετικότερο ἀποτέλεσμα αὐ-
τῶν τῶν ἀντιδράσεων ἦταν τὸ ὅτι ἐξ ἀ-
φορμῆς ὅλου αὐτοῦ τοῦ θορύβου καὶ
μιᾶς ἐπιστολῆς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πα-
τριάρχου πρὸς τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθη-
νῶν, ἀσχολήθηκε μὲ τὸ κείμενο ἡ Ἱε-
ρὰ Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας (Ι.Σ.Ι.) τῆς
Ἑλλαδικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ποὺ
«  Πατὴρ ἀπέσταλκε τὸν ἱὸν
Σωτῆρα τοῦ κόσμου»
( ωάν. δ 14)
ΟΡΘΟΔΟΞΟ
ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ
ΟΡΓΑΝΟ ΟΜΩΝΥΜΟΥ
ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ ΘΕΟΛΟΓΩΝ
στικὰ μὲ τὴν «Ὁμολογία Πίστεως»,
ἀλλὰ συζήτησε γενικότερα τὸ θέμα τοῦ
διαλόγου Ὀρθοδόξων καὶ Παπικῶν. Τὸ
σχετικὸ ἀνακοινωθὲν τῆς 19ης Ὀκτωβρί-
ου 2009 ποὺ ἐξέδωσε ἡ Ι.Σ.Ι. περι-
έχει ἱκανὰ θετικὰ στοιχεῖα, τὰ
ὁποῖα καὶ ἐπισημαίνουμε:
1. «Ὑπῆρξε», γράφει τὸ
ἀνακοινωθέν, «εὐρύτα-
τος διάλογος, στὸν ὁ-
ποῖον ἔλαβαν μέρος
πολλοὶ Ἀρχιερεῖς, οἱ ὁ-
ποῖοι ὁμίλησαν μὲ αἴ-
σθημα εὐθύνης καὶ γνώ-
σεως γιὰ τὰ μεγάλα θέ-
ματα». Αὐτὸς ὁ εὐρύτατος
διάλογος, ἡ ἐλεύθερη συζήτη-
ση καὶ οἱ τοποθετήσεις ἐπιμέρους
Ἱεραρχῶν μὲ αἴσθημα εὐθύνης ἀναπαύ-
ουν τὸν λαὸ τοῦ Θεοῦ.
2. «Διεπιστώθη», σημειώνει τὸ ἀνακοι-
νωθέν, «ἡ ἀνάγκη πληρεστέρας ἐνημε-
ρώσεως τῆς Ι.Σ.Ι. στὰ σημαντικὰ αὐτὰ
ζητήματα». Τὸ ὅτι μέχρι σήμερα δὲν γι-
νόταν πλήρης ἐνημέρωση – πολλοὶ ἱε-
ράρχες εἶπαν ὅτι δὲν ἔχουν ἀσχοληθεῖ
 482
ἰδιαιτέρως μὲ τὸ κείμενο τῆς Ραβέννας,
τὸ ὁποῖο δὲν τοὺς κοινοποιήθηκε – εἶναι
κάτι πολὺ περισσότερο ἀπὸ σοβαρὴ πα-
ράλειψη. Εἶναι ὅμως ἐλπιδοφόρο τοῦ-
το: «Δηλώθηκε ὅτι ἐφεξῆς ἡ Ἱεραρχία θὰ
λαμβάνει γνώση ὅλων τῶν φάσεων τῶν
Διαλόγων, διαφορετικὰ κανένα κείμενο
δὲν δεσμεύει τὴν Ἐκκλησία. Ἄλλωστε αὐ-
τὸ συνιστᾶ τὸ Συνοδικὸ Πολίτευμα τῆς
Ἐκκλησίας». Αὐτὴ ἡ δήλωση εἶναι πολὺ
σημαντικὴ καὶ ὁ πιστὸς λαὸς τοῦ Θεοῦ τὴν
καταγράφει.
