SEHL b.

HARON
cak baz Mflikller namazda eksiklik hallerinde sehiv secdesi yapmann vacip olduu kanaatindedir. Hanbeli mezhebinde sehiv seedesinin vacip olduu gr tercih
edilmekle birlikte snnet ve baz durumlarda mubah olduuna dair grler de bulunmaktadr. Hanefi mezhebinde, cuma ve
bayram namazlarnda cemaatin ok kal abalk olmas ve sehiv secdesi yapmann
karkla meydan verme ihtimalinin bulunmas durumunda bu secdenin terkedilmesi caiz hatta evla grlmtr. Bir
namazda sehiv seedesini gerektiren durumlar birden fazla olursa hepsi iin bir
defa sehiv secdesi yapmak yeterlidir.
Sehiv Seedesinin Namazdaki Yeri ve
Sehiv secdesi Hanefi mezhebine gre selamdan sonra, afii mezhebine gre
selamdan nce, Malikller'de namazdaki bir
eksiklik sebebiyle ise selamdan nce. fazlalk sebebiyle ise selamdan sonra. hem
eksiklik hem fazlalk sebebiyle ise selamdan nce yaplr: Hanbelller'e gre selamdan nce veya sonra yaplabilir. Hanefiler'e gre sehiv seedesinin yapl yle
dir: Namazn sonundaki oturuta Tahiyyat ve salli-barik dualar okunduktan sonra iki tarafa selam verilir. sonra arka arkaya bilinen ekliyle iki defa secde yaplr,
oturulup Tahiyyat duas okunur. ardndan
iki tarafa selam verilerek namazdan k
lr. Sa tarafa selam verildikten sonra hemen sehiv secdesi yaplmas ve salli-bikik
dualarnn sehiv seedesinden sonraki oturuta okunmas ynnde de grler vardr; bu ikinci uygulama zellikle cemaatle
klnan namazda imam iin daha uygun bulunmutur. Cemaatle namazda imam sehiv seedesini gerektiren bir yanllk yaparsa onunla birlikte cemaat de bu seedeleri
yapar; imama uyann yapt yanllklar
dan dolay sehiv secdesi gerekmez. Birinci
rek'attan sonra imama uyan kimse (mesbOk) hangi rek'ata yetimi olursa olsun
imamla birlikte sehiv seedesini yapar; imarnn sehiv seedesini gerektirecek yani
yapt srada mesbQkun ona uymu olup
olmamas nemli deildir. Eer kard
rek'atlar tek bana klarken sehiv seedesini gerektiren bir yanllk yaparsa mesbQkun ayrca bu seedeleri yerine getirmesi gerekir. Son dnemde sehiv secdesi hakekli.

knda yaplan almalardan bazlar un

lardr: M. Salih el-Useymln (bk bi bl) : Adil

Read Guneytn, Delil'l-mua11i ff mu'aleceti a};J.ta'i's-sehv fi'-alat (bask yeri
yok. 406/986): Abdullah b . Muhammed
b . Ahmed et-Tayyar. Scild's-sehv ii
lav'i'l-Kitdb ve's-Snneti'l-mutahhara (Ri ya d 14 6/ 996); i br ahim Abdlazlz

Bedevl, Sebeb scildi's-sehv ve

lhil fi'-alat (Kahire 998)

mai:al

BBLYOGRAFYA :

Buhari. "Sehv", 1-9; Mslim. "Mesacid", 82103; Eb Davd. "alat", 189; Kasani. Beda'i',l,
163-179; Muvaffakuddin bn Kudame. el-fv1ugn1,
Beyrut 1405, 1, 363-390; Nevevi, erf:u fvJslim,
V, 56; a.mlf.. el-fvJecm', Beyrut 1997, IV, 118149; Abdullah b. Ysuf ez-Zeylai. Nab'r-raye,
Beyrut 1407/ 1987, ll, 167 -173; bn ' I-Hmam ,
Fett:u'l-~ad1r, , 498-524; bn Emiru Hac. et-Ta~
r1r ve't-taf:b1r, Beyrut 1417/1996, ll, 236; Buhtl, Keaf'l-~na', , 406-411; el-Fettwa 'l-Hindiy ye, , 125-130; Muhammed b. Ahmed ed-Deski.
lja iy e 'ale'-erf:i'l-keb1r, Beyrut, ts. (Dar 'lfikr). 1, 273-306; bn Abidin. Redd'l-muf:tar
(Kahire) . ll, 77-95; M. Salih ei-Useymin. Scd'ssehv, Medine 1404; "Scd 's-sehv", fvJv.F, XXIV,
234 -245; Beir Gzbenli, "Sehiv Secdesi", islam 'da inan, ibadet ve Gnlk Yaay Ansiklopedisi (ed brahim Kafi Dnmez). stanbul 2006,
IV, 1763-1770.
r;,;:
IJlllli!l

