T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

GLENDRLMES PROJES

BAHECLK

SERA YAPIM TEKN

ANKARA 20007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak
yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda
amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve
gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii

kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas
nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik

kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR...............................................................................................................iii
GR ..................................................................................................................................1
RENME FAALYET-1 .................................................................................................3
1. SERA TARIMI................................................................................................................3
1.1. Serann nemi ve Tanm..........................................................................................3
1.1.1. nemi ................................................................................................................3
1.1.2.Tanm.................................................................................................................3
1.2. Sera Tarm ve Gelimesi...........................................................................................4
1.2.1. Dnyada Seraclk ..............................................................................................4
1.2.2. Trkiyede Seraclk ...........................................................................................5
1.3. Sera Yerinin Seiminde Etkili Olan Faktrler ............................................................5
1.3.1. Ekolojik Faktrler...............................................................................................5
1.3.2. Sulama Suyu ......................................................................................................8
1.3.3. Ekonomik Faktrler ............................................................................................8
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................10
LME VE DEERLENDRME .................................................................................11
RENME FAALYET-2 ...............................................................................................13
2. SERA TPLER VE YAPI MALZEMELER.................................................................13
2.1. Sera Tipleri .............................................................................................................13
2.1.1. Serann Kullanlma Amac................................................................................13
2.1.2. Serada Gereksinilen Byklk..........................................................................13
2.1.3. Yerleim Yerinin klim Koullar......................................................................14
2.1.4. Sera Yerinin Topografik ve Ekolojik zellikleri ...............................................14
2.1.5. letmenin Mali Gc .......................................................................................14
2.1.6. letmenin Alet ve Ekipman Olanaklar..............................................................14
2.1.7. Gelecekteki Deiiklik ve Gelimeler ...............................................................14
2.1.8. letme Sahibinin Beenisi................................................................................15
2.2. Seralarn Snflandrlmas .......................................................................................15
2.2.1. Byklne Gre Sera Tipleri ........................................................................15
2.2.2. Kurulu ekillerine Gre Sera Tipleri ...............................................................17
2.2.3. Yap skeletine Gre Sera Tipleri......................................................................17
2.2.4. Scaklklarna Gre Seralar ...............................................................................18
2.2.5. at iskeletine Gre Sera Tipleri .......................................................................18
2.2.6. Yararlanma ekillerine Gre Seralar.................................................................18
2.2.7. rt Malzemesine Gre Seralar........................................................................19
2.2.8. skelet Malzemesine Gre Seralar.....................................................................19
i

2.2.9. Tanabilirlik Durumuna Gre Seralar...............................................................20

2.3. Sera Yap Malzemeleri ............................................................................................20
2.3.1. Temeller ...........................................................................................................20
2.3.2. at Elemanlar.................................................................................................23
2.3.3. rt Malzemesi ................................................................................................25
2.3.4. Kaplar .............................................................................................................26
2.3.5. Havalandrma Aklklar..................................................................................26
2.4. Seray Etkileyen Ykler...........................................................................................27
2.4.1. Sabit Ykler .....................................................................................................27
2.4.2. Hareketli Ykler ...............................................................................................28
UYGULAMA FAALYET...........................................................................................30
LME VE DEERLENDRME .................................................................................31
MODL DEERLENDRME...........................................................................................34
CEVAP ANAHTARLARI.................................................................................................35
NERLEN KAYNAKLAR..............................................................................................36
KAYNAKLAR..................................................................................................................37

ii

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD

622B00001

ALAN

Baheilik

DAL / MESLEK

Ortak Alan

MODLN ADI

Sera Yapm Teknii

MODLN TANIMI

renciye, sera yerini seme ve sera tipini belirleme konularnn

anlatld renme materyalidir.

SRE

40/ 16

N KOUL

n koul yoktur.

YETERLLK

Sera trlerini aratrmak..

MODLN AMACI

Genel Ama
Bu modl ile gerekli ortam salandnda uygun sera yerini
seerek sera kurabileceksiniz.
Amalar
1. Ekolojik ve ekonomik artlara uygun sera yerini
seebileceksiniz.
2. Yetitirilecek bitki trne uygun olarak sera tipini
belirleyebileceksiniz.

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

Ortam: Tepegz, yaz tahtas, internet ortam, snf, sera, serada

yetitirilecek bitkiler, saks, nem ler, aydnlatma ve glgeleme
malzemeleri
Donanm: Televizyon, VCD, DVD, tepegz, projeksiyon,
bilgisayar
Modln iinde yer alan her renci faaliyetinden sonra verilen
lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.

LME VE
DEERLENDRME

Modln sonunda ise kazandnz bilgi, beceri, tavrlar lmek

amacyla retmen tarafndan hazrlanacak lme aralar ile
deerlendirileceksiniz.

iii

iv

GR
GR
Sevgili renci,
Gnmz koullarnda tarmda rn artnn salanmas iin rt altlarnda ve
seralarda retim yaplmaktadr. Bylelikle piyasaya srekli taze rn kmakta ve tarmda
mevsimlik i gc kullanm btn bir yla datlm olmaktadr. Seralarn bu olumlu etkisi
lkemizde de seracln hzl bir ekilde geliimini salamtr; ancak bu konudaki
almalarn ok snrl olmas seracln geliimi konusunda olumsuz etkiler yaratmaktadr.
Sera yapmndaki hatalar, seralarda yetitirilen rnlerin miktarnn azalmasna ve kalitesinin
dmesine neden olmaktadr. Siz bu modl aldnzda, seraclkla ilgili tanmlarn, genel
ilke ve projeleme esaslarn renerek; seralarn i dizaynn yapabilecek, teknolojik
gelimeleri rahatlkla uygulayabileceksiniz. Bu modl baar bitirdiinizde alacanz bu
sektrde aranan eleman olacaksnz.

RENME FAALYET1
AMA

RENME FAALYET-1

Ekolojik ve ekonomik artlara uygun sera yerini seebileceksiniz.

ARATIRMA

evrenizde yer alan seralar gezerek yaplarnda nasl farkllklar olduunu not
alnz.
evrenizdeki seralarda hangi rnlerin yetitirildiini tespit ediniz.
Etrafnzda yer alan seralarn hangi blgelerde yaygnlatn ve hangi ynlerde
tesis edildiini nedenleriyle aratrnz.Sonucu rapor ederek snfta tartnz.

1. SERA TARIMI
1.1. Serann nemi ve Tanm
1.1.1. nemi
lkemizde krsal kesimde nfusun tutulmasnn en nemli sorunlarndan biri toprak sermaye bykldr. Nfusun hzl artmas sonucu, gittike paralanan arazi, her geen
gn kk alanlardan daha fazla yararlanmay gerektirmektedir. Sera, lkemizde isizlii
azaltan, daha fazla rn alnmasn salayan, nfusu krsal kesimde tutarak arpk
kentlemeyi engelleyen nlemlerden biri olacaktr.

1.1.2.Tanm
Seralar; bitki yetimesine uygun artlarn salanmas amac ile evre artlar kontrol
edilebilen veya dzenlenen cam, plastik, fiberglas gibi geiren materyallerle rtl yap
veya yap elemanlardr. Ksacas sera; iklime bal kalmadan, btn yl boyunca ekonomik
olarak bitkilerin retilebilecei tesisler olarak tanmlayabiliriz.
klimle ilgili evre koullarna, tmyle veya ksmen bal kalmadan gerektiinde
scaklk, k, nem, ve hava gibi etmenler denetim altnda tutularak btn yl boyunca eitli
kltr bitkileriyle bunlarn; tohum, fide, fidanlarn retmek; korumak, sergilemek amacyla
cam, plastik vb. k geebilen malzeme ile kaplanarak deiik ekillerde yaplan, yksek
sistemli bir rt alt yetitiriciliidir. Bu tr tesislerin bulunduu iletmelere sera iletmesi
denir.

Sera iindeki evre artlarnn istenildii gibi kontrol edilebilmesi ve dzenlenmesi,

d evre artlarndan etkilenmeden yl boyunca bitki retmek ve pazara sunma imkann
verir. D evre artlarnda olduu gibi dk ve yksek scaklktan, fazla ve eksik ktan,
nisbi nemden, kar, yamur, dolu ve rzgar gibi iklim olaylarndan etkilenmez.
Bitkilere gre rn program yaplabilir. Hastalk ve zararllar kontrol edilebilir. Birim
alandan, yl boyunca, fazla ve kaliteli rn alnr. Buna karn seralarn inas, donatm ve
altrlmas olduka zor ve pahaldr.
Sera yetitiriciliinin yararlarn yle sralayabiliriz:

Bitki yetitirme devresi uzar. Bir ylda birden fazla bitkisel retim salanr.

