PAUEquilibrioGa PDF

Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
EQUILIBRIO QUMICO
PROBLEMAS
FASE GAS
1.
A 670 K, un recipiente de 2 dm3 contn unha mestura gasosa en equilibrio de 0,003 moles de hidrxeno, 0,003 moles de iodo e 0,024 moles de ioduro de hidrxeno, segundo a reaccin:
H2(g) + I2(g) 2HI(g)
Nestas condicins, calcule:
a) O valor de Kc e Kp.
b) A presin total no recipiente e as presins parciais dos gases na mestura.
(P.A.U. Set. 10)
Rta.: a) Kp = Kc = 64; b) pT = 83,5 kPa; p(H2) = p(I2) = 8,4 kPa; p(HI) = 66,8 kPa
Datos
Gas:
Cifras significativas: 3
Volume
V = 2,00 dm3
Temperatura
T = 670 K
Cantidade no equilibrio de I2
ne(I2) = 0,00300 mol I2
Cantidade no equilibrio de H2
ne(H2) = 0,00300 mol H2
Cantidade no equilibrio de HI
ne(HI) = 0,0240 mol HI
Incgnitas
Constante do equilibrio Kc
Kc
Constante do equilibrio Kp
Kp
Presin total
pT
Presins parciais do H2, I2 e HI
p(H2), p(I2), p(HI)
Outros smbolos
Cantidade da sustancia X
n(X)
Concentracin da sustancia X
[X] = n(X) / V
Ecuacins
p V = n R T p=
Ecuacin de estado dos gases ideais
Kc=
Constantes do equilibrio: a A + b B c C + d D
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
K p=
Solucin:
A ecuacin qumica :
I2(g) + H2(g) 2 HI(g)
A constante de equilibrio en funcin das concentracins :
0,0240
2,00
[ HI ]e2
Kc=
=
=64,0 (concentracins en mol/L)
[I 2 ]e [ H 2 ]e
0,00300
0,00300
2,00
2,00
)(
nRT
V
p ce (C) p de (D)
p ae (A) p be (B)
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
Se consideramos comportamento ideal para os gases, podemos escribir:

K p=
p e (HI)2
([ HI ]e R T )2
[ HI]2e
=
=
=K c=64,0 (presins en atm)
p e (H 2 ) p e (I2 ) [ H2 ]e R T [ I2 ]e R T [ H 2 ]e [ I2 ]e
b) A presin parcial de cada un dos gases, suposto comportamento ideal, a que exercera si se atopase s
no recipiente. A presin total ser a suma destas presins parciais (Lei de Dalton)
p (HI)=
p (I2 )=
n (HI) R T 0,0240 mol 8,31 Jmol1 K1 670 K

=
=6,68104 Pa=66,8 kPa
VT
2,00103 m 3
n(I2 ) R T 0,00300 mol8,31 Jmol1 K1 670 K

=
=8,35103 Pa=8,35 kPa
3
3
VT
2,0010 m
p(H2) = p(I2) = 8,35 kPa
pT = p(H2) + p(I2) + p(HI) = 8,35 + 8,35 + 66,8 = 83,5 kPa
2.
Nun recipiente de 10,0 dm3 introdcense 0,61 moles de CO2 e 0,39 moles de H2 quentando ata
1250 C. Unha vez alcanzado o equilibrio segundo a reaccin: CO2(g) + H2(g) CO(g) + H2O(g)
analzase a mestura de gases, atopndose 0,35 moles de CO2.
a) Calcule os moles dos demais gases no equilibrio.
b) Calcule o valor de Kc a esa temperatura.
(P.A.U. Xuo 08)
Rta.: a) ne(CO2) = 0,35 mol; ne(H2) = 0,13 mol; ne(CO) = ne(H2O) = 0,26 mol; b) Kc = 1,5
Datos
Gas:
Volume
V = 10,0 dm3
Temperatura
T = 1 250 C = 1 523 K
Cantidade inicial de CO2
n0(CO2) = 0,61 mol CO2
Cantidade inicial de H2
n0(H2) = 0,39 mol H2
Cantidade de CO2 no equilibrio
ne(CO2) = 0,35 mol CO2 equil.
Incgnitas
Nmero de moles de cada compoente no equilibrio
ne(H2), ne(CO), ne(H2O)
Constante de equilibrio
Kc
Outros smbolos
Concentracin da substancia X
[X]
Ecuacins
Constante do equilibrio: a A + b B c C + d D
Kc=
Solucin:
a) Se quedan 0,35 mol dos 0,61 mol que haba inicialmente, que reaccionaron:
nr(CO2) = 0,61 0,35 = 0,26 mol CO2 que reaccionaron
Da estequiometra da reaccin:
CO2(g) + H2(g) CO(g) + H2O(g)
reaccionaron 0,26 mol de H2 e formronse os mesmos de CO e H2O.
Representamos nun cadro as cantidades (moles) de cada gas en cada fase:
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
Cantidade
n0 inicial
CO2 H2
H2O CO
0,61 0,39
0,0
0,0 mol
nr que reacciona ou se forma 0,26 0,26
0,26 0,26 mol
ne no equilibrio
0,26 0,26 mol
0,35 0,13
No equilibrio haber:
ne(CO2) = 0,35 mol; ne(H2) = 0,13 mol; ne(CO) = ne(H2O) = 0,26 mol
b) A expresin da constante de equilibrio en funcin das concentracins :
0,26 mol H 2 O 0,26 mol CO
[H 2 O]e [ CO]e
10 dm3
10 dm3
Kc=
=
=1,5
[H2 ]e [CO 2 ]e 0,35 mol CO 2 0,13 mol CO 2
10 dm
3.
10 dm
Nun recipiente de 5 dm3 introdcense 1,0 mol de SO2 e 1,0 mol de O2 e quntase 727 C, producndose a seguinte reaccin: 2 SO2(g) + O2(g) 2 SO3(g). Unha vez alcanzado o equilibrio, analzase a mestura atopando que hai 0,15 moles de SO2. Calcule:
a) Os gramos de SO3 que se forman.
b) O valor da constante de equilibrio Kc.
(P.A.U. Set. 08)
Rta.: a) m(SO3) = 68 g; b) Kc = 280

Datos
Gas:
Volume
V = 5,00 dm3
Temperatura
T = 727 C = 1 000 K
Cantidade inicial de SO2
n0(SO2) = 1,00 mol SO2
Cantidade inicial de O2
n0(O2) = 1,00 mol O2
Cantidade de SO2 no equilibrio
ne(SO2) = 0,150 mol SO2 eq.
Masa molar do trixido de xofre
M(SO3) = 80 g/mol
Incgnitas
Masa de SO3 que se forma
me(SO3)
Kc
Outros smbolos
[X]
Ecuacins
Kc=
Solucin:
a) Se quedan 0,15 mol do 1,00 mol que haba inicialmente, que reaccionaron:
nr(SO2) = 1,00 0,15 = 0,85 mol SO2 que reaccionaron
2 SO2(g) + O2(g) SO3(g)
reaccionaron 0,85 / 2 = 0,43 mol de O2 e formronse 0,85 mol SO3
Representamos nun cadro as cantidades (moles) de cada gas en cada fase:
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
Cantidade
2 SO3
2 SO2 O2
n0 inicial
1,00 1,00
0,00 mol
nr que reacciona ou se forma 0,85 0,43 0,85 mol

ne no equilibrio
0,15 0,57
0,85 mol
No equilibrio haber:
ne(SO2) = 0,15 mol; ne(O2) = 0,57 mol; ne(SO3) = 0,85 mol
e a masa de SO3 ser:
me(SO3) = 0,85 mol 80 g/mol = 68 g SO3 no equilibrio
Kc=
[SO3 ]2e
2
2 e
[O2 ]e [SO ]
0,85 mol SO3

5,0 dm 3
0,57 mol O 2 0,15 mol SO2

5,0 dm3
4.
5,0 dm3
=280
O CO2 reacciona co H2S a altas temperaturas segundo: CO2(g) + H2S(g) COS(g) + H2O(g). Introdcense 4,4 g de CO2 nun recipiente de 2,55 L a 337 C, e unha cantidade suficiente de H2S para
que, unha vez alcanzado o equilibrio, a presin total sexa de 10 atm (1013,1 kPa). Se na mestura
en equilibrio hai 0,01 moles de auga, calcule:
a) O nmero de moles de cada unha das especies no equilibrio.
b) O valor de Kc e Kp a esa temperatura.
Dato: R = 0,082 atmLK-1mol-1 = 8,31 JK-1mol-1
(P.A.U. Xuo 12)
Rta.: a) ne(CO2) = 0,090 mol; ne(H2S) = 0,399 mol; ne(COS) = 0,0100 mol; b) Kp = Kc = 2,810-3
Datos
Masa inicial de CO2
m0(CO2) = 4,40 g
Gas:
Volume
V = 2,55 dm3 = 2,5510-3 m3
Temperatura
T = 337 C = 610 K
Presin
pT0 = 10 atm = 1,0131106 Pa
Cantidade de auga no equilibrio
ne(H2O) = 0,0100 mol H2O
Constante dos gases ideais
R = 8,31 JK-1mol-1
Masa molar do dixido de carbono
M(CO2) = 44,0 g/mol
Incgnitas
Cantidades de todas as especies no equilibrio
ne(CO2), ne(H2S), ne(COS)
Constantes de equilibrio
Kc, Kp
Outros smbolos
[X]
Ecuacins
Solucin:
a) A cantidade inicial de CO2 :
Kc=
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
pV=nRT
K p=
p ce (C) p de (D)
p ae (A) p be (B)
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
n 0 (CO 2 )=4,40 g CO 2
1 mol CO 2
=0,100 mol CO 2
44,0 g CO 2
Unha vez alcanzado o equilibrio, a cantidade total de gas (suposto comportamento ideal) :
n e T=
p V 1,013106 Pa 2,55103 m 3
=
=0,509 mol total
R T
8,31 Jmol1 K1 610 K
Da ecuacin qumica
CO2(g) + H2S(g) COS(g) + H2O(g)
dedcese que a cantidade total de gas non vara co progreso da reaccin.
(Unha forma de velo supoer que inicialmente hai n1 moles de CO2(g) e n2 moles de H2S(g). Chamando x
cantidade de CO2(g) que reacciona ata que se alcanza o equilibrio,
Cantidade
CO2 H2S COS H2O
n0 inicial
n1
n2
nr que reacciona ou se forma
ne no equilibrio
calclase que a cantidade final de gas :
0,00 0,00 mol
n1 x n2 x
mol
mol
nTe = (n1 x) + (n2 x) + x + x = n1 + n2

igual que a que haba inicialmente)
Polo tanto, a cantidade de H2S(g) que haba inicialmente era:
n0(H2S) = 0,509 [mol total] 0,100 [mol CO2] = 0,409 mol H2S
Representado nun cadro as cantidades (moles) de cada gas en cada fase:
Cantidade
CO2 H2S COS
n0 inicial
0,100 0,409
H2 O
0,00
0,00
mol
mol
ne no equilibrio
0,0100 mol
dedcese que se formaron 0,0100 mol de H2O(g)

x = 0,0100 mol
As cantidades de todos os gases no equilibrio son:
ne(CO2) = 0,100 [mol iniciais] 0,0100 [mol que reaccionan] = 0,090 mol CO 2 no equilibrio
ne(H2S) = 0,409 [mol iniciais] 0,0100 [mol que reaccionan] = 0,399 mol H 2S no equilibrio
ne(COS) = 0,0100 [mol formados] = 0,0100 mol COS no equilibrio
0,0100 mol H 2 O 0,0100 mol CO S
[H 2 O]e [ CO S]e
2,55 dm3
2,55 dm 3
3
Kc=
=
=2,810
[H2 S ]e [CO 2 ]e
0,399 mol H 2 S 0,090 mol CO 2
2,55 dm
2,55 dm
Como un dos factores (0,090 mol CO2) s ten das cifras significativas, a constante s pode ter das cifras
significativas.
A relacin entre Kp e Kc para esta reaccin
n e (H2 O) R T n e (COS) R T
p e (H 2 O) pe (CO S)
[ H2 O ]e [CO S]e
V
V
K p=
=
=
=K c
p e (H 2 S) pe (CO 2 )
n e (H 2 S) R T n e (CO 2 ) R T
[ H2 S]e [CO 2 ]e
V
V
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
Polo que
Kp = Kc = 2,810-3
5.
Nun matraz de 1 dm3 introdcense 0,1 mol de PCl5(g) e quntase a 250 C. Unha vez alcanzado o
equilibrio, o grao de disociacin do PCl5(g) en PCl3(g) e Cl2(g) de 0,48. Calcula:
a) O nmero de moles de cada compoente no equilibrio.
b) A presin no interior do matraz.
c) O valor de Kc
(P.A.U. Xuo 97)
Rta.: a) n(PCl3)e = n(Cl2)e = 0,048 mol; n(PCl5)e = 0,052 mol; b) pT = 6,34 atm; c) Kc = 0,044
Datos
Gas:
Volume
V = 1,00 dm3
Temperatura
T = 250 C = 523 K
Cantidade inicial de PCl5
n0(PCl5) = 0,100 mol PCl5
Grao de disociacin
= 0,480
R = 0,082 atmdm3K-1mol-1
Incgnitas
n(PCl5), n(PCl3), n(Cl2)
Presin no interior do matraz
Kc
Outros smbolos
Cantidade disociada
nd
[X]
Ecuacins
Lei de Dalton das presins parciais
pT = pi
pV=nRT
Cantidade (nmero de moles)
n=m/M
Grao de disociacin
= nd / n0
Kc=
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
Solucin:
a) Tense disociado:
nd(PCl5) = n0(PCl5) = 0,480 0,100 [mol PCl5] = 0,0480 mol PCl5 disociados.
A reaccin axustada :
PCl5(g) PCl3(g) + Cl2(g)
n(PCl3)e = n(Cl2)e = nd(PCl5) = 0,048 mol de PCl3 e de Cl2 no equilibrio
n(PCl5)e = n(PCl5)0 nd(PCl5) = 0,100 0,048 = 0,052 mol PCl5 no equilibrio
PCl5 PCl3
n0 Cantidade inicial
0,100
Cl2
0
mol
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
PCl5 PCl3
Cl2
nr
Cantidade que reacciona ou se forma 0,048 0,048 0,048 mol
ne
Cantidade no equilibrio
0,052
0,048 0,048 mol
[ ]e Concentracin no equilibrio
0,052
0,048 0,048 mol/dm3
b) A presin total ser:

pT = p(PCl5) + p(PCl3) + p(Cl2)
Supondo comportamento ideal para os gases:
pT = nT R T / V = ni R T / V =
= ( 0,048 + 0,048 + 0,052) [mol] 0,082 [atmdm3K-1mol-1] 523 [K] / 1,00 [dm3] = 6,34 atm
c) A constante de equilibrio en funcin das concentracins
Kc=
6.
[PCl 3 ]e [ Cl2 ]e 0,048 0,048

=
=0,044 (concentracins en mol/dm3)
[ PCl5 ]e
0,052
Nun matraz de 5 L introdcese unha mestura de 0,92 moles de N2 e 0,51 moles de O2 e quntase
ata 2 200 K, establecndose o equilibrio N2(g) + O2(g) 2 NO(g). Tendo en conta que nestas condicins reacciona o 1,09 % do nitrxeno inicial:
a) Calcule a concentracin molar de todos os gases no equilibrio a 2 200 K.
b) Calcule o valor das constantes Kc e Kp a esa temperatura.
Dato: R = 0,082 atmLK-1mol-1 = 8,31 JK-1mol-1
(P.A.U. Set. 12)
Rta.: a) [N2] = 0,182 mol/dm3; [O2] = 0,100 mol/dm3; [NO] = 0,0040 mol/dm3; b) Kp = Kc = 8,8410-4
Datos
Gas:
Volume
V = 5,00 dm3
Temperatura
T = 2200 K
Cantidade inicial de N2
n0(N2) = 0,920 mol N2
Cantidade inicial de O2
n0(O2) = 0,510 mol O2
Grado de reaccin
= 0,0109
Incgnitas
Concentracins molares de todos os gases no equilibrio
n(N2), n(O2), n(NO)
Kc, Kp
Outros smbolos
Cantidade de gas que reaccionou
nr
Ecuacins
pV=nRT
[X] = n(X) / V
Grado de reaccin
= nr / n0
Solucin:
a) Reaccionaron:
Kc=
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
K p=
p ce (C) p de (D)
p ae (A) p be (B)
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
nr(N2) = n0(N2) = 0,0109 0,920 [mol N2] = 0,0100 mol N2

A reaccin axustada :
N2(g) + O2(g) 2 NO(g)
nr(O2) = nr(N2) = 0,0100 mol O2
nr(NO) = 2 nr(N2) = 0,0200 mol NO
N2
O2
0,920
0,510
2 NO
n0
Cantidade inicial
mol
nr
Cantidade que reacciona ou se forma 0,0100 0,0100 0,0200
mol
ne
0,910
0,500
0,0200
mol
0,182
0,100
0,00400 mol/dm3
b) A constante de equilibrio en funcin das concentracins

