POSLOVNI USPJEH

POJAM POSLOVNOG USPJEHA

EKONOMINOST
PRODUKTIVNOST
RENTABILNOST
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

Pojam poslovnog uspjeha

Poslovni uspjeh preduzea koja posluju u
uslovma trine ekonomije mora se temeljiti se na osnovnom ekonomskom naelu
- ostvariti to vei rezultat sa to manjim
ulaganjima !!!
U razvijenim trinim ekonomijama Zapada,
tom naelu dodana su ogranienja
nametnuta zahtjevima za zatitom, kako
proizvoaa (radnika) tako i potroaa.
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

Pri ocjenjivanju postignute ekonomske

uspjenosti treba razlikovati :
proizvodni uspjeh - to je uspjeh
preduzea koji je ostvaren bez obzira na
rezultate plasmana uinaka. Moemo ga
iskazivati u naturalnom obliku.
poslovni uspjeh - to je uspjeh koje
poduzee ostvaruje u sferi razmjene i na
njega pored ostalog djeluje zakon ponude
i potranje. Iskazujemo ga samo u novcu.
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

U naoj ekonomskoj i privrednoj praksi

najpoznatiji i najee upotrebljavani su
slijedei pokazatelji poslovnog uspjeha :
ekonominost (Ek)
produktivnost ili proizvodnosti ( P)
rentabilnost (R)
Koeficijentima ekonominosti produktivnosti
i rentabilnosti zahvaena je cjelokupna
ekonomija reprodukcije preduzea sa
slijedeim elementima :
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

- uinak, cilj i smisao proizvodnje

Up - ukupan prihod - prodajna vrijednost
proizvodnje
T - trokovi elemenata proizvodnje (M,S,L)
L - radna snaga kao izvor pojedinanog i
drutvenog bogatstva
D - dohodak, vrijednosni (trini) izraz
rezultata reprodukcije
As - angairana sredstva koja osiguravaju
kontinuitet reprodukcije
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

Up - oznaava vrijednost proizvodnje ,

odnosno koliinu ostvarenog ukupnog
prihoda)
dobivenog
pri
plasmanu
proizvedenih uinaka ( proizvoda i/ili
usluga) na tritu

Up Q cp
Ukupan prihod predstavlja umnoak obima
proizvodnje (Q) i pojedinanih prodajnih
cijena proizvoda i/ili usluga (cp).
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

T- trokovi elemenata proizvodnje ili elementi ulaza poslovnog sistema, iskazano u

naturalnom obliku ine:
predmeti rada (M)
sredstva rada (S)
rad ( tekui, ivi rad) (L) pa se funkcija
proizvodnje Q moe napisati u ovom
obliku
Q= f (M,S,L)

Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

D - dohodak, predstavlja ekonomski

rezultat drutveno priznatog troenja ivog
rada u drutvenoj reprodukciji. Oznaava
koliinu
realizovane nove vrijednosti.
Dobiva se nakon to se od ukupnog prihoda
(Up) odbiju materijalni trokovi ( Mt) i
amortizacija ( A ).
D = Up - ( Mt + A )
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

As - angaovana sredstva su jedan od

temeljnih uslova za obavljanje svakog
poslovnog procesa a sastoje se od :
As = Os + Ob

osnovnih sredstava (Os) - tj. vrijednost

osnovnih sredstava za koje se obraunava
amortizacija i

obrtnih sredstava (Ob) - predstavljaju i

vrijednost raspoloivih obrtnih sredstava u
toku jedne godine
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

Ekonominost
Ekonominost je pokazatelj ekonomskog
uinka poslovanja - izraava odnos izmeu
ostvarenih uinaka (Q) i za njih utroenih
elemenata proizvodnje (U)
Q
Ek =
U

odnosno

Q
Ek =
M +S+ L

Govori o tome koliko se jedinica uinaka

moe proizvesti sa
jednom
jedinicom
utroka. Naravno da taj odnos treba biti to
povoljniji ( EKatedra
= 1za Tehnologiju
i viei organizaciju
)
graenja
10

Ekonominost se isto tako moe izraziti i

kao e = U
ali tada pokazuje
Q

kolika je prosjena koliina utroenih

elemenata za proizvodnju jedne jedinice
uinka.
U izrazu ekonominosti obuhvaen je
cjelokupan ljudski rad (ivi L i minuli M,S).
Zato je pokazatelj ekonominosti najobuhvatnije mjerilo poslovnog uspjeha.
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

11

Mjerenje ekonominosti
Ekonominost se mjeri na dva naina

naturalno mjerenje ekonominosti i

uinci i utroci elemenata proizvodnje
iskazuju se koliinski( u kg, tonama,
komadima, satima i sl.).

vrijednosno

mjerenje ekonominosti
koliina proizvedenih uinaka (Q) i
koliine utroenih elemenata (U) mnoe se
odgovarajuim cijenama (C).
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

12

Q Cp
E=
U Cn -

koliine
proizvedenih
uinaka(Q) mnoe se sa cijenom prodaje
(Cp) dok se koliine utroenih elemenata(U)
mnoe sa cijenom nabave (Cn). Na taj nain
dolazimo do pokazatelja ekonominosti
Up
E=
T

odnosno ukupan prihod podije-

ljen sa trokovima. Pokazatelj ekonominosti

nam govori koliko jedinica trokova trebamo
za jednu jedinicu prihoda.
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

13

Mjere za poveanje ekonominosti

Ekonominost se moe poveati na dva
naina

porastom koliine uinaka uz istu koliinu

uloenih elemenata

ostvarenjem

jednake koliine uinaka uz

smanjenje koliine utroenih elemenata.