Serada yetien rnlerin pazara erken ya da ge karlmas sorunu yoktur.

Pazarda srekli rn vardr.

Yetitirilen bitkinin birim alandaki verimi arttrlm, kalite ykseltilmitir.

letmede alma srekli olduundan iilik ynnden yl boyunca byk

deiiklik olmaz. Bylece mevsimlik sorunu azaltlm olur.

Sera yetitiriciliinin birok teknolojiye gereksinimi vardr. Bylece bu

teknoloji dallarnn gelimesine yardmc olur.

1.2. Sera Tarm ve Gelimesi

1.2.1. Dnyada Seraclk
Dnya lkeleri arasnda sera yetitiricilii en ok ABD, Japonya ve Hollanda da
yaplmaktadr. ABDde sera yetitiricilii en ok Kaliforniya, Florida da yaplmakta olup
%39unu cam seralar oluturmaktadr. Seralarn % 78i iekilikle uramaktadr. Avrupa
da ise Hollanda, sera yetitiricilii bakmndan ilk srada yer alr. Soanl ve yumrulu iek
retiminde nclk yapmaktadr. spanya, Fransa ve talya gibi lkelerde de plastik seralar
kullanlmaktadr.
Sera yaplan lkeleri bulunduu iklim kuana gre serin-souk ve lmanscak
iklim kuaklarna ayrmak olasdr. Serin-souk iklim blgesi ierisinde yer alan lkeler
arasnda Hollanda, ngiltere, Romanya, Almanya, Bulgaristan sralayabiliriz.
Serin souk iklim kuandaki seralarn ortak zellikleri yle sralanabilir.
a) Seralarn rt malzemesi cam olup, seralarn stlmas zorunludur.
b) Seralarn yapm yksek maliyet gerektirmektedir.
c) letme masraf yksek, i gc pahaldr.
d) retim teknolojisi yksektir. Verim miktar ve kalitesi yksektir.
4

Ilman-scak iklim kuanda bulunan lkeler arasnda (Trkiyenin de iinde

bulunduu) Japonya, talya, spanya, Fransa, srail, Yunanistan sralayabiliriz. Bu kuakta
sera yetitiricilii, genel olarak souk aylara yneliktir. Bu kuan seraclk zelliklerini
yle sralayabiliriz.
a) Yatrm maliyetleri dktr. rt materyali plastiktir. Istma asgari dzeydedir.
b) letme giderleri azdr; nk stma masraf az, iilik daha ucuzdur.
c) retim teknolojisi dktr. Verim ve kalite, serin souk iklim kuandakine
gre daha dktr.

1.2.2. Trkiyede Seraclk

lkemizde seraclk, dier lkelere oranla daha yenidir. lk seralar, kamu
kurulularnca Antalya, el illerinde deneme amacyla yaplmtr. Zaman ierisindede Ege
ve Marmara blgelerinde yaygnlamtr. lkemiz seracl Marmara, Ege, Akdeniz ky
eridinde gelime gstermitir. lkemizdeki sera alanlarnn son yllardaki dalmna
baktmzda % 65nin Antalya da yer aldn grmekteyiz.
lkemizde seracln blgelerimize gre belirgin zelliklerini zetlersek; seracln
youn olarak yapld en kuzeydeki yre Yalovadr. Mikroklima zellii gsteren ekolojik
yaps ve stanbul gibi byk bir tketim merkezine yakn oluu nemini artrmaktadr.
Buralarda saks ve kesme iek yetitiricilii yaygndr. zmirde seralarn byk blm
Balova tarafndadr. Mikroklima zellii gsteren ekolojik yaps, jeotermal enerjiden
faydalanmalar ve zmire yaknl burada da seracln gelimesini salamtr. Antalya
yresinde ise seralar daha ok Ka tarafnda yer almaktadr. Seralarda sebze yetitiricilii
arlktadr.
Trkiye de seracln yllk ortalama art hz % 15 dolayndadr.

1.3. Sera Yerinin Seiminde Etkili Olan Faktrler

1.3.1. Ekolojik Faktrler
Bitkilerin normal olarak yetiip geliebilmesi iin uygun evre koullarna gereksinim
vardr; bu nedenle sera planlamas yaplrken evre koullar bilinmelidir.

1.3.1.1. Ik
Ik, yeil bitkilerin gelimelerinde temel faktrdr. Bitkiler, fotosentez yaparken
gne ndan yararlanr. Bitkiler, ancak k enerjisi olduu zamanlarda havann
karbondioksidi ile bnyelerindeki suyu birletirerek karbonhidratlarn oluumunu salar.
Bitkilerin optimum gelime salayabilmesi iin bitki yetitirecek blgede gnelenmenin
istenilen dzeyde olmas gerekir.
Her bitkinin, gelime srasnda gnelenme miktar farkldr. Gnelenme miktar
arttka bitki gelimesi de artar. zellikle k aylarnda havalarn srekli bulutlu olduu
dnlrse, gnelenmesi fazla olan yerin, sera yeri seiminde nemli olduu grlr.
lkemizde klanma ynnden hemen hemen her yerde sera yapm mmkndr.

ekil 1.1:Gne nlarnn seraya girii ve sera iindeki dalm

1.3.1.2. Scaklk
Sera iinde arzu edilen scakln elde edilmesinde, evre scakl nemlidir. K
aylar lk geen yerler, tercih edilmelidir; nk stma masraf azdr. Souk mevsimlerde,
zellikle geceleri seralarn stlmas gerekir. Ayrca mikroklima yerler, sera kurmak iin
uygun alanlardr.
Sera bitkilerinin scaklk istekleri farkldr. Sera yerini seerken yetitireceimiz
bitkiyi tanmalyz.

ekil 1.2:Gne nlarnn sera iine girii

1.3.1.3. Hava Hareketi

Sera kurulacak yerde yerel rzarlarn incelenmesi gerekir. Sera yerleri seilirken
souk ve kuvvetli rzgarlardan korunakl yerler tercih edilmelidir. Rzgarl bir yerde sera
kurma zorunluluu varsa sera etrafna rzgar kranlar tesis edilmelidir. Rzgarlar; sera
zerinde ykm yapabilir, rt malzemesinin yrtlmasna, krlmasna neden olabilir; ayrca
rt malzemesi ne kadar salam yaplrsa yaplsn sera ii scak havann eitli yollarla dar
kamasna neden olur.

1.3.1.4. Toprak ve Topografya

Seralar youn tarm yaplan yerler olduu iin topran kaliteli olmasna zen
gsterilmelidir; ancak saks bitkisi yetitireceksek o zaman toprak, nem tekil etmez. Sera
kuracamz yerde, drenajn iyi olmasna zen gstermeliyiz. Taban suyu yksek yerler;
topran souk kalmasna, havaszla ve bitkilerin kklerinin hastalanmasna neden
olacandan seramz askya almamz gerekmektedir.
Sera topra yannda arazi topografyas da sera yerinin seiminde etkilidir. Sera
kurulacak alanlarn ok eimli olmas sera yapm, sulama ve toprak almas bakmndan
glk yaratabilir.

1.3.1.5. Yn
Seralarda azami gnelenmeyi salamak amacyla serann gneye, gneydouya,
gneybatya ynlendirilmesi istenir. Eimin gney ynnde olmas, souk ve kuvvetli
rzgarlarn engellenmesine neden olur. Sera ynn belirlerken, bitkilerin birbirlerine glge
yapmayacak biimde olmasna zen gsterilmelidir. Bunun iin genellikle bitki sralar,
gney-kuzey dorultusunda olmaldr. Seralarn k aylarnda, en iyi ekilde snmalarnn
salanmas iin serann dou-bat ynnde ynlenmesi gerekir.

