Ti cu trc khu vc ngn hng xu th khch quan

trong tin trnh i mi

TS. o Minh T1
Ti c cu li h thng ngn hng l mt xu th khch quan trn th gii.
Nhng cuc khng hong ti chnh trong lch s hin i cho thy, cn thit
phi khi phc cc iu kin ti chnh n nh mi h tr kinh t pht trin.
Ti c cu ngn hng khng l hnh ng n l ca mt lnh vc, m l mt
phn pht trin ca khu vc ti chnh v va l ng lc, va l yu cu trong
quan h bin chng vi cc lnh vc kinh t khc trong qu trnh chuyn i c
cu kinh t.
Hot ng sp nhp v mua li cng vi x l n xu ngn hng
Hot ng sp nhp v mua li ngn hng (nh cng nh ln) din ra
t lu trn th gii, nht l M trong giai on 1966-2008. 5 thng v mua,
bn ngn hng ln nht th gii din trong vng gn 10 nm nay nh: Ngn
hng Barclays mua li ABN AMRO vi gi 91 t USD; Bank of America mua
li Merrill Lynch trong thng v tr gi 50 t USD. Ngn hng MUFG (thuc
Mitsubishi UFJ Financial Group) mua li UFJ Holdings (UFJ); JP Morgan
Chase mua BankOne vi gi 58 t USD; Bank of America mua li FleetBoston
Financial vi gi 48 t USD...
Theo gio s Peter. S. Rose (M) trong cun sch Ngn hng thng
mi (c dch v xut bn ti Vit Nam nm 2000) th nhng ng c chnh
thc y hot ng sp nhp v mua li ca cc t chc ti chnh l ti a
ha ti sn ca c ng v ti a ha li ch ca nh qun l. Ti Nht Bn, v
sp nhp gia Ngn hng Tokyo v Ngn hng Mitsubishi nm 1996 hnh
thnh ln ngn hng ln nht th gii lc by gi vi tng gi tr ti sn trn 750
t USD. Tuy nhin, bn cnh s sp nhp gia cc ngn hng c c v th
1

Ph Thng c Ngn hng Nh nc Vit Nam

hng mnh, th nguyn nhn chnh ch yu l do ngn hng lm n thua l.

ng c ny tr nn mnh m sau cc cuc khng hong ti chnh, ngy cng
nhiu ngn hng lm vo tnh trng mt kh nng thanh khon, tng n xu.
Gii cu cc ngn hng c nguy c sp c Chnh ph nhiu nc khuyn
khch, v y l gii php bo v cc khon bo him tin gi, trnh cho
khch hng b thit hi v gin on giao dch, gy hiu ng domino ra ton h
thng v nh hng tiu cc n nn kinh t khi ngn hng c nguy c ph sn.
Trong s 5 v sp nhp k trn th ABN AMRO buc phi b bn do kt qu ca
nm ti chnh 2006 cho thy hiu sut ca Ngn hng ny gim st n mc
69,9%, t l tng cc khon n kh i hng nm l 192%. Trc khi c mua
li, hi thng 10/2008, Ngn hng Merrill Lynch thng bo l qu th 5 lin
tip ln n 13,5 t USD. Nm 2003, UFJ b thua l khong 3,7 t USD.
Ngn hng FleetBoston b thua l trc khi phi bn li cho Bank of America.
X l n xu cng l mt trong nhng gii php quan trng ti c cu
ngn hng. M v Trung Quc l mt in hnh. H thng ngn hng thng
mi (NHTM) Trung Quc phi gnh nhiu khon vay kh i xut pht t cc
doanh nghip nh nc (DNNN) lin tc thua l. Cn M l hu qu ca tnh
trng cho vay di chun ca cc ngn hng giai on trc khng hong ti
chnh 2008. Mc d cc ngn hng l t chc u tin phi gnh chu cc ri
ro, nhng do c th l trung gian ti chnh, nn nu h thng ngn hng sp
s ko theo cc th trng, nht l th trng chng khon, bt ng sn, tip
theo l thng mi lm vo tr tr, khng hong, cha k n nhng h ly to
ln ca nhng vn x hi ny sinh. V vy, cc quc gia u phi ra cc
bin php c cu ngn hng vi nhiu phng php khc nhau v c gi
chung l gii cu nn kinh t. Nm 2008, Cc D tr Lin bang M (FED)
quyt nh chi 700 t USD l mt in hnh. Mt phn mua li n xu
NHTM, mt phn dng gii quyt thanh khon tm thi cho nhng t chc
ti chnh yu km, phn ln mua c phiu u i ca cc ngn hng (c

