BIOLOGIJA 2 RAZRED

1. UVOD U BIOHEMIJU I FIZIOLOGIJU

Biohemija (hemija ivota) je nauka koja prouava hemijsku strukturu ive tvari i njene promjene na
kojima poivaju ivotne pojave i procesi. Biohemija se dijeli na: 1. deskriptivna biohemija koja se
bavi opisom i istraivanjem hemijskog sastava ive materije (graa proteina, ugljikohidrata, masti
itd) i 2. dinamika biohemija koja prouava tokove pri radu i bioloke posljedice hemijskih promjena
u ivoj eliji.
Fiziologija je nauka o funkcijama organizma, organa i organskih sistema. Fiziologija se dijeli na
optu i specijalnu. Opta fiziologija prouava pojave i procese koji su zajedniki u veini oblika
ivota, bez obzira na stupanj sloenosti tjelesne grae. Specijalna fiziologija prouava fizioloke
osobine pojedinih irih i uih, biosistemskih skupina i uporedna (komparativna) fiziologija koja
prouava razlike i slinosti funkcionisanja pojedinih tkiva, organa, organskih sistema.
2. BIOELEMENTI-VODA
Svi elementi koji ulaze u sastav ivih bia su oznaeni kao bioelementi. Ima 115 otkrivenih
elemenata. Od svih elemenata, 70 je u ivim biima. Bioelemente dijelimo na:
-makroelemente, to su oni ija je koncentracija u organizmu 0, 04 posto i vie (kiseonik O, ugljik
C, vodik H, azot N, kalcij Ca, fosfor P, kalij K, sumpor S, hlor Cl, natrij Na i magnezij Mg).
-mikroelemente, to su oni ija koncentracija u organizmu iznosi manje od 0, 04 posto biomase
(eljezo Fe, cink Zn, bakar Cu, jod J, mangan Mn, molibden Mo i kobalt Co)
-ultramikroelemente koji se najee javljaju u tragovima (arsen As, iva Hg, olovo Pb, zlato Au,
radij Ra itd.)
Kisik je najzastupljeniji element -preko 60 posto, a voda 70 posto.
Voda predstavlja osnovnu i nezamjenjivu komponentu organizma svih ivih bia. Njen sadrzaj se
krece oko 70 % a u nekim iznimnim slucajevima oko 95 % mase tijela. U ivim organizmima voda
se nalazi u slobodnoj i vezanoj formi. Voda je izvrsan rastvara za brojne organske i neorganske
supstance. Vodu odlikuje moc provodjenja toplote. Voda ima i visoku temperaturu isparavanja. Zato
se biljke rashlauju transpiracijom a ivotinje znojem, dahtanjem i sl. Prema velicini rastvorenih
cestica u vodi rastvori se dijele na: prave, koloidne, emulzije (suspenzije).
3. FIZIKO-HEMIJSKI PROCESI I POJAVE U IVOM SISTEMU
U osnovi svih transportnih funkcija su pojave difuzije, osmoze i aktivnog transporta kroz membranu.
-Difuzija predstavlja fiziki proces kretanja molekula i jona, od mjesta vee na mjesto manje
koncentracije. Ovaj je proces karakteristian za gasove i tenosti i igra znaajnu ulogu u ivotnim
procesima biljaka i ivotinja.
-Osmoza je proces kretanja vode kroz polupropustljivu membranu. Voda se kree iz pravca manje
ka pravcu vee koncentracije. Osmoza dolazi do izrazaja samo ako su dvije tecnosti razlicitih
koncentracija razdvojene popupropustljivom membranom.
-Aktivni transport za razliku od difuzionih i osmotskih kretanja pri prenosu zahtjeva utrosak
energije. To je proces kretanja estica razliitih supstanci iz mjesta manje na mjesto vee
koncentracije troei energiju, kao to je energija adenozin-tri-fosfata-ATP-a.
Pored ovih pojava, mogu se prenositi i agregati molekula ili cijeli mikroorganizmi a ova se pojava
naziva endocitoza. A ona, prema prirodi njihovog unoenja moe biti pinocitoza i fagocitoza.
4. ORGANSKE TVARI (MATERIJE) I JEDINJENJA U IVOJ MATERIJI I NJIHOVA FUNKCIJA:
GLUCIDI (UGLJENIHIDRATI) I LIPIDI
U gradji zivih organizama pored bioelemenata i vode ucestvuju i slozena organska jedinjenja. Oko
95 % svih organskih sastojaka zivih bica cine: ugljikohidrati (glucidi) masti (lipidi) i bjelancevine
(proteini).
Ugljikohidrati su najrasprostranjenije organske supstance u prirodi. U biljnom organizmu slue kao
gradivni materijal (celuloza) ili rezervna hranjiva supstanca (skrob). Prema sloenosti grae dijelimo
ih na:
1.monosaharide-to su jednostavni eeri koji se hidrolizom ne mogu razarati na prostije spojeve koji
bi imali svojstva ugljikohidrata. Dijele se na heksoze i pentoze.

2. oligosaharide-spajanjem 2 -10 molekula monosaharida uz izdvajanje odgovarajueg broja