3. «Ὁ Διάλογος», κατὰ τὸ ἀνακοινω-
θέν, «πρέπει νὰ συνεχισθεῖ, μέσα ὅμως
στὰ ὀρθόδοξα ἐκκλησιολογικὰ καὶ κανο-
νικὰ πλαίσια». Τὸ σημεῖο αὐτὸ εἶναι κα-
τεξοχὴν σπουδαῖο καὶ δὲν ἀφήνει στοὺς
ἐκπροσώπους τῶν Ὀρθοδόξων περιθώ-
ρια αὐτοσχεδιασμῶν, αὐθαιρέτων πρω-
τοβουλιῶν καὶ προσωπικῶν τοποθετή-
σεων. Ὅλοι δὲ γνωρίζουμε ποιὰ εἶναι
αὐτὰ τὰ πλαίσια καὶ δὲν χρειάζεται νὰ τὰ
ἀναλύσουμε ἐδῶ. Ἐπισημαίνουμε μόνο
τὶς ἀπαράδεκτες θέσεις καθηγητοῦ τῆς
Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ὅτι «πρέ-
πει νὰ ὑπερβοῦμε τοὺς Πατέρες γιὰ νὰ
προχωρήσουμε στὴν ἕνωση μὲ τοὺς Ρω-
μαιοκαθολικοὺς» καὶ ὅτι «μόνη διαφορά
μας» μὲ τοὺς Παπικοὺς «εἶναι τὸ πρωτεῖο
τοῦ Πάπα»! Αὐτὰ ἀκούστηκαν δημόσια
στὴν αἴθουσα τελετῶν τοῦ ΑΠΘ, στὴν «ἐ-
πιστημονικὴ ἡμερίδα» τῆς 20-5-2009.
Αὐτὲς εἶναι ἀπόψεις ἀντίθετες πρὸς «τὰ
ὀρθόδοξα ἐκκλησιολογικὰ καὶ κανονικὰ
πλαίσια».
4. Τὸ πιὸ πάνω σημεῖο διευκρινίζεται
σαφέστερα στὴν παράγραφο 3 τοῦ ἀ-
νακοινωθέντος τῆς Ι.Σ.Ι., ἡ ὁποία (πα-
ράγραφος) μᾶς βεβαιώνει ὅτι: «Οἱ ἐκ-
πρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας μας στὸν
συγκεκριμένο διάλογο (Ὀρθοδόξων καὶ
Παπικῶν) ἔχουν σαφῆ γνῶσιν τῆς Ὀρ-
θοδόξου Θεολογίας, τῆς Ἐκκλησιολογί-
ας καὶ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Παραδόσεως
καὶ προσφέρουν τὶς γνώσεις καὶ τὶς δυνά-
ΑΡΙΘ. 1990, 1 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2009
μεις τους πρὸς τὸν σκοπὸ ‘‘τῆς τῶν πάν-
των ἑνώσεως’’, ‘‘ἐν ἀληθείᾳ’’ καὶ μέσα στὰ
ἀπαραίτητα θεολογικὰ πλαίσια καὶ τὶς ἀ-
ποφάσεις τῶν Πανορθοδόξων Συνδιασκέ-
ψεων».
Ἐπισημαίνουμε τὸ «ἐν ἀληθείᾳ». Μᾶς
παραπέμπει στὸν λόγο τοῦ Εὐαγγελιστοῦ
τῆς ἀγάπης «οὓς ἐγὼ ἀγαπῶ ἐν ἀληθείᾳ»
(Β΄ Ἰω. 1 καὶ Γ΄ Ἰω. 1). Τὸ ἐπισημαίνουμε,
διότι πολὺ ταλαιπωρηθήκαμε μὲ τήν... ἀ-
γαπολογία. Δηλαδὴ τὴν πρόταξη τῆς ἀ-
γάπης καὶ τὸν ὑποβιβασμὸ ἢ καὶ παρα-
γνώριση τῆς ἀληθείας τοῦ δόγματος. Ἡ
ἀγάπη στὴν ὁποία μᾶς καλεῖ ὁ Ἀπόστο-
λος, διέπεται ἀπὸ τὴν ἀλήθεια καὶ εἶναι
χαρακτηριστικὴ ἐκείνου ποὺ πορεύεται
καὶ ἐμπνέεται ἀπὸ τὴ σωστικὴ ἀλήθεια τῆς
Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καὶ Ἀποστολικῆς
Ἐκκλησίας, δηλ. τῆς Ὀρθοδοξίας. Τὴν ἀ-
λήθεια ποὺ ἀποβλέπει στὴ σωτηρία τοῦ
πλησίον, ἐν προκειμένῳ τοῦ αἱρετικοῦ.
