AKUMULATORI I GALVANSKI CLANCI Opéi podaci o olovaim akumalatorima Normatsi napom oko 2V po éeliji. Najvidi napon punjenja oko 2,75 V po éeliji, Najvili napon prainjenja U,,,. ovisi o trajanju prainjenja t: ef tp 2 fos 5 1 5 | 10 | att Ua | a2 | ue | a7 | 479 | ago | ng2 | volta Gornji podaci vrijede za akumulatore staclonarnth akumulatorskih batert{a, g faclikuju se za akumulatore pojedinih proizvodaéa do kosih + 0,02 V od pods’ taka U gornjem pregiedu koji Se mogu smatratl srednjim vrjednosti Taspolazemo podac ma proizvodata, dobro je da najniai napon Di za 0,02-V vial od baterija ra 20st tanja odgovara . AKO ne raénjenja bude na u tablici. Najni#i napon pragnienja akumulatora paaanjenje iznost 1,75 V. all Kod startanja — ako struja star inutnom praznjenju — napon smije spastl 1 do 133 V. Gustoéa sumporne kiseline a) 4a stacionarne akumulatore: Za nalijevanje 1,180 ke/dint (22° Bé), punog akumulatora 1,20 + 0,01 kg/dm’, praznog akumulats:a 9 115 kg/dm® (sve pri 15°C) “b) Za starter akumulatore: Za nalijevanje 124 kg/dm? (28°Bé), punog akumulatora 1,270 do 1.285 kg/dm*. praznog akumulatora oko 112 kg/dm? (ave pri 25°C), Broj negativaih plota u ¢eliji za 1 vei od broja pozitivnih. Beja negativnih plota siva, pozitivnih plota smeda. Ampersatna korisnost (stupanj djelovanja); ae = 0,85 do 0,95 Kilovatsaina (vatsatna) korisnost; predani kWh we _ primljeni kWh ~ 65 (praknjenje 8 do 10 Sati), odr. 0,70 (prainjenje 1 sat). Kapacitet stacionarnih akumulatora je oko 7,5 do 14 Ah po dm? pozi- tivnih ploga (ratunajuéi povrsina samo s jedne strane ploce). Kapacitet akumulatora za vorila je oko 30 do 42 Ah po dm? pozitivnih plo&a (ratunajuéi povriinu samo s jedne strane ploge).37 Opéi podaci o olovnim akumulatorima (nastavak) ‘Tekina: Stacioname baterije kompletne od oko 100Ah teike su oko 28 kg/100 Ah odn. oko 140kg/kWh; teZina kiseline oko 7,5 kg/100 Ah odn. oko 38 ke/kWh. Stacionarne katerije kompletne od 1000 do 5000 Ah tedke su oko 22 kg/00 Ah oda, oko Ti0kg/kWh: tedina kiseline oko 5 kg/l00 Ah oda. oke 25 ke/kWh. sh detita — P2700 trotila + pad mapona os. aie aepon Broj potcebnih éelija = 1,88 ea Pa Unutarnji otper jedne éelije iznosi oko 0,15—0,250/Ah, Npr. baterija od 6V, 36Ah ima unutarmji otpor po éeliji 0.15/36 do 0,25/36 = 0,042 do 0,069, a buduéi da ima 3 éelije u seriji, njezin je ukupni unutarnji otpor 0,013 do 0,021.9, Kad se baterija prazni, unutarnji otpor se povetava (vidi primjedbu 2 na strani $19). Promjena kapaciteta olovaih akumulatora u ovisnosti o trajanju pra- injenja. : Kapacitet olovnih akumulatora navodi se obitno za 10-satno prainjenje Ako se akumulator prazi brie, kapacitet se smanjuje, a ako sporije, om se povedava priblitno prema ovoj tablici: Trajanje prainjenja | sai | 1 | 2 | 3 | 3 | 75 | 10 | 20 Kapacitet | % | 52 | 67 | 75 | 86 | 95 | 100 | 415 Specifitni kapacitet olovaih akumulatora 184 tipa Tudor ‘Vest akumalatora po ke [pe dn Ah oWh) | Ah | wh Stacionarni akumulatori | } (qu staklenim posudama i podsta- | | vijenim devenim sanducima) 