Osnovi automatskog upravljanja

SISTEM AUTOMATSKOG UPRAVLJANJA

OSTVARIVANJEM ZADATE POZICIJE RADNOG STOLA
MAINE ALATKE KOD CNC MAINA

ta je CNC :
CNC je skraenica na engleskom jeziku (computer numerical control) koja je opte
prihvaena u mainstvu i oznaava maine kontrolisane od strane raunara odnosno
kompjutera. Raunar kontrolie i upravlja radom maine "itajui" instrukcije u
obliku kodova.
Najee se ova tehnologija koristi u proizvodnji maina, alata, modela... odnosno
obradi metala, drveta, plastike, stakla, kamena.

Razlika izmeu konvencionalnih i CNC maina:

Osnovi automatskog upravljanja

Kao to se na slici vidi osnovne razlike izmeu ovih maina su u sledeem:

Pogon maine kod konvencionalnih masina radi se o skupnom pogonu tj.

jedan motor pogoni i glavno vreteno i ostala gibanja radnog stola, dok kod
CNC masina postoji jedan glavni motor za pogon glavnog vretena a gibanje
po osima ostvaruju posebni istosmerni motori.

Upravljanje maine izvodi se kod konvencionalnih masina runo ili

masinsko preko ruica za upravljanje dok CNC masine imaju upravljaku
jedinicu (tastatura i ekran) i rade automatski preko programa.

Merni sistem maine sastoji se od skale sa nonijusom (konvencionalnie

masine) ili preciznijeg linearnog sistema merenja (CNC stroj).

Pomak radnog stola ostvaruje se trapeznim navojem ili kuglinim

navojnim vretenom (CNC masina).

Koordinatni sistemi CNC maina:

Osnovi automatskog upravljanja

Od ega se sastoji CNC sistem:

CNC sistemi su se dramatino promenili u proteklih 10 - 15 godina. Od

samostalnih (Black box) komponenti do potpuno integrisanih, PC
voenih, ujedno umreenih radnih elija.

Danas se CNC sistemi sastoje od maine (strug, glodalica, ruter...), step-motora,

drajvera, PC raunara i softverskog paketa odnosno softvera. Ovo je crte i
objanjenje osnovne eme CNC sistema:

Osnovi automatskog upravljanja

SAU

ostvarivanjem zadate pozicije radnoga stola radne maine

alatke:
eljena vrijednost Xi putem programa za obradu preko kontrolnog punkta unosi se u
upravljaku jednicu. Kada na red za izvravanje doe naredba kojom se radni sto
alje u zadatu poziciju na odgovarajuoj osi mjerni organ stalno mjeri stvarnu
poziciju sradnog stola Xi i tu informaciju alje u upravljaku jedinicu. Upravljaka
jednica utvruje razliku izmeu eljene i stvarne veliine, tj. utvruje greku .
Mikroporcesorski sistem koji se nalazi u upravljakoj jednici izraunava razliku
eljene i stvarne pozicije =X i-Xi i pretvara signal iz digitalnog u analogni. Taj
analogni signal se zatim pojaava u pojaavau, a zatim dijeli na ureaje za lokalno
upravljanje motorom. Ureaji za lokalno upravljanje motorom ukljuuju motor za
pogon radnog stola u pravcu odgovarajue ose i iskljuuju konicu. Mjerni organ je
sasatavljen od optikog skenera (mjernog elementa), analogno digitalnog
pretvaraa i odailjaa. Mjerni organ pomou svog mjernog elementa mjeri stvarnu
poziciju, koji kod ove maine ini optiki lenjir sa skenerom. Ovaj proces se vri i
ponavlja sve do zauzimanja zadatog poloaja radnog stola maine tj. dok greka
=Xi-Xi ne postane nula. Tada je X i-Xi=0, odnosno Xi=Xi. U tom trenutku ureaji za
lokalno upravljanje motorom iskljuuju motor, ukljuuju konicu koja zaustavlja
njegovo obrtanje. Mjerni element funkcionie na sledei nain: optiki skener
osvjetljava mjerni element (pri svom kretanju) du njega. Mjerni lenjir ima
naizmjenino izraena udubljenja i ispupenja koja pri osvjetljavanju reflektuju
svjetlost. Skener svojim foto diodama registruje tu svjetlost na sledei nain: foto
diode pri osvjetljavanju emituju elektrini signal. Ti elektrini signali se u brojau
broje i tako se dobija eljena pozicija koja se uz pomo odailjaa alje u upravljaku
jedinicu.

