TRƯỜNG CĐ NGHỀ CƠ ĐIỆN PHÚ THỌ

KHOA ĐIỆN TỬ - TIN HỌC

GIÁO TRÌNH
SỬA CHỮA MONITOR CRT
VÀ NGUỒN XUNG ATX

NĂM 2010
55
 Mục Lục

BÀI 1 - PHÂN TÍCH SƠ ĐỒ KHỐI BỘ NGUỒN ...................................................... 57

1, Giới thiệu về bộ nguồn ATX : .................................................................................... 57
2, Sơ đồ khối của bộ nguồn : ........................................................................................... 57
2, Một số hư hỏng thường gặp của mạch chỉnh lưu:....................................................... 63
* C¸ch kiÓm tra : .................................................................................................... 64
BÀI 3 NGUỒN CẤP TRƯỚC - STANBY ................................................................ 65
1, Sơ đồ khối, chức năng và nhiệm vụ của nguồn cấp trước: ......................................... 65
3, Những hư hỏng thường gặp của nguồn cấp trước: ..................................................... 69
Bμi 4 - Nguån chÝnh - power Mainboard ................................................. 71
1, S¬ ®å khèi cña bé nguån chÝnh. ............................................................................... 71
2, Nguyờn lý làm việc cơ bản như sau : .......................................................................... 72
- Khi cắm điện 220AC, mạch chỉnh lưu sẽ tạo ra ỏp 300VDC cung cấp cho nguồn
cấp trước và chờ ở mạch cụng suất ở nguồn chớnh. ................................................... 72
3, Nguyờn lý làm việc của mạch điều khiển ngắt mở :................................................... 76
+ Thiết kế mạch : Chõn P.ON khụng điều khiển trực tiếp IC dao động mà thiết kế
P.ON qua mạch bảo vệ, trong trường hợp nguồn cú sự cố như điện ỏp ra tăng cao hay
phụ tải bị chập khi đú mạch bảo vệ sẽ ngắt lệnh P.ON đưa đến IC dao động để bảo vệ
cỏc đốn cụng suất trờn nguồn chớnh cũng như bảo vệ Mainboard. ............................... 76
4, Nguyờn lý làm việc của mạch dao động và cụng suất: ............................................... 77
5, Các mạch bảo vệ của bộ nguồn chính: ........................................................................ 79
6, Một số hư hỏng thường gặp của nguồn chớnh :.......................................................... 80

56
BÀI 1 ­  PHÂN TÍCH SƠ ĐỒ KHỐI BỘ NGUỒN 
1, Giới thiệu về bộ nguồn ATX :
Nguồn ATX là bộ nguồn được sử dụng cho Case của mỏy tớnh với thụng số cơ bản của bộ
nguồn như sau:
- Điện ap vào : 90V – 230VAC
- Điện áp ra: Với các mức điện áp như sau, sơ đồ bố trớ điện ỏp ra trờn rắc cắm như hỡnh
vẽ ( loại rắc cắm 24 chõn)

Điện p 3,3V (nguồn chính) đi qua cc sợi dy mu cam.

Điện p 5V (nguồn chính) đi qua cc sợi dy mu đỏ.
Điện p 12V (nguồn chính) đi qua cc sợi dy mu vng.
Điện p -5V (nguồn chính) đi qua cc sợi dy mu trắng.
Điện p -12V (nguồn chính) đi qua cc sợi dy mu xanh lơ.
Cc dy mu đen l mass.
Điện p 5V STB (nguồn chính) đi qua cc sợi dy mu tím.
Lệnh mở nguồn PS_ON đi qua đi qua dy mu xanh l cy, khi điện p chn
PS_ON bằng 0V thì nguồn chính hoạt động, khi chn ny cĩ điện p
khoảng 3 đến 5V thì nguồn chính tắt.
Chn bo sự cố PWR_OK đi qua dy mu xm, khi nguồn cĩ sự cố thì chn ny
cĩ điện p bằng 0V, khi nguồn bình thường thì chn ny cĩ điện p khoảng 3
đến 5V.

