DZLEMDE NOKTA,

DORU ve VEKTR
1. Kazanm
Dorularn dorultular
2. Kazanm
Nokta, doru ve dzlem arasndaki ilikiler
3. Kazanm
Doru paras
4. Kazanm
Dzlemde doru paralar ile desenler oluturma
5. Kazanm
Ynl doru paras
6. Kazanm
Vektr
7. Kazanm
Vektrlerde toplama ilemi
8. Kazanm
Bir vektrn bir reel say ile arpm
9. Kazanm
Vektrlerin lineer bamll ve lineer bamszl

2. NTE

NOKTA, DORU ve DZLEM

DORULARIN DORULTULARI

Yukardaki ekilde farkl renklerde ve boyutlardaki ubuklar verilmitir. Bu ubuklardan birbirine paralel olanlar
ayrarak farkl grup oluturabiliriz. Bu grubun pozisyonunu birbiriyle karlatrdmzda bunlarn paralel
olmadn grrz. Oluan gruplarn her biri bir denklik snf olup her denklik snf da bir dorultudur.

RNEK 1

Yandaki ekilde noktal kat zerine izilmi dorulardan

d2

paralel olanlar tespit edilip, ka farkl dorultu olutuu

d3

bulunmutur. nceleyiniz.

d1

d1 ve d3 dorular paraleldir.
d5

d2, d5 ve d11 dorular paraleldir.

d4

d9

d7
d6

d8

d10

d4, d7 ve d9 dorular paraleldir.

d6, d8 ve d10 dorular paraleldir.

d11

4 farkl paralel doru grubu olutuundan 4 farkl dorultu

vardr.

20

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

Nokta, Doru ve Dzlem

Yar Dzlem

Geometrideki tanmsz terimlerden ; nokta, doru

Dzlemde alnan bir doru dzlemi iki paraya ayrr.

ve dzlemdir.

Bu paralarn her birine yar dzlem denir. Bu dzlem

paralarna doru dahil edilirse kapal yar dzlem,
dahil edilmezse ak yar dzlem elde edilir.
Q

d
P

Elinizdeki bir kalemin kat zerinde brakt iz, nok-

ekilde d dorusu, P ve Q yar dzlemlerini olutur-

taya rnek verilebilir.

mutur.

Doruyu noktalar kmesi olarak ifade edebiliriz.

zerine noktay iaretlediimiz kat ise bir dzlem

modeli olarak alnabilir.

Kapal
yar dzlem

Dorultular farkl olan iki dorunun kesiimi bir

Ak
yar dzlem

noktadr. ki dorunun kesiimi bir nokta deilse bu

ESEN YAYINLARI

iki doru akk veya paraleldir.

RNEK 2

l1

Dzlem Oluturma Koullar

l2
A

l3

A
C

Dorusal olmayan nokta, bir dzlem belirtir.

k
l

l5

l4

Paralel iki doru bir dzlem belirtir.

Yukardaki ekilde
E

l3 ile l4 paralel
l4 ile l5 akktr.

Bir doru ile dndaki bir nokta bir dzlem belirtir.

Ayrca
l1 ile l3 n kesiimi C noktas
l1 ile l4 (veya l5) in kesiimi D noktas
l2 ile l3 n kesiimi A noktas
l2 ile l4 n kesiimi B noktasdr.

k
E

Kesien iki doru bir dzlem belirtir.

21

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

K DORUNUN BRBRNE GRE DURUMLARI

BR DORU LE BR DZLEMN BRBRNE

Paralel Dorular

GRE DURUMLARI

Ayn dzlem iinde bulunan ve kesimeyen dorular

Bir doru ile bir dzlem bir noktada kesiebilir.

l

paralel dorulardr.
k

Kesien Dorular

Doru dzleme paralel olabilir.

l

Ayn dzlemde bulunan farkl iki dorunun bir ortak

noktas varsa bu dorular kesien dorulardr.
k

Doru dzlemin zerinde olabilir. Bu durumu,

doru ile dzlem akktr biiminde ifade ederiz.

akk Dorular
l

Bir P dzleminin iki dorusu k ve l olmak zere,

k = l ise k ile l akk dorulardr.
k

RNEK 3

Dorusal olmayan 4 nokta en az ka dzlem gsterir?

zm

Aykr Dorular
Ayn dzlem iinde bulunmayan ve birbirini kesmeyen iki doruya aykr dorular denir.
k
l

Yukardaki ekilde belirtilen k ve l dorular,

aykr dorulardr.
22

Dorusal olmayan n nokta en az bir dzlem gsterir.

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

RNEK 6

Herhangi dorusal olmayan n tane nokta

Bir dzlemdeki x doru dzlemi en ok 22 blgeye

C(n, 3) kadar dzlem gsterir.

ayrdna gre x katr?

zm
RNEK 4

Dorusal olmayan 4 nokta en ok ka dzlem gsterir?

zm

Herhangi dorusal olmayan n noktadan

ESEN YAYINLARI

C(n, 2) kadar doru geer.