SALiM GT

SEHL b. HARN
( W~.;l.t. W-!~)

ran asll air, edip ve mtercim.

Sehl b. Harun. Arap edebiyatma katkda

bulunmakla beraber nl iranl mtercim
ibn'l-Mukaffa'n izgisinde eski Fars edebiyat geleneini devam ettirerek ArapFars karm bir edebiyat trnn ortaya kmasna zemin hazrlamtr. Dneminin en ok beeni toplayan belagat ve
fesahat sahibi hatibi olup zellikle darb
meselleri, hikmetli szleri ve hayvanlar
konuturarak yapt fabl tr anlatlary
la mehurdu. Onun ismi binbir gece masallarnda da zikredilmi , ayrca halk arasnda veeizeleri ok beenilen kimseler iin
"Sehl b. Harun gibi" benzetmesi yaplm
tr.

Eserleri. Sehl b. Harun'un yirmi kadar

bahsedilmekteyse de onun hayran ve takipisi olan Cahiz'in birka eseriyle Ebu ishakel-Husrl'nin Zehr'l-.dab',
ibn Abdrabbih'in el- 'l)d'l-ferid'i ve ibn
HamdOn'un et-Teg,kiret '1-l:famdilniyye'si gibi baz kaynaklarda ondan nakledilen
nazm ve nesir rnekleri bugne ulaabil
mitir. 1. Risale fi medJ:i'l-bul)l. Cahiz'in
Kitab 'l-Bu};J.al.'snda (DA, VII. 23) yer
alan yaklak on sayfalk risale Sehl b. Harun'un mehur olmasn salamtr. Tarih
boyunca cmertlik vlrken onun burada cimrilii vmesi btn dikkatierin zerinde toplanmasna sebep olmutur. Aslnda Sehl'in bu risaleyi uQbl duygularla
Araplar'a kar yazd ileri srlr. Kendisine bir nshas hediye edilen Vezir Hasan
b. Sehl'in kitab beend i i. ancak Sehl'e
kendi tavsiyesine uyarak herhangi bir ihsanda bulunmad belirtilir. Risale dikkatle incelendiinde mellifin cimrilii vmedii. akllca kanaatkarl savunduu grlr. Nitekim o savurganla varan cmertlii zellikle Hz. Peygamber'den rnekler vererekyermektedir. z. Kitab'nNemir ve'-a'leb . Kelile ve Dimne tarznda kaplan ve tilki etrafnda gelien bir
masal kitab olup bir ksm gnmze ula
mtr. Abdlkadir el-Mehlr'i eseri nce bir
makalesinde ("Kitab'n-Nemir ve' -a<teb
li-Sehl b. Harun", Havliyyat 'l-cami'ati 'tTanisiyye, sy. 1 !Tunu s 19641. s. 19-40),
daha sonra Franszca tercmesiyle birlikte
kitap halinde (La panthere et le renard, Tunus 973) yaymlamtr. Eser ayrca Mnci el-Ka'bl tarafndan neredilmitir (Tunus 980) .
kitabndan

Ebu Amr (Ebu Muhammed)

Sehl b. HarCn b . RahiyCn
(RahibCn, RamnCy, Raheveyh)
el-Ahvazl ed-Destmeysanl el-Basri
( . 215/830)
L

!inen saray ktphanesinde grevlendirildi; Beytlhikme'nin kuruluunun ardndan

da burann yneticiliine getirildi ve bu
grevdeyken vefat etti. Sehl b. Harun lm
l bir ii-Mu 'tezill idi; eserlerinde sahabilerin aleyhine sz sylememi , hatta onlar hakknda vc ifadeler kullanmtr.

