Ertek, G.

, (2012) Depolama Sistemleri (Warehousing Systems), Uluslararas

Lojistik, Anadolu niversitesi Yaynlar, Akretim Fakltesi Yayn No: 1593.
Eds. Blent atay and Grkan ztrk.
Note: This is the final draft version of this paper. Please cite this paper (or this
final draft) as above. You can download this final draft from
http://research.sabanciuniv.edu.

Depolama Sistemleri
Grdal Ertek

Faculty of Engineering and Natural Sciences

Sabanci University
Istanbul, Turkey

Depolama Sistemleri
GR
Depolar, rnlerin datm srasnda kullanlan geici stok noktalardr. Depolar, tedarik
zincirlerinin hedeflenen amalar dorultusunda almasna ve lojistik faaliyetlerinin etkin
yrtlmesine nemli katkda bulunurlar. Depolar, retim tesislerinin iinde veya yannda
bulunabilecei gibi, ayr, zel olarak ina edilmi yaplar halinde de kurulabilirler. ekil 4.1de,
tipik bir deponun genel grn sunulmaktadr. Malzeme/rnler, bu tipik depoda raflarda
depolanmakta, malzeme giri klar depo rampalar zerinden gereklemekte,
ykleme/boaltma
ilemleri
forklift
olarak
adlandrlan
aralar
kullanlarak
gerekletirilmektedir. Deponun ynetimi, Depo Yneticisi (Warehouse Manager) ya da Depo
Mdrunvann tayan bir lojistik uzman tarafndan yrtlmektedir.

Depolama Raflar
(Storage Shelves)

Depo Yneticisi / Depo Mdr

(Warehouse Manager)

Depo Rampalar
(Docks)

Ykleme / Boaltma
(Loading / Unloading)
ekil 4.1: Depolamada Temel Kavramlar

Depolamann tedarik zincirinde hangi balamda yer aldn anlamak iin ncelikle temel
malzeme/rn datm stratejileri anlalmaldr. Malzeme/rn datmnda kullanlan
temel strateji unlardr (Simchi-Levi vd., 2003):

Geleneksel datm (traditional distribution):Depolar zerinden gerekleen bu datmda

depolar malzemelerin geici bir sre iin sakland noktalardr (ekil 4.2.a).Bu
stratejidedepolarda mal kabul, raflama, depolama, ikmal (malzeme yenileme), sipari
toplama, sevkiyata hazrlama ve paketleme fonksiyonlar gerekleir.

Dorudan nakliyat (direct shipment):Malzemelerin tedarikiden mteriye dorudan

ulatrlmasdr (ekil 4.2.b).

apraz sevkiyat (cross-docking):Tedarikiden gelen malzemelerin apraz sevkiyat tesisi

olarak adlandrlan depolarda saklanmadan sadece geici bir sre (24 saatin altnda)
tutularak mteriye gnderilmesidir(ekil 4.2.c).

a.Geleneksel Datm

b. Dorudan Nakliyat

c.apraz Sevkiyat

ekil 4.2: Malzeme/rn Datmnda Kullanlan Temel Strateji

DEPOLAMANIN TEMELLER
Bu nitede depolamann fonksiyonlar, malzeme ellelemenin tarihesi, bir depodaki maliyet ve
zamanlarn krlm ve depolamadaki tipik problemler hakknda bilgiler verilecektir.

Depolar Niye Vardr?

Depolar temel olarak iki fonksiyonu yerine getirmektedirler.Bunlardan ilki, byk sevkiyatlarn
daha kk sevkiyatlara paralanabilmesidir(breakbulk). rnein, ekil 4.3te, tedariki bir
firmadan mterilere yaplacak olan sevkiyat byk bir kamyonu dolduracak hacimde deildir.
Ancak daha kk boyuttaki bir kamyonu dolduracak hacimdeyse, bu durumda depoda bu
byk sevkiyatn daha kk sevkiyatlara paralanmas yaplabilir.ekil 4.3teki rnekte temsili
olarak gsterildii zere, tedarikiden mteriye iki adet byk kamyon gndermek yerine bir
3

adet byk kamyon ile depoya sevkiyat yaplabilmekte ve buradan da iki daha kk kamyon ile
ve daha dk maliyetle mterilere datm yaplabilmektedir.

ekil 4.3:Sevkiyat Paralama

Depolarn ikinci nemli fonksiyonunu ise birletirmedir(consolidation).rnein, ekil

4.4tegsterilen temsili tedarik zincirindeiki farkl kaynaktan (tedarikiden) gelen sevkiyatlar
birletirilmekte ve doru oranlarda kartrlarak mterilere datlmaktadr.Bylece
tedarikilerin her birinden mterilerin her birine yar dolu kamyon ile toplam drt adet
sevkiyat yaplmas yerine, corafi olarak tedarikilerle mteriler arasnda yer alan bir depoda
birletirme yaplarak,dolu kamyon sevkiyatlar (full truck load)gerekletirilebilmektedir.

ekil 4.4:Malzeme Birletirme

Depolamann dier fonksiyonlar arasnda unlarda saylabilir:

retim veya satn almlarda kk deil byk leklere ulalabilmesi sayesindemaliyet

avantajlar salayabilmek.

Tedarik ve talebi koordine edebilmek: Mteri talebindeki mevsimsellik ve retim, satn

alma ve/veyatamaclktaki deikenlikten doan envanterler depolarda tutulur.

rne deer katmak: Depolarda rne deer katan faaliyetlerden bazlar unlardr:
o Etiketlendirme ve fiyatlandrma.
o rn kombinasyonlar oluturma: rnein, bir hzl tketim rnleri firmas meyveli
ampuan ile ball ampuan rnlerini deposunda naylon ambalaj ile birletirilip
marketlerde tek bir rn gibi piyasaya srlebilir.
o Nihai montaj: Bir rnn yerel pazarlar iin farkl zelletirilmi versiyonlarnn retimi
depolarda gerekletirilebilir. rnein HP (Hawlett Packard) firmasnn yazclarnn
Avrupadaki datm belli merkezi depolardan yaplmaktadr ve HPnin her lkede
deposu bulunmamaktadr.HP yazclarnn her bir lkeye zg klavuzlar ve yazc
etiketleri rnn bulunduu pakete bu depolarda dhil edilir. Nihai montajn bir baka
eidi olarak, lojistik faaliyetlerini kolaylatracak ekilde son montajlar da yine
4

depolarda gerekletirilebilir. rnein, motosikletlerin aynalarnn montaj mteriye

yakn bir depoda gerekletirilirse bu aynalarn nakliye srasnda krlma riski azalr.
Ayrca gvenlik sebebiyleretim srasnda eklenmemi olan benzin, ya gibi svlarn
eklenmesi ve aknn taklmas gibi ilemlerde motosiklet stnde depoda
gerekletirebilir.
o rsaliye hazrlanmas: rsaliye, mallarn kamusal alanlarda nakli srasnda vergi
mevzuat bakmndan kontrol edilebilmesi amacyla, ticari emtiann bir yerden baka bir
yere nakli srasnda dzenlenmesi ve malla birlikte bulundurulmas zorunlu olan
belgedir.

Mteri talebini karlama sresinin ksaltlmas.

retimin paras olarak rnn tutulmas:rnein, belli baz peynir eitlerinin retiminde
ve birok alkoll iecein retiminde rnn paketlenmeden nce bir depoda tutulmas
retimin bir parasdr.

Depolamann temel prensipleriyle ilgili, bir televizyon dizisinde yaynlanan ilgin bir diyalog pek
ok nemli noktay zetlemektedir:

tinyurl.com/depolama

Depolamada Yakn Zamandaki Deiimler

Depolama konusunda yakn zamandaki temel deiimler unlardr (Frazelle, 2001) :

Daha ok sayda ilemin gereklemesi, bu ilemlerin daha az rn eidi iermesi.

Daha ok sayda rnndepolanmas ve ellelenmesi.

rn ve hizmetlerde mterilere dnk zelletirmelerin artmas.

Katma deerli hizmetlerin depolarda daha ok sunulmas.

Daha byk hacimlerde rn iadesinin ynetimi.

Daha ok miktarda uluslararas sipari.

Btn bu artlara ramen te yandan, herhangi bir siparii tamamlamak iin daha az
zaman ve hata iin daha az bir tolerans bulunmas.

Frazelle, E.H. (2001). World-Class Warehousing and Material

Handling. McGraw-Hill.

