Professional Documents
Culture Documents
w x
f = net =
j 1
(3.3)
f = net =
w x
j
j 1
x j w j
2 m
j 1
(3.4)
x w
x w (3.5)
a (f )
Hm tuyn tnh:
a(f)=f
Hm dc bo ha (H.3.4c):
(3.8)
( 3.9)
a (f ) f
0
if f 1
if 0 f 1
if f 0
(3.10)
a (f )
1
f
1
if f 1
if 0 f 1
if f 1
( 3.12)
Hm dng S lng cc ( H.3.4f ):
2
1
a(f)=
f
1 e
( 3.13)
w j x j 0
wj x j
j 1
j 0
f = net =
( 3.14)
R rng biu thc (3.3) v (3.14) l tng ng nhau. V vy cho n gin
( v cng khng mt tnh tng qut ), t y v sau chng ta ch xt cc t bo thn
kinh c mc ngng =0.
3.2.2 Mng thn kinh nhn to
Trong phng php hc khng c gim st, khng c thng tin phn hi
cho bit ng ra ca mng l ng hay sai. Mng thn kinh phi t pht hin ra cc
c im, cc mi tng quan, hay cc nhm ca tp mu d liu vo v m ha
chng thnh d liu ra ca mng.Trong khi pht hin ra cc c im ny, mng
thn kinh thay i thng s ca n, qu trnh ny gi l qu trnh t t chc
(H.3.9).
(3.15)
(3.16)
r = fr (wi (k),x(k),di )
(3.17)
Kt hp (3.15) v (3.16) ta c:
wi ( k+1) = wi (k)+ rx(k)
(3.18)
Trong cc mc sau chng ta s xt thut ton hc c th cho tng loi mng thn
kinh nhn to nh thut ton hc perceptron, thut ton hc Widrow- Hoff, thut
ton hc delta, thut ton lan truyn ngc.
3.4 MNG TRUYN THNG MT LP
Mng truyn thng mt lp, hay cn gi l mng perceptron n gin ( simple
perceptron), c cu trc nh hnh 3.11a. Hm tng ng vo ca Perceptron l
hm tuyn tnh, hm tc ng ng ra c th l hm du, hm tuyn tnh hay hm
dng S. Ty theo tng loi hm tc ng m ta c cc thut ton khc nhau
hun luyn perceptron.
3.4.1 Thut ton hc Perceptron
Mng thn kinh nhn to n gin nht l Perceptron c hm tc ng l
hm gii hn cng,mng ny thng c gi tt l Perceptron. Thut ton hun
luyn mng gi l thut ton hc Perceptron. Perceptron c quan tm nghin
cu rt nhiu v n c kh nng tng qut ha t nhng vector mu hun luyn v
kh nng hc t cc trng s v mc ngng ngu nhin bt k. Perceptron c
bit thch hp vi nhng phn loi mu n gin. Mng Perceptron c u im l
mng nhanh v tin cy. Ngoi ra, vic hiu hot ng ca Perceptron cung cp
kin thc c bn tt hiu cc mng phc tp hn.
Xt mng Perceptron c m ng vo v n ng ra(H3.11). Tng trng s ca cc ng
vo Perceptron th i:
m
neti =
w x
j 1
ij
( i= 1, n)
(3.19)
Ng ra ca Perceptron th i ( gi s hm tc ng l hm nc):
1 if
0 if
y i a (net i ) step(net i )
net i 0
net i 0
(i= 1, n)
(3.20)
( i=
1, n)
(3.21)
Gn sai s E=0.
Gn bin chy k = 1.
w
j 1
ij
(k ) x j ( k )
(i= 1, n)
(i= 1, n)
1
d ( k ) y (k )
2
Nu E 0 th gn E = 0 , k = 1 v tr li bc 3 bt u mt chu k
hun luyn mi.
d (k ) 1 }
M rng khi nim kh phn tuyn tnh cho trng hp mng c nhiu
Perceptron. Tp vector vo dng hun luyn mng c nhiu Perceptron c
gi l kh phn tuyn tnh nu tp vector vo c kh nng tuyn tnh i vi tng
Perceptron trong mng.
hiu r hn khi nim kh phn tuyn tnh, ta xt hai v d sau y.
V d 3.1 Gi s ta cn hun luyn mt Perceptron c hai ng vo, mt ng ra
thc hin php ton logic OR. D liu hun luyn mng c hco bng 3.2.
