KARRAMARRO 26 cubierta.

qxd:Maquetacin 1

4/11/09

10:09

Pgina 2

CONTRAPORTADA

PORTADA

KARRAMARRO 26 cubierta.qxd:Maquetacin 1

4/11/09

10:09

Pgina 4

2 DE CUBIERTA

3 DE CUBIERTA

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:21

Pgina 1

02

26. ZK. / 2009KO NEGUA

BITXIKERIAK

aurkibidea

BA AL
ZENEKIEN?

04

06

08

10

14

KIROLA

ESPERIMENTUAK

ZER DA
GRIPEA?

MUSIKA

SALTSAN

Bilboko BUM jaialdia

Gatiburen zuzeneko
diskoa

Zanbonboak

Korfballa

Arrautzak zuritzen

16

18

20

22

24

ZERBERRI

MUNDUAN
ZEHAR

TXANGOA

FLASH!

ESKULANAK

Sara-Zugarramurdi,
sorginen zeharbidea

TEKNOLOGIKOA

Xaboia

Olentzero

Zuberoako
maskaradak

Liburu elektronikoak
jadanik gure
eskuetan

26

29

32

36

38

HIZLARI

ZINEMA

Mikel Polo

Planet 51
Looking for Eric
(Buscando a Eric)

LIBURUAK

MUNDUKO
ZAZPI
MIRARIAK

PLAYING
Herri kirolak

Machu Pichu

40
ANIMAGUNAK
Saguzarrak

EDIZIO ARDURADUNA
A. Fermin Iraolagoitia
EDIZIO ZUZENDARIA
Jabi Artaraz
EDIZIO KOORDINAZIOA
Eneko Olabarri
Kakoa
KOLABORATZAILEAK
Eukene Herrera
Eneko Olabarri
Aratz Ruiz
Kimetz Pujana
Aitor Bediaga
Ane Sarasketa
Iurgi Belaustegigoitia
Eli Villar
Aitziber Uriarte
Kultura Saila
Departamento
de Cultura

ARGITARATZAILEA
IKA Kultur Alkartea

DISEINUA
Kakoa
ARGAZKIAK
Jabi Artaraz
Eli Villar
Aratz Ruiz
BigDaveTheMighty
ramon vmorales
Memo Vasquez
Eduardo Mariz

GAINERA...
LEHIAKETA
BIDEOKONTSOLAK
SARI BANAKETA
K0MIKIA
DENBORA-PASAK
HOROSKOPOA

ILUSTRAZIOAK
Aratz Ruiz
Iker Ayestaran
Moriwase
Kakoa
LAGUNTZAILEA
Belinda Isasi
PUBLIZITATEA
946308198
jartaraz@hotmail.com
INPRIMAKETA
RGM
LEGE GORDAILUA
BI-2980-03
ISSN
1697-1620
ALE KOPURUA
16.200

17
30
42
45
46
48

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:21

Pgina 2

100 km orduko abiaduran

jasandako istripu baten
ondorioak, 8. solairutik
jausitakoaren berberak dira.

Michael Jordan, saskibaloiko

eta NBAko izarrik handiena,
bere eskola garaian bi aldiz
izan zen taldetik kanporatua
bere jarrera desegokia zela-eta.
Munduko lorerik handiena
da. 6 kg eta metro
bateko zabalera ditu. Duen
usteldutako haragi kiratsak,
euliak erakartzen ditu.

02

Benetan ona den

batek,
iltzez jositako ohe batean lo
egiteaz eta bere gorputza
zulatzeaz gain, baliteke,
harrigarriagoak diren gauzak
egin ditzake; adibidez,
eskuaren barneko aldearen
erdi bat, beste erdia baino
10 C gehiagoko tenperaturara
igo dezake. Bere bihotzaren
taupadak denbora jakin batez
gera ditzake. Azkenik, bizitzeko
behar ditugun konstanteak
minimora jaisteko gai ere bada.
Horrela, animalien antzean,
hibernazio egoeran sartzen da.
Koilara txiki baten 80.000 ur
tanta inguru sartzen dira.

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

Musika diskorik salduena

Michael Jacksonen Thriller
izan zen eta da. Kaleratu
zenean, 40 milioi kopia saldu
ziren eta beranduago 50
milioira heldu zen. Hil baino
lehen, 60 milioitan zegoen
marka. Orain hilda auskalo
zenbat daramatzan. Guinness
errekorren liburuak, 40 milioiko marka baino ez dauka
hartuta.
Zartailu bat erabiltzen ohituta
dagoen pertsona baten
eskuetan dagoenean, zartailuak
ateratzen duen aldarria oso
handia denez, punta 1.220
km/h abiaduran doa.

09:21

Pgina 3

1982ko Asiar Joko Olinpikoetan,

saskibaloian, Irakek Yemengo
selekzioa 251-3 egurtu zuen.
Emaitza sinestezina!
Irlandarrek gehiegi edaten
dutela esaten du gizarteak.
Egia ote? Egia ala ez, egindako
ikasketa batek dio, irlandar
bakoitzak urtean 550 pinta
baino gehiago edaten dituela,
hau da, urtean 313 litro inguru
edo egunean ia litro bat.
Asko, gutxi

Arkatz batekin, 56 km-ko lerro

bat marrazteko gai gara edo
berdina dena, 50.000 hitz idatz
ditzakegu.

03

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

14:54

Pgina 4

Sarrera
Bai, izen arraroa dauka kirol horrek
eta lehenengoz ikusten dugunean,
geure buruari galdetzen diogu: Ball
badakit zer den, baina Korf zer ote
da? Flamenko edo nederlandera hizkuntzatik (Herbehereak) datorren hitz
bat da, eta zesta esan nahi du. Saskibaloiarekin antzekotasun handia du.

Korfballa edo Balonkorfa Holandan jaio

zen XX. mendearen hasieran. Nico Broekhuysen izeneko holandar eskola irakasle
batek Suedian ikasi zuen 1902. urtean
Ringball izeneko kirol bat. Gizon horrek
Holandara ekarri zituen bere jakituriak
eta aldaketa batzuk egin zizkion: baliteke
garrantzitsuenak arauak erraztu izana eta
Ring batetik edo eraztun batetik baloia
sartu beharrean, sare batetik edo Krof
batetik sartu beharra.
Gaur egun, 5 kontinenteetako 38 herrialdetan jokatzen da. 1920an, Flandes inguruan, eta 1928an, Amsterdamen ospatu
ziren joko olinpikoetan, Korfballaren erakustaldiak egin ziren. 1978. urtetik eta lau
urterik behin, Munduko Korfball txapelketa ospatzen da. Holanda, batez ere,
eta Belgika dira kirol horren indarrik nagusienak.

04

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

14:54

Pgina 5

Zertan datza?
Taldeka egiten den kirola da.
Talde bakoitza lau emakumek
eta lau gizonek osatzen dute. Kirol horretako janzkerak ez du inolako konplikaziorik. Horregatik eta partaide guztiek izan
behar duten inplikazioagatik, Gorputz Hezkuntzako irakasle asko erabiltzen hasi da
eskoletan.