RNEK 7

Herhangi dorusal olmayan 4 noktadan ka doru geer?

zm

Bir dzlem iindeki farkl n tane doru, dzlemi

En az: n + 1 blgeye
En ok:

n2 + n + 2
blgeye ayrr.
2

RNEK 5

Bir dzlemdeki farkl 5 doru dzlemi en az ve en ok

ka blgeye ayrr?
zm

23

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

K DZLEMN BRBRNE GRE DURUMLARI
n tane doru en fazla, C(n, 2) noktada kesiir.
Paralel Dzlemler
Ortak noktas olmayan iki dzleme paralel dzlemler
RNEK 8

denir.

4 doru en fazla ka noktada kesiir?

zm
P

Kesien Dzlemler
Bir ortak dorusu olan iki dzleme kesien dzlemler

RNEK 9

ESEN YAYINLARI

denir. Ortak doruya da ara kesit dorusu denir.

Bir dzlemin iindeki 4 nokta ile dzlemin dndaki 1

P
A

nokta en fazla ka dzlem daha oluturur?

zm

Yukardaki ekilde kesien P ve Q dzlemlerinin ara

kesit dorusu AB dir.

akk Dzlemler
Tm noktalar ortak olan dzlemlere akk dzlemler denir.

Q
P

24

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

IIN

DORU PARASI

Bir doru zerindeki O noktas ile O noktasnn ayn

ki nokta ile bunlar arasnda bulunan ve doruda

tarafnda bulunan btn noktalarn kmesine, kapal

olan noktalar kmesine doru paras denir.

yar doru veya balang noktas O olan n denir.

A
O

ekildeki u noktalar A ve B olan AB doru paras

Yukardaki ekilde balang noktas O ve zerinde-

[AB] biiminde gsterilir.

ki bir noktas A olan n izilmitir. Bu n [OA biiminde gsterilir.

Yukarda ekilde bir ak yar doru izilmitir.

RNEK 11
O

Yandaki ekilde bir scaklk ler

(termometre) hava scaklnn

Yukardaki n [ a, + ) biiminde ifade edebiliriz.

ka derece olduunu gsterO

mektedir. Termometre bir doru

modeli olarak seilirse krmz

ndr. Bu durum [OA [OB biiminde gsterilir.

C

Yukardaki ekilde ifade edilen [AB ve [AC nlarna

zt nlar denir.

ESEN YAYINLARI

Yukardaki ekilde, ifade edilen [OA ile [OB ayn

ksm bir doru paras modeli

olarak alnabilir.

RNEK 12
RNEK 10

N = { x : x R ve |x 1| 2 }
kmesine karlk gelen noktalar kmesini bulup say
ekseni zerinde gsteriniz.
zm

ekilde bir pencere izilmitir. Bu pencerenin ahap

ksmndaki

Sar renkle boyanm doru paralarnn dorultular ayndr.

Mavi renkle boyanm doru paralarnn dorultular ayndr.

25

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

RNEK 13

RNEK 15
d1
D

d
A

d2

ekildeki noktal kat zerinde iaretli A ve B nokta-

d1 ile d2 dorularnn dorultular ayndr. d1 ve d2

lar arasndaki doruda noktalarn birleimi ile AB

dorular paralel veya akktr. yleyse [DC] ile [AB]

doru paras olumutur. Bu doru paras ile ze-

paralel veya akktr.

rinde bulunduu d dorusunun dorultular ayndr.

RNEK 16

Aadaki ekillerde baz doru, doru paras ve

ki doru parasnn zerinde bulunduu dorular

nlar verilmitir. nceleyiniz.

farkl, kesimiyorlarsa dorultular ayndr.

ESEN YAYINLARI

kesiiyorlarsa bu doru paralarnn dorultular

AB

A
d1

(AB dorusu) (l dorusu)

[AB]

RNEK 14

(AB doru paras)

B

[AB

(AB n)

(AB) (AB doru parasnn i noktalar)

d2

B
C

[AB) (AB doru parasndan B karlm)

d1 ile d2 dorularnn dorultular farkldr. d1 ve d2

dorular kesiir. yleyse [DC] ile [AB] dorultular

farkl olup kesiebilirler.

(AB] (AB doru parasndan A karlm)

26

DZLEMDE DORU PARALARI LE DESENLER OLUTURMA

1/1

Birbirini dik kesen iki doru parasn alp her birinin zerinde eit aralkl 6 nokta belirleyip bu noktalar harflerle
isimlendirelim. Ayn harflere ait noktalar doru paras oluturacak biimde birletirilerek yukardaki desen elde
edilir. Eksenlerde alnan birimlerin oran (1/1) oluan desenin altna yazlmtr.

