METALURKO TEHNOLOKI FAKULTET

STUDIJE ZATITE IVOTNE SREDINE

FIZIKO-HEMIJSKE METODE
seminarski rad

ADSORPCIJA I APSORPCIJA

Student:Ivana Slovi
3/14

Podgorica, oktobar, 2014. Godine

SADRAJ

UVOD ..........................................................................................................3
Adsorpcija....................................................................................................4
Fizika adsorpcija........................................................................................6
Hemijska adsorpcija....................................................................................6
Adsorbensi...................................................................................................6
Primjena aktivnog uglja kao adsorbensa...................................................7
Apsorpcija....................................................................................................8
Mehanizam apsorpcije.9
Brzina apsorpcije..9
LITERATURA.10

UVOD
Adsorpcija (latinski), proces privlaenja i vezivanja manje kondezovane (estica
gasa ili tenosti) za jae kondezovanu esticu (povrina vrstog tijela). Ako su
estice na povrinu vrstog tijela privuene fizikim silama, onda se govori
o fizikoj sorpciji, ako su sile hemijske radi se hemisorpciji. Adsorpcija se razlikuje
od apsorpcije, kod koje se jedna od estica homogeno rasporeuje po itavoj
zapremini druge. Adsorpcija je mogua na svakoj povrini uz uslov da je
temperatura dovoljno niska ili pritisak dovoljno velik. Naroito je izraena u
sastavima koji imaju veliku povrinu i zapreminu (porozna tijela, koloidni sastavi
dr.). Koristi se za preiivanje i razdvajanje gasova i tenosti (uklanjanje boja,
mirisa, otrova). vrste, koloidne estice ili prakaste estice koje imaju sposobnost
vezivanja gasovitih i tenih estica na svoju povrinu zovu se
adsorbencije ili adsorbensi. Apsorpcija je difuziona operacija pri kojoj se neka
komponenta prenosi iz gasa u tenost i rasporeuje po celoj masi tenosti.Primena
apsorpcije:Za dobijanje raznih jedinjenja, kao to su na primer HCl, H 2SO4, HNO3,
H3PO4 itd.Za preiavanje gasova od otrovnih i agresivnih supstanci.

ADSORPCIJA
Adsorpcija je proces koji se deava kada se gasoviti ili teni rastvor akumulira na
povrini nekog vrstog materijala ili, rjee, tenosti (adsorbenta), formirajui
molekularni ili atomski film (adsorbat). To je poveanje koliine neke komponente
u meufaznoj oblasti, u odnosu na njenu koliinu u ostalom dijelu sistema.
Materija koja vri adsorpciju zove se adsorbent, materija koja se adsorbuje
adsorptiv, a u adsorbovanom stanju adsorbat.

Slika 1. Adsorpcija
Osnova adsorpcije lei u energiji povrine materijala. Kod veine materijala, svi
atomi i molekule imaju odreene veze sa drugim atomima i molekulama, na
primjer ionske, kovalentne ili metalne. Izuzetak predstavljaju atomi koji se nalaze
na povrini materijala, jer nisu potpuno okrueni sa drugim atomima. Iz tog
razloga, ti atomi imaju afinitet da formiraju veze s nekim drugim atomom koji se
nae u blizini. Adsorpcija se zasniva na uzajamnom privlaenju adsorbensa i
estica adsorptiva na granici dodira faza. Prema unutranjosti adsorbensa privlane
sile su ponitene, tj. utroene su za uzajamno privlaenje estica adsorbensa
( kohezione sile), ali na povrini te sile slobodno djeluju i mogu vezivati strane
estice ( adhezija).

Slika 2. Adhezione i kohezione sile

Veliina adhezionih privlanih sila je proporcionalna povrini adsorbensa, zato je
poeljno da adsorbens ima to je mogue veu slobodnu povrinu. Na samom
poetku adsorpcije, slobodna povrina je velika pa je velika i brzina adsorpcije.
Kasnije, zbog vezivanja sve veeg broja estica adsorptiva, slobodna povrina se
smanjuje pa s tim i brzina adsorpcije opada. Nakon odreenog vremena uspostavlja
se dinamika ravnotea izmeu adsorpcije (vezivanja) i desorpcije (oslobaanja)
estica adsorptiva sa povrine adsorbensa.
U dinamikoj ravnotei masa adsorptiva (m) koja se adsorbuje na povrini mase
adsorbensa (mad), proporcionalna je koncentraciji adsorptiva (x), odnosno
parcijalnom pritisku (p) u noseoj fazi (tenosti ili gasu) na konstantnoj
temperaturi.

