Jabatan Sains Perpustakaan

2
REKA BENTUK
PENGAJARAN

SKOP
1.

2.

3.

4.

Memberikan definisi reka bentuk

pengajaran.
Menghuraikan peranan dan
kepentingan reka bentuk
pengajaran terhadap pengajaran
dan pembelajaran.
Merancang aplikasi model
pengajaran : ADDIE dan ASSURE
dalam pengajaran dan
pembelajaran.
Merancang dan mereka bentuk

PENGENALAN
Menetapkan tujuan dan
kaedah mengajar
Mempunyai 3 peringkat
dalam mereka bentuk
Penentuan
pengajaran:

DEFINISI REKA BENTUK PENGAJARAN

Satu proses sistematis
menterjemahkan prinsipprinsip umum pengajaran
pembelajaran kepada
bentuk perancangan bahan
dan penyampaian
pembelajaran
Noriati A. Rashid et al. (2009)

KONSEP/ PENGERTIAN
Reka

bentuk pengajaran
ialah satu proses
sistematis
menterjemahkan prinsipprinsip umum pengajaranpembelajaran kepada
bentuk perancangan
bahan dan penyampaian
pembelajaran. Terdapat
tiga kategori reka bentuk
pengajaran (RP).

KONSEP/ PENGERTIAN
Reka

Bentuk Pengajaran
Sebagai Satu Proses
Reka Bentuk Pengajaran
Sebagai Satu Disiplin
Reka Bentuk Pengajaran
Sebagai Satu Sains

Reka Bentuk Pengajaran Sebagai

Satu Proses

RP sains merupakan
pembinaan perancangan
pengajaran secara
sistematis dengan
mengaplikasi teori
pengajaran dan
pembelajaran
(Briggs, 1977).

RP ini merangkumi keseluruhan proses:

1.

2.

3.

Menganalisis keperluan
pembelajaran dan
matlamat pembelajaran.
Membina sistem
penyampaian untuk
mencapai matlamat
pembelajaran.
Menyediakan bahan dan
aktiviti pengajaranpembelajaran.

RP ini merangkumi keseluruhan proses:

4.

5.

Melaksanakan
perancangan
pengajaranpembelajaran.
Membuat penilaian
pengajaran dan aktiviti
pembelajaran.

Reka Bentuk Pengajaran Sebagai Satu

Disiplin
Sebagai

satu disiplin, RP
merupakan satu cabang
ilmu pengetahuan yang
berkait dengan
penyelidikan dan teori
tentang strategi
pengajaran, termasuk
proses pelaksanaan
strategi pengajaran

Reka Bentuk Pengajaran Sebagai Satu

Disiplin
Teori

RP menentukan
apakah kaedah yang
paling sesuai
digunakan bagi
memastikan
pembelajaran
berlaku.

Reka Bentuk Pengajaran Sebagai Satu

Sains
RP

sains merupakan satu

kaedah merancang secara
terperinci untuk membentuk,
melaksana, menilai, dan
menyelenggarakan situasi
yang dapat menggalakkan
pembelajaran bagi unit
pembelajaran, baik kecil
ataupun berskala besar pada

Menurut

(Richey, 1986),
RP yang dimaksudkan
adalah yang bermodelkan
pengajaran bilik darjah
dan bermodelkan
kurikulum, kursus atau
produk. RP jenis ini
mencakupi seluruh proses
pengajaran, iaitu mereka
bentuk, mengembangkan,

Menurut (Yusup Hashim,1998)

pula, Rekabentuk Pengajaran
merupakan proses untuk
menentukan ciri-ciri dan
keperluan untuk
pembelajaran yang
mengandungi empat bidang
iaitu (1)reka bentuk sistem
pengajaran, (2)reka bentuk
strategi, (3)reka bentuk

1.

Reka bentuk sistem

pengajaran
merupakan prosedur
menganaIisis; mereka
bentuk, membina, dan
melaksana serta
menilai pengajaran.

2.

Reka bentuk strategi

melibatkan proses
memilih dan menyusun
atur penyampaian dan
aktiviti pengajaran
pembelajaran. Proses
memilih dan menyusun
atur P&P perlu
mengambil kira
pemilihan bahan

3.

Reka bentuk mesej iaIah

proses merancang cara dan
format penyampaian mesej.
Hal ini sebenarya
mempengaruhi tingkah laku
kognitif, afektif dan
psikomotor pelajar sebagai
penerima mesej. justeru,
reka bentuk mesej
memberikan perhatian
khusus kepada pemilihan

4.