A
B

B
C

C
D

D
E

E
F

F
G

G
H

H
A

G H

D E
1/1

G H

ekilde aralarnda geni a olumu iki doru paras alnm, her birinin zerinde eit aralklarla 8 nokta belirlenmi ve bu noktalar harflerle isimlendirilmitir. Ayn harflere ait noktalar doru paras oluturacak biimde
birletirilerek yukardaki desen elde edilir. Eksenlerde alnan birimlerin oran (1/1) oluan desenin altna yazlmtr.

H
A

1/2

Birbirini dik kesen iki doru parasndan birinin uzunluu dierinin iki katdr. Bu dorularn zerinde eit aralkl 8
nokta belirlenip harflerle isimlendirilmitir. Ayn harflere ait noktalar doru paras oluturacak biimde birletirilerek
yukardaki desen elde edilir. Eksenlerde alnan birimlerin oran (1/2) oluan desenin altna yazlmtr.
27

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

Eksen saysnn ikiden fazla olduu durumlarda eksenler ikier ikier alnarak desenler oluturulur. Aada bu
duruma rnekler verilmitir. nceleyiniz.

Yukarda elde ettiimiz desenler oaltlarak ve kaydrlarak deiik ekiller elde edilebilir. Aada bu duruma
rnekler verilmitir. nceleyiniz.

FLOGRAF
Filografi ahap zemin zerine aklm iviler arasndan teller geirilerek ve belli rg teknikleri kullanlarak eitli desenler meydana getirilmesi sanatdr. Bu sanat Ortadouda domu batya ve uzak douya yaylmtr.
lkemizde pek tannmayan bu sanat; zorluu ve sabr gerektirmesi nedeni ile az uygulanmakta olup dnyada
da unutulmak zeredir.
28

ALITIRMALAR
1.

1
6.

Aadaki ifadelerden doru olanlar iin bo ku-

tulara D yanl olanlar iin Y yaznz.

Ayn dzlem iinde bulunan ve kesimeyen dorular paralel dorulardr.

Ayn dzlem iinde bulunan farkl iki dorunun bir ortak noktas varsa bu dorular
kesien dorulardr.

ekildeki dikdrtgenler prizmasnda k, l, n ve d

dorular iin verilen ifadelerden doru olanlar
iin D yanl olanlar iin Y yaznz.

Ayn dzlem iinde bulunmayan ve birbirini kesmeyen iki doruya aykr dorular
denir.

k ile l paralel dorulardr.

d ile l paralel dorulardr.

Kesien iki doru bir dzlem belirtir.

n ile l paralel dorulardr.

Kesien iki dzlemin arakesiti bir dzlemdir.

l ile n aykr dorulardr.

2.

Dorusal olmayan 5 nokta en az ka dzlem

gsterir?

ESEN YAYINLARI

k ile d paralel dorulardr.

7.

Ayn dzlemde bulunan drt dorudan sadece

paraleldir. Bu dorular dzlemi ka blgeye
ayrr?

3.

Dorusal olmayan 5 nokta en ok ka dzlem

gsterir?

4.

8.

Farkl 4 dzlem uzay en az ka alt uzaya ayrr?

9.

Bir dzlemdeki farkl 4 doru dzlemi en ok ka

6 dorudan drd bir A noktasndan gemektedir. Bu dorular en ok ka noktada kesiir?

5.

Herhangi dorusal olmayan 5 noktadan ka

blgeye ayrr?

doru geer?

29

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

10.

c.

d3

d4

A
F

d1
E
D
C

d2
B

C
A

delde d1 // d2 , d1 d3 tr. Buna gre aadad2 d3 tr.

II.

d1 d2 =

d.

kilerin ka tanesi dorudur?

I.

1/1

ekildeki geometri eritleri ile oluturulmu mo-

III. d1 d4 = {A}
IV. d2 d4 = {B}

11. Aada birbirini deiik alarla kesen doru

paralar ve bu doru paralar zerinde eit
aralkl ve eit sayda nokta verilmitir. Ayn harflere ait noktalar birletirerek desenler olutura-

ESEN YAYINLARI

V. d2 d3 = {C}

12. Aada verilen desenlerin nasl olutuunu

adm adm aklaynz.
a.

lm.
a.
A
B
C
D
E

b.

F
G
H
A

1/1

b.
A
B

C
D
E

G
A

B
1/2

30

YNL DORU PARASI

1. ekil

2. ekil

3. ekil

4. ekil

5. ekil

6. ekil

Bir kalem kutusunda bulunan kalemler ekilde grld gibi deiik durumlarda konumlandrlmtr.
Bu durumlar aadaki biimde aklanabilir.
1. ekildeki iki kalemin uzunluklar eit, dorultu ve ynleri ayn
2. ekildeki iki kalemin uzunluklar eit, dorultular ayn ve ynleri farkl
3. ekildeki iki kalemin uzunluklar eit, dorultu ve ynleri farkl
4. ekildeki iki kalemin uzunluklar farkl, dorultu ve ynleri ayn
5. ekildeki iki kalemin uzunluklar farkl, dorultular ayn ve ynleri farkl
6. ekildeki iki kalemin uzunluklar farkl, dorultu ve ynleri farkldr.