molekula vode, nastaju jedinjenja oligosaharida. Dijelimo ih na disaharide, trisaharide, tetrasaharide
itd.
3. polisaharide-to su sloena jedinjenja izgraena od veeg broja jedinica monosaharida.
Najzastupljeniji rezervni polisaharid kod biljaka je skrob, a kod ivotinja glikogen.
Masti-lipidi-karakterie velika grupa raznorodnih jedinjenja sa zajednikom odlikom
nerastvorljivosti u vodi, a rastvorljiva u organskim rastvaraima. U organizmima ivih bia uestvuju
kao gradivne i rezervne materije. Masti dijelimo na proste i sloene. Proste masti su estri
trihidroksilnog alkohola i masnih kiselina. Sloene masti su fosfolipidi i glikolipidi. Izgraene su od
glicerola, masnih kiselina i fosforne kiseline.
5. PROTEINI, HEMIJSKA STRUKTURA I KLASIFIKACIJA, PROTEIDI
Bjelanevine predstavljaju osnovnu strukturu i funkcionalnu komponentu protoplasta svih ivih
elija. Ne samo da upravIjaju najbitnijim ivotnim aktivnostima nego cine ak 6080% suhe tvari
protoplazme. Osnovna gradivna komponenta proteina su aminokiseline.
Aminokiseline su organske kiseline koje u svojoj molekuli sadre najmanje jednu amino i jednu
karboksilnu grupu. U zavisnosti od broja ovih grupa, dijele se na di-amino i di-karbonske
aminokiseline. U njihovoj grai uestvuje 4-5 elemenata (C,H,O,N,S). Prirodne aminokiseline su
kristalne i bezbojne supstance. Dijele se na zamjenjive i nezamjenjive. Nezamjenjive se unose
hranom a zamjenjive sintetiu u organizmu ovjeka.
Proteini se dijele na proste i sloene (to su proteidi). Prosti proteini predstavljaju jedinjenja
graena od aminokiselina. Sloene bjelanevine (proteidi) ine jedinjenja koja pored proteinskog
dijela sadre i prostetiku grupu. U proste proteine spadaju albumini, protamini, histoni, legumini,
glutamini, glijadini itd. Sloeni proteini-proteidi su fosfoproteidi, glikoproteidi, kromoproteidi,
lipoproteidi, nukleoproteidi, metaloproteidi.
6. HORMONI-GRAA, ULOGA, PODJELA
Hormoni su bioloki aktivne supstance koje se sintetiu u ivom organizmu, a izazivaju
odgovarajue promjene u drugim elijama i tkivima, usmjeravajui njihov rast, razvoj i druge
ivotne procese. Dijelimo ih na biljne (fitohormoni) i ivotinjske (zoohormoni).
Biljni hormoni (fitohormoni) su fizioloki aktivne materije koje se sintetiu u embrionalnim
centrima. Dijelimo ih na: stimulatori rasta (oni koji podstiu rast i razvoj) i inhibitori (oni koji koe
odreene procese).
Stimulatori rasta su auksini, giberelini i citokinini a inhibitori su etilen i apsicinska kiselina.
ivotinjski hormoni (zoohormoni) su fizioloki aktivne materije-produkti lijezda sa unutranjim
luenjem. Mogu biti steroidi (kortikosteroidi, estrogeni, progesteron, testosteron, aldosteron),
bjelanevine i polipeptidi (vazopresin, oksitocin, parathormon, tiroksin, insulin itd.), amini male
molekulske mase (epinefrin, neoepinefrin, kateholamini), nezasiene masne kiseline
(prostaglandinini).
7. VITAMINI-GRAA, ULOGA, PODJELA
Vitamini su fizioloki aktivne supstance koje se u organizmima javljaju u veoma malim koliinama,
ali bez kojih nije mogu normalan rast i razvoj ivih bia. U organizmu vitamini se vezu za
bjelancevine. Vei nedostaci vitamina izazivaju razliite poremeaje-avitaminoze, koje pri duem
trajanju mogu izazvati i smrt organizma. Vitamine dijelimo na vitamine rastvorljive u mastima
(liposolubilni) i vitamine rastvorljive u vodi (hidrosolubilni). Vitamini rastvorljivi u mastima su
vitamin A, D, E, K i F a vitamini rastvorljivi u vodi su vitamin B1, B2, B3, B12 i C.
8. UVOD U FIZIOLOGIJU BILJAKA, BILJKA KAO OTVORENI IVI SISTEM
Fiziologija biljaka je bioloka nauka koja prouava ivotne procese i funkcije biljnih organizama.
Fiziologija biljaka prouava u najirem smislu ivotne procese koji se u biljkama odvijaju tokom
njihovog ivota. Opstanak cjelokupnog biljnog svijeta na zemlji ovisi od organske produkcije biljaka.
Dijeli se na: fiziologija izmjene materija, fiziologija razvia i fiziologija gibanja i kretanja.
Fiziologija izmjene materija prouava biohemijski sastav biljnog organizma, nain usvajanja i
prometa vode, primanje anorganskih i organskih supstanci, fotosintezu, metabolizam biljaka itd.
Fiziologija razvia istrauje i objanjava rast elija, organa i organizma, razvoj biljaka, unutranje i
vanjske inioce tih procesa, starenje i smrt. Fiziologija gibanja i kretanja prouava gibanje organa
privrenih za podlogu pod uticajem razliitih faktora, te slobodne pokrete cijelih organizama.