26-53 | 510 | 75-14] 14,527 i Akumulatori ze tedku trakciju (wueu) sa plogama stacionamnog tipa sa plotama polustacionarnog tipa Akumulatori za laku trakeiju (wudu) 5,2-6,5 | 10,5—12 10—11,5 | 18,522 145—17| 2831,5 | 29-34 | 56-64 i 15—16,5 315 | #493 8185 pozitivne ploge s paralelnim cu- j bama (,ironclad”) 11-11, | 21—22,5 |a1,5—s2,31 61—63,5318 1G§ Clanci za stacionarne skumulatorske baterije u staklenim posudama »Munjac ede a) U jednostrukim staklenim posudama Clanci sa plotama L 1 Clanci sa plotama L2 Li |x2{r3[L4[us Lio[Li2|L ia et eee Kapacitet u ampersatima ‘kod 10-sat. prainjenja Ah 108 |144 [180 ‘360 [432 |504 kod 5-sat. prainjenja Ah 93 124 [155 310 [372 |434 kod 3-sat. prainjenja Ah 81 108 135 [270 |324 [378 kod I-sat. prainjenja Ah 57 | 76 | 95 190 (228 |266 Straja praznjenja kod 10-sat. prainj A Jt (14,5! 18 43 | 50 Kod S-sat. prainjenjo A 185/25 | 31 62 | 74 | 87 Kod 3-sat. prainjenja A 27/36 | 45 90 108 1126 kod lsat. prainjenja A 57 176 | 95 190 |228 |266 Struya punjenja do potet- ka razvijanja plina A 27 | 36 | 45 90 |108 j126 zavrino punjenje A 9) 12/15 30 | 36 | 42 ‘Mijere posude duljina Z mm 155 [210 210 i210 |210 |210 tiring B mm [210 j200 240 240 [280 |315 visina H (+ izolatori) mm 335 (355 |355 J645 (645 645 ugradbena duljina P mm 175 \280 280 |280 |280 |280 Kolidina kiseline kg 9| 12] 14 26 | 31 | 35 Tedina tanaka bez kg 18 | 23 | 28 53 | 61 | 70 ‘Tedina stalka za 1 anak kg 3) 4/4 4| 4) 4 ‘Unutarnji otpor 10-2 20/13 | 12 6) 5| 43 Najveéi_dozvoljeni osigurad 60 | 80 {100 [200 }225 [260319 Clanci za stacionarne akumulatorske baterije (nastavak) b) U dvostrukim staklenim posudama Clanci sa plotama L2 kod 10-sat. prainjenja 48 | 720 | 792 | 864 | 936 | 1008 kod 5-sat, pratnjenja 558 | 620 | 682 | 744 | 806 | 868 kod 3-sat. prainjenja 486 | 540 | 504 | 648 | 702 | 756 kod I-sat. pranjenja 335 | 375 | 410 | 450 | 485 | 520 Struja prainjenja | kod 10-sat. pragnjenja 65 | 72 | 79 | 84 | 94 | 101 kod 5-sat, prainjenja uz) 124 | 136 | 149 | 361 | 174 kod 3-sat, pratnjenja 162 | 180 | 198 | 216'| 234 | 252 kod T-sat, prainjenja 335 | 375 |.410 | 450 | 485 | 520 162 180 198 216 | 234 | 252 54} 60 | 66 78 | 84 210 | 210 | 210 | 210 | 210 | 210 460 | 500 | 540 | 580 | 615 | 650 645 | 645 | 645 | 645 | 645 | 645 280 | 280 | 280 | 280 | 280 | 280 as | 52) 57 | 62 | 70 95 | 104 | 113° | 122) 131 | 140 6 6 6 6 6 6 33 | 3,0 | 2,7 | 2,5 | 23 | at 350 | 400 | 460 j 500 | 500 | 500 Primjedbe: 1. Broj u omneci tlanka pokazuje koliko nak ima veti kapacitet od osnovnog tlanka Li. Osnovni él podtivnu plocu Li i0-satnog kepaciteta 36 Ah. Prema tome npr. dlanale L29) ima kapacitet 20 X 36 = 720 Ah. Broj u oznaci Clanaka L1 do L6, Kofi su gradeni sa plogaina Li, naznaguje broj pozitivnth ploga u élanku, Broj ‘pozitivnih plota dla- naka L8 do L14, koji su gradeni sa dyostruko vedim plogama L 2, jednak je broja u_oznaci podijelicnom sa 2 Clanak L16 graden je od po dva paralelno frgiena Glanka 1.8, a jednako su @ancl £29 do 1.28 gradent pomocu clanaka Li do Lis, 3, Navedeni osigurat Je najvedi koji se smife postaviti s obzirom na, astitu baterije. Instalgcija meduttm obiéno trazi znatno manje osigurate. 