Korfball partida batean, 40 X 20 metroko

zelaia bitan banatuta dago. Zelai erdi bakoitzaren puntatik 6,6 metrora, Korfa dago
lurretik 3,5 metrora. Aldi berean, talde bakoitzaren zelaia, zona bitan banatuta dago,
aurrelarien eremua eta atzelariena.

05

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:21

Pgina 6

ARRAUTZA

06

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:21

Pgina 7

ZAK ZURITZEN

Beharko dugun materiala:

Ozpin zuria.
Arrautza.
Kristalezko ontzia bere estalkiarekin.

Nola egin?
1. Kristalezko ontzia ozpin zuriarekin beteko dugu. Ez litzakete
komenigarria izango goraino betetzea, gero arrautza sartu
beharko dugulako.
2. Ondoren, kontu handiz ez apurtzeko, arrautza gordina ontzian
sartu eta, estalkiarekin ondo itxiko dugu.
3. Egiazta dezagun denbora jakin batera arrautzari gertatzen
zaiona, s24 edo 48 ordura arrautzak jasaten dituen aldaketak.
4. Kontuan hartu behar dugu ontzia ezingo dugula mugitu
denbora horretan.

Zer gertatzen da?

Arrautzen azala kaltzio karbonatoz osatua dago eta, ozpinaren
izen kimikoa azido azetikoa da.
Ozpina, hau da, azido azetikoa arrautzaren kaltzio karbonatoaz
kontaktuan jartzean erreakzionatzen du eta, poliki-poliki,
arrautzaren azala disolbatzen hasiko da, karbono dioxido
burbuilak sortuz.
Sortzen diren burbuilak arrautzaren inguruan daude eta gero
eta ugariagoak izango dira.
24-48 ordura arrautzaren azala guztiz disolbatuta egongo da
eta geratuko den bakarra arrautzaren barruko zatiak estaltzen
dituen mintz fina ikusiko dugu.

07

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:21

Pgina 8

GRIPEA
Zer da gripea?
Modan jarri den hitza da gripea, baina,
berez, ez da berria. Baina zer da gripea? Eta zenbat mota daude?

C gripea ez da oso ohikoa eta gizakiek

eta txerriek agertzen dute.

Nola kutsatzen da gripea pertsona batetik bestera?

Gripea gaitz kutsagarria da. Hegaztiek eta

ugaztunek harrapatzen dute. Gizakiok,
ugaztunak izanik, arrisku talde horretan
sartzen gara. Birus mota batek eragiten
du gripea eta modu askotan egiten dio
eraso gizakiari. Gripe mota asko daude.
Gure artean ezagunena gripe arrunta
izenarekin ezagutzen duguna da. Hala
ere, aurten A gripea egin da ezagun edo
H1N1 izenarekin ezaguna.

Tantetan ezkutatuta igarotzen da gripea

pertsona batetik bestera. Baina tanta txikiak lurrinduta egoten direnez, txistuan,
mukietan edo arnasa botatzerakoan askatzen diren tantatxo horietan egiten dute
beraien bidaia. Beraz, doministikua egiterakoan edo eztula egiterakoan aprobetxatzen dute birus txiki horiek lagunik ahulenak harrapatzeko.

Udazkenean eta neguan ematen da

gehien gripea eta hainbat sintoma izan
ditzake: sukarra, eztarriko mina, ahultasuna, muskuluetako mina, tripako mina, buruko mina, eztula, mukiak, gosea galtzea,
beherakoa Normalean, ohean sartu eta
sendatzen den gaixotasuna da gripea;
baina gerta daiteke, gutxi batzuetan, gripearen bilakaerak txarrera egitea eta neumonia eragitea. Hala ere, ez da ohikoena hori gertatzea. Berez, hiru sailkapen
nagusi dituzte gripeek: A, B eta C.

Beraz, griperik ez izateko garrantzitsua

izaten da zenbait aholkuri kasu egitea:

A motako gripeak animalien artean kutsa

daitezke. Birusak mutatu, aldatu, egiten
dute bere egitura eta horregatik gizakietara heltzeko gaitasuna dute. Berez, birus
mota horiek dira arriskutsuenak.
B gripea gizakietan ematen da eta arruntena da. Gizakiaz gain animalia bakar
batek sufri dezake gripe mota hori: fokak.

08

Eztula edo doministikua egiten dugunean ez dugu eskua jarri behar, besondoa baizik.
Eskuak sarritan garbitu, xaboiz eta urez.

Gelak eta etxea ondo aireztatu.

Bestalde, ezti koilarakada bat egunean

hartzeak gure defentsak indartzen ditu.
Erleek egiten dituzten elikagai horrek
propietate bikainak ditu gure gorputza
indartsu mantentzeko.
Leku hotzak eta lehorrak maite ditu gripearen birusak. Gorputzaren berotasunean aste beteko bizi iraupena du; eta 0
gradutan hilabete iraun dezake bizirik.

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

Pandemia
Pandemia munduko txoko gehienetara
zabaltzen den gaixotasunari deitzen zaio.
Gainera, epe berdintsuetan garatzen dira.
XX. mendean, esaterako, gripearen bost
pandemia egon ziren. Orain, A gripea ere
pandemia izendatu du Munduko Osasun
Erakundeak. Txertoa prestatu dute gripe
mota horren aurka. Hala ere, iritzi mota
ugari garatu dira bere segurtasunaren
eta beharraren inguruan. A gripea ez da
beste edozein gripe baino arriskutsuagoa;
bai, ordea, kutsakorragoa. Oso erraz kutsatzen da eta horrek egiten du arriskutsu.
Zazpi edo zortzi eguneko iraupena du
berez eta gripe arruntaren sintoma berdinak sorrarazten ditu.

09:21

Pgina 9

Sarean informazio ugari dago gripe mota

guztien inguruan. Hona hemen web gune
batzuen helbideak:
www.hezkuntza.net
www.euskadi.net
www.osanet.euskadi.net

09

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

BERRIAK
Bilboko BUM jaialdiak
bere formatua aldatuta
dakar aurten
Laugarren urtez izango da jaialdi hau Bilbon zehar, baina aurten aldaketa nabariarekin, asteburu bakarrean burutu beharrean bi hilabetetan zehar garatuko da
eszenatoki ugaritan.
Urriaren 2tik azaroaren 26ra arte, hain
zuzen. Honako artista hauek hurbilduko
dira Bizkaiko hiriburura: Melissa Laveaux,
Guru, Kase. O, Sizzla
eta Yellowman.

Gatibuk
zuzeneko diskoa eta
DVDa grabatu du
Durangon
Talde bizkaitarrak hankaz gora jarri zuen
Durangoko Plateruena antzokia. Alex Sardui eta bere kideek azken urteetan ateratako hiru diskoen abestiak jo zituzten
beraien zaleen gozamenerako.