Bng 3.2 Quan h vo ra ca php OR
X1
X2
X3
X1
X2
0.958
0.003
1.043
0.001
1.907
0.003
0.780
0.002
0.579
0.001
0.003
0.105
0.001
1.748
0.014
1.839
0.007
1.021
0.004
0.214
t
t
t
Khng t
Khng t
Khng t
Khng t
Khng t
Dng tp d liu trn hun luyn mng Perceptron hai ng vo mt ng ra. Sau
khi hun luyn xong, mng c kh nng pht hin cc vin gch km cht lng.
3.4.2 Adaline v mng tuyn tnh
Mng tuyn tnh ( Linear Network) l mng truyn thng mt lp gm cc
phn t thch nghi tuyn tnh Adaline ( Adaptive Linear Element). Adaline tng
t nh Perceptron, ch khc ch hm tc ng ca Adaline lm hm tuyn tnh
ch khng phi hm gii hn cng. iu ny cho php ng ra ca Adaline c th
nhn mt gi tr bt k.Trong mc ny chng ta xt thut ton hc Widrow- Hoff,
bn cht l thut ton trung bnh bnh phng ti thiu ( LMS- Least Mean
Squares) nn hiu qu hn thut ton hc perceptron v di chuyn gii hn phn
loi ra xa nht c th c so vi cc mu phn loi. V ng ra ca Adaline c th
nhn mt gi tr bt k nn c th s dng Adaline trong cc bi ton iu khin.
neti = wij x j
j 1
Ng ra ca Adaline th i:
(3.22)
w x
yi = a(neti ) = neti =
j 1
ij
(3.23)
w x
j 1
ij
(k )
(k ) ,
( k =1,.K)
(3.24)
d
n
E(w) =
i 1
y 2 min
(3.25)
w (k 1) w (k 1)
ij
ij
E ( k )
wij
(3.26)
Ta c:
E (k ) E (k )
wij y
i
net
i
i
d i(k )
net i wij
y (k ).1. x (k )
i
(3.27)
Thay biu thc (3.27) vo biu thc (3.26) ta c:
ij
(k 1)
ij
(k )
d ( k ) y (k ) x
i
(k )
(3.28)
Gn cc trng s
ij
(k ) (i = 1, n; j = 1, m ) bng gi tr bt k.
(k )
w (k ) x
ij
(k )
1, n
( i=
)
Bc 4: Cp nht cc trng s theo biu thc:
j 1
w (k 1) w (k ) d (k ) y (k ) x (k )
ij
ij
(i= 1, n ;j= 1, m )
1
2
d (k ) y (k ) 2
n
i 1
Bc 6: Nu k < K th gn k = k + 1 v tr li bc 3
Nu k = K th tip tc bc 7
Bc 7: Kt thc mt chu k hun luyn.
- Nu E < E max th kt thc qu trnh hc.
- Nu E Emax th gn E = 0, k = 1 v tr li bc 3 bt u mt chu k
hun luyn mi.
Ch : Thot nhn ta tng rng hai thut ton 3.1 v 3.2 l nh nhau v
biu thc cp nht trng s bc 4 nh nhau. Tuy nhin, v bn cht hai thut
ton trn khc nhau: thut ton 3.1 khng phi l thut ton ti u, trong khi thut
ton 3.2 l thut ton ti u, qu trnh hc theo thut tan 3.2 lm cc tiu ha sai
s, ngha l lm cho mt siu phng phn chia cc nhm nm cch xa cc nhm
nht. Adaline ch c th hc mi quan h tuyn tnh gia vector vo v vector ra.
V vy Adaline khng th tm ra li gii cho mt s bi tan. Tuy nhin, mc d
li gii han chnh khng tn ti, Adaline cng ti thiu tng ca bnh phng sai
s nu tc hc c chn d nh.
3.4.3 Perceptron vi hm tc ng bn tuyn tnh
Ta bit Perceptron n gin s dng hm tc ng l hm gii hn cng
( hm nc hay hm du), m hm gii hn cng li khng kh vi ti mi im nn
ta khng th p dng thut ton hc ti u. khc phc khuyt im trn, ta c
th thay hm gii hn cng bng hm gii hn mm.