4, Ukupna duljina niza Clanaka dobije se kao umnotak broja tanaka 1 ugradbene duljine P iz tablice.186 Normalne olovne: akumulatorske: baterije »Munjac 4ky225 | 2 140 | 28 10 v 5Ky225 | 2 175 | 35 | 205 | 85 | 350 | Iz ute 6 Ky 225 2 | 210 | 42 5) 100 | 350 | 14 7Ky380 | 2 | 380 | 76 | 205 | 125 300 | 30 Zs akumulatore za radio i telefon i0-satni kapacitet, ze akumulatore xa vutu_ 5-satni kapacitet, Starter-baterije za automobile i motor-kotaée Proizvode se za napon 6 i-12V i 20-satni kapacitet od 8 do 180 Ah. Za starter baterije vidi JUS N.J3.721/11-1962, 187 Alkalijski nikal-kadmijevi akumulatori »! ike Tetina Srednji - tee | 2p |S ae Wei see oie |oa ttm v Ah mm kg ke Kyutik 10An| 1° | 4,2 | 10 | 82 | 34 | 128!) 02 | 079 ANiCd-22Ah | 2 | 24 | 22 | 107 | 84] 136 195.) 258 NO. 60Ah 1_{ 12} 60 | 160.) 55 | 260 | 3,90 | 5,00 NO" 80 Ah 1 | 12) 80 | 174] 60 | 330! 480. | 685 Ni 80Ah 1 | 12) 80 | 184 | 138 | 175 | 480 6,85 NO 160 Ah 1 1,2 | 160 | 174 | 92 | 330 | 78 | 10,00 NO 240 Ah 1 1,2 | 240 174 133 | 330 11,00 15,00 Normaina struja 6-satnog punjenja u A dobije se tako da se Ssatni kapa- gitet, u An podijel sa 4. Npr. za akumulator NO) Ah struja punjenja ‘nos! Baterije od nikal-kadmijevih €elija sKrusike za napon od 24 V (18 éelija) | | 460 195 | 310 |aay Regulacija mapona stacionarae akumulatorske baterije 1. Celijskom preklopkom regulira se smanjenje napona kad se baterija prazni. Baterija za 110 V mora imati 110 ; 1,83 = 60 Elanaka (éelija) (1,88 — najnizi napon prainjenja po Uanku). Svjeze napunjena baterija ima 21 V po élanku, bh. 136 V ikl 16 V previge. Treba isklopiti 8 tanaka; éelijska preklopka ima 9 kontakata. 2, Dvostruka éelijska preklopka upotrebljava se tamo gdje baterija napaja mreiu i prilikom punjenja pa treba izregulirati ne samo sni- Zenje napona kad se baterija prazni nego i povitenje napona kad se ona puni, NajviSi napon punjenja iznosi 2,75 V pa treba da bude uklopljeno samo 110 :3,75 = 40 lanaka, ‘rreba isklopiti 60 — 40 = 20 tanaka, Dvostruka ée- preklopka ima 21 kontakt. (Ako je napon 220V, preklopke su jednake kao gore, ali preklopka uklapa odn, isklapa uvijek po 2 lanka.) iy Primjer odredivanja velitine stacionarne akumalatorske baterije za vasklopno postrojenje, komandu 1 viastiti pogon ‘Napon baterije 20 V Poiedi-| prot | Nave | rrajanie | uiapni Trovite Srsai| SHINE | dobni | Praznie~ Tih” | potelae | ‘fu bes wf mew iPaslenit) wh 10 el. ventila za sklopke 110 kV 1 | 1800 [15min] 450 10-¢1. ventila za sklopke 35 kV 1 | 130 | 5min) 11 10 okidaga sklopaka 35 kV 1 | 100 | 5min| 8 77 el. ventila za rastavijace 1 | 130/40 mini 86 Releji sclektivne zaitite i syjetlosni : tabloi soo | 1h ; 500 120 pomoénih reieja 10 30 lh i w» 73 pokazivata polotaja 7% | 146) 4n | see 47 Zarulja za korn,-potvrdne sklopke 47 | 470 4h | 1890 30 Zarulja za nuidu 30 1800 | 4h | 7200 ‘Ukupno | 5106 | |10749 Uz napon baterije 220 V