1.3.2. Sulama Suyu

Serada yetitirilecek bitkilerin su gereksinimlerini karlamak, scak gnlerde seray
nemlendirmek veya soutmak iin sera kurulan yerde su bulunmas gerekir. Ayrca hasat
edilmi ve kirli olan sebzelerin pazara gnderilmeden nce ykanmas, seradan kullanlan
tarmsal sava ilalarnn sulandrlmas ve kirlenen sera rtsnn ykanmas iin de suya
gereksinim vardr. Eer sera kurulacak yerde su bulunmuyorsa, blgedeki yalardan
yararlanlarak toplanlan yamur sular seralarda kullanlr.

1.3.3. Ekonomik Faktrler

Seraya yaplan yatrmdan en iyi biimde yaralanma ve karlnda belli bir gelirin
elde edilmesi gerekir; bu nedenle sera yerinin seiminde u konulara nem verilmelidir.

1.3.3.1. Enerji
Serann kurulaca yerde, srekli ve ucuz olarak kullanlabilecek bir enerji kayna
olmaldr. Serada enerji; stma, ara ve gerelerin almasnda kullanlr. Enerji olarak;
elektrik, jeotermal enerji, gne enerjisi, doalgaz, kmr, kalorifer yaktlar kullanlabilir.

1.3.3.2. Yol
Seralarda retilen rnler; ok taze, hassas ve su oran fazla olan rnler olduundan
yolda tama annda zarar grmemeleri iin ulam yollarna yakn olmaldr; ayrca serada
kullanlacak malzemelerin seraya tanabilmesi iin de serann yola yakn olmas gerekir.

1.3.3.3. Pazar ve Sat Olanaklar

Serada yetitirilen rnlerin daha pahal olmas nedeniyle sat olanaklarnn iyi
deerlendirilmesi gerekir. Bunun iin serada retilecek rnlerin yksek fiyatla ve abuk
satlmas istenir. Seraclk yapmaya daha az uygun olan fakat byk yerleim merkezlerine
yakn olan yerlerde, sera kurulup iletmesi mmkn olabilir. pazarn yetersiz olmas
durumunda mutlaka d pazar aranmal ve pazar isteine uygun retim yaplmaldr.

1.3.3.4. letmenin Yerleim Dzeni

Bir iletme ierisinde seralardan baka yaplarn da bulunmas gerekir. Seralarn
iletme merkezinden uzak kurulmas serann bakmn ve kontroln zorlatrr; bunun iin
iletme iindeki blmler, grevlerini en iyi ekilde yerine getirebilecek dzende
kurulmaldr.
Bir sera iletmesinde bitki yetitirme amacna ynelik blmlerle birlikte yardmc
yaplar da bulunur. Bunlar; sterilizasyon, gbre hazrlama, rn paketleme, depolama ve
stma blmleridir. Bu blmler, alma kolayl asndan bir btn olarak
dzenlenmelidir.

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar

neriler

1. Ekolojik faktrleri dzenleyiniz.

Yetitirecein bitkinin k
ihtiyacna gre ilave k ya da
glgeleme yapnz.
Yetitirecein bitkinin scaklk
ihtiyacna gre stma ya da
soutma yapnz.
Yetitireceiniz bitkinin
ortamnn havalanmasn
salaynz.
Topra kontrol ediniz.
Topra hazrlaynz.
Serann ynn belirleyiniz.

2. Sulama suyunu belirleyiniz.

3. Ekonomik faktrleri belirleyiniz.

Seralar yola yakn yerlere

kurunuz.
Enerji kaynan tespit ediniz.
Seranz pazara yakn yerlere
kurunuz.

10

Gnmze kadar seraclk

sektrnn geliimi hakknda bilgi
edininiz.

evrenizdeki seralarn resimlerini

ekiniz.

Burada yetitirilen rnlerin

ihtiyalar hakknda bilgi edininiz.

Serann bulunduu konum hakknda

bilgi edininiz.

Serada yetitirilen rne uygun

klanma salaynz.

Toprak ve su tahlili yaptrmay

unutmaynz.

Kaynak olarak suyu nereden

getireceinizi belirleyiniz.

Seraya su, yol, elektrik getirilirken

yaanan zorluklar aratrnz.

Size en uygun enerji kaynan

semeyi unutmaynz.

Yrenizdeki en gelimi serann

zelliklerini dikkatlice not alnz.

LME
LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
Aada verilen deerlendirme sorularn cevaplandrarak faaliyete ilikin bilgilerinizi
lnz.
LME SORULARI
klime bal kalmadan, btn yl boyunca ekonomik olarak sebze, meyve ve
iekiliin yapld tesislere .. denir.
2. Sera yerinin seiminde etkili olan faktrler ,
toprak ve toporafya, yndr.
3. lkemizde klanma ynnden hemen hemen her yerde . yapm
mmkndr.
4. Sera iinde arzu edilen scakln elde edilmesinde ..
nemlidir.
5. Rzgarl bir yerde sera kurma zorunluluu varsa sera etrafna . tesis
edilmelidir.
6. Taban suyunun yksek olduu yerlerde topramz souk kalacandan, havaszla ve
bitki kklerinin hastalanmasna neden olacandan seramz ... gerekir.
7. Serann kurulaca yerde, srekli ve ucuz olarak kullanlabilecek bir . ...
kayna olmaldr.
8. Seralarn k aylarnda, azami snmalarnn salanmas iin serann
ynnde ynlenmesi gerekir.
9. pazarn yetersiz olmas durumunda mutlaka . aranmal ve
.. uygun retim yaplmaldr.
10. Bir seraclk iletmesinde; bitki yetitirme amacna ynelik nitelerle, yardmc yaplar
olarak sterilizasyon, gbre hazrlama, gibi
yaplarn bir btn olarak dzenlenmesi gerekir.
1.

DEERLENDRME
Cevaplarnz kontrol ediniz. Hatal yantlarnz iin konuyu tekrar ediniz.
Cevaplarnzn tamam doru ise deerlendirme leine geiniz.

11

Uygulama faaliyetinde kazandnz bilgi ve beceriler dorultusunda grup almas

yaparak tnel serann maketini yapnz.Yapm olduunuz almay aadaki kriterlere
gre deerlendiriniz.

DEERLENDRME LE

Deerlendirme Kriterleri

EVET

HAYIR

Sera yapacanz yeri belirlediniz mi?

Seranzn ynn belirlediniz mi?
Materyallerinizi hazrladnz m?
Topra hazrladnz m?
Seray kurdunuz mu?
Naylonunu dzgn ektiniz mi?
Havalandrma pencereleri atnz m?
Uygun yere kap yaptnz m?
Dikim yerlerini belirlediniz mi?
Sulama sistemini belirlediniz mi?

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Hatal yantlar iin bilgi konularn tekrar ediniz. Tm yantlarnz
doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

12

RENME FAALYET2
AMA

RENME FAALYET-2

Yetitirilecek bitki trne uygun olarak sera tipini belirleyebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde yer alan deiik tipteki seralarn resimlerini ekerek, bu seralar arasndaki
farkllklar aratrnz.

Yakn evrenizdeki sera yapm yapan iletmelere giderek, kullandklar

materyaller hakknda bilgi alnz. Bir tnel serann maliyetini reniniz.

Blgenizde yer alan meteoroloji mdrlne giderek, yrenize ait maksimum

ve minimum scaklk derecelerini renerek, hangi aylarda don tehlikesi
olduunu reniniz.
Blgenizde yer alan meteoroloji mdrlne giderek, yrenize ait hakim
rzgarlarn neler olduunu aratrnz. Bulduunuz bilgileri rapor haline
getiriniz.

2. SERA TPLER VE YAPI MALZEMELER

2.1. Sera Tipleri
Seralar eitli bitkilerin yetime, byme ve gelimelerini engelleyen evre
koullarnda bile en uygun bitki gelime ortamlarn salamak amacyla planlanr. Sera
tiplerinin seiminde ve planlanmasnda en uygun gelime etmenlerinin ne ekilde
yaratlaca konusu zerinde durulmaldr. Sera tipinin seiminde eitli etkenler vardr. Bu
etkenleri yle sralayabiliriz:

2.1.1. Serann Kullanlma Amac

Serann kullanlma amalarn; ekonomik yarar salamak, bo zamanlar
deerlendirmek, aratrma yapmak, eitli bitkileri sergilemek ve eitim yapmak eklinde
sralayabiliriz. zellikle ekonomik adan kurulan seralar kr amal kurulduklar iin
genellikle byk iletmelerdir; bunun yannda dier amalarla kurulan seralar ise daha kk
iletmeler olarak dnlr.