9. VODA I NJEN PROMET U BILJKAMA

Vrlo je znaajan proces primanja i odvajanja vode, sto cini odgovarajuci vodni rezim u biljkama. Pod
vodenim reimom kod biljaka podrazumjevamo uzimanje vode iz zemljita putem korijena,
transport vode od korijena do listova i isparavanje vode. Ove tri radnje su meusobno povezane i
zavise jedna od druge. Prema vodenom reimu, biljke dijelimo u 3 grupe: 1.hidrofite-biljke koje ive
u vodi i koje ne mogu izdrati dui period bez vode, 2. mezofite-biljke koje su na granici izmeu
hidrofita i kserofita i mogu krae vrijeme bez vode, to su zapravo kopnene biljke i 3. kserofite su
biljke koje su se svojom morfolokom, anatomskom i fiziolokom graom prilagodile sa minimalnom
koliinom vode.
Njen fizioloski znacaj -voda je osnovni sastojak protoplazme, voda je osnovna tecna faza i medij u
kome se odvijaju sve enzimske reakcije. razne materije mogu stupiti u medusobnu hemijsku
reakciju samo ako su rastvorene u vodi, uzimanje rastvorenih materija moguce je samo iz vodene
otopine, provodenje materija kroz biljku moguce je samo ako su rastvorene u vodi, u procesu
fotosinteze voda je donosilac elektrona i protona.
Nie biljke uzimaju vodu itavom povrinom tijela, to su talofite. Vie biljke uzimaju vodu iz
zemljita putem korijena, to su suhozemne biljke, procesom osmoze. Voda se u zemljitu nalazi u 4
oblika: gravitaciona, kapilarna, higroskopska i opnena.
Veliki broj metabolickih funkcija voda ostvaruje procesima usvajanja i isparavanja-emitovanja
(transpiracije). Biljka emitira vodu u vidu vodene pare. Izgubljene koliine vode, biljka nadoknauje
primanjem novih. Zato je transpiracija kontrolisani fizioloki proces koji samoregulacijom
omoguava da biljka ekonomie raspoloivim koliinama vode iz zemljita. U zavisnosti od toga,
kojim putem se odaje voda sa povrine biljke, transpiracija moe biti stomatarna, kutikularna i
lenticelarna.
10. METABOLIZAM MINERALNIH MATERIJA
Mineralnu hranu biljaka cine razni hemijski elementi i jedinjenja koji se usvajaju iz spoljnje sredine.
Iz zraka biljka usvaja kiseonik, uglien-dioksid te neznatan dio vode. Sve ostale hranljive materije
usvajaju se u vidu fosfornih. kalijevih, azotnih i drugih jedinjenja iz zemljista. Biljci je za normalan
rast i razvoj neophodno 10 biogenih elemenata (C, H, 0, N, P, K, Ca, S, Mg i Fe), koji su oznaceni kao
makroelementi.Kasnije je ustanovljeno da su pored ovih elemenata koje uzima u vecim kolicinama u
procesima rasta i razvica neophodni i B, Cl, Cu, Mn, Mo i Zn, koje biljka koristi u manjim dozama.
Ova grupa elemenata nazvana je mikroementi. Ukoliko biljci nedostaje neki od ovih elemenata, ona
gladuje i zaostaje u rastu i razvoju.
Mineralne materije su veoma vane za biljke, jer uestvuju u izgradnji organskih materija, enzima,
vitamina, hlorofila itd. Usvajanje mineralnih materija putem korjena (manje preko lista) u jonskom
obliku vrsi se pasivnim i aktivnim putem. Pasivni put usvajanja odnosi se na kretanje mineralnih
materija od vece koncentracije ka manjoj, pa se odvija bez utroska energije biljnog organizma. U
tom procesu pasivnog usvajanja mineralnih tvari glavnu ulogu imaju difuzija i osmoza.U procesu
pasivnog usvajanja mineralnih tvari glavnu ulogu imaju difuzija i osmoza.
11. ISHRANA BILJAKA
Biljke se hrane mineralnim i organskim materijama: ugljenim hidratima, mastima, bjelancevinama
Biljke se hrane autotrofno i heterotrofno. Autotrofne biljke same sebi proizvode organske materije iz
neorganskih jedinjenja pomou fotosinteze i hemosinteze. Dok je pojava miksotrofije (oba glavna
nacina ishrane) relativno rijetka pojava. Miksotrofija veoma je rijetka pojava a uocena je kod
autotrofnih i heterotrofnih biljaka.
Hemosinteza je proces stvaranja organskih materija procesom oksidacije razliitih neorganskih
jedinjenja. Hemosintetski organizmi su neke bakterije koje nemaju hlorofil i sposobne su da izradjuju
organske spojeve bez prisustva svjetlosti, npr. azotne bakterije. Fotosinteza je proces stvaranja
organskih materija od neorganskih materija, iskoritavajui energiju sunevog zraenja.
Heterotrofne biljke se hrane gotovom organskom hranom koju stvaraju autotrofi. To je jedini oblik
organske ishrane svih gljiva i zivotinja ukljucujuci i covjeka a mogu biti paraziti koji se hrane na
raun domaina, poluparaziti koji djelimino iskoriavaju svog domaina uzimajui vodu i minerale
a same vre fotosintezu i mogu biti u odnosu simbioze sa drugom biljkom razliite vrste od koje
obje imaju koristi.
12. PIGMENTI ZA FOTOSINTEZU
Fotosinteza je sloeni fotohemijski proces u kome zelene biljke i neke bakterije iz neorganskih
materija (CO2 i H2O) a uz pomo energije suneve svijetlosti, sintetiziraju sloena organska

jedinjenja tipa eera, masti i bjelanevina itd. Za biljke su najvaniji hlorofili. Hlorofil ima
sposobnost da prima odreenu koliinu energije, to predstavlja osnovu za poetak procesa
fotosinteze. U izgradnji hlorofila utie 5 komponenti: C-ugljik, H-vodik, N-azot, Mg-magnezij i O-kisik.
Izgradnja hlorofila se odvija u temperaturnom rasponu od 2-40 C. Karotinoidi su pigmenti koji ne
vre fotosintezu ali su vani jer tite hlorofil od visokih temperatura i prebacuju primljenu svjetlost
na hlorofil. To su narandasti pigmenti koji su jako rasprostranjeni u biljnom svijetu i nalaze se u
svim biljnim organima. Fikobilini su prisutni kod crvenih i modrozelenih algi. U biljkama ima 4 vrste
pigmenata: hlorofili, karotinoidi, fikobilini i floridorubini.
13. FOTOSINTEZA (SVJETLA I TAMNA ETAPA FOTOSINTEZE)
Fotosinteza je proces stvaranja organskih materija iz neorganskih jedinjenja uz prisustvo suneve
svjetlosti. Vre ga zelene biljke koje sadre pigment hlorofil, koji se nalazi u hloroplastima. Proces
fotosinteze se odvija u 2 faze: svjetla i tamna faza. Svjetla se odvija na membranama diskova
hloroplasta. Zapoinje kada hlorofil primi kvantum suneve svjetlosti. Sam hlorofil, medjutim ne
moze iskoristiti niti dugo zadrzat steceni visak energije. Energetskim vikom neposredno se pokrecu
dva pararelna procesa: razlaganje vode i stvaranje jedinjenja koje je bogato energijom = atp. Ovi
procesi teku iskljucivo na suncevom svijetlu i zato su oznaceni kao svijetla etapa fotosinteze .
U stromi hloroplasta tece tamna etapa fotosinteze sinteza glikoze, gdje potrebnu energiju daje
ATP, pa nije nuno prisustvo svjetlosti. Za sintezu glikoze naophodani su atomi vodika nastali
fotosintezom vode. Tamna faza se odvija u stromi hloroplasta. Reakcija tamne faze odvija se
paralelno sa svjetlosnim reakcijama. Reakcije tamne faze ine cjelinu koja je nazvana Kelvinov
ciklus a uvjetno se moe podijeliti u 4 podfaze: karboksilacija, redukcija, regeneracija, produkcija.
Proces anabolizma - biohemijski procesi tokom kojih se od prostijih supstanci vri sinteza sloenih
sastojaka elijske gradje i celijskih produkata, naziva se anabolizam ili asimilacija.
Proces katabolizma - Biohemijski procesi razgradnje slozenih sastojaka zivog sistema su procesi
katabolizma (disimilacija). Katabolitickim procesima se oslobadja energija.
14. UTICAJ SPOLJANJIH FAKTORA NA FOTOSINTEZU
Intenzitet fotosinteze i njena produktivnost zavise od velikog broja unutrasnjih i spoljasnih faktora:
koncentracije hlorofila, asimilacione povrsine, aktivnosti enzima, sadrzaja vode, prisustva ugljen
dioksida i kisika, intenziteta svjetlosti, temperature, te mineralne ishrane. Meu najvanije
spoljanje faktore koji utiu na fotosintezu ubrajamo svjetlost, temperatura, voda i koncentracija
ugljen dioksida i kisika, mineralne materije. Za proces fotosinteze biljke koriste plavi i crveni dio
spektra. U plavom se vie proizvode proteini a pri crvenom ugljikohidrati. Normalna koncentracija
ugljen dioksida u vazduhu iznosi 0,03 posto. Minimalna koncentracija ugljen dioksida pri kojima
biljka moe vriti fotosintezu iznosi 0,008 posto. Biljkama odgovara vea koncentracija ugljen
dioksida od normalne. Biljke mogu vriti fotosintezu na temperaturi ispod 0 C. Voda je veoma vaan
faktor za odvijanje fotosinteze. Intenzitet fotosintetikih reakcija odreuje onaj faktor koji je u datom
trenutku najblii svom fiziolokom minimumu. Ako pri ostalim povoljnim uslovima, nedostaje jedan
uslov, proces fotosinteze e biti ogranien koliinom nedostajue supstance.
15. DISANJE BILJAKA (AEROBNO DISANJE)
Disanje je karakteristicno za biljke i zivotinje koje udisu atmosferski kisik i njih nazivamo aerobni
organizmi a njihov katabolizam je aerobni katabolizam. Disanje kao bioloska oksidacija ima mnogo
sire znacenje: to je komplikovan proces oslobadjanja energije za razlicite zivotne radnje ciju osnovu
cine enzimske biohemijske reakcije u celiji. Disanje daje energiju za formiranje molekula ATP.
Kod biljaka razlikujemo aerobno i anaerobno disanje. Aerobno disanje za koje je nuna prisutnost
kisika i uobiajeno je za sve eukariotske organizme. Aerobno disanje se kod eukariota odvija u
mitohondrijima jer one sadre sve naophodne enzime za potpuno razlaganje karbonskih kiselina do
ugljen dioksida i vode. Ono je viestupnjevit proces u kojem se glukoza oksidira u nizu reakcija koje
se mogu podijeliti u 3 stadija:
1. glikoliza, 2. ciklus limunske kiseline (Krebsov ciklus) i 3. transportni lanac elektrona ili dini lanac.
Glikoliza se odvija u citoplazmi. A polazna supstanca u Krebsovom ciklusu je pirogroana kiselina,
nastala glikolizom. Proces zapoinje oksidativnom dekarboksilacijom a krajnji ishod Krebsovog ciklusa
u energetskom balansu je 36 molekula ATP-a, te 3 molekula CO2.
16. ANAEROBNO DISANJE BILJAKA
Anaerobno disanje ili vrenje koje se zbiva u odsutnosti kisika (anaerobnim uvjetima). Za glikolizu
nije potreban kisik, to predstavlja prednost za biljna tkiva izloena manjku kisika npr. korijenje