5. Εἶναι πολὺ σημαντικὴ ἡ θέση τῆς
Ι.Σ.Ι. ὅτι «τὸ κείμενο τῆς Ραβέννας καὶ τὸ
κείμενο» ποὺ ἐπρόκειτο «νὰ συζητηθεῖ
στὴν Κύπρο τελοῦν ὑπὸ τὸν ὅρον τῆς ἀ-
ναφορᾶς καὶ ἐγκρίσεώς τους ἀπὸ τὶς κα-
τὰ τόπους Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες, ἑπο-
μένως καὶ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος
συνοδικῶς διασκεπτομένης. Αὐτό», τονίζει
τὸ ἀνακοινωθέν, «πρακτικῶς σημαίνει ὅτι
δὲν θὰ ὑπάρξουν τετελεσμένα γεγονότα,
χωρὶς Συνοδικὴ Ἀπόφαση τῆς Ἱεραρχίας.
Οἱ Ἱεράρχες», ὑπογραμμίζεται στὴ συν-
έχεια, «εἶναι φύλακες τῆς Ὀρθοδόξου Πα-
ραδόσεως, ὅπως ὁμολόγησαν κατὰ τὴν εἰς
Ἐπίσκοπον χειροτονία τους».
Ὥστε καμία ἀπόφαση τῆς «Διεθνοῦς
Μικτῆς Ἐπιτροπῆς ἐπὶ τοῦ Θεολογικοῦ
Διαλόγου» (ΔΜΕ) μεταξὺ τῆς Ὀρθοδόξου
καὶ τῆς Παπικῆς «ἐκκλησίας» δὲν μπορεῖ
νὰ θεωρηθεῖ ἐπίσημο κείμενο, ἂν δὲν ἐπι-
σφραγισθεῖ ἀπὸ Συνοδικὴ Ἀπόφαση τῆς
Ι.Σ.Ι. ὅπως καὶ ἀπὸ τὶς ἄλλες Συνόδους
τῶν κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησι-
ῶν. Αὐτὸ ἀκριβῶς ἐννοούσαμε, ὅταν γρά-
φαμε σὲ προηγούμενο ἄρθρο (βλ. «Ὁ
 ΑΡΙΘ. 1990, 1 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2009
483
Σωτήρ», τόμ. 1986, σελ. 390) ὅτι τὰ διαφη-
μιζόμενα κοινὰ κείμενα τῆς ΔΜΕ ἀπὸ τὸ
1980 μέχρι τὸ κείμενο τῆς Ραβέννας τοῦ ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
2007 δὲν ἔχουν γίνει πλήρως ἀποδεκτὰ
ἀπὸ τὸ σύνολο τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλη-
σιῶν. Γιὰ νὰ γίνει ἕνα κείμενο ὁποιασδή-
ποτε Ἐπιτροπῆς Διαχριστιανικοῦ Διαλό-
γου ἐπίσημα ἀποδεκτὸ πρέπει νὰ περά-
σει καὶ νὰ συζητηθεῖ «ἀπὸ τὴν Ἐκκλη-
σία τῆς Ἑλλάδος συνοδικῶς διασκεπτο-
μένης» καὶ ἀπὸ ὅλες τὶς ἄλλες Ὀρθόδο-
ξες Ἐκκλησίες. ✝ Ἀρχιμ. Γεωργίου Ἰ. Δημοπούλου
6. Τὸ ἀνακοινωθὲν τῆς Ι.Σ.Ι. ἀναφέρει «ΠΑΙΔΙΟΝ ΕΓΕΝΝΗΘΗ ΗΜΙΝ» 7 ̦
ἀκόμη ὅτι στοὺς ἐκπροσώπους τῆς Ἑλ- ✼ ✼ ✼
λαδικῆς Ἐκκλησίας δόθηκε σαφὴς ἐντο- ✝ Ἀρχιμ. Χριστοφόρου Ν. Παπουτσοπούλου
λὴ τί πρέπει νὰ περιλαμβάνει τὸ ὁποιο- ΧΡΙΣΤΟΣ ΕΠΙ ΓΗΣ 5 ̦
δήποτε κείμενο ποὺ τυχὸν θὰ συνταχθεῖ ✼ ✼ ✼
στὴν Κύπρο. Ἀλλ’ ὅπως ἔγινε γνωστό, ✝ Ἀρχιμ. Χαρίτωνος Κ. Πνευματικάκι