2.1.2. Serada Gereksinilen Byklk

Bir sera iletmesinde sera blmlerinin bykl, iletmede alan eleman saysna
ve yetitirilen rnlerin eidine baldr. Eer iletmede kullanlacak fazla sayda alet ve
ekipman varsa, seralar daha byk ve daha fazla sayda blmlerle planlanabilir.
13

2.1.3. Yerleim Yerinin klim Koullar

Serann kurulmak istendii blgelerin ve ayn blge iindeki iklim koullarnn farkl
oluu seralarn deiik ekillerde yaplmasna neden olur. Blgenin scaklk deerleri, rzgar
durumu, ya ekli ve younluu, sresi, gnelenme durumu, enlem derecesi gibi faktrler
sera tipinin seiminde etkilidir. rnein souk, rzgarl ve kar yal blgelerde seralarn
daha bask, scak yerlerde daha yksek, karl ve frtnal blgelerde sera iskelet ve atsnn
daha dayankl yaplmas gerekir.

2.1.4. Sera Yerinin Topografik ve Ekolojik zellikleri

Sera kurulmak istenen yerin topografik durumu, arazinin eimi ve yn, dz bir
alanda veya vadide bulunuu gibi koullar serann tipini etkileyebilir; rnein dz alanlarda,
blok seralar kolaylkla yaplrken eimli arazilerde olduka zordur.

2.1.5. letmenin Mali Gc

Sera yapm, byk masraf gerektirir; bu nedenle iletmenin mali gc nemlidir.
letmeci mali gc dorultusunda, kurulu maliyeti az fakat yllk yap gideri fazla olan
plastik seralar veya kurulu maliyeti daha fazla olan cam seralar tercih eder.

2.1.6. letmenin Alet ve Ekipman Olanaklar

Seralardaki iilik maliyet giderleri, iletmenin alet ve ekipman olanaklarna baldr.
iliin elle yapld iletmelerde iilik gideri yksek, iiliin makine ile yapld
iletmelerde ise iilik maliyeti dktr.

2.1.7. Gelecekteki Deiiklik ve Gelimeler

Seralar kurulurken ileride yetitirilebilecek bitki trleri dikkate alnarak
planlanmaldr; aksi takdirde ileriki dnemlerde problemler yaanabilir. rnein, alak boylu
bitki yetitirmek iin kurulan bask seralarda daha sonra uzun boylu bitkileri yetitirmek
mmkn olmayabilir.
Sera iletmelerinde balangta, tek bir sera yaplabilir; ancak ileride, retim alann
geniletme zorunluluu doabilir. Bu nedenle sera tipi seilirken planlanmas aamasnda
ilerideki byme ve gelime olanaklar gz nnde bulundurulmaldr.
14

2.1.8. letme Sahibinin Beenisi

Sera tipini belirlemede; iletme sahibinin genel kltr, tarmsal bilgisi, estetik gr
ve gezip grd yerlerdeki seralara ilikin grgs etkilidir. lkemizdeki yetitiriciler, sera
tiplerini gereksinimlerine gre deil, genellikle yakn evrede grp beendikleri sera
tiplerine gre belirler.

Serann Yap zellikleri

Serann atsnn eimine, at rtsne, nitelerin bireysel veya blok eklinde
oluuna, iskelet malzemesinin eidine gre seralar, yap zellikleri bakmndan birbirinden
ayrlr.
Seraclk iletmesi iin sera tipi seilir, planlanr ve sera kurulurken u genel ilkeler
gznne alnmaldr;
a) Seralar, tarm iletmesi iindeki dier yaplarla estetik bir grnte olmaldr.
b) Sera, bitki yetimesine, salna ve verimine en uygun evre koullarn
salayabilmelidir.
c) Seralar iin ayrlan alann bykl ve yeri, iletmenin ilerde uygulamay
planlad seracla yeterli ve uygun olmaldr.
d) Serann blmleri ve ksmlar i gcnn en verimli ekilde kullanlmasn
salayabilmelidir.
e) Sera yap malzemesinin salam, dayankl ve estetik bir grn olmaldr.

2.2. Seralarn Snflandrlmas

2.2.1. Byklne Gre Sera Tipleri
Serann bykl taban alannn genilii ve uzunluu ile tanmlanr. Bu iki boyutun
arpm, taban alann verir. Byklk verilirken uzunluk ve geniliin birbirine uyumlu
olmas gerekir. Dar ve ksa olan seralarda, dar ve ksa boyutlara paralel bitki sralar
kullanlr. Burada yetitirilen bitkiler, kritik evre koullarnn olumsuz etkilerinden zarar
grr. Ayn byklkte taban alanna sahip, fazla sayda ksa seralar yerine, uygun boyutlara
sahip bir sera planlanmas yaplrsa bitki yetitirilmesi iin ekolojik koullar daha kolay
yaratlabilir. lk yap maliyeti ve yllk stma giderlerinden de tasarruf salanm olur.

15

Seralar byklklerine gre byk, orta ve kk seralar olarak ayrlr. Byk seralar,
bireysel veya blok seralar olabilir. Bunlar, taban alanlar 1000 m2 den daha fazla ve boyu 50100 m arasnda olan ve yetitiricilikte kullanlan seralardr.

ekil. 2.1: Bireysel sera

ekil 2.2: Blok seralar

ekil 2.3: Bitiik sera

16

2.2.2. Kurulu ekillerine Gre Sera Tipleri

Seralar kurulu biimlerine gre bireysel ( tek atl ), blok ve bitiik seralar olmak
zere e ayrlr.
Bitiik seralar, bir duvara veya binaya dayal olarak kurulur. Bu seralarn bir veya
birka yzeyi duvarla kapl olursa da, atnn eimi gneye bakar ve effaf bir malzeme ile
kaplanr.
Blok seralar, birka bireysel serann birlemesiyle oluur. Bireysel seralarn birleme
yerlerinde duvarlar olmazsa, at arln tamas iin dikmeler bulunur. Bireysel seralar
birletirilirken yan duvarlar kaldrlmsa bunlara blmesiz blok seralar, yan duvarlar
kaldrlmamsa bu seralara blmeli blok seralar ad verilir.

2.2.3. Yap skeletine Gre Sera Tipleri

Yap iskeletini oluturan nemli yap elemanlarndan biri kiri, dieri de at tayc
kolondur. Bu asal elemanlardan oluan seralar, at biimlerine gre planlanr. ift eimli
atya sahip seralar, aty tayc kolona ( mesnet ) gre snflandrlr. Bylece bu tip
seralar; iki mesnetli, mesnetli, be mesnetli, ok mesnetli olabilir.
ki mesnetli ift eimli seralarda at kirii yalnz iki ucundan iki kolonla
tandndan, sera iinde iilik rahatlkla yaplabilir. Sera ii istenildii gibi dzenlenebilir.
at kirii ikiden fazla kolonla tanan seralarda ise kolonlar fazlalatka ve kolon aralklar
daraldka sera alannda iilik zorlar.
Birok lkede seralar iskelet durumuna gre farkllk gsterir. rnein, Hollandada
gelitirilen Venlo tipi, en hafif yap tarzna sahip sistem olarak bilinmektedir. Bu seralarda
sera havalandrmas belirli aralklarla cam byklndeki pencerelerin almas ile yaplr.
Rzgar az olan karasal iklime sahip blgelerde bireysel alma ile yaplan havalandrma
yeterli olmamaktadr. Bu yzden bu sistem artlara uygun olarak deitirilerek kullanlabilir.
skelet malzemesinin cinsine gre seralar deiik eitlere ayrlr. Bunlar; ahap
iskeletli seralar, demir iskeletli seralar, beton iskeletli seralar, alminyum iskeletli seralar,
suni elyaf iskeletli seralar ve hava iirmeli seralardr.

17

2.2.4. Scaklklarna Gre Seralar

Sera ii scaklna gre seralar; scak, lk ve souk olarak eittir.
Scak seralarn ortalama i scakl 20-24 oC arasnda bulunur. Scaklk 18 oC nin
altna dmez. Bu seralarda scaktan holanan bitkiler yetitirilir.
Ilk seralarda, scaklk 10-20 oC arasndadr.
Souk seralarda herhangi bir stma yaplmaz, genellikle sera scakl 0-10 oC
arasndadr; bu nedenle, bu tip seralar ancak iklimi uygun olan lman blgelerde yetitirme
amacyla kullanlabilir.