movarnih biljaka. Glikoliza se odvija u citoplazmi, pri emu se glukoza razlae do 2 molekule
pirogroane kiseline. Proces glikolize obuhvata 4 etape: aktivacija heksoza sa 2 molekule ATP-a,
prevoenje molekula heksoze u 2 molekula trioze, dehidriranje gliceraldehid 3 fosfata i njegovo
povezivanje sa neorganskim fosforom i stvaranje pirogroane kiseline. Nastala pirogroana
kiselina u anaerobnim uslovima, pri fermentaciji se podvrgava vrenju a u aerobnim uslovima, nakon
aktivacije ulazi u tzv.Krebsov ciklus. Krajnji produkti anaerobnog disanja u viim biljkama su obino
mlijena, oksalna, vinska, jabuna i limunska kiselina. Za razliku od ivotinja i ovjeka koji zbog
nedostatka kisika brzo umiru, biljke mogu neko vrijeme prei na anaerobno disanje.
17. FIZIOLOGIJA RASTA I RAZVIA BILJNIH ORGANA
Na proces rasta i razvica djeluje citav splet unutrasnjih i vanjskih faktora. Od unutrasnjih
najznacajni su biljni hormoni (fitohormoni) i vitamini, a od vanjskih svjetlost, temperatura, vlaznost i
voda te mineralne tvari.
Individualno razvie ili ontogeneza je proces razvoja jedinke bilo koje vrste od zaea pa sve do
smrti. Razvie biljnih elija protie u 3 faze: embrionalna-proces nastajanja nove elije, faza
izduivanja i proirivanja i faza diferencijacije. Embrionalna faza je proces nastajanja nove elije
diobom elija meristemskog tkiva. U ovoj fazi, znaajnu stimulativnu ulogu imaju fitohormoni-biljni
hormoni. Nakon vie provedenih dioba, elije se udaljavaju od meristema i ulaze u drugu fazuizduivanje i poveanje volumena. U njima se pojavljuje velika centralna vakuola u koju ulazi voda i
tako dolazi do istezanja zidova. Zatim, elija dobija impuls polarnosti i trajno se diferencira u
specijalni tip. Osnovne faze ontogeneze viih biljaka su mirovanje, klijanje, vegetacija i reprodukcija.
18. BILJNI HORMONI-AKTIVATORI I INHIBITORI
Biljni hormoni ili fitohormoni se dijele na dvije grupe: stimulatori-podsticajni i inhibitori-oni koji koe
odreene procese. Stimulatori rasta su auksini, giberelini i citokinini a inhibitori su etilen i
apscisinska kiselina.
Auksin- prirodni auksini su indolsiretna kiselina, indolpirogroana kiselina i indolpropionska
kiselina. Auksin djeluje na diobu elija, formiranje korijenja, rast ploda, partenokarpiju, odreuje rast
u visinu, sprijeava opadanje listova i plodova, te razvoj bonih grana.
Giberelini utiu na duinsko rastenje, obrazovanje cvjetova, mirovanje sjemena i pupoljaka,
apikalnu dominaciju, pojavu partenokarpije, aktiviranje odreenih gena, utie na duinski rast.
Citokinini- podstiu diobu elija ili citokinezu. Utiu na diobu elije, sintezu proteina i RNK, proces
starenja, transport materija, mirovanje sjemena, sprijeavaju opadanje listova i produavaju im
fizioloku aktivnost, transport materija.
Apscisinska kiselina negativno utie na procese rasta. Produava dormanciju sjemena, inhibira
cvjetanje, utie na opadanje listova i plodova, nazivaju je i hormon stresa.
Etilen-inhibira izduivanje izdanaka i korijena, stimulira klimakterino disanje, sprijeava kretanje
auksina, podstie opadanje listova i plodova, inducira obrazovanje cvijeta itd.
19. FIZIOLOGIJA CVJETANJA, FOTOPERIODIZAM
Pod fotoperiodizmom podrazumjevamo razliite potrebe biljke za svjetlou tokom godine.
Osnovni kriteriji fotoperiodizma su najvea i najmanja duina dana. U zavisnosti od toga, djelimo ih
na biljke dugog dana, biljke kratkog dana i dnevno neutralne biljke. Npr.pinat pripada biljkama
dugog dana, pa ako je dan krai od 13h, on nee cvjetati. Hrizantema prirpada biljkama kratkog
dana, i cvjeta samo ako je dnevno osvjetljenje krae od 15h. Postoje i one biljke koje tokom rasta ne
reaguju na duinu dana, to su dnevno-neutralne biljke.
Dormancija je faza mirovanja kod biljaka. Da bi neke vrste biljaka cvjetale i davale plodove,
potrebno je njihovo sjeme odreeno vrijeme izlagati niskim temperaturama. Ova faza u razvoju
biljaka naziva se faza jarovanja.
20. FIZIOLOGIJA SJEMENA I PLODA
Sjeme je nova tvorevina koja se javlja samo kod sjemenjaa i slui za rasijavanje i osvajanje novih
prostora. ini poetnu i zavrnu fazu razvia biljaka. Sjeme se razvija iz zigota nakon oplodnje. U
suhom stanju (prije stupanja u povoljne uslove klijanja) sjeme se nalazi u stanju mirovanja. Za
klijanje sjemena veine biljaka, neophodna je odreena koliina svjetlosti. A kod nekih, svjetlost
inhibira klijanje ili su neutralne na svjetlost. U procesu klijanja sjemena prva faza je hidratacija ili
bubrenje, a usvajanjem vode dolazi do druge faze i do inbibicije -metabolizam se usmjerava na
transformaciju rezervnih materija u gradivne komponente. Fazu aktivnog metabolizma karakterie