2, Sơ đồ khối của bộ nguồn :

a, Sơ đồ khối :

b, Phân tích sơ đồ khối:

Sơ đồ khối của bộ nguồn được chia ra làm 4 nhúm chinh như sau:
+ Nhúm 1: Mạch lọc nhiễu và chỉnh lưu :

57
- Mạch lọc nhiễu : Các chức năng lọc nhiễu cao tần trờn đường điện AC 220V khụng để lọt
vào bộ nguồn mỏy tớnh gõy hỏng linh kiện và nhiễu trờn màn hỡnh, cỏc nhiễu này cú thể
là nhiễu cụng nghiệp hoặc sấm sột ...
- Mạch chỉnh lưu : cú chức năng chỉnh lưu điện ỏp xoay chiều tyhành điện ỏp một chiều sau
đú được cỏc tụ lọc thành điện ỏp một chiều bằng phẳng
+ Nhóm 2 : Nguồn cấp trước Stanby:
- Nguồn cấp trước cú chức năng tạo ra điện ỏp 5VSBT(điện ỏp cấp trước ) để cung cấp cho
mạch khởi động trờn Mainboard và cung cấp 12V cho mạch dao động của nguồn chớnh.
- Nguồn cấp trước hoạt động ngay sau khi cấp điện cho bộ nguồn và nú xẽ hoạt động liờn
tục nếu khụng rỳt điện khỏi ổ cắm
- ở trờn Mainboard điện ỏp 5V SBT được cấp tới cỏc IC- SIO và chipsetnam
- Trờn bộ nguồn IC dao động của bộ nguồn chớnh cũng được cấp điện thường xuyờn khi
nguồn stanby hoạt động nhưng IC dao đọng chỉ hoạt động khi cú lệnh P.ON mức thấp(
0V) ở phớa case đưa sang
+ Nhóm 3 : Nguồn chớnh – Main Power.
- Nguồn chớnh cú chức năng tạo ra cỏc mức điện ỏp cung cấp cho Mainboard đú là cỏc
điện ỏp : 12v; 5v; 3,3v cỏc điện ỏp này cho dũng điờn rất lớn để cú thể đỏp ứng được toàn
bộ hoạt động của Mainboard và cỏc thiết bị ngoại vi gắn trờn mỏy tớnh ngoài ra nguồn
chớnh cũn cung cấp hai mức nguồn là -12v và -5v hai điện ỏp này thường chỉ cung cấp
cho cỏc mạch phụ
+ Nhúm 4 : Mạch boả vệ - Protector
- Mạch bảo vệ cú chức năng bảo vệ cho nguồn chớnh khụng bị hư hỏng khi phụ tải bị chập
hoặc nguồn ra cú dấu hiệu tăng ỏp vượt quỏ ngưỡng cho phộp gõy hỏng Mainboard
- Lệnh P.ON thường đi qua mạch bảo vệ trước khi nú được đưa tới IC điều khiển dao động ,
khi cú hiện tượng quỏ dũng( vớ dụ như chập tải) hoặc quỏ ỏp khi đú mạch bảo vệ sẽ tỏc
động và ngắt lệnh P.ON, IC dao động lsẽ ngừng hoạt động.