Xt mng thn kinh truyn thng vi hm tc ng bn tuyn tnh:
a net i a
Sai s ca mng:
d
n
E(w) =
i 1
w x
j 1
ij
y 2
(3.29)
(3.30)
w (k 1) w (k )
ij
ij
E (k )
wij
(3.31)
E (k ) E (k )
wij y
i
net
i
i
(d i (k )
net i wij
y (k )a (net (k )) x (k )
,
(3.32)
E (k )
E (k )
t: i (k )
net i (k )
y
i
net i
d (k ) y (k ) a (net (k ))
,
(3.33)
w (k 1) w (k )
ij
ij
(k ) x j (k )
(3.34)
ij
net i (k )
w (k ) x
ij
j 1
(k )
(i= 1, n )
y (k ) a(net (k ))
(i= 1, n )
i (k )
d (k ) y (k ) a net (k )
,
w (k 1) w (k )
ij
ij
(k ) x j (k )
1 n
2 i 1
d ( k ) y ( k )
i
2e
a( f )
1
2
(f)
Do:
a
f 2
f
2
1 e
(3.39)
(k )
d (k ) y (k ) a net (k )
,
d (k ) y (k ) 12 1 a net (k )
1
= d (k ) y (k ) 1 y (k )
2
=
(3.40)
net
v x
qj
j 1
(3.41)
z a net a v x
qj
j 1
(3.42)
net w z w a net w a v x
(3.43)
q 1
iq
iq
q 1
iq
q 1
j 1
qj
y a net a w z
iq
q 1
w a net a w a v x
ao
(3.44)
iq
h
q
o
iq
h
qj
j
q 1
j 1
q 1
Gi s ta c tp d liu hun luyn mng gm K mu ( x (k) , d (k)) k=
1..K . Tiu chun hun luyn mng l lm ti thiu sai s:
2
1 n
1 n
2
E(w,v) = d i yi d i ao net i
2 i 1
2 i 1
1 n
=
2 i 1
q 1
d a w z
i
iq
d a w a net
1 n
2 i 1
q 1
iq
(3.45)
p dng thut ton suy gim dc, trng s ca lp ra c cp nht:
(k 1) wiq (k )
iq
E (k ) E (k )
wiq y
i
(3.47)
E (k )
wiq
net
i
i
net i wiq
(3.46)
d (k ) y (k )a
i
,
o
net (k )
i
E (k ) E (k )
t oi (k )
net i y
i
net i
d (k ) y (k )a
i
,
o
net (k )
i
(3.48)
Thay (3.47) v (3.48) vo (3.46) ta c:
iq
(k 1) wiq (k ) oi (k ) z q (k )
(3.49)
qj
(k 1) vqj (k 1)
=
i 1
(3.50)
z q net q
net q vqj
E (k ) E (k )
viq z q
E (k )
vqj
d (k ) y (k ) a net (k ) w
,
iq
a net (k ) x (k )
(k )
(3.51)
zq
E (k )
E (k )
t: hq (k )
net q z q
i 1
(k )
net q
y (k ) a net (k ) w
,
iq
a net (k )
( k )
(3.52)
Thay (3.48) vo (3.52) ta c:
n
,
(
k
)
hq
oi ( k ) wiq ( k ) a n
i 1
qj
net
(k )
(k 1) vqj (k ) hq (k ) x j (k )
(3.53)
(3.54)
oi
kinh tnh ton hn nn thut ton lan truyn ngc cn c gi l thut ton hc
Delta tng qut. Thut ton lan truyn ngc hun luyn mng truyn thng ba
lp c tm tt nh sau:
Thut ton 3.4:Thut ton hc lan truyn ngc sai s ( BP )
Bc 1: Chn tc hc >0, chn sai s cc i Emax
Bc 2: Khi ng:
- Gn sai s E = 0.
Gn bin chy k = 1.