poveanje RNK i DNK. Nakon oplodnje, sjemeni zametak se diferencira u sjeme, dok tkivo plodnice
daje plod.
21. POKRETI KOD BILJAKA
U biljke koje se kreu ubrajamo jednoelijske alge, gljive i bakterije. Prema nainu kretanja sve
biljke moemo podijeliti na biljke koje se kreu (izvode lokomotorne pokrete -taksije) i biljke koje
ive privrene za podlogu. Pokreti kod biljaka mogu biti indukovani i autonomni. Indukovani
pokreti se dijele na tropizme i nastije.
Tropizmi-pokreti biljaka koje izaziva jednostrani nadraaj naziva se tropizam. Ako je pokret
usmjeren u pravcu drai, govorimo o pozitivnom, a u suprotnom o negativnom tropizmu. Tropizme
dijelimo na fototropizme, hemotropizme, geotropizme i hidrotropizme.
Nastije su pokreti biljaka i njenih organa, koji su nezavisni od pravca drai. Dijelimo ih na
termonastije, fotonastije, niktinastije, seizmonastije. Autonomni pokreti kod biljaka su pokreti
neovisni od spoljnih faktora.
Biljke koje se kreu izvode svoje pokrete pomou lanih noica, treplji i bieva. Prema vrsti drai,
sve taksije kod biljaka djelimo na fototaksije (djelovanjem svjetlosne drai), hemotaksije
(djelovanjem hemijske drai) i aerotaksije.
22. UVOD U FIZIOLOGIJU IVOTINJA I OVJEKA
ivotinjski i ljudski organizmi su veoma sloeni ivi sistemi sa vie nivoa organizacije, od atoma i
molekula, preko elija i tkiva, do organa i organskih sistema. elija je osnovna jedinica ivota a
najvii nivo organizacione integracije svih komponenti je organizam. Za osnovna funkcioniranja i
odravanje strukture ivih bia je karakteristian bioloki red. ivotne funkcije organizma u cjelini
poivaju na usaglaavanju niza aktivnosti, kao to su kretanje, ishrana, disanje, cirkulacija tjelesnih
tenosti, funkcionisanje metabolizma, izluivanje, da bi se ostvario rast i razvoj. Cjelokupni ivot
svakog organizma je obiljeen neprekidnim procesom prilagoavanja-adaptacije, promjenjivim
uvjetima ivotne sredine. To je tzv. fizioloka adaptacija koja moe biti: aktivna (fizioloka) i pasivna
(evolutivna, evolucijska).
23. SISTEM INFORMACIJE I INTEGRACIJE
Sloeni sistem obavjetavanja (informacije) i odravanja cjelovitosti (integriteta) organizma
obuhvata receptore, provodne puteve (sistem) i efektore. Receptori su specijalizirane elijske
strukture, elije, tkiva i organi koji imaju posebno izraenu nadraljivost, odnosno prijeme
odgovarajuih informacija (ula i nervne elije). Provodni sistem odnosno sistem prenoenja
informacija omoguava da se primljena vijest u organizmu preradi i prenese do elijskih struktura tj.
efektora. Efektori su neposredni izvrioci reakcije organizma na primljena obavjetenja o uvjetima
ivotne i unutranje sredine (miii i lijezde).
24.ULA (RECEPTORI I PROCES PRIMANJA DRAI)
Drai su sva ona fizika i hemijska djelovanja (spoljne ili unutranje sredine) koja u ivom sistemu
izazivaju nadraaj. Drai mogu biti vanjske i unutranje. ulo (osjet) je svojstvo organizma da pod
uticajem odreene energije doe u odgovarajue stanje nadraenosti. Prijemnici drai svrstavaju se
u razliite kategorije: 1.fotoreceptori (svjetlosna ula), 2.mehanoreceptori (mehanika ula), 3.
hemoreceptori (hemijska ula), 4. termoreceptori (toplotna ula). U ivotinjskom svijetu postoje 3
osnovna stupnja sloenosti funkcije vida: razlikovanje jaine svjetlosti, razlikovanje pravaca
svjetlosti, razlikovanje svjetlosnih slika.
Receptori su specijalizirane celijske strukture, celije, tkiva i organa koji imaju izrazenu sposobnost
primanja odgovarajucih informacija o okolinskim i unutar tjelesnim stanjima organizma. Kod
visecelijskih organizama sposobnost primanja je karakteristicna za culne i nervne celije.
Fotoreceptori su culne celije koje u stanje nadrazenosti dolaze pod uticajem energije svjetlosnog
zracenja. Ako su u procesu prijema adekvatnih drazi pored njih ukljuceni i dodatni opticki aparati
takav culni aparat se oznacava kao oko. Osjetni (fotoreceptorski) dio oka je mreznjaca.
Najuze centralno polje mreznjace je zuta mrlja. Nekoliko mm dalje od nje nalazi se slijepa mrlja i
ona uopste nema fotoreceptora.
Hemoreceptori cula okusa kod covjeka i sisara se nalaze u culnim kvrzicama na odredjenim
djelovima jezika i nepca dok su receptori cula mirisa u nosnoj supljini. Covjek prepoznaje 5 osnovna
kvaliteta hemijske drazi : slatko kiselo i gorko, ljuto i slano.
Hemoreceptori cula mirisa kod covjeka se nalaze u sluzokozi gornjeg dijela nosne duplje i nosne
pregrade. Mehanoreceptori su sekundarne celije i slobodni nervni zavrseci u kojima nadrazaj