[ NO ]e2
0,004002
Kc=
=
[ N2 ]e [O 2 ]e 0,182 0,100
A constante de equilibrio en funcin das presins
p 2e (NO)
([ NO ]e R T )2
[ NO ]e2
K p=
=
=
p e (N 2 ) p e (O 2 ) [ N2 ]e R T [O 2 ]e R T [ N2 ]e [O 2 ]e
7.
Calcula os valores de Kc e Kp a 250 C na reaccin de formacin do ioduro de hidrxeno, sabendo que partimos de dous moles de I2 e catro moles de H2, obtendo tres moles de ioduro de hidrxeno. O volume do recipiente de reaccin de 10 dm3.
(P.A.U. Set. 99)
Rta.: Kp = Kc = 7,20
Datos
Gas:
Volume
V = 10,0 dm3
Temperatura
T = 250 C = 523 K
Cantidade inicial de I2
n0(I2) = 2,00 mol I2
n0(H2) = 4,00 mol H2
Cantidade de HI no equilibrio
ne(HI) = 3,00 mol HI
Incgnitas
Kc
Kp
Outros smbolos
Cantidade da sustancia X que reaccionou
nr(X)
[X]
Ecuacins
pV=nRT
n=m/M
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
Ecuacins
Kc=
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
K p=
p ce (C) p de (D)
p ae (A) p be (B)
Solucin:
A ecuacin qumica :
I2(g) + H2(g) 2 HI(g)
Da estequiometra da reaccin, os moles de I2 e H2 que reaccionaron son:
nr(I2) = nr(H2) = 3,00 [mol HI] 1 [mol I2] / 2 [mol HI] = 1,50 mol I2 e H2 que reaccionaron.
No equilibrio quedan:
ne(I2) = n0(I2) nr(I2) = 2,00 1,50 = 0,50 mol I2 que queda no equilibrio
ne(H2) = n0(H2) nr(H2) = 4,00 1,50 = 2,50 mol H2 que queda no equilibrio
I2
H2
2 HI
n0
Cantidade inicial
2,00
4,00
mol
nr
Cantidade que reacciona ou se forma 1,50
1,50
3,00
mol
ne
2,50
3,00
mol
0,50
0,050 0,250
0,300 mol/dm3
A expresin da constante de equilibrio en funcin das concentracins :

Kc=
[ HI]2e
0,3002
=
[I 2 ]e [ H 2 ]e 0,050 0,250

K p=
8.
p 2e (HI)
([ HI]e RT )2
[HI ]e2
=
=
p e (H2 ) p e (I2 ) [ H2 ]e RT [ I2 ]e RT [ H 2 ]e [ I2 ]e
Nun recipiente de 2 dm3 de capacidade disponse unha certa cantidade de N2O4(g) e quntase o
sistema ata 298,15 K. A reaccin que ten lugar : N2O4(g) 2 NO2(g). Sabendo que se alcanza o
equilibrio qumico cando a presin total dentro do recipiente 1,0 atm (101,3 kPa) e a presin
parcial do N2O4 0,70 atm (70,9 kPa), calcular:
a) O valor de K p a 298,15 K.
b) O nmero de moles de cada un dos gases no equilibrio.
Dato: R = 0,082 atmdm3 K-1mol-1 = 8,31 JK-1mol-1
(P.A.U. Set. 11)
Rta.: a) Kp = 0,13; b) n1 = 0,025 mol NO2; n2 = 0,057 mol N2O4

Datos
Gas:
Volume
V = 2,00 dm3
Temperatura
T = 298,15 K
Presin total no equilibrio
pT = 1,00 atm = 101,3 kPa
Presin parcial do N2O4 no equilibrio
p(N2O4) = 0,700 atm = 70,9 kPa
R = 0,082 atmdm3K-1mol-1 = 8,31 JK-1mol-1
Incgnitas
Kp
Cantidade de NO2 e N2O4
n(NO2) e n(N2O4)
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
10
Ecuacins
[X] = n(X) / V
pV=nRT
Kc=
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
K p=
p ce (C) p de (D)
p ae (A) p be (B)
Solucin:
A ecuacin qumica :
N2O4(g) 2 NO2(g)
A constante de equilibrio en funcin das presins (en atm) :
K p=
p 2e (NO 2 )
p e (N 2 O 4 )
A lei de Dalton das presins parciais di que la presin total a suma destas presins parciais.
pT = pi
p(NO2) = 1,00 [atm] 0,700 [atm] = 0,30 atm
p 2e (NO 2 ) 0,302
K p=
=
=0,13
p e (N 2 O 4 ) 0,700
b) Supoendo comportamento ideal para os gases:
n (NO 2 )=
n (N 2 O4 )=
9.
p (NO 2 )V
0,30 atm 2,00 dm 3
=
=0,025 mol NO2
R T
0,082 atmdm 3 mol1 K1 298,15 K
p (N 2 O4 )V
0,700 atm2,00 dm 3
=
=0,057 mol N2 O4
R T
0,082 atmdm 3 mol1 K1 298,15 K
temperatura de 35 C dispomos, nun recipiente de 310 cm3 de capacidade, dunha mestura gasosa que contn 1,660 g de N2O4 en equilibrio con 0,385 g de NO2.
a) Calcule a Kc da reaccin de disociacin do tetraxido de dinitrxeno temperatura de 35 C.
b) A 150 C, o valor numrico de Kc de 3,20. Cal debe ser o volume do recipiente para que estean
en equilibrio 1 mol de tetraxido e dous moles de dixido de nitrxeno?
Dato: R = 0,082 atmdm3/(Kmol)
(P.A.U. Xuo 07)
Rta.: a) Kc = 0,0125; b) V = 1,25 dm3

Datos
Volume
V = 310 cm3 = 0,310 dm3
Temperatura apartado a)
T = 35 C = 308 K
Masa no equilibrio N2O4 a 35 C
me(N2O4) = 1,660 g N2O4
Masa no equilibrio NO2 a 35 C
me(NO2) = 0,385 g NO2
Constante do equilibrio K'c a 150 C
K'c = 3,20
Cantidade no equilibrio N2O4 a 150 C
ne(N2O4) = 1,00 mol N2O4
Cantidade no equilibrio NO2 a 150 C
ne(NO2) = 2,00 mol NO2
Masa molar:
M(NO2) = 46,0 g/mol
dixido de nitrxeno
tetraxido de dinitrxeno
M(N2O4) = 92,0 g/mol
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
11
Incgnitas
Constante do equilibrio Kc a 35 C
Kc
Volume do recipiente
Outros smbolos
Cantidade dunha sustancia X
n(X)
Ecuacins
n=m/M
[X] = n(X) / V
Kc=
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
Solucin:
A ecuacin qumica :
N2O4(g) 2 NO2(g)
A expresin da constante de equilibrio:
Kc=
[ NO 2 ]2e
[ N 2 O4 ]e
As concentracins das especies no equilibrio son:

[ NO2 ]e=
[ N 2 O4 ]e=
0,385 g NO 2 1 mol NO 2
=0,0270 mol/ dm3
3
46,0
g
NO
0,310 dm
2
1,660 g N 2 O 4 1 mol N2 O 4
=0,0582 mol/ dm 3
3
92,0
g
N
O
0,310 dm
2 4
e o valor da constante de equilibrio a 35 C

Kc=
[ NO 2 ]2e (0,027)2
=
=0,0125
[ N2 O4 ]e 0,0582
b) Ao variar a temperatura, vara a constante de equilibrio. Volvendo escribir a expresin da constante temperatura de 150 C
'
K c =3,20=
( )
( )
2,00
V
[ NO 2 ]2e
4,00
=
=
[ N 2 O 4 ]e
V
1,00
V
de onde:
V = 4,00 / 3,20 = 1,25 dm3
10. A constante de equilibrio para a reaccin: H2(g) + CO2(g) H2O(g) + CO(g) Kc =1,6 a 986 C
Un recipiente 1 dm3 contn inicialmente unha mestura de 0,2 moles de H2; 0,3 moles de CO2; 0,4
moles de auga e 0,4 moles de CO a 986 C.
a) Xustificar por que esta mestura non est en equilibrio.
b) Se os gases reaccionan ata alcanzar o estado de equilibrio a 986 C, calcular as concentracins
finais.
c) Calcular a presin inicial e a presin final de mestura gasosa.
Dato: R = 0,082 atmdm3K-1mol-1
(P.A.U. Set. 01)
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
12
Rta.: a) Non, Q = 2,7 > Kc; b) [H2] = 0,24; [CO2] = 0,34; [ H2O] = [CO] = 0,36 mol/dm3
c) pi = pf = 134 atm.
Datos
Gas:
Volume
V = 1,0 dm3
Temperatura
T = 986 C = 1 259 K
n0(H2) = 0,20 mol H2
Cantidade inicial de CO2
n0(CO2) = 0,30 mol CO2
Cantidade inicial de H2O
n0(H2O) = 0,40 mol H2O
Cantidade inicial de CO
n0(CO) = 0,40 mol CO
Incgnitas
Por que esta mestura non est en equilibrio
Q0
Concentracins no equilibrio
[H2]e, [CO2]e, [ H2O]e, [CO]e
Presin inicial e final no interior do matraz
p0, pe
Outros smbolos
[X]
Ecuacins
pT = pi
pV=nRT
n=m/M
Grao de disociacin
= nd / n0
Kc=
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
Solucin:
a) A relacin Q0 vale
(
(
0,40 mol
3
[ H2 O]0 [ CO]0
1,0 dm
Q0 =
=
[H 2 ]0 [CO 2 ]0
0,20 mol
1,0 dm3
)(
)(
)
)
0,40 mol
3
1,0 dm
=2,7> 1,6=K c
0,30 mol
1,0 dm3
Se estivese en equilibrio Q0 = Kc, xa que logo, non est en equilibrio.

b) Chamando x aos moles de H2 que reaccionan desde a situacin de partida ata alcanzar o equilibrio, pdese escribir:
H2
CO2
0,20
0,30
H2 O
CO
n0
Cantidade inicial
nr
Cantidade que reacciona ou se forma
ne
0,20 x 0,30 x
0,40 + x 0,40 + x mol
0,20 x 0,30 x
0,40 + x 0,40 + x mol/dm3
0,40
0,40
mol
mol
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
13
(0,40+ x) mol (0,40+ x )mol

[H O] [ CO]e
1,0 dm 3
1,0 dm3
Kc= 2 e
=
=1,6
[H2 ]e [CO 2 ]e (0,20x ) mol (0,30 x) mol
1,0 dm3
1,0 dm3
Resolvendo a ecuacin de segundo grao d das solucins.
Unha delas x = 2,71 mol non vlida, xa que supora a existencia de cantidades negativas no equilibrio. A
outra solucin x = -0,039 mol ( lxico, xa que ao ser Q0 > Kc, a reaccin desprazarase cara esquerda
para acadar o equilibrio).
As concentracins no equilibrio son:
[H2O]e = [CO]e = 0,36 mol/dm3
[H2]e = 0,24 mol/dm3
[CO2]e = 0,34 mol/dm3
c) Pola lei de Dalton:
pT = nT R T / V = ni R T / V
Supondo comportamento ideal, a presin total inicial ser:
p0 = (n0(H2) + n0(CO2) + n0(H2O) + n0(CO) ) R T / V =
= 1,3 [mol] 0,082 [atmdm3mol-1K-1] 1 259 [K] / 1,0 [dm3] = 1,34102 atm = 14 MPa
Como a cantidade de sustancia no equilibrio a mesma, a presin total non vara ao alcanzar o equilibrio.
pe = p0
11. A reaccin I2(g) + H2(g) 2 HI(g) ten, a 448 C, un valor da constante de equilibrio Kc igual a 50. A
esa temperatura un recipiente pechado de 1 dm3 contn inicialmente 1,0 mol de I2 e 1,0 mol de
H2.
a) Calcule os moles de HI(g) presentes no equilibrio.
b) Calcule a presin parcial de cada gas no equilibrio.
Dato: R = 0,082 atmdm3K-1mol-1 = 8,31 JK-1mol-1
(P.A.U. Xuo 11)
Rta.: a) ne(HI) = 1,56 mol HI; b) p(I2) = p(H2) = 1,3 MPa; p(HI) = 9,3 MPa
Datos
Gas:
Volume
V = 1,00 dm3
Temperatura
T = 448 C = 721 K
Cantidade inicial de iodo
n0(I2) = 1,00 mol I2
Cantidade inicial de hidrxeno
n0(H2) = 1,00 mol H2
Constante de equilibrio (en funcin das concentracins en moldm )
Kc = 50,0
-3
Incgnitas
Cantidade de HI no equilibrio
ne(HI)
Presin parcial de cada gas no equilibrio
p(I2), p(H2), p(HI)
Outros smbolos
[X]
Masa molar
Ecuacins
pT = pi
pV=nRT
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
14
Ecuacins
Kc=
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
Solucin
b) A ecuacin qumica :
I2(g) + H2(g) 2 HI(g)
Chmase x cantidade de iodo que se transforma en ioduro de hidrxeno. Pola estequiometra da reaccin,
Cantidade
inicial
n0
que reacciona ou se forma nr

no equilibrio
2 HI
I2
H2
1,00
1,00
mol
2x
mol
2x
mol
ne 1,00 x 1,00 x
A ecuacin da constante de equilibrio :

Kc=
[ HI]2e
[I 2 ]e [ H 2 ]e
Tendo en conta que a concentracin en moldm-3 obtense dividindo a cantidade entre o volume (en dm3):
K c =50,0=
n e (HI)
V
( )(
ne (I2 )
n e (H2 )
V
V
( )
) ( )( )
50,0=
2x
1,00
1,00x
1,00
1,00x
1,00
(2 x )2
(1,00 x)2
2x
=7,07
1,00x
x = 0,780 mol
As cantidades no equilibrio sern:
ne(HI) = 2 x = 1,56 mol HI
ne(H2) = ne(I2) = 1,00 x = 0,22 mol HI
b) Supondo comportamento ideal para os gases, a presin parcial de cada un deles vn dada por:
pi=
p (HI)=
ni R T
V
1,56 mol HI8,31 Jmol1 K1 721 K

=9,3410 6 Pa=9,34 MPa=92,2 atm
1,00103 m 3
p (H2 )= p (I2 )=
0,22 mol8,31 Jmol1 K1 721 K

=1,3106 Pa =1,3 MPa=13 atm
1,00103 m 3
12. Considere a seguinte reaccin: Br2(g) 2 Br(g). Cando 1,05 moles de Br2 colcanse nun matraz
de 0,980 dm3 a unha temperatura de 1873 K disciase o 1,20 % de Br2. Calcule a constante de
equilibrio Kc da reaccin.
(P.A.U. Xuo 14)
Rta.: Kc = 6,2510-4
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
15
Datos
Gas:
Volume
V = 0,980 dm3
Temperatura
T = 1873 K
Cantidade inicial de Br2
n0(Br2) = 1,05 mol Br2
Grado de disociacin
= 1,20 % = 0,0120
Incgnitas
Kc
Outros smbolos
Cantidade de Br 2 que se ha disociado
nd(Br2)
Ecuacins
[X] = n(X) / V
Grado de disociacin
= nd / n0
Kc=
Constantedo equilibrio: a A + b B c C + d D
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
Solucin:
A ecuacin de disociacin qumica do bromo :
Br2(g) 2 Br(g)
Hanse disociado:
nd(Br2) = n0(Br2) = 0,0120 1,05 [mol Br2] = 0,0126 mol Br2 disociados
Pola estequiometra da reaccin, as cantidades de bromo atmico formado e en equilibrio son:
Br2
2 Br
n0
Cantidade inicial
1,05
0 mol
nr
ne
1,05 0,01 = 1,04
0,0252 mol
1,04 / 0,980 = 1,06
0,0257 mol/dm3
0,0126 0,0252 mol

Kc=
[Br ]2e (0,0257)2

=
[Br 2 ]e
1,06
13. Introdcense 0,2 moles de Br2(g) nun recipiente de 0,5 dm3 a 600 C sendo o grao de disociacin,
nesas condicins, do 0,8 %. Calcular as constantes de equilibrio Kc e Kp.
R = 0,082 atmdm3mol1K-1
(P.A.U. Xuo 02)
Rta.: Kc = 1,0310-4 ; Kp = 7,410-3

Datos
Gas:
Volume
V = 0,500 dm3
Temperatura
T = 600 C = 873 K
Cantidade inicial de Br2
n0(Br2) = 0,200 mol Br2
Grao de disociacin
= 0,800 % = 8,0010-3
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
16
Incgnitas
Kc
Kp
Outros smbolos
[X]
Cantidade de Br2 que disociada
nd(Br2)
Ecuacins
pV=nRT
n=m/M
Grao de disociacin
= nd / n0
Kc=
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
K p=
p ce (C) p de (D)
p ae (A) p be (B)
Solucin:
A ecuacin de disociacin qumica do bromo :
Br2(g) 2 Br(g)
(Non pode ser outra. O bromo covalente e en enlace entre os dous tomos pdese romper, deixndoos en liberdade)
Tense disociado:
nd(Br2) = n0(Br2) = 8,0010-3 0,200 [mol Br2] = 1,6010-3 mol Br2 disociados
Pola estequiometra da reaccin, as cantidades de bromo atmico formado e en equilibrio son:
Br2
0,200
2 Br
n0
Cantidade inicial
nr
Cantidade que reacciona ou se forma 1,6010
ne
0,200 0,002 = 0,198
3,2010-3 mol
0,198 / 0,500 = 0,397
6,4010-3 mol/dm3
-3
3,2010
mol
-3
mol

Kc=
[Br ]2e (6,40103 )2

=
[Br 2 ]e
0,397
A constante de equilibrio en funcin das presins :

K p=
p 2e (Br)
p e (Br 2 )