phiu u i c hng mc c tc c nh, khng ph thuc vo kh nng

sinh li, ngi nm gi khng c quyn tham gia vo vic iu hnh).
V sao phi ti cu trc h thng ti chnh ngn hng?
Khng hong ti chnh chu bt u t thng 7/1997 Thi Lan
gy ra nhng nh hng v m nng n nh: mt gi tin t, sp th trng
chng khon, gim gi ti sn mt s nc ng . Nhiu doanh nghip b
ph sn, dn n hng triu ngi mt s quc gia chu b y xung di
ngng ngho trong cc nm 1997-1998. Nhng nc b nh hng nng n
nht l Indonesia, Hn Quc v Thi Lan.
Bong bng bt ng sn cng vi gim st ti chnh thiu hon thin
M dn ti mt cuc khng hong ti chnh nc ny t nm 2007, bng
pht mnh t cui nm 2008. L mt cng quc kinh t c quan h rng khp
ton cu, cuc khng hong t M lan rng ra nhiu nc trn th gii, dn
ti nhng v ti chnh, suy thoi kinh t, suy gim tc tng trng kinh
t nhiu nc trn th gii.
Ri tip theo li n tnh trng bt n trong khu vc ng tin chung
chu u khin khu vc ny n nay cn chm m trong khng hong n v
lm tc tng trng kinh t ton cu chm li. Th gii nhn thc r nhng
khng hong kinh t th gii t my thp k nay u bt ngun t qun tr
doanh nghip, nht l qun tr doanh nghip trong lnh vc ti chnh. Tnh trng
ti t ca cc t chc ti chnh khin cho dng vn kh ra c nn kinh t,
nh hng nghim trng ti khu vc sn xut thc.
Sau khng hong ti chnh ng , c bit l sau khng hong ti chnh
t M nm 2008, th gii nhn thc r hn s cn thit phi c mt h thng
ti chnh - ngn hng vng mnh, minh bch. V vy, vn ci cch c cu nn
kinh t ni chung, ti cu trc khu vc ti chnh ngn hng ni ring ngy cng
tr nn cp thit, s pht trin lnh mnh v s an ton ca h thng ngn hng
c vai tr quyt nh n s pht trin kinh t. Bn cnh , bn thn cc t

chc ti chnh cng phi t iu chnh thch nghi vi bi cnh tng trng
kinh t chm li, tht cht tn dng, nhng ri ro tim n ca qu trnh ton cu
ha, v s can thip mnh hn ca chnh ph i vi nn kinh t.
Theo ng Sameer Goyal (iu phi vin Khu vc ti chnh v t nhn ca
Ngn hng Th gii) th ng c ti cu trc hin nay bt ngun t nhiu
nguyn nhn: Khng hong ti chnh v kinh t (cc vn ca khu vc sn
xut); N xu gia tng (cng thng ca khu vc sn xut v ri ro cao trong lnh
vc bt ng sn, ngoi hi, tnh trng thua l ca cc doanh nghip, vic cho
vay ca cc t chc ti chnh i vi cc bn c quan h; S yu km v kh
nng s dng vn ca cc ngn hng so vi mc ri ro (lo ngi mt kh nng
tr n); Trung gian ti chnh khng hiu qu - khng ngun tn dng, cc
ngn hng theo ui ri ro qu mc (tng trng tn dng nhanh v khng kim
sot), li sut b bp mo, cc dng tin nng u c...; Khun kh php l,
gim st v qun l yu km; Thiu nim tin vo h thng ngn hng...
H thng ngn hng vi chc nng l trung gian ti chnh c tc ng
(ging nh huyt mch) n s pht trin ca tt c mi lnh vc ca nn kinh
t v n nh x hi. V vy, huyt mch rt cn c sch, thng sut c
th nn kinh t c khe mnh. Khng hong h thng ngn hng rt d ko
theo suy thoi kinh t. Cc nc thng x l cc ngn hng yu km v n
xu ngn hng mt cch quyt lit khng xy ra hiu ng domino bng
cc bin php tng bo him tin gi, h tr thanh khon, mua c phiu, mua
bn n xu, Ngay trong khu vc chu , nhiu quc gia nh Hn Quc,
Malaysia, Indonesia... cng tin hnh ti cu trc h thng ngn hng v
c coi nh mt lnh vc u tin hng u trong chnh sch n nh l nn
tng ca pht trin. Trong Hn Quc tin hnh ngay nhng nm 1998 1999 v c coi l m hnh kh thnh cng.
Thc tin Vit Nam