izaziva mehanicka energija spoljnjeg ili unutrasnjeg porijekla. Organ cula sluha kod covjeka kao i
kod ostalih sisara je uho. Receptori za pritisak i dodir kod ovjeka su na vrhovima prstiju,, jeziku,
usnama i vratu. Receptori ulnih organa duboke osjetljivosti se najee nalaze u miiima i
tetivama, zglobnim ahurama i drugim unutranjim organima. Termoreceptori su receptori koji su
specijalizovani za prijem jedne od dvije adekvatne toplotne drai-toplo ili za hladno i rasporeeni su
po itavoj povrini tijela.
25. NERVNI SISTEM
Nervni sistem ima ulogu provoenja, obrade i analize primljenih obavjesti, izbora adekvatnih
odgovora i njihovog proslijeivanja do efektora. Osnovna organizaciona i funkcionalna jedinica
ivanog sistema je neuron. Sastoji se od zvjezdastog tijela sa jedrom i nervnih nastavaka. To su
kratki (dentriti) i dugi (neuriti). Spoj susjednih nervnih elija ostvaruje se funkcionalnom vezom
dendrita jedne elije i neurita druge elije i to preko sinapse (spojnice). Sinapsa prenosi signal sa
jednog neurona na drugi. Modane i modinske ivce ine snopovi kratkih aksona, koji se udruuju u
ganglije. Skup svih nervnih elija organizma ini njegov nervni sistem. Organizacija nervnog sistema
se javlja u 2 oblika: difuzni i centralizirani nervni sistem. Ushodna vlakna provode podraaje od
periferije organizma do nervnih centara a nishodna od nervnih centara ka perifernim organima.
Prema funkciji nervni sistem se dijeli na cerebrospinalni i autonomni. U okviru cerebrospinalnog su
CNS i PNS. CNS ine mozak i kimena modina a PNS ine svi ivci koji izlaze iz mozga i kimene
modine. Autonomni dio nervnog sistema se dijeli na simpatikus i parasimpatikus.
26. ENDOKRINI SISTEM
Endokrini sistem ine lijezde sa unutranjim luenjem. Endokrine lijezde lue hormone. Hormoni
su bioloski aktivne supstance, veoma heterogene hemijske prirode - bjelancevine i njihovi derivati,
aminokiseline, steroidi i sl. Najvanija endokrina lijezda je hipofiza. Prednji reanj hipofize lui
somatatropin (STH) koji utie na rast. Zadnji reanj hipofize lui 2 hormona: oksitocin (utie na
odravanje trudnoe i kontrakcije materice) i vazopresin (utie na promet vode u bubrezima). titna
lijezda lui 2 hormona: tiroksin, tri-jod-tironin. Oni utiu na opti metabolizam, na promet ugljenih
hidrata, masti, proteina, rad srca.
Paratitna lijezda lui parathormon koji utie na promet minerala u kostima. Timus (grudna
lijezda) je aktivna samo do puberteta. Utie na razvoj posebne grupe leukocita. Guteraa ili
pankreas je endokrina i egzokrina lijezda. Kao endokrina lui 2 hormona: insulin i glukagon. Insulin
smanjuje nivo eera u krvi, a glukagon poveava. Nadbubrene lijezde su graene od kore i sri.
Sr lui 2 hormona adrenalin i noradrenalin. Kora lui hormone koji se zovu kortikosteroidi. Adrenalin
je hormon stresa, a noradrenalin utie na vazokonstrikciju perifernih krvnih sudova. Sjemenici
(testisi) lue testosterone koji utie na razvoj sekundarnih spolnih karakteristika mukarca u
pubertetu. Jajnici lue estrogene hormone: estron i estradiol i progesteron. Estrogen utie na razvoj
sekundarnih polnih karakteristika ena u pubertetu. Progesteron utie na odravanje trudnoe.
27. VARENJE HRANE KOD IVOTINJA I OVJEKA-INTRACELULARNO VARENJE
Procesi koji se odvijaju u organima za varenje i koji vode razlaganju hrane nazivaju se varenje
hrane. U elijama se odvijaju procesi razlaganja (kataboliki) procesi i procesi sinteze-anaboliki
procesi. Postoji nekoliko tipova varenja hrane: unutarelijsko (intracelularno), vanelijsko
(ekstracelularno) i prelazni tip varenja hrane.
Jednoelijski organizmi su graeni samo od jedne elije pa se i cjelokupno varenje hrane odvija
unutar te elije, i proces se zove unutarelijsko ili intracelularno varenje. Pod uticajem fermenata,
hrana se razlae pa korisni sastojci prelaze u protoplazmu a ostaci se izbacuju iz elije. To je npr.
prisutno kod amebe ili papuice. Kod nekih organizama varenje hrane se najveim dijelom odvija u
upljini organa za varenje, dok se samo neke materije razlau intracelularnim varenjem-to je
tzv.prelazni tip varenja hrane. Probavni sistem kod ovjeka ine usta, drijelo, jednjak, eludac,
tanko i debelo crijevo, a du probavnog sistema se nalaze pljuvane, eludane i crijevne lijezde,
jetra i pancreas.
28. EKSTRACELULARNO VARENJE-REGULACIJA VARENJA HRANE
Probavni sistem sastoji se od velikog broja organa, koji su povezani u jedinstvenu cijelinu. Rad
probavnog sistema regulira nervna i humoralna komponenta. Humoralna komponenta regulira rad
ovog sistema pomou hormona. Nervna komponenta regulacije probavnog sistema funkcionira
putem CNS i PNS. Uzimanje i mehanika obrada hrane u ustima voljni su pokreti i regulira ih CNS.
Gutanje hrane je refleksna radnja, vri se preko centra u produenoj modini, nervno-reflektornim