K p=
p 2e (Br) ([ Br]e R T )2 [ Br]2e

=
=
R T = K c R T =1,0104 0,082 873=7,4103 (presins en atm)
p e (Br 2 ) [ Br2 ]e R T [ Br 2 ]e
14. Considere o seguinte proceso en equilibrio a 686 C: CO2(g) + H2(g) CO(g) + H2O(g). As concentracins en equilibrio das especies son: [CO2] = 0,086 mol/dm3; [H2] = 0,045 mol/dm3;
[CO] = 0,050 mol/dm3 e [H2O] = 0,040 mol/dm3.
a) Calcule Kc para a reaccin a 686 C.
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
17
b) Se se engadira CO2 para aumentar a sa concentracin a 0,50 mol/L, cales seran as concentracins de todos os gases unha vez que o equilibrio fose restablecido?
(P.A.U. Set. 14)
Rta.: a) Kc = 0,517; b) [CO2] = 0,47; [H2] = 0,020; [CO] = 0,075 e [H2O] = 0,065 mol/dm3
Datos
Temperatura
T = 686 C = 959 K
Concentracin no equilibrio de H2
[H2]e = 0,045 mol/dm3 H2
Concentracin no equilibrio de CO2
[CO2]e = 0,086 mol/dm3 CO2
Concentracin no equilibrio de H2O
[H2O]e = 0,040 mol/dm3 H2O
Concentracin no equilibrio de CO
[CO]e = 0,050 mol/dm3 CO
Concentracin inicial de CO2 no apartado b)
[CO2]0 = 0,50 mol/dm3 CO2
Incgnitas
Kc
Concentracins no novo equilibrio
[H2]eb, [CO2]eb, [ H2O]eb, [CO]eb
Ecuacins
Concentracin da substancia X
[X] = n(X) / V
Kc=
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
Solucin:
a) A constante de equilibrio Kc vale
Kc=
[H 2 O]e [ CO]e 0,040 mol/dm 3 0,050 mol /dm3

=
[H 2 ]e [CO 2 ]e 0,045 mol/dm 3 0,086 mol /dm3
b) Chamando x as concentracins en mol/ dm3 de CO2 que reaccionan desde que a concentracin de CO2
0,50 mol/dm3 ata alcanzar o nove equilibrio, pdese escribir:
CO2
H2
CO
H2O
[ ]0 Concentracin inicial
[ ]r Concentracin que reacciona ou se forma
0,50
0,045
[ ]eb Concentracin no equilibrio

0,50 x 0,045 x
K c=
0,050
0,040
mol/dm3
mol/dm3
0,050 + x 0,040 + x mol/dm3
[H 2 O]eb [CO ]eb (0,040+ x)(0,050+ x)

=
=0,52
[CO 2 ]eb [H2 ]eb (0,50x )(0,045x)
Resolvendo a ecuacin de segundo grao obtense das solucins. Unha delas (-0,79) non vlida, porque
supora a existencia de concentracins negativas no equilibrio. A outra solucin x = 0,025 mol/dm3.
As concentracins no equilibrio son:
[CO2]eb = 0,475 mol/dm3
[H2]eb = 0,020 mol/dm3
[CO]eb = 0,075 mol/dm3
[H2O]eb = 0,065 mol/dm3
15. Nun recipiente de 250 cm3 introdcense 0,45 gramos de N2O4(g) e quntase ata 40 C, disocindose o N2O4(g) nun 42 %. Calcule:
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
18
a) A constante Kc do equilibrio: N2O4(g) 2 NO2(g)

b) Se se reduce o volume do recipiente metade, sen variar a presin, cal ser a composicin da
mestura no novo equilibrio?
(P.A.U. Set. 02)
Rta.: Kc = 2,410-2 ; b) n(N2O4) = 3,310-3 mol; n'(NO2) = 3,110-3 mol

Datos
Gas:
Volume
V = 250 cm3 = 0,250 dm3
Temperatura
T = 40 C = 313 K
Masa inicial de N2O4
m0(N2O4 ) = 0,45 g N2O4
Grao de disociacin
= 42 % = 0,42
Incgnitas
Kc
Cantidades no novo equilibrio ao reducir o volume metade
n'(N2O4), n'(NO2)
Outros smbolos
[X]
Cantidade da sustancia X no equilibrio
ne(X)
Ecuacins
pV=nRT
n=m/M
Grao de disociacin
= nd / n0
Kc=
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
Solucin:
a) A cantidade de reactivo inicial :
n0(N2O4) = 0,45 g / 92 g/mol = 4,910-3 mol N2O4 iniciais
Se no equilibrio hase disociado un 42 %, queda un 58 %
ne(N2O4) = 58 % 4,910-3 [mol N2O4] = 2,810-3 mol N2O4 no equilibrio
Da estequiometra da reaccin dedcese que por cada mol disociado de tetraxido de dinitrxeno, prodcense
dous moles de dixido de nitrxeno. Xa que logo producronse e haber no equilibrio:
ne(NO2) = 2 42 % 4,910-3 = 4,110-3 mol NO2 no equilibrio
As expresin da constante de equilibrio Kc
K c=
(
(
4,1103
0,250
)
)
[ NO 2 ]2e
=
[ N 2 O4 ]e
2,8103
0,250
= 0,024
b) Se se reduce o volume do recipiente metade, sen variar a presin, pode ocorrer que sexa porque escapa
parte dos reactivos e/ou produtos ou porque se reduce a temperatura e en ningn dos dous casos o problema
ten solucin. (No primeiro caso as cantidades de partida son descoecidas, e no segundo caso, a constante de
equilibrio vara, ao variar a temperatura).
Se debido a un erro no enunciado qurese dicir que se reduce o volume do recipiente metade sen variar a
temperatura, entn exponse unha situacin en que chamaremos situacin inicial do anterior equilibrio que
evolucionar cara a un novo estado de equilibrio no que se consumiu dixido de nitrxeno polo principio de
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
19
Le Chatelier: Chmase x cantidade de dixido de nitrxeno que reacciona. Pola estequiometra da reaccin,
formaranse x / 2 mol de tetraxido de dinitrxeno. Agora o volume do recipiente ser 0,125 dm3
N2O4
n0
Cantidade inicial
nr
ne
2,810-3 + x / 2
(2,810 + x / 2) / 0,125
2 NO2
2,810-3
x/2
4,110-3
mol
mol
4,110-3 x
mol
-3
(4,110 x) / 0,125 mol/dm3

-3
Como a temperatura non vara, a constante de equilibrio para a reaccin tal como est escrita a mesma,
K c=
[ NO 2 ]2e
=
[ N2 O4 ]e
4,1103x
0,125
x
2,810 +
2
0,125
3
=0,024
Reslvese a ecuacin anterior e obtense:

x = 110-3 mol N2O4 que tense disociado
A composicin no equilibrio ser:
n(N2O4) = 3,310-3 mol N2O4 no novo equilibrio
n(NO2) = 3,110-3 mol NO2 no novo equilibrio.
16. Un recipiente pechado de 1 dm3, no que se fixo previamente o baleiro, contn 1,998 g de iodo
(slido). Seguidamente, quntase ata alcanzar a temperatura de 1 200 C. A presin no interior
do recipiente de 1,33 atm. Nestas condicins, todo o iodo se acha en estado gasoso e parcialmente disociado en tomos: I2(g) 2 I(g)
a) Calcule o grao de disociacin do iodo molecular.
b) Calcule as constantes de equilibrio Kc e Kp para a devandita reaccin a 1 200 C.
Dato: R = 0,082 atmdm3K-1mol-1
(P.A.U. Set. 09)
Rta.: a) = 39,8 % b) Kc = 8,2610-3; Kp = 0,999

Datos
Gas:
Volume
V = 1,000 dm3
Temperatura
T = 1 200 C = 1 473 K
Masa inicial de I2
m0(I2) = 1,998 g I2
p = 1,330 atm
R = 0,08206 atmdm3K-1mol-1
Masa molar I2
M(I2) = 253,8 g/mol
Incgnitas
Grao de disociacin
Kc, Kp
Outros smbolos
[X]
Ecuacins
Presin dunha mestura de gases
pT V = nT R T
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
20
Ecuacins
Grao de disociacin
= nd / n0
Kc=
Constante de concentracins do equilibrio: a A + b B c C + d D

Constante de presins do equilibrio: a A + b B c C + d D
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
K p=
p ce (C) p de (D)
p ae (A) p be (B)
Solucin:
a) Inicialmente hai
n 0 (I 2 )=1,998 g I2
1 mol I2
=7,872103 mol I2
253,8 g I2
Se se chama x a cantidade de iodo molecular que se disocia e se representa nun cadro as cantidades (moles) de
cada gas:
Cantidade
I2
n0 inicial
7,87210
-3
0,00 mol
2 x mol
-3
ne no equilibrio
2I
7,87210 x
2 x mol
A cantidade total de gas no equilibrio ser

nT =7,87210-3 x + 2 x = 7,87210-3 + x
Por outra banda, pdese calcular a cantidade de gas a partir da presin total
nT=
p V
1,330 atm 1,00 dm 3
=
=0,01100 mol gas
R T 0,08206 atmdm 3 K1 mol1 1 473 K
Despexando
x = 0,0110 7,87210-3 = 3,13010-3 mol de I2 que reaccionou
As cantidades de cada especie no equilibrio son:
ne(I) = 2 x = 6,26010-3 mol I no equilibrio
ne(I2) = 7,87210-3 x = 0,01100 3,13010-3 = 4,74210-3 mol I2 no equilibrio
O grao de disociacin, polo tanto, foi:
nr 3,130103
=
=0,3976=39,76 %
n 0 7,872103
b) A constante de equilibrio en funcin das concentracins :
Kc=
6,28010 mol I
1,00 dm3
1,00 dm 3
[I]2e
=
=8,264103
3
[I 2 ]e
4,74210 mol I 2
Para calcular a constante en funcin das presins, podemos empregar a relacin:

K p=
p ce (C) p de (D) ([ C]e R T )c ([D]e R T )d [ C]ce [ D]de

=
=
(R T )c+ d (a+b)=K c (R T )n
p ae (A) p be (B) ([ A]e R T )a ([B]e R T )b [ A]ae [ B]be
Kp = Kc (R T)(2 1) = 8,26410-3 (0,08206 1 473) = 0,9989
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
21
17. Nun recipiente de 10 dm3 mantido a 270 C onde previamente se fixo o baleiro, introdcense 2,5
moles de PCl5 e pchase hermeticamente. A presin no interior comeza a elevarse debido disociacin do PCl5 ata que se estabiliza a 15,68 atm. Sabendo que a reaccin exotrmica, calcule:
a) O valor da constante KC da devandita reaccin temperatura sinalada.
b) O nmero de moles de todas as especies no equilibrio.
c) Sinala a influencia da temperatura e da presin sobre o equilibrio.
DATO: R = 0,082 atmdm3mol-1K-1
(P.A.U. Xuo 03)
Rta.: a) Kc = 0,070; b) ne(PCl5) = 1,48 mol; ne(Cl2) = ne(PCl3) = 1,02 mol; c) T o p Despl.
Datos
Gas:
Volume
V = 10,0 dm3
Temperatura
T = 270 C = 543 K
Cantidade inicial de PCl5
n0(PCl5) = 2,50 mol PCl5
p = 15,68 atm
Incgnitas
Kc
n(PCl5), n(PCl3), n(Cl2)
Influencia da temperatura e da presin sobre o equilibrio

Outros smbolos
ne(X)
[X]
Masa molar
Ecuacins
pT = pi
pV=nRT
n=m/M
Grao de disociacin
= nd / n0
Kc=
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
Solucin:
b) Supondo comportamento ideal para os gases:
ne T=
p V
15,68 atm 10,0 L
=
=3,52 mol gas no equilibrio
R T 0,0820 atm L mol1 K 1 543 K
A ecuacin de disociacin :
Chmase x cantidade de PCl5 disociada. Pola estequiometra da reaccin,
Cantidade
n0 inicial
ne no equilibrio
PCl5
PCl3 Cl2
2,50
mol
mol
2,50 x
mol
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
22
A cantidade de gas que hai no equilibrio : ne T = 2,50 x + x + x = 2,5 + x

Comparando co resultado anterior,
x = 3,52 2,50 = 1,02 mol
ne(PCl5) = 2,50 x = 1,48 mol PCl5
ne(Cl2) = ne(PCl3) = x = 1,02 mol;
E as concentracins:
[PCl5]e = 1,48 mol PCl5 / 10,0 dm3 = 0,148 mol / dm3
[Cl2]e = [PCl3]e = 1,02 mol / 10,0 dm3 = 0,102 mol / dm3
a) A constante de equilibrio en funcin das concentracins
Kc=
[PCl 3 ]e [ Cl2 ]e 0,102 0,102

=
[ PCl5 ]e
0,148
c) Ao aumentar a temperatura, a constante de equilibrio dunha reaccin exotrmica dimine. Se o volume non
vara, da expresin da constante do apartado a), dedcese que ao diminur a constante, debe diminur o numerador [Cl2]e [PCl3]e e aumentar o denominador [PCl3]. O equilibrio desprzase cara esquerda ata alcanzar un
novo estado de equilibrio en que a [Cl2] e [PCl3] ser menor e a de [PCl5] maior.
Ao aumentar a presin, a constante de equilibrio non vara. Escribindo a expresin da constante de equilibrio
en funcin da presin total
K p=
p e (PCl 3 ) p e (Cl2 ) ( x e (PCl3 ) p T ) ( x e (Cl 2 ) p T ) x e (PCl3 ) x e (Cl2 )

=
=
pT
p e (PCl5 )
x e (PCl 5 ) p T
x e (PCl5 )
Para manter o valor de K, ao aumentar a presin total pT, debe aumentar o denominador (a fraccin molar de
PCl5) e diminur o numerador. O equilibrio desprzase cara esquerda ata alcanzar un novo estado de equilibrio no que a [Cl2] e [PCl3] ser menor e a de [PCl5] maior.
18. Introdcese PCI5 nun recipiente pechado de 1 L de capacidade e quntase a 493 K ata descompoerse termicamente segundo a reaccin: PCI5(g) PCI3(g) + Cl2(g). Unha vez alcanzado o equilibrio, a presin total de 1 atm (101,3 kPa) e o grado de disociacin 0,32. Calcule:
a) As concentracins das especies presentes no equilibrio e as sas presins parciais
b) O valor de Kc e Kp.
Dato: R = 0,082 atmdm3K-1mol-1 = 8,31 JK-1mol-1
(P.A.U. Set. 13)
Rta.: a) [PCl5]e = 0,0127 mol/dm3; [Cl2]e = [PCl3]e = 0,0060 mol/dm3; b) p(PCl5) = 0,515 atm = 52,2 kPa;
p(PCl3) = p(Cl2) = 0,243 atm = 24,6 kPa; b) Kc = 2,8210-3; Kp = 0,114 [p en atm]
Datos
Gas:
Volume
V = 1,00 dm3
Temperatura
T = 493 K
p = 1,00 atm
Grado de disociacin
= 0,320
Incgnitas
Concentracins de cada especie no equilibrio
[PCl5], [PCl3], [Cl2]
Presins parciais de cada especie no equilibrio
p(pCl5), p(pCl3), p(Cl2)
Kc, Kp
Outros smbolos
Cantidade da substancia X no equilibrio
ne(X)
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
23
Ecuacins
pT = pi
[X] = n(X) / V
pV=nRT
Grado de disociacin
= nd / n0
Kc=
Constantedo equilibrio: a A + b B c C + d D
[C]ce [ D]ed
[ A]ea [B]be
Solucin:
b) Supoendo comportamento ideal para os gases:
n e T=
PV
1,00 atm 1,0 L
=
=0,0247 mol de gases no equilibrio
R T 0,0820 atmLmol 1 K 1 493 K
A ecuacin de disociacin :
Chmase x cantidade de PCl5 disociada. Pola estequiometra da reaccin,
Cantidade
PCl5 PCl3 Cl2
n0 inicial
n0

ne no equilibrio
n0
mol
n0 n0 mol
n0 n0
n0 n0 mol
A cantidade de gas que hai no equilibrio : neT = n0 n0 + n0 + n0 = n0 + n0 = (1 + ) n0

Comparando co resultado anterior,
0,0247 = (1 + 0,320)n0
n0 = 0,0247 / 1,320 = 0,0187 mol PCl5 inicial
ne(PCl5) = n0 n0 = (1 ) n0 = (1 0,320) 0,0187 = 0,0127 mol PCl5 no equilibrio
ne(Cl2) = ne(PCl3) = n0 = 0,320 0,0187 = 0,00600 mol
E as concentracins sern:
[PCl5]e = 0,0187 mol PCl5 / 1,0 dm3 = 0,0187 mol / dm3
[Cl2]e = [PCl3]e = 0,00600 mol / 1,0 dm3 = 0,00600 mol / dm3
E as presins parciais:
p (PCl5 )=
n(PCl 5 ) R T
=[PCl 5 ] R T =0,0127 mol 0,082 atmdm3 mol1 K1 493 K =0,515 atm
V
p(PCl5) = 0,515 atm = 52,2 kPa
p (Cl2 )= p (PCl3 )=
n (PCl3 ) RT
=[ PCl3 ] R T =0,006 mol 0,082 atmdm 3 mol1 K1 493 K=0,243 atm
V
p(PCl3) = P(Cl2) = 0,243 atm = 24,6 kPa
a) A constante de equilibrio en funcin das concentracins