Cilj svakog poslovodstva je da sa to

manjim trokovima ostvari to vei ukupni
prihod, i time ekonominije poslovanje !!
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

14

Faktori koji mogu djelovati na poveanje

ekonominosti su brojni :

smanjenje utroaka predmeta rada

smanjenje trokova sredstava za rad

smanjenje troenja radne snage

to potpunije koritenje kapaciteta

uklanjanje greaka u tehnolokom procesu

uvoenje novih tehnologija

Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

15

Produktivnost ( proizvodnost)
Produktivnost je pokazatelj tehnikog
uinka ljudskog rada ( ivog i minulog)
koji je jedini tvorac svih vrijednosti.
Optii izraz produktivnosti (Pk) izraava
odnos izmeu koliine ostvarenog uinka
(Q) i koliine uloenog ivog rada (L) za
tu proizvodnju.

Q
P=
L

Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

16

Mjerenje produktivnosti
Ostvarena produktivnost mjeri se na dva
naina:
u naturalnom obliku ( koliinski) - u
odnos se stavljaju ostvareni uinci i ivi rad
Q
P
L

vrijednosnom obliku ( novano) - u

odnos se stavlja ukupan prihod ( jer je
Up = Q Cp ) i ivi rad P Up
L

Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

17

Mjere za poveanje produktivnosti

Produktivnost se moe poveavati samo na dva
naina :
poveanje koliine uinaka uz isti broj
angairanih radnika
smanjivanjem broja radnika uz istu koliinu
ostavrenih uinaka

Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

18

Faktori koji djeluju na poveanje produktivnosti rada

radnika su :
ljudski faktor - kvalifikacijska struktura, intenzitet rada,
meuljudski odnosi, raspodjela OD
tehniki progres - savrenija sredstva rad podiu proiz.
snagu rada to stvara preduslove za veu produktivnost
organizacijski faktori - skraenje trajanja procesa
proizv,planiranje, priprema rada i sl.
drutvei faktori - unutranja i vanjska politika, socijalna i
ekonomska pol, trite i sl
prirodni faktori-klima, geografski raspored sirovina,
raspoloivost radne snage

Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

19

Svi navedeni faktori produktivnosti mogu se

sa stajalita preduzea grupirati u dvije grupe
unutranji

faktori koji se nalaze u

samom preduzeu i
mogu biti subjektivni
(volja za rad) i
objektivni (veliina
preduzea, tehnika
opremljenost rada,
organizacija rada i sl )

vanjski

faktori - djeluju
izvan preduzea, ali se
odraavaju na njegovu
produktivnost
(proiz.odnosi, socijalna
politika, snaga sindikata,
ekonomska politika,
uticaj trita i sl.

Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

20

Rentabilnost
Pokazatelj rentabilnosti je pokazatelj
financijskog uinka preduzea i temelji se
na zahtjevu da se sa to manjom koliinom
angaovanih sredstava ostvari to vea dobit.
Drugim rijeima poslovati rentabilno znai
poslovati s dobitkom.
Stepen postignute rentabilnosti (R) dobije se
iz omjera dobiti (d) i angairanih sredstava
(As)
d
%R =

100

A
s
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

21

Mjerenje rentabilnosti
Mjerenje rentabilnosti provodi se iskljuivo
vrijednosno dakle iskazuje se iskljuivo u
novcu, a svodi se na stavljanje u odnos
dobiti i angairanih sredstava

D
Up
Z
Rs =
ili Rb =
ili Rc =
As
As
As
Stepen iskoritenja kapaciteta ispod kojeg
preduzee ne smije poslovati jer posluje s
gubitkom, definisan je pragom rentabilnosti.
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

22

Prag i granica rentabilnosti

Prag rentabilnost nalazi se na onom stepenu
iskoritenja kapaciteta gdje je ukupni
prihod (Up) jednak ukupnim trokovima
(T) preduzea

Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

23

Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

24

= 120.000 kom , Cp =30 KM, vp=20 KM,

F= 600.000 KM - prag rentabilnosti ?
Up = T

Q Cp = F + Q v
iz ega proizlazi da se prag rentabilnosti nalazi pri
proizvodnji slijedee koliine uinaka
Q ( Cp - v) = F
F
Q
Cp v

u naem sluaju

Q= 600.000 : (30-20) = 600.00 : 10

Q = 60.000 kom
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

25

Dakle, tek pri proizvodnji vie od 60.000

kom., preduzee poinje ostvarivati dobitak.
Do tada posluje s gubitkom. A koliki je pri
tome stepen iskoritenja kapaciteta ?
Q
60.000
K= 100
10050%
K
120.000

Preduzee, postie prag rentabilnog

poslovanja sa samo 50% iskoritenosti
kapaciteta.
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

26

(grafikon na str. 128. knjige)

Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

27

Mjere za poveanje rentabilnosti

To su mjere kojima se djeluje na :
poveanje dohotka preduzea - smanjenjem
trokova reprodukcije ili poveanjem
prodajne cijene na tritu
veliinu angairanih sredstava - brzina
obrtaja obrtnih sredstava, stepen iskoritenja
kapaciteta
istovremeno poveanje dohotka i smanjenje
angaovanih sredstava
Katedra za Tehnologiju i organizaciju graenja

28