putem. Prolazak hrane kroz drijelo i jednjak je posljedica gutanja i funkcije miia ovih organa.
Sekrecija probavnog soka u eludcu vri se pod uticajem hemijskih i nervnih nadraaja. Regulacija
luenja pankreasnog soka, tj. regulacija varenja u tankom crijevu se odvija u 2 faze-nervna i
humoralna. Na kraju dolazi do defekacije, to je radnja koja se obavlja voljnim aktom.
29. TJELESNE TENOSTI- SASTAV I FUNKCIJA TJELESNIH TENOSTI
Tenost koja okruuje elije vieelijskih organizama i obavlja funkciju razmjene naziva se tjelesna
tenost. To je u stvari sva tenost koja se ne nalazi u elijama. To znai da se u vieelijskom
organizmu nalazi intracelularna tenost koja se nalazi u elijama i ekstracelularna tenost koja se
nalazi van elija. Razlikujemo nekoliko vrsta tjelesne tenosti: hidrolimfa, hemolimfa, krv i limfa.
Hidrolimfa je tjelesna tenost najjednostavnijih vieelijskih ivotinja (suneri i dupljari). To je u
stvari voda u kojoj ovi organizmi ive, ona im donosi hranu i kiseonik. Hemolimfa je tjelesna tenost
sloenijeg hemijskog sastava, prisutna kod organizama koji imaju otvoreni sistem cirkulacije, od
elija sadri samo leukocite. Krv je tjelesna tenost organizma sa zatvorenim sistemom cirkulacije.
Sastoji se iz krvne plazme i krvnih elija. Limfa je filtrat krvi, predstavlja vezu izmeu krvi i elija.
Tjelesne tenosti su uglavnom viskozni vodeni rastvori neorganskih soli, hranjivih organskih
materija, aktivnih organskih materija i otpadnih produkata metabolizma. I imaju viestruku ulogu: 1.
uestvuju u transportu hranjivih materija kroz organizam, 2. uestvuju u razmjeni gasova, 3.
uestvuju u izluivanju i humoralnoj regulaciji organizma, 4. uestvuju u regulaciji osmotskog
pritiska i 5. odbrambena uloga.
30. ELIJE TJELESNIH TENOSTI
elije tjelesne tenosti su: eritrociti, leukociti, trombociti.
Eritrociti su najbrojniji uoblieni elementi koji svojom masom i izgledom daju krv. Eritrociti sadre
stanino jedro. Sastoje se iz vode, hemoglobina, masti i bjelanevina koje ine tzv.stromu. Eritrociti
posjeduju propustljivu opnu. Stvaranje eritrocita obavlja se u kotanoj sri a duina njihovog ivota
iznosi 120 dana. Hemoglobin koji se nalazi u eritrocitima ima funkciju u razmjeni respiratornih
gasova.
Leukociti su bijela krvna zrnca i imaju znaajnu ulogu u imunitetu. Leukociti imaju odbrambenu
ulogu. Dijele se na granulocite i agranulocite. Granulociti se dijele na neutrofilne, eozinofilne i
bazofilne granulocite. Nesegmentirani leukociti su limfociti i monociti.
Imunitet moe da bude uroeni i steeni. Steeni moe da bude prirodni i vjetaki. Prirodni moe
da bude aktivni i pasivni. A i vjetaki moe takoer biti aktivni i pasivni. Aktivan vjetaki imunitet
se dobija vakcinom a pasivni serumom.
Trombociti su krvne ploice. Nastaju u kotanoj sri a razaraju se u slezeni. Imaju ulogu u
zgruavanju krvi. Kod ovjeka u normalnim prilikama, krvni ugruak (tromb) se stvara za oko 5 min.
To su krvne ploice, najsitniji su elementi krvi. Najvanija uloga trombocita je u procesu
zaustavljanja krvarenja poslije povrede tj. u procesu zgruavanja krvi.
31.CIRKULACIJA TJELESNIH TENOSTI
Cirkulacija tjelesnih tenosti odvija se kroz posebno izdiferenciran sistem organa koji ine pulzatorni
organ-srce i krvni sudovi. Centralno mjesto u cirkulatornom sistemu zauzima srce. Tjelesna tenost
pomou ovog sistema cirkulira, dakle ide ka tkivima i preko krvnih sudova se ponovo vraa u srce.
Ovo stalno cirkuliranje omoguava obavljanje vanih funkcija. Kod ivotinja razlikujemo otvoreni i
zatvoreni sistem cirkulacije. Otvoreni je prisutan kod ivotinja koje kao tjelesnu tenost sadre
hemolimfu. Kod njih se tjelesna tenost kree posebnim sudovima i cirkulira kroz posebne tjelesne
upljine-lakuna. Karakteristian je za crve, mekuce, rakove,insekte itd. Zatvoreni cirkulatorni
sistem karakterie kretanje tjelesne tenosti kroz zatvoreni sistem sudova od srca do tkiva i
obrnuto. Ptice, sisari i ovjek imaju zatvoreni sistem cirkulacije tjelesne tenosti.
Srce je upalj popreno prugasti mii koji se nalazi u grudnoj duplji izmeu lijevog i desnog plunog
krila. Ima 2 komore i 2 pretkomore, a razlikuje se i lijeva i desna strana srca. Na otvorima izmeu
pretkomora i komora se nalaze zalisci. Srano tkivo ine 3 sloja: perikard, miokard i endokard.
Postoji mali i veliki krvotok u tijelu ovjeka. Kada preko vena krv iz tijela dolazi u desnu komoru, iz
desne komore krv arterijama dolazi u plua, a krv obogaena kisikom venama dolazi u lijevu
pretkomoru, taj se krvotok naziva mali krvotok. Tok krvi od lijeve komore srca kroz krvotok do desne
pretkomore se naziva veliki krvotok. Srce ima sinusni i atrioventrikularni centar automatije srca.
Srana revolucija protie tako to se gre obje pretkomore, zatim obje komore, iza ega slijedi
pauza. Limfa je posrednik izmeu tkiva i krvi. Ona cirkulira limfnim sudovima.