2.2.5. at iskeletine Gre Sera Tipleri

Seralar; atlar basit, beik ve yuvarlak atl olabilir. Basit atl seralar, tek yzeyli
ve serann bir duvara dayanmas ile olur. Bu seralarn kuzey taraf duvar olarak yaplmaldr.
Beik atl seralarda, iki at yzeyi bulunur. Bu tip seralar, dou-bat dorultusunda
kurulmaldr; bylece seralar daha fazla k alabilir.
Blok seralarda, beik atlarn birlemesiyle M tipi at ekli ortaya kar.
Yuvarlak atl seralar, gne ndan en fazla yaralanabilen at tipine sahip
seralardr. Bunlar, rt malzemesi plastik olan ve ucuza mal olan seralardr. Yuvarlak atl
seralar, bireysel olabildii gibi blok biimde de inaa edilebilir.

2.2.6. Yararlanma ekillerine Gre Seralar

Yararlanma ekillerine gre seralar; yetitirme, koruma-sergileme, retme ve
aratrma seralar olarak drt ksma ayrlr..
Yetitirme seralarnda, sera iindeki toprak dorudan yetitiricilikte kullanlr.
Koruma ve sergileme seralar, satlacak saks iekleri ile o blgede yetimeyen bitkilerin
tantlmas ve gsterilmesinde kullanlr.
retme seralarnda; tohum, fide ve elik retimi yaplr.
Aratrma seralarnda, birok aratrmann yaplabilmesi iin hemen btn olanaklar
vardr.

18

2.2.7. rt Malzemesine Gre Seralar

rt malzemesi ynnden seralar; cam, plastik, suni elyaf ve plexicam seralar olarak
snflandrlr.
Camlar kalnlklarna ve tel iermelerine gre snflara ayrlr. Camlarn k
geirgenlii ve dayankll fazladr; ancak camlar pahaldr.
Plastik rtl seralar gittike yaygnlamaktadr. En ok kullanlan plastikler PE
(polietilen) ve PVC (polivinilklorit)dir. Plastikler d etkilerden abuk ypranr ve yrtlr.
mrleri 6 ay ile 1-2 yl arasnda deiir.
lkemiz dnda, suni elyaf malzeme kullanm artmaktadr. Bunlar sert ve tabakalar
eklindedir. Tabakalarn dayanmn arttrmak iin ekilleri dalgalandrlr.
PVC levhalardan sertletirilmi olanlar, effaf rt malzemesi olarak kullanlr.
Plexicam olarak satlan tek ve ift katl akrilcamlar dayanm ynnden cama gre
daha iyidir. Kullanmada da kesilip delinme, yontulma ve yaptrlma gibi stnlkleri
vardr.

2.2.8. skelet Malzemesine Gre Seralar

Seralarda eskiden beri iskelet malzemesi olarak ahap kullanlmaktadr; ancak abuk
rmesi nedeniyle yerini dier malzemelere brakmtr.
Demir iskelet malzemeleri dayanakldr; ancak dayankllnn artrlmas iin dzenli
olarak macunlanmas ve boyanmas gerekmektedir.
Beton, iskelet malzemesinden ok, sera temel ve smellerinde kullanlr; ayrca dier
iskelet malzemeleriyle birlikte kullanlabilir.
Son yllarda, hafif ve d hava koullarndan pek etkilenmeyen alminyum, iskelet
malzemesi olarak kullanlmaya balanmtr; fakat olduka pahaldr. Bir de hava ile iirme
seralar vardr; ancak d etkenlerden ok abuk etkilendikleri iin pratikte fazla kullanlmaz.

19

2.2.9. Tanabilirlik Durumuna Gre Seralar

Seralar hareketlilik ynnden sabit, hareketli ve portatif olarak snflara ayrmak
mmkndr.
Sabit seralar, bir temel zerine oturtulmutur ve seralarn byk ksm bu snfa girer.
Sabit seralarda toprak yorgunluu, hareketli seralar ortaya karmtr. Hareketli seralarn
iskeleti temel zerinde saa veya sola, ileri veya geriye hareket edebilir; bylece scak
havalarda sera, bitkiler zerinden ekilerek, normal tarla yetitiriciliine dnlebilir.
Hareketli seralarn bu yararlarna karlk, az kullanlmasnn nedeni, sabit seralara
gre % 25 daha pahal olmasdr. Son yllarda seray olduu gibi hareket ettirme yerine,
skp tekrar takma ynne gidilerek portatif seralar yaplmtr.

2.3. Sera Yap Malzemeleri

Sera yap malzemeleri; temel, iskelet ve at elemanlar olarak snflara ayrlabilir. Bu
elemanlarn planlanmasnda ve seiminde; blgenin iklim durumu, serada yetitirilmek
istenen bitki tr, seraclk iletmesinin bykl ve iletme tipi gz nne alnmaldr.
Ayrca serann yapm malzemesi seilirken unlara dikkat edilmelidir.

Sera yap malzemesi; ucuz, dayankl ve hafif olmal

Seri retime uygun olmal

Enerji tasarrufunu salamal

Kurulu ve tamiri kolay olmal

klim koullarndan etkilenmemeli

Sera iinde yeterli iklim ayarlamas yaplabilmeli

2.3.1. Temeller
Sera yaplarnn iskelet ve rt malzemesi ile dier yklerini tayan ve zemine ileten
yaplar olan temeller; seray topraa balar; serann tm ykn topraa aktarr; ayrca sera
iindeki bitkileri, topraktan gelebilecek d evre koullarndan korumaktadr.
Temel kolonlar yardmyla kendi zerine gelen serann tm ykn, zeminine atlama,
ayrlma ve yarlma olmadan iletebilirse, zelikle cam seralarda, krlmalar meydana gelmez.
Eer temel, zemini zerinde iletilen yk emniyetle tayamazsa sera statik dengesinin

20

bozulmas ile kap ve pencerelerin alp kapanmas zorlar. Bu nedenle sera iinde istenilen
iklim koullar ayarlanamaz.
Cam seralarda, temel duvar yapmak iin, 70 cm genilikte ve 80-100 cm derinlikte
sera evresi boyunca temel ukuru kazlr. Eer zeminin emniyeti yeterli deilse alt ksmna
betonarme smel yaplr.
Temel duvarlar, toprak alt ve toprak st olmak zere iki ksma ayrlr. Toprak alt
temel duvarlar, daha ar olan cam ve suni elyaf seralarda ok nemlidir. Toprak alt temel
duvarlar 40-60 cm. kalnlkta, 30-40cm. ykseklikte kalplar ierisine demirli beton dkmek
suretiyle ina edilir. Bu temel zerine toprak zemine kadar 20-30 cm kalnlkta daha ince
demirli beton dklr veya 40-50 cm kalnlnda ta duvar rlr.
Plastik rtl ahap seralarn temel duvarlar, fazla yk tamadklar iin, tula, beton
briket, beton veya ta ile yaplr. Plastik seralarda dikmelerin altna drtgen veya yuvarlak
kesitli beton tabakalar dklr. Seralarda temel duvarnn grevi, sera iskeletini oluturan
yap elemanlarn, temele balamaktr. Ayn zamanda rzgarn emici etkisinden oluan
seray devirmeye ve yerinden skmeye ynelik kuvvetlere arlyla kar koyar.
Toprak st sera duvarlar, daha ok serann rt malzemesini korumak, yamur ve
kar sularna engel olmak amac ile ina edilir. Serann toprak zemini zerinde retim
yaplyorsa, glgelemeyi nlemek amacyla duvar alak (20-30 cm), eer serada saks iei
yetitiricilii iin ykseltilmi bank veya masa ina edilecekse duvar yksek (60-70 cm) ina
edilir.
Seralarn evresinde yalarla oluabilecek arazi yzey ve durgun yksek taban
suyunun drenajn salamak amacyla, sera temel duvarlar evresinde bir drenaj sisteminin
yaplmas gerekir. zellikle blok seralarn evresinde yaplacak drenaj sistemi, temel
duvarlarndan 100 cm uzaklkta, 75-100 cm derinlikte alan hendeklere denen borular ile
yaplr.
2.3.2. Sera skeleti
Sera iskeleti temel duvarlardan sonra balayan ve serann arln, ykn sera
temeline ileten yap elemanlardr. skelet ksmn; dikmeler, aklar, at makaslar, kiriler,
damlalk ve oluklar ile rt materyali oluturur. skelet ksm; demir, galvenizli demir, elik,
alminyum ve ahap materyal olabilir. eliin paslanmamas iin sk sk boyanmas gerekir.
21

