Terrorisme Probleem voorkomen aanslagen niet zozeer samenwerking inlichtingdiensten maar overdaad informatie
NH 09-01-10 katern 1 pagina 05
Geheime diensten van VS verzuipen in de data
Obama verantwoordde zich
deze week voor de bijna-
aanslag Eerste Kerstdag.
Onderbelicht probleem: de
geheime diensten kunnen
de informatiestroom niet
meer aan.
Door onze correspondent
Tom-Jan Meeus
Washington, 9 jan. Op de werk-
vloer van de NSA, Amerika’s
grootste geheime dienst, noemen
ze het de gold-to-garbage ratio: het
percentage van alle binnenkomen-
de data dat de dienst kan verwer-
ken. Het staat tegenwoordig op
een. Eén procent van alle tele-
foontjes en e-mails die de NSA on-
derschept (haar specialisme)
wordt nog geanalyseerd voor op-
sporingsdiensten en politici. De
rest blijft onverwerkt achter.
„Het is het echte verhaal achter
de opwinding van deze week”,
zegt Jim Bamford, auteur van en-
kele baanbrekende boeken over
het inlichtingenwerk van de VS.
Geheime diensten verzamelen
zulke kolossale hoeveelheden data
dat zij het niet meer aankunnen.
„Ze verzuipen”, aldus Bamford.
President Obama moest zich af-
gelopen week verantwoorden om-
dat achteraf bleek dat enkele ge-
heime diensten verontrustende
informatie hadden over de Nigeri-
aan Umar Farouk Abdulmutallab,
die Eerste Kerstdag boven Detroit
probeerde een vliegtuig op te bla-
zen. Zijn vader waarschuwde de
CIA voor de radicalisering van zijn
zoon. De NSA signaleerde dat hij
in contact stond met een radicale
imam in Jemen die wordt gere-
kend tot Al-Qaeda. Niettemin kon
de Nigeriaan probleemloos het
vliegtuig naar de VS nemen.
Republikeinen verwijten Oba-
ma dat hij de lessen van 9/11 nog
moet leren. Destijds beschikten af-
zonderlijke inlichtingendiensten
over deelinformatie dat aanslagen
ophanden waren. Maar zij wissel-
den die data niet met elkaar uit.
George W. Bush bracht daarom al-
le zestien geheime diensten onder
één noemer om ze tot samenwer-
king te dwingen. Dus toen na Eer-
ste Kerstdag bleek dat deelinfor-
matie over de Nigeriaan door nie-
mand op een rijtje was gezet, leek
de conclusie gerechtvaardigd dat
de spionagediensten nog steeds op
eigen houtje werken.
Maar de werkelijkheid, zegt
Bamford, is dat het inlichtingen-
werk na 9/11 „op onverantwoorde
wijze” is uitgebreid. Vooral de
NSA, de grootste spionagedienst,
kreeg nagenoeg vrij spel. Bekend
werd de afgelopen jaren dat de
dienst zonder tussenkomst van de
rechter mag afluisteren en e-mails
onderscheppen. In totaal zette de
dienst twaalf van zulke spionage-
programma’s op, zegt Bamford.
De overdaad aan informatie die
dat oplevert blijkt uit het geval van
de radicale imam uit Jemen, An-
war al-Awlaki, die e-mailde met
Abdulmutallab. Newsweek ont-
hulde deze week dat de NSA be-
schikt over „enkele tienduizen-
‘Diensten weten
alles, maar zien niks’
Auteur Jim Bamford
den” Amerikaanse e-mailadressen
waarmee de imam in contact staat.
Het zou een van de redenen zijn
dat de inlichtingendiensten eerder
over het hoofd zagen dat de imam
e-mails uitwisselde met majoor
Hasan, de legerpsychiater die eind
vorig jaar dertien mensen dood-
schoot op een legerbasis in Texas.
„Ze weten alles, maar ze zien niks
meer”, zegt Bamford.
De uitbreiding van de informa-
tiewinning is inderdaad duize-
lingwekkend, zegt oud-NSA-me-
dewerker Matthew M. Aid, die vo-
rig jaar een gezaghebbende ge-
schiedenis van de NSA publiceer-
de. Hij rekent voor dat de NSA in
2004 1 biljard (een miljoen mil-
jard) bits aan data verzamelde.
„Evenveel als de Library of Con-
gres.” Dat is de grootste biblio-
theek ter wereld, die beschikt over
een exemplaar van elk boek dat
ooit ergens ter wereld officieel is
uitgegeven. In 2009 was de data-
verzameling al uitgegroeid tot 4
biljard bits. „Dus het stijgt met bij-
na 100 procent per jaar! Niemand
– helemaal niemand – zal ooit in
staat zijn dit nog te analyseren.”
Het is volgens Aid een scheve
voorstelling van zaken dat spiona-
gediensten voldoende informatie
hadden om de Nigeriaanse ver-
dachte vooraf aan te houden. Het
is achteraf met een microscoop in-
zoomen op een mier terwijl de
analisten voor de bijna-aanslag
honderdduizenden mieren in de
gaten moesten houden, zegt hij.
De ironie is volgens Bamford
dat inlichtingendiensten wel de-
gelijk hebben geleerd van 9/11. De
uitwisseling van informatie, die zo
jammerlijk tekortschoot voor de
aanslagen, is sindsdien sterk ver-
beterd. De uitbreiding van de in-
formatieverzameling was dan ook
een onnodige overreactie.
„Het beste zou zijn als we terug-
keren naar ons systeem van voor
9/1”, zegt hij. „Nu de diensten
goed samenwerken hebben wij de
genoeg informatie om aanslagen
te voorkomen.” Maar hij verwacht
niet dat het zal gebeuren. „Het pu-
bliek zou het niet accepteren. De
Republikeinen schreeuwen moord
en brand. Dus gaan wij door met
deze bureaucratische overkill.”
Het resultaat is in meerdere op-
zichten ongebalanceerd. Zo be-
aamde CIA-veteraan Paul Pillar
enkele jaren geleden dat de Ameri-
kanen nauwelijks goede informa-
tie over het nucleaire programma
van Iran hebben. Een schril con-
trast met de dataovervloed over
mogelijke terroristen. En die is bo-
vendien grotendeels gebaseerd op
onwetendheid, zegt Matthew Aid:
„In landen als Pakistan en Jemen
gebruiken de meeste van die jon-
gens nog telefoon en e-mail. Nogal
naïef als je weet wat de NSA kan.”
De diensten leunen zo zwaar op
die informatie dat ze steeds min-
der zelf in landen informatie ver-
zamelen. Het zou daarom een
ramp zijn als er een nieuwe gene-
ratie opstaat die communiceert
zonder telefoon en e-mail, zegt
Aid. „Dan wordt het bijna onmo-
gelijk om aankomende terroristen
nog in de gaten houden.”