09:21

Pgina 10

KONTZERTUAK
IKUSKIZUNAK

Abenduaren 19a, ostirala

20:00etan Izar Beltz Ateneoan (3 )
Andres Isasi kalea, 15. Irala (Bilbo)
- KARKABA (Primitivo punk Gipuzkoatik)
- DIRTAA (Zarata Zarauztik)
- SUBRATS (Ezkerraldeko kloaketatik)
- ZIRRIBORRO (Kantautorea Soraluzetik)

Hona hemen Kafe Antzokiak

abendurako programatutako
kontzertuak:
Abenduaren 11
Bilbo: ARIANNA PUELLO + CRIMEN X
Abenduaren 12a
Bilbo: MUCHACHITO BOMBO
INFIERNO (Jira bukaera)

Abenduaren 13a
Bilbo: THE (INTERNATIONAL) NOISE
CONSPIRACY + ITS NOT NOT

Abenduaren 20a
Ondarroa: ARBASO (Azken kontzertua)
+ BISAI

Abenduaren 23a
Bilbo: QUIQUE GONZALEZ Y
LA ARISTOCRACIA DEL BARRIO +
LOS CHICKTONES
Abenduaren 26a
Bilbo: MIKEL URDANGARIN
Ondarroa: KEIKE + XARMA

10

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:21

Pgina 11

Nobedadeak
Vendetta
VENDETTA
Gor
Talde honek skan oinarritutako 11 abesti dakartza.
Ez dira berriak musikari hauek, ska musika lantzen
10 urte baitaramatzate. Bertan, inoiz argitaratu
gabeko 9 kanta aurkezten dira eta baita bi bertsio
ere. Bat The Selecter-en Every day kantua,
bere garaian Hertzainak taldeak Egunero
izenburuarekin bertsioa egin zuena; eta bestea,
Jack Marshall en The munsters.
Alaitasunarekin eta errebindikazioarekin nahastuta
entzun nahi badituzu, ezin dezakezu talde hau gal.

Txapelpunk
VAYA FULL
Baga Biga
Iiguitok bere bakarkako proiektuaren laugarren
diskoa kaleratu du eta, nola ez, bere punk azkarrak
osatzen du lana. Abiadura handiko punka azaltzen
da, baina melodia itsaskorrek apaintzen dituzte
kantuak. Letrari dagokionez, bere betiko estiloan
jarraitzen du: zuzena, argia eta grazia puntu batekin.

Sei Urte
LAU
Baga Biga
Berrizko taldearen bosgarren lana da, nahiz eta
izenburuak despitatzen gaituen. Erraz entzuten
diren kantuak jorratzen dituzte indarrez, baina
poparen emozioarekin. Melodia jarraian itsasten
den kantu horietakoak dira. Entzundakoan,
seguru haien abestiak abestuko dituzula.

11

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

12

4/11/09

09:21

Pgina 12

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:22

Pgina 13

13

4/11/09

09:22

Pgina 14

Saltsan

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

ZANBONBOAK
Osagaiak:
*
*
*
*
*

14

Moldeko ogi xerrak.

Txokolatezko zerealak.
Gurina edo margarina.
Kakao eta hur krema ontzi bat.
Marrubizko marmelada.

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:22

Pgina 15

Nola egin?
1 Lehendabizi, ogi xerrak zapaldu arrabolaz, fin-finak geratu arte.
2 Xerrak, kakao kremaz eta marrubizko marmeladaz igurtziko
ditugu.
3 Ondoren, kontu handiz, ez apurtzeko, ogi xerrak estu
biribilkatuko ditugu.
4 Orain, 100 gr gurin plater batean bigundu (40 segundo
mikrouhinetan edo sukalde plakan) eta, erroiluak ondo igurtzi.
5 Erroilutxoen prestaketarekin jarraitzeko, txokolatezko zerealak
birrindu eta erroiluen gainetik zabalduko ditugu.
6 Erroilu guztiak plater batean jarri, estali eta hozkailuan sartuko
ditugu, hotz egon arte.
7 Hotz daudenean, askari gozo-gozoa izango dugu gure
lagunekin banatzeko.
8 Ea zelan aritzen zareten sukaldean! On egin!

15

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:22

Pgina 16

Herrialde gehienek izaten dute Gabon inguruan zorionak ematera eta

Urte Berria iragartzera etortzen zaien pertsonaia mitikoren bat. Pertsonaia
hauek umeentzako opariz josita etortzen dira eta horientzat izaten dute
erakargarritasun berezia. Euskaldunok ere badugu geure Gabon inguruko
pertsonaia.
Hitz honekin, gure pertsonaia honen izenaz gain, urte garai bat izendatzen
da: Gabonak eta beren ingurua. Amaitzear dagoen urte zaharra
errepresentatzen du Olentzerok.
Olentzerok, jatorriz suarekin du erlazio zuzen-zuzena. Sua eta erretzearen
ingurutik etorri da zenbait interpretazio eta ohitura; adibidez, ikazkin moduan
errepresentatzen hastea, tximiniatik behera jaistea edo pipa erretzen
agertzea. Hiru kasuetan sua da adierazle garrantzitsua. Sua da zaharra
berritzen duena, okerra garbitzen duena. Sua da indar berriaren adierazle.
Gure Olentzero artzaina da zenbait tokitan; nekazaria, beste batzuetan;
ikazkina, beste batzuen ustetan. Azken jentila dela diote batzuek, Kristoren
jaiotza zabaltzera etorria; urteak egun baino begi bat gehiago duen gizona
dela ere esanda, 366 begi dituen gizona dela.

zerberri

Zenbait herritan lastoz eta trapuz egindako figura baten bidez

adierazten dute, eta Gabon gauean, lepoan hartu eta
etxez etxe joaten dira oles egitera. Beste herri
batzuetan pertsona bat izaten da Olentzero gisa
janzten dena. Tximinia ondoan ere jartzen da
zenbait tokitan Olentzeroren irudia, txapela
buruan eta igitaia eskuan duela.
Badago, baita ere, oso hedatua
egon den beste ohitura bat:
Olentzero enborrarena, alegia. Enbor
baten bitartez ere adierazi du herriak
Olentzero. Gabon gauean, Euskal
Herriko etxe askotan, enbor handi
bat jartzen zen sutan, Olentzero
subila, hain zuzen ere, hori
izanik erretzen zena.
Hirurogeigarren hamarkadatik aurrera,
euskal umeei opariak ekartzera
etortzen den pertsonaia dugu
Olentzero.

16

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:22

Pgina 17

Kaixo, adiskideok!
retan
Baina neguko opor
.
ra
ga
rtu
sa
n
ia
ra
enengo
k, Negu ga
problema hauek (Leh
Aupa, neska-mutila
bi
en
m
he
na
ho
,
ko
en
zaitezt
urte bitartekoak egite
-14
1
1
entretenituta egon
na
rre
ga
bi
a
et
bitartekoak
nbailehen
problema 8-10 urte
men emaitzak lehe
le
ob
pr
li
da
Bi
!
en
dituzu
tuak.
dira); ea asmatzen
Ez ahaztu zuen da
n!
du
el
ap
tx
u,
at
im
gure helbidera. An
adari
r, 3 banana eta 6 m
ga
sa
5
n
ra
za
ot
o
egin dut eta
Gaur nire bizikletak
an Aitorrekin topo
de
Bi
.
ra
la
to
as
ik
rretik,
t
eraman ditu
Ikastolara heldu au
t.
io
zk
di
an
em
r
ga
izkit. Zenbat
banana bat eta 2 sa
bat usteldu egin za
na
na
ba
a
et
t
ba
r
? Eta
ga
3 madari, sa
azkenean ikastolara
ra
di
u
ld
he
i
ar
ad
m
sagar, banana eta
tik?
rekin irten naiz etxe
guztira zenbat fruta