Osnovi automatskog upravljanja

Xi

US
(UJ)

MO
ZSAU

UJ- upravlajka jedinica;

RSM- radni sto maine;
MO- mjerni organ po upravljanom izlazu;

O
(RSM)

Xi

Osnovi automatskog upravljanja

KP

Xi

P-sistem

PO

D/A

SAR

A/D

LUM

RSM

Xi

UJ

OD

Yo

ME

MO

Strukturni dijagram

KP- kontrolni pult;

MO- mijerni element;

P- mikroprocesorski sistem;

OD- odailja;

D/A- digitalno analogni pretvara;

PO- pojaava;
LUM- ureaj za lokalno upravljanje motorom;
M- elektromotor;
A/D- analogno digitalni pretvara;

Osnovi automatskog upravljanja

Automatsko programiranje CNC maina primenom CAD/CAM

koncepta:
Ovaj nain programiranja se primenjuje za postupke tehnoloke razrade
sloene geometrije poput sloenih 2D kontura i zapreminskih modela predmeta.
Razvojem hardware-a i software-a omoguen je dalji razvoj automatskog
upravljanja i razliitih izvedbi kompleksnih konstrukcija NC i CNC maina. Danas se
u ulozi nosioca ovog vida programiranja koriste CAD, CAM i CAE (engl. CAE
Computer Aided Engineering) programi poput AUTODESK INVENTOR-a,
PROENGINEER-a, SOLIDWORKS-a, MASTERCAM-a, ARTCAM-a, CORELDRAW-a,
CATIA-e, UNIGRAPHIC NX-a, SOLIDCAM-a, VISUAL MILL-a, VISUAL TURN-a,
EDGECAM-a, FEATURECAM-a, VX-CAD/CAM-a, SURFCAM-a, i sl.
Prednosti ovoga vida programiranja su:

skrauje se vreme potrebno za izradu programa (pop. NC koda),

smanjuje se mogunost pojave greke pri definisanju geometrije (tehnolog
programer ne definie geometriju, ve je preuzima u elektronskoj formi od
konstruktora),

omoguuje se korienje baza podataka o alatima, preporuenim reimima

obrade, kao i preuzimanje karakteristika materijala sadranih u bazama
programskog paketa oni se po potrebi mogu menjati, a sam program moe
da nam sugerie njihov izbor,

postoji mogunost verifikacije i simulacije programa na raunaru.

Nedostaci ovog vida programiranja su:

visoka cena hardware-a i software-a,

program ne generie uvek najkrau optimalnu putanju alata, pa samim tim
je glavno vreme izrade delova due,

velika duina programa.

Osnovi automatskog upravljanja

Na slici ispod su prikazane faze u postupku realizacije CAD/CAM programiranja CNC

maina alatki:

Osnovi automatskog upravljanja

Osnovi automatskog upravljanja

Puzdanost CNC maina:
CNC tehnologija i maine su izuzetno pouzdane jer su smanjene mogunosti
greaka prilikom rada. Ljudski faktor je prisutan ali je mogunost greke daleko
manja nego kod manuelnog sistema kontrole maine.
CNC maine omoguuju da va "Sistem kontrole kvaliteta" podignete na najvii nivo.
U dananjim uslovima poslovanja, ovo je jako bitan faktor vae konkurentske
sposobnosti i diversifikacije.

Prednosti CNC maina:

1. Velika preciznost izrade i obrade
2. Kompatabilnost u okviru numerikog programiranja (standardizovanost).
3. iroka primena odnosno zastupljenost u svim proizvodnim delatnostima.
4. Mali trokovi proizvodnje. Kada se maina programira, ponavlja zadato i
zahteva minimalne intervencije oveka.
5. Pouzdanost rada.
6. Konkurentska prednost zbog brzog i lakog opsluivanja kupaca.
7. Laka i brza edukacija zaposlenih.

10