YNL DORU PARASI

RNEK 17

U noktalardan biri balang noktas, dieri de bitim

noktas olarak seilen doru parasna ynl doru
paras denir.
A

A, B, C dorusal nokta olmak zere, u noktalar

A, B, C olan ynl doru paralarn yaznz.

B
d

zm

A; balang noktas, B; bitim noktas

d; tayc doru (dorultu)dur.
Balang noktas A, bitim noktas B olan ynl do
ru paras AB eklinde gsterilir.

AB ynl doru parasnn A ve B noktalar arasn

daki uzaklna AB ynl doru parasnn uzunluu

denir. |AB| veya ||AB|| eklinde gsterilir.

AB ynl doru parasnn zerinde bulunduu do

ruya, AB nin taycs denir. Taycnn dzlemdeki

konumuna ise AB nin dorultusu denir.

31

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

RNEK 18

Tayclar ayn veya paralel ve ynleri ters olan

ynl doru paralarna ters (zt) ynl doru par-

alar denir.

AB nin yn A dan B ye dorudur.

AB nin uzunluu |AB| dir.

AB nin taycs d dorusudur.

Dolays ile AB ynl doru parasnn belli olmas

AB ve DC zt ynl doru paralardr.

iin gerekli olan koul da bilinmektedir.

k

B
A

d // k ise AB ve DC zt ynl doru paralardr.

RNEK 19

Dorultular ve ynleri ayn, uzunluklar eit olan

DC nin yn D den C ye dorudur.

DC nin uzunluu |DC| dir.

DC nin taycs k dorusudur.

Dolays ile DC ynl doru parasnn belli olmas

iin gerekli olan koul da bilinmektedir.

ynl doru paralarna, e ynl doru paralar

denir.
ESEN YAYINLARI

AB ve CD e ynl doru paralar

AB CD eklinde gsterilir.

Tayclar ayn veya birbirine paralel olan ynl

C
B

doru paralarna paralel ynl doru paralar

denir.

|AB| = |CD| ise dorultular ve ynleri de ayn oldu

undan AB CD dir.

|AB| = |EF| ve d // k ise ynleri de ayn olduundan

AB EF dir. Ayn ekilde CD EF olur.

A, B, C ve D noktalar dorusal olduundan

AB // CD dir.

|BA| = |BC| ise BA = BC dir.

k

B
A

C
B

A, B d , C, D k ve d // k olduundan

AB // CD dir.
32

D
C

d // k ve |AB| = |DC| ise AB = DC dir.

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

RNEK 20

Aadaki ekilde ayn ynl aralar ayn noktadan ve ayn anda, farkl ynl aralar da ayn anda harekete balamtr.
Yandaki otomobillerin hzlar eit, dorultular ve
ynleri ayndr.

Yandaki otomobillerin hzlar eit, dorultular

ayn ve ynleri farkldr.

Yandaki otomobillerin hzlar eit, dorultular ve

ynleri farkldr.

Yandaki otomobillerin hzlar farkl, dorultular

ve ynleri ayndr.

RNEK 21

RNEK 22

ABCD paralelkenaE

rnda birbirine e
olan ynl doru

AB ynl doru parasna dndaki bir C noktasndan, bir e ynl doru paras iziniz.
zm

paralarn yaznz.

zm

33

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

VEKTR

ETKNLK

Ynl doru paralar zerinde ~ bants;

AB ~ CD AB ~ CD nn dorultular, ynleri ayn ve

Fizikte vektrlerin kullanm alanlarndan biri de

uzunluklar eittir. biiminde tanmlanr. Bu bant bir

yklerin elektrik alandr. Elektrik alann daha iyi

denklik bantsdr. Ynl doru paralarn denklik

anlatabilmek iin elektrik alan kuvvet izgileri ile

snflarna ayrr. Bu denklik snflarnn herbirine bir

modellenir. Kuvvet izgileri de vektrle gsterilir.

vektr ad verilir. Her denklik snf bir temsilci eleman

ile gsterilebilir. Dolaysyla AB ynl doru paras

na denk olan ynl doru paralarnn snf AB ve-

(+) ykn elektrik alan,

ykn merkezinden da-

ya a, b, c, ..... gibi sembollerle gsterilir.

r dorudur. (Proton gibi)

D
B
C

A
E

Denklik snfnn temsilcisi a vektrdr.

Balang ve bitim noktalar ayn olan vektrlere

sfr vektr denir ve AA BB ..... 0 ile gs-

terilir.

AB vektrnn uzunluu (normu), ||AB|| veya

|AB| ile gsterilir. Normu (uzunluu) 1 birim olan

vektre, birim vektr denir.