eta margolan
statu zituen ahalik
ga
ro
eu
21
14
on
k
io
Inaz
koitza. Geratu zitzai
ba
an
ro
eu
23
n,
te
gehien eros
an bakoitza.
erosi zituen, 4 euro
k
la
ze
nt
pi
in
ek
at
ar
diru
l erosi zituen? Zenb
ze
nt
pi
a
et
n
la
go
ar
Zenbat m
azkenean?
diru geratu zitzaion
tzat eta
8-10 urte bitartekoen
Sariak izango dira
misetak
tzat; karramarro ka
en
ko
rte
ta
bi
te
ur
4
n ere.
11-1
uru sorta, hain zuze
lib
tik
ku
es
n
le
ba
za
eta Ibai
ea,
a, abizenak, helbid
en
(iz
k
ia
zt
gu
tu
Ez ahaztu da
adina) jartzea.
herria, telefonoa,
Bidali e-mailez:

info@karramarro.biz
Edo postaz:
ARIA
KARRAMARRO ALDIZK 340
48
z/g
a,
zo
San Migel au
kaia
Amorebieta-Etxano, Biz

Sariak IKAk ematen ditu.

17

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:22

Pgina 18

Inauteriak hurbildu ahala astebeteko jaiak datozela pentsatu izaten dugu

gehienetan. Baina inauteri mota eta eredu asko daude. Esaterako, Zuberoan negu osoa irauten duten inauteri batzuk egoten dira: Zuberoako
maskaradak ospatzen dituzte. Tradizioan oinarri sendoak dituen aratusteak dira horiek. Urtero Zuberoako herri ezberdin bateko dantzariek antolatzen dituzte eta ikusgarriak dira benetan. Behin antolatuta, herriz herri
ibiltzen dira dantzariak urtarrilean hasi eta apirilera bitartean. Inauteriek
lau hilabete irauten dituzte, beraz, iparraldeko txoko batzuetan.
Dantzari finak izaten dira gehienetan, herriaren ohorea jokatzen dutela
esaten baita sarritan. Jatorri ezezaguna eta zaharra dute Zuberoako maskaradek eta garai batean laurogei bat dantzarik dantzan egiten bazuten
ere, egun, lagun gutxiagok hartzen dute parte dantzez eta antzerkiz osatutako ikuskizun horretan.

Egun osoa dantzan

Tokatzen zaien herrira heldu eta goizean
goizetik hasten dira dantzan dantzariak.
Bertako herritarrak, berriz, zain izaten dituzte eta haietako askok jatekoa eta edatekoa eskaintzen die dantzariei.
Maskaradak osatzen dituzten pertsonaiak ere bitxiak dira; koloretsuak eta
ikusgarriak.
Bi taldetan banatzen dira dantzariak:
gorriak eta beltzak.
Kolore gorriak ontasuna eta zintzotasuna adierazten ditu. Beltzak berriz
kaosa, anabasa, okerra. Talde gorriko
pertsonaiak dotoreak eta dantzari finak
izaten dira. Beltzekoak berriz traketsak
eta lotsagabeak. Gorriak beltzen aurka
aritzen dira dantzan beraz. Hona ondoren pertsonaien azalpen txiki bat.

18

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:22

Pgina 19

Txerrero: pertsonaia nagusietako bat.

Jaka gorriz eta praka beltzez jantzitako
pertsonaia dotorea da. Edalontziaren
inguruan dantza egiten duten bost dantzarietako bat; lehena gehienetan. Ixipua
eramaten du eskuan, zaldiaren ilez egindakoa, eta bidea garbitzen joaten da
atzean datorren konpartsa pasa dadin.
Gatuzain: dantzari nagusietakoa hori
ere. Kolore hori eta urdinez jantzitako
dantzaria. Dotorea da eta bi hortzetako
egurrezko guraize moduko tresna bat
erabiltzen du. Luzatu egiten dira asko
guraize horiek, inguruko edozer heltzeko moduan.
Zamaltzain: zaldia eta gizona bat eginik. Benetan pertsonaia indartsua da
eta, dantzariak abila izan behar du zaldiarekin batera dantza egiteko. Zaldi
itxura hartzen du eta gorteari bidea
ematen dio. Bost dantzarien artean hirugarrena da.
Kantiniersa: gorriz eta urdinez janzten
da eta kupel txiki bat darama soinean.
Egarri dagoenari ardoa banatzea da
kantiniersaren lana. Bost pertsonaia nagusiek ardo basoaren inguruan dantza
egin ostean berak edaten ditu edalontziko soberakinak. Dantzari nagusietako bat hori ere.
Entsenaria: dotoreena bera, beltzez
jantzita datorrena. Zuberoako ikurrina
eramaten du eta trebeziaz astintzen du
gainera beraien jatorriaren berri emateko. Bosgarren dantzari nagusia da bera.

Marexalak eta
kukulleroak: atze
aldean joaten diren
dantzariak dira, makilekin eta eskularru
zuriekin. Jaka gorria, praka zuriak eta
urre koloredun sokak dituzte jaketan.
Hasierako aurkezpen dantzak haiek egiten dituzte gehienetan, eta zamaltzainaren laguntzaileak dira.
Beltzen taldea dator gero: narrasak, traketsak, zirikatzaileak, zikinak, ardozaleak,
gezurtiak Gaizkiaren eta okerraren ikurra dira beltzen taldeko pertsonaiak.
Hain ezaguna den Pitxu da beraietako
bat. Gorrien aurkakoak dira, eta hurbil
dagoen ikusleari edozein barrabaskeria egiteko prest egoten dira beti. Hona
hemen beltzen taldeko pertsonaia batzuen izenak: Kherestuak, Xorrotxak,
Buhameak, Kauterak (Pupu eta Pitxu),
Bedezia eta Bedezi lagun.

Jauna eta anderea: herriko jauntxoen

ordezkariak. Arropa dotorez janzten dira
eta oso finak dira dantzan.

Urtarrilean hasi eta Aste Santura arte

irauten du Zuberoako maskaradak.
Datorren neguan ere izango da haiek
ikusteko aukera. Dantza web orrietan
agertzen dira bertako datak eta egitaraua. Hona hemen web gune horietako batzuk:

Laboraria eta laborarisa: nekazal munduaren ordezkaria da bikote hori. Eta

konpartsaren aurrealdean joaten dira
jaunarekin eta anderearekin batera.

www.dantzan.com
www.deporeibar.com/dantzak
www.eke.org

19

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:22

Pgina 20

SARA-ZUGARRAMURDI

Sorginen
zeharbidea

Txangoa

Sara eta Zugarramurdi arteko zeharbidea garai bateko kontrabandistentzako

bide ezkutuz josia dago. Bertako bordek,
basoek eta leize zuloek ezkutuan ibiltzea
errazten dute. Aldi berean, zeharbide horrek akelarreak eta natura Euskal Herriko
koba erakargarrienetakoekin eta ospetsuenetakoekin bat egiten ditu.