Kc=
[PCl 3 ]e [ Cl2 ]e 0,006 0,006

=
[ PCl5 ]e
0,0127
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
K p=
24
p e (PCl 3 ) p e (Cl 2 ) [ PCl3 ]e R T [Cl 2 ]e R T [PCl 3 ]e [Cl 2 ]e

=
=
R T =K c R T
p e (PCl 5 )
[ PCl5 ]e R T
[PCl 5 ]e
K p =K c RT =2,82103 0,082 493=0,114 (presins en atm)
19. O COCl2 gasoso se disocia a unha temperatura de 1000 K, segundo a seguinte reaccin:
COCl2(g) CO(g) + Cl2(g)
Cando a presin de equilibrio de 1 atm a porcentaxe de disociacin de COCl2 do 49,2 %. Calcular:
a) O valor de Kp.
b) A porcentaxe de disociacin de COCl2 cando a presin de equilibrio sexa 5 atm a 1000 K
(P.A.U. Xuo 05)
Rta.: a) Kp = 0,32; b) b = 24,5 %

Datos
Temperatura
T = 1000 K
Presin total no equilibrio inicial
p = 1,00 atm
Grao de disociacin
a = 49,2 % = 0,492
Presin total no equilibrio final
pb = 5,00 atm
Incgnitas
Kp
Porcentaxe de disociacin a 5 atm
Outros smbolos
ne(X)
[X]
Ecuacins
Fraccin molar dunha sustancia i
x = ni / ni = ni / nT
pi = xi pT
Grao de disociacin
= nd / n0
K p=
p ce (C) p de (D)
p ae (A) p be (B)
Solucin:
a) Chmase n0 cantidade inicial de COCl 2. A cantidade de COCl2 disociada ser:
ndis(COCl2) = n0
Pola estequiometra da reaccin,
Cantidade
n0 inicial
ne no equilibrio
COCl2
n0
n0
(1 ) n0
CO Cl2
0
mol
n0 n0 mol
n0 n0 mol
A cantidade de gas que hai no equilibrio :

ne T = (1 ) n0 + n0 + n0 = (1 + ) n0
As fraccins molares e as presins parciais de cada gas no equilibrio son:
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
COCl2
1
1+
CO
1+
1
p
1+ T
p
1+ T
xe fraccin molar
pe presin
25
Cl2
1+
p
1+ T atm

p p
2
p e (CO) p e (Cl2 ) 1 + T 1+ T

K p=
=
=
p T = 2 pT
pe (COCl 2 )
1
(1+ )(1 )
1
pT
1+
Substitundo os valores
2
0,492 2
K p = 2 pT =
1,00=0,319 (presins en atm)
1
10,492 2
(Se a presin inicial s ten unha cifra significativa, p = 1 atm, a constante valer Kp = 0,3)
b) Cando a presin sexa de pb = 5,00 atm, a cantidade de gas na nova situacin de equilibrio ser menor (o
equilibrio desprazouse cara formacin de COCl 2). A cantidade n'dis de COCl2 disociada nestas condicins
ser menor e o novo grao de disociacin b = n'dis / n0 tamn.
Da expresin obtida no apartado anterior e co mesmo valor para a constante de equilibrio, xa que a temperatura non cambia:
0,319=
b2
1 2b
5,00
0,0639 (1 b2) = b2
b=
0,0639
=0,245=24,5 %
1,0639
que inferior ao valor inicial, tal como era de esperar.
SOLUBILIDADE
1.
O cloruro de prata un sal pouco soluble e o seu constante de produto de solubilidade vale
1,81010.
a) Escriba a ecuacin qumica do equilibrio de solubilidade deste sal e deduza a expresin para
a constante do produto de solubilidade.
b) Determine a mxima cantidade deste sal, expresada en gramos, que pode disolverse por dm 3
de disolucin.
(P.A.U. Xuo 07)
Rta.: b) 1,92 10-3 g AgCl / dm3 D

Datos
Produto de solubilidade do AgCl
Ks = 1,810-10
Masa molar do cloruro de prata
M(AgCl) = 143 g/mol
Incgnitas
Mxima masa de AgCl que pode disolverse en cada dm3 de disolucin.
s'
Outros smbolos
Concentracin (moles/dm3) en de AgCl en auga
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
26
Ecuacins
Produto de solubilidade do equilibrio: BbAa(s) b B+(aq) + a A-(aq)
Ks = [A-]a [B+]b
Solucin:
a) O equilibrio de solubilidade
AgCl(s) Ag+(aq) + Cl(aq)
AgCl Ag+ Cl
mol/dm3
A constante de equilibrio Ks :
Ks = [Ag+]e [Cl]e = s s = s2
b) Como a solubilidade s a concentracin da disolucin saturada, ou o que o mesmo, a mxima cantidade
de sal, que pode disolverse por dm3 de disolucin
s= K s = 1,810
10
=1,310
mol AgCl/dm D
Pasando os moles a gramos

s' =1,3105 mol AgCl /dm3 D
2.
143 g AgCl
=1,92103 g AgCl /dm3 D
1 mol AgCl
Calcule, a 25 C:
a) A solubilidade en mg/dm3 do AgCl en auga.
b) A solubilidade en mg/dm3 do AgCl nunha disolucin acuosa que ten unha concentracin de
in cloruro de 0,10 mol/dm3.
Dato: O produto de solubilidade do AgCl a 25 C Ks = 1,71010
(P.A.U. Set. 07)
Rta.: a) s' = 1,9 mg/dm3; b) s2' = 2,410-4 mg/dm3

Datos
Ks = 1,710-10
Temperatura
T = 25 C = 298 K
Concentracin da disolucin do Cl
[Cl] = 0,10 mol/dm3
Masa molar do cloruro de prata
M(AgCl) = 143 g/mol
Incgnitas
Solubilidade (mg/dm3) do AgCl en auga
s'
Solubilidade (mg/dm3) do AgCl en Cl 0,10 mol/dm3
s'2
Outros smbolos
Concentracin (moles/dm3) en de AgCl en auga e en Cl 0,10 mol/dm3
s, s2
Ecuacins
Ks = [A-]a [B+]b
Solucin:
AgCl Ag+ Cl
mol/dm3
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
27
Ks = [Ag+]e [Cl]e = s s = s2 = 1,710-10
s= K s = 1,710
10
=1,310
mol AgCl/ dm D
s' = 1,310-5 mol/dm3 143 g/mol = 1,910-3 g AgCl / dm3 D = 1,9 mg/dm3 D
b)
AgCl Ag+
Concentracin
[ ]0 inicial
[ ]d reacciona ou se forma
s2
[ ]e no equilibrio
Cl
0,10
mol/dm3
s2
s2
mol/dm3
s2
0,10 + s2 mol/dm3
Ks = [Ag+]e [Cl]e = s2 (0,10 + s2)= 1,710-10

En primeira aproximacin, podemos considerar s2 desprezable s fronte a 0,1, (s2 << 0,1). Entn:
0,10 s2 1,710-10
s2 1,710-10 / 0,10 = 1,710-9 mol/dm3
que desprezable fronte a 0,10.
s'2 = 1,710-9 mol/dm3 143 g/mol = 2,410-7 g AgCl / dm3 D = 2,410-4 mg/dm3 D
menor que a solubilidade en auga (efecto do in comn).
3.
O produto de solubilidade do PbBr2 8,910-6. Determine a solubilidade molar:

a) En auga pura.
b) Nunha disolucin de Pb(NO3)2 de concentracin 0,20 mol/dm3 considerando que este sal est
totalmente disociado.
(P.A.U. Set. 14)
Rta.: a) sa = 0,013 mol/dm3; b) sb = 3,310-3 mol/dm3

Datos
Produto de solubilidade do PbBr2
Ks = 8,910-6
Concentracin da disolucin do Pb(NO3)2
[Pb(NO3)2] = 0,20 mol/dm3
Incgnitas
Solubilidade (mol/dm3) do PbBr2 en auga
sa
Solubilidade (mol/dm ) do PbBr2 en Pb(NO3)2 0,2 mol/dm

3
sb
Ecuacins
Ks = [A-]a [B+]b
Solucin:
PbBr2(s) Pb2+(aq) + 2 Br(aq)
PbBr2 Pb2+ 2 Br
2s
Ks = [Pb2+]e [Br]e2 = s (2 s)2 = 4 s3 = 8,910-6
mol/dm3
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
sa=
28
K s 3 8,9106
=
=0,013 mol PbBr 2 / dm3 D
4
4
b) O nitrato de chumbo(II) estar totalmente disociado.

Pb(NO3)2(s) Pb2+(aq) + 2 Cl(aq)
[Pb2+] = [Pb(NO3)2] = 0,20 mol Pb2+ /dm3 D
Cando se disolve o bromuro de chumbo(II) na disolucin de nitrato de chumbo(II), que xa contn ins
chumbo(II), as concentracins son:
Concentracin
PbBr2
Pb2+
2 Br
[ ]0 inicial
0,20
sb
[ ]e no equilibrio
sb
mol/dm3
2 sb mol/dm3
0,20 + sb 2 sb mol/dm3
Ks = [Pb2+]e [Br]e2 = (0,20 + sb) (2 sb)2 = 8,910-6
En primeira aproximacin, podemos considerar desprezable sb fronte a 0,2, (sb << 0,2). Entn:
0,20 (2 sb)2 8,910-6
sb =
8,9106
=3,3103 mol / dm3
0,204
Vese que ese valor desprezable fronte a 0,20.

4.
A 25 C o produto de solubilidade dunha disolucin acuosa saturada de difluoruro de bario vale

2,410-5. Calcula:
a) A solubilidade do sal, expresada en g/dm3
b) A solubilidade do sal, nunha disolucin de dicloruro de bario de concentracin 0,1 mol/dm3
mesma temperatura, expresada en g/dm3
(P.A.U. Xuo 97)
Rta.: a) s'auga = 3,2 g / dm3; b) s'2 1 g / dm3

Datos
Produto de solubilidade do BaF2
Ks = 2,410-5
Temperatura
T = 25 C = 298 K
Concentracin da disolucin do BaCl2
[BaCl2] = 0,10 mol/dm3
Masa molar do fluoruro de bario
M(BaF2) = 175 g/mol
Incgnitas
Solubilidade (g/dm3) do BaF2 en auga
s'
Solubilidade (g/dm ) do BaF2 en BaCl2 0,1 mol/dm

3
s'2
Outros smbolos
Concentracin (moles/dm3) en de BaF2 en auga e en BaCl 2 0,1 mol/dm3
s, s2
Ecuacins
Solucin:
BaF2(s) Ba2+(aq) + 2 F(aq)
Ks = [A-]a [B+]b
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
29
BaF2 Ba2+ 2 F
2 s mol/dm3
Ks = [Ba2+]e [F]e2 = s (2 s)2 = 4 s3 = 2,410-5
s=
K s 3 2,4105
=
=0,018 mol BaF 2 /dm 3 D
4
4
s' = 0,018 mol/dm3 175 g/mol = 3,2 g BaF2 / dm3 D

b) Suponse que a concentracin de cloruro de bario ten das cifras significativas.
O dicloruro de bario estar totalmente disociado.
BaCl2(s) Ba2+(aq) + 2 Cl(aq)
[Ba2+] = [BaCl2] = 0,10 mol Ba2+ /dm3 D
BaF2
Concentracin
[ ]0 inicial
s2
[ ]e no equilibrio
Ba2+
2 F
0,10
s2
mol/dm3
2 s2 mol/dm3
0,10 + s2 2 s2 mol/dm3
Ks = [Ba2+]e [F]e2 = (0,10 + s2) (2 s2)2 = 2,410-5
En primeira aproximacin, podemos considerar desprezable s fronte a 0,1, (s2 << 0,1). Entn:
0,1 (2 s2)2 2,410-5
s2 =
2,4105
=7,7103 mol/dm 3
0,104
que non desprezable. Erro: (7,710 ) / 0,10 100 = 7,7 %

Pero, se non usamos esta aproximacin, teramos que resolver unha ecuacin de terceiro grao, o que est
fra do noso alcance. Como o erro non esaxerado, tomamos a aproximacin como vlida, pero diminundo
a precisin do resultado.
-3
s'2 = 7,710-3 mol/dm3 175 g/mol 1,4 1 g/dm3, menor que a solubilidade en auga (efecto do in comn)
(A solucin da ecuacin de terceiro grao d: s2 = 7,510-3 que dara s'2 = 1,3 g/dm3)
5.
O produto de solubilidade, a 25C, do Pbl2 9,610-9.

a) Calcule a solubilidade do sal.
b) Calcule a solubilidade do Pbl2 nunha disolucin de concentracin 0,01 mol/dm3 de Cal2, considerando que este sal atpase totalmente disociada.
(P.A.U. Xuo 13)
Rta.: a) s = 1,310-3 mol/ dm3; b) s2 = 2,410-5 mol / dm3

Datos
Produto de solubilidade do PbI2
Ks = 9,610-9
Temperatura
T = 25 C = 298 K
Concentracin da disolucin do Ca I2
[Ca I2] = 0,010 mol/dm3
Incgnitas
Solubilidade do PbI2 en auga
Solubilidade do PbI2 en Ca I2 0,01 mol/dm
s2
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
30
Ecuacins
n=m/M
Produto d solubilidade do equilibrio: BbAa(s) b B+(aq) + a A-(aq)
Ks = [A-]a [B+]b
Solucin:
PbI2(s) Pb2+(aq) + 2 I(aq)
PbI2 Pb2+ 2 I
2 s mol/dm3
Ks = [Pb2+]e [I]e2 = s (2 s)2 = 4 s3 = 9,610-9
s=
K s 3 9,6109
=
=1,3103 mol PbI 2 /dm3 D
4
4
b) Suponse que a concentracin de ioduro de calcio ten das cifras significativas.

O ioduro de calcio est totalmente disociado.
CaI2(s) Ca2+(aq) + 2 I(aq)
[I ] = 2 [Ca I2] = 0,020 mol Ca2+ /dm3 D
PbI2 Pb2+
Concentracin
[ ]0 inicial
[ ]e no equilibrio
s2
2 I
0,020
mol/dm3
s2
2 s2
mol/dm3
s2
0,020 + 2 s2 mol/dm3
Ks = [Pb2+]e [I]e2 = s2 (0,020 + 2 s2)2 = 9,610-9
En primeira aproximacin, podemos considerar desprezable 2 s2 fronte a 0,01, (2 s2 << 0,020). Entn:
s2 0,0202 9,610-9
s2
9,6109
=2,4105 mol/dm 3
0,0202
que desprezable. Erro: (2 2,410-5) / 0,020 100 = 0,24 %

(A solucin da ecuacin de terceiro grado d: s2 = 2,510-5)
6.
O produto de solubilidade do Mn(OH) 2, medido a 25 C, vale 41014. Calcular:

a) A solubilidade en auga expresada en g/dm3
b) O pH da disolucin saturada.
(P.A.U. Set. 06)
Rta.: a) s' = 1,910-3 g / dm3 ; b) pH = 9,6

Datos
Produto de solubilidade do Mn(OH)2
Ks = 4,01014
Masa molar do hidrxido de manganeso(II)
M(Mn(OH)2) = 89 g/mol
Incgnitas
Solubilidade (g/dm3) do Mn(OH)2
s'
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
31
Incgnitas
pH da disolucin saturada
pH
Outros smbolos
Concentracin (moles/dm3) de Mn(OH)2
Ecuacins
Ks = [A-]a [B+]b
pH
pH = -log[H+]
pOH
pOH = -log[OH]
Produto inico da auga
pH + pOH = 14
Solucin:
Mn(OH)2(s) Mn2+(aq) + 2 OH(aq)
Mn(OH)2 Mn2+ 2 OH
2s
mol/dm3
Ks = [Mn2 +]e [OH]e2 = s (2 s)2 = 4 s3 = 4,01014
s=
K s 3 4,01014
=
=2,2105 mol Mn (OH)2 /dm 3 D
4
4
s' = 2,210-5 mol/dm3 89 g/mol = 1,910-3 g Mn(OH)2 / dm3 D

b)
pOH = -log[OH] = -log[2 s] = -log[4,410-5] = 4,4

pH = 14,0 4,4 = 9,6
que bsico.
7.
O produto de solubilidade do sulfato de bario de 1,4109. Calcula cantos gramos deste sal disolveranse:
a) En 200 cm3 de auga pura.
b) En 200 cm3 dunha disolucin de sulfato de sodio de concentracin 0,1 mol/dm3 .
Razoa os resultados.
(P.A.U. Set. 97)
Rta.: a) ma = 1,7 mg BaSO4 / 200 cm3 de auga; b) mb = 0,65 g BaSO4 / 200 cm3 D Na2SO4 0,1 mol/dm3
Datos
Produto de solubilidade do BaSO4
Ks = 1,410-9
Concentracin da disolucin do Na2SO4
[Na2SO4] = 0,10 mol/dm3
Volume de auga (1 disolucin)
V1 = 200 cm3 = 0,20 dm3
Volume disolucin Na2SO4 (2 disolucin)
V2 = 200 cm3 = 0,20 dm3
Masa molar do sulfato de bario
M(BaSO4) = 233 g/mol
Incgnitas
Masa (en g) de BaSO4 disolta en 200 cm3 de auga
ma
Masa (en g) de BaSO4 disolta en 200 cm3 de disolucin Na2SO4 0,1 mol/dm3 mb
Outros smbolos
Concentracin (moles/dm3) en de BaSO4 en auga e en Na2SO4 0,1 mol/dm3
s, sb
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
32
Ecuacins
Ks = [A-]a [B+]b
Solucin:
BaSO4(s) Ba2+(aq) + SO42-(aq)
BaSO4 Ba2+ SO42[ ]e Concentracin no equilibrio
mol/dm3
Ks = [Ba2+]e [SO42-]e = s s = s2 = 1,410-9
s= K s = 1,410 =3,710
9
mol BaSO 4 /dm D
Dada a baixa solubilidade do sulfato de bario en auga, podemos supor cun erro mnimo que 200 cm3 de auga
darn 200 cm3 de disolucin.
3,7105 mol BaSO4 233 g BaSO4
m a =0,20 dm D
=1,7103 g BaSO 4
3
1,0
mol
BaSO
1,0 dm D
4
3
b) O sulfato de sodio estar totalmente disociado.