ESEN YAYINLARI

a = {AB, CD, EF}

ykn merkezine doru-

AB CD EF

() ykn elektrik alan,

dur. (Elektron gibi)

Ykler elektrik alan iine konduunda zerlerine

bir kuvvet etki eder. Kuvvet vektrel bir byklk
olduundan yn vardr.

proton

Elektrik alan (E)

elektron

AB ve BA vektrleri; dorultular ayn, uzunluk

lar eit zt vektrler olup, AB = BA yazlr.

F=q.E

Dorultular ayn, ynleri ters olan vektrlere zt

(ters) vektrler denir.

Ykn arl ihmal edilecek olursa,

(+) yk elektrik alanla ayn ynde hareket eder.
() yk ise elektrik alanla zt ynde hareket eder.
Yke etki eden kuvvet (+) yklerde elektrik alanla

u , v gibi iki vektr balanglar ayn olan bir

ayn ynde, () yklerde ise zt yndedir. Bu durum

noktaya tandnda aralarndaki a 90 ise bu

yukardaki ekilde gsterilmitir.

vektrler diktir.
34

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

VEKTRLERDE TOPLAMA LEM

RNEK 23

Paralelkenar Yntemi

Yukarda verilen a, b, c vektrlerinin toplam aa-

da bulunmutur. nceleyiniz.

AB ve CD vektrlerinin toplamn bulmak iin sabit

bir O noktas alp balang noktalar O olan AB

ve CD vektrlerine eit vektrler izelim.

+b
a

Bu iki kenar paralelkenara tamamlandnda O dan

geen OK kegen vektr, AB ve CD vektrleri-

ESEN YAYINLARI

nin toplamdr.

okgen Yntemi
Toplam istenen iki vektrden birinin bitim noktas ile
dierinin balang noktas aktrlr. Birinci vektrn balang noktas ile ikinci vektrn bitim noktasn, balang ve bitim noktas kabul eden vektr toplam vektrdr. kiden fazla vektr iin de ayn ekil-

RNEK 24

Dzlemde verilen AB, BC, CD, DE, EF vektrlerinin
toplamn bulunuz.

de devam edilir. Bu ynteme okgen yntemi denir.

zm
D

+b
a

AB + CD = AB + BD = AD

35

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

Vektrlerde Toplama leminin zellikleri

Vektrler kmesinde toplama ileminin birleme

zellii vardr.

Dzlemde vektrler kmesi V olsun.

Her a V ve b V iin a + b V dir.

a + ( b + c ) = ( a + b ) + c dir.

Vektrler kmesi toplama ilemine gre kapaldr.

Her a V , b V , c V iin

a, b, c V olmak zere;

u +v

( u + v )+ w

u +( v + w )

u +v =w

Toplama ilemine gre her elemann tersi vardr.

u +v

ime zellii vardr.

Her a V ve b V iin a + b = b + a dr.

a + ( a ) = 0 olduu grlr.

Yani, a vektr, a vektrnn toplama ilemine gre tersidir.

O halde, (V, +) sistemi deimeli gruptur.

u +v

ESEN YAYINLARI

Vektrler kmesinde toplama ilemine gre de-

AB + BA = AA = 0 olduundan,

AB = a ve BA = a iken

a + ( a ) = a + a = 0

ki Vektrn Fark

v +u

Dzlemde verilen a ve b vektrlerinin fark,

a b = a + ( b) eklinde tanmlanr.

+
u

c=ab

+
v

a ve b vektrleri zerinde kurulu ABCD paralelke-

Vektrler kmesinde toplama ileminin birim (et

kisiz) eleman 0 vektrdr.

a+0=0+a=a

36

nar izildiinde,



AD + DB = AB b + c = a c = a b olur.

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

RNEK 27

vU
Kuzey

vB

Bat

Dou

vR

Gney

Gneydou ynnde 70 km/h hzla esen rzgarn

etkisine, gneybat ynnde 240 km/h hz ile giden bir
uak girmitir. Buna gre;
a. Uaa yerden durarak bakan bir kiinin alglad
hz ka km/h tir?
b. Hzlarn vektrel toplam ile ilgili neler sylenebilir?

d. Rzgarsz bir ortamda, uan hz ile yerden bakan bir kiinin alglad hz arasndaki iliki nedir?
e. Uan hareket yn ile ayn veya ters ynde
esen rzgarn, uan hzna etkisi yerden dura-

ESEN YAYINLARI

c. Uan hz ka km/h tir?

rak bakan bir kii tarafndan nasl alglanr?

zm

37

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

Bir vektrn bir reel say ile arplmas ileminde aa-

Bir Vektrn Bir Reel Say le arpm

daki zellikler vardr.

v V ve R olmak zere,
Z
] AC
]
] AD
]
]
] ACl
]]
.v = [ ADl
]
]
]0
]
] v = AB
]
]
\ ABl

0< m <1

a ve b vektrleri ile k1, k2 R verilsin.

m>1

k1.( a + b) = k1. a + k1. b

1 < m < 0

m < 1

(k1 + k2). a = k1. a + k2. a

m=0

k1.(k2. a) = k2.(k1. a) = (k1.k2). a

m=1

0. a = 0

.v

1. a = a

m = 1
A

, 1. a = a
,

k1. 0 = 0

RNEK 28

|AB| = 2 br olmak zere,

0 < < 1 ise vektrn yn deimez, uzunluu azalr.