Gn cc trng s
iq
(k ) ,
qj
(k ) ( i = 1, n , j = 1, m , q = 1, l )
net q (k )
Lp n:
qj
z (k ) a net
q
net i (k )
Lp ra:
j 1
(k ) x j (k )
(q = 1, l )
(k )
(q = 1, l )
iq
q 1
(k ) z q (k )
( i = 1, n )
y (k ) a net (k )
o
( i = 1, n )
oi (k )
Lp ra:
iq
d (k ) y (k )a
i
(k 1)
iq
iq
Lp n:
i 1
net (k )
oi
(i = 1, n ; q = 1, l
a net
,
( k ) wiq ( k )
(k 1) viq (k ) hq (k ) x j (k )
)
1 n
Bc 5: Tnh sai s tch ly: E = E +
2 i 1
d (k ) y ( k )
i
( i = 1, n )
(k ) oi (k ) z q (k )
hq (k )
(k )
(q = 1, l )
( j = 1, m , q = 1, l
2
Bc 6: Nu k < K th gn k = k+1 v tr li bc 3 .
Nu k = K th tip tc bc 7.
Bc 7: Kt thc mt chu k hun luyn
- Nu E < Emax th kt thc qu trnh hc.
- Nu E E max th gn E = 0, k = 1 v tr li bc 3 bt u mt chu k
hun luyn mi.
V d 3.6 Xt mng thn kinh ba lp vi hm tc ng lp n l hm dng S
lng cc v hm tc ng lp ra l hm tuyn tnh.
ah ( f )
a (f) f
o
Do:
,
h
(f)
1 e
(3.55)
(3.56)
1
2
1 a ( f )
2
(3.57)
,
o
( f ) 1
(3.58)
Nn tn hiu sai s lp ra l:
oi (k )
d ( k ) y ( k ) a
i
,
o
net (k ) d (k ) y (k )
i
V tn hiu sai s lp n l:
n
,
(
k
)
hq
oi (k ) wiq (k ) an net q (k )
i 1
n
1
1 a h net q ( k )
= oi (k ) wiq (k )
i 1
2
(3.59)
1 n
2
= oi (k ) wiq (k ) 1 z q (k )
(3.60)
2 i 1
Thut ton hun luyn mng l thut ton lan truyn ngc vi tn
hiu sai s xc nh bi biu thc (3.59) v (3.60)
Tng t, c th rt ra c tn hiu hc cho mng thn kinh ba lp
c hm tc ng lp n v lp ra u l hm S lng cc nh sau:
(k )
oi
hq (k )
1
2
d (k ) y (k ) 1 y (k )
2
1
2
i 1
oi
z (k )
(k ) wiq (k ) 1
nh ngha 3.1
Hm tc ng a(f) :R[0,1] ( hoc [-1,1]) oc gi l hm tc ng dng
nn nu a(f) khng gim,
sin (10x) ,
0 x 2
(3.61)
, ), tn hiu ra ca mng l
ta - cc ( x,y ). Quan h phi tuyn gia ( , ) v (x,y) nh sau:
x = l cos + l cos 1 2
( 3.62)
y = l sin + l sin 1 2
ca mng l ta gc gia cc khp ni (
Hai ng vo l
- Hai ng ra l x v y .
- S t bo thn kinh lp n l 10.
- Hm kch hot lp n l tansig, lp ra l tuyn tnh
Tp d liu gm 200 mu c s dng hun luyn mng, cho thy sai
s ca mng gim dn trong qua trnh hun luyn n khi t c sai s
mong mun. Sau khi hun luyn xong, ch cn t vo ng vo ca
mng gi tr (
ij
, 3/
], trong ki l s tn
(3.64)
hc
y
i
(1 p + )
(3.65)
D thy rng khi thay i tiu chun hun luyn mng th ch c tn hiu
oi
ngc vn gi nguyn.
4- Xung lng
Phng php lm suy gim dc c th rt chm nu h s hc qu nh
v c th dao ng mnh nu h s hc qu ln. Hin tng ny thng xy ra
nu im cc tiu c dng thung lng c dc ln sn v dc nh y.
Mt phng php hiu qu thng dng cho php s hc ln m khng xy ra dao
ng phn k l cng thm mt xung lng vo phng php suy gim dc
thng thng.
w (k 1) w (k ) w (k )
ij
ij
(3.66)
ij
E (k )
wij (k 1)
(3.67)
wij
Trong cng thc (3.66), gi l h s xung lng ( 0 1 ), gi tr
wij (k )
wij (k 1) wij (k )
2 E (k )
w 2
ij
E ( k )
wij
(3.68)
(3.69)
y
Trong
w z
iq
q 1
x q x q
w e
q 1
iq
x q
(3.70)
2q
x q
(3.71)
R l tm ca hm c s th q ( trng s ca lp n)
R l phn tn ca hm c s th k
w R
i
l trng s lp ra ( ca ng ra th I ).