4 nhãm cña bé nguån ®−îc ph©n chia nh− h×nh vÏ

58
c, Nguyên lý làm việc cơ bản
-Khi cấp điện cho bộ nguồn ỏp xoay chiều đươc lọc nhiễu cao tần khi qua mạch lọc AC và
chỉnh lưu thành điện ỏp một chiều 300VDC bằng phẳng thụng qua cầu chỉnh lưu và tụ lọc.
- Điện ỏp 300VDC sẽ cung cấp cho nguồn cấp trước và tạo ra cỏc mỳc điện ỏp 5v cung cấp
cho Mainboard và 12v cho IC dao động. Lỳc này nguồn chớnh chưa làm việc.
- Khi ta bật cụng tắc Power trờn case mỏy tớnh khi đú lệnh P.ON tử Mainboard cú mức logic
thấp điều khiển cho IC dao động nguồn chớnh làm việc.
- IC dao động hoạt động tạo ra hai xung dao động được hao đốn đảo pha khuếch đại rồi đưa
qua biến ỏp đảo pha sang điều khiển cỏc đốn cụng suất.
- Cỏc đốn cụng suất lấy hoạt động sẽ điều khiển dũng điện biến thiờn chạy qua cuộn sơ cấp
của biến ỏp chớnh, từ đú cảm ứng sang bờn thứ cấp để lấy ra cỏc điện ỏp đầu ra.
- Cỏc điện ỏp đầu ra sau biến ỏp sẽ được chỉnh lưu và lọc hết gợn cao tần thụng qua cỏc đI ốt
và bộ lọc LC rồi đI theo dõy cỏp 20 pin hoặc 24 pin xuống cấp nguồn cho Mainboard.
- Mạch bảo vệ sẽ theo dừi điện ỏp đầu ra để kiểm soỏt lệnh P.ON, nếu điện ỏp đầu ra bỡnh
thường thỡ nú sẽ cho lệnh P.ON duy trỡ ở mức thấp đưa sang điều khiển IC dao động để duy
trỡ hoạt động của bộ nguồn, nếu điện ỏp ra cú biểu hiện quỏ cao hay quỏ thấp, mạch bảo vệ sẽ
ngắt lện P.ON (bật lệnh P.ON lờn mức logic cao) để ngắt dao động, từ đú bảo vệ được cỏc đốn
cụng suất khụng bị hỏng, đồng thời cũng bảo vệ được Mainboard trong cỏc trường hợp nguồn
ra tăng cao.

59
 Bμi 2 M¹ch läc nhiÔu vμ chØnh l−u
1, S¬ ®å nguyªn lý :

S¬ ®å nguyªn lý cña m¹ch läc nhiÔu vμ chØnh l−u

* Chỳ thớch sơ đồ trờn:
- Tụ CX, cuộn dõy L và cỏc tụ CY cú chức năng lọc nhiễu cao tần bỏm theo đường điện AC
220V.
- Cụng tắc tắt mở điện ỏp chớnh trờn bộ nguồn (S1.1 và S1.2).
- F1 là cầu chỡ bảo vệ trong trường hợp bị chập tảI 300V DC hoặc chập cỏc đi ốt chỉnh lưu.
- TR1 là điện trở hạn dũng, hạn chế bớt dũng điện vào tụ điện khi mới cắm điện.
- Tụ C46, cuộn dõy L1 và tụ C27A cú chức năng lọc nhiễu cao tần bỏm theo đường dõy điện
AC220V, đõy là mạch lọc thứ hai nhằm lọc triệt để nhiễu khụng cho lọt vào trong bộ nguồn.
- Cầu đi ốt chỉnh lưu D1 cú chức năng đổi điện AC thành DC, tuy nhiờn nếu chưa cú tụ lọc thỡ
điện DC cú dạng nhấp nhụ.
- Tụ C3 và C4 nắc nối tiếp để lọc cho điện ỏp DC bằng phẳng, đồng thời người ta suer dụng
hai tụ húa mắc nối tiếp để cú thể nhõn đụi điện ỏp DC khi đầu vào sử dụng điện ỏp 110V DC,
để nhõn đụi điện ỏp DC người ta chỉ cần đấu chập một đầu điện ỏp AC vào điểm giữa của hai
tụ lọc (ở trờn người ta dung cụng tắc 115/230V).
- Hai điện trở R3 và R4 đều cú trị số là 330K cú tỏc dụng giữ cho điện ỏp rơi trờn hai tụ húa
được cõn bằng, mỗi tụ điện là 150V
a, Mạch lọc nhiễu:

NhiÖm vô cña m¹ch läc nhiÔu:

60
- Mạch lọc nhiễu là mạch lọc bỏ can nhiễu bám theo đường điện AC, từ đó làm tăng chất
lượng của bộ nguồn, nhưng mạch lọc nhiễu không tham gia vào hoạt động của bộ nguồn, trên
các bộ nguồn chât lượng thấp thì mạch lọc nhiễu thường bị đấu tắt.
- Trên các bộ nguồn chất lượng cao thường có mạch lọc nhiễu, tuy nhiên bạn có thể bỏ đi và
đấu tắt mà nguồn vẫn hoạt động được.
- Mạch lọc nhiễu còn có tác dụng chống xung điện do sét đánh vào đương điện lưới, không để
chúng lọt vào trong làm hỏng linh kiện.
- Tác dụng linh kiện trên mạch:
Cầu chì F1 bảo vệ nguồn khi xẩy ra ngắn mạch, khi F1 đứt có thể do các nguyên nhân là chập
đèn công suất nguồn, chập cầu chỉnh lưu hoặc chập tụ lọc nguồn.
CX1, R1, L3, CY1, CY2 là các linh kiện lọc nhiễu cao tần.
TR1 là điện trở hạn dòng đây là một điện trở nhiệt có tác dụng hạn chế dòng điện nạp vào tụ
lọc tại thời điển mở máy ngoài ra nó còn có tác dụng như một cầu chì thứ hai, ta không nên
đấu tắt điện trở trên khi bị đứt nếu đấu tắt điện trở này thì cầu chì sẽ bị đứt liên tục bởi dòng
nạp vào tụ bị quá tải , ta có thể thay TR1 bằng một điện trở sứ công suất 2,2Ω/10W
Nguyên lý làm việc của TR1 như sau : Tại thời điểm bật công tắc nguồn dòng điện nạp vào tụ
lọc rất lớn khi qua TR1 làm cho nhiệt độ của TR1 tăng dẫn tới giá trị điện trở của TR1 tăng
do đó dòng điện nạp vào tụ giảm.
b, Mạch chỉnh lưu và lọc áp DC :
Chức năng của mạch chỉnh lưu là để tạo ra điện áp 300V DC bằng phẳng và cho điện áp ở
điểm giữa của hai tụ lọc được cân bằng (=150V)
- Phụ tải của mạch chỉnh lưu là đèn công suất của nguồn cấp trước và hai đèn công suất của
nguồn chính.
- Khi đèn công suất của nguồn cấp trước hoặc hai đèn công suất của nguồn chính bị chập thì sẽ
chập phụ tải 300V DC.
=> Khi chập phụ tảI 300V DC nguồn sẽ bị nổ cầu chì và có thể gây hỏng các đi ốt chỉnh lưu.

* Ng−êi ta sö dông hai tô läc m¾c nèi tiÕp ®Ó läc ®iÖn ¸p DC 300V ®Çu ra víi hai môc
®Ých:

61
- Có thể sử dụng mạch làm chỉnh lưu nhân đôi khi ta chập một đầu AC vào điểm giữa của hai
tụ lọc, khi đó ta cắm điện áp đầu vào 110V AC nhưng đầu ra sau cầu đi ốt ta vẫn thu được
300V DC.
- Tạo ra điện áp cân bằng 150V ở điểm giữa của hai tụ lọc, điện áp này sẽ được đấu vào một
đầu của biến áp chính của bộ nguồn.
- Nếu bị hỏng một tụ (tụ khô hoặc phông lưng), khi đó điện dung bị giảm và kết quả là sụt áp
lên tụ đó sẽ giảm.
Giả sử tụ C1 ở sơ đồ trên bị hỏng, khi đó sụt áp trên tụ C1 sẽ giảm <150V, làm cho điện áp ở
điểm giữa của hai tụ lọc bị lệch.
- Nếu hổng cả hai tụ thì điện áp trên cả hai tụ đều giảm <150V và kết quả là điện áp sẽ giảm
<300V DC và điện áp này bị nhiễm xoay chiều, hiện tượng nay co thể gây ra nguồn co tiếng
rít nhẹ, khi có tảI thì nguồn tự ngắt do không đủ dòng cung cấp cho Mainboard.
* Lưu ý: Trong các trường hợp làm cho điện áp điểm giữa của hai tụ lọc bị lệch, khi đó nguồn
có thể bị hỏng các đèn công suất của nguồn chính.
*Khi thay thế tụ lọc: Khi thay thế các tụ lọc của nguồn chính, bạn cần lưu ý các điểm sau:
- Phải thay tụ có điện áp bằng hoặc cao hơn 200V, không được thay tụ có điện áp < 200V.
- Về điện dung thì cũng phải thay bằng hoặc cao hơn tụ cũ.
- Hai tụ phảI luôn luôn có điện dung và điện áp bằng nhau.
- Tuyệt đối không được hàn ngược chiều âm dương của tụ lọc, khi đó tụ sẽ bị nổ rất nguy
hiểm.