.v

> 1 ise vektrn yn deimez, uzunluu artar.

ESEN YAYINLARI

a.

CD = 2.AB

1
b. EF = .AB
2

c. GH = 3.AB
vektrlerini birim karelere blnm bir kat zerinde
gsteriniz.

zm

.v

1 < < 0 ise vektrn yn deiir, uzunluu azalr.

.v

< 1 ise vektrn yn deiir, uzunluu artar.

.v

RNEK 29

= 1 ise vektrn yn ve uzunluu deimez.

.v

Yukarda verilen a ve b vektrleri iin

= 1 ise vektrn yn deiir, uzunluu deimez.

38

vektrn izerek bulunuz.

1
.a b
2

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

zm

RNEK 31

ABC geninde
|BD| = |DC| ise

AB + AC
AD =
2
olduunu gsteriniz.

zm

ESEN YAYINLARI

RNEK 32

RNEK 30

ABC geninde
|DC| = 2|BD| ise

AD vektrn

AB ve AC
vektrleri trnden

A
B
C

yaznz.
zm

Yukardaki birim kareler zerinde verilmi olan

AB ve AC vektrleri iin 2AB 3AC vektrn izerek bulunuz.

zm

ABC geninde

BD
m
=
ise
n
DC

n.AB + m.AC
AD = dir.
m+n

39

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

RNEK 33

RNEK 35

ABC geninde

|AD| = |DB|
|AE| = |EC| ise

BC
DE =
2
olduunu gsteriniz.

F
E
B

zm

ABCD drtgeninde, |AE| = |ED| ve |BF| = |FC| ise

AB + DC
EF = olduunu gsteriniz.
2

RNEK 34

Bir ABC geninde G arlk merkezi olmak zere,

GA + GB + GC = 0 olduunu gsteriniz.
zm

40

ESEN YAYINLARI

zm

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

RNEK 36

RNEK 38
C

Bir ABC geninin iinde alnan herhangi bir D nok

tas ve G arlk merkezi iin DA + DB + DC = 3DG

olduunu gsteriniz.

E
K

zm

ABCD drtgeninde kegenlerin kesim noktas K ve

|AE| = |EC|, |DF| = |FB| ise

AB + AD + CB + CD = 4 EF olduunu gsteriniz.

ESEN YAYINLARI

zm

RNEK 37
A

D
K
B

ABC geninin kenar orta noktalar D, E, F ve genin iindeki herhangi bir K noktas iin

KA + KB + KC = KD + KE + KF olduunu gsteriniz.
zm

41

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

LNEER BAIMLI ve LNEER BAIMSIZ

kabul edelim. u ve v , paralelkenarsal blgenin ke-

VEKTRLER

narlar . u ve . v olacak ekilde , R+ ile ar-

parak uzatrsak

Dorultular ayn olan iki vektr lineer bamldr. Baka bir deyile iki vektrden biri dierinin bir reel say
kat ise bu iki vektr lineer bamldr.

.u

RNEK 39

. v

vektr lineer bamsz olamaz.

ekilde dorultular ayn olan a ve b vektrleri ile

ETKNLK

bunlarn balang noktalarnn akm biimi veril

k = . u + . v olduunu grrz. O halde ikiden fazla

mitir. Aka grld gibi b = 3 a dr. Dolaysyla

a ile b vektrleri lineer bamldr.

RNEK 40

ESEN YAYINLARI

ekilde birim karelere blnm dzlem zerinde

K , L , M vektrleri verilmitir.

Buna gre a.K + b.L = M eitliini salayan a ve

I. ekilde dorultular farkl olan a ve b vektrleri

b reel saylarn bulunuz.

verilmitir. II. ekilde bu iki vektr balang noktalar

zm

A olacak ekilde bu noktaya tanmtr. Yine aka

grld gibi bu iki vektr ayn denklik snfna ait
deildir. Yani biri dieri cinsinden yazlamaz. Dolay

syla a ile b vektrleri lineer bamszdr.

RNEK 41

I. ekilde dorultular farkl u , v ile k vektrleri verilmitir. II. ekilde bu vektr balang noktalar B
olacak ekilde bu noktaya tanmtr.

k vektrn paralelkenarsal bir blgenin kegeni

42

ALITIRMALAR

1.