20

KARRAMARRO 26 (01-21).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

Sarako kobak bisitatu ondoren,

Iparraldeko koba famatu bi hauen
arteko bidexka hartuko dugu,
deritzona. Sarako koben aparkalekuen gainetik
hasten da bidea eta ez du inolako galbiderik, urdinez margotuta
dagoen pottoka urdin batek lagunduko baitigu bidean zehar.
Bide zidor horrek harrobia eskuinaldean uzten du eta pista batetik zehar eramango gaitu. Aurreraxeago, berriz sartuko gara ikaragarrizko baso batean. Bertako
zuhaitzek beren izenak daramatzate eta horrek zuhaitz bakoitza
identifikatzen eta ezberdintzen
lagunduko gaitu.

09:22

Pgina 21

Baso sorginduak kobekin bat

egiten du eta
izeneko
haitzuloraino goraka egiten du.
Zertxobait gorago, bideak beste
bide zidor batekin egiten du bat.
Ondoren, belardi batzuetatik behera egingo dugu,
izeneko baserri ondoan
dagoen bide gurutze bat aurkitu
arte.
Bide zidorra alde batera utzi eta
beste bide batetik behera egingo dugu. Bide horretan, eskailerak zizelatuta aurkituko ditugu
lurrean bertan. Bideak ehun urtetik gorako haritzen gerizpe artetik eta
izeneko koba ondotik eramango gaitu. Ibilbideak
oso zakar egiten du beherantz
rekin bat egin
arte. Erreka ikusgarri horren
zubia gurutzatu eta aldapa labur
baina gogor batean gora egingo
dugu Zugarramurdiko kobekin
topo egin arte. Bertan,
misterioz, magiaz eta
akelarreen kondaira ospetsuenez inguratuko gaituzte.
21

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:28

Pgina 22

Liburu elektronikoak aspalditik daude gure artean, baina orain

arte editorial handiek formatu elektronikoko liburuari eginiko mesfidantzazko harrera izan da arazoetako bat. Liburu elektronikoak
pantailan irakurtzeko moduan argitaratutako liburuak dira. Liburu
horrek ordenagailu arruntetan irakur daitezke programa batzuen
bitartez; Acrobat Reader (Adobe etxekoa, PDF-ak Internet irakurtzeko eta deskargatzeko erabiltzen dena) eta Microsoft Reader,
adibidez.
Aurten, Amazon enpresak, sareko merkataritzan aritzen den enpresa erraldoiak, Kindle irakurgailu elektronikoa jarri du merkatuan.
Kindle-a era horretako lehena izan da, baina merkatuan ere jadanik agertu dira beste irakurgailu batzuk. Irakurgailu elektronikoa
ordenagailu merke bat baino ez da, liburu fin eta txiki baten neurrikoa, baina haren pantaila ez da orain arte ezagutu ditugunak
bezalakoa; "tinta elektronikoa" ageri da pantaila horietan, eta
begiak ez dira nekatzen. Bateria ere oso gutxi kontsumitzen du,
beste orri bat erakusten duenean soilik gastatzen baitu, hau da,
bolek bira ematen dutenean. Irakurgailu elektronikoak asteetan
funtziona dezake behin bateria kargatuta.

22

ain
esoak
uru
uen
urder,

rean.
dakoa
eunak
eta
du,
da,
tan

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:28

Pgina 23

Liburuzaleek susma zezaketen beren liburutegietara ere iritsiko zela

aro digitalaren haizea. Bat-batean, liburuen bertsio digitalak eskatzen
hasi da jendea, eta horrek harritu egin ditu liburu horien eskubideen
jabe diren argitaletxeak. Gaztelaniazko liburuak erosteko bada webgune bat baino gehiago. Hortxe dago Bubok edota Mi elibro. Euro
bat baino apur bat gehiago ordainduta eta gehienez sei euroren truk
eskura daitezke horietan liburu
elektronikoak, eta argitaletxeentzat
zein idazleentzat ere negozio aukerak eskaintzen dituzte. Euskaraz ere bada ekimen aipagarririk
literatura sarean jartzeko. Bat,
behintzat, ezinbestean nabarmendu beharrekoa, Susa argitaletxearen Armiarma web gunea.
Dena den, paperezko liburuak desagertuko ote direneko eztabaida
hau alperrekoa da; borroka honetan, beste arlo batzuetan bezala
merkatuak markatuko du bidea,
merkatuak alde batera joz gero,
irakur zale tradizionalak jai dute,
binilozko diskoen entzule
amorratuei duela urte gutxi
gertatu zitzaien bezala.

23

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:28

Pgina 24

1.

2.
Ondoren aurkituko dituzun
pauso errazekin, eskuak
garbi-garbi ez izateko
aitzakia ez duzu topatuko.

3.

4.

5.

6.
> Kaxa txantiloia
> Zulagailua
> Kartoi mehea
> Artaziak
> Glizerina naturala
> Katilua
> Izotzak egiteko moldea
> Gorputzerako olioa
> Koloratzailea
> Esentzia

24

7.

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:28

Pgina 25

1. Lehendabizi, xaboitxoak gordetzeko

kaxa egingo dugu. Horretarako, kartoi
mehean kaxa txantiloia kopiatu eta ebaki egingo dugu.

2. Moztuta daukagunean, eta zulagailuaren laguntzaz,

zulotxo batzuk egingo dizkiogu, egingo ditugun
xaboitxoen usain gozoa kanpora dezan.

3. Ondoren, katiluan glizerina desegiten jarriko dugu. Eta

laguntzeko, poliki-poliki irabiatzen joango gara.

4. Glizerina guztia desegin baino

lehen, gorputzerako olio txorrotada
bat botako diogu.

5. Bat-batean, gure gustuko diren

esentzia eta xaboia zein koloretakoa
nahi dugun aukeratuta izan beharko
dugu, ondorengo pausoa, esentzia
eta koloratzaile tantatxoak botatzea
izango baita.

6. Dena ondo nahasturik eta kontu

handiz, nahasketa oso bero egongo
baita, izotzak egiteko moldeetan
banatuko dugu nahasketa.

7. Falta zaigun bakarra xaboia hoztea

izango da. Eta, horrela, moldetik atera
eta prestatu dugun kaxatxoan
sartzeko prest izango ditugu.

ea
Oharra: Nahi izanez gero,
nahasketari lore hostoak gehi
diezazkiokegu, lehortzean itxura
ederra hartzen baitute.

25

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:28

Pgina 26

Mikel Polo zornotzar gaztea kazetaria da lanbidez, baina hainbat urte egin
ditu saskibaloiari lotuta. Bizkaiko taldeetan (mutil zein neska) eta hainbat
ligatan entrenatu ondoren, Santurtziko 2. taldeko entrenatzaile izatera iritsi
da 29 urterekin. Berarekin solasalditxo bat izateko aukera izan dugu.

26

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

1. Uda ala negua?

Uda.
2. Zer falta da munduan?
Justizia.
3. Zer dago soberan?
Koldarkeria.
4. Egun perfektua?
Ez dago egun perfekturik.
5. Ohea egiten al duzu?
Noizbehinka.
6. Zertan aritzen zinen 8 urterekin?
Auskalo.
7. Eta 20 urterekin?
Unibertsitatean ikaslearena egiten eta
entrenatzen.