Na2SO4(s) 2 Na+(aq) + SO42-(aq)
[SO42-] = [Na2SO4] = 0,10 mol SO42- /dm3 D
BaSO4 Ba2+
Concentracin
[ ]0 inicial
sb
[ ]e no equilibrio
SO420,10
mol/dm3
sb
0,10 + sb mol/dm3
sb
0,10 + sb mol/dm3
Ks = [Ba2+]e [SO42-]e = sb (0,10+ sb) = 1,410-9
En primeira aproximacin, podemos considerar desprezable sb fronte a 0,10, (sb << 0,10). Entn:
0,1 sb 1,410-9
sb = 1,410-8 mol/dm3, que desprezable (a aproximacin tomada vlida)
mb =0,20 dm3 D
1,4108 mol BaSO4 233 g BaSO 4

=6,5107 g BaSO4 en 200 cm3 D Na 2 SO 4
1,0 mol BaSO 4
1,0 dm3 D
Anlise: Vese que a solubilidade menor que en auga (efecto do in comn)

8.
O produto de solubilidade do ioduro de prata 8,310-17. Calcule:

a) A solubilidade do ioduro de prata expresada en gdm -3
b) A masa de ioduro de sodio que se debe engadir a 100 cm3 de disolucin de nitrato de prata de
concentracin 0,005 mol/dm3 para iniciar a precipitacin do ioduro de prata.
(P.A.U. Set. 10)
Rta.: a) s = 2,110-6 g/dm3; b) m = 2,510-13 g NaI

Datos
Produto de solubilidade do AgI
Ks = 8,310-17
Volume disolucin de AgNO3
V1 = 100 cm3 = 0,100 dm3
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
33
Datos
Concentracin da disolucin de AgNO3
[AgNO3] = 0,0050 mol/dm3
Masa molar do ioduro de prata
M(AgI) = 235 g/mol
Incgnitas
Solubilidade do ioduro de prata
Masa de ioduro de sodio para iniciar a precipitacin
m(NaI)
Ecuacins
Ks = [A-]a [B+]b
Solucin:
AgI(s) Ag+(aq) + I(aq)
Ag+
AgI
I
s
mol/dm3
Ks = [Ag+]e [I]e = s s = s2 = 8,310-17
s= K s = 8,310
17
=9,110
s'=9,1109 mol AgI /dm 3 D
mol AgI /dm D
235 g AgI
=2,1106 g/ dm3 D
1 mol AgI
b) O AgNO3 est totalmente disociado na disolucin

AgNO3(s) Ag+(aq) + NO3(aq)
A concentracin do in prata ser a mesma que a do nitrato de prata:
[Ag+] = [AgNO3] = 0,0050 = 5,010-3 mol/dm3
Formarase precipitado cando:
Q = [Ag+] [I] Ks
[I ]
Ks
[Ag + ]
8,31017
=1,71014 mol /dm 3
5,0103
Cando se disolva o ioduro de sodio, disociarase totalmente

NaI(s) I(aq) + Na+(aq)
e a concentracin de ioduro de sodio ser a mesma que a do in ioduro:
[NaI] = [I] =1,710-14 mol/dm3
A masa de ioduro de sodio para producir 100 cm3 dunha disolucin desa concentracin :
m(NaI)=0,100 dm3 D
9.
1,71014 mol NaI 150 g NaI

=2,51013 g NaI
1 mol NaI
1 dm 3 D
a) Sabendo que a 25 C a Ks(BaSO4) 1,110-10, determine a solubilidade do sal en g/dm3.

b) Se 250 cm3 dunha disolucin de BaCl2 de concentracin 0,0040 mol/dm3 engdense a 500 cm3
de disolucin de K2SO4 de concentracin 0,0080 mol/dm3 e supoendo que os volumes son aditivos, indique se se formar precipitado ou non.
(P.A.U. Xuo 14)
Rta.: a) s' = 2,410-3 g/dm3; b) Si. 1,310-3 5,310-3 > Ks
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
34
Datos
Produto de solubilidade do BaSO4
Ks = 1,110-10
Volume disolucin de BaCl2
V1 = 250 cm3 = 0,25 dm3
Volume disolucin K2SO4
V2 = 500 cm3 = 0,50 dm3
Concentracin da disolucin do BaCl2
[BaCl2]0 = 0,0040 mol/dm3
Concentracin do K2SO4
[K2SO4]0 = 0,0080 mol/dm3
Masa molar do sulfato de bario
M(BaSO4) = 233 g/mol
Incgnitas
Solubilidade do sulfato de bario en g/dm3
s'
Se se formar precipitado
Outros smbolos
Solubilidade do sulfato de bario en mol/dm 3
Ecuacins
Concentracin molar (mol/dm3)
s = n / V = s' / M
Produto de solubilidade del equilibrio: BbAa(s) b B+(aq) + a A-(aq)
Ks = [A-]a [B+]b
Solucin:
BaSO4(s) Ba2+(aq) + SO42-(aq)
BaSO4 Ba2+ SO42[ ]e Concentracin no equilibrio
mol/dm3
Ks = [Ba2+]e [SO42-]e = s s = s2 = 1,110-10
A solubilidade do sulfato de bario
s= K s = 1,110
10
=1,010
mol BaSO4 /dm D
que se pode expresar en g/dm3:

s'=1,0105 mol BaSO4 /dm 3 D
233 g BaSO
=2,4103 g / dm3 D
1 mol BaSO
b) Os sales das disolucins estn totalmente disociados.

BaCl2(s) Ba2+(aq) + 2 Cl(aq)
K2SO4(s) SO42-(aq) + 2 K+(aq)
As concentracins iniciais dos ins son:
[Ba2+]0 = [BaCl2]0 = 0,0040 mol/dm3
[SO42-]0 = [BaSO4]0 = 0,0080 mol/dm3
Ao mesturar mbalas disolucins, dilense. Supoendo volumes aditivos, as novas concentracins son:
[Ba 2+ ]=
n(Ba 2+ ) 0,25 dm 3 0,0040 mol Ba 2+ / dm 3

=
=1,3103 mol Ba 2+ / dm 3
VT
(0,25+0,50) dm 3
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
35
3
n(SO2
0,50 dm3 0,0080 mol SO 2
4 )
4 /dm
3
[SO ]=
=
=5,3103 mol SO 2
4 /dm
3
VT
(0,25+0,50) dm
2
4
Formarase precipitado si Q = [Ba2+] [SO42-] > Ks

[Ba2+] [SO42-] = 1,310-3 5,310-3 = 7,110-6 > 1,110-10
e, xa que logo, frmase precipitado.
10. O produto de solubilidade do cloruro de prata vale 1,7010-10 a 25 C. Calcule:
a) A solubilidade do cloruro de prata.
b) Se se formar precipitado cando se engaden 100 cm3 dunha disolucin de NaCl de concentracin 1,00 mol/dm3 a 1,0 dm3 dunha disolucin de AgNO3 de concentracin 0,01 mol/dm3.
(P.A.U. Set. 09)
Rta.: a) s = 1,310-5 mol/dm3; b) Si [Ag+] [Cl] = 8,310-4 > Ks

Datos
Ks = 1,710-10
V1 = 1,0 dm3
Volume disolucin NaCl
V2 = 100 cm3 = 0,10 dm3
Concentracin da disolucin do AgNO3
[AgNO3]0 = 0,010 mol/dm3
Concentracin do NaCl
[NaCl]0 = 1,0 mol/dm3
Incgnitas
Solubilidade do cloruro de prata
Ecuacins
Ks = [A-]a [B+]b
Solucin:
AgCl Ag+
Cl
s
mol/dm3
Ks = [Ag+]e [Cl]e = s s = s2 = 1,710-10
s= K s = 1,710
10
=1,310
mol AgCl/ dm D
b) Os sales das disolucins estn totalmente disociadas.

NaCl(s) Cl(aq) + Na+(aq)
[Ag+]0 = [AgNO3 ]0 = 1,010-2 mol/dm3
[Cl]0 = [NaCl]0 = 1,0 mol/dm3
Ao mesturar ambas as disolucins, dilense. Supoendo volumes aditivos, as novas concentracins son:
[Ag + ]=
n(Ag + ) 1,00 dm 3 0,01 mol+Ag + /dm 3

=
=9,1103 mol Ag+ /dm 3
VT
(1,00+0,10) dm 3
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
[Cl ]=
36
n(Cl) 0,10 dm 3 1,0 mol Cl / dm3

=
=9,1102 mol Cl / dm3
VT
(1,00+0,10) dm 3
Formarase precipitado se Q = [Ag+] [Cl] > Ks

[Ag+] [Cl] = 9,110-3 9,110-2 = 8,310-4 > 1,710-10
11. O PbCO3 un sal moi pouco soluble na auga cunha Ks de 1,510-15. Calcule:
a) A solubilidade do sal.
b) Se se mesturan 150 cm3 dunha disolucin de Pb(NO3)2 de concentracin 0,04 mol/dm3 con
50 cm3 dunha disolucin de Na2CO3 de concentracin 0,01 mol/dm3, razoe se precipitar o
PbCO3 no recipiente onde se fixo a mestura.
(P.A.U. Xuo 11)
Rta.: a) s = 3,910-8 mol/dm3; b) Si

Datos
Produto de solubilidade do PbCO3
Ks = 1,510-15
Volume da disolucin de Pb(NO3)2
VP = 150 cm3 = 0,150 dm3
Concentracin da disolucin de Pb(NO3)2
[Pb(NO3)2] = 0,040 moldm-3
Volume da disolucin de Na2CO3
VC = 50 cm3 = 0,050 dm3
Concentracin da disolucin de Na2CO3
[Na2CO3] = 0,010 moldm-3
Incgnitas
Solubilidade
Se precipitar PbCO3
Qs
Ecuacins
Ks = [A-]a [B+]b
Solucin:
PbCO3(s) Pb2+(aq) + CO32(aq)
PbCO3 Pb2+ CO32
mol/dm3
Ks = [Pb2+]e [CO32]e = s s = s2
Como a solubilidade s a concentracin da disolucin saturada, ou o que o mesmo, a mxima cantidade de
sal, que pode disolverse por litro de disolucin
s= K s = 1,510
15
=3,910
mol PbNO3 / dm D
b) Os sales das disolucins estn totalmente disociadas.

Pb(NO3)2(s) Pb2+(aq) + 2 NO3(aq)
Na2CO3(s) 2 Na+(aq) + CO32(aq)
[Pb2 +]0 = [Pb(NO3)2]0 = 0,04 moldm-3
[CO32]0 = [Na2CO3]0 = 0,01 moldm-3
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
37
Ao mesturar mbalas das disolucins, dilense. Supoendo volumes aditivos, as novas concentracins son:
[Pb 2+ ]=
[CO 2
3 ]=
n(Pb 2+ ) 0,150 dm 3 0,040 mol Pb 2+ / dm3

=
=0,030 mol Pb 2+ / dm3 D
VT
(0,150+0,050) dm 3
3
n(CO32 ) 0,050 dm3 0,010 mol CO 2
3 / dm
3
=
=0,0025 mol CO 2
3 / dm D
VT
(0,150+0,050) dm3
Formarase precipitado se Qs = [Pb2+] [CO32] > Ks

[Pb2+] [CO32] = 0,030 0,0025 = 7,510-5 > 1,510-15
Formarase precipitado.
12. O sulfato de estroncio un sal moi pouco soluble en auga. A cantidade mxima deste sal que se
pode disolver en 250 mL de auga a 25 C de 26,0 mg.
a) Calcule o valor da constante do produto de solubilidade do sal a 25 C.
b) Indique se se formar un precipitado de sulfato de estroncio ao mesturar volumes iguais de disolucins de Na2SO4 0,02 M e de SrCl2 0,01 M, considerando que ambos os sales estn totalmente disociadas.
Supoa os volumes aditivos.
(P.A.U. Xuo 12)
Rta.: a) Ks = 3,2110-7; b) Si
Datos
Masa de SrSO4
m = 26,0 mg = 0,0260 g
Volume disolucin de SrSO4
V = 250 mL = 0,250 dm3
Concentracin da disolucin do Na2SO4
[Na2SO4]0 = 0,010 mol/dm3
Concentracin do SrCl2
[SrCl2]0 = 0,020 mol/dm3
Incgnitas
Constante de solubilidade do sulfato de estroncio
Ks
Si formarase precipitado
Ecuacins
Ks = [A-]a [B+]b
Solucin:
SrSO4(s) SrSO4(aq) Sr2+(aq) + SO42(aq)
Ks = [Sr2+]e [SO42]e
O sulfato de estroncio que se disolve est totalmente disociado. A concentracin do SrSO4(aq)
s=[SrSO4 (aq)]=
0,260 g SrSO 4 1 mol SrSO4

=5,66104 mol/ dm3 D
0,250 dm 3 D 184 g SrSO4
e a constante de equilibrio de solubilidade vale

Ks = s s = s2 = 3,2110-7
b) Os sales das disolucins estn totalmente disociados.
Na2SO4(s) 2 Na+(aq) + SO42(aq)
SrCl2(s) Sr2+(aq) + 2 Cl(aq)
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
38
[Sr2+]0 = [SrCl2]0 = 0,020 mol/dm3

[SO42]0 = [Na2SO4]0 = 0,010 mol/dm3
Ao mesturar ambas as disolucins, dilense. Como os volumes considranse aditivos, o volume da mestura
o dobre do volume de cada disolucin e as novas concentracins son:
[Sr 2+ ]=
[SO2
4 ]=
n (Sr 2+ ) V 0,020 mol Sr 2+ /dm 3

=
=0,010 mol Sr 2+ /dm 3
VT
2V
3
n(SO2
V 0,010 mol SO2
4 )
4 /dm
3
=
=0,0050 mol SO2
4 / dm
3
VT
2 V dm
Formarase precipitado si Q = [Sr2+] [SO42] > Ks

Q = [Sr2+] [SO42] = 0,010 0,0050 = 5,010-5 > 3,2110-7
e, polo tanto, frmase precipitado.
13. O produto de solubilidade do cloruro de chumbo(II) 1,610-5 a 298 K.
a) Determine a solubilidade do cloruro de chumbo(II) expresada en molL-1.
b) Mestranse 200 mL dunha disolucin 1,010-3 M de Pb(NO3)2 e 200 mL dunha disolucin de HCI
de pH = 3. Supoendo que os volumes son aditivos indique se precipitar cloruro de
chumbo(II).
(P.A.U. Set. 12)
Rta.: a) s = 0,016 mol/dm3; b) Non

Datos
Produto de solubilidade do PbCl2
Ks = 1,610-5
Volume disolucin de Pb(N O3)2
V1 = 200 mL = 0,200 dm3
Concentracin da disolucin do Pb(NO3)2
[Pb(NO3)2]0 = 1,010-3 mol/dm3
Volume disolucin de HCl
V2 = 200 mL = 0,200 dm3
pH da disolucin de HCl
pH = 3,0
Incgnitas
Solubilidade do PbCl2
Se precipitar
Ecuacins
Concentracin molar (mol/dm3)
s = n / V = s' / M
pH
pH = -log[H+]
Produto d solubilidade do equilibrio: BbAa(s) b B+(aq) + a A-(aq)
Ks = [A-]a [B+]b
Solucin:
PbCl2(s) PbCl2(aq) Pb2+(aq) + 2 Cl(aq)
A constante de equilibrio Ks de solubilidade en funcin das concentracins
Ks = [Pb2+]e [Cl]2e = s (2 s)2 = 4 s3 = 1,610-5
Despexando a solubilidade s
s=
1,6105
=0,016 mol/dm 3
4
b) O nitrato de chumbo(II) disolvido est totalmente disociado.
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
39
Pb(NO3)2(s) Pb2+(aq) + 2 (NO3)(aq)

A concentracin inicial do in Pb 2+ :
[Pb2+]0 = [Pb(NO3)2]0 = 1,010-3 mol/dm3
A ionizacin do HCl disolvido
HCl(aq) H+(aq) + Cl(aq)
A concentracin inicial de ins Cl a mesma que a de ins H+, que se calcula a partir do pH
[H+] = 10-pH = 10-3,0 = 1,010-3 mol/dm3
[Cl]0 = [H+]0 = 1,010-3 mol/dm3
Ao mesturar ambas as disolucins, dilense. Como os volumes considranse aditivos, o volume da mestura
a suma dos volumes de cada disolucin e as novas concentracins son:
[Pb2+ ]=
n(Pb2+ ) 0,200[ dm3 ] 1,0103 [mol Pb2+ / dm3 ]

=
=5,0104 mol Pb2+ / dm3
VT
0,400 [dm3 ]
[Cl ]=
n(Cl) 0,200 dm3 1,0 time 103 mol Cl / dm3

=
=5,010 4 mol Cl /dm 3
3
VT
0,400 dm
Formarase precipitado se Q = [Pb2+] [Cl]2 > Ks