Depolama Faaliyetleri
Tedarik zincirindeki maliyetlere baktmzda, tamaclk ve envantere balanan parann zaman
deerinin dnda nc en byk maliyet unsurunun tipik olarak depolama faaliyetlerinden
kaynakland grlmektedir.
Bir depoda temel olarak iki faaliyet gereklemektedir: Bunlardan ilki malzemelerin
depolanmas(storage); dieri ise malzemelerin ellelenmesi (material handling), bir dier ifade
ile farkl noktalar arasnda hareket ettirilmesidir. Elleleme faaliyetleri arasnda, gelen
malzemelerin
boaltlmas,
depo
iinde
tutulduklar
yerlere
gtrlmesi
(raflanmas/yerletirilmesi), siparigeldikten sonra sipariin toplanmas, malzemelerin siparii
5

karlayacak ekilde birletirilerek paketlenmesi ve son olarak bu malzemelerin tamamlanm

sipariler halinde kamyonlara ve dier ulam aralarna yklenmesi saylabilir.
Malzeme elleleme 1950li yllara kadar neredeyse tamamen insan gcne dayanmakla
beraber 1960-1970li yllarda mekanizasyon(ellelemenin mekanik aralar ile gerekletirilmesi)
artmaya balamtr. Gelimi lkelerde, zellikle de A.B.D., Hollanda, Almanya, Singapur gibi
nemli lojistik merkezlerinin bulunduu lkelerde, 1970li yllardan itibaren bilgisayar kontroll
malzeme elleleme ekipmanlarnn depolarda yaygnlat grlmektedir.Gnmzde
depolarda btn faaliyetler Depo Ynetim Sistemi (Warehouse Management System - WMS)
olarak adlandrlan yazlmlarla entegre bir biimde veou kez mekanizasyon ve otomasyon
yardm ile gereklemektedir. Depo Ynetim Sistemi yada ksaca DYS olarak adlandrlan
yazlmlar, firmalarn Kurumsal Kaynak Planlamas (Enterprise Resource Planning) yada
ksaca ERP olarak adlandrlan yazlmlar ile entegre olarak almaktadr.

Depo eitleri
Tedarik zincirinde farkl amalara hizmet eden farkl depo eitleri mevcuttur.Herhangi bir
depo bu kategorilerden birkana ayn anda girebilir. Balca depo eitleri unlardr (Frazelle,
2001):
1.

Hammadde ve para depolar (Raw material and component warehouses):Bir retim

tesisinde (fabrika, atlye, vb.), retilecek rnn retiminde kullanlan ham madde ve
paralar ieren depolardr. Bu depolar, genellikle retim tesisi ile ayn yap iinde yada
komu bir yap olarak yer alr.

2. Yar mamul depolar (Work-in-process warehouses):retim yaplan bir tesiste, henz son
aamasna gelmemi, nihai mamule (bitmi rne) dnmemi yar mamullerin
stokland depolardr. Genelde retim tesisin iinde, hatta retim bandnn yada retim
hcresinin hemen yannda yer alrlar.
3. Nihai mamul depolar (Finished goods warehouses):retim yaplan bir tesiste retimi
tamamlanm nihai mamullerin (bitmi rnlerin) stokland depolardr. Hammadde ve
para depolar gibi bu depolar da genellikle retim tesisi ile ayn yap iinde yada komu bir
yap olarak yer alr.
4. Datm depolar ve datm merkezleri (Distribution warehouses and distribution
centers):Farkl tedarikilerden gelen ok sayda rn siparilerin ieriine gre
birletirerek ok sayda mteriye datm gerekletiren depolardr.
5. Katma deer servis depolar (Value-added service warehouses):Stoklanan rnlere eitli
ekillerde deer katan ilemlerin gerekletirildii depolardr.
6. Yerel depolar (Local warehouses):zelikle mterilerin youn taleplerinin bulunduu
blgelere hizmet vermek zere mteriye yakn olarak konumlandrlan depolardr. Bu
depolarn en byk avantaj, mteri taleplerini ok hzl bir biimde karlayabilmeleridir.
7. Antrepolar (Customs bonded warehouse): Gmrk Mstearlnca verilen izin
dorultusunda, bir gmrk idaresine bal olarak iletilen, sahibinin tzel kiilik veya
kurum olma zorunluluu bulunan, iine sadece ulusallamam ithal eya ile ihracat amal
mallarn konulabilecei depolardr (LODER, 2010). zellikle uluslararas ticarette
antrepolar byk nem tamaktadr.

Alkan, M. ve Erdal, M. (2007). Lojistik ve D Ticaret Szl.

stanbul: UTIKAD.
6

DEPO EKPMAN VE ARALARI

Depolarda, depolama fonksiyonu raflar kullanlarak,zemineblok olarak istifleyerek, ak sahada
blok olarak istifleyerek ya da mekanize ekipmanlar kullanlarak gerekletirilir (ekil
4.5).Malzeme elleleme ise aralar yardm ile gerekleir. Depolarda, en yaygn kullanlan
mekanize aralar forkliftler, insan gc ile alan aralar ise manueltrans paletlerdir (ekil 4.6).
Depodan sevk edilecek rnlerin, paketlenmesinde eitli paketleme malzemeleri ve koruyucu
malzemeler (kpk, balonlu naylon, hava yast, vb.) kullanlr (ekil 4.7).

Rafl Depolama
(Shelf Storage)

Blok Depolama / Zemine stifleme

(Floor Storage)

Ak Saha Blok
Depolama
(Outside Storage)

ekil 4.5:Depolama eitleri

Forklift
(Forklift)

Manuel Transpalet
(Pallet Jack)
ekil 4.6: Yaygn Kullanlan Malzeme Elleleme Aralar

Paketleme Malzemeleri/ Koruyucu

Malzemeler
(Packaging Materials)

Kutu
(Box / Carton)

Koli Bant
(Tape)

Kpk
(Foam)

Hava Yast
(Air Bag)

Balonlu Naylon
(Bubble Wrap / Sheet)
ekil 4.7:Paketleme Malzemeleri

Depolarda malzeme etiketleme iin barkod (barcode)ve karekod(2D barcode)kodlama

sistemleri kullanlr (ekil 4.8). Her malzeme/rnn, kendine ait zgn bir malzeme
kodu/rn kodu bulunur. Ayn ekilde, her sipari, kutu, sevkiyat iin de zgn bir kod WMS
yazlm tarafndan retilir. Bu kodlar ve dier ilgili bilgiler, barkod ya da karekod etiketleri
zerine baslarak ya da Radyo Frekansl Tanma (Radio Frequency Identification RFID)
etiketleri zerine radyo dalgalar ile yazlarak elektronik olarak okunabilir duruma gelirler. Bu
etiketlerin okunmas iinse barkod okuma sistemleri ve RF el terminalleri kullanlr (ekil 4.8).
Gelecekte barkod etiketlerinin yerini RFID sistemlerine daha ok brakaca tahmin
edilmektedir.

Barkod ve Kare Barkod

(Barcode & 2D Barcode)

RFID

RF El Terminali
(RF Hand Terminal)

RF El Terminali
(RF Hand Terminal)

RFID

ekil 4.8:Malzeme Etiketleme Ve Kod Okuma Sistemleri

www.rfidturkey.com

Depolarda malzemeler, tipik olarak palet olarak adlandrlan, ahap, plastik ya da metalden
retilen standart tama niteleri zerinde istiflenirler (ekil 4.9). Uluslararas Standartlar Ofisi
(International Organization for Standardization - ISO) ve Avrupa Standartlar Komitesi
8

(European Committee for Standardization) paletler iin standard ller belirlemitir.Bu

llerin bilgilerine Vikipedi.org Internet sitesinden eriilebilir.

tr.wikipedia.org/wiki/Palet

Ayrca, zellikle ak alanda blok depolama iin kullanlan bunker de yaygn ykleme
platformlar arasndadr (ekil 4.9). Bunker, zellikle mevsimsel talep deiimlerinde ortaya
kan ilave stoklarn saklanmas iin tercih edilmektedir.

Palet
(Pallet)

Bunker
(StackingFrame)
ekil 4.9:Temel Ykleme Platformlar

Srt Srta Raf / Palet Raf

(Single-Deep PalletRack)

iftli / kili Srt Srta Raf

(Double-DeepPalleRack)

Konsollu Raf / Gargamel Raf

(Cantilever)

ekil 4.10:Depolarda Yaygn Olarak Kullanlan Raf eitleri

Depolarda ok eitli raf tipleri olmakla birlikte tipik bir depoda paletlerin stoklanmasnda
(bir palet derinliinde) srt srta raf (single-deep pallet rack) kullanlr. Otomatik malzeme
elleleme ekipmanlarnn (AS/RS gibi) bulunduu ortamlarda ya da RT(reach truck) olarak
adlandrlan ve raflarn derinliklerindeki paletlere eriim salayan aralarn bulunduu
ortamlarda ise, iftli/ikili srt srta raf(double-deep pallet rack) yaygn olarak grlebilir (ekil
4.10). Endstride kullanlan farkl raf eitlerini raf reticisi firmalarn internet sitelerini
inceleyerek renebilirsiniz.

www.ucge.com, www.temesist-raf.com,
www.standard.gen.tr/tr/

Depolarda kullanlan aralar operatr olarak adlandrlan srcler tarafndan srlr. Bu

aralardan en yaygn forklifttir ve forklift ile ya da drt palet yksekliindeki raflara eriim
mmkndr. Daha dk maliyetli ara yatrm ile, ksmi mekanizasyon salamak isteyen
depolar iin elektrikli transpalet (pallet jack) ve akl istif makinesi(walkie stacker)alternatif
olarak karmza kmaktadr (ekil 4.11). Bu aralarn forklifte kyasla iki nemli dezavantaj
sadece zemin seviyesindeki raflara eriebilmeleri ve forklifte gre daha yava olmalardr.
Forkliftin nemli bir dezavantaj koridor iinde dnerken geni bir alana ihtiya duymas ve bu
sebeple depoda koridorlara daha fazla zemin alan ayrlmasn gerektirerek alan kaybna sebep
olmasdr. Forkliftin bu dezavantajn tamayan iki tr ara vardr: Trkiyede TT olarak tek
isimle adlandrlan ancak kendi iinde eitleri bulunan aralar ya yanlamasna tek ynl palet
toplayarak (turret truck) ya da paletinin ynn arac dndrmeden dndrerek (turret truck
swingmast) daha dar koridorlarda alabilirler (ekil 4.11).