dvosatni kapacitet iznosi 10749 Wh :220V = 49 Ab, a to je vet na granici za bateriju sa Glancima L2 pa je dobro, naro~ to is obzirom na kasnija profirenja, odabrati bateriju sa Hancima LS (10-satni kapacitet 108 Ah). Ovi Elanci mogu lake podnijeti i najjatu moguén struju prainjenja 5106 W : 220 V = 23,2 A. Velitina baterije odreduje se samo 5 obzirom na potrebnu cnergija uvijek onda ako je pogon sklopaka rutni, motorno-opraini ili pneumatski. Ako je pogon sklopaka pomoéu magneta, velitinu baterije obiéno odreduje Potrebna maksimalna struja prainjenja. 21D. Kaiser: Elektrotehnigk! prirutntkSUSBBNRRR 18 | 1,14 | 0,122 | 0,225 | 0,918 19. 1,15 | 0,130 | 0,239 | 0,913 2 1,16 | 0,140 | 0,258 | 0,904 a 1,17 | 0,148 | 0,273 | 0,898 0,678 2 | 118 | 0157 | 288 0,891 3 1,19 | 0,167 | 0,308 | 0,883 66 1,84 | 1,000 | 1,842 Formule ma preratunavanje gustote (kg/dm?) u stupnjeve Beaumé-a (Bé). 1448 a 144.3 gustofa = 44, is stupnjevi BE = 1443 — 7 stoda Primjedbe: 1. Koncentriranu sumpornu kiselinu treba oprezno lije~ yati u vodu, a nikako obratno. . 2 Pribliine podatke za ‘normalnu (prosjetnu) gustoéu kit akumu- latora vidi medu opéim podacima 2a olovne akumulatore u tablici 188. Tatne podatke daje dobavijat akumulatora. la Opéi podaci o alkalijekim akumulatorina 1, Zeljemi ili Edisonovi akumulatori: plus-plofa nikal, minus-plota Ze- Tjezo (danas se malo upotrebljavaju). 2, Nikal-kadmijevi ili Jungnerovi akumulatori: plus-ploge nikal, mimus- plofa kadmij i Zeljezni spojevi. 1. 2eljemnt fi} Baisonovi akumulatorl: pluwplota nikal, minurplota teljeso QYi-Fe) (danas se malo upotrebljavaju. — 2. Aikal-kadmijevt ii Jungnerovi aku" Mulatori: plus-plota nikal, minus-plota (Ni-Cd). — 3. Srebrni akumulatori: Nese. a srebro, minus plota ta (Ag-Zn). fapea. prainjenja potetni (prosjetni) najniti (po éeliji): Za Ni-Cd 1,8/1,2/ ov Via Ag-Zn LS/LS/LA do 10V (na kraju prainjenja napon naglo opada)- Napon pusjenja najviti (po éeliji): Za Ni-Cd 1,78 V, za Ag-Zn 2,1 V. Elektrelit: Za Ni-Cd 21-postotna otopina kalijeve Iutine (KOH) s malim dodatkom litijeva hidroksida (za poveéanje kapaciteta i trajnosti), gustogs 1,19 do 1,21 kg/dm? pri 20°C. Za Ag-Zn KOH gustoce oko 1,89 ke/dm* pri 15°C. Broj poritivaih plata u éel a 1 veti od broja negativnih. Korimost ampersatna za Ni-Cd 70 do 1st, za Ag-Zn 90 do 97%, vatsatna za NiCd 50 do 55M za Ag-Zn oko 80% ‘Tedina: Za Ni-Cd oko 5 do Ting vo 100 kb, 22 Ag-Zn obo 0.21 kg 4a 10 Ab, oko 1 kg za 60 Ah (odatle izvanredna prednost ovih akumulatora kao pre~ nosivih akurnulatora).Prednosti i mane alkalijskih Ni-Cd 2kumulatora prema olovnim Prednosti 1. Velika mehanitka évrstoéa, ne- | osjetljivost prema udarcima. 2. Sposobnost podnositi'velike straj- ne udare bez olteenja. &. Praktitki nema samoizbijanja nije potrebno perioditko nabija-_ nije. . 4: Nema procesa slitnog »sulfatira- njuw 5. Neosjetljivost prema preoptere- | énja. 6. Neosjetljivost prema niskim tem- eraturami 1. Ne razvijaju se korozivni plinovi. 8. Veta trajnost. Pregled tipova galvanskih tanaka 181b Mane 1. Manja korisnost. 