Ciri-ciri pelajar dalam aspek

ini bermaksud latar
belakang, pengalaman,
kemahiran, pengetahuan
sedia ada serta sikap
pelajar yang dibawa
bersama dalam proses
pengajaran pembelajaran.
Ciri-ciri kumpulan sasaran
ini sesungguhnya
memberikan kesan

MODEL
REKA BENTUK PENGAJARAN

MODEL PENGAJARAN?

Elemen asas:

Menentukan keperluan pelajar

2. Menentukan matlamat dan objektif
3. Membina prosedur penilaian
4. Mereka bentuk dan memilih strategi
penyampaian
5. Mencuba sistem pengajaran
6. Menilai keseluruhan sistem
7. (Richey ,1986; Yusup Hashim, 1998).
1.

MODEL REKA BENTUK

PENGAJARAN :
3 TUMPUAN
1.

Model berorientasikan bilik

darjah

2.

Model berorentasikan produk

3.

Model berorentasikan sistem

MODEL A.D.D.I.E

Model ADDIE merupakan proses generik

yang perlu diubah suai sebeIum dapat
digunakan. Setiap langkah dalam model
ini mengandungi satu set soalan yang
jawapannya
menjadi
asas
kepada
langkah seterusnya. Soalan dan jawapan
kepada soalan-soalan itu menggerakkan
skop reka bentuk, iaitu kurikulum,
kursus, modul atau sesi pengajaran.
ModeI ADDIE adalah dinamik dan dapat
diaplikasi untuk menyediakan modul atau
program latihan yang efektif.

Model ADDIE
mengandungi lima peringkat:
1.analisis

(Analysis),
2.reka bentuk. (Design),
3.perkembangan
(Development),
4.pelaksanaan
(Implementation), dan
5.penilaian (Evaluation).

1. PERINGKAT ANALISIS.
Pada peringkat ini, masalah pengajaran
dijelaskan,
objektif
dan
matlamat
pengajaran ditetapkan. Persekitaran
pembeJajaran clan penga1aman sedia
ada mood juga dikenal pasti. Soalansoalan berikut boleh digunakan sebagai
panduan menganalisis.
(a) Siapakah kumpulan sasaran dan
apakah ciri-ciri mereka?
(b) Apakah hasil pembelajaran?
(c)
Apakah
pilihan
strategi
penyampaian?
(d) Berapakah tempoh pe1aksanaan?

2. PERINGKAT REKA BENTUK.

Peringkat

ini memberikan
tumpuan kepada objektif
pembelajaran, alat taksiran,
latihan, isi kandungan,
perancangan pengajaranpembelajaran, dan pemilihan
media. Peringkat ini
hendaklah dilaksanakan
secara sistematis dan teliti.

3. PERINGKAT PERKEMBANGAN.
Peringkat

ini
melibatkan
pemilihan dan penyatuan isi
kandungan serta teknologi.
Program ataupun projek akan
mela1ui proses ujian dan
percubaan.
Hasil
maklum
balas daripada ujian dan
percubaan ini akan digunakan
untuk menjadikan program
lebih baik dimasa hadapan.

4. PERINGKAT PELAKSANAAN.
Pada

peringkat ini, prosedur

latihan dibentuk. Latihan termasuk
memahami kurikulum, hasil
pembelajaran, penggunaan media,
cara penyampaian, dan proses
penilaian bagi pengajar.
Pendaftaran pelajar, penggunaan
media, penyediaan alat, buku, dan
sumber yang sesuai juga perlu
diambil kira pada peringkat ini.
Kesemua alatan hendaklah
dipastikan boleh digunakan dan

5. PERINGKAT PENILAIAN.
Peringkat

ini merangkumi dua

bahagian,
iaitu
penilaian
formatif
dan
penilaian
sumatif. Penilaian formatif
dilaksanakan
sepanjang
proses ADDlE pada setiap
peringkat. Penilaian sumatif
pula diadakan dalam bentuk
ujian untuk domain khusus
dan ini merupakan maklum
balas
daripada
pihak

MODEL A.S.S.U.R.E

Model ASSURE merupakan

model RP berasaskan bilik darjah.
Model ini dapat membantu guru
merancang pengajaranpembelajaran dengan baik dan
berkesan.
Sebagaimana model ADDlE, model
ASSURE juga mendapat namanya
hasil akronim huruf awal

- Analyse learner
S - State objectives
S - Select method, media and
materials
U - Utilise media and materials
R - Require learner
response/participation
E - Evaluate and revise
materials

Model

ASSURE mengandungi
enam langkah, iaitu:1. menganalisis ciri pelajar,
2. nyatakan objektif
pengajaran-pembelajaran,
3. pilih media dan bahan
pengajaranpembelajaran,

Model

ASSURE mengandungi
enam langkah, iaitu:3. gunakan media dan bahan
pengajaran-pembelajaran
tersebut,
4. libatkan pelajar dalam proses
pembelajaran,
5. nilai serba semak semula
keberkesanan penggunaan
media clan bahan pengajaranpembelajaran.