Elektrikli Transpalet
(PalletJack)

Akl stif Makinesi

(WalkieStacker)

Forklift
(LiftTruck)

Forklift
Denge Arlkl Forklift
(CounterBalancedTruck)

TT
(TurretTruck)

TT
(TurretTruckSwingmast)

RT-Riy Trak
(StraddleReachTruck)

ekici+Rmork Kombinasyonu
(PalletTrains)

Sipari Toplayc
(OrderPickerTruck)

ekil 4.11:Depolarda Kullanlan Ara eitleri

Bunlarn dnda iki ara tipi daha belirtilmelidir: ekici+rmork kombinasyonu (pallet
trains) ayn anda birden fazla palet ykn tamak iin kullanlr ve bir trenin vagonlarn
tamas gibi palet vagonlarn arkasnda srkler. Sipari toplayc (order picker truck) ise
forklifte benzemekle birlikte operatr yerinde sabit kalmayp aracn atal ksm ile birlikte
10

toplanacak malzemenin bulunduu gze kar. Bu ara tipini kullanrken operatrn emniyet
kurallarna zellikle dikkat etmesi gerekmektedir.
Son olarak, Trkiyede yaygn olarak kullanlmayan, ancak youn rn aknn olduu ya da
dikey depo hacminin etkin kullanlmasnn gerektii durumlarda, zellikle A.B.D ve Avrupada
yaygn olarak kullanlan otomatik malzeme elleleme sistemleri (automated material handling
systems) mevcuttur (ekil 4.12).
Depolama raf tipleri, ekipmanlar, ve aralarnn 3-boyutlu etkileimli (interaktif) modelleri
WareHows.org sitesinde mevcuttur.

www.warehows.org

Otomatik Depo / Tam Otomatik Depo (TOD) / AS/RS

(MiniloadAS/RS)

Dikey Karusel
(VerticalCarousel)

Otomatik Depo Toplama Hatt

(Layer Picking)

Monoray
(Monoray)

Toplama Konveyr
(PicktoConveyor)

Kutu Ynlendirici
(CaseSortingSystems)

11

Ynlendirme / Ynlendirmeli Ayrtrc

(TiltTraySorter)

A-ereve
(A-Frame / AutomatedItemDispensingMachine)

ekil 4.12:Depolarda Kullanlan Otomatik Mekanize Sistemler

DEPO OPERASYONLARI
Depo operasyonlar, malzeme akna paralel ileyen u sreler dhilinde gereklemektedir
(ekil 4.13):

Mal kabul (Receiving): Tedarikilerden gelen malzemelerin depo binasnn kenarlarnda yer
alan rampalarda ya da depo dndaki alanda (yard) dorse boaltlmas yoluyla depoya
kabul edilmesidir. Tamaclk firmasnn yetkilisine ambar tesellm fii (ATF)(receipt of
goods) dzenlenir ve teslim edilir.

Raflama/Yerletirme (Putaway):Depo dnda ya da ykleme/boaltma alannda (dock)

indirilmi bir biimde duran malzemelerin deponun raflarna veya blok halde tutulaca
alanlara kaldrlmas ilemidir.

Depolama (Storage):Malzemelerin depo raflarnda ya da zemininde beklemesi durumudur.

kmal (Replenishment): Palet toplama alannda, palet stnde (palet halinde) tutulan
malzemelerin kutular halinde toplanmas iin kutu toplama alanna ikmali ya da tek tek
kk paralar halinde toplanmak zere kk para toplama alanna ikmali ilemidir.

Sipari toplama (Order Picking):Mteri tarafndan ya da firma iindeki tedarik zinciri

tarafndan balatlan bir sipari srecinin paras olarak malzemelerin deponun eitli
alanlarndan toplanmas ilemidir.

Biriktirme, ayrtrma, paketleme (Accumulation, sortation, packaging):Deponun farkl

alanlarndan toplanan malzemelerin siparii tamamlayacak ekilde biriktirilmesi, her
malzemenin ait olduu siparie ayrtrlmas ve her sipariin kutularnn paketlenmesi
ilemleridir.

Sevkiyat (Shipment):Sipariin mteriye teslim edilmek zere tama aracna yerletirilmesi

ilemidir.

Erdal, M. ve Saygl M.S. (2007). Lojistik letmelerinde Ynetim

Organizasyon ve Filo Ynetimi. stanbul: UTKAD.

12

ekil 4.13:Depolama Sreleri ve Depolarda Malzeme Ak

Sipari Toplama
Sipari toplama depoda en sk tekrarlanan sretir. Geleneksel olarak sipari toplama ilemi,
sipari toplama listesi (order picking list) ad verilen ve belli bir sipari toplama turunda
toplanacak malzemeleri/rnleri listeleyen bir dokmann klavuzluunda gereklemitir.
Gnmzde ise el terminalleri kada basl listelerin yerini almaktadr. ekil 4.14ternek bir
sipari toplama listesi dokman sunulmaktadr. Bu listeden u bilgileri okumak mmkndr:

Bu sipari toplama listesi 13Ocak2012 tarihinde saat 14:54te baslmtr (Dokmann sa

st kesi).

Sipari iin zgn bir sipari toplama numaras WMS iinden retilmitir. Bu sipariin
numaras 2012-01-13-000001dir.

Bu listede yer alan rnler belli bir malzeme listesinde, KTAP kodlu listede
listelenmektedir.

Malzeme listesinin aklamas Kitap Listesi eklindedir.

Toplam 7 adet rn toplanacaktr.

Bu 7 rnn hibirisi henz toplanmamtr.

Sipari toplamann gerekleecei dnem 2012nin 2. haftasdr.

Bu liste en ge 13.Ocak.2012 yani sipari listesinin basld gn toplanm olmaldr

(Termin tarihi).

Sipari toplamann gerekleecei depo, firmann Tuzla-stanbul deposudur.

Sipari toplayc bu rota boyunca ilem gerekletirecektir (SraNo stunu).

Bu ilemde farkl rn farkl gzden toplayacaktr (rn Kodu Aklamas

Depo Lokasyonu stunu).

13

ABC Firmas Sipari Toplama Listesi

Sipari Numaras
Malzeme Listesi Kodu
Malzeme Listesi Aklama
Toplam Toplanacak Adet
Kalan Toplanacak Adet
Dnem
Termin
DepoAd

Tarih: 13/01/2012
Saat : 14:54:20

2012-01-13-000001
KTAP
Kitap Listesi
7
7
Hafta02/2012
13/01/2012
Tuzla-Istanbul

Sipari Edilen rnlerin Listesi

SraNo

rnKodu - Aklamas - Depo Lokasyonu Mteri

Toplanacak Adet

Toplanan Adet

Birim

9789752959200
Entegre Lojistik Ynetimi
Blok S - Sra 17 - Kat 1

C Kitabevi

adet

9789759246945
Lojistik ve D Ticaret Szl
Blok U - Sra 24 - Kat 3

C Kitabevi

adet

9758714023
Lojistik Ynetimi ve Lojistik Sekt
Blok K - Sra 3 - Kat 2

A Kitabevi

adet

ekil 4.14:rnek Sipari Toplama Listesi

Bu rn iki farkl mteri iin, C Kitabevi ve A Kitabevi iin toplanacaktr (Mteri

stunu). Dolaysyla bu sipari listesinde parti toplama (batching) gereklemekte, ayn
anda birden fazla mterinin siparii toplanmaktadr.

lk rnden 1 adet, ikinci rnden 5 adet, nc rnden 1 adet toplanacaktr

(Toplanacak Adet stunu).