Alminyum ise pahaldr. Ahap materyal son yllarda yalnz plastik rtl seralarda
kullanlr.
skeleti oluturan elemanlarn u zellikleri olmaldr:

Salam, ucuz ve hafif

Kolay kurulabilir
Glgelenmesi az
Hava geirgenlii (s kayb) az

2.3.2.1. Kolonlar ( Dikmeler )

Kolonlar; at arl ile sera yzeylerine gelen rzgar ve kar ykn ekerek sera
temeline ileten yap elemanlardr.
Kolonlarn yapmnda ahap, elik ve alminyum malzemeler kullanlabilir.
Kolonlarn yapmnda ahap kullanlrsa kesiti, daire, dikdrtgen veya kare olabilir. elik
veya alminyum kullanlrsa, kesit yzeyi L,T,I,U eklinde ii bo kare veya dikdrtgen
olabilir. Kolonlarn yapmnda demirli betonlar, sera iinde glgelenme yarattndan pek
fazla kullanlmaz.
Bireysel veya blok seralarda, beton ayaklar zerinde ayn dorultuda sralanm
kolonlar ve bu kolonlarn d yzeylerini birletiren saydam rt malzemesine gelen btn
ykler, kolonlar tarafndan ekilir. Bu nedenle kolonlarn salam olmas gerekir.
Serann yk tayc eleman olan kolonlar, at kirilerine gelen etkili ykleri
tadklar iin, at kirileri ile eit aralkl olarak yerletirilir. Kolon aralklar zellikle elik
iskeletli ve cam rtl seralarda 2-4 m arasnda deimekle birlikte, bu araln 3 m
dolaynda olmas uygundur. Kolonlar birbirine balayan at elemanlar birbiriyle kaynak
yaplarak veya ke bentler yardmyla vidalanarak birletirilir.
Kolon ykseklii, sera kirii ile temel duvar arasnda kalan yksekliktir. Bu
ykseklik, yrenin iklim koullar ve yetitirilecek bitkilere gre deimektedir.
Kolonlarn olduu, sera yan yzeyleri boyunca, eitli ekillerde yerletirilmi
havalandrma pencereleri bulunur. Havalandrma pencereleri karlkl yan yzeyleri
boyunca ayn byklk ve ykseklikte olmaldr.
22

Blok seralarda, iki serann birleme yerindeki kolonlarn boylar, ya sularn

uzaklatran oluklarda aknty salamak iin bir yne doru ksalmaldr. Eer sera iinde
yzey sulama yntemleri veya drenaj iin bir yne eim verilmise, ya sularn
uzaklatracak oluklarn da bu eime uydurulmas gerekir.

2.3.2. at Elemanlar
Seray stten rten at elemanlar, aty oluturan iskelet ve at rt elemanlar
olarak iki snf altnda incelenebilir. Sera ats, aty oluturan elemanlarn kendi
arlklarn aty tamamen rten saydam rt malzemesini, at rtsne etkili olan kar ve
rzgar ykn, tamir ve bakm iin atya kan iilerin arln ve atya aslan eitli
bitki ekili yerlerini tayabilecek durumda olmaldr.
Sera atsnn iskeleti; mertek, ak, ve at makasndan olumaktadr.

ekil 2.4: Sera at elemanlar

2.3.2.1. at Makas
at makas, dikmeleri geniliine birbirine balayan, at ykn tayan ve aty
meydana getiren elemanlardr. Sera geniliine ve tayaca yke bal olarak deiik
ekillerde ina edilir. gen, kemer, parabol ve tek eimli at eklinde ina edilir. at
makas, genel olarak genlerden oluan bir kafes eklindedir.

23

2.3.2.2. Aklar
Serada yk tayan, dikmeleri ve at makaslarn birbirine balayan yaplara ak
denir. Balant kaynak veya kebent demirleri ile vidalanmak suretiyle yaplr.

2.3.2.3. Mertekler veya Kiriler

Mertekler veya kiriler, rt materyalinin tutturulmasn salar. Kiriler, aklarn
zerine oturtulur. Say ve kalnlklar, rt materyalinin arlna, kar ve rzgar basncna
gre hesaplanr. Kiri says ve kalnl ne kadar az olursa, sera o kadar glgelenmi olur.
Cam seralarda kiriler 60-80 cm, plastik ve suni elyaf seralarda 80-100 cm aralkla
yerletirilir.

2.3.2.4. Rzgarlklar
Rzgarlklar, serada rzgar gcne kar dayankllk salamak amac ile at ve yan
duvarlarda, dikme ve at makaslar yuvarlak veya L demirleri ile belli noktalardan apraz
olarak birbirine balanr. Byk seralarda kullanlr. Rzgarlklarn says, serann boyuna
gre deimektedir.

2.3.2.5. Damlalk ve Oluklar

Sera iinde younlaarak biriken su damlalarn toplamak amac ile yaplan oluklara,
damlalk denir. Damlalklar, at ile yan duvarlarn birletii ksma yaplr. Blok seralarda
eriyen kar ve yamur sularnn toplanp akmas iin oluk yaplr. Sera boyu uzadka
oluklarn ilevi artar. Cam seralarda oluklar alminyum levha veya galvenize sacdan U veya
V eklinde yaplr. Oluun byk ve geni olmas glgelemeyi arttrr. Plastik seralarda, iki
atnn kesitii orta yere at kirileri zerine 15-20 cm. genilikte tahta aklarak, zerine
kaln plastik rt geirmek sureti ile oluk yaplr.
yi ina edilmemi damlalk ve oluklar, younlam su, yamur ve kar sularn srekli
sera iine damlatr. Damlayan sular, bitkiye zarar verir. Sera ii ile dndaki scaklk farknn
ok byk olmas, at i yzeyinde srekli younlam suyun olumasna neden olur. Bu
su, sera iindeki scak havann ykselerek at yzeyine arpmas ve aniden soumas ile
oluur. Tepeden yeterli havalandrma olmad iin younlaan su birikimi, ince plastik
seralarda daha ok olur.

24

2.3.3. rt Malzemesi
Sera rtlerinde kullanlan belli bal rt malzemeleri; yumuak plastik, sert plastik
ve camdr. rt malzemeleri sera ii ekolojik koullarn yaratlmasnda ana etkendir. rt
malzemesine gelen gne nlar yanstlr, emilir ya da sera iine geirilir. rt
malzemelerinde k geirgenlii zellii yannda dayankllk, s yaltm, rtme kolayl
ve ekonomik olma zellikleri de aranr.
Plastik ve sert plastik rt materyalinin s ve k geirgenlikleri, cama gre daha
dktr. Seraclkta en fazla kullanlan plastik tr, yumuak plastiklerdir. zgl
arlklarnn az, anmaya ve korozyona dayankl, maliyetinin dk, kaplanmas kolay ve
az iilik istemesi yaygn olarak kullanlmasnn nemli nedenlerindendir. Plastikler, statik
elektrik yk ile ykl olduklarndan havadaki tozlar kendilerine eker. Bu tozlarn
ykanmas zordur. Plastiklerin neden olduu nemli sorunlarndan biri, su buharnn
younlamasdr. Su buhar, plastik zerinden glkle kayar ve plastiin k geirgenliini
azaltr. Kaymann zor olmas nedeniyle damlalar oluur ve bitkiler zerine damlar.
Damlacklarn kaymasn salamak iin aadaki nlemler alnabilir:

Younlamann damla olarak deil, film eklinde olutuu plastiklerin yapm

Yzeylere baz maddeler pskrtlmesi
at eiminin arttrlmas

Plastik rtler, bir iskelet sistemi zerine yayld gibi hava ile iirilerek de herhangi
bir iskelete gerek kalmakszn sera evresini rtebilir. Suni elyaf PVC rt malzemesi,
plastik rt ile cam rt arasnda bir malzemedir. Bunlar, fiberglas ile eitli mika ve
polyesterlerdir.
Camn, k geirgenlii yksektir, fakat s dalgalarn geirme zellii dktr. Bu
zelliklerinden dolay sera iinde snma hzl, souma ise yava olmaktadr. Yalnz birim
alan bana den arl dier malzemelere gre fazladr ve daha pahal iskelet malzemesi
gerektirir. Bnyesinde zamanla deiiklik olmadndan, tozlanma ve kirlenme de ykanarak
kolaylkla temizlenebildiinden zamanla k geirgenliinde bir azalma olumaz ve uzun
sre kullanlabilir.
Cam rt malzemesi, plastik rt malzemesinden sonra en fazla uygulanan sera rt
malzemesidir. Cam rt malzemesi, metal iskelet malzemesine baldr; nk hem cam
yknn ekilebilmesi zordur, hem de cam seralar, uzun yllar iin yapldndan ahap
iskelet malzemesine uygun deildir.
25

Cam rt malzemesinin yararlarn yle sralayabiliriz:

Cam rt ile bitki yetitirme ortamn salamak daha kolaydr.