2 Manje konstantan napon. 3. Vila nabavna cijena. m smiju se nikad postaviti w istoj Prostoriji! Alkalijski Ni-Cd akumulatori se u posljednje vrijeme sve vile upo- trebljavaju i za stacionarne baterije. depolarizatorom manganov Lectanché | ugtien salmijek dike | 35-16 | 1-3 (ore CO =Fa ; Fen,| bakreni cotopine 5 wikauatiéanj] bakrepi j amaleami: } otopina | okreni oksid | o8s—t | 0.05—01 1 Ghaperon| baker | HaNGae | GOLRYG™ | bekreatotaia | 0.85090 | mat b) Gaivanski élanci s tekuéinskim depolarizatorom Stontnom | eee | Eat | ine | Xieling 20 Se uglien Heamie | razriied, sump. | iy neerley 20 O51 rani bikromat Fuller f ustien | SRSSRE | tried sump. | baliew | 20 | O54 Daaieth | batar | maleamic [Snriee 9 sasitcoa oop. 114} 2-6 ani cink ATS JOC P|modre alice | 0°F—Ie i asidena Meidinger | bakar | Sear | eubaget ‘palice | 07 do 1,14 Gree | wetien | Smaleamle | ristiied, sumo. lutiens keting | 1,82 | dosta mali © Galvanski tlanci s plinovitim depolarizatorom salmijak 43 13 Kisik iz zrake824 193 Galvanski Hlanci xa mjerenja 1. Westonov normaini Slanak: Anoda — fiva u pasti HgsSOs, katoda — amaigam adniie waqaiceno} otopin! CasO« Daje Laie V pri a!” Svi Clanct daju jednak, vremenski izvantedno konstantan napon, ali se napon ponesto mije- anja temperaturom, z 1» Rezaxiéent dlanak: Kao normaini @lanak, ali katodna otopina nije zasidena, Daje 10183. do. 10100 prastick! neoviano o temperaturt (ized § 1 eC), Praktitniji je ta upotrebu od Westonovog normainog | @lanka premda svaki Clanak mora biti posebno batdaren i napon sé iz godine u godinu pomalo juje., 3. Hetmhotzov @lanak: Anoda — Hiva u pasti Hg:Ci, katoda — amalgamirant 4, Latimer-Clarkov Glanak; Anoda — 2iva, u past Hg:804, katoda — amal- gam cinka u zasiéenoi otopini 2ng01. Dale Tau V pr isto, §. Dandelion éianak (up Kelvin): Anoda = bakar'u otopini modre galice (eu. sofa 1am, katoga — amalgamirant eink wu otopini cinkova sulfata (gustoca 1, Baterije za aiext | 40 avjetiljke 6 [22x 62,565 | 120 3] 135ex51 ) 15 Clanci za 3) 219x37 20 avjetiljke 6] Boxe 8 6} 39x 90 : > Radio- 3] 28x 15x50 baterije 6| 30x69x90 | 330 6| 30x69x94 | 340 6 |ia5 x 157 80 1850 Anodne 6 250 195 x 80) 3000 baterije 6 {150 x 260 x 80| 3730 6 {150x320 x 80] 4750 Hane y 201 400 | 0,85] 12] 5555x1151 470 Subi élanci 15) 1,45 350 | 0,85|12] 652x170 | 900 Nalijevajuéi |ELF 1,5 | 1,5] 3,40) 55x55 125| 480 Aanei B-95) 1,5] 1,40) ) | 608x175 | 720 <= EMS se ponedto mijenja s, seme \peraturom. ‘Ove oznake, koj ma se jos uvijek sluti »TEZ-Croatiax, jesu omake VDE. Odgoverajuce omake JUS (prema JUS 53 0801080) za pojedine baterije odm. @lanke jesu: BC3 — 2R10, BD4,5 — 3R12, EA — R6, EC15 — R10, EELS ~ Ru, EJL5 — R20. BD — #@Ri2, BD19 — ini, ‘BD 150 — 100R 12, pet SF 22, ris — es 35 F 20. PBS — 4 F40, PBI sO F40, ELT15 — 34, EMT1S ~ Rab, ELTIS — "y Ovo fe, u swvarl, baterifa za sluine instrumente. vel 3 U suhom stanju mogu se dréati na ‘Skladi§tu praktigki neograniveno jeme. 3) Uz otpor prainjenja 19 oma radno vrijeme imnosi 600 sati.