T nm 2008 n nay, trong bi cnh th trng th gii kh khn, gi

lng thc, thc phm v nguyn vt liu c bn bin ng phc tp tnh
hnh kinh t v m ca Vit Nam cng c nhng din bin phc tp. Sau nhng
kh khn v kinh t nm 2008, 2009, bc sang nm 2010, nn kinh t c du
hiu n nh hn, nhng t u nm 2011 v 6 thng u nm 2012, mt s
vn kinh t v m li ni ln: t l lm pht gia tng ri li chuyn sang bt
u c du hiu gim so vi mc tiu iu hnh (CPI thng 6/2012 gim 0,26%
so vi thng trc; thng 7, tip tc gim 0,29% so vi thng trc. Ch s CPI
thng 7 tng 2,22% so vi thng 12/2011 v tng 5,35% so vi cng k nm
2011), th trng trong nc thu hp, sc mua gim mnh, hng tn kho ln, li
sut ngn hng d gim dn nhng vn cn mc cao; s doanh nghip b gii
th, nh n sn xut tng cao (c bit l khi doanh nghip lin quan n xy
dng, bt ng sn), nhiu lao ng mt vic lm, th trng bt ng sn trm
lng ko di, th trng chng khon m m... Trong khi , tnh hnh kinh t,
chnh tr th gii vn cha ng nhng bt n, nh hng n nn kinh t ni
a.
Kinh t kh khn, tng cu gim mnh, doanh nghip khng tiu th
c hng ha, do nhu cu vay v kh nng tr n vay ngn hng ca cc
doanh nghip v h sn xut gim st. Vn tn dng cung ng nn kinh t
khng tng c (tnh n 25/7, tn dng tng 0,57% so vi cui nm 2011).
Trong kh khn ca nn kinh t, nhng tn ti, hn ch ni ti ca h thng
ngn hng Vit Nam c tch t trong nhiu nm qua cha c gii quyt
trit , ngy cng bc l nhiu hn ch, ri ro: S lng ngn hng qu nhiu,
tp trung ch yu H Ni v TP H Ch Minh. Mt s NHTM c phn nng
thn quy m nh chuyn i thnh NHTM c phn th khng nng c
nng lc qun tr iu hnh, quy m vn p ng yu cu cnh tranh dn n
ph ro, khng chp hnh cc nguyn tc k lut th trng. Cnh tranh gia
cc ngn hng ngy cng gay gt, c bit trong huy ng vn v hot ng tn
dng. Nhng thng u nm 2011, tnh hnh ua li sut huy ng khin