09:28

Pgina 27

11. Asteko zein egun duzu

gogokoen?
Larunbata.
12. Nolakoa zinen umetan?
Lasaia.
13. Txisteak entzutea ala kontatzea,
zer nahiago duzu?
Entzutea.
14. Noiz dutxatzen zara?
Gauero.
15. Zein da eguneko unerik onena?
Egunaren araberakoa da hori.
16. Bizitzan atzera egingo al zenuke
zerbait ezabatzeko?
Ez.

8. Zer ikusten duzu telebistan?

a praktikatzen dut.

17. Zerk ematen dizu logura?

Nekeak eta aurreko egunean lo egin
ez izanak.

9. Definitu munduaren egoera hitz

batean:
Axolagabekeria.

18. Zerk kentzen dizu logura?

Ardurak, kezkak eta haserreak.

10. Birziklatzen al duzu?

Bai.

19. Zerk izutzen zaitu?

Ez nau ezerk izutzen, bereziki.
20. Zerk lasaitzen zaitu?
Idazteak.

in
t
tsi

27

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:28

Pgina 28

Zure entrenatzaile ibilbide honetan hainbat lekutan aritu zara lanean, zer azpimarratuko zenuke
egon zaren leku bakoitzarena?
Asko aberastu nau hainbeste lekutan egon izanak,
esperientzia bakoitzak gauza desberdinak irakatsi
dizkidalako. Zornotza nire herriko taldea dut; Tabirakon filosofia desberdin bat ezagutu nuen; Mungian talde umil batekin egin nuen topo; La Sallen
giza talde bikaina ezagutu nuen eta emaitza ezin
hobeak lortu eta, azkenik, Santurtzin profesionaltasun
handiz eginiko lana oinarri duen asmo handiko proiektu bat daukat esku artean.
Pasadan urtean, La Salle taldearekin autonomikoan
lortutako igoera nola gogoratzen duzu?
Sentipen askoren nahasmena izan zen, presio handia
sumatu genuelako hasieratik eta lehenengo jardunaldietako emaitza txarren ondoren oso denboraldi gogorra izan genuelako. Hainbeste sufritu ondoren, helburua bete izanak gure balentriari pisu handiagoa eman
zion eta harro nago hortaz. Denboraldi biribila izan zen,
nire kadeteak liga eta kopako azpitxapeldun sailkatu
baitziren ustekabean.
Nagusi eta txikiak entrenatzen dituzu, ze ezberdintasun dago entrenatzerako orduan?
Haurrak eta gaztetxoak entrenatzeko orduan nire helburu nagusia saskibaloi jokalariak ez ezik pertsonak
ere heztea da, eskuzabaltasuna, elkarlana eta bestelako baloreak jorratzea. Nagusietan, berriz, emaitzek
baino ez dute balio.
Nolako osasuna dauka euskal gazteen saskibaloiak?
Saskibaloiko jokalarien osasuna balioztatzeko ezinbestekoa da entrenatzaileen osasuna balioestea eta hain
justu horretan gabiltza eskas Euskal Herrian. Oro har,
gure lana ez dago batere balioetsita eta hori aldatzen
ez den bitartean zaila izango da harrobia behar bezala
lantzea.
Aurtengo urterako zer itxaropen du Santurtzi
taldeak?
LEB Plata taldeari sostengua ematea da filialak duen
helburu nagusia, eta, horrez gain, denboraldian sailkapenaren goialdean amaitzen badugu, askoz hobeto.
Kadeteei dagokienez ere, Bizkaian onenen artean egoten saiatuko gara.

28

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:28

Pgina 29

kuuke

nak,
atsi
abiunlen
ezin
sun
ek-

oan

dia
nalgohelman
zen,
atu

din-

helnak
stezek

ak?

esain
har,
zen
zala

rtzi

uen
kaeto.
go-

PLANET 51
Film horretan, beren planetan oso
pozik eta lasai bizi diren extralurtar familia baten historia
kontatzen da. Lasaitasun hori haientzat eta haien modukoentzat
extralurtarra den zerbaitek hautsiko du: gizakiak. Amerikar
kapitain batek, Charles Chuck Baker-ek, Planet 51 zapaltzen
duen lehen gizakia dela uste du. Baina guztiz oker dagoela jabetzen da,
bertan biztanle txikiak eta berdeak bizi baitira. Gainera, biztanle berde
horien beldur bakarra extralurtarren inbasioa baino ez da.
Chuck, Rover robota eta Lem izeneko lagun berria gizarte horretan
barneratu beharko dira, Planet 51-ko Inbasore Extralurtarren
Museo Espazialaren pieza historiko
bezala bukatu nahi ez badute.

LOOKING FOR ERIC

(BUSCANDO A ERIC)
Eric Bishop, Manchesterko postaria eta
futbol zale amorratua da. Bere bizitza
krisi izugarri baten murgilduta dago.
Bere bi semeak drogen munduan sartuta daude eta Ericen muturren aurrean
trapitxeoan ibiltzeko lotsarik ez dute.
Gainera, alabak, egoerari aurre egiteko
ez dela gai esaten dio. Amodio kontuetan
ere zoritxarrekoa da, eta nahiz eta lan giro
itzela izan, ez du bururik altxatzen.
Ezustean, Manchesterren partida baten ondoren, taldeko izar den Eric Cantonari sinadura
bat eskatzen dio eta geure Eric Bishop
eta Eric Cantona adiskidetzen hasten dira.
Adiskidetasun horrek bere bizitzaren kontrola berreskuratzen lagunduko dio.

29

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

RSPORT 3
FORZA MOTO latzaile berria,
mu
Gaia: Auto si tan auto eta
e
n
o
h
da.
oraingo
iekin agertuko
errepide berrXbox 360
Plataforma: koa
Mota: Gidatze10
Egileak: Turn : Microsoft
Banatzaileakta: 2009ko urriaren
Jaurtitze da
23an
tik gorakoak
Adina: 3 urte

09:28

Pgina 30

KEN TALES
CRAZY CHIC
Nintendo Wii
Plataforma: ra eta ekintza
Mota: Abentuspiracy Entertainment
Egileak: Con : Conspiracy
Banatzaileakt
Entertainmenta: 2009ko abenduan
Jaurtitze da etik gorakoak
Adina: 12 urt

SP
TEKKEN 6
tion 3, X360, P
ta
yS
la
P
:
a
rm
Platafo
eta ekintza
Mota: Borrokaco
Egileak: Nam : Namco Bandai
Banatzaileakta: 2009ko urriaren 6an
Jaurtitze da etik gorakoak.
Adina: 12 urt
O
SCOOBY-DO
eo
ra handiko bid
Gaia: Abentu jolas horretan
jolasa. Bideo naia zara eta
Scooby pertsoburutu behar dira
ekintza ugari rapatzeko.
maltzurrak har intendo Wii, PS2, DS
Plataforma: Nra eta ekintza
Mota: Abentus Games
Egileak: Toru : Warner Bros
Banatzaileakta: 2009ko urriaren
Jaurtitze da
25an
tik gorakoak.
Adina: 7 urte

30

ADVENTURES
HORSE LIFE
keratu
zun zaldia au
Gaia: Nahi dubait zirkuitu gainditu
ondoren, zen .
DS
beharko dituzu
Nintendo Wii,
Plataforma: gia jokua.
Mota: Estrate n Games
Egileak: Valco: Valcon Games
Banatzaileakta: 2009ko azaroan
Jaurtitze da tik gorakoak
Adina: 3 urte

tu
tu

an

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:28

Pgina 31

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:28

Pgina 32

Aupa, KARRAMARROZALEOK! Badakit irakurtzen sendo

gozatzen duzuela, baita nik ere. Jarraitu, bada, horrela!