3.

k
A

C
E

Yukardaki ynl doru paralarnn balang

A

noktalarn, bitim noktalarn, ynlerini ve dorultularn belirtiniz.

Yukardaki ABCD paralelkenarna gre aadaki bantlarn doru ya da yanl olduklarn belirleyiniz.

AB DC

AD CB

DE EB

EA EC

2.

AE CE

ABC geninde D, E, F kenar orta noktalardr.

ESEN YAYINLARI

DA CB

Buna gre, sol stunda bulunan ynl doru paralar ile sa stunda bulunan ynl doru para-

4.

larndan e olanlarn belirleyiniz.

A

1.

AF

2.

BF

3.

FE

4.

DB

5.

AC

6.

DE

a.

DE

b.

CD

c.

FB

d.

1.
BA
2

e.

DC

f.

2. EC

B
D
F
H

Yukarda verilen AB vektr ve C, D, E, F, G, H

noktalarna gre aadaki boluklar doldurunuz.

a. AB = 4 .........

b. AB = 4 .........

c. AB = ......... EF

d. AB = ......... HG

43

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

5.

8.

Yukarda verilen a ve b vektrlerine gre, aadakileri bulunuz.

I.

ekilde ifade edilmi a, b, c vektrleri arasnda

II. a b

a+b

III. a 2 b

IV.

c = x. a + y. b bants varsa x + y katr?

1
a 2b
2
9.

6.

ABC geninde |AD| = |DC| ve

a.BA + BC
BD = ise a + c katr?
c

ekilde ifade edilmi vektrlere gre aadakilerin doru veya yanl olduunu tespit ediniz.

f birim vektrdr.

d birim vektrdr.

7.

Aadaki ekilde vektrlerin hangi zellii ifade

edilmitir?

a ile b zt vektrlerdir.
c ile f zt vektrlerdir.

a ile k birbirine diktir.

.b

b ile k lineer bamszdr.

c ile e lineer bamldr.

. a

.( a + b )

a +b

e ile l lineer bamszdr.

b + d = k dr.
c e = f dr.

44

ESEN YAYINLARI

TEST 1
1.

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

5.

Bir doru zerinde bulunan A(x) , B(y) , C(z) ve

D(t) noktalar iin, |AD| + |CA| = |CD| ve

doru geer?

|DB| + |AD| = |AB| ise aadaki sralamalardan

A) 12

hangisi dorudur?
A) z < x < y < t

B) y < x < t < z

C) z < t < x < y

D) y < t < z < x

Herhangi dorusal olmayan 6 noktadan ka

B) 15

C) 18

D) 20

E) 24

E) y < t < x < z

6.

Aadakilerden hangisi bir dzlem belirtmez?

A) Bir doru ve dndaki bir nokta
B) Paralel iki doru

2.

C) Kesien iki doru

D) Dorusal olmayan nokta

ekilde, balang noktas; A, B ve C noktalarn-

E) akk iki doru

dan herhangi biri olan ve A noktasn ieren ka

A) 2

B) 3

C) 4

D) 5

E) 6

ESEN YAYINLARI

farkl n izilebilir?

7.

D
E
C
A

3.

Aadaki nermelerden hangisi yanltr?

Yukardaki ekilde A, B, C noktalar k dorusu,
A) Kesien iki dzlemin arakesiti bir dorudur.

D, E, F, K noktalar l dorusu zerindedir. Bu 7

B) Farkl ve dorusal olan noktadan yalnz

noktann en az ikisinden geen en fazla ka do-

biri, dier ikisinin arasndadr.

ru vardr?

C) Her dzlemin dorusal olmayan en az

A) 10

noktas vardr.

B) 11

C) 12

D) 13

E) 14

D) Herhangi noktadan bir dzlem geer.

E) Farkl iki noktadan yalnz bir doru geer.

8.
4.

Bir dzlemin iindeki 5 nokta ve dzlemin dn-

Paralel 6 doru, bulunduklar dzlemi ka blge-

daki 1 nokta ile en fazla ka dzlem oluturulabi-

ye ayrr?

lir?

A) 4

B) 5

C) 6

D) 7

E) 8

A) 10

B) 12

C) 15

D) 20

E) 25

45

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

9.

11. 5 noktadan en fazla ka dzlem geer?

A) 10

Yukardaki say dorusu zerindeki noktalara

B) 11

C) 12

D) 13

E) 14

gre aadaki ifadelerden ka tanesi dorudur?

1.

[XY [YZ = [YZ

2.

[YX [YZ = XZ

3.

[XY [YZ = [XY

4.

[XY [YZ] = [YZ]

5.

[YX [YZ = [XZ]

12.

A) 1

B) 2

C) 3

D) 4

E) 5

ABC geninde |BD| = 3|DC| ise AD nin eiti

aadakilerden hangisidir?

ESEN YAYINLARI

A)

10.