thanh khon ton h thng c nguy c ri ro ln. Vic ua tranh tn dng

khin cc tiu chun qun tr ri ro mt s ngn hng b h thp. Doanh
nghip lm n khng hiu qu, thua l (nht l DNNN), s trm lng ko di
ca th trng bt ng sn khin n xu ngn hng gia tng. T l n xu/tng
d n cho vay ca ngn hng lin tc tng t 3,07% cui nm 2011 ln 8,6%
n 31/3/2012 (s liu Ngn hng Nh nc (NHNN) cng b). Xut hin cc
ri ro t hot ng kinh doanh ngoi hot ng ngn hng truyn thng (cc
cng ty ti chnh/cho thu ti chnh, hot ng y thc); Tnh trng s hu
cho gia cc t chc tn dng (TCTD); Vn v cc qu ca cc NHTM Vit
Nam mc thp ngay c so vi khu vc (NHTM c phn Ngoi thng Vit
Nam - NHTM c thnh lp sm nht ti Vit Nam tng ti sn n thng
6/2012 mi t 18,6 t USD); K lut th trng tin t khng c chp hnh
nghim tc; Mt s NHTM c phn quy m nh gp kh khn v thanh khon
do yu km v kh nng qun tr ri ro; Lun chuyn vn ngay trong h thng
c nhng thi im tc nghn do thiu nim tin trn th trng lin ngn hng;
tnh lin kt h thng yu; Hiu lc, hiu qu ca hot ng thanh tra, gim st
ca NHNN cn hn ch...
Trc nhng yu km, tn ti ca nn kinh t v h thng ngn hng,
trc yu cu ca giai on pht trin mi, Hi ngh ln th 3 Ban Chp hnh
Trung ng ng (Kha XI) ra Kt lun s 10-KL/TW ngy 18/10/2011 nu
r Trong 5 nm ti, cn tp trung vo ba lnh vc quan trng nht: Ti c cu
u t vi trng tm l u t cng; c cu li th trng ti chnh vi trng tm
l ti c cu h thng ngn hng thng mi v cc t chc ti chnh; ti c cu
DNNN m trng tm l cc tp on kinh t v tng cng ty nh nc. u
nm 2012, Chnh ph ban hnh Ngh quyt s 01/NQ-CP v nhng gii php
ch yu ch o, iu hnh thc hin k hoch pht trin kinh t - x hi v d
ton ngn sch nh nc nm 2012 vi trng tm ch o iu hnh l thc hin
cc gii php kim ch lm pht, bo m n nh kinh t v m; thc hin ti

c cu nn kinh t, bt u t ti c cu u t, ti c cu doanh nghip v ti

c cu h thng ti chnh - ngn hng.
Thc hin ch trng ca ng, Chnh ph ngay trong 6 thng u nm
2012, ngnh Ngn hng tp trung trin khai qu trnh c cu li h thng cc
TCTD. Sau khi c Th tng Chnh ph ph duyt n C cu li h thng
TCTD giai on 2011-2015, ngy 18/4/2013, Thng c Ngn hng Nh nc
c Quyt nh 734/Q-NHNN ban hnh K hoch hnh ng trin khai thc
hin n C cu li h thng cc TCTD giai on 2011-2015. Phng n
khung v x l cc NHTM c phn yu km cng c hoch nh chi tit.
Trong mt thi gian ngn, vi nhng bin php trin khai quyt lit, khn
trng nhng thn trng, chc chn, ph hp vi thc tin. n nay, 3 NHTM
c phn Si Gn, nht, Tn Ngha c hp nht v tip tc c c cu
li di s gim st cht ch ca NHNN. Mt s NHTM c phn yu km cn
li hon tt qu trnh thanh tra, kim ton ton din v xy dng phng n
c cu li trnh NHNN thng qua. NHNN ph duyt v trnh Th tng
Chnh ph cho php trin khai phng n c cu li hai (02) ngn hng. Ngy
07/8/2012, Thng c NHNN ban hnh Quyt nh s 1559/Q-NHNN
chp thu n vi c sp nh p Ngn hng thng mi c phn Nh H N i (HBB)
vo Ngn hng thng mi c phn Si Gn - H N i (SHB) theo ngh chp
thu n sp nh p ca Ch tch H i ng qun tr SHB v ngh thu hi Giy
php hot ng ca Ch tch H i ng qun tr HBB. NHNN cng ang khn
trng xem xt phng n c cu s ngn hng yu km cn li trnh Th
tng Chnh ph. Ngoi ra, NHNN trnh Thanh tra Chnh ph n ti c
cu, phng n/bin php x l mt s t chc tn dng khc. Bn cnh ,
theo ch o ca NHNN, cc NHTM cng ang tip tc y mnh ti c cu li
ti chnh, ti c cu hot ng, c cu li h thng qun tr hng theo cc
chun mc quc t, c bit l cc quy nh ca Basel II.