IMPLIKASI MODEL ASSURE

Model

ini yang
dikemukakan oleh Heinich
et al. (1982) sesuai untuk:
merancang pengajaranpembelajaran bilik darjah.
Semua guru dapat
memanfaatkan model ini
untuk merancang
pengajaran-pembelajaran

MODEL GAGNE,BRIGGS
DAN WAGER (1992)

Menurut

Gagne, Briggs,
dan Wager (1992) reka
bentuk pengajaran
mencakupi peringkatperingkat berikut:

Peringkat 1:
Tentukan matlamat pengajaran
-Matlamat dapat didefinisikan
sebagai penyataan umum tentang
hasrat yang hendak dicapai.
-Contohnya,matlamat pengajaran
pembelajaran ditulis sebagaimana
berikut:
a) Pelajar dapat memahami cara
menyediakan tapak semaian benih
kelapa sawit.
b) Pelajar dalam menguasai
kemahiran menyediakan tapak

Peringkat 2:
Laksanakan analisis pengajaran
-Hal ini dapat dilakukan dengan cara
membuat analisis tugasan dan analisis
pemprosesan maklumat.
-Analisis pemprosesan maklumat pula
berkaitan proses operasi mental yang
per1u dilalui untuk melakukan kemahiran.
Analisis tugasan melibatkan soalan
seperti:
a) Apakah, kemahiran yang perlu
dikuasai pelajar untuk memastikan
matlamat dapat dicapai?
b) Apakah pengetahuan yang perlu ada
untuk membolehkan pelajar mencapai

Peringkat 3:
Kenal pasti tingkah laku/ciri-ciri
pelajar/pengetahuan sedia ada pelajar
-Selain menentukan langkah dan
kemahiran yang hendak dicapai,
pengetahuan sedia ada dan tahap
kemahiran pelajar hendaklah dikenal pasti.
-Tahap kemahiran dan pengetahuan
sedia ada pelajar mungkin berbeza.
-Guru hendaklah mengambil kira dan
merancang penyampaian pengajaran
selaras dengan pengetahuan dan
kemahiran serta keperluan pelajar.

Peringkat 4:
Bina objektif pengajaranpembelajaran/hasil pembelajaran
- Pada peringkat ini, adalah penting
untuk menterjemahkan matlamat kepada
objektif P&P atau hasil pembelajaran yang
spesifik.
- Objektif/hasil pembelajaran yang
spesifik menjadi garis panduan yang
menjuruskan hala tuju P&P.
-Contoh hasil pembelajaran/objektif P&P:
a) Pelajar dapat menjelaskan cara
menyediakan tapak semaian kelapa sawit.
b) Pelajar dapat menyenaraikan bahan
dan peralatan yang perlu ada dalam

Peringkat 5:
Pilih kaedah penyampaian
-Kaedah dan strategi pengajaran yang
paling sesuai dan selaras dengan objektif
P&P dapat menjamin pencapaian objektif
pembelajaran.
-Strategi dan kaedah pengajaran yang
diamalkan masa ini ialah strategi P&P
yang berpusatkan pelajar,iaitu yang
memberikan penekanan kepada
pembelajaran pelajar sebagai pelajar yang
aktif.
-Antara kaedah tersebut ialah simulasi,
perbincangan, kajian kes, kajian makmal,
kajian lapangan, pembelajaran kendiri dan

Peringkat 6: Sediakan bahan pengajaran

-Setelah guru memilih strategi pengajaran,
adalah penting untuk mengumpulkan dan
menyediakan bahan dan sumber P&P.
Bahan-bahan tersebut boleh dalam pelbagai
bentuk dan media, cetak, komputer, audio,
video, gambar dan lain-lain.
-Jika perlu boleh diubah suai, ditambah
baik atau dibaik pulih. Perlu diingat, guru
hendaklah menentukan arah tuju P&P.
- Pada masa ini, penggunaan bahan capaian
seperti Internet, e-learning, online learning,
laman web dan sebagainya sudah menjadi
kebiasaan.

Peringkat 7: Rancang dan laksanakan

penilaian formatif
-Penilaian formatif memberikan maklum
balas semasa proses P&P. Maklum balas ini
dapat digunakan untuk membetulkan atau
menambahbaikkan proses dan bahan P&P.
Kadangkala perancangan P&P yang
kelihatan cantik dan sempurna gagal apabila
dilaksanakan.
-]usteru, adalah penting untuk guru
mencuba perancangan pengajaran ke atas
sekumpulan kecil pelajar untuk
mendapatkan maklum balas keberkesanan
perancangan tersebut.
-Contohnya, data maklum balas yang
didapati dapat membantu guru mengukur

 Peringkat

8: Rancang dan
laksanakan penilaian sumatif
-Penilaian sumatif ialah
penilaian pada akhir kursus, unit
atau peringkat pembelajaran
yang memberikan maklum balas
tentang keberkesanan P&P
secara menyeluruh.
-Data yang dikutip memberikan
maklumat tentang pencapaian
objektif kurikulum kursus.