_j

Basra yaknlarndaki bir kyde Nlabur

kkenli bir ailenin ocuu olarak dnyaya
geldi. Kk yata ailesiyle birlikte Basra'ya yerleti, tahsilini orada tamamladktan
sonra Badat'a gitti. Saraya girip ksa srede dikkati ekerek dnemin gl veziri
Yahya b. Halid el-Bermekl'nin yannda ba
katiplie kadar ykseldi. HarQnrreld, Bermekller'i brokrasiden uzaklatrd sra
da ( 87/80 3) Sehl nce hapsediidiyse de bir
sre sonra serbest brakld, Vezir Yahya'nn en nemli grevi olan divanlar ynetme ii ona verildi ; bu sebeple kendisine
"sahib'd-devavln" denilmekteydi. Ayrca
Sasanl Hkmdan Enuirvan'n mehur veziri Bzrgmihr'e nisbetle "Bzrgmihr-i
islam" lakabyla anlmaya baland. Arap
rklna kar bir tepki olarak ortaya
kan uQbiyye hareketinin nemli isimleri
arasnda yer alan Sehl b. Harun Emln-Me'mQn mcadelesinde tarafsz kald; Me'mQn'un iktidar ele geirmesinden sonra
Vezir Fazi b. Sehl tarafndan halifeye takdim edildiinde hitabet, edebiyat ve belagatyl a onun dikkatini ekti; bir Pehlevi
uzman sfatyla danmanln yapt ve
Fars kltrnn Abbasller'i etkilernesi hususunda aktif rol oynad. 204 (8 19) yln
da Hizanet'l-hikme ( Darhikme) adyla bi-

319

SEHL b. HARON
Sehl b. Hikun'un kaynaklarda ad geen
Kitab a'le
ve 'afra' (afra), Kitab'l- Vam]f ve'l- 'A~
ra', Kitab'l-H~eliyye ve'l-mal)zumi,
Kitab eceeti'l- 'a]fl, Kitab'l- Va
ve'l- 'ane, Kitab Nedud (Bedd) ve vedu d ve ledud (rudd), Kitab'd-I)arbeyn (Parrateyn), Kitab'l-Gazaleyn, Kitab Esbdsyus ti'ttihddi(itti/;fi?i)'l-il)van,
Kitab Edebi Esel b. Esel (Ek b. Ek),
Kitab Tedbiri'l-mlk ve's-siyase, Kitab ila 'lsa b. Ebdn ti'l-]faza', Kitdb'lFeres (Pars), Kitdb Divani'r-resa'il, Siret'l-Me'mun (bk. ibn'n-Nedlm, s. 134;
Yakt, Xl, 267; Safedl, XVI, 20).
dier eserleri de unlardr:

BBLYOGRAFYA :

Cahiz. el-Beyan ve't-tebyin, , 52, 89; a.mlf.,

el-Bul].ala' (n r. Tah el-Hikirl), Kahire 1981, s.
9-16; Mberred, el-Kamil (nr. M. Ahmed ed-Dall), Beyrut 1993, lll, 1070; bn'n-Nedlm, el-Fihrist (Teceddd) , s. 133-134; EbG shak ei-Husrl.
Zehr'l-adiib (nr. Ali Muhammed ei-Bicavl), Kahire 1389/ 1969, , 576-578; Vakilt, Mu'cem'ldeba', Xl, 266; Ktbl, Fevat 'l-Vefeyat, ll, 8485; Safed!, el-Vii/i, XVI, 18; mer Ferruh, Taril].u'ledeb, ll, 212-215; Sezgin, GAS (Ar.), 1, 60; Brockelmann, GAL (Ar.), ll, 36; evki Dayf, Tar'il].u'ledeb, lll, 526-540; Ali elak, Mera/:il tetavvri'n-n~ri 'l-'Arabi, Beyrut 1992, ll, 191-209; M.
Krd Ali, mera' 'l-beyan, Kahire 1424/2003,
1, 159-190; a.mlf. , "Sehl b. Harun", MMIADm.,
VII ( 1927). s. 5-27; J. H. Kramers, "Sehl b. Harn" , A, X, 321-322; Mohsen Zakeri, "Sal! b.
Harun b. Riihawayh", EJ2 (ng.). VIII, 838-840;
Ramazan een, "Cahiz", DA, VII, 23.