Q = [Pb2+] [Cl]2 = 5,010-4 (5,010-4)2 = 1,310-10 < 1,610-5
e, polo tanto, non se forma precipitado.
14. Sabendo que o produto de solubilidade do AgCl 1,71010 a 25 C.
a) Calcula se se formar precipitado cando engadimos a 1 dm3 de disolucin de AgNO3 de concentracin 0,01 mol/dm3 0,5 dm3 de disolucin de NaCl de concentracin 0,1 mol/dm3 .
b) Cal deber ser a concentracin de cloruro de sodio para que non precipite o AgCl?
(P.A.U. Xuo 98)
Rta.: a) Si; [Ag+] [Cl] = 2,210-4 > 1,710-10 b) [NaCl]0 < 7,710-8 mol/dm3
Datos
Ks = 1,710-10
V1 = 1,00 dm3
Volume disolucin NaCl
V2 = 0,50 dm3
Concentracin da disolucin do AgNO3
[AgNO3]0 = 0,010 mol/dm3
[NaCl]0 = 0,10 mol/dm3
Incgnitas
Concentracin de cloruro de sodio para que non precipite o AgCl
[NaCl]
Ecuacins
Solucin:
a) Os sales das disolucins estn totalmente disociadas.
NaCl(s) Cl(aq) + Na+(aq)
[Ag+]0 = [AgNO3 ]0 = 1,010-2 mol/dm3
Ks = [A-]a [B+]b
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
40
[Cl]0 = [NaCl]0 = 0,10 mol/dm3

Ao mesturar ambas as disolucins, dilense. As novas concentracins son:
[ Ag+ ]=
n (Ag+ ) (1,00 dm3 1,010 2 mol Ag+ / dm3 )

=
=6,7103 mol Ag+ /dm3
3
VT
(1,00+0,50) dm
[Cl ]=
n(Cl) (0,50 dm 3 0,10 mol Cl /dm3 )

=
=3,3102 mol Cl /dm 3
3
VT
(1,00+ 0,50) dm
O equilibrio de solubilidade das sal insoluble (cloruro de prata)

Formarase precipitado se Q = [Ag+] [Cl] > Ks
[Ag+] [Cl] = 6,710-3 3,310-2 = 2,210-4 > 1,710-10
b) Para que non se forme precipitado,
Q = [Ag+] [Cl] < Ks
[Cl ]<
Ks
[ Ag+ ]
1,71010
=2,6108 mol /dm3 D na mestura.
3
6,710
Na disolucin de orixe.
[Cl ]0=
n (Cl ) ((1,00+0,50) dm3 2,6108 mol Cl / dm3 )

=
=7,7108 mol Cl / dm3 D
V0
0,50 dm 3
[NaCl]0 = [Cl]0 < 7,710-8 mol NaCl / dm3
15. O pH dunha disolucin saturada de hidrxido de chumbo(II) 9,9 a 25 C. Calcula:

a) A solubilidade do hidrxido a esa temperatura.
b) O produto de solubilidade mesma temperatura.
(P.A.U. Set. 98)
Rta.: a) s = 410-5 mol/dm3; b) Ks = 310-13

Datos
pH(Pb(OH)2(aq))
pH = 9,90
Temperatura
T = 25 C = 298 K
Incgnitas
Solubilidade do Pb(OH)2
Produto de solubilidade do Pb(OH)2
Ks
Ecuacins
Ks = [A-]a [B+]b
pH
pH = -log[H+]
Solucin:
Pb(OH)2(s) Pb2+(aq) + 2 (OH)(aq)
Se chamamos s concentracin en moles/dm3 de Pb(OH)2 que se disolve, podemos escribir:
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
41
Pb(OH)2 Pb2+ (OH)

2s
mol/dm3
Sabendo que pOH = -log[OH] e que pH + pOH = pKw = 14,00, (a 25 C) queda

pOH = 14,00 9,90 = 4,10
[OH] = 10-4,10 = 7,910-5 mol/dm3
s = [OH] / 2 = 4,010-5 mol/dm3
(Ao dar o pH = 9,90 con dous decimais, a concentracin de ins hidrxido ten das cifras significativas)
b) A constante de equilibrio Ks :
Ks = [Pb2+]e [OH]e2 = s (2 s)2 = 4 s3 = 2,510-13
16. Tense unha disolucin acuosa de cromato de potasio e de cloruro de sodio, a unhas concentracins de 0,1 mol/dm3 e 0,05 mol/dm3, respectivamente. Engdese unha disolucin de nitrato de
prata. Supondo que o volume non vara:
a) Determina, mediante os clculos pertinentes, cal dos dous sales de prata precipitar en primeiro lugar.
b) Calcula a concentracin do anin do sal mis insoluble ao comezar a precipitar o sal que precipita en segundo lugar.
Datos: Constantes do produto de solubilidade a 25 C do cromato de prata e do cloruro de prata,
respectivamente: 2,01012 e 1,71010.
(P.A.U. Xuo 00)
Rta.: a) AgCl; b) [Cl] = 3,810-5 mol/dm3

Datos
Ks(AgCl) = 1,710-10
Produto de solubilidade do Ag2CrO4
Ks(Ag2CrO4) = 2,010-12
Concentracin do K2CrO4
[K2CrO4 ]0 = 0,10 mol/dm3
[NaCl]0 = 0,050 mol/dm3
Incgnitas
Cal dos dous sales de prata precipitar en primeiro lugar
Concentracin do anin do sal mis insoluble ao comezar a precipitar o sal
que precipita en segundo lugar
Ecuacins
Ks = [A-]a [B+]b
Solucin:
a) O equilibrio de solubilidade do cloruro de prata
Formarase precipitado de AgCl cando:
Q1 = [Ag+] [Cl] > Ks(AgCl)
[Ag + ]1 >
K s (AgCl) 1,71010
=
=3,4109 mol/dm 3
0,050
[Cl - ]
O equilibrio de solubilidade do cromato de prata

Ag2CrO4(s) 2 Ag+(aq) + CrO42-(aq)
Formarase precipitado de Ag2CrO4 cando:
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
42
Q2 = [Ag+]2 [CrO42-] > Ks(Ag2CrO4)

[Ag + ]2 >
K s (Ag 2 CrO4 )
24
[CrO ]
2,010
0,10
12
=4,5106 mol/dm 3
Como [Ag+]1 < [Ag+]2, precipitar primeiro o cloruro de prata.

b) Cando comeza a precipitar o sal que precipita en segundo lugar (o cromato de prata), a concentracin do
anin (Cl) do sal mis insoluble(AgCl) :
[Cl]2 = Ks(AgCl) / [Ag+]2 = 1,710-10 / 4,510-6 = 3,810-5 mol/dm3
CUESTINS
FASE GAS
1.
Escriba a expresin da constante de equilibrio (axustando antes as reaccins) para os seguintes

casos:
a) Fe(s) + H2O(g) Fe3O4(s) + H2(g)
b) N2(g) + H2(g) NH3(g)
c) C(s) + O2(g) CO2(g)
d) S(s) + H2(g) H2S(s)
(P.A.U. Set. 04)
K c a=
Rta.: a) 3/4 Fe(s) + H2O(g) 1/4 Fe3O4(s) + H2(g)
K c b=
b) N2(g) + H2(g) NH3(g)
[H 2 ]3e [ N 2 ]e
[CO 2 ]e
K c c=
[O 2 ]e
1
K c d=
[H 2 ]e
c) C(s) + O2(g) CO2(g)

d) S(s) + H2(g) H2S(s)
2.
[ H2 ]e
[ H2 O]e
[ NH 3 ]2e
a) Escriba a expresin de Kc e Kp para cada un dos seguintes equilibrios:

CO(g) + H2O(g) CO2(g) + H2(g)
CO(g) + 2 H2(g) CH3OH(g)
2 SO2(g) + O2(g) 2 SO3(g)
CO2(g) + C(s) 2 CO(g)
b) Indique, de xeito razoado, en que casos Kc coincide con Kp.
(P.A.U. Xuo 11)
Solucin:
a)
Equilibrio
CO(g) + H2O(g) CO2(g) + H2(g)
Kc
K c=
[CO 2 ]e [ H 2 ]e
[CO]e [ H 2 O]e
CO(g) + 2 H2(g) CH3OH(g)
Kc=
2 SO2(g) + O2(g) 2 SO3(g)
Kc=
CO2(g) + C(s) 2 CO(g)
Kp
[CH 3 OH ]e
2
2 e
[CO ]e [H ]
[SO3 ]2e
[SO2 ]e2 [O2 ]
[CO ]2e
Kc=
[CO 2 ]e
K p=
p e (CO2 ) p e (H2 )
p e (CO) p e (H2 O)
K p=
K p=
p e (CH 3 OH )
p e (CO) p 2e (H2 )
p 2e (SO3 )
p 2e (SO2 ) p e (O2 )
p 2e (CO )
K p=
p e (CO 2 )
n(gas)
1 + 1 1 -1 = 0
1 1 2 = -2
2 2 1 = -1
21=1
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
43
b) Nunha reaccin xeral como:

a A(g) + b B(g) c C(g) + d D(g)
a constante de equilibrio Kp pdese expresar por:
K p=
p ce (C) p de (D)
p ae (A) p be (B)
Supondo comportamento ideal para os gases, a presin parcial dun gas i pdese substitur por
n R T
pi= i
=[ i] R T
V
quedando
K p=
p ce (C) p de (D) ([ C]e R T )c ([D]e R T )d [ C]ce [ D]de

=
=
(R T )c+ d (a+b)=K c (R T )n
p ae (A) p be (B) ([ A]e R T )a ([B]e R T )b [ A]ae [ B]be
Naqueles casos que n(gas) fose nulo, Kp = Kc. S se cumprira no primeiro caso deste exercicio.
3.
Para o sistema gasoso en equilibrio N2O3(g) NO(g) + NO2(g), como afectara a adicin de NO(g)
ao sistema en equilibrio? Razoe a resposta.
(P.A.U. Xuo 06)
Solucin:
A constante de equilibrio s depende da temperatura. Non vara ao engadir NO ao sistema.
Kc=
[ NO][ NO2 ]
[ N 2 O3 ]
Se a concentracin de monxido de nitrxeno aumenta, para que Kc permaneza constante, ou ben o numerador [NO2] dimine, ou ben o denominador [N2O3] aumenta.
O equilibrio desprazarase (cara esquerda) ata alcanzar unha novo estado de equilibrio no que haber mis
N2O3 e menos NO2.
Historicamente, o principio de Le Chatelier di que ao variar algn factor o equilibrio desprzase no sentido
de contrarrestar esa variacin.
4.
Considere o seguinte proceso en equilibrio: N2F4(g) 2 NF2(g); H = 38,5 kJ. Razoe que lle ocorre ao equilibrio si diminese a presin da mestura de reaccin a temperatura constante.
(P.A.U. Xuo 14)
Solucin:
A constante de equilibrio en funcin das presins pode escribirse as:
K p=
pe2 (NF 2 ) ( xe ( NF2 ) p T )2 x2e ( NF2 )

=
=
p
p e (N 2 F 4 ) xe (N 2 F 4 ) p T x2e (N 2 F 4 ) T
onde x(gas) a fraccin molar de cada gas e pT a presin total no interior do recipiente.
A constante de equilibrio s depende da temperatura. Non vara anda que cambien as cantidades de reactivos ou produtos, o volume ou a presin.
Se se dimine a presin total, para que Kp permaneza constante, ou ben deber aumentar a fraccin molar do
NF2 que aparece no numerador, ou ben diminur a fraccin molar de N 2F4 no denominador. O equilibrio desprazarase (cara dereita) ata alcanzar unha novo estado de equilibrio no que haber mis NF 2 e menos N2F4.
5.
a) Para o seguinte sistema en equilibrio: A(g) 2 B(g), H = +20,0 kJ, xustifique que cambio experimentara Kc se se elevara a temperatura da reaccin.
(P.A.U. Set. 14)
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
44
Solucin:
a) A constante de equilibrio vara coa temperatura segundo a ecuacin de Van't Hoff:
ln
K 2 H 1
1
=
K1
R
T2 T1
Para esta reaccin endotrmica (H > 0), se T2 > T1 :

1 / T2 < 1 / T1
ln (K2 / K1) > 0
K2 > K1
a constante de equilibrio aumenta ao aumentar a temperatura.
6.
Considerando a reaccin: 2 SO2(g) + O2(g) 2 SO3(g), razoe si as afirmacins son verdadeiras ou

falsas.
a) Un aumento da presin conduce a unha maior producin de SO3.
b) Unha vez alcanzado o equilibrio, deixan de reaccionar as molculas de SO2 e O2 entre si.
c) O valor de K p superior ao de Kc mesma temperatura.
p 2 (SO 2 ) p (O 2 )
d) A expresin da constante de equilibrio Kp : K p=
2
p ( SO3 )
(P.A.U. Set. 11)
Solucin:
a) Verdadeiro. A constante de equilibrio en funcin das presins pode escribirse as:
K p=
p 2e (SO3 )
2
e
p (SO2 ) p e (O2 )
( xe (SO3 ) p T )2
2
(x e (SO2 ) p T ) x e (O2 ) p T
x 2e (SO3 )
1
x (SO2 ) x e (O 2 ) p T
2
e
onde x(gas) a fraccin molar de cada gas e pT a presin total no interior do recipiente.
A constante de equilibrio s depende da temperatura. Non vara anda que cambien as cantidades de reactivos ou produtos, o volume ou a presin.
No caso de aumentarse a presin total, para que Kp permaneza constante, ou ben deber aumentar a fraccin
molar do SO3 que aparece no numerador, ou ben diminur a fraccin molar de SO 2 e de O2 no denominador.
O equilibrio desprazarase (cara dereita) ata alcanzar unha novo estado de equilibrio no que haber mis
SO3 e menos SO2 e O2.
b) Falso. Nunha reaccin reversible prodcense os dous procesos indicados ao ler a ecuacin qumica de esquerda a dereita e de dereita a esquerda. Neste caso a sntese e descomposicin do trixido de xofre. O equilibrio qumico un equilibrio dinmico. As molculas individuais seguen chocando e reaccionado, pero as
cantidades dos reactivos e produtos permanecen constantes porque a cantidade de molculas de SO 3 que se
produce nun instante igual de molculas de SO3 que se desintegra no mesmo tempo.
c) Falso. A relacin entre Kp e Kc :
K p=
P 2 (SO3 )
2
(n (SO3 ) R T )2
2
P (SO2 ) P(O2 ) (n (SO 2 ) R T ) n(O2 ) R T
n 2 (SO3 )
K
1
= c
n (SO2 ) n(O2 ) R T R T
2
Se o denominador maior que 1, Kp < Kc.

Para temperaturas absolutas superiores a
T=
1
=12 K
0,082
o valor de Kp ser inferior ao de Kc.

(Ata 1982 a presin estndar era 1 atm e os valores das presins deban expresarse en atmosferas e a constante nas unidades apropiadas R = 0,082 atmdm3mol-1K-1. Desde ese ano a presin estndar de 1 bar =
105 Pa = 0,987 atm pero o valor da temperatura que se calcula practicamente o mesmo)
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
45
d) Falso. A expresin correcta xa est escrita nos apartados a e c.