Cam, sebze retiminin kalite ve yetitirme zamann dzeltmektedir.

Cam rt, retim zamann uzatmaktadr, bylece pazarda srekli rn mevcut

olmaktadr.

Cam rt, rn eidine gre birim alandan elde edilen rn miktarn

artrmaktadr.

Cam rt altnda, toprakta hastalk vs. ile mcadele daha kolaydr.

Cam rt, almada ekonomiklilii artrmaktadr.

Seralarda kullanlan camlar, standart boyutlara ve kalnla sahiptir. Kalnlklar 2-5
mm arasnda deiir. Yan duvarlarn rtlmesinde 2-3 mm kalnlktaki camlar, atnn
rtlmesinde 3-5 mmlik camlar kullanlr.

2.3.4. Kaplar
Kaplar, seraya giri k salayan yap elemanlardr. Seralarda kaplar genel olarak
seralarn duvarlarna yaplr. Kaplar, dier sera rt malzemesinde olduu gibi saydam,
doal iyi geirgen rt malzemesiyle kaplanr.
Kaplar, seralarda etkili bir almay salayacak biimde dzenlenmelidir; o nedenle
her blmede en az bir kap bulunmaldr. Kaplarda genilik 90-180 cm, ykseklik 2 m dir.
Makineli tarmn yapld seralarda kaplar ift kanatl veya srgl olarak 2.40 x 2.20 m
boyutlarnda yaplmaldr. Uzunluu fazla olan seralarda ierdeki iilii artrmak amacyla
kaplar ift tarafl yaplmaldr. Kaplar evresinden hava szmas nlenecek biimde
yaplmaldr.

2.3.5. Havalandrma Aklklar

Havalandrma aklklar, sera iinde s ve nem birikimini, yetitirilen bitki iin uygun
koullarda tutmak amacyla kullanlan, doal havalandrma elemanlardr.
Havalandrma aklklarnn en nemli ilevi serann nemli ve scak havasnn dar
atlmasdr. Hava scaklnn yksek olduu zamanlarda havalandrma byk nem tar.
Sera ierisinde biriken fazla nem, bitkiler zerinde olumsuz etki yapmakta ve gne
nlarnn girmesini engellemektedir. Sera iindeki nem birikmesi, iyi bir havalandrma ile
ortadan kaldrlr.
26

Havalandrma aklklarnn dier bir yarar da sera ierisindeki CO2 ve O2

miktarlarnn ayarlanmasdr. Seralarda havalandrma aklklar, eitli biimde
dzenlenebilir. Havalandrma pencerelerinin at mahyasnn iki tarafa yaplmas
durumunda, iyi bir havalandrma salanm olur. Pencereler ihtiyaca gre sera boyunca
sralanr.
at mahyasna yerletirilen aklklarn yetersiz olmas durumunda, at zerinde
pencereler yaplabilir. Doal havalandrmalarn yapld aklklarn toplam alan, sera taban
alannn 1/6 -1/4 olmal ve bu aklklar, evre koullarna uygun olarak gerektiinde
ayarlanabilmelidir. Yan duvarlara yerletirilen havalandrma pencereleri, seralarda istenen
sonular vermez; nk snan ve nemli hava sera atsnda birikmektedir. Bu havann dar
atl yan pencerelerle g olmaktadr.

2.4. Seray Etkileyen Ykler

Sera iletmesini oluturan yaplarn planlanmasnda en nemli zellik, yap
elemanlarnn zerlerine gelebilecek ykleri, ekilleri bozulmadan ekebilmesidir. Ayrca
kurulmas kolay, glgeleme oran az, s iletimi dk, hafif, dayankl ve ucuz olmas
istenir. Yapy oluturan elemanlar, etkili ykleri emniyetle tayabilecek en kk kesit
alannda olmaldr.
Sera yap elemanlarna etkili ykleri yle snflandrabiliriz.

2.4.1. Sabit Ykler

at elemanlarnn arlklar ile seraya asl sistemlerin arlklar, seradaki sabit
ykleri oluturur.

at elemanlarnn arlklarnda; seray kaplayan rtnn at, mertekler, aklar

ve kirilerin, yatay dzlemin birim alanna verdikleri ykn bilinmesi gerekir. Sera plastik
rts hafif olmas nedeniyle, bu hesaplamalarda gz nne alnmaz. Cam rt
malzemesinin her m2 ve mm kalnlnn arl 2,5 -3 kg kadardr.

Seraya asl sistemlerin arlnda; sera iskelet elemanlar zerine sabit olarak
balanacak stma, sulama, sistemlerinin oluturduu ykler, seralarn tm servis mr
boyunca deimeyecei iin l yk olarak kabul edilir.

27

2.4.2. Hareketli Ykler

Bu yklerin ierisinde; rzgar, kar, atya aslan bitkilerin ve sera atsn tamir iin
kan iilerin arlklar yannda depremin dinamik etkisi de gz nnde bulundurulmaldr.

2.4.2.1. Rzgar Yk
lkemizde seraclk blgesinde, sera planlanmasnda gz nne alnmas gereken en
nemli ykler, rzgar yk ve at elemanlarnn kendi arlk ykdr. Seralarn
planlanmasnda nemli etmenlerden biri olan rzgar, estii yne dik olan yzeylerde basn
dier yzeylerde ise emme kuvveti eklinde etki yapmaktadr. zellikle egemen rzgarlara
ak dar vadi ve boazlarla, deniz kylarnda, rzgar kuvvetinin etkisi olduka nemlidir.
Rzgarl gnlerde, sera kap ve pencerelerinin ak bulundurulmamas gerekir; nk, bu
aklardan giren rzgarn yaratt emme kuvveti, serann devrilmesine neden olabilir.
Rzgarn emme etkisiyle yapt kaldrma kuvvetinin etkisi, zellikle plastik rtl
seralarda, at rtsnn ve at yap elemanlarnn daha hafif olmas nedeniyle nemlidir.
Bu nedenle, at elemanlar balantsnn salam ve rt malzemesinin balonlamasna engel
olmak iin rt, galvanizli tel veya ahap talarla desteklenmelidir. Gerekli durumlarda,
serann dndan kuaklar atlmaldr.

2.4.2.2. Kar Yk
Kar ya olmayan veya ok az olan yrelerde (Akdeniz ve Ege Blgesi) ve sera at
eiminin fazla olduu iletmelerde kar yk, hesaba katlmaz. Ayrca stlan seralarda erime
ve kn rzgar hz yksek olduu yrelerde de karn savrulmas nedeniyle kar yk, yine
hesaplanmaz. Fakat lkemizde seraclk iletmelerinin zamanla kar yal blgelere kayma
olasl nedeniyle, sera statik ve mukavemet hesaplarnda kar yknn gz nne alnmas
gerekir.

2.4.2.3. atya Aslarak Yetitirilen Bitkilerin Arlklar

Seralarda birim alanda daha fazla bitki bulundurmak iin, seray nc boyutuyla
kullanmak gerekir. Bu nedenle sera, at alt elemanlarna bal iplerle sarlarak; fasulye,
hyar, domates gibi bitkiler yetitirilir. Bu bitkilerin meyveleri olutuka yk de artmaktadr.
Fakat bu yklerin, dikme balar arasndaki elik tellere balanmas nedeniyle at
elemanlarna verdii yk hesaba katlmaz.