Sipari toplayc, toplanmas istenen adetleri topladka ka adet topladn kat stnde
not alacaktr (Toplanan Adet stunu).

rnn birimi adettir (Birim stunu).

ekil 4.15te temsili bir depoya ku bak baklarak rnek bir toplama rotas
gsterilmektedir. Renkli lokasyonlar (depo konumlar) sipari toplama listesinde yer alan
malzemelerin bulunduu gzleri gstermektedir. Ak renkli yeil lokasyonlardaki malzemeler
toplanmtr;koyu renkli krmz lokasyonlardaki malzemeler ise toplanmamtr. Sipari
toplamada sipari toplaycnn rotalanmas depo igcnn verimli ve ekonomik altrlmas
iin nem tamaktadr. Zira, daha nce belirtildii zere, sipari toplamadan en nemli zaman
(ve dolaysyla maliyet) unsuru, sipari toplayc depo alannn malzemelerin bulunduu
gzleri ziyaret ederken yolda harcad zamandr. Bu rotalamann en verimli bir biimde
yaplabilmesi iin Gezgin Satc Problemi (Traveling Salesman Problem) problemi iin
gelitirilen yntemler uygulanabilir.

14

ekil 4.15:Sipari Toplamada Sipari Toplaycnn Rotalanmas

Sipari toplamada ska uygulanan temel iki strateji byk neme sahiptir:
Blgesel toplama (Zone picking):ok sayda malzeme tipin ieren siparilerde yer alan
malzemeler deponun farkl blgelerinde yer alabilir ve bu da sipariin tamamen toplanmas iin
gerekli olan sreyi uzatabilir. Bu durumda bir tek rota ile sipariin toplanmas yerine siparite
yer alan malzemeler ayn anda birka depo alan tarafndan toplanabilir. Byle bir durumda
depo ve sipari toplama ilemi blgelere ayrlarak yaplr ve daha sonra farkl blgelerden gelen
malzemeler ait olduklar siparie gre birletirilir. zellikle maazalara hizmet veren depolarda
her bir maazadan gelen sipari onlarca, hatta yzlerce farkl malzeme tipi ierebilir ve bu tr
durumlarda blgesel toplama kanlmaz olarak uygulanr.
Parti toplama (Batching):Az sayda malzeme tipi ieren siparilerin youn olduu bir depo
dnelim. Her bir sipari iin ayr bir toplama rotas oluturulacak olursa sipari toplama iin
gerekli olan igc son derece fazla olacaktr. Byle bir durumda tek bir turda birden fazla
siparii ayn anda toplayarak igc tasarrufu salanabilir. Hatta blgesel toplama ile parti
toplama birletirilebilir: Tek bir blgesel turda birden fazla sipariin o blgedeki malzemeleri
toplanarak daha sonra deponun paketleme alannda hem birletirme ve hem de siparilere
ayrtrma gerekletirilebilir.

DEPOLARDA YER KAZANIMI

Depolarda yer kazanm son derece nemli olup bu konuda uygulanabilecek ok sayda fikir
uzmanlar tarafndan nerilmektedir. Bu nerilerin bir ksm aada listelenmi olup ayn
zamanda animasyonlu anlatmlar WareHows.org sitesinde mevcuttur. Listelenen nerilerin
bandaki
rakamlar
yer
aldklar
kaynak
kitaplardaki
ve
Warehows.orgdaki
numaralardr.Kuchta et al. (2004) tarafndan nerilen yer kazanm fikirleri yledir:

053: Mal kabul ve sevkiyat farkl vardiyalarda gerekletirin; bylece kaplara yakn olan
ykleme/boaltma alan daha kk olabilir.
15

066: Zemine istif (blok depolama) durumunda boluklar yok etmek iin malzemelerin
yerleim dzenini gzden geirin; bylece byk boluklar ortadan kaldrarak alandan
tasarruf salayabilirsiniz.

071: Palet depolamas yaplan raflarn en alt raflarna palet yerine ska talep edilen kk
malzemeleri toplamak iin kk raflar yerletirin.

072: Koridorlar arasnda geii salayan apraz koridorlarn st ksmna, aralarn

arpmayaca ykseklie kprler kurarak buralar da malzeme saklamak iin kullann.

076: Geni koridorlar gerektiren aralar yerine dar koridorda da alabilen reach truck
kullann; bylece koridor geniliklerini azaltabilirsiniz.

093: Raflarn dzenini uzun malzemeleri de saklayacak ekilde tutun; bylece uzun
malzemeleri gvenli bir biimde tutabilirsiniz.

095: Raf gzlerine smayan ve standart boyutlarda olmayan malzemeleri paletli olarak en
alt gzlerde tutun.

102: Dikey otomatik ekipmanlar kullanarak hem dikey hacmi etkin kullanabilir hem de
rnlere ergonomik olarak hzlca eriebilirsiniz.

103: Raf yksekliklerini en uygun bir biimde belirleyerek boluklar azaltabilir, ayn
hacimde daha ok malzeme saklayabilirsiniz.

104: Hafif ve krlmayacak/ezilmeyecek malzemelerin paletlerini st ste yarak tasarruf

salayn; rnein, her rafta bir palet deil st ste iki palet dolusu malzeme duracak ekilde
bir saklama yaparsanz hacimden tasarruf edebilirsiniz. Ancak bu tr bir stste ymann
malzemeye zarar vermeyeceinden emin olunmaldr.

105: Raflardaki gz geniliklerini azaltmanz mmknse azaltn; nk pek ok rn Europalet iin tasarlanan gz geniliini doldurmamaktadr.

106: Gzlerde yan yana iki deil palet malzeme saklayacak ekilde bir tasarm
yapabilirsiniz.

118: Sra d biimlere sahip malzemeler iin standart raf zmlerini kullanmak yerine
zel saklama modlleri tasarlayn.

122: Konveyrde biriken malzemelerin konveyr tkamasn nlemek iin dikey biriktirme
sistemleri kullann; bylece daha ksa konveyrler kullanabilir ve konveyre daha az alan
ayrabilirsiniz.

124: Akc rnler (rnein un, imento, sv) iin konveyr stndeki tanklarda saklama
yapn.

133: zellikle yanc malzemeler bata olmak zere zel malzemeleri deponun dnda
parkenmi bulunan tren vagonlarnda ya da treylerlerde tutabilirsiniz.

Modern Materials Handling(2004)dergisinde nerilen dier yer kazanm fikirleri de yledir:

04: Raf yksekliklerini en uygun biimde belirleyerek boluklar azaltabilir, ayn hacimde
daha ok malzeme saklayabilirsiniz.

09: Gzlerdeki derinlii en uygun biimde kullann.

12: Zemin istiflemede her malzeme iin eit genilik kullanmak yerine o malzemeye uygun
yeterli genilii ayrn.

14: Koridor geniliklerini, forklift ve dier aralarn rahat hareketine izin verdii srece ok
geni yapmayn; bylece koridorlar iin gereinden fazla alan ayrmam olursunuz.

17: Malzemeleri treyler iinde, depo dnda saklayn.

16

19: Paletleri ok byk yapmayn, gerektii kadar byklkte olsun; bylece daha az hacim
kaplayacak ekilde saklayabilirsiniz. Burada dikkat edilmesi gereken nokta paletleri ok
byk yapmamaya dikkat ederken, ok kk de yapmamaktr, zira bu durumda
malzemenin srekli olarak yeniden ikmalinin gerekebilir.

Modern Materials Handling dergisi depolama konusunda nde gelen dergilerden olup
ieriinin nemli bir ksm internetten cretsiz takip edilebilir.

www.mmh.com

DEPO PERFORMANS LM
Herhangi bir sisteminin iyi altrlmasnn en nemli nkoulu o sistemin performansnn
doru bir biimde llebilmesidir. Depolar iin de bu durum geerlidir. Herhangi bir deponun
fiziksel yerleimi gerekletikten sonra yaplmas gereken ilk alma bir performans lm
sisteminin (performance management system) tesis edilmesidir. Performans lm, ideal
olarak bir DYS zerinden takip edilecektir; ancak DYSte hangi lmlerin yaplacana karar
vermek iin de ncelikle nelerin performansnn ne ekillerde lleceine karar verilmelidir. Bu
blmde, Frazellenin (2001) depo ynetimi iin nerdii performans ltleri sunulacaktr.

Geleneksel Performans Tablosu

Depolama lmleri farkl ekillerde yaplmaktadr. En sk karlalan, geleneksel ltler
maliyet ve verimlilik ile ilgilidir. Depolama ve datm fonksiyonlar iin, en st
seviyedekiperformans ltleri (performance measures, performance metrics, key
performance indicators)aadaki ekilde hesaplanr.