Hai điện trở R2 và R3 mắc song

song với hai tụ lọc C1 và C2 có
tác dụng giữ cho điện áp điểm
giữa hai tụ được cân bằng, hai
điện trở này phải có trị số bằng
nhau.

- Nếu một trong hai điện trở này bị đứt, điện ỏp ở điểm giữa của hai tụ lọc sẽ bị lệch, khi đú sẽ
rất nguy hiểm cho cỏc đốn cụng suất của nguồn chớnh.
- Nếu điện trở nào bị đứt thỡ điện ỏp rơI trờn tụ lọc sụng sụng với điện trở đú sẽ tăng lờn và
điện ỏp rơI trờn tụ kia sẽ giảm xuống.

62
Nếu một điện trở bị đứt thỡ điện ỏp ở điểm giữa hai tụ sẽ bị lệch, điều này sẽ gõy nguy hiểm
cho hai đốn cụng suất của nguồn chớnh.
* Lưu ý: Cụng tắc 110V/220V khi đúng sẽ nhõn đụi điện ỏp ở đầu ra, vỡ vậy nếu bạn cắm vào
220V AC nhưng lại đúng cụng tắc thỡ điện ỏp ra sau cầu đi ốt sẽ là 600V DC, cụng tắc này chỉ
đúng khi đầu vào cắm điện 110V AC.
Cỏc phụ tải của mạch chỉnh lưu bao gồm đốn cụng suất nguồn cấp trước và hai đốn cụng
suất nguồn chớnh như hỡnh vẽ:

2, Một số hư hỏng thường gặp của mạch chỉnh lưu:

+ Bệnh 1: Mất nguồn điện ỏp 300VDC:
- Nguyờn nhõn :
• Do chập một trong cac đốn cụng suất.
• Do đứt cầu chỡ.
• Do đứt điện trở hạn đũng.
• Do đứt cỏc đi ốt chỉnh lưu.

63
 Sơ đồ mạch như hình vẽ

- Cách kiểm tra : Đo kiểm tra các linh kiện trên

+ Bệnh 2:Điện áp điểm giữa của hai tụ lọc bị lệch
(hay điện áp trên các tụ >150V hoặc < 150V )
- Nguyên nhân :
Do đứt một trong các điện trở mác song song với tụ lọc.
Do hỏng một trong hai tụ lọc nguồn.

  * C¸ch kiÓm tra :           
-Bạn cần kiểm tra kỹ cỏc điện trở đấu song song với cỏc tụ húa lọc nguồn chớnh xem chỳng
cú bị đứt khụng?
-Bạn cần kiểm tra cỏc tụ húa xem cú bị phồng lưng hoặc bị giảm điện dung khụng (để đo
chất lượng của tụ, bạn hẫy đo sự phúng nạp với một tụ tốt cú cựng điện dung, tụ mà phúng nạp
mạnh là tụ tốt).
Khi điện ỏp trờn điểm giữa hai tụ bị lệch thỡ mạch làm việc sau một thời gian ngắn cỏc đốn
cụng suất nguồn chớnh sẽ bị hỏng hoặc làm cho nguồn khụng đỏp ứng đủ dũng điện cho
Mainboard kết quả là làm Mainboard khởi động lại liờn tục.
+ Bệnh 3: Điệp ỏp 300VDC bị giảm
- Nguyờn nhõn : do một trong hai tụ lọc nguồn bị hỏng.
- Cỏch kiểm tra : Đo kiểm tra phúng nạp tụ lọc nguồn.

64