ἡ ΔΜΕ τοῦ Διαλόγου δὲν κατέληξε σὲ ΟΙ ΚΑΜΠΑΝΕΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ 3 ̦
ὁριστικὸ κείμενο, τὸ δὲ θέμα τοῦ «πρω- ✼ ✼ ✼
τείου» τοῦ Πάπα θὰ συζητηθεῖ, ὅπως ✝ Παναγιώτου Ν. Τρεμπέλα
ἀνακοινώθηκε, καὶ πάλι στὴ Βιέννη (Αὐ- «ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΕΝΝΑΤΑΙ, ΔΟΞΑΣΑΤΕ» 4 ̦
στρίας) τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 2010. Καὶ ✼ ✼ ✼
τότε βέβαια ἡ ἑλλαδικὴ ἀντιπροσωπεία ✝ Ἀθανασίου Σ. Φραγκοπούλου
δὲν μπορεῖ νὰ παραβλέψει τὶς σαφεῖς Η «ΠΡΟΣΔΟΚΙΑ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ» 8 ̦
ΤΟ ΔΩΔΕΚΑΗΜΕΡΟΝ 12 ̦
ἐντολὲς ποὺ πῆρε ἢ θὰ πάρει.
✼ ✼ ✼
7. Ὅλα αὐτά, ὅπως σημειώσαμε καὶ
✝ Εὐσταθίου Χ. Μπάστα
στὴν ἀρχή, ἀποτελοῦν σημαντικὲς καὶ
ΗΤΑΝ ΖΕΣΤΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ 5 ̦
σταθερὲς θέσεις τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκ- ΚΑΛΗΜΕΡΑ, ΠΑΠΠΟΥ... 5 ̦
κλησίας τῆς Ἑλλάδος. Ἀπὸ αὐτῆς τῆς Η ΜΕΓΑΛΗ ΒΟΗΘΕΙΑ 5 ̦
πλευρᾶς ἡ κίνηση ὅσων ὑπέγραψαν τὸ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ 3 ̦
κείμενο τῆς «Ὁμολογίας Πίστεως», ὄχι βέ- ✼ ✼ ✼
βαια γιὰ νὰ διχάσουν τὸν λαὸ τοῦ Θε- Νικολάου Π. Βασιλειάδη
οῦ, ἀλλὰ γιὰ νὰ τὸν ἐνημερώσουν καὶ νὰ ΣΤΙΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
τὸν κρατήσουν σὲ ἐγρήγορση, ἔφερε ἀ- στοχασμοὶ καὶ ἀνατάσεις 6 ̦
γαθὸν ἀποτέλεσμα. Ἡ δὲ Ἱεραρχία τῆς ✼ ✼ ✼
Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μὲ τὸ νὰ συζητή- ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ (Ὕμνοι καὶ τραγούδια) 1 ̦
σει εὐρύτατα τὸ θέμα «μὲ αἴσθημα εὐθύ-
νης καὶ γνώσεως» ἔδειξε ὅτι ἀφουγκρά-
ζεται τὴν φωνὴ τοῦ ποιμνίου της καὶ ἀνα-
λαμβάνει ἄμεσα ὑπεύθυνη στάση. Ἤ, ὅ-
πως τονίζεται στὸ ἀνακοινωθέν, «παρα-
κολουθεῖ καὶ θὰ συνεχίσει νὰ παρακο-
λουθεῖ ἐπαγρυπνοῦσα τὸ θέμα τῶν δια-
λόγων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μὲ τοὺς
Ἑτεροδόξους. Παρακαλεῖ δὲ τοὺς πιστοὺς Γιὰ ταχυδρομικὴ ἀποστολὴ ὁ παραλή-
νὰ ἐμπιστεύονται στοὺς Ποιμένες τους». πτης ἐπιβαρύνεται μὲ τὰ ἀνάλογα ἔξοδα.