Operasyon maliyetinin satlara oran =

Operasyon verimlilii =

Tablo 4.1: Baz Patojen Bakterilerin Geliebildikleri En Kk, Optimal ve En BykPh Deerleri
ilik
Maliyeti

Alan
Maliyeti

Mal Kabul (Receiving)

Yerletirme (Putaway)
Depolama (Storage)
Toplama (Picking)
Birletirme (Consolidation)
Sevkiyat (Shipping)
Pazarlama (Marketing)
adeler (Returns)
Toplam
% Toplam
Maliyet/Satlar (Cost/Sales)
Maliyet/Sipari (Cost/Order)
Maliyet/Koli (Cost/Case)

17

Mal Tama
Hizmetleri
Maliyeti

Depo Ynetim
Sistemi
Maliyeti

Toplam
Maliyet

Maliyet/Kalem (Cost/Line)
Maliyet/Adet (Maliyet/Piece)
Maliyet/YTL
Maliyet/SKU

Finansal Performans
Performans lmnn bir paras olarak her depo etkinliinin maliyetleri kartlmaldr. Bu
maliyetler, dardan yaplan depolama ileri tekliflerini deerlendirmek, btelendirme
yapmak, iyilemeyi lmek konularnda yardmc olacaktr.Tablo 4.1de depo etkinliklerinin
maliyetlerini gsteren bir tablo bulunmaktadr.

Verimlilik Performans
Verimlilik en temel performans ltlerindendir. Verimliliin genel bir tanm, bir kaynan
ortaya kard son ktnn bu son ktya ulamak iin gerekli olan girdilere orandr.
Depodaki i gc, alan, mal tama hizmetleri ve depo ynetim sistemlerinin verimlilii ve
kullanm izlenmelidir. Toplam i gc verimlilii, siparilerin, kalem saysnn ya da depodan
dar olan sevkiyatn arlnn, operasyonda harcanan zaman, depo ynetiminde harcanan
zaman gibi deikenlere oran ile llebilir:

ilik Verimlilii=

Depolama Younluu=

Bunlara ek olarak depoda konumdan yaralanma ve hacimden yararlanmada takip edilmelidir:

Konum kullanm oran=

Hacimsel kullanm oran=

Yer alan verimlilik gstergesi olarak, toplam envanter depolama kapasitesinin deponun
toplam alanna orann kullanlabilir.

Kalite Bazl Performans ltleri

Kalite boyutunda, iki tanesi gelen rnlerin tanmasnda iki tanesi de giden rnlerin
tanmasnda olmak zere toplam drt adet ana depo kalite performans lt listelenebilir:

Yerletirme Doruluu (Putaway Accuracy)=

Envanter Doruluu (Inventory Accuracy) =

Toplama Dogruluu (Picking Accuracy) =

18

Sevkiyat Doruluu (Shipping Accuracy) =

Amerikadaki en iyi depolarn sevkiyat doruluklar %99.97 civarndadr. Japonyada ise bu oran
%99.997 civarndadr.

evrim Sresi (Cycle Time) Performans ltleri

evrim sresi, tanm olarak herhangi bir srecin tamamlanmas iin bandan sonuna kadar
geen sreyi ifade eder. Depolardaki iki temel sre olan raflama ve sipari toplama iin evrim
sresi ile ilgili olarak iki temel performans lt kullanlabilir:

Kapdan Stoa Geen Sre - KSGS (Dock-to-Stock Time): Bir rnn faturasnn depoya
ulamasndan itibaren o rnn toplanmaya hazr hale gelmesine kadar geen sre

Depo Sipari evrim Sresi - DSS (Warehouse Order Cycle Time): Depoya bir sipariin
geilmesinden itibaren (toplama, paketleme ilemlerini takiben) o sipariin sevkiyata hazr
hale gelmesine kadar geen sre.

Depo Deerlendirmesi
Yukarda anlatlan performans lm sistematiinin yansra daha basit ve son derece etkili bir
alma, bir uzman depoya davet ederekFacility Logistics kitabnn 3. Blmnde De Koster
tarafndan sunulan anketi doldurmasn istemek olacaktr.

Lahmar, M. (2008). Facility Logistics. New York: Auerbach.

DEPO YNETM SSTEM (DYS) YAZILIMLARI

Herhangi bir depodaki tm bilgilerin tutulduu ve tm srelerin elektronik olarak ynetildii
yazlmlara Depo Ynetim Sistemi - DYS(Warehouse Management System - WMS) ad
verilmektedir. ekil 4.16daSAP EWM ismindeki DYSyazlmnn 5. srmnden bir ekran
grnts sunulmaktadr. Bu ekranda, bir depodaki alanlarn performans, doluluk oran
(utilization) cinsinden listelenmektedir. Benzer ekilde, depoda yer alan rnler, rnlerin
zellikleri, deponun hizmet sunduu mteriler, mterilerin zellikleri, depodaki btn
konumlarn, gzlerin, blgelerin listesi ve zellikleri, gerekleen tm siparilerin ierikleri,
siparilerdeki hangi kalemlerin (satrlarn) ne lde sevk edilebildii, iadeler, yaplan tm mal
kabuller, raflama ilemleri, sipari toplama listeleri, paket bilgileri ve dier sevkiyat bilgileri bir
DYS iinde yer alan bilgiler arasndadr.

19

ekil 4.16:SAP EWMde Depo alanlarnn Performans Bilgilerinin Listelendii Ekran rnei
(Kaynak: R. Kirker ve P. Gardner (2007). SCM EWM 5.0 and Future, FKOM, Las Vegas)

Depolama sreleri arasnda en byk maliyet unsurunun sipari toplama srecinde

gerekletiini nceden belirtmitik. Sipari toplama listesinin ve rotasnn oluturulmas da
tipik olarak DYSiinden gerekletirilir. Hemen hemen btn gelimi DYSyazlmlar
depolamada karlalan planlama problemlerini destekleyecek ekilde tasarlanmtr.
DYSyazlmlar,taktik (1-24 ay arasn kapsayan planlama) ve operasyonel (1 saniye ile 1 ay
arasn kapsayan planlama) seviyede yaplan planlamalarda zellikle etkilidir. DYSyazlmlarnn
yardmc olduu karar problemleri arasnda rn yerleimi (item allocation), blge belirleme
(zoning), sipari sralama (order sequencing), sipari toplama rotasnn belirlenmesi (order
picker routing) yer almaktadr. Bu tr akll karar destek yazlmlarnn bulunmad ortamlarda
rn yerletirme ve blge belirleme iin iki temel yaklam kullanlmaldr:
1.

En sk toplanan ve kk hacme sahip olan malzemeleri paketleme alanna ve k

rampalarna yakn konumlandrnz: Her malzeme iin rezerv alan (reserve area) olarak
adlandrlan ve sipari toplamann nispeten maliyetli olduu depo ksmlar ile ileri alan
(forward area) olarak adlandrlan ve sipari toplamann dk maliyetle yaplabilecei
alanlar arasnda bir seim yapma karar vardr. Tm malzemeleri ileri alana yerletirmek
hacim kst sebebiyle mmkn olmayaca iin bu seim iin bir kural olmaldr. Bu kural,

/

oran en yksek olan malzemelere ileri alan iin ncelik
tanmaktr. Burada

, malzemenin yl boyunca toplam ka sipari satrnda
yer alddr.

ise malzemenin yl boyunca toplam ka
aktdr.

2.

Siparite ska birlikte yer alan malzemeleri birbirine yakn konumlandrnz: Siparilerde
ska birlikte grlen malzemeleri birbirine yakn konumlandrdnzda birini toplamak
iin giden depo alan ayn rota zerinde dier malzemeyi de kolayca, fazla yrmek
zorunda kalmadan toplayabilecektir. Bu ilkeninMigros TrkA..nin perakende deposunda
baarl bir uygulamasn anlatan vaka rnei Endstri MhendisliiDergisi (2010)da
yaynlanmtr ve aada verilen internet adresinden indirilebilir.