32

a!

bertsotan

gaztetxo!

futbolzale amorratuak

arte ikertzaileak

09:28

erregaliz taldea

gabonak

4/11/09

komikiak

SOS printzesak

Albumak

OKER

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1
Pgina 33

33

34

Pgina 34

bertsotan

09:28

gaztetxo!

4/11/09

komikiak

Albumak

OKER

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:28

Pgina 35

35

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:28

Pgina 36

Mundu honetan, toki bitxi ugari

daude eta oraingoan, misteriotsua
eta liluragarria den leku bat
ezagutuko dugu. Leku hori inken
hiri galdua da: MACHU PICCHU.

36

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:28

Pgina 37

Cuzcon zegoela, Andeetan hiri ezkutu bat

zegoela entzun zuen. Geroztik, bere asmo
bakarra hiri hori aurkitzea izan zen.
Hainbat espedizio antolatu zituen, baina
zorioneko eguna 1911. urteko uztailaren
24a izan zen.

Machu Picchu, Peruko Andeetan, 2.490

metroko mendi baten gailurrean eraikita
dago. Zerutik gertu, ezta?

Hiram Binghamek, Melchor Arteaga nekazaria laguntzaile zuela, Machu Picchutik

gertu bizi ziren beste bi nekazari ezagutu
zituen, eta horietako baten semea izan zen
Binghamen azken gidaria.

Bertako eraikuntzak, harri erraldoi biribilduz eginik daude, eta harri horien lotura
perfektua egiteko, ez zuten kare orerik
(masarik) erabili. Eraikinek puzzle erraldoiak dirudite.

Machu Picchu landareek janda zegoen.

Hala ere, azkenik, aurkikuntza zoragarria
gertatu zen.

Denbora eta urtaroak neurtzen dituen

eguzkitako erloju bat ere asmatu zuten.

Gaur egun, Machu Picchuko biztanle bakarrak llama izeneko animaliak dira, eta
milaka pertsona joaten dira leku bitxi horretako bazterrak ezagutu nahian.

Baina nork eraiki zuten hiri hori? Noiz

eraiki zuten? Zergatik kokatu zuten hiri
hori hain toki harrigarrian? Nondik atera
zituzten harri erraldoi horiek? Nola garraiatu zituzten harriak mendi gailurrera? Zer
gertatu zen Machu Picchuko biztanleekin? Zergatik desagertu ziren?...
Milaka galdera egin ditzakegu, baina
Machu Picchu anitz misteriotsua da, galdera guzti horiek erantzunik ez dutelako.
Antza denez, inkek ez zuten idazkerarik;
horregatik, inkek eginiko guztiaren zergatia hipotesi hutsa da!
Gaur egun, inork ez daki ziurtasunez
Machu Picchuren egiazko izena. Dakigun
gauza bakarra zera da: inken hizkuntza
den quechuaz, Machu Picchuk mendi
zaharra esan nahi duela, eta hiri hori Hiram
Binghamek aurkitu zuela.
Bingham Yale unibertsitateko irakaslea zen,
eta Inka inperioaren istorioak zirrara sorrarazten zioten; beraz, Peru aldera abiatu zen gai horri buruz gauza gehiago ikasi
nahian.

37

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:28

Pgina 38

HERRI KIROLAK
Euskal Herrian, herri kirolak eta jokoak estu lotuta daude
eguneroko zereginekin, egunetik egunera euskaldunak
egiten dituen lanekin, eta aisialdian dibertsioa eskaintzeaz gain herritarren arteko apustu amorratuak eragiten dituzte. Hauetako asko hemen sortutakoak eta bereziak dira. Herri kirolen jatorria garai bateko lan jarduera
ugari aisialdira bideratzean aurki dezakegu. Baserritarrak nahitaez egin behar zituen eguneroko betebeharrak kirol bilakatu dira denborarekin. Kirol eta joko horien
sorburuak ditugu baserriko edo portuko zeregin batzuetan trebetasuna erakustea: belarra moztea, enborrak
moztea, azkarrago arraun egitea, indartsu fama harri
handiak jasoz neurtzea, baita pisuekin lasterketak eginez, beste talde baten kontra sokatik tiratuz eta abar ere.
Oraingo honetan, herri kirolak ezagutzeko eta lagunen
artean txapelketa bat antolatzeko ideia botatzen dizuegu. Ez ahaztu taldeka antolatu beharko zaretela eta
binaka arituko zaretela leian. Froga bakoitzean puntu
gehien lortu duena irabazle irtengo da.
Honako hauek dira ondo pasatzeko aukera ditzakezuen
herri kirol ezagunenetarikoak:

Harri jasotzea
Txapela jaurtiketa
Sokatira. Talde batek bestearen kontra egitekoa.
Giza abere probak: giza probak, idi-dema
Lasto altxatzea
Lokotx biltzea
Zaku eramatea
Ingude altxatzea
Txinga eramatea

38

Geh

LAN
DUT

Har
ibaie
men
hait
gaz
neu
zire
bez
buru
Har
zab
aitz
zitu

IDI-

Gur
sen
edu
arte
zire

Har
osa
eram
eta
zeh
joan
gutx

ude
nak
ainagibeuera
ritaeharien
tzurrak
arri
egiere.

nen
dieta
untu

KARRAMARRO 26 (22-39).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:29

Pgina 39

Gehiago jakiteko:

LANAREKIN ZERIKUSIA
DUTEN PROBAK
Harri jasotzailea, adibidez ,
ibaietako arroka handiak edo
mendietatik erortzen ziren
haitzak antzinatik euskal
gazteen artean indarra
neurtzeko aitzakia izan omen
ziren. Euskal kirol gehienetan
bezala, ia ez dago gai horri
buruzko dokumentaziorik.
Harginarena oso lanbide
zabaldua izan zen eta ez zen
aitzakia gehiegirik behar lantzen
zituzten harriak probatzeko.

uen

IDI-DEMA

koa.

Gure baserri gehienak harro

sentitzen ziren idi pare onena
edukitzeaz eta haien jabeen
arteko desafioak ohikoak izaten
ziren gure plazetan.
Harria harkoskor biribilez
osatutako zoruaren gainetik
eramaten dute herrestan
eta plaza bi norabidetan
zeharkatzean datza proba,
joan-etorria ahalik eta denbora
gutxienean egitea, alegia.

39

KARRAMARRO 26 (40-48).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:32

Pgina 40

Saguzarrak munduan...

...e

Saguzarrak aspaldi sortutako animaliak dira, duela

50 milioi urte, gutxi gorabehera. Mundu guztian
bizi dira, poloetako eta goi mendietako gune izoztuetan eta basamortu idorrenetan izan ezik.