m, n, a i b- konstante karakteristine za adsorbens i adsorptiv

Brzina adsorpcije se moe definisati kao protok mase adsorptiva:

gdje je: - t koeficijent prelaza mase kroz granini sloj,

- A povrina adsorbensa,
- x razlika koncentracije adsorptiva u rastvoru i u graninom sloju.
5

Adsorpcija se primjenjuje u tehnici preiavanja otpadnih voda, zatim za suenje i

ienje plinova, ienje otopina (dekolorizacija i dezodorizacija), odnosno slui
za uklanjanje ili izdvajanje tvari prisutnih u malim koliinama, a koje se na drugi
nain ne mogu izdvojiti ili je to preskupo.
Postoje dvije vrste adsorpcije: fizika adsorpcija i hemisorpcija.
Fizika adsorpcija je najee povratan proces, tj moe se desorpcijom osloboditi
adsorptiv sa povrine adsorbensa. Ona je uslovljena fizikim silama privlaenja, i
naziva se Van der Walsova adsorpcija. Fizika adsorpcija se odvija na itavoj
povrini adsorbensa, a debljina adsorbovanog sloja se moe sastojati od vie
molekula. Kod fizike adsorpcije priroda adsorbovanih materija se ne mijenja, ne
stvara se niti se naruava hemijska veza, a za odigravanje ove adsorpcije energija
aktivacije nije potrebna.
Kod hemijske adsorpcije adsorptiv je hemijskim silama vezan za adsorbens i ne
moe se desorpcijom osloboditi. Kod hemisorpcije nastaje prenos elektrona
izmeu adsorbensa i adsorptiva , samo na slobodnoj povrini adsorbensa i u samo
jednom sloju. Adsorbovana materija obino trpi hemijske promjene.

Adsorbensi su materijali koji imaju veoma dobru poroznost. Aktivni ugalj je jedan
od najboljih adsorbenata. U industriji najee koriteni adsorbensi su: aktivni
ugalj, silikagel, aktivne gline, Al2O3. Kao adsorbensi za uklanjanje vodene pare
najee se koriste materijali na bazi aluminijuma ili silikagela, dok se za organske
komponente najee koristi aktivni ugalj.

Kapacitet adsorbensa zavisi od: povrine adsorbensa; vrste adsorbensa i adsorptiva

i od temperature.
Osobine adsorbensa od znaaja za adsorpciju su:
- fizike osobine (veliina granula, oblik, gustina, poroznost, povrina, itd.),
- hemijske osobine (energetski potencijal, polarnost itd.),
- adsorpcioni kapacitet,
- sadraj rastvorljivih primjesa,
- sposobnost regeneracije.
Osobine adsorbata koje znaajno utiu na adsorpciju su: rastvorljivost, struktura
molekula i polarnost.
Najvanije osobine rasvora koje su bitne za adsorpciju su: pH vrijednost,
temperatura i selektivnost adsorbensa prema polutantu koji se eli ukloniti. pH
vrijednost moe da utie na prirodu adsorbensa i adsorptiva a temperature ima
viestruk uticaj. Povienje temperature obino ubrzava proces adsorpcije zbog
intenzivnije difuzije. Pored toga temperatura utie i na rastvorljivost adsorbata u
rastvoru to je od znaaja za prenos mase.
Adsorbens moe da bude u obliku praha, granula, vlakana ili monolitnog
adsorpcionog filtra. Ta injenica uslovljava opremu za proces. Kada je u pitanju
granulisani adsorbens koriste se kolonijski ureaji. Kada je adsorbens prah, tada se
koristi suspenziona tehnika a za njenu realizaciju je potreban reaktor sa mijeanjem
i filter.
Primjena aktivnog uglja kao adsorbensa
Razlog zbog koga je aktivni ugalj tako dobar adsorbens jeste veliki broj upljina
koje posjeduje.

Slika 3. Veliina pora aktivnog uglja

Aktivni ugalj koristi proces fizike adsorpcije putem privlanih van der Walsovih
sila izvlaei rastvorak iz rastvora po povrini adsorbensa. Jednom kada
je rastvorak ogranien aktivnim ugljem podrazumijeva se da je uklonjen iz vode.
7

Aktivni ugalj je proizvod koji ima poroznu strukturu i veliku unutranju povrinu.
On moe adsorbovati veliki broj razliitih supstanci. Zapremina pora aktivnog
uglja je, obino vea od 0.2 ml/g, unutranja povrina je obino vea od 400 m 2/g,
a irina pora je od 0.3 do nekoliko hiljada nanometara. Osnovna karakteristika
aktivnog uglja je velika aktivna povrina po jedinici teine, koja obino iznosi oko
1000 m2/g.