20

http://www.mmo.org.tr/yayinlar/dergi_listele.php?dergi=2,
tinyurl.com/depolama

APRAZ SEVKYAT
apraz sevkiyat tedarik zincirindeki maliyetlerde ve tedarik zamanlarnda nemli tasarruflar
getirebilen bir lojistik stratejisidir. Bu stratejide, apraz sevkiyat tesisleri klasik anlamda
malzemelerin sakland depolar olarak deil transfer noktalar olarak ilerler. Bu tesisler
malzeme depolamasn ortadan kaldrma amacna dnk olarak, giren rn aknn kan rn
ak ile senkronize edildii yerlerdir (Ertek, 2010).
apraz sevkiyatta, kamyonlarla gelen malzemeler k kapsna ynlendirilerek
bekletilmeden dorudan doruya ya da ksa bir sreliine bekletilerek sevkiyat gerekletirecek
kamyonlara yklenir. apraz sevkiyat, lojistik srelerinde tasarruf elde etmek ve rekabeti
avantaj kazanmak iin uygulanabilecek nemli bir lojistik stratejisidir. rnein, dnyann en
byk perakendecisi olan Walmartn lojistik baarsnn temelinde apraz sevkiyat ve bu
stratejiyi gerekletirebilmek ve srdrebilmek iin kurulan sistem yatmaktadr.
apraz sevkiyat aslnda tarih boyunca eitli ekillerde zellikle kargo tama amacyla
uygulanmtr. zellikle kreselleme ile birlikte kargo sektrnn bymesi bu stratejinin
uygulamasn arttrmtr. Bununla birlikte, apraz sevkiyat poplerliini dnyann en byk
perakendecisi haline gelen Walmarta borludur. Walmartapraz sevkiyat ok baarl bir
biimde temel tedarik zinciri stratejisi olarak uygulam ve bu stratejinin bir sonucu olarak da
dnyann farkl yerlerinde yer alan 5.000den fazla maazas ile byk baar kazanmtr.
Depolar zerinden gerekleen geleneksel datmda depolarda mal kabul, raflama,
depolama, malzeme yenileme (ikmal), sipari toplama, sevkiyata hazrlama ve paketleme
fonksiyonlar gerekleir. Depolamann operasyonel maliyetleri, stok tutmann toplam
maliyetine nemli lde etki etmektedir. Depolama fonksiyonlarndan zellikle sipari toplama
igc maliyetlerini nemli lde etkilemektedir (Frazelle, 2001). Geleneksel depolamann
alternatifi olan apraz sevkiyat operasyonunda ise sadece mal kabul, bekletme (staging) ve
sevkiyat fonksiyonlar bulunmaktadr. Bir tesisin apraz sevkiyat tesisi olarak
nitelendirilebilmesi iin bekletmenin en fazla 24 saat olmas gerekmektedir. Grld zere
apraz sevkiyat raflama, depolama, malzeme yenileme (ikmal), sipari toplama, sevkiyata
hazrlama ve paketleme fonksiyonlarn ortadan kaldrmakta ve bu ekilde nemli tasarruflar
salamaktadr. apraz sevkiyat, depolarn byk bir ksmn depolama gerekleen bekleme
duraklar olarak kullanmak yerine transfer noktalarna dntrerek sadece mikro dzeyde
firmalar iin deil makro dzeyde lkeler iin de kayda deer rekabeti avantaj salayabilir.
Napolitano (2000) apraz sevkiyat sistemlerini aadaki gruba ayrmaktadr:

1. eit apraz sevkiyat: nceden tahsis edilmi (pre-allocated - malzeme paketlerinin var
noktasnn nceden belirlenmi olduu) tedariki konsolidasyonu (birletirmesi)

2. eit apraz sevkiyat: nceden tahsis edilmi apraz sevkiyat operatr (SO)
konsolidasyonu

3. eit apraz sevkiyat: Sonradan tahsis edilmi SO konsolidasyonu

rnn nceden tahsis edildii (var noktasnn belirlendii) durumda var noktas
tedarikide belirlenir; rnn sonradan tahsis edildii durumda ise var noktas apraz
sevkiyat tesisinde (ST) belirlenir. Tedariki konsolidasyonu durumunda tedariki son teslimat
noktasna nakliye edilecek nihai paletleri birletirir ve oluturur ki bunlar muhtemelen oklu
paletlerdir. SO konsolidasyonu durumunda ise nihai paletler STdeki SO tarafndan
oluturulur.
21

a. nceden Tahsis Edilmi Tedariki Konsolidasyonu

b. nceden Tahsis Edilmi apraz Sevkiyat Operatr (SO) Konsolidasyonu

c. Sonradan Tahsis Edilmi SO Konsolidasyonu

ekil 4.17: apraz Sevkiyat Sistemleri

ekil 4.17perakende sektrnde karlalan eit apraz sevkiyat gstermektedir. Bu

ekillerde farkl renklerle gsterilen farkl eit rn reten bir tedariki olduunu
22

varsayalm. Ayn zamanda da ST tarafndan hizmet verilen ve tedarikinin rettii her bir
rnden 1/3 palet talep eden farkl var noktas olduunu varsayalm.1. eit apraz
sevkiyatta (ekil 4.17.a) farkl rn adet oklu palet halinde konsolide edilmitir ve her bir
palet her bir rnden 1/3 palet miktarnca iermektedir. Her bir paletin var noktas
tedarikide nceden tahsis edilmitir. 2. eit apraz sevkiyatta (ekil 4.17.b) her bir paletteki
her bir rnn var noktas tedarikide belirlenmitir; ancak bununla birlikte STne tekli
paletler olarak nakliye edilmitir. oklu paletlere konsolidasyon STde gerekletirilir bu
sebepten dolay da bu durum SO konsolidasyonu olarak adlandrlr.3. eit apraz sevkiyatta
(ekil 4.17.c) tedariki rnlerin var noktalarn belirleyecek herhangi bir etiket olmakszn
istenen miktar STye yollar (her bir rnden tekli birer palet). Her bir paletin ierii ve
ulatrlaca var noktas STde belirlenir ve bunu SO konsolidasyonu takip eder.

apraz Sevkiyatn Uygunluu

Lojistik uzmanlarnn pek ou talebi tahmin edilebilen, yksek talebi olan ve yksek hacimde
aka sahip rnlerin ve dayanksz rnlerin apraz sevkiyat iin ideal adaylar olduunu ne
srmektedir. rnein, Asda isimli bir spermarket zinciri apraz sevkiyat uygulamasn ncelikli
olarak tuvalet kad ya da kat havlu gibi yksek hacimli fakat dk deerli rnler iin
balatm, kat endstrisi devi Kimberly-Clark ile ortaklaa hareket etmitir. Bu rnlerin
depoda byk miktarda bir alan kaplayacak olmalar ve depo iinde raflama, sipari toplama ve
sevkiyata hazrlama aamalarnda ciddi igc ve ekipman kullanm gerektirecekleri
dnldnde bir pilot apraz sevkiyat uygulamasnda bu rnlerin seilmesi makul
gzkecektir. Bunun yan sra et ve st rnleri gibi abuk bozulan rnler de apraz sevkiyat
iin son derece gl adaylardr.

apraz Sevkiyatn n Koullar

apraz sevkiyat stratejisini uygulayabilmek iin gerekli n koullar u ekilde listelenebilir:

Ortaklk gereklilikleri: apraz sevkiyat, srece dhil olan tm paydalar tarafndan tam
taahht ve srekli takip gerektirmektedir.

Paydalar arasnda mkemmel iletiim: apraz sevkiyatn dzgn bir ekilde ileyebilmesi
iin bilgi aknn mkemmel bir ekilde ilemesi gerekmektedir. Bu gereklilik ise hemen her
apraz sevkiyat giriiminde bilgi sistemi teknolojilerine ve bu teknolojilerin, bu
teknolojilerle kurulan sistemlerin ve karmaklartan operasyonlarn icrasn ve ynetimini
salayacak kalifiye igcne yatrm yapmay da gerektirir. rnein, Wal-Mart sat noktas
(point-of-sale-POS) verisini dorudan 4.000den fazla tedarikisine annda ileten kendi zel
uydu iletiim sistemine sahiptir.

Operasyonlardaki karmakln doru ynetilmesi: apraz sevkiyat stratejisi erevesinde

malzeme stoklarnn ortadan kaldrlmas ya da azaltlmasndan doan stok eksiklii
sebebiyle malzeme aklarnda aksama olmamas iin operasyonlar mkemmel bir ekilde
koordine edilmelidir. Tedarik zinciri boyutunda ve tesis boyutunda bu konuyla ilgili pek ok
kararn kstl zamanda verilmesi gerekecektir. Bu kararlar kaynaklarn, szgelimi bir
depodaki kstl igc, ekipman ve hacmin zaman iinde nasl kullanlacan planlamaldr.
Bu kararlarn analitik bir yaklamla ve nesnel olarak en doru biimde verilebilmesi iin
matematiksel ve saysal modeller olduka faydal olacaktr.

apraz sevkiyatn maliyetlerinin ve kazanmlarnn paylalmas: apraz sevkiyat tedarik

zincirinde yer alan partilerin bazlar iin kazanmlar getirirken dierleri iin maliyet ya da
risk getirebilir. rnein, baarl bir apraz sevkiyat uygulamasnda SOnun kazanlar
azalan stoklar, igc ve ekipman kullanmndan ve depo alanndan tasarruftur. Bununla
birlikte, apraz sevkiyat sistemine dhil olan tedarikilerin teknolojiye nemli miktarda
23

yatrm yapmalar gerekmektedir. Paydalar arasnda apraz sevkiyattan kaynaklanan

maliyetlerin, kazanmlarn ve risklerin nasl paylalacana dair kapsaml ve net hkmler
ieren bir anlama yaplmasn gereklidir.

Kaynak kullanmlar zerinde uzlama salanmas: STne mal kabule mal getiren
aralarn yklerinin boaltlmasna ve sevkiyat iin STden kan aralarn yklenmesinde
SO esneklik kazanabilmek iin aralarn daha uzun sre beklemelerini tercih edilebilir. te
yandan, aralar bir nakliye irketi tarafndan ynetiliyorsa bu irket aralarn
beklemesinden kaynaklanan maliyeti stlenmeyi reddedebilir. Byle bir durumda SO
nakliye irketine bir miktar tevik demesi yapabilir.