Eur
He

Munduko saguzarrak megakiropteroen eta mikrokiropteroen taldeetan banatuta daude, eta lehen
taldekoak dira dokumentaletan ikusten ditugun saguzar handi horiek, fruta eta nektarra jaten dutenak; Tropikoetan bizi dira. Mikrokiropteroak askoz
txikiagoak dira eta mundu guztian bizi dira.
Guztira 1.100 espezie baino gehiago daude identifikatuta. Dena den, ez litzateke harritzekoa gutxi
ikertutako toki urrunetan eta helezinenetan espezie gehiago agertzea. Izan ere, hain ikertuta dagoen
Europan bertan ere gertatzen da halakorik: duela
6-7 urtera arte
espeziea zena,
orain,
eta
espezietan
banatuta dago, azterketa genetikoetan oinarrituta.
Saguzarren tamaina errekorrak ez dira makalak: saguzarrik txikienak 2 gr baino gutxiago
pisatzen du eta 12-13 cm-ko hego zabalera
du. Handiena, 1,5 kg-tik gora da eta 2 metroko hego zabalera izan dezake.

40

Bat
zirr
Esk
guz
geh
era
epe
kin

ela
ian
oz-

krohen
sautekoz

KARRAMARRO 26 (40-48).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:32

Pgina 41

...eta Euskal Herrian

Europan, 32 espezie daude guztira; eta Euskal
Herrian, 24 espezie, guztiak mikrokiropteroak.
Batzuk kobatan bizi dira, beste batzuk zuhaitzen
zirrikituetan; eraikinetan bizi direnak ere ugari dira...
Eskura dituzten eta egokiak zaizkien babesleku
guztiak ustiatzen dituzte; eta batzuetan bat baino
gehiago. Ferra saguzarrek, esaterako, koba hotzak
erabiltzen dituzte neguan hibernatzeko, baina toki
epelak umetzeko. Toki epel horiek, askotan, eraikinak izaten dira.

enutxi
peoen
ela
ena,
tan
uta.

kaago
era
tro-

41

Izena

Telefonoa

Ikastetxea

Sinadura

42

4/11/09

1. abizena

09:32

KARRAMARROREN HARPIDEDUN IZAN NAHI DUT, URTEAN 4 ALE ETXEAN JASOZ

2. abizena

Kalea
Zenbakia Solairua
Eskailera Atea

Herria

Kodea

Lurraldea

E-maila

Jaiotze data

Herria

Bidal ezazu helbide honetara:

IKA
San Migel auzoa, z/g
48340 Zornotza, Bizkaia
T 946 308 198
F 946 308 199
info@karramarro.biz

Pertsonen Datuak Babesteko 15/1999 Lege Organikoa dela eta, gazteen legezko ordezkariei honakoa
jakinarazten zaie; hemen adierazten diren datuak Karramarro klubaren fitxategi automatizatuaren parte
izango direla eta IKA Kultur Alkartea fitxategi horren arduraduna dela (Helbide soziala: IKA Kultur Alkartea,
San Migel auzoa z/g 48340 Zornotza, Bizkaia). Horrekin, gaztearen ordezkariak baimena emango du,
gaztearen izenarekin, fitxategi horretan datuak sartzeko eta erabitzeko. Fitxategiaren helburua da IKA
Kultur Alkarteak bazkideekin harremana izatea, produktuei eta zerbitzuei buruzko informazioa bidaltzea,
eta bazkideen beharretara egokitzea. Era berean, eskubide denez, daturen bat zuzendu edo deusezteko
aukera izango da. Horretarako, eskaera bat bidali behar izango da aipatutako helbidera, idatziz eta sinatuta,
aita, ama edo legezko ordezkarien izen-abizenak eta bazkidearen datuak helaraziz.

KARRAMARRO 26 (40-48).qxd:Maquetacin 1
Pgina 42

gaztearen izenarekin, fitxategi horretan datuak sartzeko eta erabitzeko. Fitxategiaren helburua da IKA
Kultur Alkarteak bazkideekin harremana izatea, produktuei eta zerbitzuei buruzko informazioa bidaltzea,
eta bazkideen beharretara egokitzea. Era berean, eskubide denez, daturen bat zuzendu edo deusezteko
aukera izango da. Horretarako, eskaera bat bidali behar izango da aipatutako helbidera, idatziz eta sinatuta,
aita, ama edo legezko ordezkarien izen-abizenak eta bazkidearen datuak helaraziz.

KARRAMARRO 26 (40-48).qxd:Maquetacin 1
4/11/09
09:32
Pgina 43

43

KARRAMARRO 26 (40-48).qxd:Maquetacin 1

44

4/11/09

09:33

Pgina 44

KARRAMARRO 26 (40-48).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:33

Pgina 45

45

KARRAMARRO 26 (40-48).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:33

Pgina 46

1 Zer da bertsoa?

Ea gai zaren poltsa barruan dau

bertsolaritza laburbiltzeko sortutden hitzekin Xabier Amurizak
ako honako bertso hau osatzeko.
hitza

Neurriz eta
kantatzea
horra hor zer kirol
den

mota
bertsolaritza.
errimaz
EMAITZA:
Neurriz eta errimaz
kantatzea hitza
horra hor zer kirol mota
den bertsolaritza.

2 Animaliak

Karramarrok animalien izenak nahastu ditu

Aurki itzazu sei animalia, izenak ordenatuz. oraingoan.

tu

46

zal

ke

rra

ze

na

ze

ka

la

rra

oi

ha

tea

EMAITZA:
- Zaldia
- Akerra
- Zezena
- Katua
- Oilarra
- Ahatea

di

KARRAMARRO 26 (40-48).qxd:Maquetacin 1

4/11/09

09:33

Pgina 47

3 Hitz misteriotsuaren bila

zek esaldi bat ezkutuan dute.
Honako eragiketa hauen emait asmatzen.
Ausartu zaitez zer esaten duen

13 X 2 =
5 X 14 =
18 : 2 =
62 X 2 =
65 X 195 =
27 X 5 =
4 X 83 =

12675 = I
124 = B
135 = L
175 = I
41 = ,
332 =
405 =
26 =
70 =
1425 =
9 =

I
A
D
I
H
I

EMAITZA:
Hi, adi ibili

95 X 15 =
25 X 7 =
82 : 2 =
5 X 81 =

4 Aupa gure esaera zaharrak!

n.
errekoari eskuinekoa lotu ondore
Hementxe aurkituko dituzu ezk
ipurbeltz.
Hego haizea,
malkarrak zelaitzen ditu.
Kalean uso,
etxean otso.
Gaur esana,
ero haizea.
Zozoak beleari
bihar haizeak eramana.
Ero
Diruak

ZOZ

EMAITZA:
Hego haizea, ero haizea.
Kalean uso, etxean otso.
Gaur esana, bihar haizeak eramana.
Zozoak beleari ipurbeltz.
Diruak malkarrak zelaitzen ditu.

Huts
Udako giro
Haren
47

B E L

KARRAMARRO 26 (40-48).qxd:Maquetacin 1

48

4/11/09

09:33

Pgina 48

KARRAMARRO 26 cubierta.qxd:Maquetacin 1

4/11/09

10:09

Pgina 4

2 DE CUBIERTA

3 DE CUBIERTA

KARRAMARRO 26 cubierta.qxd:Maquetacin 1

4/11/09

10:09

Pgina 2

CONTRAPORTADA

PORTADA