Kod primjene za tretman vode aktivni ugalj moe da utie na izmjenu sljedeih
parametara kvaliteta: uklanja miris i ukus, odstranjuje boju, odstranjuje otrovne
supstance, redukuje sadraj slobodnog hlora, predstavlja sigurnosnu barijeru za
sluaj udarnih zagaenja.Najveu primjenu nalaze kod proizvodnje gaziranih i
negaziranih sokova i pripremi vode za pie.
Aktivni ugalj se upotrebljava u obliku praha ili granula. Aktivni ugalj u granulama
(GAC) se najee koristi za izdvajanje raznih toksinih organskih jedinjenja iz
podzemnih voda i industrijskih otpadnih voda. Aktivni ugalj u prahu se ee koristi u
sistemima sa biolokim tretmanom. Aktivni ugalj u granulisanoj formi ima mogunost da
ukloni 75-95% u vodi prisutnih organskih materija.

Tabela 1. Svojstva aktivnog uglja

Apsorpcija je proces upijanja po cijeloj zapremini vrste supstance ili tenosti (kiseonik u
vodi,suner upija vodu).Apsorpcija se javlja kod poroznih materijala:tkanina,suner,zemlja,
pijesak,ljunak itd.
8

Apsorpcija je hemijski i fiziki proces pri kojem atomi, molekuli i joni ulaze u
odreeni gas,tenost ili vrsti materijal odnosno upijaju se. Ovaj pojam treba
razlikovati od adsorpcije, poto se radi o ulasku estica unutar tijela, a ne o
njihovom prikupljanju na povrini. Zajedniki pojam je sorpcija koja obuhvata oba
ova procesa, te jonsku razmjenu.
Ako apsorpciju posmatramo kao fiziki proces, te ako nije prisutan neki drugi
fiziki ili hemijski proces, tada se moe izvui pravilo, poznato kao Nernstov
zakon razdvajanja:

Odnos koncentracija izmeu rastvora u dvije razliite faze koje su spojene je

konstantan za dati rastvor i date faze.
Vrijednost konstante KN je zavisna od temperature a naziva se koeficijent
razdvajanja.
Mehanizam apsorpcije
Apsorpcija se zasniva na difuziji, tj. na difuziji gasa u celoj masi tenosti.
Kada neka gasna komponenta dolazi u dodir sa tenou, onda preko granice faza
estice gasa difundiraju u tenost. Difuzija se nastavlja i u tenosti.
Nakon kratkog vremena, neke estice gasa iz tenosti se oslobaaju i opet prelaze
u gasnu fazu.
Ako je broj apsorbovanih estica vei od broja desorbovanih, kaemo da se vri
apsorpcija.
Ako je broj apsorbovanih estica jednak broju desorbovanih, sistem se nalazi u
dinamikoj ravnotei.
Tokom apsorpcije oslobaa se toplota, koja smanjuje mo apsorpcije gasa, odnosno
pospeuje desorpciju.
Apsorbovana masa gasne komponente je utoliko vea, koliko je :
-Velik parcijalni pritisak gasne komponente iznad tenosti i
- Nia temperatura tenosti i gasa.
Brzina apsorpcije, nakon kratkog vremena od dodira gasa i tenosti, zavisi od efikasnosti
prodiranja molekula aktivne komponente kroz formirane granine slojeve.
9

to je vei parcijalni pritisak aktivne komponente u gasu i to je vea njena koncentracija u

tenosti, vea je brzina difuzije a time i apsorpcije.
Veliina dodirne povrine gasa i tenosti takoe utie na brzinu apsorpcije.
Literatura:
1.http://proleksis.lzmk.hr/6953/
2.https://www.google.me/webhp?
sourceid=chromeinstant&ion=1&espv=2&ie=UTF-8#q=skripta-gf-vjezbe.pdf
3.https://www.google.me/webhp?
sourceid=chromeinstant&ion=1&espv=2&ie=UTF-8#q=Predavanje9b.pdf
4.https://www.google.me/webhp?
sourceid=chromeinstant&ion=1&espv=2&ie=UTF8#q=TO_Predavanje_13_Adsorpcija_Apsorpcija_Kristalizacija.pdf

10