Mkemmel kalite gereklilikleri: Tedarikilerin kalite konusunda mkemmel bir performans

sergilemeleri gerekmektedir;zira hzl rn aknn devamn salamak iin STde kalite
kontrol ilemlerinin ciddi oranda azaltlmas gerekmektedir.

apraz Sevkiyat Uygulamasna Gei

Napolitano (2000) apraz sevkiyata gei iin uygulanmas gereken drt aamal stratejik
seviyede bir ereve nermektedir. Bu aamalar 1) deerlendirme ve anlama, 2) planlama ve
tasarlama, 3) ekonomik dorulama ve 4) canlya gei olarak sralanmaktadr. Her apraz
sevkiyat uygulamasnda pilot uygulama olarak sadece kazan-kazan ile sonulanabilecek bir
ekilde rn ve tedarikilerin seilmesi gerekmektedir. Sonrasnda ise uygulama seilmi dier
rn ve tedarikileri iine alacak ekilde geniletilmelidir.
ekil 4.18de perakende sektrndeki tipik bir 2. eit apraz sevkiyat srecinde yer alan
admlar gsterilmektedir. Bu admlar u ekilde listelenebilir:
1.

SO ve tedariki sipari detaylarn perakende maazasndan alr. Eer siparie dayal bir
sistem yerine tedariki kontroll envanter (Vendor Managed Inventory - VMI) sistemi
uygulanyorsa sat noktas (POS) verisi perakende sat gerekletii anda maazadan
tedarikiye dorudan akar ve tedariki gerekli olduunda sevkiyat balatr.

2. nceden tahsis edilmi tedariki konsolidasyonu sz konusu ise tedariki maazaya zel
paletleri hazrlar ve etiketler. Bu paletler oklu rn paletleri olabilir. SO konsolidasyonu
sz konusu ise tedariki paletlerin STde gruplandrlmas iin sadece tekli rn paletleri
hazrlar. nceden tahsis edilmi SO konsolidasyonu sz konusu ise paletteki her bir paket
hangi maazaya ynlendirileceini belirten bir bilgi ile etiketlenmelidir.
3. Tedariki teslimat STne tayacak olan araca ykler.
4. Tedariki sevkiyat bildirimini (Advance Shipping Notice-ASN) SOyayollar.
5. Nakliyeci aracn SOyavar tarih ve zaman bilgisini iletir.
6. STde gelen rnlerin indirilecei rampa belirlenir ve mal kabul srasnda gerekli olacak
igc ve ekipman hazr edilir.
7. STden maazalara sevk edilecek rnler iin bir sevkiyat rampas belirlenir.
8. Sevk edilecek rnler iin yaplacak nakliyenin ykleme zaman, yk tanm, var noktas ve
teslimat tarihi ve zaman hakknda bilgi verilir.
9. Perakende maazaya sevk edilecek rnlerin detaylar iletilir.
10. Tedarikinin teslimatn tayan ara STye ular.
11. ASNnin doruluunu teyit etmek iin tedarikinin teslimatnn kk bir yzdesi zerinden
manuel kontroller yaplr.
12. nceden tahsis edilmi tedariki konsolidasyonu sz konusu ise gelen teslimattaki paletler
k rampasna/araca transfer edilir. Aksi takdirde paletler paketlere blnr. Sonradan
24

tahsis edilmi tedariki konsolidasyonu durumunda ise paletler var yerlerine gre ak
sipariler halinde tahsis edilir. Sonrasnda her bir perakende maazaya gre gruplandrlr
ve k kapsndan kan araca yklenirler.
13. Sevkiyat yapacak olan ara STden ayrlr ve rnleri perakende maazaya teslim eder.

ekil 4.18:Perakende Endstrisindeki Tipik Bir 2. eit apraz Sevkiyatta Takip Edilen Admlar

Erdal, M., Grn, .M., Grn . ve Saygl M.S. (2008).

Entegre Lojistik Ynetimi. stanbul: Beta.

www.grossassociates.com/resources/request-literature/

www.loder.org.tr/download.php

mhia.org/industrygroups/cicmhe/resources
25

zet
Depolar, rnlerin datm srasnda
kullanlan geici stok noktalardr. Depolar,
tedarik zincirlerinin hedeflenen amalar
dorultusunda almasna nemli katkda
bulunurlar. Depolar, retim tesislerinin
iinde veya yannda bulunabilecei gibi ayr,
zel olarak ina edilmi yaplar halinde de
kurulabilirler.
Tipik
bir
depoda
malzeme/rnler
depoda
raflarda
depolanmakta, malzeme giri klar depo
rampalar
zerinden
gereklemekte,
ykleme/boaltma ilemleri forklift olarak
adlandrlan
aralar
kullanlarak
gerekletirilmektedir. Deponun ynetimi,
Depo Yneticisi ya da Depo Mdr
unvann tayan bir lojistik uzman
tarafndan yrtlmektedir.

mekanize aralar forkliftler, insan gc ile

alan aralar ise manuel transpaletlerdir.
Depo operasyonlar, malzeme akna paralel
olarak
u
sreler
dhilinde
gereklemektedir: Mal kabul, raflama,
depolama, ikmal, sipari toplama, biriktirme,
ayrtrma, paketleme, sevkiyat. Sipari
toplama depoda en sk gerekleen sretir.
Geleneksel olarak sipari toplama ilemi,
sipari toplama listesi ad verilen ve belli bir
sipari
toplama
turunda
toplanacak
malzemeleri/rnleri
listeleyen
bir
dokmann klavuzluunda gereklemitir.
Gnmzde ise el terminalleri kada basl
listelerin
yerini
almaktadr.
Sipari
toplamada uygulanan temel iki strateji byk
neme sahiptir: Blgesel toplama ve parti
toplama.

Depolar temel olarak iki fonksiyonu yerine

getirmektedirler: Bunlardan ilki, byk
sevkiyatlarn daha kk sevkiyatlara
paralanabilmesidir. Depolarn ikinci nemli
fonksiyonunu ise farkl tedarikilerden gelen
sevkiyatlar birletirebilmeleridir.

Depolarda yer kazanm son derece nemli

olup bu konuda uygulanabilecek ok sayda
fikir bu nitede zetlenmitir.
Herhangi bir deponun fiziksel yerleimi
gerekletikten sonra yaplmas gereken ilk
alma bir performans lm sisteminin
tesis edilmesidir. Performans lm, ideal
olarak
bir
Depo
Ynetim
Sistemi
(DYS)zerinden takip edilecektir.Ancak
DYSde hangi lmlerin yaplacana karar
vermek
iin
de
ncelikle
nelerin
performansnn ne ekillerde lleceine
karar verilmelidir. Bu nitede, depo ynetimi
iin eitli performans ltleri sunulmutur.

Tedarik
zincirindeki
maliyetlere
baktmzda,
tamaclk
ve
stoktaki
malzeme/rnlere balanan parann zaman
deerinin hemen ardndan nc en byk
maliyet unsurunun tipik olarak depolama
faaliyetlerinden
kaynakland
grlmektedir.
Bir depoda temel olarak iki faaliyet
gereklemektedir:
Bunlardan
ilki
malzemelerin depolanmas, dieri ise
malzemelerin ellelenmesi, bir dier ifade ile
farkl
noktalar
arasnda
hareket
ettirilmesidir. Elleleme faaliyetleri arasnda
gelen malzemelerin boaltlmas, depo iinde
tutulduu yerlere gtrlmesi, sipari
geldikten sonra sipariin toplanmas,
malzemelerin siparii karlayacak ekilde
birletirilerek paketlenmesi, ve son olarak bu
malzemelerin
tamamlanm
sipariler
halinde
kamyonlara ve dier ulam
aralarna yklenmesi saylabilir.

rn yerletirme ve blge belirleme iin

kullanlan iki temel yaklam mevcuttur: 1)
En sk toplanan ve kk hacme sahip olan
malzemeleri paketleme alanna ve k
rampalarna
yakn
konumlandrnz;2)
Siparite ska birlikte yer alan malzemeleri
birbirine yakn konumlandrnz.
apraz
sevkiyat
tedarik
zincirindeki
maliyetlerde ve tedarik zamanlarnda nemli
tasarruflar
getirebilen
bir
lojistik
stratejisidir. Bu stratejide apraz sevkiyat
tesisleri klasik anlamda malzemelerin
sakland depolar olarak deil transfer
noktalar olarak ilerler. Bu tesisler malzeme
depolamasn ortadan kaldrma amacna
dnk olarak giren rn aknn kan rn
ak ile senkronize edildii yerlerdir.

Depolarda, depolama fonksiyonu zemine

raflar kullanlarak, blok olarak istifleyerek,
ak sahada blok olarak istifleyerek ya da
mekanize
ekipmanlar
kullanlarak
gerekletirilir. Malzeme elleleme ise
manuel olarak ya da aralar yardm ile
gerekleir. Depolarda en yaygn kullanlan
26

27

Kendimizi Snayalm
1. Hangi datm stratejisinde malzemeler
depoya uramadan, tedarikiden dorudan
yaplan
sevkiyatla
mterilere
ulatrlmaktadr?