7.
Considere o equilibrio: N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g)

equilibrio se:
a) Se engade hidrxeno.
b) Se aumenta a temperatura.
c) Se aumenta a presin diminundo o volume.
d) Se retira nitrxeno.
H= -46 kJmol-1, razoe que lle acontece ao
(P.A.U. Set. 10)
Solucin:
a, c e d) A constante de equilibrio en funcin das concentracins pode escribirse as:
n2e (NH 3 )
Kc=
[ NH 3 ]2e
ne2 ( NH3 )
V2
2
=
=
V
3
3
3
[ N 2 ]e [H2 ]e n e (N 2 ) n e (H 2 ) ne ( N2 ) n e (H 2 )
3
V
V
A constante de equilibrio s depende da temperatura. Non vara anda que cambien as cantidades de reactivos ou produtos, ou dimina o volume.
a) Se se engade hidrxeno, para que Kc permaneza constante, ou ben deber aumentar o numerador ne(NH3),
ou diminur a cantidade de nitrxeno no denominador ne(N2). O equilibrio desprazarase (cara dereita) ata
alcanzar unha novo estado de equilibrio no que haber mis NH 3 e menos N2.
c) Se o volume V dimine, para que Kc permaneza constante, ou ben deber diminur o numerador ne(NH3),
ou ben aumentar o denominador [ne(N2) ne3(H2)]. O equilibrio desprazarase (cara dereita) ata alcanzar
unha novo estado de equilibrio no que haber mis NH 3 e menos N2 e H2.
d) Se se retira nitrxeno, para que Kc permaneza constante, ou ben deber diminur o numerador ne(NH3), ou
ben aumentar a cantidade de hidrxeno no denominador n(H2). O equilibrio desprazarase (cara esquerda)
ata alcanzar unha novo estado de equilibrio no que haber mis N 2 e H2 e menos NH3.
b) A constante de equilibrio vara coa temperatura segundo a ecuacin de Van't Hoff:
ln
K 1 H 0 1
1
=
K2
R
T1 T2
Para unha reaccin exotrmica (H < 0), se T2 > T1 :

1 / T2 < 1 / T1
ln K1 / K2 > 0
K1 > K2
a constante dimine ao aumentar a temperatura.
Se o volume non vara, da expresin da constante do apartado a), dedcese que para que dimina a constante
debe diminur o numerador ne(NH3), e/ou aumentar o denominador [ne(N2) ne3(H2)].
N2 e H2 e menos NH3.
8.
Para o sistema: Xe(g) + 2 F2(g) XeF4(g), H = 218 kJ. Indica razoadamente que efecto ter sobre a porcentaxe de conversin de Xe(g) en XeF4(g):
a) Aumentar o volume do recipiente.
b) Engadir F2(g).
c) Diminur a temperatura.
d) Comprimir o sistema.
(P.A.U. Set. 96)
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
46
Solucin:
a) A constante de equilibrio s depende da temperatura. Non vara ao aumentar o volume.
n e (XeF 4 )
ne ( XeF4 )
V
2
Kc=
=
V
2=
2
2
[ Xe]e [ F2 ]e n e (Xe) n e (F 2 ) ne (Xe) ne (F 2 )
2
V
V
[ XeF 4 ]e
Se o volume V aumenta, para que Kc permaneza constante, ou ben o numerador ne(XeF4) dimine, ou ben o
denominador [ne(Xe) ne2(F2)] aumenta.
Xe e F2 e menos XeF4, polo que a porcentaxe de conversin de Xe e F 2 en XeF4 diminuir.
b) Da expresin anterior, se se aumenta o denominador, [ne(Xe) ne2(F2)], sen variar o volume, para que Kc
permaneza constante, ha de aumentar o numerador ne(XeF4).
O equilibrio desprazarase (cara dereita) ata alcanzar unha novo estado de equilibrio no que haber mis
XeF4 e menos Xe, polo que a porcentaxe de conversin de Xe e F 2 en XeF4 aumentar.
c) A constante de equilibrio vara coa temperatura segundo a ecuacin de Van't Hoff:
K 1 H 0 1
1
ln
=
K2
R
T1 T2
Para unha reaccin exotrmica (H < 0). Se T2 < T1 :

1 / T2 > 1 / T1
ln K1 / K2 < 0
K2 > K1
a constante aumenta ao diminur a temperatura.
Se o volume non vara, da expresin da constante do apartado a), dedcese que para que aumente a constante debe aumentar o numerador ne(XeF4) e/ou diminur o denominador [ne(Xe) ne2(F2)].
O equilibrio desprazarase (cara dereita) ata alcanzar unha novo estado de equilibrio no que haber mis XeF 4
e menos Xe e menos F2, polo que a porcentaxe de conversin de Xe e F2 en XeF4 aumentar.
d) Se por comprimir o sistema entendemos unha diminucin de volume, o efecto o oposto ao descrito no
apartado a). Se o que quere indicar un aumento de presin, escribimos a expresin da constante Kp,
K p=
p e (XeF 4 )
2
e
p e (Xe) p (F 2 )
x e (XeF 4 ) p T
2
e
xe (Xe) p T x (F 2 ) p
2
T
xe (XeF 4 )
1
x e (Xe) x (F2 ) p 2T
2
e
pondo as presins parciais pi en funcin das fraccins molares x e a presin total pT,
pi = xi pT
Se a presin total pT aumenta, para que a constante Kp non vare, debe aumentar o numerador xe(XeF4) e/ou
diminur o denominador xe(Xe) e/ou x2e(F2).
O equilibrio desprazarase (cara dereita) ata alcanzar unha novo estado de equilibrio no que haber mis XeF 4
e menos Xe e menos F2, polo que a porcentaxe de conversin de Xe e F2 en XeF4 aumentar.
9.
Dado o seguinte equilibrio: 2HI(g) H2(g) + I2(g), e tendo en conta que a reaccin endotrmica,
indique razoadamente como afectar ao equilibrio as seguintes modificacins:
a) Un aumento de presin.
b) Unha diminucin da temperatura.
c) A adicin de hidrxeno.
d) A adicin dun catalizador.
(P.A.U. Set. 00)
Rta.: a) Non; b) ; c) ; d) Non.
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
47
10. Nun matraz de 1 dm3 atpanse, en estado gasoso e a unha temperatura dada, hidrxeno, bromo
e bromuro de hidrxeno, e en equilibrio, correspondente reaccin:
H2(g) + Br2(g) 2 HBr(g), H = 68 kJ
Indique como afectaran os seguintes cambios situacin de equilibrio e constante de equilibrio:
a) Un aumento de temperatura.
b) Un aumento da presin parcial do HBr.
c) Un aumento do volume do recipiente.
(P.A.U. Xuo 01)
Rta.: a) ; K ; b) ; K non vara; c) Non; K non vara.

11. Nunha reaccin A + B AB, en fase gasosa, a constante Kp vale 4,3 temperatura de 250 C e
ten un valor de 1,8 a 275 C.
a) Enuncie o principio de Le Chatelier.
b) Razoe se devandita reaccin exotrmica ou endotrmica.
c) En que sentido desprazarase o equilibrio ao aumentar a temperatura.
(P.A.U. Xuo 04)
Rta.: b) Endotrmica; c) Maior descomposicin

12. Tendo en conta que a oxidacin da glicosa un proceso exotrmico,
C6H12O6(s) + 6 O2(g) 6 CO2(g) + 6 H2O(g) H < 0
Indicar o desprazamento do equilibrio se levamos a cabo as seguintes modificacins:
a) Aumento da concentracin de CO2.
b) Diminucin metade da concentracin de glicosa.
c) Aumento da presin.
d) Aumento da temperatura.
(P.A.U. Set. 03)
Rta.: a) ; b) Non afecta ; c) ; d)

13. Dado o seguinte equilibrio H2S(g) H2(g) + S(s) indique se a concentracin de sulfuro de hidrxeno aumentar, diminuir ou non se modificar se:
a) Se engade H2(g)
b) Dimine o volume do recipiente.
(P.A.U. Set. 07)
Rta.: a) Aumenta, para manter o mesmo valor da constante: Kc = [H2] / [H2S] = n(H2) / n(H2S)
b) Aumenta a concentracin. Non vara a cantidade n(H2S) de gas pero dimine o volume.
14. Se consideramos a disociacin do PCl5 dada pola ecuacin: PCl5(g) PCl3(g) + Cl2(g); H < 0
Indique razoadamente que lle ocorre ao equilibrio:
a) Ao aumentar a presin sobre o sistema sen variar a temperatura.
b) Ao diminur a temperatura.
c) Ao engadir cloro.
(P.A.U. Xuo 09)
Solucin:
a) A constante de equilibrio s depende da temperatura. Non vara ao aumentar a presin.
K p=
p (Cl2 ) p(PCl 3 ) x (Cl 2 ) p T x (PCl 3 ) p T x (Cl 2 ) x (PCl 3 )

=
=
pT
p (PCl5 )
x (PCl5 ) p T
x(PCl5 )
Para que Kp permaneza constante ao aumentar a presin total pT, o numerador n(Cl2) n(PCl3) debe diminur
e o denominador n(PCl5) debe aumentar.
O equilibrio desprazarase (cara esquerda) ata alcanzar un novo estado de equilibrio no que haber mis
PCl5 e menos PCl3 e Cl2
ln
K 1 H 0 1
1
=
K2
R
T1 T2
Unha diminucin de temperatura favorece o sentido exotrmico. Se T2 < T1 :
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
48
1 1
1
1
>
<0
T 2 T1
T 1 T2
Para unha reaccin exotrmica (H < 0)

-H > 0 ln (K1 / K2) = (+) ( ) < 0
K2 > K1
a constante aumenta ao diminur a temperatura.
Da expresin de Kc
[Cl 2 ][ PCl3 ]
Kc=
=
[ PCl5 ]
n(Cl2 ) n (PCl3 )
n(Cl2 ) n (PCl3 ) 1
V
V
=
n(PCl 5 )
n (PCl 5 )
V
V
Se o volume permanece constante, para que aumente o valor de K c deber aumentar a cantidade de Cl2 ou
PCl3 e diminur a cantidade de PCl5.
O equilibrio desprazarase (cara dereita) ata alcanzar un novo estado de equilibrio no que haber menos
PCl5 e mis PCl3 e Cl2
c) Da expresin de K c
Kc=
[Cl 2 ][ PCl3 ]
[ PCl5 ]
Se aumenta a cantidade (e concentracin) de Cl 2, para que Kc permaneza constante, deber diminur a cantidade de PCl3 e aumentar a cantidade de PCl 5.
PCl5 e menos PCl3
15. Para a seguinte reaccin: 2 NaHCO3(s) 2 Na2CO3(s) + CO2(g) + H2O(g) H < 0
a) Escriba a expresin para a constante de equilibrio Kp en funcin das presins parciais.
b) Razoe como afecta ao equilibrio un aumento de temperatura.
(P.A.U. Xuo 13)
Solucin:
a) A constante de equilibrio en funcin das presins parciais :
Kp = p(CO2(g)) p(H2O(g))
xa que os slidos non exercen presin.
ln
K 1 H o 1 1
=
K2
R
T1 T2
Un aumento de temperatura favorece o sentido endotrmico. Si T2 > T1 :
1 1
1
1
>
>0
T1 T2
T 1 T2
Para unha reaccin exotrmica (H < 0):

-H > 0 ln (K1 / K2) = (+) ( +) > 0
K2 < K1
a constante dimine ao aumentar a temperatura, e o equilibrio desprzase cara esquerda. A unha temperatura maior alcnzase un novo estado de equilibrio con menor cantidade de CO 2 e H2O en fase gas.
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
49
16. Explica razoadamente o efecto sobre o equilibrio: 2 C(s) + O2(g) 2 CO(g) H = -221 kJmol-1,
a) Ao engadir CO.
b) Ao engadir C.
c) Ao elevar a temperatura.
d) Ao aumentar a presin.
(P.A.U. Set. 13)
Solucin:
a, b e d) A constante de equilibrio en funcin das concentracins pode escribirse as:
Kc=
(
(
n (CO)
V
)
)
[CO]2
n 2 (CO) 1
=
=
[O]2
n(O 2 ) V
n (O2 )
V
A constante de equilibrio s depende da temperatura. Non vara anda que cambien as cantidades de reactivos ou produtos, ou aumente a presin.
a) Si engdese monxido de carbono sen variar o volume, deber aumentar a cantidade de osxeno no denominador para que o valor da constante non vare. O equilibrio desprazarase (cara esquerda) ata alcanzar
unha novo estado de equilibrio no que haber mis O 2 e menos CO.
b) A concentracin ou presin de slidos non aparece na expresin da constante de equilibrio. Calquera variacin non afectar ao resto de cantidades no equilibrio.
d) A constante de equilibrio en funcin das das presins pode escribirse as:
2
p 2 (CO) (x(CO) p T ) x 2 (CO)

K p=
=
=
p
p (O2 )
x (O2 ) pT
x (O2 ) T
A constante de equilibrio s depende da temperatura. Non vara anda que cambien as cantidades de reactivos ou produtos, ou aumente a presin.
Si aumenta a presin, para que Kp permaneza constante, ou ben deber aumentar o denominador x(O2), ou
diminur a cantidade de monxido de carbono no numerador x(CO). O equilibrio desprazarase (cara esquerda) ata alcanzar unha novo estado de equilibrio no que haber mis O 2 e menos CO.
c) A constante de equilibrio vara coa temperatura segundo a ecuacin de Van't Hoff:
ln
K 1 H 0 1
1
=
K2
R
T1 T2
Para unha reaccin exotrmica (H < 0), si T2 > T1 :

1 / T2 < 1 / T1
ln (K1 / K2) > 0
K1 > K2
a constante dimine ao aumentar a temperatura.
Si o volume non vara, da expresin da constante do apartado a), dedcese que para que dimina a constante
debe diminur o numerador n(CO), e/ou aumentar o denominador n(O2)
O2 e menos CO.
SOLUBILIDADE
1.
Ponse nun vaso con auga certa cantidade dun sal pouco soluble, de frmula xeral AB3, e non se
disolve completamente. O produto de solubilidade do sal Ks.
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
50
a) Deduza a expresin que relaciona a concentracin de A3+ co produto de solubilidade do sal.

b) A continuacin introdcese no vaso unha cantidade dun sal soluble CB2. Que variacin produce na solubilidade do sal AB3?
(P.A.U. Xuo 05)
Solucin:
a) Chmase s solubilidade (concentracin da disolucin saturada).
A ecuacin do equilibrio de solubilidade :
AB3(s) 3 B(aq) + A3+(aq)
AB3 3 B A3+
3s
mol/dm3
A constante de equilibrio ou produto de solubilidade :

Ks = [A3+]e [B]e 3 = s (3 s)3 = 27 s4 = 27 [A3+]4
b) A solubilidade do sal AB3 ser menor que antes por efecto do in comn.
O sal CB2 soluble se disociar totalmente:
CB2(s) C2+(aq) + 2 B(aq)
o que produce un aumento na concentracin do in B na disolucin.
Isto provocar un desprazamento do equilibrio
AB3(s) 3 B(aq) + A3+(aq)
cara formacin do sal slido, xa que na expresin do produto de solubilidade,
Ks = [A3+]e [B]e 3
un aumento na concentracin do in B ter que ser compensada cunha diminucin na concentracin do in
A3+ para manter constante o valor do produto de solubilidade, que unha constante de equilibrio que s
cambia coa temperatura.
dicir, o sal estar menos disociada e a solubilidade ser menor.
(Se houbese que realizar o clculo, sera conveniente usar a situacin equivalente de intentar disolver o sal
AB3(s) nunha disolucin que contn unha cantidade n de CB2 no volume V de disolucin da disolucin orixinal.
A concentracin c de CB2 ser:
c = [CB2] = n / V
Ao ser CB2 un sal soluble, estar totalmente disociada:
CB2(s) C2+(aq) + 2 B(aq)
cc+2c
Como hai unha concentracin do in B (efecto do in comn), a solubilidade do sal AB3 ser menor.
Concentracin
AB3
[ ]0 inicial
[ ]e no equilibrio
sb
3 B
A3+
2c
0 mol/dm3
3 sb
sb mol/dm3
3 sb + 2 c
sb mol/dm3
Ks = [A3+]e [B]e3 = sb (3 sb + 2 c)3

A solucin desta ecuacin farase por mtodos de aproximacin)
2.
Xustifica si esta afirmacin correcta:

b) A presenza dun in comn dimine a solubilidade dun sal lixeiramente soluble.
(P.A.U. Xuo 14)
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
51
Solucin:
b) Verdadeira. A solubilidade dimine en presenza dun in comn.
Para un sal pouco soluble, por exemplo o cloruro de prata, o slido atpase en equilibrio cos ins disolvidos.
A solubilidade s (concentracin da disolucin saturada), pdese calcular da expresin da constante de equilibrio:
AgCl Cl A g
+
mol/dm3
Ks = [Cl] [Ag+] = s s = s2
O cloruro de sodio un electrolito forte que, en disolucins diludas, est totalmente disociado.
NaCl(aq) Na+(aq) + Cl(aq)
Ao engadir a unha disolucin de cloruro de prata en equilibrio unha cantidade de cloruro de sodio, que se disolve totalmente, o equilibrio desprzase, seguindo a lei de Le Chatelier, no sentido de consumir o in cloruro extra e de formar maior cantidade de precipitado de cloruro de prata, deixando menos ins prata na disolucin.
3.
Disponse dunha disoluci saturada de cloruro de prata en auga. Indique razoadamente, que sucedera se a esta disolucin:
a) Engdenselle 2 g de NaCl.
b) Engdenselle 10 cm3 de auga.
(P.A.U. Set. 08)
Solucin:
a) A solubilidade diminuira polo efecto do in comn.
O cloruro de sodio un electrolito forte que, en disolucins diludas, est totalmente disociado.
NaCl(aq) Na+(aq) + Cl(aq)
O cloruro de prata un sal sae pouco soluble. O slido atpase en equilibrio cos ins disolvidos
Ao engadir NaCl, que se disolve totalmente, o equilibrio desprzase, seguindo a lei de Le Chatelier, no sentido de consumir o in cloruro extra e de formar maior cantidade de precipitado, deixando menos ins prata
na disolucin.
Se non haba slido en equilibrio coa disolucin saturada, formarase un precipitado de cloruro de prata.
b) Se hai slido en equilibrio coa disolucin saturada, parte do slido dislvese ata acadar o novo equilibrio.
A solubilidade manterase, pero se disolvera mis cantidade do cloruro de prata slido, xa que ao haber
mis volume de disolucin, habera mis cantidade de soluto disolvido.
Se non hai slido en equilibrio coa disolucin saturada, a concentracin da disolucin diminuira.
4.
a) Exprese a relacin que existe entre a solubilidade e o produto de solubilidade para o ioduro
de chumbo(II).
b) Se se dispn dunha disolucin saturada de carbonato de calcio en equilibrio co seu slido,
como se ver modificada a solubilidade do precipitado ao engadirlle carbonato de sodio? Razoe
as respostas.
(P.A.U. Xuo 09)
Solucin:
a) Chmase s solubilidade (concentracin da disolucin saturada).
A ecuacin do equilibrio pode escribirse:
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
52
PbI2(s) 2 I(aq) + Pb2+(aq)

s2s+s
A constante de equilibrio ou produto de solubilidade :
Ks = [Pb2+]e [I]e2 = s (2 s)2 = 4 s3
s=
Ks
4
b) A solubilidade do CaCO3 ser menor que antes por efecto do in comn.