Xc nh tm
Xc nh phn tn
tn
chnh l tm ca mi nhm.
( q = 1..l ) ca cc hm c s: gi tr phn
z z
k 1
(k )
k 1
(k ) d i (k )
Trong :
(3.72)
(3.73)
x ( k ) q
z q (k ) e 2 q
(3.74)
Gn cc trng s
iq
bt k.
Bc 3: Tnh ng ra ca mng vi tn hiu vo l x (k) :
x ( k ) q
(k ) e 2 q
(k )
iq
q 1
(k ) z q (k )
(i = 1, n )
iq
(k 1) wiq (k ) d i (k ) y (k )
i
z (k )
q
(i = 1, n ; q = 1, l )
d (k ) y (k )
i
Bc 6: Nu k < K th gn k = k+1 v tr li bc 3
Nu k = K th tip tc bc 7
Bc 7: Kt thc mt chu k hun luyn.
- Nu E < Emax th kt thc qu trnh hc.
- Nu E Emax th gn E = 0, k =1 v tr li bc 3 bt u mt chu k
hun luyn mi.
Nhn xt: Mc d mng RBF v mng BP u c cu trc l mng truyn thng
nhng cht lng ca mng RBF tt hn mng BP do hai loi mng ny c mt s
w
i
~
A1i
( x1) ~ ( x2)
(i=1,2)
A2 i
(3.77)
Ng ra ca mi nt chnh l ng ca mnh iu kin ca mi quy
tc.
Lp 3: Mi nt lp 3 c k hiu l mt hnh trn c du N ( Normalizechun ha), ng ra ca mt nt lp 3 ng chun ha ca mi quy tc:
3
wi
w w
1
(i=1,2)
(3.78)
o w f
4
Trong
(3.79)
l ng ra ca lp 3. Cc thng s ca hm fi c th chnh nh v
y i wi fi
(3.80)
Trc tin rng ng ra ca mng ANFIS tuyn tnh theo thng s mnh kt lun v phi
tuyn theo thng s mnh iu kin.V d,ng ra ca mng ANFIS hnh 3.25 c tnh
bi biu thc :
y w 1b 01 w 1b 11 x 1 w 1b 2 x 2 w 2 b 02 w 2 b 12 x 2 w 2 b 22 x 2 (3.81)
1
R rng y tuyn tnh theo cc thng s (b01,b11,b21,b02,b12,b22) mnh kt lun.Gi L,N
l ln lt hai vector ct cha tt c cc thng s tuyn tnh v phi tuyn,tng qut ng ra ca
mng ANFIS c th vit di dng
y=F(x ,N,L)=H(x ,N)L
Thut ton lai hun luyn mng ANFIS l s kt hp thut ton suy gim dc cp nht cc
thng s phi tuyn N v thut ton bnh phng ti thiu tuyn tnh c lng thng s
tuyn tnh L .
Thut ton lai hun luyn mng ANFIS c tm tt nh sau :
Thut ton 3.6 : Thut ton lai hun luyn mng ANFIS
Cho tp d liu vo-ra dng hun luyn gm K mu
({x(1),d(1)),(x(2),d(2)),(x(K),d(K)).
(3.83)
d ( k ) H( x ( k ), N (0)) L (0)
k 1
min
L H ( x (k ), N (0)).H ( x (k ), N (0))
k 1
k 1
T
H ( x (k ), N (0)).d (k )
1
[d ( k ) H( x ( k ), N ) L ]2
2
- Cp nht thng s :
N (k ) N (k 1)
E ( k )
N
3.8 Tm tt
Chng 3 trnh by m hnh ton hc n gin ca t bo thn
kinh v cc cu hnh mng. Mng truyn thng nhiu lp MLP, mng hm
c s xuyn tm RBF, mng suy din m thch nghi ANFIS vi cc thut
ton hun luyn tng ng u l c tnh cht xp x tng qut, c kh nng
xp x hm phi tuyn bt k vi sai s b ty .Nh tnh cht ny m mng
thn kinh c th s dng rt hiu qu trong cc thut tan nhn dng h
thng , iu khin da vo m hnh hoc iu khin thch nghi .ng dng
mng thn kinh trong lnh vc iu khin s c trnh by trong cc
chng sau .