5. Aadakilerden
sistemidir?

bir

etiket

a. Kpk

a. Geleneksel datm

b. Balonlu naylon

b. Dorudan nakliyat

c. Hava yast

c. apraz sevkiyat

d. Barkod

d. Hepsi

e. El terminali

e. Hibiri

6. Hangi raf eidi depolarda en yaygn bir

biimde kullanlmaktadr?

2. Aadakilerden hangisi depolamann

fonksiyonlarndan birisi deildir?
a. Byk sevkiyatlarn daha
sevkiyatlara paralanabilmesi

a. Srt srta raf

kk

b. iftli srt srta raf

b. Farkl kaynaklardan gelen malzemelerin

birletirilmesi

c. Gargamel raf
d. AS/RS

c. Tedarik ve talebi koordine edebilmek

e. Dikey karusel

d. rne deer katmak

7. Aadaki ara alternatiflerinden hangisi

zellikle dar koridorlarda faaliyet gstermek
zere tasarlanmtr?

e. rnn fiyatn arttrabilmek

3. Aadakilerden
hangisi
faaliyetleri arasnda saylamaz?
a.
Mal
kabule
boaltlmas

hangisi

gelen

elleleme

a. Forklift
b. Akl istif makinesi

malzemelerin

b. Gelen malzemelerin depo

tutulduklar yerlere gtrlmesi

c. ekici+Rmorkkombinasyonu
iinde

d. TT
e. Sipari Toplayc

c. Malzemelerin zeminde istiflenerek ya da

depo raflarna kaldrlarak tutulmas
d. Sipari geldikten sonra
toplanmas ve paketlenmesi

8. Sipari toplama listesinde aadaki

bilgilerden hangisinin bulunmasna gerek
yoktur?

sipariin

a. Sipari numaras/kodu

e. Tamamlanm siparilerdeki malzemelerin

kamyonlara ve dier ulam aralarna
yklenmesi

b. Her bir satrda, toplanacak malzemenin

kodu
c. Her bir satrda, toplanacak malzemenin
depodaki lokasyonu (konumu)

4. Aadaki depo eitlerinin hangisinde

sadece ithal ya da ihra edilecek, ancak
henz Trkiyeye girii/k resmi olarak
yaplmam kabul edilen
malzemeler
bulundurulabilir?

d. Her bir satrda, toplanacak malzemeden

ka birim toplanaca
e. Siparii veren bireysel mteri
mterinin T.C. kimlik numaras

a. Hammadde ve para depolar

b. Nihai mamul depolar

ise

9. ok sayda malzeme tipi ieren rnlerin

toplanmasnda
aadaki
stratejilerden
hangisinin uygulanmas zellikle nemlidir?

c. Katma deer servis depolar

d. Yerel depolar

a. Blgesel toplama

e. Antrepolar

b. Parti toplama
28

c. Dorudan nakliyat

e. Reeller

d. apraz sevkiyat
e. Zemine istifleme (blok depolama)
10. Aadakilerden
Doruluu lt
vermektedir?

a.

hangisi
Envanter
iin doru forml

b.

c.

d.

e.

11.Getiimiz yl iin verilenmalzeme

hareketlerine gre, aadaki malzemelerden
hangisi depodaki ileri alanlara yerletirilmek
zere nceliklidir? (Not: Bu sorunun zm
MS Excel yazlm ile ya da hesap makinesi
ile yaplabilir.)
a. rn A: Toplam 100 sipari satrnda yer
almtr. Toplam 35.7 m3 miktarnca
depodan k yapmtr.
b. rn B: Toplam 200 sipari satrnda yer
almtr. Toplam 3.2 m3 miktarnca depodan
k yapmtr.
c. rn C: Toplam 300 sipari satrnda yer
almtr. Toplam 6.4 m3 miktarnca depodan
k yapmtr.
d. rn D: Toplam 400 sipari satrnda yer
almtr. Toplam 1.8 m3 miktarnca depodan
k yapmtr.
e. rn E: Toplam 500 sipari satrnda yer
almtr. Toplam 4.6 m3 miktarnca depodan
k yapmtr.
12. Bir perakende deposu, apraz sevkiyat
uygulamasna aadaki rn gruplarndan
hangisi ile balayabilir?
a. Kat havlu
b. Deterjan
c. Yazc kad
d. Ayakkab bakm malzemeleri
29

Kendimizi Snayalm Yant

Anahtar

Ertek, G. (2010). apraz Sevkiyat iin

Temel Bilgiler.Lojistik. Say: 13, Sayfa 2227.

1. b Yantnz yanl ise GR balkl

konuyu yeniden gzden geiriniz.

Frazelle,
E.H.
(2001).World-Class
Warehousing and Material Handling.
McGraw-Hill.

2. eYantnz yanl ise DEPOLAMANIN

TEMELLER balkl konuyu yeniden
gzden geiriniz.

Kuchta,
J.
Warehouse
Techniques.
Group.

3. c Yantnz
yanl
ise
Depolama
Faaliyetleri balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.

(2004).How
to
Save
Space:
153
Tested
New York: Distribution

Lahmar, M. (2008).Facility Logistics.

New York: Auerbach.

4. e
Yantnz yanl ise Depo eitleri
balkl konuyu yeniden gzden geiriniz.

LODER (2010). Lojistik

Szl. stanbul: LODER.

5. d
Yantnz
yanl
ise
DEPO
EKPMAN VE ARALARI balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.

Terimleri

Modern Materials Handling (2004).20

Space Saving Ideas. Modern Materials
Handling, Ocak 2004, sayfa 26-27.

6. a
Yantnz
yanl
ise
DEPO
EKPMAN VE ARALARI balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.

Napolitano, M. (2000). Making the Move

to Cross Docking.Oak Brook, IL:
Warehousing Education and Research
Council.

7. dYantnz yanl ise DEPO EKPMAN VE

ARALARI balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.

Simchi-Levi, D., Kaminsky, P. and SimchiLevi, E. (2003). Designing and Managing

the
Supply
Chain:
Concepts,
Strategies, and Case Studies. McGrawHill/Irwin, sayfa 133-136.

8. e
Yantnz
yanl
ise
Sipari
Toplama balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.
9. a
Yantnz
yanl
ise
Sipari
Toplama balkl konuyu yeniden gzden
geiriniz.

Teekkrler

10.d Yantnz yanl ise DEPO

PERFORMANS LM balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.

Yazar, katklarndan tr Barbaros Aba,

Can Krcan, Cem Kumuk, Alper Hubar, Can
Yrr,
Osman
Korca,
Dr.
Kutluk
zgven,Dr. Mehmet Tanya ve Dr. Glin
Bykzkana, bu kitaba yaptklar davet iin
Dr. Blent atay, Dr. Grkan ztrk ve
Anadolu niversitesine teekkr eder. Bu
nitede yer alan ieriin nemli bir ksm
Trkiyede
Sabanc
niversitesinde
WareHows.org projesi kapsamnda sfrdan
oluturulmutur.
Gerek
WareHows.org
ieriinin oluturulmasnda gereksede bu
kitap nitesinin yazlmasnda ok sayda
Sabanc niversitesi rencisinin katklar
olmutur: Soner Ulun, Murat Mustafa
Tun,Mete Sevin, Ceylin zcan, Ceren Atay,
zgr zbil, Tue Gizem Martaan, Gzde
Demirel, Gizem Kkten, Sarp Bozkurt,Macit
olakolu, Mert Yener, Onur Balaban, Selin
Erdal, Ali Can resin,Zeynep Erdemir, Ali
Turucular,Onur Akdeniz, zzet rnek, Halil
Keskin, mer Grarslan,Yiit Hseyin Gler,

11. d Yantnz yanl ise DEPO

PERFORMANS LM balkl konuyu
yeniden gzden geiriniz.
12. a Yantnz yanl ise GR balkl
konuyu yeniden gzden geiriniz.

Yararlanlan Kaynaklar
Alkan, M. ve Erdal, M. (2007).Lojistik ve
D Ticaret Szl. stanbul: UTIKAD.
Erdal, M., Grn, .M., Grn . ve
Saygl,
M.S. (2008).Entegre Lojistik
Ynetimi. stanbul: Beta.
Erdal, M. ve Saygl, M.S. (2007).Lojistik
letmelerinde
Ynetim

Organizasyon
ve
Filo
Ynetimi.
Istanbul: UTIKAD.
30

Hasan ahin, ehmuz Cacina, Ali Can

Akka,Eren Maden, Kvan Koluksa, Emir
Cevheri,Emir Ceyhun,Gliz Menk, Giray
Hac Turan ve MS420: Depolama ve
Datm Sistemleri dersini alan ve
asistanln yapan renciler. Yazar, bu
Sabancniversitesi
mensuplarna
da
teekkr bir bor bilir.

31