den baka biriyle karde yapmadn ileri srerek bunun doru olmadn syleyenler de vardr. Bedir Gazvesi bata olmak zere btn savalara katlan Sehl,
Uhud Gazvesi'nde slam ordusu bozguna
uradnda ResGlullah'n yanndan ayrl

mayarak onu korumaya alanlar arasn

da yer ald. yi bir ok atcs olduu iin Hz.
Peygamber, "Sehl'e ok yetitirin , nk o
'Se hi' dir, kolay ve isabetli ok atar" diyerek
(bn Sa'd, lll, 4 7 I ; bn Abdlber, ll , 92)
onu takdir etti. Resulullah, Beni Nadir Gazvesi'nde elde edilen ve yalnz muhacirlere
ayrlan ganimetierden ok fakir olmalar
dolaysyla ensardan Ebu Dcane ile Sehl'e
de pay verdi. Sehl, Hudeybiye Antlama
s srasnda ilerinde kendisinin de bulunduu baz sahabilerin bu antlamaya gnlleri yatmamasna , stelik antlama yaplacak kimselerin mrik olmasna ra
men Hz. Peygamber'in bar emrine rza
gsterdiklerini syleyerek mslmanlar
arasnda kacak bir ihtilaf engellemeye
alt (Mslim, "Cihad", 94-95).

r olmutur.

Kays b. Sa'd ile birlikte Kadisiye'de bubir srada nlerinden geirilen

bir cenaze iin ayaa kalkmlar, oradakilerin bunun bir yahudi olduunu sylemesi zerine Sehl, ResGlullah'n da bir yahudinin cenazesi iin ayaa kalktn ve bunu yadrgayanlara, "O da bir insan deil
mi?" cevabn verdiini hatrlatarak (Buharl, "Cena,iz", 50: Mslim, "Cena,iz", 81;
Nesa!, "Cena,iz", 46) hem snnete ball
n gstermi hem de insana verdii deeri ortaya koymutur. Hz. Ali, am seferine karken Sehl ile istiare etti; Basra'ya giderken yerine onu brakarak Medine'ye vali tayin etti. Sehl'in Cemel Yak'as'ndan sonra Basra'ya vali olarak gnderildii zikredilmekteyse de bu tayinin kardei Osman'la ilgili olduu belirtilmektedir. Ayrca Sffin Sava'nn ardndan Fars'a
vali tayin edildi, ancak Farsllar'n kabul etmemesi zerine bu grevi gerekleme
di. Sehl, Hz. Ali'ye ilk biat edenlerden biri
olup Sffin Sava'na katld , fakat sava
mak iin ok istekli grneniere nasihatte bulunarak bu kararlarnn doru olup
olmadn yeniden gzden geirmelerini
syledi.

Sehl'in, hicretin ilk yllarnda gece gizlice

kavminin putlarn krd ve yakmas iin
Kuba'ya gtrp dul bir kadna verdii rivayet edilmektedir. Hz. Peygamber baz
emirlerini tebli etmek zere Sehl'i Mekke'ye eli olarak gndermiti (Msned, III,
487). Resulullah'n Hz. Ali ile Sehl arasn
da kardelik ba kurduu kaydedilmekteyse de ResGl-i Ekrem'in Hz. Ali'yi kendin-

Sehl, Hz. Ali ile kt am seferinden

dndkten sonra 38 (658-59) ylnda Kufe'de vefat etti. Kendisini krmz bir Yemen kumayla kefenleyen Hz. Ali cenaze
namazn be veya alt yahut daha fazla
tekbirle kldrd , sebebini soranlara da Bedir ashabndan olan birinin bu ayrcal
hak ettiini syledi. Onun cenaze namaznn iki veya be defa klnd, her defa-

Iii

MEHMET

AziMLi

SEHL b. HUNEYF
(~~J&..)