L
E

1
.(2 AB + AC)
3

B)

C) 1 .(3 AB + AC)
4
E)

1
.(2 AC + AB)
3

D) 1 .( AB + 3 AC)
4

1
.( AB + 4 AC)
3

F
D
C

Yukardaki ekilde, verilenlere gre aadakile13.

rin ka tanesi dorudur?

I.

A, N, B noktalar hem dorusal hem dzlem-

II.

L, M, K noktalar dorusaldr.
B

III. F, B, C noktalar dzlemseldir.

IV. F, K, M, L noktalar dzlemseldir.
V.

1.E

46

B) 2

2.C

3.D

C) 3

4. D

D) 4

5. B

ABC geninde G arlk merkezidir.

CF + AD toplam aadakilerden hangisidir?

A, N, B noktalar dzlemseldir.

A) 1

seldir.

A) FB

E) 5

6. E

7. E

8. A

9. D

B) CD
10. E

C) FD
11. A

D) EB
12. D

E) BE
13 .D

TEST 2

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

3.

1.

Vektrlerle ilgili aadaki ifadelerden ka tanesi

dorudur?



I. AB = CD ve CD = EF AB = EF

II. AB = BA

III. AB + BC + CD = AD

IV. AB CB = AC

V. AB BA = O
A) 1

B) 2

C) 3

D) 4

E) 5

Yukardaki ekilde noktal kat zerine izilmi

dorular ka farkl dorultu oluturmutur?
B) 3

C) 4

D) 5

E) 6

ESEN YAYINLARI

A) 2

4.

Yukardaki dorularn zerinde bulunan A, B, C,

D ve E noktalarndan hangileri dorusaldr?
2.
A

A) A, B, D

F
H

D) D, B, E

B) A, B, E

C) D, B, C

E) E, B, C

E
G

Yukarda verilen noktal kat zerindeki vektrler

iin aadakilerden hangisi yanltr?

A) CD = 3 AB

C) GH = 2 EF

3
E) CD = HG
4

B) EF = 2 AB

1
D) AB =
FE
2

5.

Paralel iki doruyu nc bir doru kestiinde

dzlem ka blgeye ayrlr?
A) 8

B) 7

C) 6

D) 5

E) 4

47

Dzlemde Nokta, Doru ve Vektr

6.

10.

Bir dzlemdeki farkl 4 doru dzlemi en az ka

blgeye ayrr?
A) 4

B) 5

C) 6

D) 7

E) 8
O
B

O noktas ABC genin i blgesinde herhangi

bir nokta olmak zere; AB + BC + CA toplam
aadakilerden hangisidir?

A) AO + OB
7.

B) BC

C) BO + OC

D) 0

Bir dzlemdeki 6 farkl doru dzlemi en ok ka

E) AC

blgeye ayrr?

8.

B) 21

C) 22

D) 23

E) 24

Bir dzlemdeki x farkl doru dzlemi en ok 7

ESEN YAYINLARI

A) 20

11. 5 doru en fazla ka noktada kesiir?

A) 14

B) 13

C) 12

D) 11

E) 10

blgeye ayrdna gre, x katr?

A) 3

B) 4

C) 5

D) 6

E) 7

12.

9.

lam aadakilerden hangisidir?

1.C

B) 2. AD

48

2. E

3.D

den hangisidir?

ekildeki ABCD paralelkenarnda AC + BD top-

D) AB + 2. AD

ABC geninde |DC| = 2|BD| ise AD vektrnn

AB ve AC vektrleri cinsinden eiti aadakiler-

A) AD

C) AB + AD

E) 2. AB + AD
4. D

5. C

6. B

7. C

A) AC + 2 AB

B) 1 AC + 2 AB
3
3

C) 3 AC + AB

E) AC + AB

D) AC + 3 AB

8. A

9. B

10. D

11. E

12. B

NVERSTEYE GR SINAV SORULARI

1.

3.

A
A

Aadakilerden hangisi bir dzlem belirtmez?

A) Dorusal olmayan nokta

B) Bir doru ile dndaki bir nokta
G

C) Aykr iki doru

D) Paralel iki farkl doru

E) Kesien iki farkl doru
(2010 LYS)

ABC, ABC arlk merkezleri (kenar ortaylarn

kesim noktalar)ortak iki gen olduuna gre,

AA + BB + CC vektrler toplam aadakilerden hangisidir?

A) 2GA

B) 0

D) GC

C) GB

E) 2GB

2.

Kesien dorulardan oluan bir ekilde belirleyici

zelik aada verilmitir.
I. ekil drt dorudan olumaktadr.
II. Her doru dier n kesmektedir.
III. Her kesim noktasndan iki doru gemektedir.

ESEN YAYINLARI

(1979 SS )

Buna gre ekilde ka kesim noktas vardr?

A) 4

B) 5

C) 6

D) 7

E) 8
(19 81 SS)

51