28

2.4.2.4. Sera zerinde alan ilerin Arl

Serann kurulmas, bakm ve onarm srasnda iler, serann atsna klmadan
yaplabiliyorsa canl yk dikkate alnmaz.

2.4.2.5. Depremin Dinamik Yk

Deprem kuvvetinin yaplara yatay kuvvetler eklinde etki yapt bilinmektedir.
Depremin yap kitlesi ve elemanlarna bu etkisi, yap elemanlarnn daha kaln olarak
yaplmasna neden olursa da, serada alanlarn can gvenliini etkileyici rol oynamad
iin sera elemanlarnn hesaplanmasnda kullanlmaz.

29

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar

neriler

evrenizdeki seralar inceleyerek

kendinizce snflandrnz.
Bir seraya giderek sera ierisindeki
yap elemanlarn belirleyiniz.

Seralarn byklne, rt
malzemesine, iskelet malzemesine
dikkat ediniz.
Seralarn temellerinin boyutlarn
inceleyiniz.

Bu seradaki kaplarn, havalandrma

pencerelerinin boyutlarn serann
boyutuna gre karlatrnz.

Havalandrma pencerelerinin
nerelerde olduuna dikkat ediniz.

Sera iinde oluabilecek ykleri tespit

ediniz.

Blgenizdeki mevsimsel rzgarlar

ve ya miktarlarn reniniz.

Blgenizdeki seralarda kullanlan

iskelet malzemeleri hakknda bilgi
edininiz.

30

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aada verilen deerlendirme sorularn cevaplandrarak faaliyete ilikin bilgilerinizi
lnz.

LME SORULARI
1.

Aadakilerden hangisi sera tipinin seiminde etkili deildir?

A) Serann kullanm amac
B) Yerleim yerinin iklim koulu
C) letmenin ekonomik gc
D) Devlet politikas

2.

Kk bir aile iletmesinin kurulabilmesi iin seralarn taban alan en az ka

metrekare olmaldr?
A) 100- 200
B) 300- 400
C) 500-600
D) 1000-2000

3.

Kurulu biimine gre seralar snflandrdmzda aadakilerden hangisi yer

almaz?
A) Bireysel seralar
B) Blok seralar
C) Bitiik seralar
D) Komplike seralar

4.

Yap iskeletini oluturan en nemli eleman aadakilerden hangisidir?

A) Temel
B) Kolon
C) rt malzemesi
D) Mertek

5.

skelet malzemesine gre seralar snflandrdmzda aadakilerden hangisi yer

almaz?
A) Ahap iskeletli seralar
B) Demir iskeletli seralar
C) Hava iirmeli seralar
D) Plastik Seralar
31

6.

Aadakilerden hangisi sera rt malzemesi deildir?

A) Cam
B) Jt
C ) Plastik
D) Suni Elyaf

7.

Aadakilerden hangisi kolonun yap malzemesi deildir?

A) Alminyum
B) Ahap
C) elik
D) Plastik

8.

Aadakilerden hangisi sera at iskeletini oluturan yap eleman deildir?

A) Mertek
B) Ak
C) Makas
D) Dikme

9.

Rzgarl bir gnde seramzda nasl bir ilem yapmalyz?

A) Serann kap ve pencereleri almaldr.
B) Serann kap ve pencereleri kapatlmaldr.
C) Seramzn rzgar alan tarafndaki kap ve pencere kapatlmaldr.
D) Herhangi bir ilem yapmaya gerek yoktur.

10.

Aadakilerden hangisi havalandrma pencerelerinin kullanlma amac deildir?

A) Serada uygun nemi salamak
B) Serada scaklk ayar yapmak
C) Serada karbondioksit ve oksijen dengesini salamak
D) Seraya k girmesini salamak

DEERLENDRME
Cevaplarnz kontrol ediniz. Hatal yantlarnz iin konuyu tekrar ediniz.
Cevaplarnzn tamam doru ise deerlendirme leine geiniz.

32

Uygulama faaliyetinde kazandnz bilgi ve beceriler dorultusunda model olarak

setiiniz serann emasn iziniz .Yapm olduunuz almay aadaki kriterlere gre
deerlendiriniz.

DEERLENDRME LE
Deerlendirme Kriterleri

EVET

HAYIR

Kendinize bir sera modeli seitiniz mi?

Seranzn tipini belirlediniz mi?
Serada ne retildiini rendiniz mi?
izim iin gerekli malzemeleri hazrladnz m?
Setiiniz sera modelini bire bir lmn yaparak orantl olarak
izimini gerekletirdiniz mi?
izeceiniz serann yap elemanlarn incelediniz mi?
Serada olmas gerekli tm yaplar iziminizde gsterdiniz mi?
Serann var olduu blgedeki yerel rzgarlar rendiniz mi?
Serada hangi alet ve ekipmanlar kullanlyor dikkat ettiniz mi?
Sera dndaki binalarn nerelere kurulduuna dikkat ettiniz mi?

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Hatal yantlar iin bilgilerinizi tekrar ediniz. Tm yantlarnz
doru ise modl deerlendirmeye geiniz.

33

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aada verilen deerlendirme sorularn cevaplandrarak modle ilikin bilgilerinizi
lnz.
1.

klime bal kalmadan, btn yl boyunca ekonomik olarak bitkileri retilebilecei

tesislere .. denir.

2.

Ik gelimelerinde temel faktrdr.

3.

Sera yerinin seiminde etkili olan ekolojik faktrler arasnda , ., hava

hareketi, toprak ve toparafya, yn, su gelir.

4.

Seralar kurulu biimlerine gre , .. ve seralar olarak

e ayrlr.

5.

Yararlanma ekillerine gre seralar yetitirme, koruma, sergileme, ., ..

seralar olarak snflandrlr.

6.

Sera yap malzemesi ., .., .. olmaldr.

7.

Sera yaplarnn iskelet ve rt malzemesi ile dier ykleri zemine ileten yapya
. denir.

8.

Kolonlarn yapmnda .., .., malzemeleri kullanlr.

9.

Serada yk tayan dikmeleri ve at makaslar birbirine balayan yaplara .

denir.

10.

Sera iinde younlaarak biriken su damlararn toplamak amacyla yaplr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Hatal yantlar iin konular tekrar ediniz. Tm yantlarnz doru
ise bir sonraki modle geiniz.
Modl tamamladnz. retmeninizle iletiime geiniz.
34

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Sera
Ik, scaklk, hava hareketi
Sera
evre scakl
Rzgar kran
Askya almamz
Enerji
Dou- bat
D pazar ; pazar isteine
rn paketleme ve depolama
ve stma niteleri

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1
D
2
C
3
D
4
B
5
D
6
B
7
D
8
D
9
B
10
D
MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI
1
Sera
2
Yeil bitkilerin
3
Ik, scaklk
4
Bireysel, blok, bitiik
5
retme, aratrma
6
Ucuz, salam, hafif
7
Temel
8
Ahap, elik, alminyum
9
Ak
10
Oluk

35

NERLEN KAYNAKLAR
NERLEN KAYNAKLAR

Prof. Dr. TANRIVERD F.,iek retim Teknii, 1993.

Do.Dr. YKSEL A. N., Sera Yapm Teknii, Trakya niversitesi Ziraat

Fakltesi, Tekirda, 1990.

Prof.. Dr. ARICI ., Sera Yapm Teknii, Uluda niversitesi Ziraat Fakltesi,
Bursa 1990.

Prof. Dr. YKSEL A.N., Yrd. Do. Dr. KORKUT A. B ., Zir. Yk. Mh.
KAYGISIZ H., Sera reticisinin El Kitab,
Hasad yaynclk, stanbul, 1992.

36

KAYNAKA
KAYNAKLAR

Prof. Dr. Tanrverdi F.,iek retim Teknii, 1993.

Do.Dr. Yksel A. N., Sera Yapm Teknii, Trakya niversitesi Ziraat

Fakltesi, Tekirda, 1990.

Prof.. Dr. Arc ., Sera Yapm Teknii, Uluda niversitesi Ziraat Fakltesi,
Bursa 1990.

Prof.Dr. Yksel A.N., Yrd. Do.Dr. Korkut A.B, Zir. Yk. Mh. Kaygsz H.,
Sera reticisinin El Kitab,

Hasad yaynclk, stanbul, 1992.

37