Tuy trong qu trnh c cu li ngn hng yu km gp phi mt s kh

khn, vng mc nht nh lm nh hng n tin trin khai (bt buc phi
c thi gian thanh tra, kim ton nh gi thc trng ti chnh ca tng
ngn hng; c s php l v c cu ngn hng cha tht ton din x l tnh
a dng, phc tp ca qu trnh c cu li cc ngn hng yu km...), nhng v
c bn, l trnh trin khai n C cu li h thng cc TCTD c thc
hin theo ng tinh thn m Thng c NHNN t ra l trong nm 20112012, s tp trung nh gi, xc nh thc trng hot ng, cht lng ti sn v
n xu ca cc TCTD; nh gi v phn loi TCTD; xy dng v trin khai
phng n c cu li cc TCTD, trong u tin x l cc TCTD yu km; tp
trung h tr thanh khon bo m kh nng chi tr ca cc TCTD; trin khai
sp nhp, hp nht, mua li TCTD
Theo nh gi ca NHNN th sau 6 thng trin khai ti c cu cc
NHTM, ri ro h thng tng bc c kim sot, nguy c v h thng
c y li. Kh nng chi tr ca h thng cc TCTD (k c cc NHTM yu
km) c bn c m bo v ci thin. Tnh hnh chi tr tin gi ca dn c ti
cc ngn hng yu km din ra bnh thng, khng xy ra hin tng rt tin
hng lot vi quy m ln, lng vn huy ng ca cc ngn hng cng khng
gim. D n trong thng 6/2012 bt u c du hiu tng trng tr li. Hot
ng ca h thng ngn hng vn tip tc gp phn gi n nh an ninh chnh
tr v trt t, an ton x hi. Din bin tch cc ny cho thy tm l th trng
v lng tin ca cng chng i vi cc ch trng, bin php c cu li h
thng ngn hng.
Hi nhp quc t i hi phi nng cao sc mnh tng hp v kh nng
cnh tranh ca nn kinh t ni chung, h thng ngn hng ni ring. T gi n
nm 2015, NHNN c k hoch rt c th v cc nhm nhim v c cu li
i vi mi loi hnh TCTD, trong c cc NHTM nh nc. Trong ngn v
trung hn, mc tiu ti c cu li h thng cc TCTD l duy tr s n nh ca
h thng, m bo kh nng thanh khon v s hot ng lin tc ca cc ngn

hng. Gii quyt vn (nu c) ca tng ngn hng, ngn chn s ly lan (gy
hiu ng rt tin hng lot trong ton h thng). Khi phc nim tin vo h
thng ngn hng. Trong di hn, vic ti cu trc h thng ngn hng hng n
cc thay i cn bn trong tng ngn hng v c h thng c khun kh qun
tr mi, ci thin hiu qu hot ng, tng tnh cnh tranh v kh nng chng
ri ro, tng cng c s h tng h thng v ci thin kh nng tip cn cc dch
v ti chnh ca cc t chc kinh t v cng chng. Cc mc tiu ny c t
c hay khng rt cn c cc quyt nh quan trng ca Quc hi, Chnh ph
trong vic x l n xu. S phi hp ca cc B, ngnh trong vic thc hin
ng b cc gii php kim sot lm pht, t chc v qun l tt th trng
trong nc, u t cng... y nhanh tin c cu li khu vc doanh nghip
phi c m bo ng b vi tin trnh c cu h thng ngn hng. V bn
cnh , s ng h v lng tin ca cng chng, cc thnh vin tham gia th
trng i vi vic ti c cu h thng ngn hng cng l nhn t rt quan
trng.