PERANAN DAN KEPENTINGAN

REKA BENTUK PENGAJARAN
Perancangan

pengajaran yang
baik dapat menjamin pencapaian
objektif atau hasil pembelajaran
yang dirancang.

Reka

bentuk pengajaran
memainkan peranan yang penting
dalam menentukan kejayaan
pengajaran dan pembelajaran
bilik darjah serta kejayaan satu-

Antara kepentingan dan peranan reka bentuk

pengajaran adalah seperti berikut:
1.Meningkatkan

pencapaian

pelajar
2.Menjadikan pengajaran dan
pembelajaran bilik darjah
lebih teratur.
3.Memungkinkan objektif
pengajaran dan
pembelajaran dan hasil
pembelajaran mudah

Antara kepentingan dan peranan reka bentuk

pengajaran adalah seperti berikut:

4.
5.

6.

Membantu dalam proses

membuat keputusan.
Menjadikan penyampaian P&P
standard atau selaras bagi
kumpulan yang pelbagai.
Menjimatkan masa dan
peruntukan yang besar, khusus
bagi sesuatu program yang
besar dan luas. Contohnya,
pendidikan jarak jauh.

PERANAN DAN KEPENTINGAN

REKA BENTUK PENGAJARAN

1. meningkatkan pencapaian
pelajar.
2. menjadikan P&P bilik darjah
lebih teratur.
3. memungkinkan objektif &
hasil P&P mudah tercapai.
4. membantu dalam proses
membuat keputusan.

PERANAN DAN KEPENTINGAN

REKA BENTUK PENGAJARAN

5. menjadikan penyampaian P&P

selaras bagi kumpulan yg
pelbagai.
6. menjimatkan masa dan
kewangan,
khusus bagi sesuatu program yg
besar dan luas.
Contoh : pendidikan jarak jauh
(PJJ)

REKA BENTUK MESEJ

1. Mesej merupakan kaedah

penyampaian bagi proses P&P.
2. Media merupakan perantara
dalam penyampaian mesej atau
maklumat antara penyampai
dengan penerima.
3. Media mengikut, Heinich (2002)
alat yang membantu proses
komunikasi.

Sumber
maklumat

Media /
mesej

Interpretasi
maklumat

Interpretasi
maklumat
Penerima
maklumat

Penerima
maklumat

Media /
mesej

Sumber
maklumat

Proses penyampaian mesej antara

penyampai dengan penerima
maklumat

Torkelson (1972),
membahagikan media
kepada 3 komponen:
Mesej
- isi kandungan
atau maklumat
yang hendak
disampaikan.

Saluran mesej

- alat fizikal yang

diguna untuk
menyampaikan mesej.
Contoh: LCD, radio, tv.

Bentuk mesej
- cara maklumat disimpan dalam
bentuk sebenar, abstrak, simbol,
visual, gambaran, bentuk bahasa dll..

Pengalaman
Tunjuk
Kajian
pameran
Gambar
Simbol
Bahasa
Menurut
Edgar
Dale
(1969)

Enam kategori media berdasarkan ransangan

fizikal media (Gagne dan Briggs, 1974).

Perkataan / struktur
bahasa
Bentuk bunyi bukan
bahasa
Perkataan bercetak
Gambar statik
Gambar bergerak
Sampel sebenar

RUMUSAN

Peranan sepenuhnya terletak

pada seorang guru dalam
memilih dan mengaplikasikan
reka bentuk yang sesuai dalam
perancangan pengajarannya.
Pemilihan yang tepat membantu
guru:
i.
ii.
iii.
iv.

Menjadikan P&P berjalan lancar

Menjimatkan masa
Membantu pemahaman pelajar
Mempercepat dan
mengukuhkan pembelajaran

RUMUSAN

Penggunaan model reka

bentuk pengajaran iaitu
model ADDIE, model ASSURE,
model Gagne.Briggs dan
Wager, sesuai digunakan
dalam proses P&P kerana ia
memberi garis panduan
kepada guru untuk mencapai
hasil/objektif pembelajaran.

KESIMPULAN
Model-model

ini memberikan
garis panduan pemilihan
matlamat pengajaran,
penetapan objektif
pembelajaran, pemilihan
strategi, isi pelajaran,
sumber dan resos, dan
bentuk penilaian yang

SEKIAN
TERIMA KASIH