O Na2CO3 soluble disociarase totalmente:
Na2CO3(s) 2 Na+(aq) + CO32(aq)
o que produce un aumento na concentracin do in CO32 na disolucin.
Isto provocar un desprazamento do equilibrio
CaCO3(s) Ca2+(aq) + CO32(aq)
cara formacin do sal slido, xa que na expresin do produto de solubilidade,
Ks = [Ca2+]e [CO32-]e
un aumento na concentracin do in CO32- ter que ser compensada cunha diminucin na concentracin do
in Ca2+ para manter constante o valor do produto de solubilidade, que unha constante de equilibrio que s
cambia coa temperatura.
dicir, o sal estar menos disociada e a solubilidade ser menor.
5.
Como coecido, o in prata precipita con ins Cl, I e CrO42-, cos seguintes datos:
Ks(AgCl) =1,710-10; Ks(Ag2CrO4) =1,110-12 e Ks(AgI) =8,510-17
a) Explique razoadamente o que suceder se se engade unha disolucin acuosa de nitrato de prata lentamente, a unha disolucin acuosa que contn os tres anins mesma concentracin.
b) Indique os equilibrios e as expresins da constante do produto de solubilidade para cada unha
das reaccins entre o anin e o in prata.
(P.A.U. Xuo 10)
Solucin:
As ecuacins de equilibrio son:
Ks = [Cl] [Ag+]
AgI(s) Ag+(aq) + I(aq)
Ks = [I] [Ag+]
Ag2CrO4(s) 2 Ag+(aq) + CrO42(aq)
Ks = [CrO42-] [Ag+]2
Para unha determinada concentracin c de in prata, a concentracin de cada anin cando comece a precipitar o sal correspondente :
[Cl- ]p =
[I- ]p =
[CrO 2
4 ]p =
K ps (AgCl ) 1,71010
=
c
[Ag + ]
K ps (AgI ) 8,51017
=
c
[ Ag+ ]
K ps (Ag2 CrO4 )
[ Ag + ]2
1,11012
c2
Ao engadir lentamente a disolucin que contn os tres anins, as concentracins deles sern moi pequenas e
irn aumentando. O anin que primeiro acade a concentracin necesaria ser o que produza o primeiro precipitado.
Para calquera concentracin de in prata, a concentracin necesaria de in ioduro ser sempre menor que a
de in cloruro.
[I]p < [Cl]p
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
53
Polo tanto o ioduro de prata precipitar antes que o cloruro de prata.

O ioduro de prata tamn precipitar antes que o cromato de prata sempre que a concentracin de in prata c
sexa menor que 1,110-12 / 8,510-17 = 1,3104 moldm-3. Ese valor tan elevado que a condicin cumprirase
sempre
[I]p < [CrO42-]p
Precipitar en primeiro lugar o AgI.
A medida que vai precipitando AgI, a concentracins de in Ag+ vai diminundo. Tamn dimine a de in
ioduro, pero vaise compensando en parte pola adicin da disolucin que contn os tres anins.
Cando a concentracin de in prata c quede por baixo de 1,110-12 / 1,710-10 = 6,510-3 moldm-3, a concentracin de in cloruro necesaria para que precipite o cloruro de prata menor que a de in cromato.
[Cl]p < [CrO42-]p
Cando se esgote o in ioduro (ou mis exactamente cando a concentracin de in ioduro quede por baixo de
8,510-17 / c) o que precipitar ser AgCl.
S ao final, cando xa non quede nin in cloruro nin in ioduro, se anda hai in prata, acabar precipitando o
cromato de prata.
LABORATORIO
REACCINS DE PRECIPITACIN
1.
Para que serve un funil bchner? E un matraz kitasato? Fai un esquema de montaxe para a utilizacin de ambos.
(P.A.U. Set. 11, Xuo 96)
Solucin:
Para realizar unha filtracin ao baleiro.
Colcase o papel de filtro no interior do funil bchner,
axstase boca dun matraz kitasato e conctase a unha
trompa de baleiro.
Vrtese sobre o funil bchner a disolucin co precipitado, e
recllese este sobre o papel de filtro
2.
Bchner
trompa de baleiro
Kitasato
Para que se emprega no laboratorio un matraz kitasato? Fai un esquema dunha montaxe no que
se demostre a sa utilizacin. Nomea tamn o resto dos elementos desa montaxe.
(P.A.U. Xuo 98)
Solucin: Vxase o exercicio de Xuo 96.

3.
Debuxe, esquematicamente, un funil bchner, un matraz kitasato, un matraz erlenmeyer e un matraz aforado. Explique para que serve cada un deles. Dous deles axstanse para poder utilizalos
nunha operacin de laboratorio. Diga cales e en que operacin. Debuxe o esquema correspondente.
(P.A.U. Xuo 00)

4.
Mestranse 25,0 cm3 dunha disolucin de CaCl2 de concentracin 0,02 mol/dm3 e 25,0 cm3 dunha
disolucin de Na2CO3 de concentracin 0,03 mol/dm3.
a) Indique o precipitado que se obtn e a reaccin qumica que ten lugar.
b) Describa o material e o procedemento empregado para a sa separacin.
(P.A.U. Set. 08)
Solucin:
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
54
Prodcese a reaccin de precipitacin:

CaCl2(aq) + Na2CO3(aq) CaCO3(s) + CaCl2(aq)
e obtense un precipitado de carbonato de calcio.
Colcase un papel de filtro circular nun funil bchner axusBchner
tndoo para non deixar orificios libres e humedcese con
auga para que queda adherido.
Axstase o funil bchner sobre un matraz kitasato e o o
trompa de baleiro
sante lateral do kitasato conctase a unha trompa de baleiKitasato
ro.
brese a billa e vrtese o contido do vaso (precipitado e lquido sobrenadante) no funil. Btase mis auga
sobre o precipitado que anda queda no vaso para levalo ao funil.
Cando xa non gotee mis auga no interior do kitasato, desencixase o funil e pchase a billa.
Qutase o papel de filtro e dixase a secar un da ou dous.
5.
Describa unha reaccin de precipitacin que realice no laboratorio. Debuxe o material e explique
o modo de utilizalo. Escriba a reaccin que ten lugar. Como calculara o rendemento?
(P.A.U. Xuo 01 e Set. 05)
Solucin:
Realizouse a reaccin entre o cloruro de calcio CaCl 2 e o carbonato de sodio Na2CO3
Pesronse 5,0 g de cloruro de calcio nunha balanza granataria sobre un vidro de reloxo e disolvronse nunha
cantidade de auga moi pequena nun vaso de precipitados, axitando cunha varia de vidro.
Pesouse unha masa de carbonato de sodio maior que a calculada para a reaccin e disolveuse tamn en pouca cantidade de auga noutro vaso de precipitados.
Quentouse a disolucin de cloruro de calcio cun chisqueiro Bunsen e se envorcou a disolucin de carbonato
de sodio sobre ela, axitando a mestura cunha varia de vidro. Logo deixouse arrefriar.
Produciuse a reaccin de precipitacin:
CaCl2(aq) + Na2CO3(aq) CaCO3(s) + CaCl2(aq)
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
55
Colocouse un papel de filtro circular nun funil bchner

Bchner
axustndoo para non deixar orificios libres e humedeceuse
con auga para que queda adherido.
Axustouse o funil bchner sobre un matraz kitasato e o san- trompa de baleiro
te lateral do kitasato conectouse a unha trompa de baleiro.
Kitasato
Abriuse a billa e verteuse o contido do vaso (precipitado e
lquido sobrenadante) no funil. Botouse mis auga sobre o precipitado que anda quedaba no vaso para levalo ao funil.
Cando xa non goteaba mis auga no interior do kitasato, desencaixouse o funil e pechouse a billa.
Quitouse o papel de filtro e deixouse a secar un da ou dous.
Pesouse o precipitado sobre o papel de filtro. Restouse masa que daba a balanza, a masa dun papel de filtro
seco.
Para calcular o rendemento, calclase a cantidade esperada de CaCO 3 da reaccin:
m(CaCO3 )=5,0 g CaCl 2
1 mol CaCl 2 1 mol CaCO3 100 g CaCO3
=5,5 g CaCO3
110 g CaCl2 1 mol CaCl 2 1 mol CaCO3
e divdese a cantidade obtida entre a esperada. Se se obtiveron 5,2 g de CaCO 3, o rendemento sera:
Rendimento=
6.
5,2 g obtenidos CaCO3

=0,94=94 %
5,5 g calculados CaCO3
Que operacins poderanse empregar no laboratorio para separar un precipitado dunha disolucin que o contn? Descrbaas, debuxando os distintos tipos de material. Supoa que o precipitado carbonato de calcio, como disolvera dito precipitado? Razoe a resposta.
(P.A.U. Xuo 02)
Solucin:
Decantacin, filtracin por gravidade e filtracin a baleiro.
A decantacin consiste en envorcar suavemente o vaso de precipitados para que o lquido caia e quede no
fondo do vaso o precipitado. Ten o risco de que parte do precipitado pode irse co lquido se non se ten coidado. Normalmente queda unha certa cantidade de lquido co precipitado, que haber que eliminar por evaporacin.
A filtracin por gravidade consiste en colocar un papel de filtro sobre un funil cnico sobre un recipiente e
verter o contido do vaso no funil. O precipitado quedar retido polo papel de filtro e o lquido atravesarao.
Se a cantidade grande, pode levar moito tempo.
A filtracin a baleiro consiste en envorcar o vaso de precipitados sobre un funil bchner que contn un papel
de filtro que retn o precipitado. O funil bchner atpase encaixado sobre un matraz kitasato que est conectado a unha trompa sen carga. Esta, ao aspirar, aumenta a velocidade de fluxo do lquido a travs do papel de
filtro. Non hai risco de perda de precipitado. (Vxase o debuxo do bchner e o kitasato en Xuo 96).
Para disolver un precipitado de carbonato de calcio dbese usar un cido.
O equilibrio de solubilidade do carbonato de calcio
CaCO3(s) Ca2+(aq) + CO32(aq) [1]
verase desprazado pola presenza dos protns H + do cido, debido a que o in carbonato a base conxugada
do cido carbnico, que un cido dbil. En realidade os equilibrios que hai que ter en conta, ademais do
[1] xa escrito, son:
H2CO3(aq) HCO3(aq) + H+(aq) [2]
HCO3(aq) CO32(aq) + H+(aq) [3]
H2CO3(aq) CO2(g) + H2O(aq) [4]
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
56
Cando se engade un cido, os ins H+ do cido desprazan o equilibrio [3] cara esquerda, aumentando a
concentracin do in hidroxenocarbonato. O aumento da concentracin de in hidroxenocarbonato, xunto
coa de ins hidrxeno desprazan o equilibrio [2] cara esquerda, formando cido carbnico que se descompn no equilibrio [4] en dixido de carbono e auga (a adicin dun cido a un precipitado de carbonato de
calcio produce efervescencia)
Como no equilibrio [2] consmese in carbonato, a concentracin deste in dimine, e o equilibrio [1] desprzase cara dereita para compensar a desaparicin do in carbonato, co que o carbonato de calcio vaise
disolvendo.
(O que queda en disolucin o in calcio xunto co anin do cido empregado. Se este cido clorhdrico,
quedar en disolucin o in calcio e o in cloruro).
Esta disolucin con cido emprgase para limpar os restos de carbonato de calcio adheridos s paredes do
vaso onde se realizou a precipitacin.
7.
Dispondo no laboratorio de dicloruro de calcio e carbonato de sodio, describa o procedemento

adecuado para obter carbonato de calcio. Explqueo detalladamente, as como o material utilizado para o illamento de devandito composto.
(P.A.U. Set. 02)

8.
Describa detalladamente como obtera e separara no laboratorio un precipitado de carbonato de

calcio. Debuxe o material empregado. Como fara para disolver o precipitado?
(P.A.U. Set. 03)
9.
Vertemos en dous tubos de ensaio disolucins de AgNO3, nun, e de NaCl no outro. Ao mesturar
ambas as disolucins frmase instantaneamente un precipitado que, pouco a pouco, vai sedimentando no fondo do tubo.
a) Escriba a reaccin que ten lugar.
b) Describa o procedemento, indicando o material necesario, para separar e recoller o precipitado.
(P.A.U. Xuo 08, Xuo 06)
Solucin:
A reaccin :
NaCl(aq) + AgNO3(aq) AgCl(s) + NaNO3(aq)
Se s escribimos a reaccin inica que ten lugar, ser:
Na+(aq) + Cl(aq) + Ag+(aq) + NO3(aq) AgCl(s) + Na+(aq) + NO3(aq)
O precipitado cloruro de prata, composto moi pouco soluble en auga.
Para separar o precipitado, farase unha filtracin ao baleiro,
vertendo o contido do vaso sobre un funil bchner con papel trompa de baleiro
de filtro encaixado nun matraz quitasato conectado a unha
trompa de baleiro.
Bchner
Kitasato
Qumica P.A.U.
EQUILIBRIO QUMICO
57
ndice de contido
EQUILIBRIO QUMICO..............................................................................................................................1
PROBLEMAS.....................................................................................................................................................1
FASE GAS....................................................................................................................................................1
SOLUBILIDADE........................................................................................................................................25
CUESTINS.....................................................................................................................................................42
FASE GAS..................................................................................................................................................42
SOLUBILIDADE........................................................................................................................................49
LABORATORIO..............................................................................................................................................53
REACCINS DE PRECIPITACIN..........................................................................................................53
ACLARACINS
Os datos dos enunciados dos problemas non adoitan ter un nmero adecuado de cifras significativas.
Por iso supuxen que os datos teen un nmero de cifras significativas razoables, case sempre tres cifras significativas. Menos cifras daran resultados, en certos casos, con ampla marxe de erro. As que cando tomo
un dato como V = 1 L e reescrboo como:
V = 1,00 L
o que quero indicar que supoo que o dato orixinal ten tres cifras significativas (non que as tea en realidade) para poder realizar os clculos cunha marxe de erro mis pequeno que o que tera si tomseo tal como
dano. (1 L ten unha soa cifra significativa, e un erro relativo do 100 %!. Como os erros aditanse acumular
ao longo do clculo, o erro final sera inadmisible. Entn, para que realizar os clculos? Cunha estimacin
sera suficiente).
Cuestins e problemas das Probas de Acceso Universidade (P.A.U.) en Galicia.
Respostas e composicin de Alfonso J. Barbadillo Marn.
Algns clculos fixronse cunha folla de clculo OpenOffice (ou LibreOffice) do mesmo autor.
Algunhas ecuacins e as frmulas orgnicas construronse coa extensin CLC09 de Charles Lalanne-Cassou.
A traducin ao/desde o galego realizouse coa axuda de traducindote, de scar Hermida Lpez.
Procurouse seguir as recomendacins do Centro Espaol de Metrologa (CEM)

PAUEquilibrioGa PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PAUEquilibrioGa PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Qumica P.A.U.

ne(I2) = 0,00300 mol I2

ne(H2) = 0,00300 mol H2

ne(HI) = 0,0240 mol HI

Presins parciais do H2, I2 e HI

p(H2), p(I2), p(HI)

Ecuacin de estado dos gases ideais

Se consideramos comportamento ideal para os gases, podemos escribir:

n (HI) R T 0,0240 mol 8,31 Jmol1 K1 670 K

n(I2 ) R T 0,00300 mol8,31 Jmol1 K1 670 K

Cantidade inicial de CO2

n0(CO2) = 0,61 mol CO2

n0(H2) = 0,39 mol H2

Cantidade de CO2 no equilibrio

ne(CO2) = 0,35 mol CO2 equil.

ne(H2), ne(CO), ne(H2O)

nr que reacciona ou se forma 0,26 0,26

0,26 0,26 mol

0,26 0,26 mol

Rta.: a) m(SO3) = 68 g; b) Kc = 280

Cantidade inicial de SO2

n0(SO2) = 1,00 mol SO2

n0(O2) = 1,00 mol O2

Cantidade de SO2 no equilibrio

ne(SO2) = 0,150 mol SO2 eq.

Masa molar do trixido de xofre

nr que reacciona ou se forma 0,85 0,43 0,85 mol

0,85 mol SO3

0,57 mol O 2 0,15 mol SO2

Masa inicial de CO2

V = 2,55 dm3 = 2,5510-3 m3

pT0 = 10 atm = 1,0131106 Pa

Cantidade de auga no equilibrio

ne(H2O) = 0,0100 mol H2O

Constante dos gases ideais

Masa molar do dixido de carbono

M(CO2) = 44,0 g/mol

ne(CO2), ne(H2S), ne(COS)

nr que reacciona ou se forma

0,00 0,00 mol

nTe = (n1 x) + (n2 x) + x + x = n1 + n2

nr que reacciona ou se forma

dedcese que se formaron 0,0100 mol de H2O(g)

Cantidade inicial de PCl5

n0(PCl5) = 0,100 mol PCl5

Constante dos gases ideais

n(PCl5), n(PCl3), n(Cl2)

Presin no interior do matraz

Ecuacin de estado dos gases ideais

Cantidade (nmero de moles)

Cantidade que reacciona ou se forma 0,048 0,048 0,048 mol

0,048 0,048 mol

0,048 0,048 mol/dm3

b) A presin total ser:

[PCl 3 ]e [ Cl2 ]e 0,048 0,048

n0(N2) = 0,920 mol N2

n0(O2) = 0,510 mol O2

Constante dos gases ideais

n(N2), n(O2), n(NO)

nr(N2) = n0(N2) = 0,0109 0,920 [mol N2] = 0,0100 mol N2

Cantidade que reacciona ou se forma 0,0100 0,0100 0,0200

b) A constante de equilibrio en funcin das concentracins

n0(I2) = 2,00 mol I2