32. DISANJE-REGULACIJA DISANJA

Unoenje kiseonika u organizam i izbacivanje karbondioksida iz organizma naziva se razmjena
gasova ili disanje. Razmjena gasova izmeu tjelesne tenosti i spoljanje sredine posredstvom
organa za disanje naziva se spoljanje disanje a razmjena gasova izmeu tjelesne tenosti i tkiva
oznaava se kao unutranje disanje. Ono to organizme ini razliitim je spoljanje disanje, dok se
unutranje disanje odvija na uglavnom slian nain.
Razlikujemo nekoliko tipova spoljanjeg disanja: disanje preko koe, krga, traheja, plua. Disanje
preko koe prisutno je kod svih organizama. krge su organi za disanje kod organizama koji ive u
vodi. Traheje su organi za disanje kod insekata. Plua su organi za disanje kod veine kimenjaka. U
organe za disanje kod ovjeka ubrajamo: disajne puteve (nosna duplja, drijelo, grkljan, dunik,
bronhije), plua (imaju desno i lijevo pluno krilo, alveole), plunu maramicu, dijafragma, pomoni
organi, rebra.
33. EKSKRECIJA -OPTA FIZIOLOKA EKSKRECIJA
Izbacivanje tetnih materija iz organizma, naziva se ekskrecija ili izluivanje i vri se pomou organa
za ekskreciju. Krajnji produkti metabolizma nastaju na kraju procesa razlaganja organskih materija
na nivou elije. Kod veine beskimenjaka i riba kao krajnji produkt metabolizma bjelanevina
nastaje amonijak. Kod sloenijih organizama nastaju urea i mokrana kiselina. Izluivanje kod
jednoelijskih organizama se odvija putem itave elijske povrine, hranjive vacuole i kontraktilne
vacuole, npr.suneri i dupljari. Izluivanje kod vieelijskih organizama se odvija putem ekskretornih
sistema, kao to su npr. protonefridije (gliste), metanefridije (lankovite gliste i mekuci), Malpigijevi
kanalii (insekti), antenalna lijezda (rakovi) i sl.
Kimenjaci kao ekskretorne organe posjeduju bubrege. Kod sisara i ovjeka opta fizioloka
ekskrecija se javlja u najsloenijem obliku. Najvei dio produkata metabolizma izluuje se preko
bubrega, u mokrai. Organi za ekskreciju kod ovjeka su bubrezi, mokraovodi, mokrana beika i
izvodni mokrani kanal. Ekskretorni organi imaju dvojaku ulogu: 1. slue za izluivanje tetnih
produkata metabolizma, 2. uestvuje u regulaciji osmotskog pritiska i odravaju ravnoteu izmeu
unesene i izluene koliine tenosti.
34. FIZIOLOGIJA KRETANJA-AMEBOIDNO KRETANJE.BIEVI, TREPLJE, FIZIOLOGIJA I
BIOHEMIJA MIINE KONSTRUKCIJE
Pod kretanjem podrazumjevamo aktivno pomjeranje tijela ili dijelova tijela u prostoru. Ovu osobinu
ima vei broj ivotinja a samo manji broj vodi sjedei nain ivota uz mogunost pokretanja dijela
tijela. Neki se organizmi kreu pasivno. Tako imamo ameboidno kretanje, cilijarno kretanje i miino
kretanje. Ameboidno kretanje je karakteristino za amebe, izvodi se lanim noicama pokretanjem
ektoplazme i to uglavnom prema izvoru hrane. Cilijarno kretanje je prisutno kod jednoelijskih
organizama, dakle pomou treplji ili cilija. Kretanje pomou bieva je prisutno kod bakterija. Miino
kretanje je prisutno kod veine beskimenjaka i kimenjaka. Najsloeniji sistem za kretanje imaju
kimenjaci jer imaju unutranji skelet za koji su privreni miii, pa se kretanje odvija zahvaljujui
povezanosti miinog i skeletnog sistema.
Biohemija i fiziologija miine kontrakcije-da bi dolo do kontrakcije miia, podraaj iz ivaca
prenosi se na mii. Razlikuju se prosta i sloena miina kontrakcija ili tetanus. Tetanus moe biti
potpun i nepotpun. Za rad miia je potrebna energija koja se dobija iz adenozintrifosfata. Kod
poprenoprugastih miia kada impulsi dostignu odreeni prag, nastupa kontrakcija a potom period
oputanja miia. Postoje dvije grupe ovakvih miia, savijai i istezai. Koordinacija miinih
pokreta se ostvaruje preko nervnog sistema. Kontrakcija glatkih miia se odvija sporije ali je i due
zadravanje u kontrahiranom stanju (crijeva, eludac, materica, beika i sl.)
35. PROMET TOPLOTE I TERMOREGULACIJE
Ukupna aktivnost u elijama, tkivima i organizmu koja se ogleda u brojnim i sloenim biofizikim i
biohemijskim procesima, usljed prisustva karbohidrata, bjelanevina, masti, vitamina, minerala i
vode, i oznaava se kao promet materija i energije tj. metabolizam. Kao direktna posljedica prometa
materije i energije nastaje odreena koliina toplote koja se manifestuje kao tjelesna temperatura.
Sve ivotinje dijelimo na poikiloterme i homeoterme. Tjelesna temperatura poikilotermnih
organizama ovisna je od vanjske temperature. Do izvjesne granice, ona se mjenja prema spoljanjoj
temperaturi. Ovi organizmi nemaju mehanizme regulacije ili su vrlo ogranieni. Tjelesna
temperatura homeotermnih organizama odrava se na stalnom nivou, bez obzira na kolebanje
spoljanje temperature. Oni imaju mehanizam za termoregulaciju. Prosjena tjelesna temperatura
ovjeka iznosi 36-37 C. Ova temperatura se mjenja u toku dana, tako da je minimalna pred zoru, a

maksimalna poslije podne. Postoji hemijska i fizika termoregulacija. Hemijskom termoregulacijom

kontrolie se stvaranje toplote dok se fizikom termoregulacijom kontrolie odavanje toplote. U
stvaranju toplote tj. hemijskoj termoregulaciji najvaniji faktori su osnovni ili bazalni metabolizam,
miina aktivnost, djelovanje hormona i simpatikusa. Osnovni metabolizam je osnovni izvor toplote.
Odavanje toplote, tj. fizika termoregulacija djeluje preko 3 mehanizma: radijacija, kondukcija i
evaporacija.
36. OSNOVNI METABOLIZAM-POIKILOTERMIJA I HOMEOTERMIJA
Energija potrebna za odvijanje osnovnih ivotnih potreba, u uvjetima potpunog mirovanja, oznaava
se kao osnovni metabolizam. U skladu sa fizikim aktivnostima metabolizam se poveava za rad
koji organizam obavlja. Na taj nain, utroak energije je vei i ova nova koliina energije oznaava
se kao dopunski metabolizam. Dakle, osnovni metabolizam uvean za aktivnosti organizma
(dopunski metabolizam) predstavlja opti metabolizam. Na opti metabolizam najvie utiu rad i
temperatura okoline.
Sve ivotinje dijelimo na poikiloterme i homeoterme. Tjelesna temperatura poikilotermnih
organizama ovisna je od vanjske temperature. Do izvjesne granice, ona se mjenja prema spoljanjoj
temperaturi. Ovi organizmi nemaju mehanizme regulacije ili su vrlo ogranieni. Tjelesna
temperatura homeotermnih organizama odrava se na stalnom nivou, bez obzira na kolebanje
spoljanje temperature. Oni imaju mehanizam za termoregulaciju.