Ebu Sa'd Sehl

b. Huneyf b. Vahib el-Ensarl el-Evsl
(. 38/658-59)

Sahabi.

_j

Ebu Sabit, Ebu Said, Ebu mame, Ebu

Abdullah ve daha baka knyelerle de an
lr. Annesi Rafi' b. Umeys'in kz Hind'dir.
Sehl Medineli ilk mslmanlar arasnda
yer alr. Es' ad b. Zrare'nin kz Habibe ile
evliliinden olu Ebu mame Es'ad dnyaya gelmi, dier elerinden de ocukla-

320

lunduklar

snda drtten fazla tekbir alnd da nakledilmektedir. Hz. Ali'nin "urtat'l-hamls"

denilen gvenlik glerine mensup olduu
ifade edilen Sehl, Hz. Peygamber'den ba
ka Zeyd b. Sabit'ten hadis rivayet etmi,
kendisinden iki olu Ebu mame Es' ad ve
Abdullah ile Abdurrahman b. Ebu Leyla
gibi pek ok kimse hadis renmitir. Rivayetleri Ktb-i Sitte'de ve dier hadis
kaynaklarnda yer almaktadr.
BBLYOGRAFYA :

Msned, lll, 487; bn Hiam, es-Sire 2 , , 494;

lll, 100, 192; ibn Sa'd, et-Taba~at, ll, 58; lll, 23,
31, 471-473; V, 83, 250, 252; VI, 15, 109; Vlll ,
439; EbG Ca'fer et-TGs!. er-Rical (nr, M. Sadk
AI-i BahrluiGm). Necef 1381/1961, s. 20, 43; bn
Abdlber, el-lsti"ab, ll, 92; ibn'l-Esir, sd 'l-gabe, ll, 364-365; ibn Hacer, Teh?ib 't-Teh?ib, IV,
251; a.mlf. , el-abe, ll, 87; Ali Han e-irazi, edDereciit'r-refi'a li tabak;ati '-i"a (nr. M. Sadk
BahrluiGm), Beyrut 1403/1983, s. 388-391; BahrluiGm-i Tabataba!, Rical 's-seyyid Baf:ri'l
'ulum: el-Feva'id'r-ricaliyye (nr. M. Sadk Bahrlulm- Hseyin BahrluiGm). Tahran 1363 h.,
lll, 31-36; Abdullah b. Muhammed Hasan el-Mamekan. Ten~i/:u'l-mak;al li 'ilmi'r- rical, Necef
1350, , 195-200; ll, 74; A'yan'-i"a, Vll, 320322; Wensinck, el-Mu'cem, Vlll, 114; Hseyin Sermed Muhammed!, "Sehl b. ]:Iuneyf", DMT, IX,
443-444.
!Al
~

ThVHiD BAKAN

SEHL-i MMTEN
(~J&..)

Kolay grnmekle birlikte

benzerinin sylennesi ok zor olan
sz, msra, beyit anlamnda
belagat terimi.

_j

Szlkte "kolay" anlamna gelen sehl ile

mmkn olmayan" marmsndaki mmteni' kelimelerinden meydana gelen terkibin szlk anlam "elde edilmesi hemen hemen imkansz kolaylk" demektir. Bir edebi terim olarak kolayca sylenmi gibi grnen, ancak benzerinin sylerrmesi ok g olan zl sz ve ifadeyi
belirtir. Sehl-i mmteninin en belirgin zellii doallk, ksa anlatm ve anlalr olmaktr. Benzerinin yaplmasndaki zorluk
da doall ve vecizliiyle ilgilidir. Sehl-i
mmteniyi " ksa, sade, tabii bir ifadeyle
youn ve zl anlatm" eklinde de tanm
lamak mmkndr. Ziya Paa, H arabdt'ta Sleyman elebi'nin MevJid'ini sehl-i
mmteni rnei diye gsterip onu verken yle der: "Surette egeri sade dzdr 1 Ak u shan anda mctemi'dir." Sahaflar eyhizade Esad Efendi'ye gre ise
bu zellikteki ifadelerde Arapa ve Farsa
kelimelerin yerine Trke kelimeler kullanlarak dilin sade olmasna allmal, ko"gereklemesi